Museumtijdschrift 6 - 2017

diap

nr 6 / 2017

ED & DESIGN KUNST, ERFGO

Gluren bij de buren Den Haag

VLAAMSE MEESTERS

nr 6 • sept/okt 2017 • € 8,95 verschijnt 8x per jaar Tilburg

25 jaar De Pont

Bedevaartsoord voor kunstpelgrims Den Haag

Anton Heyboer Eerherstel voor excentriekeling Assen

Rosa Loy 100 magenta

Kopstuk van de Neue Leipziger Schule

+ de tentoonstellingsagenda 40 pagina’s gratis bijlage

gsagenda nstellin ht e overzic tentoo st complet het mee

diap

28

AUG

08

OKT

INHOUDmuseumtijdschrift.nl

nr.6 / september-oktober 2017 beeld omslag:

Michaelina Wautier, ‘Portret van twee meisjes als de heiligen Agnes en Dorothea’, ca. 1650, olieverf op doek, 89,7 x 122 cm (foto: Hugo Maertens)

56

Emanuel de Witte, ‘Gezicht op het grafmonument van Willem de Zwijger in de Nieuwe Kerk te Delft’ (detail), 1656, olieverf op doek, 97 x 85 cm, Lille, Palais des Beaux-Arts (foto: RMN-Grand Palais/Philipp Bernard)

52

Rosa Loy, ‘Schatten’, 2011, caseïne op doek, 80 x 60 cm

6

36

Hendrik Driessen in de ruimte met Serra’s ‘Gutter Splash Two Corner Cast’, 1992, lood, 500 x 740 x 348 cm (ruimte) (foto: Ivo van der Bent)

OUDE KUNST

18 Vlaamse meesters

Virtuoos geschilderd, maar wie waren deze geportretteerden? door Margriet Verhoef INTERVIEW

24 Hendrik Driessen

25 jaar hedendaagse schoonheden op een voetstuk in De Pont door Jhim Lamoree OUDE KUNST

24 11-17

32 Maarten Luther

Zijn ‘merk’ werd wereldberoemd, dankzij de boekdrukkunst door Vera Ros MODERNE KUNST

MUSEUM - KORT 25 Museumtijdschrifttips: de mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland.

Van snoeplandschap tot Rembrandt en van Matisse tot Egyptisch surrealisme.

Met speciale vooruitblik.

36 Eerherstel

Vrijgevochten Heyboer maakte hoogst origineel grafisch werk door Koen Kleijn HEDENDAAGSE KUNST

44 Tirzo Martha

Schuwt in zijn driedimensionale schil­de­ rijen de controverse niet door Edo Dijksterhuis OUDE KUNST

71-77

42 51

MUSEUM & MEER het atelier Frans Franciscus de conservator Wytske Visser de kunstenaar Hana Miletić boeken & meer

52 Licht en ruimte

Informele kerkinte­rieurs van Emanuel de Witte door Adrienne Quarles van Ufford HEDENDAAGSE KUNST

56 Rosa Loy

Dromerig verbond tussen vrouw, dier en natuur door Kees Keijer HEDENDAAGSE KUNST

62 Hans van Houwelingen

COLUMNS

Oek de Jong Hockney’s speelsheid Maria Barnas De beerput van Maria Tesselschade

Werkt graag in de openbare ruimte, want daar heeft kunst macht door Sabeth Snijders

+ Museumtijdschrift Arrangement 25 jaar Museum De Pont zie pag. 31

7

BALAN CEREN MET VERF & VOORWERPEN

‘Tronie van Sideron’ (detail), 2017

44

De Antilliaanse kunstenaar Tirzo Martha was voort­durend op pad om zijn barokke installaties te maken. Nu vindt hij rust in het schilderen, maar controversieel blijft hij.

DOOR EDO DIJKSTERHUIS

‘Tronie van Sideron’, 2017

HOOGSTANDJES VAN LICHT & RUIMTE Met een schuine blik door een kerk, een betoverende licht­werking en gezellig rondwandelende figuren gaf Emanuel de Witte een nieuwe wending aan het Nederlandse architectuurstuk. DOOR ADRIENNE QUARLES VAN UFFORD

W

ie naar de goedgevulde kerken of synagoges van Emanuel de Witte (1616-91) kijkt, krijgt al snel het gevoel er zelf ook zomaar binnen te kunnen stappen. En al is de eredienst in volle gang, te laat komen zal niet opvallen, want overal zijn groepjes fluisterende mensen, ronddrentelende kinderen en honden. “De Wittes kerkinterieurs zijn informeel, je ziet vaak een zogende moeder, een enkele keer zelfs een varkentje”, zegt gastconservator Ruud Priem. En bijna altijd staat er ergens op de voorgrond een opvallend goedgeklede man, je ziet hem steevast op de rug. Hij draagt modieuze hoeden en frivole mantels. Meestal in rood, soms in zwart of in lichtblauw, zoals op De Portugese Synagoge van Amsterdam (ca. 1680). Priem: “Die herkenbare figuur was De Wittes handelsmerk”.

BRAVOURESTUK

‘De Portugese Synagoge van Amsterdam’, ca.’1680, olieverf op doek, 108 x 123 cm, Jeruzalem, The Israel Museum

Priem, behalve zelfstandig tentoonstellingsmaker ook directeur van het Memlingmuseum in Brugge, heeft alle genres die De Witte beoefende bijeengebracht.

Met deze overzichtsexpositie in De Wittes geboorteplaats Alkmaar krijgt de kunstenaar voor het eerst de volle aandacht die hij verdient.

Emanuel de Witte is vooral bekend geworden met zijn kerkinterieurs, tijdens de preek op zondag of op doordeweekse dagen, wanneer grafdelvers de tegels lichtten, of bezoekers de praalgraven van nationale helden als Willem van Oranje of Michiel de Ruijter kwamen bezichtigen.

Ooit begonnen met bijbelse en mythologische onderwerpen, schilderde hij later ook goedgevulde marktkramen met markante verkoopsters en feilloos herkenbare vissoorten als kabeljauw, tarbot en rog.

Daarnaast maakte hij ook wel doorkijkjes in huiselijke interieurs en bij tijd en wijle een portret. “Bijna elke tien jaar pro­

beerde De Witte iets anders, op de polsslag van de tijd.”

Op de tentoonstelling doemt de man met zijn kostbare mantel telkens weer op, gek genoeg zonder dat het gaat vervelen. Altijd onderscheidt hij zich van de rest, in kleding en in lichaamshouding. Hij blijkt te beschikken over een uitgebreide garde­ robe en hij is steeds alert. Soms wijst hij iets aan, soms luistert hij simpelweg aandachtig. Als een volmaakt regisseur zorgde De Witte ervoor dat deze figuur precies op de plek staat die het meeste licht vangt. Hij is degene die je deelgenoot maakt van wat er allemaal voorvalt op het schilderij, je kijkt mee over zijn schouder en voelt je, net als hij, een nieuwsgierige buitenstaander.

Ook op De Wittes meesterwerk De binnenplaats van de Beurs in Amsterdam, waarmee de tentoonstelling opent, is hij actief op de voorgrond aanwezig. Hier is hij een druk gebarende handelaar, de rode mantel met gouden afwerking heeft hij voor het moment even over de schouder geslagen.

Het is een bravourestuk: de kunstenaar schilderde een mensenmassa, op zich al geen gemakkelijke taak, en dat dan ook nog op de binnenplaats van een tot in alle bouwkundige details kloppend gebouw.

Het is de koopmansbeurs, die in 1611 door Hendrick de Keyser werd gebouwd aan het Rokin en die tot 1835 in gebruik zou blijven. De Witte toont hoe in deze oudste aandelenmarkt ter wereld rond het middaguur werd gehandeld door kooplui uit alle windstreken. Zelfs de klok op de toren zette hij gelijk. Zelden ging de kunstenaar zo documentair te werk. Er wordt daarom wel gedacht dat hij dit schilderij in opdracht maakte, waarschijnlijk van de man rechts die je aankijkt, zijn naam is helaas niet overgeleverd.

ZELFMOORD Het gebeurt niet vaak dat er op een schilderijententoonstelling zoveel aandacht uitgaat naar het leven van de kunstenaar, als hij tenminste geen Rembrandt heet, of Van Gogh. Maar de biografie van Emanuel de Witte geeft er alle aanleiding toe. Priem: “Als hij nu had geleefd zou hij iedere week in een roddelblad hebben gestaan”. Zo

53

‘Mutmaßung’, 2013, caseïne op doek, 130 x 170 cm

In de schilderijen van Rosa Loy vormen vrouw, dier en natuur een onlosmakelijke eenheid. Met zelfgemaakte verf creëert ze een dromerig effect.

DOOR KEES KEIJER

Rondzweven in een

fantasie

56

landschap 57

VOLGEND NUMMER Een schilderfeest Ferdinand Bol & Govert Flinck

Tal R.

Bart van der Leck

trouw HHHHH Een grondige verkenningsreis door de mysterieuze wereld van Raymond Pettibon. de volkskrant HHHH Met A Pen of All Work heeft het Bonnefantenmuseum iets bijzonders in huis gehaald. nrc HHHH Kom zelf kijken en geef het de tijd die de tentoonstelling verdient.

20-90-40-0 cmyk

Govert Flinck, 'Slapende cupido', 1639, olieverf op paneel, 28 x 21 cm, part. coll.

Tal R., 'Swan Lake', 2016, gemengde techniek op draaiend voetstuk, 155 x 80 x 80 cm

Meer lezen? Kijk op www.museumtijdschrift.nl voor actuele informatie, tips, recensies en interviews

Bart van der Leck, 'De negociant', 1913, olieverf op doek, 70,6 x 46,5 cm, Otterlo, Kroller-Müller Museum

Museumtijdschrift nummer 7 ligt op 10 oktober in de winkel Museumtijdschrift verschijnt 8 x per jaar

(om de 6 weken en tijdens zomer en winter om de 8 weken)

Een prachtig welkomstcadeau bij een abonnement op Museumtijdschrift HET NEDERLANDSE KUNST BOEK Dit overzichtswerk presenteert de hoogtepunten van zes eeuwen beeldende kunst in Nederland. Werk van ruim 300 kunstenaars wordt erin afgebeeld en beschreven – van Jeroen Bosch tot Karel Appel en Rineke Dijkstra.

Uitvoering Gebonden Aantal pagina’s 352 cadeau bij een jaarabonnement

Door Din Pieters, oud-hoofdredacteur van Museumtijdschrift.

€ 24,95

Bonnefantenmuseum Maastricht 02.06.2017 / 29.10.2017

KUNST IN CONTEXT Het eerste boek dat kunstenaars verbindt met de tijden die hen inspireerden - wereldwijd en door de eeuwen heen! 150 stromingen en bewegingen worden in hun sociale, culturele en politieke tijd geplaatst. Dit prachtig geïllustreerde boek met index is een onmisbaar naslagwerk.

Uitvoering Gebonden Aantal pagina’s 368 cadeau bij een tweejarig abonnement

€ 49,95

Credits: Raymond Pettibon, No Title (Let me say,) (detail), 2012 / Private collection, Los Angeles. Courtesy Regen Projects, Los Angeles Raymond Pettibon: A Pen of All Work is organized by the New Museum, New York. The New Museum presentation is generously supported by The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Phillips, the National Endowment for the Arts, Ahmed A. Ghazaleh and Tony Salamé. Special thanks to David Zwirner, New York; Regen Projects, Los Angeles; Sadie Coles HQ London; and Contemporary Fine Arts, Berlin. The catalogue, co-published by the New Museum and Phaidon Press, is made possible by the J.McSweeney and G.Mills Publications Fund at the New Museum.

VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL, BESTEL OP WWW.WBOOKS.COM OF BEL 038 – 467 34 00 (GRATIS VERZENDING BINNEN NEDERLAND)

Voor de liefhebber van geschiedenis en kunst