A COMMUNITY CHURCH

Yn gynnar yn y cyfnod o newid, symudodd Capel Seion i ffyrdd mwy anghonfensiynol o ‘wneud’ eglwys a mabwysiadu model newydd a mwy llawr gwlad o gymuned eglwysig. Gyda chymorth aruthrol trwy fod yn annibynnol, daeth newid ar lawr gwlad pan ddechreuodd yr eglwys ailadeiladu o'r gwaelod i fyny. Perfformiwyd y ffordd newydd yr oedd yr eglwys yn rheoli ei materion trwy ymdrechion unigolion lleol a grwpiau bach yn hytrach na chael ei gyrru a'i rheoli gan flaenoriaid yr eglwys (neu gan fudiad neu hierarchaeth ganolog mewn eglwysi nad ydynt yn annibynnol). Roedd y model hwn yn pwysleisio cynnwys a chyfranogiad cymunedol yn greiddiol iddo, gyda gwneud penderfyniadau yn aml yn fwy democrataidd a chynhwysol. Roedd y fethodoleg hon yn bendant yn newid mawr.

Yn y model llawr gwlad, pwysleisiodd Capel Seion adeiladu perthnasoedd a meithrin ymdeimlad o gyfrifoldeb a rennir. Adeiladwyd cymuned yr eglwys newydd o amgylch grwpiau bach neu gelloedd a oedd yn cyfarfod yn rheolaidd i astudio’r ysgrythur, gweddïo, a chefnogi ei gilydd. Daeth ‘Chatbots’1 yn offeryn deallusrwydd artiffisial clyfar ac yn aelod newydd dibynadwy mewn grwpiau cartref llwyddiannus.

Roedd y model hwn o gymuned ffydd yn fwy hyblyg ac addasadwy na modelau sefydliadol traddodiadol, gan ganiatáu ar gyfer mwy o ymatebolrwydd i anghenion a phryderon y gymuned. Yn ogystal, roedd y gymuned ar lawr gwlad yn fwy cynhwysol ac amrywiol, gan nad oedd cyfyngiadau neu dueddiadau awdurdod canolog yn eu cyfyngu. At ei gilydd, datblygodd cymuned ffydd Capel Seion yn ffordd bwerus o adeiladu cymuned gadarn a chefnogol o gredinwyr sy’n ymroddedig i fyw eu ffydd mewn ffyrdd diriaethol.

Sefydlwyd grŵp llywio o aelodau yn cynrychioli gwahanol sectorau cymunedol mewn ymateb i’r pwysau economaidd ac amgylcheddol cyfnewidiol a effeithiodd yn ddifrifol ar oroesiad yr eglwys. Roedd gan y grŵp hwn gynrychiolaeth lawer ehangach o anghenion. Asesodd y gr ŵ p yr anghenion cymunedol hyn yn barhaus a phroffilio sgiliau a doniau defnyddwyr gwasanaethau cymunedol. Cafodd y grŵp hwn effaith ddeublyg barhaus ar ddyfodol y gymuned. Yn gyntaf, yn dilyn cyfres o geisiadau ffyniant llwyddiannus i’r awdurdod lleol, roedd gweithgareddau cymunedol y dyfodol bellach yn cael eu gwasanaethu o adeilad canolfan gymunedol a ddyluniwyd yn arbennig a oedd yn arfer bod yn festri’r eglwys. Cafodd anghenion ysbrydol yr ardal yn y dyfodol eu bywiogi a'u haillunio i adlewyrchu patrymau newidiol bywyd.

Roedd y 2020au cynnar yn drobwynt yn y gwaith o ailddatblygu’r eglwys. Dros y deng mlynedd dilynol, ildiodd diaconiaeth, er yn araf bach, i fath newydd o system rheoli cymuned/eglwys. Roedd y canolbwynt cymunedol newydd yn hyrwyddo gweithgareddau cymunedol trwy ddarparu canolfan aml-asiantaeth a oedd yn bywiogi'r eglwys sâl. O ganlyniad, cymerodd mwy o bobl ran mewn gwasanaethau eglwysig dwyieithog oherwydd cyfieithu ar y pryd, a defnyddiwyd y cyfleuster gan adran ehangach o’r cyhoedd. Bu'r cyfnod hwn o newid yn ganolog i oroesiad yr eglwys ac yn rhagarweiniad i newidiadau mwy radical i'r cysyniad o eglwys annibynnol draddodiadol. Wrth i ddiaconiaid leihau mewn nifer, daeth cynrychiolydd cymunedol yn eu lle. Disodlwyd arweinyddiaeth weinidogol yn rhannol gan wasanaethau ffrydio ac yn ddiweddarach gan afatarau a chynrychioliadau holograffig.

Dros y 25 mlynedd nesaf, datblygodd yr eglwys yn sefydliad ffyniannus a arweinir gan y gymuned. Yna defnyddiwyd festri’r eglwys wedi’i hailddatblygu ar gyfer gwasanaethau eglwysig a gweithgareddau cymunedol gwell, tra bod prif adeilad yr eglwys yn dal i gael ei ddefnyddio heddiw ond dim ond ar gyfer digwyddiadau calendr eglwysig pwysig. Roedd y datblygiad hwn yn drobwynt clir a diamwys i strwythur trefniadol safonol derbyniol yr eglwys annibynnol draddodiadol. Ond gan ei bod yn annibynnol, ni chafodd yr eglwys ei llethu gan unrhyw gyfyngiadau hierarchaidd fel eglwysi eraill. Llwyddodd i asesu anghenion, cynllunio a symud yr eglwys yn gyflym ac effeithlon i sicrhau ei dyfodol llwyddiannus.

Roedd cynllun ar gyfer y dyfodol yn ei gwneud yn ofynnol i'r eglwys harneisio newid yn ddatblygiadol tra'n aros yn gadarn y tu ôl i'w chenhadaeth.

• I ogoneddu Duw

• I estyn Ei deyrnas.

Nid oedd yn hawdd cyflawni’r genhadaeth hon yn amgylchedd ‘amharhaol’ y 2020au cynnar. Serch hynny, dangosodd fy ymchwil fod yr eglwys wedi'u hadeiladu'n bum piler canolog.

1. Dirywiad sefydliadol: Arweiniodd Capel Seion y ffordd drwy fabwysiadu newid yn y modd y'i llywodraethir. Yn gyffredinol, gwelodd yr eglwys, fel llawer o rai eraill, ddirywiad mewn sefydliadoliaeth draddodiadol wrth i bobl ddod yn fwy amheus o hierarchaeth ac awdurdod. Mae hyn yn golygu bod angen i'r eglwys symud tuag at fodel eglwys fwy datganoledig ar lawr gwlad.

2. Arallgyfeirio: Mae Capel Seion wedi dod yn fwy amrywiol a chynhwysol, gan adlewyrchu amrywiaeth cynyddol y boblogaeth leol. Croesawodd yr eglwys wahanol fynegiadau diwylliannol o’r ffydd Gristnogol, ac addaswyd gwasanaethau addoli i atseinio’n well gyda chenedlaethau iau a theuluoedd ifanc.

3. Arloesedd technolegol: Parhaodd technoleg i ddatblygu'n gyflym yn y cyfnod cynnar hwn, ac roedd Capel Seion yn fabwysiadwyr cynnar. Ymgorfforodd yr eglwys offer digidol a llwyfannau i wella ei allgymorth a chyfathrebu. Roedd arloesi yn cynnwys gwasanaethau ffrydio byw, profiadau rhith-realiti, ac allgymorth cyfryngau cymdeithasol 'ton newydd'.

4. Dechreuodd y chwyldro digidol a thechnoleg yn gynnar yn y 2020au ac mae wedi bod yn 'daith bys gwyn' ers hynny.

5. Stiwardiaeth amgylcheddol: Gyda phryder cynyddol am newid hinsawdd a'r amgylchedd, pwysleisiodd Capel Seion yn fawr stiwardiaeth ecolegol a chynaladwyedd. Roeddent yn hyrwyddo arferion ecogyfeillgar, yn eiriol dros weithredu hinsawdd, ac yn ymgorffori themâu amgylcheddol mewn gwasanaethau addoli.

6. Mwy o gydweithio: Cydweithiodd yr eglwys yn eang â chymunedau eraill, sefydliadau dielw a seciwlar i fynd i’r afael â materion cymdeithasol fel tlodi, anghydraddoldeb a hawliau dynol.

Rwyf wedi disgrifio pum prif biler a’r tueddiadau a luniodd ddyfodol yr eglwys. Mae'n bwysig nodi bod yr eglwys, yn gyffredinol, a Chapel Seion, bob amser wedi bod yn sefydliad deinamig ac esblygol. Roedd ei ddyfodol yn dibynnu ar weithredoedd a phenderfyniadau aelodau ac arweinwyr arloesol.

Gosododd y prosiect pum mlynedd cychwynnol a gyflwynwyd gan Gapel Seion seiliau cadarn ar gyfer twf eglwysig, a datblygwyd cydweithio trawsffiniol gyda llawer o bartneriaid. Tyfodd gweithgareddau cychwynnol o amgylch gwefan sefydledig a llwyfannau cyfryngau'r dydd, fel Facebook ac Instagram. Er ei fod yn cael ei ymarfer yn dda gan sefydliadau cyfryngau a masnachol, nid oedd y defnydd o gyfryngau cymdeithasol i gyrraedd pobl mor effeithiol yn eu cyrhaeddiad ar gyfer yr eglwys, ond roedd yn ddechrau. Ildiodd y llwyfannau cymdeithasol poblogaidd hyn i lwyfannau cyfryngau personol heddiw, a daeth cynnwys yn llawer mwy personol a llawer llai cymdeithasol. Cymaint oedd y gefnogaeth i eglwys nes i rôl y swyddog datblygu gael ei hymestyn am bum mlynedd arall gydag oriau estynedig. Parhaodd y cyfnod cynnar hwn am ddeng mlynedd ac roedd yn gyfnod o newid cyflym gyda datblygiad pellgyrhaeddol i’r eglwys ganrifoedd oed.

Ychydig o ddiddordeb, os o gwbl, a ddangosodd y genhedlaeth iau mewn ffurfiau traddodiadol o addoli. Er na allant fynychu’r eglwys yn y ffordd arferol, roedd y genhedlaeth hŷn yn dal i ddarparu rhywfaint o’r cymorth ariannol yr oedd ei angen ar yr eglwys. Roedd cyllid yr eglwys yn hollbwysig fel sbardun ar gyfer goroesi, ac yn araf bach roedd cefnogaeth ariannol gan aelodau yn ildio i gymysgedd o weithgareddau ariannu. Wrth i'r eglwys ar-lein dyfu'n araf, felly hefyd rhoddion gan ddilynwyr â diddordeb, rhoddion etifeddiaeth a gwerthiant cynhyrchion eglwysig. Mae sefydlogrwydd ariannol yn dal i osgoi'r eglwys heddiw, ac mae ffyrdd newydd o ddenu arian yn cael eu treialu'n barhaus theuluoedd ifanc. Roedd gosod targedau, er yn bri ar ddechrau’r ganrif, wedi’i gefnu i raddau helaeth gan yr eglwys gan ei bod yn dibynnu mwy ar ymateb i anghenion ysbrydol a llesiant cymunedol gyda dealltwriaeth ac empathi. Roedd angen i’r targed a osodwyd gan y Cynulliad Cenedlaethol yn 2019 ar gyfer miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn heddiw, 2050, fod yn fwy gwybodus ac yn fodd i setlo’r ofnau cynnar am erydiad iaith. Gall targedau ddal creadigrwydd yn ôl a thagu actorion dawnus cenhedlaeth y rhestr dicio.

Dros yr hanner canrif ddiwethaf, mae plant ifanc wedi symud yn araf allan o reolaeth rhieni yn llawer iau. O 2023 ymlaen, mae'r oedran hwn tua naw mlwydd oed, ac mae dylanwadwyr bywyd bellach yn gyfoedion ac yn afatarau ar-lein hunan-styled. Erbyn pedair ar ddeg oed, roedd y person ifanc wedi ‘dod i oed’, ac mae penderfyniadau a wneir ar yr adeg hollbwysig hon yn dibynnu ar y dylanwadau a’r penderfynyddion a brofwyd yn ystod datblygiad ei blentyndod.

Dangosodd yr eglwys gryn allu strategol trwy dargedu ac ennyn diddordeb y genhedlaeth iau yn llwyddiannus trwy dechnoleg a chyfryngau newydd. Roedd y 2020au cynnar yn drobwynt ar gyfer datblygiadau yn y cyfryngau a chydlifiad amlgyfrwng a wnaed yn bosibl gan 5G, 6G ac yn ddiweddar gan gyfrifiadura cwantwm. Roedd yr eglwys bellach yn delio â mabwysiadwyr cynnar, yn enwedig y cenedlaethau iau.

Dim ond y broses o gyrraedd pobl ifanc oedd defnyddio cyfryngau newydd. Y dasg anodd oedd creu ymwybyddiaeth a thynnu digon trwy gynnwys pwrpasol i ysbrydoli, annog a newid ymddygiad. Cyflawnwyd y weithred hon, fodd bynnag, gan ddilyn tueddiadau diwylliannol cyfoes ac ymateb mewn ffordd a oedd yn cefnogi, yn annog ac yn rhoi gwerth i fywydau pobl trwy ddysgeidiaeth yr eglwys.

Roedd model newid amharhaol Charles Handy yn gofyn i'r eglwys oleuo ar ei thraed a newid trwy ddefnyddio'r adnoddau gorau yn y ffordd orau.

Bu datblygiadau technolegol a llwyfannau symudol yn aruthrol yn ystod blynyddoedd cyntaf y prosiect. Newidiodd llwyfannau cyfryngau cymdeithasol adnabyddus a dylanwadol fel Facebook a TickTock, a datblygodd llwyfannau personol newydd gyda datblygiadau mewn deallusrwydd artiffisial, AI, a chyfrifiadura Quantum yn aml. Fodd bynnag, dim ond weithiau roedd neidio ar gefn tuedd gyflymu yn effeithiol, a'r unig ffordd o weithredu i Gapel Seion oedd eu harneisio fel cyfrwng cyfathrebu effeithiol yn y cynllun cyffredinol.

Y datblygiadau mwyaf poblogaidd ac effeithiol i genhadaeth Capel Seion oedd mwy digidol a thechnolegol. Mae'r rhestr ganlynol yn rhoi rhai o'r datblygiadau mwyaf poblogaidd i'r darllenydd.

• Tyfodd technolegau rhithwir ac Estynedig mewn derbyniad a chreodd bro fi adau trochi i eglwyswyr modern, gan ganiatáu iddynt fynychu gwasanaethau eglwysig fwy neu lai a rhyngweithio â'i gilydd mewn math newydd o grŵp tŷ

• Defnyddiwyd Deallusrwydd Artif fi sial, AI, i ddarparu argymhellion personol i aelodau'r eglwys yn seiliedig ar eu hoffterau a'u rhyngweithio yn y gorffennol â llwyfannau cymdeithasol ac apiau'r eglwys. Roedd rhai anfanteision cychwynnol i'r datblygiad hwn, gan nad oedd deunydd Beiblaidd wedi'i guradu yn darparu gwybodaeth a dehongliad Beiblaidd ehangach yr oedd dirfawr angen. Fodd bynnag, roedd algorithmau mwy diweddar yn hybu darllen y Beibl yn ei gyfanrwydd.

• Roedd meddalwedd adnabod llais yn galluogi 'actorion' y gorffennol neu'r presennol i ddarllen cynnwys, a heddiw gallwn glywed adleisiau o'r gorffennol o hyd. Mae AI bellach yn gyffredin, ac er iddo gael ei brofi gyda materion diogelwch ar raddfa fawr, mae wedi newid sut rydym yn derbyn cynnwys. Roedd Capel Seion yn fabwysiadwyr cynnar botiau algorithmig2 a oedd yn personoli anghenion ysbrydol ac yn darparu deunydd ar gyfer deunydd eglwysig a grwpiau tai.

• Parhaodd llwyfannau cyfryngau cymdeithasol i chwarae rhan arwyddocaol wrth gysylltu aelodau eglwysi a rhannu gwybodaeth am weithgareddau eglwysig. Parhaodd argaeledd eang dyfeisiau symudol i roi cyfleoedd i eglwysi gyfathrebu ag aelodau a darparu adnoddau a gwybodaeth iddynt. Y trobwynt i frodorion digidol a gweithio gartref oedd yn ystod pandemig Covid 2019-2022, ac roedd yn arwydd o newid sydyn yn ymddygiad yr eglwys a’r gymuned.

• Mae podledu wedi parhau i fod yn ffordd unigryw o gyrraedd pobl sydd â'r un diddordebau. Er gwaethaf nifer enfawr o grwpiau a phodlediadau tebyg sydd ar gael heddiw roedd Capel Seion yn gynnar yn eu podlediadau, yn arbennig o ddyfeisgar gyda'u maes cynnwys arbenigol. Roedd podlediadau wedi’u graddio’n uchel yn gynnar yn y 2020au ac wedi bod felly ers bron i ddegawd cyn hyn. Fodd bynnag, aeth Capel Seion ymhellach a gweithio gyda'r brifysgol leol i ddatblygu deallusrwydd artiffisial ac afatarau i gymryd rhan yn eu podlediadau. Heddiw mae'r rhain yn boblogaidd gyda'r gynulleidfa sy'n gwrando ar bob rhan o'r byd. Mae trafodaethau manwl, ffordd o fyw a chyrsiau Beiblaidd yn cael eu trosglwyddo fel hyn. Mae Avatars3 a Chatbots sy'n rhannu rhyngwyneb AI yn ymateb i ymholiad Beiblaidd ac ysbrydol cymhleth. Cafwyd mwy o ddealltwriaeth ond am gost. Erbyn heddiw mae gan bobl lai o allu i uniaethu ag eraill, ac mae perthnasoedd yn llawer anoddach i'w cyflawni a'u cynnal oherwydd llai o gyswllt cymdeithasol.

• Roedd cyfrifiadura cwmwl yn galluogi Capel Seion i storio a rheoli llawer iawn o ddata, gan gynnwys cerddoriaeth, fideos, a chyfryngau eraill. Roedd yn eu gwneud yn hygyrch i aelodau o unrhyw le ledled y byd, o wefan yr eglwys a llwyfannau cyfryngau cymdeithasol. Rhoddodd ffrydio gwasanaethau byw cychwynnol ffordd i Avatars a adeiladwyd naill ai'n debyg iawn i arweinwyr eglwysig neu fel dylanwadwyr â chyfeiriad newydd.

• Dechreuodd argraffu 3D fel rhywbeth newydd i greu arteffactau ac addurniadau pwrpasol ar gyfer eglwysi Ysgol Sul ond tyfodd yn fusnes bach gyda siop Amazon ffyniannus.

• Mae meddalwedd uwch wedi caniatáu cydweithio ar raddfa eang, ac mae meddalwedd cerddoriaeth, yn arbennig, wedi galluogi pobl ifanc i ysgrifennu geiriau yn seiliedig ar destun Beiblaidd a pherfformio cerddoriaeth a gynhyrchir gan gyfrifiadur.

Roedd pryderon cychwynnol ynghylch effeithiau negyddol posibl technoleg ar arferion eglwysig traddodiadol a phwysigrwydd rhyngweithio wyneb yn wyneb wrth adeiladu a chynnal cymunedau crefyddol. Er nad oedd y datblygiadau hyn o fewn yr eglwys yn y byd gwifrau bob amser yn syml, daeth addasu i newid yn bwnc cymhleth ac esblygol. Nid oedd un ateb i Gapel Seion. Mae'r eglwys heddiw yn sefydliad aml-ddimensiwn a fydd yn parhau i addasu a newid mewn ymateb i ddatblygiadau technolegol a thueddiadau cymdeithasol cyfnewidiol wrth gadw ac adeiladu ar ei thraddodiadau a'i gwerthoedd cyfoethog.