Waddenland Magazine 2022

UNESCO WERELDERFGOED Loop over de bodem van de zee

NL | DEU | ENG

LAND EN WATER

REGIONALE PRODUCTEN

Ontdek Warffum en Zoutkamp

Proef de puurheid van de regio

G R AT I S M AGA Z I N E 2 0 2 2

U kunt bij ons terecht voor heerlijke vis, maar ook voor een fijne overnachting.

Kijk snel op:

slapenoplauwersoog.nl

R E S TA U R E T T E

Lekker genieten van een kop koffie of heerlijke verse vis! Terwijl u geniet van het prachtige uitzicht over de haven.

Fam. Gerdes Haven 8, Lauwersoog (0519) 34 92 00

w w w. s c h i e rz i c ht . n l

Blad

Voor mensen die van Noord-Groningen houden en er meer over willen lezen!

BLAD is een tweemaandelijks magazine over cultuur, eten & drinken, historie, natuur, recreëren, sport, taal, wonen en meer in het noorden van Groningen Haal hem voor € 6,50 bij uw tijdschriftenhandel, of neem voor € 30,00 een jaar-abonnement voor 2022 (6 nummers) Bel dan: 0595 552 664 of kijk op: info@bladng.nl

WATER, WIND, WERELD ERFGOED Waddenland, een puur en open landschap.

Een liefhebberslandschap.

Dit gebied vraagt om even stilstaan. Kijk om je heen en zie de schoonheid van het eeuwenoude cultuurlandschap. Je zou misschien kunnen denken dat hier niks is. Er is hier inderdaad veel leegte, een open horizon met sporen van heden en verleden.

Maar waar de één leegte ziet, zie ik ruimte voor dromen. Het Waddenland is rijk aan prachtig erfgoed. Dit erfgoed vertelt het verhaal over onze geschiedenis en onze identiteit: kerken, wierden, dijken, polders, boerderijen en borgen.

Door hier een nieuwe publieke functie aan te geven, creëren we plekken van betekenis voor onze inwoners en de bezoekers van dit gebied. Zo behouden we de waardevolle plekken in ons gebied en voegen we er nieuwe waarde aan toe. Laat je voeden door het weidse landschap van Waddenland waar verleden en toekomst hand in hand gaan!

Mayke Zandstra, Initiatiefnemer Op Maarhuizen

INHOUD

6

Regiokaart

10

Lauwersmeer In vier seizoenen

16

Groen paradijs

Tussen Uithuizermeeden en Paapstil

22

Wandelroute

Boerderijenpracht rond Bedum

26

Warffum en Zoutkamp

Op de grens van land en water

36

Fietsroute

Welkom op de wierden rond Leens

44 Kunst

Waddenland inspireert

48

Fietsroute

In het spoor van De Ploeg

54

Vaarroute

Meanderen door Waddenland

58

Kinderen

Spelen, ontdekken, speuren en knutselen

Ontdek > Persoonlijke verhalen p. 14, 20, 32, 52 > Getijden kalender p. 30 > 8x Vers op je bord p. 34 > 7x Wadlopen p. 42 > Wat is er te doen vandaag p. 65 > Overnachten p. 67 > Eten & drinken p. 71 > Zien, doen en beleven p. 73

N

4

D G O E R F E D E L E R

E E N Z E D A D

g koo nni o rm hie c S

W

W

Noordpo

Pieterburen 2

6

3

1

Hornhuizen

17

1

Lauwersoog 2

Warffum

11

13

1

14

8 11

12

6

11 5 10

20

3

7

6

Leens

21

W

2

4

1

4

1

2

89

20

Zoutkamp 2

2

19

16

15

3

5 8

1 2

Schaphalsterzijl

6

18

13

2

p

Reitdie

14

3

Ezinge

LEGENDA

15

11 9

1

1

Winsum

3

Aduarderzijl 26

27

3

12 4

Sauwerd 31

4 10

WESTERKWARTIER 28

B

12

Noordwolde

3 3

Mooi dorp

5

19

29

4

FRIESLAND

5 9

7 4

5

8

Stitsw

8 Baflo

Zuidw

5

16

Borg Kerk Uitzichtpunten Natuur Museum

Met deze kaart kan jouw ontdekkingstocht door Waddenland beginnen. Een groot aantal punten komt uitgebreid aan bod in dit magazine, maar ter inspiratie hebben we ook nog een aantal (onontdekte) parels toegevoegd. Combineer ze in een dagtrip en laat je verrassen door de veelzijdigheid van Waddenland.

52 40 35 24

Bootverhuur Activiteiten

WINSUM ALLERMOOISTE D

Borku m

WADDENLAND 7

1

18

Eemshaven

4

olderzijl

Roodeschool

6 7 2

8 10 7 22

4

24

23

7

5

25 6

Uithuizen

9

5

1

11 6 11

6

werd

10

9

5

O

E E M S D E LT A

Middelstum

Delfzijl

5

NATIONAAL PARK LAUWERSMEER

Appingedam

4

30 2

Bedum

e 3

wolde 4

17

1

UNESCO WERELDERFGOED WA D D E N Z E E

1

2

7

30

39

36

ORP

Z

MENKEMABORG

NOORDKAAP

BEDUM

UITHUIZEN

UITHUIZERMEEDEN

WA L F R I D U S K E R K

INDEX Activiteiten

29. Torenkerk Winsum

1. Zeehondencentrum | Pieterburen

30. Walfriduskerk Bedum

Uitzichtpunten

2. DoeZoo | Leens

31. Klokkentoren Westerdijkshorn

1. Hornhuizen

3. Beleef de Koe | Zuidwolde

2. Wierhuizen

4. Adventurepark Waddenfun

3. Breede

| Wehe-den Hoorn

Natuur

4. Klein Wetsinge

5. Kaarsenmakerij Wilhelmus | Eenrum

1. Nationaal Park Lauwersmeer

5. Oldenzijl

6. Bloemenboerderij &

2. Reitdiepgebied

6. Oosternieland

Maïsdoolhof | Saaxumhuizen

3. Nationaal Landschap Middag-Humsterland

7. De Noordkaap

4. Unesco Werelderfgoed Waddenzee Borgen

Bootverhuur

1. Borg Verhildersum | Leens

Musea

1. Winsum

2. Menkemaborg | Uithuizen

1. Visserijmuseum | Zoutkamp

2. Zoutkamp

3. Harssensbosch | Adorp

2. Museum Landgoed Verhildersum | Leens

3. Wehe-den Hoorn

4. Allersmaborg | Ezinge

3. Museum Wierdenland | Ezinge

4. Noordpolderzijl

5. De Breedenborg | Breede

4. Menkemaborg | Uithuizen

5. Uithuizen

6. Rensumaborg | Uithuizermeeden

5. Museum Sint Bernardushof | Aduard

6. Lauwersoog

6. Openluchtmuseum Het Hoogeland | Warffum

7. Warffum

7. Het Behouden Blik | Uithuizermeeden

8. Den Andel

Kerken

8. De Theefabriek | Houwerzijl

9. Warfhuizen

1. Kerk Zuidwolde

9. Kinderboekenhuis |Winsum

2. Goede Herderkerk Bedum

10. Museum De Eenhoorn | Ulrum

3. Kerk Adorp

11. ‘t Hoeske van Thais Joaptje | Rottum

Mooie dorpen

4. Kerk Klein Wetsinge

12. Het kleinste museum | Noordwolde

1. Winsum

5. Kerk Onderdendam

2. Zoutkamp

6. Kerk Obergum

3. Onderdendam

7. Onze Lieve vrouwe Kerk Tinallinge

Molens

4. Zuidwolde

8. Kerk en toren Baflo

1. Korenmolen De Lelie| Eenrum

5. Stitswerd

9. Kerk Stitswerd

2. Koren- en pelmolen Hollands

6. Rottum

10. Kerk Breede

Welvaart | Mensingeweer

7. Usquert

11. Kerk Den Andel

3. Koren- en pelmolen De Vier Winden | Pieterburen

8. Eenrum

12. Kerk Saaxumhuizen

4. Korenmolen De Onderneming | Vierhuizen

9. Tinallinge

13. Kerk Westernieland

5. Koren- en pelmolen De Zwaluw in Zuurdijk

10. Kantens

14. Kerk Pieterburen

6. Koren- en pelmolen Grote Geert in Kantens

15. Kerk Eenrum

7. Koren- en pelmolen De Liefde | Uithuizen

16. ‘t Marnehoes Wehe-den Hoorn

8. Koren- en pelmolen Eva | Usquert

17. Toren Kloosterburen

9. Koren- en pelmolen Windlust | Zandeweer

18. Kerk Zuurdijk

10. Koren- en pelmolen Aeolus | Adorp

19. Kerk Niekerk

11. Koren- en pelmolen De Jonge Hendrik | Den Andel

20. Kerk Ulrum

12. Koren- en pelmolen De Wetsinger | Klein Wetsinge

21. Kerk Vierhuizen

13. Koren- en pelmolen De Ster | Winsum

22. Kerk Usquert

14. Korenmolen De Vriendschap | Winsum

23. Dionysiuskerk Uithuizen

15. Poldermolen De Zilvermeeuw | Onderdendam

24. Mariakerk Uithuizermeeden

16. Poldermolen Krimstermolen | Zuidwolde

25. Sint-Nicolaaskerk Oosternieland

17. Poldermolen Koningslaagte | Zuidwolde

26. Kerk van Ezinge

18. Poldermolen De Goliath | Eemshaven

27. Kerk Garnwerd

19. Korenmolen Hunsingo | Onderdendam

28. Kerk Oostum

20. Zaagmolen De David | Warffum

VIER SEIZO DE MOOISTE 10

OENEN

E

NATIONAAL PARK LAUWERSMEER Tekst: Annemarie Bergfeld

11

LOOP OF FIETS HET VOORJAAR TEGEMOET Een rondje Lauwersmeer fietsen of wandelen (dat laatste alleen voor de fanatiekelingen want: 43 km) kon altijd al, maar is nu nog mooier. Vorig jaar werd het ‘nieuwe’ Rondje Lauwersmeer geopend, met nog meer mogelijkheden om de natuur, cultuur en geschiedenis van het gebied te beleven.

En hoe lekker is het om tijdens zo’n rondje regelmatig te stoppen voor een mooi uitzicht op een fijn plekje en het voorjaar welkom te heten? Hemelplatforms en mooie halfronde banken op kleine verhogingen in het landschap staan niet toevallig waar ze staan.

Op deze plekken valt wat te zíen: vogels, wilde konikpaarden, Schotse hooglanders misschien zelfs met kalfjes - of de vormen van de vroegere zeebodem. Ook een topper is de Waddentribune bij de Hoek van Bant. Vanaf de zeedijk kijk je naar een levend schouwspel dat alle dagen boeit: Werelderfgoed Waddenzee.

EEN ZOMERSE ZEE VAN ORCHIDEEËN In het noordelijke deel van het Lauwersmeergebied zitten niet veel voedingsstoffen zoals stikstof in de bodem, maar wel veel kalk. Die combinatie is zeldzaam en daardoor ideaal voor zeldzame planten als orchideeën. Volg in het late voorjaar of de zomer het Orchideeënpad en je staat versteld van de bloemenpracht. De route loopt deels door het bos, deels langs de mooiste orchideeënvelden van het Lauwersmeer, misschien wel van heel Noord-Nederland.

Honderden zijn het er. In mei/juni is het één paarse zee van rietorchissen en brede orchissen. Als die uitgebloeid zijn komt de witte moeraswespenorchis tot bloei. Bij het zien van zulke hoeveelheden is het moeilijk voor te stellen dat deze planten zeldzaam zijn. Toch is dat zo; ze vallen onder de bedreigde soorten en het is streng verboden ze te plukken. Ze komen natuurlijk ook het allerbest tot hun recht op een plek die ze zelf hebben uitgezocht.

12

HERFST? VOGELS! En met een beetje geluk ook de zeearend!

Arjan Dwarshuis is wereldrecordhouder vogels kijken en maker van de podcast De Vogelspotcast. In zijn leven bezocht hij meer dan tachtig landen en zag hij bijna 7500 vogelsoorten. Het Lauwersmeer staat in zijn top-5 van favoriete gebieden. Er zijn 342 vogelsoorten vastgesteld en hij noemt het ‘een van de beste plekken van Europa’ om steltlopers tijdens hun trek te zien. “Je weet niet wat je overkomt als de zeearend over je heen scheert en ik ben altijd weer onder de indruk van de kanoetstrandloper, een beestje van nog geen 150 gram, dat in één ruk van Noord-Canada naar het Lauwersmeer vliegt. Maar het allermooiste vind ik de aantallen. In het late najaar komen hier giga hoeveelheden brandganzen en smienten om te overwinteren en in de nazomer strijken er indrukwekkende aantallen steltlopers neer. Ik adviseer vooral de Bantpolder en de uitkijkheuvel bij de Ezumakeeg. Het Lauwersmeer is echt een paradijs. Voor vogels en voor mensen die graag vogels kijken.”

IN DE WINTER IS HET LEKKER DONKER Alsof de titel Nationaal Park nog niet mooi genoeg is, pronkt het Lauwersmeergebied ook met het predicaat Dark Sky Park. In een wereld die ook ‘s nachts vergeven is van licht wordt duisternis steeds zeldzamer. Maar hier is die donkerte nog wel te beleven. En die is belangrijk, voor mens en dier. Te veel kunstlicht verstoort de biologische klok en kan tot depressies en slaapstoornissen leiden.

Dieren raken in de war. Nachtvogels hebben niet genoeg ‘donkere tijd’ om te jagen, uilen raken hun nestplekken kwijt, trekvogels kunnen zich niet oriënteren en insecten vliegen zich te pletter tegen lichtbronnen.

Behalve belangrijk is de duisternis ook magisch. Het is verbazingwekkend hoeveel je ziet én hoort. Op heldere avonden is de Melkweg te zien en altijd zijn de geluiden van de dieren van het Lauwersmeer te horen.

Nog indrukwekkender dan overdag.

VIER SEIZOENEN DE MOOISTE

OOK DEMOEITE WAARD

­— Beleef de duisternis tijdens een excursie, vanaf een van de hemelplatforms of tijdens de Nacht van het Wad, met wandelingen, lezingen en workshops.

Zie ook: - donkertevandewadden.nl ­ — Download de folder Rondje Lauwersmeer, de Vogelkaart Lauwersmeer of de Nachtkaart op: - np-lauwersmeer.nl Of haal een exemplaar bij Activiteitencentrum Lauwersnest, De Rug 1, Lauwersoog. ­ — Fiets- en wandelroutes zijn eenvoudig via knooppunten te volgen. Zie ook: - rondjelauwersmeer.nl ­

— Het Orchideeënpad (3 km, donkerblauw) begint bij de parkeerplaats aan de Strandweg (9976 VT Lauwersoog) en is mooi te combineren met de Duindoornroute (3 km, groen) die begint bij restaurant Het Booze Wijf, Strandweg 1. ­ — In april 2022 komt het boek Zomergasten, doortrekkers en overwinteraars van Arjan Dwarshuis uit, over de beste vogelkijkplekken van Nederland.

Natuurlijk staat het Lauwersmeer er ook in. ­ — Kijk op pagina 73 t/m 85 voor een overzicht van de leukste uitjes en activiteiten.

DEU

ZU JEDER JAHRESZEIT SCHÖN Im Frühjahr um das Lauwersmeer radeln, im Sommer die unglaubliche Orchideenpracht genießen, im Herbst von Tausenden von Zugvögeln überwältigt werden und im Winter in echte Dunkelheit eintauchen - darum ist das Lauwersmeergebiet zu jeder Jahreszeit schön. Von den Aussichtstürmen, den sogenannten Himmelsplattformen, und den halbrunden Bänken aus kann man wilde KonikPferde, schottische Hochlandrinder oder die Formen des ehemaligen Meeresbodens sehen. Und Vögel, natürlich. Und dann die Dunkelheit. In klaren Nächten ist die Milchstraße zu sehen und die Geräusche der Tiere des Lauwersmeers sind immer zu hören. Noch eindrucksvoller als am Tag.

ENG

FOUR SEASONS OF BEAUTY Cycle around National Parc Lauwersmeer lake in spring, and enjoy the stunning orchid splendour in summer, or see thousands of birds in autumn and cloak yourself in darkness in winter – the Lauwersmeer area has all this and more, which makes it the all-season attraction. Get a front-row seat on a sky platform or half-round design bench to watch wild Konik horses and Scottish Highlander cattle graze the former seabed beside huge flocks of birds. Lauwersmeer is one of the worldwide top-5 locations of Arjan Dwarshuis, bird watching world record-holder. And that’s just in daylight. At night, you can hear and see much more than you might think. On a clear evening, the impressive Milky Way is visible, and you can hear sounds of the animals calling and whispering through the night.

13

— Naam: David Kloosterhuis Functie: artistiek directeur dansfestival Op Roakeldais Locatie: Warffum

ARTISTIEK DIRECTEUR “Warffum is meer dan een mooi wierdendorp. Tijdens het jaarlijkse festival Op Roakeldais is het een internationaal bolwerk van dans, muziek, cultuur en verbinding. Jonge dansers van over de hele wereld komen hun verhaal delen. Het dorp vormt het podium voor vriendschappen en wederzijdse erkenning voor elkaars cultuur. Dat geeft erfgoed heel veel kleur.”

_ „Warffum ist mehr als ein hübsches Warftendorf.

Beim jährlichen Festival Op Roakeldais wird es zum internationalen Hotspot für Tanz, Musik, Kultur und Verbrüderung. Junge Tänzer aus aller Welt teilen hier ihre Geschichten. Als Bühne für Freundschaft und gegenseitige kulturelle Wertschätzung ist das Festival ein wichtiger Beitrag zur Völkerverständigung.“ _ „Warffum is a very attractive artificial dwelling village.

During the annual Op Roakeldais festival, it is transformed into an international centre of dance, music, culture, and connection. Young dancers from all over the world share their stories on a village stage for friendship and mutual acknowledgement for each other’s culture. This is where heritage has colour.“

Groninger Waddenmusea Ontdek de geschiedenis van de Groninger Waddenkust en zijn bewoners.

Laat je meenemen in de verhalen over dorpen en dijken, het leven met de zee, visserij, klei, wierden, boeren, monniken en borgen.

MUSEUM WIERDENLAND EZINGE www.wierdenland.nl

KLOOSTERMUSEUM ST. BERNARDUSHOF ADUARD

www.kloostermuseumaduard.nl

VISSERIJMUSEUM ZOUTKAMP www.visserijmuseum.com

MUSEUM MENKEMABORG UITHUIZEN www.menkemaborg.nl

MUSEUM / BORG VERHILDERSUM LEENS www.verhildersum.nl

OPENLUCHTMUSEUM HET HOOGELAND WARFFUM www.hethoogeland.com

www.waddenmusea.nl

GROEN PARADIJS

TUSSEN UITHUIZERMEEDEN EN PAAPSTIL

Tekst: Annemarie Bergfeld

Liz verhuisde met haar vriend van een appartement in de stad naar een landweggetje buiten Uithuizermeeden. Ze snapt helemaal waarom steeds meer stedelingen voor het platteland kiezen. “We worden ontzettend gelukkig van de ruimte op en rond ons erf.”

G R O E N P A R A D IJ S

“We zitten negen kilometer van de zeedijk, maar zelfs hier ruik ik het zilte van de zeewind.

Dat maakt me elke keer weer blij.” Samen met haar vriend Jouke Anema verruilde Liz Wijma in 2018 een appartement in de stad voor een boerderij bij Uithuizermeeden. Ze groeide op in Amersfoort en kwam in Groningen terecht om aan de kunstacademie te studeren. Ze voelde zich meteen thuis. “Niet alleen in de stad, maar ook in de provincie. Ik vond Noord-Groningen meteen een toffe plek.” Nu zijn Liz en Jouke eigenaar van de Eemstuin, een biologischdynamisch groenteteeltbedrijf. Ze volgden een opleiding voor biologisch-dynamische landbouw. Liz: “Het is zoals Jouke zegt: als boer ben je ook kunstenaar. We werken niet meer met verf of video, maar maken nu mooie spitskolen en preien.” Een kilometer achter hun groententuin van 1,2 hectare is wat bebouwing van Uithuizermeeden te zien, daarachter resten alleen akkers en de Waddenzee. Aan de voorkant voert een stil landweggetje tussen nog meer akkers door naar Paapstil en Oldenzijl.

BUITENKIND Lea van twee jaar scharrelt lekker rond terwijl haar ouders wieden, zaaien en oogsten. ‘Een echt buitenkind’, constateerde een bezoeker laatst toen hij midden in de winter de gezonde kleur van het peutertje opmerkte. “We worden alledrie ontzettend gelukkig van de ruimte op en rond dit erf,” zegt Liz. “Het geeft mij ook letterlijk ruimte in mezelf, om mezelf te zíjn en te doen wat ik het allerliefste wil. De natuur geeft rust. Vrijheid ook. Doordat je zo ver kunt kijken.” Maar het kan ook een

17

‘rauw landschap’ zijn. Bij slecht weer of als in de winter het land er kaal en zwart bij ligt, heeft Liz het soms lastig. “Jouke en ik werken biologisch-dynamisch, dat betekent ook dat we de aarde niet omploegen. Op de akkers om ons heen is de natuur soms ver te zoeken, dat is vaak meer industriële landbouw. Dat vind ik weleens moeilijk.”

IN IEDERE BOOM Maar hun eigen paradijsje vol bomen en vogels, de hoge wolkenluchten en de Waddenzee binnen handbereik - soms rijden ze er ‘s avonds na het werk naartoe om te zwemmen maken alles goed. Het doet Liz vaak beseffen hoe dichtbij de natuur is. “Daarvoor hoef je niet naar de bergen. De natuur zit in iedere boom of vogel. Als je daarop inzoomt, beleef je het net zo goed.” Liz ziet dat steeds meer stedelingen naar het platteland trekken en dat begrijpt ze maar al te goed. “De maatschappij vraagt steeds meer, ik snap helemaal dat mensen uit die constante race stappen en op zoek zijn naar contact met zichzelf. De natuur en het platteland helpen daarbij.”

18

FEESTJE Elke vrijdag staan Liz en Jouke met hun kraam vol Eemstuin-groenten op de Vismarkt in Groningen. ‘Een feestje’ vindt Liz dat elke week. “Als ik er niet elke dag hoef te zijn, kan ik genieten van de levendigheid van de stad.

En het is een feest om te zien hoe blij mensen zijn met onze producten. De kraam loopt als een tierelier. Aan het eind van zo’n dag ben ik ook weer blij als ik toedeloe tegen de stad kan zeggen. Als we de Eemshavenweg oprijden en ik de sterrenlucht zie, denk ik ‘lékker’.”

Elke eerste zaterdag van de maand (mei t/m okt) is het Open Eemstuin en is iedereen welkom voor koffie, taart en een rondje door de tuin. Ook is de winkel dan geopend. Op de andere dagen staat een stalletje met groenten en bloemen langs de weg. De komende tijd willen Liz en Jouke ook workshops, lunches en diners organiseren. En ze zijn elke vrijdag te vinden op de Groninger Vismarkt.

Paaptilsterweg 7, Uithuizermeeden - eemstuin.nl

G R O E N P A R A D IJ S

LIZTIPT OOKDEZE ADRESJES

­— Heerlijk, eerlijk en duurzaam vlees van Waddenslagers Petra en Edwin in Uithuizermeeden. (zie foto links) - waddenvarkens.nl ­ — Het verhaal van Liz en Jouke is verfilmd in de documentaire Weg uit de stad. De documentaire is gemaakt door Saskia Jeulink en Tom Tieman en geproduceerd door Stichting Beeldlijn.

- stichtingbeeldlijn.nl ­ — Dorpsbakkerij Stoet & Ainvoud, van Daan Voerman in Pieterburen, is gevestigd in een voormalige circuswagen van circus Renz.

- bakkerij-de-eenvoud.nl

­— Bloemenboerin Feere verkoopt haar biologische boeketten online, bij Fluitekruid in Winsum en op vrijdag in de kraam van de Eemstuin op de Vismarkt.

- bloemenboerin.nl ­ — Eens in de vijf weken is er verkoopdag op biologisch landbouwbedrijf Eikemaheert in Loppersum: vleeskippen, fruit, zomerbloemen, het ‘verloren’ erwtje Wonder van Scheemda en méér.

- eikemaheert.nl ­ — Tuinderij Klein Alma in Bedum verkoopt van 1 juni tot en met 15 oktober groenten en bloemen in de boerderijwinkel op het erf.

- kleinalma.nl ­ — Kijk op pagina 73 t/m 85 voor een overzicht van de leukste uitjes en activiteiten.

DEU

VON DER STADT AUFS LAND

Mit ihrem Freund Jouke zog Liz aus einer Wohnung in der Stadt an eine kleine Landstraße bei Uithuizermeeden. Die beiden fühlten sich sofort zu Hause in Nord-Groningen, wo sie den biodynamischen Gemüsebetrieb Eemstuin betreiben. Liz kann gut verstehen, warum es immer mehr Städter aufs Land zieht. „Wir sind neun Kilometer vom Deich entfernt, und schon hier kann man die salzige Meeresluft riechen. Das gibt mir ein Gefühl der Freiheit. Die ausgedehnte Landschaft um unseren weitläufigen Hof schenkt mir buchstäblich den Freiraum, um mich zu verwirklichen.“ Jeden Freitag stehen Liz und Jouke mit ihrem Gemüsestand auf dem Vismarkt in Groningen.

Jeden ersten Samstag im Monat (Mai bis Oktober) ist der Eemstuin für Besucher geöffnet. An allen anderen Tagen steht an der Straße ein Verkaufsstand mit Gemüse und Blumen.

ENG

MOVE TO THE COUNTRYSIDE Some time ago, Liz and her partner Jouke exchanged their city apartment for a country house outside Uithuizermeeden. They felt right at home in northern Groningen, where they established a biodynamic vegetable business. Liz can totally see why more and more people are deciding to live in the country. ‘While we live nine kilometres from the seawall, we can smell the salty sea air here; something that never ceases to make me happy. The space on and around our property provides me with the space to do what I like best.’ Each Friday, Liz and Jouke set up their stall with Eemstuin vegetables on Vismarkt in Groningen. From May through October, they hold their Open Eemstuin every first Saturday of the month. On other days, a vegetable and flower stall is set up at the roadside.

19

— Naam: Ineke Noordhoff Functie: schrijver van ‘Schaduwkust’ over het Hogeland en ‘Ontaard land’, over de gaswinning in het Lageland Locatie: Aduarderzijl

SCHRIJVER

“Achter ons Hogeland, met de waddenkust, ligt het weidse Lageland.

Het sluizencomplex van Aduarderzijl dateert uit de 14de eeuw en laat zien dat het hard werken was om de regen naar zee af te voeren. De wegen kronkelen hier nog over oude zeekreken. Hier ervaar je hoe ingenieus de Groningers, met hulp van kloosterlingen uit Aduard, het landschap gebruikten.”

_ „Hinter dem Hogeland an der Küste erstreckt sich weit das Lageland. Die Schleusen von Aduarderzijl stammen aus dem 14. Jahrhundert und zeugen davon, mit welchem Aufwand das Land entwässert wurde. Oft folgen die Straßen noch dem Verlauf alter Meeresrinnen. Hier begreift man, wie raffiniert die Groninger mit der Hilfe der Mönche aus Aduard die Landschaft gestalteten.“ _ „Behind our Hogeland with the Wadden coast is the vast Lageland. The Aduarderzijl sluice complex dates from the fourteenth century and shows the hard work involved in draining rainwater away to sea. See the roads meander across ancient sea creeks and the ingeniousness with which Groningen residents worked the land with the help of Aduard monks.“ 20

Maak schitterende fiets-, wandel- en vaartochten vanuit de camping

Klein Wetsinge Open woensdag t/m zondag van van 10.00 tot 17.00 uur

Slechts 15 km van de gezellige stad Groningen Start of vervolg hier uw Pieterpad-wandeling Zijlsterweg 7

Aduarderzijl-Feerwerd 0594 62 18 36

www.aduarderzijl.com

Valgeweg 12 9773 TK Wetsinge kleinwetsinge@blgroningen.nl www.kerkkleinwetsinge.nl

lekker lunchen - vergaderen - feesten en partijen VERHUUR, REPARATIE & ONDERHOUD VAN FIETSEN

Recreatief fiets- en voetveer over het Reitdiep Gezien ons groot aanbod zijn wij ook in staat voor groepen fietsen te verhuren

Het Reitdiepveer vaart dagelijks vanaf 1 april t/m de laatste zondag van oktober heen en weer tussen Aduarderzijl en Schaphalsterzijl.

Bijvoorbeeld voor uw bedrijfsuitje, familiefeestje of schoolreisjes Reserveren is wenselijk www.guikemarijwielhandel.nl

Voor actuele informatie: www.reitdiepveer.nl

ZUIDERWEG 3 - EZINGE 06 288 93 438 - 0594 62 18 90 Info@guikemarijwielhandel.nl

Wij verzorgen catering zoals u dat wenst!

Bereid met biologische en streekproducten. o.a: • Koken aan huis • Buffetten • Hapjes en salades bezorgd • Kookworkshops op locatie • Barbecue‘s

Genietlokaal

PUUR, AMBACHTELIJK & LOKAAL

www.genietlokaal.nl

info@genietlokaal.nl

KERK OPEN, KOM BINNEN Veel van onze kerken hebben de deuren ‘los’ voor bezoekers.

U bent van harte welkom.

Kerk open, kom binnen! www.groningerkerken.nl

21

0652152046

Wijngaard

Hof van ’t Hogeland op de Zuidhelling van wierde Groot Maarslag nr 12 • Bijzondere, smaakvolle witte wijnen • Puur - fris - droog • Van de druivenrassen Johanniter en Solaris

(Bijna) altijd open huis 9961TB 12 Mensingeweer Proeverij op afspraak: 0619248249 Of mail: elma-middel@hetnet.nl

21

N GEN M

W

O

O

IN

EG D O

W

EEN O

T

M

E

R

GRO

N

Z

19KM

PICKNICKENTUSSEN DEBOERDERIJENPRACHT RONDBEDUM Tekst: Cecile Bol

Bij Bedum word je omringd door het boerenleven. Met een 19 kilometer lange rondwandeling loop je door uitgestrekt akker- en weidelandschap met onderweg vele prachtige oude en moderne boerderijen. Pak je picknickmand in, vertrek naar het treinstation van Bedum en ga op pad door het agrarische land.

1

WALFRIDUS

Wie Bedum bezoekt, kan niet om de heilige Walfridus heen. Op het pleintje bij de Walfriduslaan staat een bronzen standbeeld en midden in het dorp prijkt de Walfriduskerk. Deze heilige trok in de 10de eeuw naar Bedum en zette zich in voor de

22

PICKNICKEN ROND BEDUM

ONDERWIERUM

WESTERDIJKSHORN

3 BEDUM

1

ontginning van het veenmoeras, bracht het christendom naar het dorp en zorgde bovendien voor een rechtssysteem. Volgens de legende werden hij en zijn zoon Radfridus vermoord door de Noormannen. Rond zijn graf vonden allerlei wonderen plaats en Bedum werd een bedevaartsoord. Maar de Walfriduskerk heeft nog meer te bieden: hij heeft de scheefste toren van Nederland, zelfs schever dan de toren van Pisa.

2

BOERENLAND TUSSEN STAD EN WAD

Via het Bedumerbos wandel je het boerenland in. Riante boerderijen van welvarende 19deeeuwse boerenfamilies worden afgewisseld door moderne boerenbedrijven inclusief windmolentjes. Vooral melkveebedrijven maken hier de dienst uit. Dat dit vroeger ook al zo was, bewijst het Boterdiep. Deze waterweg steek je over bij het boerenstreekje Ellerhuizen. Het Boterdiep verbindt de stad Groningen met Uithuizen en dankt zijn naam waarschijnlijk aan het eeuwenlange transport van melkproducten. Ook nu nog staat er ten noorden van Bedum een enorme zuivelfabriek aan het diep.

2 DE POEL

4

ELLERHUIZEN

3

PICKNICKPLEKKEN

Tussendoor even uitrusten zal zeker welkom zijn. Hiervoor staan voldoende bankjes langs de route. Aan de Wolddijk, ongeveer op de helft van de wandeling, kun je neerstrijken voor een uitgebreide picknick. Tussen de kruising met de Munnekeweg en de gele kerktoren op het kerkhof van Westerdijkshorn kom je langs maar liefst drie picknicktafels. Volgens de overlevering is overigens ook deze dijk een initiatief van Walfridus. Of kies voor het groene gras. Er zijn genoeg plaatsen om even te pauzeren bij een boerenhek en tussen weg en weiland op een kleedje te genieten van het gezelschap van nieuwsgierige koeien.

23

PICKNICKEN ROND BEDUM

4

LEUKS UIT DE BUURT

Tal van bewoners hebben in de zomermaanden een stalletje buiten staan met jam, eieren en courgettes. In Ellerhuizen kom je bovendien langs een minibieb. Bij terugkomst in Bedum kun je nog even een bezoek brengen aan Klein Alma voor verse groenten en bloemen. Of sla je slag onderweg bij de bedrijven aan de Wolddijk.

Bij nummer 65 kun je terecht voor een pluktuin en een lekker ijsje. Op nummer 52 zit een duurzame tuinderij met een winkeltje met eigen producten. En natuurlijk verkopen verschillende veehouders vol trots hun eigen zuivel en vlees. De kans is dus groot dat je picknickmand onderweg niet leger wordt, maar juist voller: gevuld met producten vers van het boerenland.

OOK DEMOEITE WAARD

­— De wandeling ‘Groninger boerderijenpracht’ is een zogenoemde Groene Wissel.

Dit zijn wandelingen die beginnen en eindigen bij een treinstation. Wel zo praktisch.

Download de wandeling via - wandelzoekpagina. nl/wandeling/groenewissel-bedum/12425/ ­ — Kijk op pagina 73 t/m 85 voor een overzicht van de leukste uitjes en activiteiten.

DEU

PICKNICK ZWISCHEN PRÄCHTIGEN HÖFEN Wer Bedum besucht, kommt um den Heiligen Walfridus nicht herum, zumal die Walfriduskerk den schiefsten Turm der Niederlande hat (noch schiefer als der Turm von Pisa!). Durch die ausgedehnte Felder- und Wiesenlandschaft rund um Bedum lässt es sich herrlich wandern. Hier wechseln sich stattliche Anwesen wohlhabender Bauernfamilien aus dem 19. Jahrhundert und moderne Bauernhöfe mit kleinen Windmühlen ab, und alle paar Kilometer lädt ein Picknicktisch zur Rast ein. Aber auch im grünen Gras findet man genug idyllische Plätzchen für ein Picknick in Gesellschaft neugieriger Kühe. Wenn sich der Picknickkorb leert, kann man ihn problemlos wieder auffüllen mit Produkten frisch vom Land, denn vor vielen Häusern und Höfen steht in den Sommermonaten ein kleiner Verkaufsstand.

ENG

ENJOY A PICNIC IN THE BEDUM FARM SPLENDOUR One of Bedum’s highlights is the Saint Walfridus; a church with the most crooked tower in the Netherlands – it leans at an even greater angle than the famous Leaning Tower of Pisa. Explore the vast landscape of arable land and pastures around the village of Bedum to see spacious farms of well-todo 19th-century farming families and modern farms with wind mills. Take a seat at one of the picnic tables, or sit on the green grass. Spread your picnic blanket and enjoy the company of curious cows.

As your picnic basket empties, refill it with some fresh local products sold at stalls beside the road.

24

UNIEK Op het Groninger Hogeland is tuinderij De Woldtuin gelegen in de savanne van Savanneboerderij Verbaarum. Het Groningse Hogeland heeft hiermee een zeer vooruitstrevend stuk natuurontwikkeling.

Dit kleinschalige Agro-forestry systeem is een uniek speelveld van eenjarige en vaste planten, struiken en bomen en levert vele malen meer energie aan voedsel op dan we erin hoeven te stoppen. Hier combineren we technieken van over de gehele wereld in groenontwikkeling, ecologische opbouw, klimaat adaptatie en voedselteelt. De bomen en struiken in de savanne hebben vele relaties onderling en met het bodemleven. Door een slim ontwerp krijgen de bomen en planten optimaal zonlicht en gedraagt het systeem zich als één grote zonnecollector.

Door Permacultuur en Synthropic Farming technieken toe te passen geven we het bodemleven ieder jaar weer een grotere boost. We creëren een biologisch snel uitdijende en opbouwende groene wereld. Juist zonder bestrijdingsmiddelen en kunstmest dragen onze teelttechnieken als No-dig sterk bij aan dit proces. Onze groenten, kruiden, fruit en noten profiteren jaar na jaar van de voordelen.

RONDLEIDINGEN Kom van alles te weten over dit werkelijk uniek systeem tijdens onze zwerftochten over de savanne en tuinderij.

Ontdek de geheimen en gebruiken van een oude boerderij tijdens een rondleiding over en door onze karakteristieke boerderij met historisch erf uit de 15e eeuw.

WELLNESS Relax in onze Kelo-sauna en houten hot-tub.

OVERNACHTEN Overnacht op de savanne in één van de compleet ingerichte safari-tenten.

MARKTKRAAM Bezoek onze marktkraam voor eieren, verse groenten en andere producten van eigen boerderij en streek.

We bieden tevens mogelijkheden voor groenten abonnementen met pakketten op maat. Bij ons kiest ú de samenstelling van uw losse of wekelijkse groentepakket.

CONTACT Bezoek onze websites www.dewoldtuin.nl en www.verbaarum.nl Bezoek ons op de Wolddijk 52, Bedum Bel of app ons op 06-55081450 Email ons op savanneboerderijverbaarum@gmail.com of op info@dewoldtuin.nl

OP DE GRENS VANLAND ENWATER Tekst: Cecile Bol

Als er één ding is dat Waddenlandse dorpen met elkaar verbindt, dan is het wel het water. Op zoek naar vruchtbaar land, eten uit de zee, avontuur en geluk trokken mensen steeds verder naar het noorden. Met woonheuvels, dijken, gemalen, kanalen en sluizen werd het water getemd en het land bewoonbaar gemaakt. Overal zorgde het leven op de grens van land en water voor andere verhalen.

Boven op een wierde of pal aan zee: maak kennis met de dorpen Warffum en Zoutkamp.

O P D E G R E N S VA N L A N D E N WAT E R

KLEINSTE ZEEHAVEN

WIERDENDORP WARFFUM Qua oppervlakte is de wierde van Warffum de grootste van Nederland en bovendien zeker niet de laagste. Het verschil tussen het hoogste en laagste punt is bijna zes meter. Al wandelend langs de bakstenen huizen en stokrozen in het oude centrum is dat hoogteverschil goed zichtbaar. Loop bijvoorbeeld omhoog en weer omlaag via de kerkenpaden. Deze straatjes werden eeuwenlang gebruikt om naar de kerk te wandelen. De paden worden de komende jaren samen met de bewoners opgeknapt, zodat het historisch karakter nog beter voelbaar wordt.

OPENLUCHTMUSEUM Historisch karakter in het kwadraat ervaar je in openluchtmuseum Het Hoogeland. Met één stap over de drempel is het net alsof je meer dan honderd jaar terug in de tijd bent gegaan. Struin op je gemak door twintig oude gebouwen om te zien, ruiken en horen hoe de mensen een eeuw geleden woonden en werkten. Ondertussen rennen kinderen van hot naar her voor hun speurtocht. In dit museum is de sfeer altijd gemoedelijk.

EEN WERELD VAN VERSCHIL Samen staar je naar een oud voorwerp waar expres geen beschrijving bij staat. Dat het je niet lukt om te raden waar dit voorwerp vroeger voor diende, bewijst hoeveel er ondertussen veranderd is. Vrijwel alles werd in deze tijd nog met de hand gedaan. Van school tot smederij, van washok tot woonwagen: bij elk bezoek zie je nieuwe dingen. En met de ervaringen van nu sta je misschien wat langer stil bij het witte tbc-huisje, draaibaar zodat de patiënt zo veel mogelijk uit de wind en in de zon ligt.

Het water werd in Warffum niet alleen succesvol buiten de deur gehouden, maar ook nadrukkelijk gebruikt. Midden door Warffum stroomt de Warffumermaar die het dorp verbindt met de regio. Heel dichtbij en zeker een uitstapje waard: het oude zeehaventje Noordpolderzijl. Dit is de kleinste getijdehaven van Nederland. Het water, de kleurschakeringen van de kwelders, de stilte, de sluis, de dijk, het licht: alles werkt hier samen om je een intense indruk te geven van een uniek landschap. En daarna een kopje koffie bij ’t Zielhoes aan de voet van de dijk.

VISSERSDORP ZOUTKAMP Hoe anders is het verhaal van Zoutkamp.

Lange tijd was dit een grote vissersplaats pal aan de Lauwerszee. De zee voorzag de Zoutkampers in hun bestaan. Maar na de ramp met de stormvloed van 1953 in Zeeland werd besloten om de Lauwerszee af te sluiten. Deze afsluiting in 1969 zou het einde betekenen van het vissersleven in Zoutkamp. Toen koningin Juliana het dorp dat jaar bezocht, hing de vlag zelfs halfstok.

SFEERVOL VISSERSPLAATSJE De zee werd een meer en al snel werd het dorp een kleurrijke trekpleister voor toeristen. De haven, de gezellige cafeetjes, de restaurants en kraampjes met verse vis...

Zoutkamp ademt nog steeds de sfeer van het vissersleven. Dat betekent niet dat het verdriet is vergeten. Op de dijk staat een beeld van Gert Sennema. De boeg van een viskotter steekt uit de dijk met daarop een koperen zeearend, een symbool voor de veerkracht van de Zoutkampers en de natuur. Neem

28

de tijd om door Zoutkamp te dwalen. Breng bijvoorbeeld een bezoek aan Visserijmuseum Zoutkamp. De geur van teer, hout en diesel…

In het museum wandel je het leven binnen van de Waddenlandse vissers van vroeger.

BLIK OP HET BLAUW Al die verhalen vragen om een blik op het blauwe water. Aan de ene kant van de sluis stroomt de Zoutkamperril, die vervolgens uitmondt in het Lauwersmeer. Aan de andere kant kijk je uit over het Reitdiep. Vanaf hier kun je met een (gehuurd) bootje naar de stad Groningen varen of naar een van de andere dorpen die via het water met elkaar verbonden zijn. Hoog en droog, aan de zoute zee of langs het zoete diep: hier is het erfgoed onlosmakelijk verbonden met het eeuwenlange samenspel tussen mens en water.

O P D E G R E N S VA N L A N D E N WAT E R

OOK DEMOEITE WAARD

­— Ontdek alles over het de vissers uit Zoutkamp in het Visserijmuseum. Zie ook: - visserijmuseum.com ­ — Alles over wonen en leven in de 19de eeuw ontdek je in Openluchtmuseum het Hoogeland. Zie ook: - hethoogeland.com ­ — Zelf het water op met een sloep, historische viskotter of een oude reddingsboot? Kijk op pagina 77 voor de leukste vaartochten en bijzondere tours. ­

— Ontdek alles over het de vissers uit Zoutkamp in het Visserijmuseum. Zie ook: - visserijmuseum.com ­ — Alles over wonen en leven in de 19de eeuw ontdek je in Openluchtmuseum het Hoogeland. Zie ook: - hethoogeland.com ­ — Zelf het water op met een sloep, historische viskotter of een oude reddingsboot? Kijk op p agina 77 voor de leukste vaartochten en bijzondere tours.

— Kijk op pagina 73 t/m 85 voor een overzicht van de leukste uitjes en activiteiten.

DEU

AN DER GRENZE ZWISCHEN LAND UND MEER Hoch auf der Warft oder direkt am Meer: Warffum und Zoutkamp zeugen vom Leben mit dem Wasser. Im alten Ortskern des Warftendorfes Warffum ist der Höhenunterschied deutlcih sichtbar. Im Freilichtmuseum Het Hoogeland taucht man tief ein in die Geschichte: In wenigen Schritten geht es hundert Jahre zurück in die Vergangenheit. Ganz anders die Geschichte von Zoutkamp, das lange ein bedeutendes Fischersdorf war. Die Eindeichung der Lauwerszee machte der Fischerei ein Ende. Im Fischereimuseum erfährt man alles über das Leben und die Arbeit der Wattenmeerfischer von einst. Auf der trockenen Warft, an der wilden See oder am breiten Kanal: Überall schrieb das Leben an der Grenze zwischen Land und Wasser andere Geschichten.

ENG

WHERE THE LAND MEETS THE WATER Explore the village of Warffum located on top of an artificial dwelling hill or Zoutkamp by the water. Stroll through the ancient Warffum centre to take in its differences in height. Enjoy the historic character of the Het Hoogeland open-air museum where a single step across the threshold will take you a hundred years back in time. The story of Zoutkamp is entirely different. A main fishing village for many years, the closing-off of the Lauwerszee unfortunately put an end to this. Visit the Visserijmuseum and learn all about the fascinating lives of the Waddenland fishermen. High and dry, by the salty sea or the fresh canal: life on the border of land and water has resulted in a kaleidoscope of stories.

29

EB EN VLOED Lauwersoog

Lauwersoog

Hoog- en laagwaterstanden en -tijdstippen

Hoog- en laagwaterstanden en -tijdstippen

Mei 2022

April 2022 datum

uu:mm

HW LW cm NAP

1 vr NM 8:24

5:49 11:52 18:01 23:53

97

2 za

6:28 12:27 18:37

98

3 zo

0:30 7:00 12:57 19:08

125

4 ma

1:05 7:27 13:27 19:37

120

5 di

1:38 7:54 13:57 20:08

111

2:09 8:21 14:25 20:38

99

2:38 8:48 14:54 21:08

86

3:10 9:16 15:27 21:40

74

9 za EK 8:47

3:51 9:51 16:13 22:23

62

10 zo

4:48 10:38 17:18 23:22

52

6 wo

7 do

8 vr

127

99

100

98

94

88

82

75

69

-159 -147 -156 -150

-152

datum

6:07 11:45 18:43

11 ma

-142 -128

13 wo

2:36 9:01 14:58 21:17

68

14 do

3:36 10:01 15:55 22:09

83

15 vr

4:27 10:49 16:43 22:53

93

16 za VM 20:55

5:13 11:31 17:29 23:34

17 zo

5:56 12:09 18:12

-131 -119

18 ma

-119 -109

19 di

-105 -94

70

53

-151 -137

47

0:53 7:41 13:25 20:10

-154 -144

HW LW cm NAP

12 di

-153 -148

uu:mm

20 wo

-91

81

96

108

116 98 120 101

0:13 6:36 12:43 18:53

121

0:51 7:14 13:16 19:32

120

1:31 7:49 13:50 20:10

115

103

104

106

-79

-86 -77 -104 -96 -126 -116 -143 -131 -153 -142 -158 -150

-159

datum

107

22 vr

2:59 9:02 15:16 21:35

96

23 za LK 13:56

3:54 9:48 16:13 22:32

82

24 zo

5:02 10:49 17:23 23:48

69

25 ma

6:21 12:12 18:40

63

26 di

27 wo

28 do

29 vr

-158 -152 -157

HW LW cm NAP

2:13 8:24 14:30 20:49

21 do

-156 -157

uu:mm

30 za NM 22:28

1:15 7:43 13:42 19:59

106

103

98

93

95

66 102

2:32 9:00 14:55 21:09

76

3:36 10:01 15:56 22:04

85

4:31 10:48 16:49 22:49

91

5:17 11:25 17:33 23:26

93

111

117

118

116

-144

-134

-121 -100 -135 -116 -147 -131 -153 -140 -152 -143

Nederlandse tijd Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD

Hoog- en laagwaterstanden en -tijdstippen

uu:mm

HW LW cm NAP

91

2:15 8:11 14:17 20:45

89

2:48 8:44 14:54 21:16

85

3:23 9:19 15:33 21:51

82

5 vr EK 13:07

4:00 10:00 16:15 22:34

79

6 za

4:42 10:50 17:04 23:27

77

7 zo

5:37 11:51 18:10

77

8 ma

0:34 6:56 13:07 19:39

80

9 di

1:51 8:20 14:31 21:01

92

10 wo

3:06 9:32 15:47 22:13

108

2 di

3 wo

4 do

3 di

0:34 6:52 12:54 19:10

107

4 wo

1:08 7:20 13:27 19:41

99

5 do

1:41 7:49 13:59 20:12

89

2:14 8:17 14:30 20:42

78

2:49 8:46 15:06 21:15

68

3:33 9:22 15:52 21:58

59

9 ma EK 2:21

4:29 10:10 16:50 22:56

52

10 di

5:40 11:13 17:59

50

6 vr

7 za

8 zo

Referentievlak: NAP LAT = NAP-175 cm

101

104

104

100

94

89

83

79

80

-147 -145

-143

datum

12 do

1:40 8:18 14:01 20:32

67

13 vr

2:47 9:20 15:07 21:29

80

14 za

3:42 10:11 16:02 22:20

91

15 zo

4:32 10:57 16:54 23:06

99

-147 -140 -144 -136 -137 -130 -128 -123

16 ma VM 6:14

5:20 11:39 17:43 23:51

17 di

6:05 12:18 18:30

-120 -116

18 wo

-112 -104

19 do

-103 -93

HW LW cm NAP 55

-146 -142

uu:mm 0:13 7:03 12:35 19:21

11 wo

20 vr

86

97

108

115

118 104 117 108

0:36 6:47 12:57 19:15

114

1:20 7:29 13:37 20:00

108

2:07 8:10 14:22 20:46

99

112

114

116

-101 -89 -113 -100 -131 -117 -145 -132 -153 -142 -156 -150 -156 -155

-153

datum

uu:mm 2:59 8:54 15:12 21:37

89

22 zo LK 20:43

3:56 9:45 16:10 22:34

80

23 ma

5:00 10:45 17:14 23:39

72

24 di

6:07 11:55 18:22

69

25 wo

0:50 7:18 13:10 19:33

70

1:57 8:29 14:19 20:41

75

2:58 9:30 15:20 21:38

82

3:52 10:18 16:14 22:24

88

4:39 10:55 17:02 23:02

93

30 ma NM 13:30

5:19 11:25 17:42 23:37

98

31 di

5:53 11:56 18:17

104

26 do

27 vr

28 za

-158 -149

29 zo

-157 -143 -154

HW LW cm NAP

21 za

114

112

108

107

108

110

110

108

104

101

-134 -146 -124 -138 -113 -132 -108

-132 -110 -136 -119 -141 -127 -142 -132 -140 -134 -136 -135 -133 -135

Lauwersoog

Nederlandse tijd Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD

Hoog- en laagwaterstanden en -tijdstippen

September 2022

1:40 7:38 13:42 20:13

1 ma

HW LW cm NAP 97

113

-118 -93

5:54 11:54 18:09 0:00 6:25 12:23 18:40

-129 -103

uu:mm

2 ma

-142 -119

Augustus 2022 datum

1 zo

-152

Lauwersoog

Referentievlak: NAP LAT = NAP-175 cm

datum

123

122

119

115

109

102

94

92

97

105

-125

datum

-126 -123

12 vr VM 3:36

5:19 11:28 18:03

136

13 za

0:10 6:16 12:19 18:54

112

1:00 7:03 13:06 19:38

110

1:46 7:45 13:51 20:17

107

2:29 8:23 14:33 20:54

103

17 wo

3:08 9:00 15:14 21:29

97

18 do

3:44 9:35 15:53 22:03

91

19 vr LK 6:36

4:20 10:13 16:33 22:40

84

20 za

5:01 10:54 17:19 23:22

79

-123 -122

14 zo

-120 -119

15 ma

-115 -114

16 di

-108 -106

-101 -101 -100 -106 -106 -118

HW LW cm NAP 124

-129 -125

uu:mm 4:14 10:34 17:01 23:15

11 do

Referentievlak: NAP LAT = NAP-175 cm

110

143

145

144

139

130

117

102

87

-114 -131 -122 -143

-130

datum 21 zo

22 ma

23 di

-151 -137

24 wo

-154 -143

-136 -135

0:20 6:58 13:02 19:36

75

1:50 8:13 14:35 21:02

83

3:06 9:25 15:43 22:07

72

76 95 85

117

27 za NM 10:17

5:34 11:38 18:04

123

28 zo

0:09 6:12 12:13 18:42

100

29 ma

0:45 6:48 12:46 19:18

101

30 di

1:18 7:21 13:17 19:51

101

31 wo

1:48 7:54 13:50 20:21

99

-105 -106

76

4:52 11:00 17:24 23:32

26 vr

-121 -122

HW LW cm NAP

75

108

-147 -143

5:53 11:45 18:20

4:03 10:18 16:38 22:53

25 do

-153 -145

uu:mm

-89

93

97

126

129

129

128

-88

-74 -75 -70 -78 -81 -92 -94 -105 -104 -115 -111 -122

-117

-122

-130

30

2:49 8:56 15:05 21:21

95

3 za EK 20:08

3:25 9:33 15:48 21:59

92

4 zo

4:08 10:20 16:39 22:49

89

5:06 11:21 17:52 23:58

86

6:29 12:46 19:26

87

2 vr

5 ma

6 di

125

119

109

97

86

83

7 wo

1:30 8:00 14:22 20:54

98

8 do

2:55 9:17 15:43 22:06

116

9 vr

4:07 10:19 16:53 23:04

132

10 za VM 11:59

5:09 11:11 17:48 23:54

142

92

103

111

113

-125

datum 11 zo

-121 -123

1:18 7:22 13:23 19:49

111

1:54 7:56 14:01 20:19

107

2:26 8:28 14:36 20:49

103

2:57 9:00 15:09 21:18

98

17 za LK 23:52

3:27 9:33 15:40 21:49

92

18 zo

4:01 10:09 16:20 22:25

86

19 ma

4:50 10:53 17:19 23:11

80

20 di

6:02 11:55 18:42

76

13 di

14 wo

-95 -98

15 do

-81 -89

-77 -97 -89 -114 -105 -132 -119 -143

HW LW cm NAP 147

113

-107 -111

6:01 11:58 18:34 0:38 6:45 12:41 19:14

12 ma

-116 -119

uu:mm

16 vr

147

143

134

122

107

92

78

66

62

-128 -146

-134

datum

2:31 8:45 15:12 21:34

94

3:34 9:45 16:06 22:25

109

4:22 10:31 16:51 23:06

120

25 zo NM 23:54

5:05 11:10 17:32 23:43

127

26 ma

5:44 11:45 18:11

130

27 di

0:19 6:21 12:18 18:47

109

28 wo

0:50 6:56 12:50 19:21

108

29 do

1:18 7:30 13:24 19:51

108

30 vr

1:46 8:02 14:01 20:21

107

22 do

23 vr

-138 -139

24 za

-131 -136 -121 -127 -108 -114 -94 -97 -79 -79 -63 -62

HW LW cm NAP 81

-144 -138

uu:mm 0:23 7:24 13:53 20:15

21 wo

68

82

95

103

107

132

132

129

124

-50 -60 -59 -80 -79

-100 -95 -113 -106 -122 -114 -127

-120 -129 -124 -128 -126 -124 -125 -118

-126 -127

LEGENDA

Maanstanden:

HW LW cm NAP

97

-131 -125

uu:mm 2:17 8:24 14:26 20:50

1 do

-127

Nederlandse tijd Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD

HW LW NAP

datum

hoogwater (vloed) in meters boven NAP laagwater (eb) in meters onder NAP Nieuw Amsterdams Peil (0 m = gemiddeld zeeniveau Noordzee) NM|nieuwe maan, EK|eerste kwartier, VM|volle maan, LK|laatste kwartier

Referentievlak: NAP LAT = NAP-175 cm

Nederlandse tijd Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD

Lauwersoog

Lauwersoog

Hoog- en laagwaterstanden en -tijdstippen

Hoog- en laagwaterstanden en -tijdstippen

Juni 2022 datum

uu:mm

Juli 2022 HW LW cm NAP

0:12 6:24 12:30 18:50

96

0:48 6:55 13:06 19:24

91

1:24 7:26 13:40 19:56

83

2:00 7:56 14:15 20:29

75

2:40 8:28 14:53 21:03

68

3:24 9:06 15:37 21:45

62

7 di EK 16:48

4:15 9:52 16:27 22:38

58

8 wo

5:12 10:50 17:22 23:42

57

6:19 11:59 18:26

60

1 wo

2 do

3 vr

4 za

5 zo

6 ma

9 do

10 vr

0:52 7:30 13:12 19:41

Referentievlak: NAP LAT = NAP-175 cm

108

108

106

102

98

95

93

92

94

67 98

-133

datum 11 za

-135 -132

12 zo

-133 -131

13 ma

-129 -127 -124 -123

-120 -107

89

3:55 10:23 16:22 22:40

100

111

114

15 wo

5:39 11:57 18:13

116

16 do

17 vr

18 za

-114 -102

3:00 9:31 15:24 21:46

105

109

-114 -105

78

4:48 11:11 17:18 23:33

-116 -111

HW LW cm NAP

2:00 8:34 14:22 20:48

14 di VM 13:52

-120 -118

uu:mm

19 zo

20 ma

113

0:24 6:28 12:42 19:06

109

1:16 7:16 13:29 19:57

103

2:07 8:04 14:17 20:46

97

2:59 8:51 15:07 21:34

90

3:53 9:40 16:01 22:24

84

121

125

127

127

125

-130 -117 -140 -129 -145 -138 -147 -144 -146 -149

-144

datum

uu:mm 4:47 10:31 16:57 23:17

79

22 wo

5:43 11:27 17:56

75

23 do

24 vr

25 za

26 zo

-153 -142

27 ma

-156 -140

-153 -133

0:14 6:42 12:28 18:59

120

114

73 107

1:14 7:44 13:35 20:04

74

2:15 8:47 14:40 21:07

79

3:12 9:41 15:39 22:00

86

4:03 10:25 16:32 22:44

94

102

99

97

95

4:49 11:02 17:19 23:22

101

29 wo NM 4:52

5:30 11:37 18:00 23:59

107

30 do

6:06 12:14 18:38

112

28 di

-156 -138

HW LW cm NAP

21 di LK 5:11

-147

93

91

-127

-121

-132 -115 -127 -114 -125 -116 -124 -119 -124 -122 -123 -123 -123 -124 -123 -125

tijd LauwersoogCursief gedrukte tijdstippen zijnNederlandse in ZOMERTIJD

Hoog- en laagwaterstanden en -tijdstippen

uu:mm

107

2:59 9:13 15:29 21:31

105

3 ma EK 2:14

3:48 10:01 16:29 22:22

101

4 di

4:54 11:08 17:49 23:37

96

6:17 12:42 19:21

96

2 zo

5 wo

116

104

89

79

79

1:18 7:44 14:16 20:44

107

2:43 8:59 15:30 21:52

122

8 za

3:51 10:00 16:32 22:46

135

9 zo VM 22:55

4:49 10:49 17:23 23:30

142

10 ma

5:38 11:32 18:07

143

6 do

7 vr

Referentievlak: NAP LAT = NAP-175 cm

HW LW cm NAP

88

1:14 7:13 13:26 19:50

85

1:53 7:46 14:02 20:24

81

2:32 8:20 14:38 20:58

77

3:12 8:56 15:19 21:35

73

3:54 9:38 16:02 22:18

70

7 do EK 4:14

4:38 10:27 16:48 23:10

67

8 vr

5:28 11:24 17:41

67

2 za

3 zo

4 ma

5 di

6 wo

9 za

10 zo

114

114

112

111

108

106

103

100

0:09 6:30 12:29 18:49

69

1:15 7:44 13:42 20:08

77

Referentievlak: NAP LAT = NAP-175 cm

98

100

-124

datum

3:26 9:53 15:58 22:22

103

13 wo VM 20:37

4:25 10:49 17:04 23:22

116

14 do

5:24 11:42 18:08

12 di

-126 -124 -124 -123 -122 -120

15 vr

-121 -117

16 za

-120 -114

17 zo

-119 -111

-118 -109 -119 -112

HW LW cm NAP 89

-126 -125

uu:mm 2:23 8:52 14:53 21:18

11 ma

18 ma

19 di

20 wo LK 16:18

105

109

110 126

0:18 6:21 12:32 19:04

109

1:12 7:12 13:21 19:52

105

2:03 7:59 14:09 20:37

101

2:51 8:43 14:56 21:20

97

3:37 9:25 15:43 22:01

92

4:22 10:07 16:31 22:44

86

132

137

138

137

132

122

-123 -120 -128 -128 -131 -136 -132 -143

-134

datum

uu:mm 5:08 10:52 17:21 23:30

80

22 vr

5:57 11:42 18:16

76

23 za

0:23 6:51 12:43 19:18

74

1:27 7:53 13:57 20:27

77

2:34 9:00 15:07 21:34

85

3:33 9:56 16:07 22:27

95

4:26 10:42 17:00 23:10

105

28 do NM 19:55

5:12 11:21 17:45 23:48

112

29 vr

5:52 11:58 18:25

117

30 za

0:26 6:29 12:34 19:03

92

31 zo

1:03 7:04 13:09 19:39

92

24 zo

25 ma

-151 -138

26 di

-156 -141

27 wo

-158 -143 -155 -142 -147 -136

HW LW cm NAP

21 do

-135

111

99

90

86

86

89

91

92

120

122

-126 -121 -113

-108 -101 -100 -97 -99 -100 -104 -107 -109 -113 -113 -118 -116 -122

-119 -126 -123 -129

tijd LauwersoogCursief gedrukte tijdstippen zijnNederlandse in ZOMERTIJD

Hoog- en laagwaterstanden en -tijdstippen

November 2022 HW LW cm NAP

2:19 8:35 14:42 20:53

1 za

uu:mm 0:36 6:40 12:51 19:14

1 vr

-139

Oktober 2022 datum

datum

90

102

109

112

-122

datum

112

0:41 6:53 12:49 19:13

112

1:12 7:24 13:24 19:40

112

1:42 7:54 13:57 20:07

111

2:12 8:26 14:27 20:36

107

2:42 8:58 14:59 21:05

101

17 ma LK 19:15

3:16 9:31 15:39 21:38

95

18 di

4:02 10:12 16:36 22:22

88

19 wo

5:07 11:07 17:55 23:24

82

20 do

6:31 12:34 19:25

83

12 wo

-99 -105

13 do

-84 -90

14 vr

-67 -83

-66 -97 -83 -116 -102 -130 -115 -135 -123 -133

HW LW cm NAP

0:08 6:19 12:11 18:43

11 di

-110 -116

uu:mm

15 za

16 zo

140

134

125

112

98

85

73

62

58

65

-126

datum 21 vr

-127 -128

22 za

-122 -128

23 zo

-117 -125

24 ma

-110 -117 -101 -105

2:43 9:01 15:19 21:43

108

3:37 9:51 16:07 22:29

120

4:23 10:34 16:51 23:10

79

94

104 127 110

26 wo

5:48 11:50 18:11

132

113

0:20 6:28 12:26 18:48

114

28 vr

0:49 7:06 13:03 19:23

116

29 za

1:21 7:43 13:43 19:57

118

30 zo

1:59 7:22 13:29 19:34

119

31 ma

1:45 8:05 14:22 20:16

117

27 do

-52 -57

94

131

-66 -62

0:59 7:55 14:21 20:44

5:06 11:13 17:32 23:47

-80 -76

HW LW cm NAP

25 di NM 12:48

-91 -91

uu:mm

130

126

119

109

97

-49

-73 -67 -95 -86 -111 -101 -121 -111 -126 -118 -127

-123

datum

-122 -125

2:40 9:00 15:28 21:13

113

2 wo

3:48 10:11 16:46 22:30

108

5:05 11:36 18:06

108

3 do

4 vr

5 za

6 zo

7 ma

-107

0:00 6:24 12:55 19:24 1:18 7:36 14:02 20:30 2:23 8:36 15:00 21:22 3:19 9:25 15:51 22:02

8 di VM 12:02

4:09 10:05 16:33 22:34

9 wo

4:50 10:42 17:07 23:03

10 do

5:24 11:16 17:35 23:33

-115 -121

HW LW cm NAP

1 di EK 7:37

-126 -125

uu:mm

84

77

79

115 87 124 97 131 104 134 107 132 110 128 114 122 117

-102

datum 11 vr

-80 -91

-70 -102 -85 -115 -100 -122 -110 -123 -115 -119 -117 -114 -117 -110

5:55 11:50 18:03

HW LW cm NAP 114

0:06 6:26 12:23 18:33

118

0:39 6:59 12:56 19:03

115

1:11 7:31 13:30 19:33

109

1:46 8:04 14:11 20:06

103

16 wo LK 14:27

2:30 8:42 15:05 20:49

97

17 do

3:25 9:34 16:12 21:47

92

18 vr

4:30 10:45 17:34 23:01

90

19 za

5:50 12:08 18:51

95

20 zo

0:26 7:05 13:20 19:54

12 za

-68 -90

uu:mm

13 zo

14 ma

15 di

103

91

80

71

63

60

64

75

104 88

-117 -109

-115

datum

uu:mm

115

2:36 8:54 15:05 21:32

123

23 wo NM 23:57

3:26 9:40 15:52 22:13

127

24 do

4:15 10:24 16:36 22:50

22 di

-106 -108 -100 -99 -93 -89

5:01 11:07 17:19 23:27

25 vr

-86 -80

-68 -94

115 128 119 125 123

27 zo

0:05 6:32 12:35 18:41

126

28 ma

0:48 7:18 13:26 19:25

128

29 di

1:38 8:09 14:22 20:14

127

30 wo EK 15:36

2:35 9:05 15:25 21:12

124

-61 -77

109

5:47 11:50 18:00

-66 -69

100

26 za

-77 -72

HW LW cm NAP

1:39 8:04 14:16 20:46

21 ma

120

112

103

93

84

-84

-110 -99 -120 -110 -125 -118 -126 -123 -124 -126 -120

-127 -115 -124 -109 -118 -100 -111 -90

-114 -95

Nederlandse tijd Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD

Referentievlak: NAP LAT = NAP-175 cm

Nederlandse tijd Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD

IN LAUWERSOOG 31

— Naam: Goos Gosling Slotegraaf Functie: voorzitter Vereniging Dorpsbelangen Locatie: Doodstil

GELUID VAN DOODSTIL “Doodstil is een heel stil dorpje. Het enige dat je hier hoort is de wind, spelende kinderen en soms het geklonk van de draaibrug. Sinds 2021 heeft Doodstil bovendien een eigen geluid, speciaal voor ons gecomponeerd. Maar elk dorp in Waddenland heeft een unieke sound; een eigen stem die het waard is om gehoord te worden.”

_ „Doodstil ist ein stilles Dörfchen, in dem man nur den Wind, spielende Kinder und manchmal das Klappern der Drehbrücke hört. Doch seit 2021 hat Doodstil seinen eigenen Klang, speziell für uns komponiert.

Eigentlich hat jedes Dorf im Wattenland seinen unverwechselbaren Sound: eine eigene Stimme, die sich hören lassen kann.“ _ „In the quiet village of Doodstil, all you hear is the wind, children playing and the occasional sound of the swing bridge. Or is it? Since 2021, Doodstil has its very own especially composed sound. But then again: each Waddenland village has its very own sound and voice worth hearing.“

Ontdek Noord Groningen vanaf de Lentemaheerd Fietsverhuur

Fiets remnaaf Fiets 7 versnellingen E-Bike

• Ruim ingericht campingterrein • Comfortabel ingerichte Bed and Breakfast kamers • Ook geschikt voor verblijf van familie en groepen • Toegankelijk voor mindervaliden • Stacaravan te huur • Pipowagen

€ 6,- per dag € 8,- per dag € 15, per dag

huur 7 dagen is 5 betalen Schoolstraat 54, 9981 AP Uithuizen, tel. 0595 433625

www.lietmeijertweewielers.nl

Ekamper

HOTEL Café - Restaurant

www.lentemaheerd.nl

Radsweg 12 9983 RC Oosteinde (Roodeschool)

Schapeweg 21 - Uithuizermeeden 0031 (0)595 415472

www.hotelekamper.nl

Camping de Breede

met zwembad!

• • • • •

Tel. 0596 - 516355 Fax 0596 - 516364

MAARLANDHOEVE

gemoedelijk en ongecompliceerd genieten!

Centraal gelegen, ruime kampeerplaatsen.

Douchen inbegrepen, gratis WiFi op élke plek!

Naast een bos en vrij toegang tot het zwembad.

2e prijs “Er op uit in eigen land” verkiezing!

Vanaf 16,- all-in.

Breede 4a 9989TA, Warffum 0595-424642 / 06-27224600 info@campingdebreede.nl / www.campingdebreede.nl

Ekamper

RESTAURANT Café - Hotel

Vind je plek op camping Maarlandhoeve • • • • • • • •

Radsweg 12 9983 RC Oosteinde (Roodeschool)

Tel. 0596 - 516355 Fax 0596 - 516364

www.hotelekamper.nl

Ruime kampeerplaatsen; beschut of met weids uitzicht Alle kampeermiddelen welkom WiFi op álle plaatsen Camperplaatsen Volledig ingerichte 5-persoons Trekkershut-Plus Verhuur van kano’s en elektrische sloep Op loopafstand van het centrum van Uithuizen, met winkels en diverse eetgelegenheden Rustpunt; dé plek om even op te laden

www.maarlandhoeve.nl info@maarlandhoeve.nl

tel. 0595-433473

8 VERS OP JE BORD Tekst: Cecile Bol

De smaak van Waddenland? Die proef je in zijn meest pure vorm met producten vers van het land en vers uit de zee. Koop je kaas, kwark en melk direct bij de boer. Of laat je verwennen in een van de eetgelegenheden in het Waddengebied waar met regionale producten wordt gekookt.

­—

Uit de regio Restaurant Molenrij Vers, regionaal en veelal biologisch eet je in Restaurant Molenrij. In deze herberg in het gelijknamige dorpje Molenrij (nabij Kloosterburen) wordt gekookt met liefde voor de zee en het Groninger land.

- herbergrestaurantmolenrij.nl

KLEIN WETSINGE

— Vis in de haven ‘t Ailand & Waddenpaviljoen De Noorman Verser dan vers is de vis die je eet in de haven van Lauwersoog. De zeewind in je neus en de heerlijke vangst van regionale vissers op je bord: zo smaakt het Wad. - ailand.nl - lauwersoog.nl/noorman

­—

In de molen Restaurant De Molenaar Kom onthaasten en heerlijk lunchen of dineren op de begane grond van de oude korenmolen van Onderdendam. De chef-kok legt zijn bezoekers graag in de watten met producten uit de regio.

- restaurantdemolenaar.nl

34 34

— In de kerk Klein Wetsinge Lekker lunchen of een besloten feest in een typisch Groningse, stoere kerk? In de prachtig gerestaureerde kerk van Klein Wetsinge maak je kennis met al het lekkers van Wad en Ommeland.

- kerkkleinwetsinge.nl

DE MOLENAAR

‘T AILAND

­—

­—

Nostalgisch Warffum Het Spijslokaal Zoutkamper garnalenkroketten of ham van de Waddenslager? Kom proeven van Waddenland in het Spijslokaal, gevestigd in de oude bewaarzaal in openluchtluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum.

- spijslokaalwarffum.nl

Zuivel WaddenMax Op deze biodynamische boerderij in Hornhuizen mogen de koeien met trots hun hoorns dragen. De zuivelproducten van WaddenMax komen rechtstreeks van de koe en zijn te koop bij de boerderij.

- waddenmax.nl ­—

HET SPIJSLOKAAL

KLEIKRACHT

Kaas Kleikracht Vlak bij Winsum grazen de melkkoeien van Kleikracht in kruidige weiden. Van hun melk maakt de biologische kaasboerderij zelf rauwmelkse boerenkaas, onder andere te koop in de boerderijwinkel.

- kleikracht.nl ­—

Hieper-de-piep(er)!

Aardappelfeest Hornhuizen Elk jaar in oktober staat Hornhuizen in het teken van de aardappel. Van aardappelbier tot poëzie over aardappels: dit feest verruimt hoe dan ook je blik op de zo geliefde pieper.

- nieuwwongema.nl

DEU

8 X FRISCH AUF DEN TELLER Den Geschmack des Wattenlandes entdeckt man am besten in seiner reinsten Form, mit Produkten frisch vom Land oder aus dem Meer. Kaufen Sie Käse, Quark und Milch direkt beim Bauern oder kehren Sie in einem der Restaurants ein, in denen mit regionalen Produkten gekocht wird.

ENG

8 FRESH DISHES The purest taste of Waddenland is sampled through fresh produce from the land and the sea. Buy your cheese, quark and milk directly from the farmer, or enjoy a meal in one of the restaurants or cafés that use regional products.

35 35

WELKOM OP DE WIERDEN ROND LEENS

N GEN M

W

O

O

IN

EG D O

W

EEN O

T

M

E

R

GRO

N

Z

58KM

WELKOM OP DE WIERDEN ROND LEENS Tekst: Cecile Bol

Heuveltje op, heuveltje af: Waddenland is echt niet zo plat als sommige mensen denken! Die heuvels zijn grotendeels zelf gemaakt door de vroegere bewoners. De dijken waren er nog niet. Om toch hoog en droog te kunnen wonen op plekken die regelmatig overstroomden, bouwden ze overal in Groningen wierden. De fietsroutes ‘Welkom op de wierde’ laten je kennismaken met de gastvrijheid van de eeuwenoude Groningse wierdendorpen. Fiets je mee omhoog?

1

WIERDENWEETJES

Wierdendorp Ezinge is inmiddels best beroemd. Maar dit eeuwenoude cultuurlandschap herbergt ook minder bekende verhalen. De fietsroute leidt je langs tal van deze wierdenweetjes. Zo was waar Ulrum nu ligt vroeger nog gewoon zee. Wat

36

WESTERWOLDE

VIERHUIZEN

14

3

ULRUM

13

24

15

16

4

WEHE-DEN HOORN

20

52

21

27

EENRUM

2

28 26

LEENS MENSINGEWEER

23

25

89 90 ZOUTKAMP

91 92

93

EWER

49

HOUWERZIJL

48

71 69 WINSUM

47 86

SAAKSUM LAMMERBUREN

67 AALSUM

NIEHOVE

84

85

OLDEHOVE

66 EZINGE

65

1

GARNWERD

82

83 Frytum

later werd het een schiereiland, maar het gebied overstroomde nog regelmatig. Daarom werden de wierden steeds verder opgehoogd.

Pas rond het jaar 1200 werden de dijken aangelegd en waren de woonheuvels niet meer nodig.

2

SPANNENDE VERHALEN

De wierdenweetjes vertellen je niet alleen over het landschap, maar ook over zijn bewoners.

Maak bijvoorbeeld kennis met de ‘Ainrommer doodstekers’, de niet zo vrolijke bijnaam van de inwoners uit Eenrum. Hoe komen de Eenrumers aan deze naam en was die bijnaam eigenlijk wel terecht? Of sta even stil bij de grenspaal in De Houw tussen Leens en Ulrum.

De paal stond vroeger in Leens, vlak bij het vroegere rechtshuis. Veroordeelde mensen werden hieraan vastgebonden, zodat iedereen kon zien dat ze iets verkeerds hadden gedaan.

3

LANDGOED VERHILDERSUM

landhuizen genoot de Groningse adel van een relatief veilig en luxe leventje. Een van de overgebleven borgen is Borg Verhildersum bij Leens, ingericht in 19de eeuwse stijl. Hier ervaar je dat de rijke bewoners geen eiland vormden, maar actief samenleefden met de boeren en arbeiders. Hoe dit in zijn werk ging, is te zien in de museumboerderij. Al lopend over het landgoed kom je langs allerlei historische gebouwen, zoals het koetshuis en een arbeidershuisje. In het omringende land staan typisch Groningse appelrassen en lopen oude veerassen.

4

MET DE APP OP DE FIETS

Fiets van wierde naar wierde en stuit overal op nieuwe stukjes geschiedenis. Wist je bijvoorbeeld dat er wijndruiven worden verbouwd op de zuidhelling van wierde Groot Maarslag? Trek er gerust een hele dag voor uit en geniet onderweg van de vele terrasjes langs de routes.

Het wierdenlandschap kent ook andere verhalen dan die van de woonheuvels. Een paar eeuwen geleden stond de provincie Groningen vol met borgen. In deze prachtige

37 37

WELKOM OP DE WIERDEN ROND LEENS

MET DE APP OP DE FIETS ­— De route-app ‘Welkom op de Wierde’ is gratis te downloaden in de Playstore en de Appstore. ­ — Kijk op pagina 73 t/m 85 voor een overzicht van de leukste uitjes en activiteiten.

DEU

WILLKOMMEN IM LAND DER WARFTEN Hügel um Hügel hinauf und hinab: Das Wattenland ist längst nicht so flach, wie manche denken! Die meisten Erhebungen sind das Werk früher Bewohner. Als es noch keine Deiche gab und das Land regelmäßig überschwemmt wurde, musste man sogenannte Warften bauen. Erkunden Sie die schönen Groninger Warftendörfer mit dem Rad, zum Beispiel von Leens aus auf einer 58 km langen Route, die Sie zur berühmtesten Warft (Ezinge) und vielen weniger bekannten Warften führt. Die Route und viel Wissenswertes über die Warften finden Sie in der kostenlosen App „Welkom op de Wierde“ (nur auf Niederländisch). So erfahren Sie unter anderem, welche Geschichte sich hinter den „Eenrumer Totstechern“ verbirgt und wozu der Pfahl an der Grenze zwischen Ulrum und Leens diente.

ENG

COME AND SEE THE LEENS DWELLING HILLS Uphill and downhill: the Waddenland is not as flat as you might think! Most of the hills here are manmade by former residents, in the days prior to the invention of dykes. People decided to build artificial dwelling hills on locations that flooded on a regular basis to create a dry place to live. Get on your bike and enjoy the hospitable Groningen artificial dwelling hills. Leens is the starting point of a 58-kilometre long route that takes in the best-known Ezinge dwelling hill, as well as less well-known ones.

Download the free Dutch ‘Welkom op de Wierde’ app for the route and interesting facts, such as the the function of the pole at the border between Ulrum and Leens.

38

WESTERWOLDE

BEZOEK DE TWEE LEUKSTE UITJES VAN GRONINGEN! Op zoek naar een leuk dagje uit in Groningen? De ANWB heeft DoeZoo Leens en Zeehondencentrum Pieterburen uitgeroepen tot de leukste uitjes van de provincie Groningen in 2022. Koop een combiticket en bezoek beide uitjes met korting.

Kom voordelig langs met een combiticket In het Zeehondencentrum leer je alles over zeehonden in Nederland en hun leefomgeving: de Waddenzee. Krijg een uniek kijkje in de dagelijkse verzorging in de zeehondenopvang. In 15 minuten rij je naar DoeZoo Leens. Daar kom je totaal andere dieren tegen: slangen, vogelspinnen, neusberen en insecten. DoeZoo is de enige dierentuin waar je mag voelen, ruiken en proeven. Je kunt de combiticket op verschillende dagen gebruiken.

Koop een combiticket van €14,50 Tickets verkrijgbaar aan de kassa.

Online bestellen? Scan de QR-code of ga naar de website.

Het Zeehondencentrum is elke dag geopend van 10:00 17:00 uur.

DoeZoo is elke dag geopend van 10:00 - 17:00 uur

LEENS

winkeldorp op het Hogeland Het mooie dorp Leens is het centrum van dit unieke gebied waaronder bijvoorbeeld ook Lauwersoog, Pieterburen en Zoutkamp vallen. U kunt in Leens voor bijna al uw dagelijkse boodschappen terecht. Zo vindt u hier de supermarkten Jumbo en Aldi, een ambachtelijke bakkerij, een drogist, een modezaak, een schoenenzaak, een kapper, een bouwmarkt, een warenhuis, een fietsenverhuur, enz. Bij alle winkels in Leens kunt u gratis parkeren voor de deur.

Voor verbouw en onderhoud

Schoenmode en reparatie

Zuidema Leens Hoofdstraat 18a

Tel. 0595-571516

Al 60 jaar een begrip in de Marne

In het centrum van Leens bevindt zich bovendien het unieke project “Het Winkelhuis”: vele kleine bazaar-achtige winkeltjes onder een dak met streekproducten, leuke hebbe-dingetjes, snuisterijen, enz.

Naast deze winkels biedt Leens ook diverse horecagelegenheden, een echte DoeZoo en natuurlijk het Landgoed Verhildersum. Kortom, dit wierdendorp is de ideale plaats voor al uw inkopen en ook voor een leuk dagje uit.

Uw schoenmaker

Geert en Ronald Ritsema Leens tel. 0595-572327 / 06-52305174

timmerbedrijfritsema@hotmail.com

EEN COMPLEET ASSORTIMENT Vloeren, deuren, kasten, zonwering, raamdecoratie, gordijnen, verf, behang, gereedschap, enkel en dubbelglas, bouwmateriaal enz....

Ook kunnen wij alles professioneel installeren.

‘Voor Verf en Wonen’ en Service Bouwmarkt Van Duinen Nijverheidsweg 5, Leens, Tel.: 0595 - 57 15 20, www.vanduinenonline.nl Service Klusmarkt Van Duinen Stationsstraat 15, 9843 AD Grijpskerk, Tel.: 0594-213979

ONTDEK ONZE NIEUWE WINKEL

DAMES- EN HERENMODE Met ruim 500 m2 de grootste modezaak in de regio.

Kom snel eens langs

Degenhart

Leens, Nije Nering 2

Valge 29-31 LEENS 0595 571 655

Klussenbedrijf & Handelsonderneming

L a s - e n c o n s t r u c t i e w e r k B.V. voor verbouw en onderhoud in en om uw woning

Carwash Aqua Clean Autowasstraat & Autopoetsbedrijf

Nijverheidsweg 1b 9965 TP Leens Tel. 0595 - 572316

• Autowasboxen • stofzuiger

Achtervalge 8 9965 TJ Leens Tel: 06-10933216 Email: hj.hofman@ziggo.nl

advertentie

• Groninger koek, Speltbrood en diverse andere streekproducten • Dagelijks ruime sortering brood en vers gebak • Diverse hartige en vers belegde broodjes • Gezellige lunchroom met terras

Openingstijden: ma t/m vrijdag: 8.00 - 18.00 • Zaterdag: 8.00 - 16.00 Online bestellen mogelijk via de website!

www.bakkerijpeters.nl

Nieuwbouw Verbouw Onderhoud Renovatie Restauratie Ontwerp, aanleg, onderhoud, (sier)bestrating en complete terreininrichting Wierde 4 Tel: 0595-571187

VCA* gecertificeerd

Rietemastraat 16 9965 RT LEENS T (0595) 572 715

info@bouwbedrijfschikan.nl

M 06 55325687

Lid

www.overdevesthoveniers.nl Schoonheidssalon Cadeau artikelen Pasfoto-service (ook

Boeken / tijdschriften Kantoorartikelen Wens- / ansichtkaarten online rijbewijs verlengen) Rookwaren Feetje babykleding

tevens uw sleutelspecialist en verhuur en verkoop van aanhangwagens Jan Zijlmasingel 23 - 9965 PV Leens Telefoon (0595) 57 25 30

DROGISTERIJ & PARFUMERIE

Van Duinen

De Nije Nering 10 0595 200 201 info@drogisterijvanduinen.nl leens@readshop.nl

B

Valge 10, 9965 PG Leens • 0595 – 577254 / 06-219 422 28 • pieter@boneschansker.nl • www.boneschansker.nl

Autoservice Pont

* APK keuringen * Onderhoud auto’s en motoren * Bandenservice voor auto’s en motoren * Voorruitschade herstel

BIJ DONKER

7 WADLOPEN Lopen over de bodem van de zee, door een werelderfgoed, door een oergebied dat elke dag anders is. Die magische ervaring kun je op verschillende manieren beleven.

— Met kinderen: vies worden moet!

Schelpen zoeken, krabbetjes kijken en misschien zie je zelfs een zeehond. Tijdens een speciale wadlooptocht voor kinderen - niet te ver, niet te zwaar - doen ze de ene ontdekking na de andere. En: vies worden mág niet, vies worden moet!

— Naar de overkant: lopend naar Schier Het klinkt als een wonder, maar het kán bij laagtij: oversteken naar het eiland. De zeebodem bestaat niet alleen uit hard zand maar ook uit uitgestrekte slikvelden en ondiepe geulen.

Het is een pittige tocht, alleen voor mensen met een puike conditie, maar de voldoening is des te groter als je aan de overkant de dijk opstapt.

— Zwerven Hup, de dijk over en met de gids over kwelders, zandbanken, slikvelden en langs geulen baggeren. Tijdens een zwerf-

42

tocht word je een paar uur in de onmetelijke natuur van het wad opgenomen. Na afloop staat er een emmertje op de dijk klaar om je voeten te wassen.

— Bij donker: zie de zon opkomen De hemel is pikkedonker, maar rondom schijnen lampjes. De vuurtorens van Schiermonnikoog en Borkum helpen je je te oriënteren. Maar dan neemt het daglicht het over en zie je in het oosten de zon boven de horizon komen. Na een nachtelijke wadlooptocht is de zonsopkomst de mooiste ooit!

— Oesters plukken Trossen los, zeilen omhoog en varen maar! Midden op zee stap je naast een zandbank van boord, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Je gaat oesters plukken, en ter plekke proeven natuurlijk.

— In de winter Het kan maar zelden, maar áls het kan, dan heb je iets bijzonders: winterwadlopen. Je kunt

MET KINDEREN

OESTERS PLUKKEN

7 X WA D LO P E N

niet meteen naar Schiermonnikoog lopen, maar wel een eind het wad op. Wandelen over een bevroren zeebodem is - behalve heel koud - een sensatie. En het ijs maakt de prachtigste sculpturen.

— Het wad vanuit een rolstoel Met een rolstoel het wad op?

Dat gaat helaas niet. Maar bij Noordpolderzijl kun je de kwelder en het wad ook in een rolstoel van héél dichtbij beleven.

Bij eb ligt het smalle, buitendijkse haventje net zo droog als de Waddenzee. Wie dan over de

NAAR DE OVERKANT

kade naar het eind van de haven rolt, ziet niets dan kwelder en slik in de drooggevallen geul.

Er is een rolstoelpad in Peasens Moddergat.

— Wil je ook op avontuur in Waddenland? Kijk op pagina 73 t/m 85 voor een overzicht van de leukste wadloopadressen, andere uitjes en activiteiten.

ZWERVEN

DEU

7 X WATTWANDERN Ein Spaziergang über den Meeresboden, durch ein Weltnaturerbe, das jeden Tag anders ist. Für Kinder gibt es leichte Touren, und für Erwachsene gibt es verschiedenste Möglichkeiten: eine Salzwiesenwanderung, ein Wanderung im Dunkeln, eine Austerntour oder eine Tour zu einer der Inseln.

ENG

7 WAYS TO CROSS THE MUDFLATS Walk over the seabed in a World Heritage Site and experience a primeval area that is constantly changing. Choose one of various ways to explore this magical seascape. Easy excursions have been set out for children, and adult options include short walks or long ones to one of the islands, in the dark or while searching for oysters.

43

DAAR WAAR KUNST ONTSTAAT Tekst: Cecile Bol

Heel wat kunstenaars trekken naar Waddenland voor hun kunstzinnige inspiratie. Voor de een is dat de weidsheid en het licht. Voor de ander het karakter van de mensen die hier wonen en werken.

Van zee tot dorp: Waddenland weet je te raken.

44

DA A R WA A R KU N ST O N T STA AT

KUNST OP DE DIJK Waar twee werelden elkaar raken, gebeuren interessante dingen. Op de dijk achter Pieterburen staat een beeld van Harm Blanken. De ‘IJzeren Wadloper’ kijkt in weer en wind uit over de Waddenzee. Iets verder naar het oosten ligt de Noordkaap, het meest noordelijke puntje van het vasteland van Nederland. Hier staat de ‘Poort Kaap Noord’ van kunstenaar René de Boer. Wie hier over de Waddenzee kijkt, zal begrijpen waarom dit kunstwerk meestal ‘De Hemelpoort’ wordt genoemd.

JE LAAT DE STAD ACHTER JE EN INEENS WORDT HET RUIMER speelt. In allerlei galeries en ateliers kun je werk bewonderen van Waddenlandse kunstenaars die zich in meerdere of mindere mate door hun omgeving laten inspireren. Bezoek bijvoorbeeld het atelier van Trudy Beekman in Warffum of maak een tocht met een van de atelierroutes: Route 99 en Atelierroute Hoge Noorden.

AANTREKKINGSKRACHT VAN HET WAD Ook kunstenaar en grafisch ontwerper Hans Gerritsen zoekt graag de kust op. Hij schildert abstracte landschappen op karton. “Het Wad was altijd al een magneet, ook voordat ik hier kwam wonen. Mijn beste tips? Veel mensen gaan naar Noordpolderzijl, maar als je een stukje doorrijdt richting Valom kun je je auto neerzetten op parkeerplaats Uithuizerwad.

Het uitzicht is daar prachtig. Of ga naar de dijk achter Westernieland. Daar kun je de kwelder opwandelen tot aan de kwelderrand; heel inspirerend.”

BREED, HOOG, DIEP Hans: “Ik schilder niet met penselen, maar met brede kwasten. Deze motoriek past bij dit landschap. Monumentaal. Fors. Het moet wat mij betreft in grote, directe lijnen neergezet worden. Als je vanaf Groningen via de N361 richting Lauwersoog rijdt bijvoorbeeld. De bocht vanaf waar je de stad en het kanaal achter je laat. Het licht daar. Er lijkt een nieuwe pagina in de atlas te beginnen. Ineens wordt het ruimer. Breder, hoger, dieper. De schaal wordt ineens anders. Dat probeer ik ook in mijn schilderijen.”

ONGEPOLIJSTE LEEGTE “Voor mijn werk fiets ik heen en weer tussen Adorp en de stad. De leegte van dat horizonland, een streep tussen lucht en aarde, is voor mij een uitnodiging om op te reageren.

Het is ongepolijst, soms guur en modderig.

En hoewel het redelijk simpel lijkt, is het landschap altijd verrassender dan je denkt.

Zodra je je erin verdiept, zie je meer. Dat is wel heel vergelijkbaar met het karakter van de Groningers. Je moet je best doen om het te leren kennen.”

KUNSTENAARS IN WADDENLAND Hans is niet de enige kunstenaar in wiens werk het plaatselijke landschap zo’n belangrijke rol

INSPIRATIE ROND ERFGOED Waar Hans kiest voor het landschap, kiezen andere kunstenaars voor het erfgoed, zoals de stilte van de oude kerken. Tijdens het jaarlijkse kunstproject Monnikenwerk veranderen een aantal kerken in ateliers. In juli en augustus werken kunstenaars overdag aan hun kunstproject. ’s Avonds zijn de kerken open voor publiek. Een andere verbinding tussen kunst en kerk vind je op enkele kerkhoven.

Van een silhouet van een kerk in betonijzer op Begraafplaats Wierhuizen tot een bordje op de kerkmuur van Zuurdijk: kunst-opkerkhovenproject Op Hoogte Gedacht doet je stilstaan bij de band tussen heden en verleden.

45

DA A R WA A R KU N ST O N T STA AT

kosterswoning van de KunstKerk Hogeland in Warffum of tussen de andere creatievelingen in Wongema in Hornhuizen. Misschien voel je je geen kunstenaar, maar ben je wel graag kunstzinnig bezig? Op allerlei plekken worden creatieve workshops gegeven.

WORD WAAR JE BENT

PLEK VOOR CREATIVITEIT “Veel kunstenaars hebben een plekje in hun hart voor Groningen, zelfs als ze hier amper komen,” vertelt Hans. Niet zo gek dus dat ook kunstenaars van buiten de regio naar Waddenland komen voor inspiratie.

Sommigen daarvan strijken tijdelijk neer als ‘artist in residence’, bijvoorbeeld in de oude

Hans: “In vergelijking met andere landschappen is Groningen relatief stabiel en vlak. Maar het kan ook een heel onvergeeflijk landschap zijn. Je hebt een soort van onverzettelijkheid nodig om het hier te redden.

De nuchterheid en het doorzettingsvermogen van de Groningers; ik denk dat dat komt door hun landschap. Dat het land effect heeft op wie je bent.” Dus ga gewoon op pad en laat je verrassen. Van professional tot amateur, je bent hier welkom voor een andere blik op het landschap.

DEU

WO KUNST ENTSTEHT Das Wattenland beflügelt Künstler wie Hans Gerritsen: „Der weite Horizont, diese ferne schmale Linie zwischen Land und Himmel, ist für mich geradezu eine Einladung. Die Landschaft hat mehr Überraschungen parat, als man denkt.“ Was für Hans die Landschaft, das ist für andere Künstler das kulturelle Erbe wie zum Beispiel die Stille der alten Kirchen und Friedhöfe. Das von der Gegend inspirierte Werk der Künstler aus dem Wattenland ist in vielen Galerien und Ateliers zu bewundern.

Zum Beispiel bei Trudy Beekman in Warffum oder auf den Atelierrouten „Route 99“ und „Atelierroute Hoge Noorden“. Aber auch wer einfach ziellos durch die Gegend streift, begegnet immer wieder Profi- und Amateurkünstlern, die einen anderen Blick auf die Landschaft eröffnen.

CRADLE OF ART

ENG

The Waddenland resonates with artists. Artist Hans Gerritsen: ‘The emptiness of the area with the horizon as a thin line between the air and the earth evokes a reaction. The countryside is so much more interesting than you might think.’ Hans prefers the country, while other artists are drawn to the area’s heritage, such as the tranquillity of ancient churches and churchyards. Various galleries and studios have works of Waddenland artists on display, such as Trudy Beekman’s studio in Warffum.

Alternatively, take in one of the Route 99 and Atelierroute Hoge Noorden open studio routes, or go exploring on your own. Professionals as well as amateur artists are very welcome for a different perspective.

46

De Hemelpoort van kunstenaar René de Boer op De Noordkaap: het meest noordelijke punt van Nederland op de Waddendijk bij Uithuizermeeden.

47

N GEN M

W

O

O

IN

EG D O

W

EEN O

T

M

E

R

GRO

N

Z

165KM

Abe Kuipers, Winsum, 1955, gouache, 45,5 x 60,5 cm, Groninger Museum

EEN BONT Zicht op WINSUM KLEURENPALET Veelzijdig

Deze pasteltekening van het centrum van Winsum is gemaakt doo kunstenaar Abe Kuipers. Duidelijk herkenbaar aan de rechterkant, staat Herberg De Gouden Karper. Gebouwd in de 17e eeuw is het één van de oudste panden van het dorp. Waarschijnlijk is de naam afgeleid van een herberg die in de middeleeuwen al in Winsum stond: de ‘Carper’, die als gastenverblijf dient voor het vlak bij Schildert hij in het begin van zijn carrière vooral expressionistische gelegen Dominicanenklooster. Pelgrims, muzikanten, kwakzalvers landschappen, het einde van Devanaf kunstenaars van het bekende en kooplieden kunnen hier terecht voor een goed bed en een stev de jaren 50 gaat hij zich steeds meer maal.De Kuipers heeftzagen zijn atelier lange tijd in het op fietsafstand bezighouden met popart en grafische Groninger collectief Ploeg het technieken. Als Abe Kuipers op gelegen dorpje Stitswerd. Heeft hij de inspiratie voor deze tekenin 98-jarige leeftijd overlijdt, laat hijhet Groninger land zit vol als eersten: opgedaan tijdens een tochtje door het ommeland? een enorm oeuvre na.

Abe Kuipers studeert aan Academie Minerva en is korte tijd lid van De Ploeg. In 1950 formeert hij met onder anderen oud-Ploegers Jan Jordens, Jan van der Zee en Ekke Kleima Het Narrenschip.

Tekst: Annemarie Bergfeld

kleur. En ze legden het prachtig vast. Op veel plaatsen in het Hogeland komen Meer informatie over De Ploeg vind hun schilderijen nog altijd tot leven.

je op www.inhetspoorvandeploeg.nl

Rustende zichters heet het schilderij van Ploegkunstenaar Johan Dijkstra. Aan de Hefshalsterweg bij Uithuizermeeden staat een replica van het werk naast de weg, tegenover een kolossale boerderij. Dit is de plek waar Dijkstra het schilderij in 1924 waarschijnlijk maakte. Aan de replica zit een smal bankje vast waar ik rustig even op ga zitten. Op mijn gemakje fiets ik vandaag door Noord-Groningen een deel van de fietsroute Kleurrijk, langs werken van De Ploeg. De schilders, onder wie bekende namen als Hendrik Werkman, Jan Altink en Jan Wiegers,

48

or ,

m

s vig

ng

68

61

1

2

90

16

57

36

18

23

13

UITHUIZEN

KOOSTERBUREN

19 10 15

16

65

WARFFUM

14

70

21

WEHEDEN HOORN

97

27 18

ULRUM

ONDERDENDAM

42

15

41

ZOUTKAMP

65 EZINGE

GARNWERD

02

01

04

17 63

WESTERWIJTWERD

WINSUM

67

06

ZEERIJP

MIDDELSTUM

07

19

BEDUM

64 04

62 01

56

03 ZUIDWOLDE

55

96 95

GRONINGEN

lieten zich inspireren door Vincent van Gogh en Edvard Munch. Ze legden stadsscènes, kroegtaferelen en naakten vast, maar ze werden vooral bekend met hun kleurrijke Groninger landschappen. Paarse paarden, dieproze boerderijen, oranje kleipaden en blauwe akkers: felle kleuren werden hét kenmerk van de kunstenaars van De Ploeg.

1 ZICHTERS Zittend op het bankje bekijk ik afwisselend het schilderij en het weidse land met de waddendijk aan de horizon. En ik zoek op wat ‘zichters’ zijn. Vandaag heb ik alle tijd.

Want waarom worden deze mannen, die duidelijk maaiwerk aan het doen zijn, zo genoemd? Na even googelen blijkt dat een zicht een tussenvorm is tussen zeis en sikkel. Zodoende zijn de mannen dus aan het zichten. Vandaag staat er geen graan op de akkers aan de Hefshalsterweg, maar bij de aanblik van het schilderij kan ik me zo voorstellen dat Johan Dijkstra hier achter zijn schildersezel zat, grapjes makend met de zichters die even de tijd namen om bij te

86

komen van hun zware werk, zich dan weer focussend op zijn kleurrijke schilderij.

2 RODE MAAN In Warffum doet Warffum met rode maan me van de fiets springen. Wát een mooi beeld weer.

In wit, blauw en rood schilderde Ekke Kleima een Warffums straatje. Het Hogeland College stond in 1931 zeker nog niet aan deze straat, maar het rode bakstenen huisje met de witte omlijsting aan de dakgoot aan de overkant lijkt verdacht veel op het huisje dat Kleima vastlegde op het doek. Noordpolderzijl, vijf kilometer verder, inspireerde vele kunstenaars, zelfs Bob Dylan kwam er graag, naar verluidt.

Natuurlijk wisten de kunstenaars van De Ploeg dit plekje met het mooiste uitzicht van Groningen ook te vinden. Ekke Kleima woonde vlakbij, in Warffum. Hij schilderde er Schapen op de Waddendijk: de zee diepblauw, de dijk donkergroen en een lucht die via wit en geel langzaam in blauw en paars verandert. Jan Altink reisde vaak helemaal vanuit Groningen om hier inspiratie op te doen. Hij had het er graag voor over. In september 1929 schreef hij: 49

E E N B O N T K L E U R E N PA L L E T

‘‘t Was aan de zee zoo geweldig mooi, ik kon er haast niet weer vandaan komen.’ Dat gevoel begrijp ik al te goed. Noordpolderzijl laat je niet eenvoudig los. Het langgerekte haventje dat bij eb droogvalt, de kwelders vol met vogels en al naar gelang het seizoen de frisgroene of dieprode (zeekraal!) kleuren. De schapen van Ekke Kleima zijn er ook nog altijd. Heerlijke beestjes vind ik het. Ik kan uren naar ze kijken, liggend op dezelfde waddendijk. Tot het toch écht tijd wordt om de fiets weer te pakken, rustig verder door het kleurrijke Groninger land.

GOEDOM TEWETEN

­— Deze en andere fietsroutes in het spoor van De Ploeg vind je op: - inhetspoorvandeploeg.nl ­— De genoemde replica’s van Ploeg-schilderijen staan langs de e-bikeroute Kleurrijk (165 km). Deze route is eenvoudig in te korten door bijvoorbeeld in Winsum te beginnen, dat met de trein vanuit Groningen goed te bereiken is.

DEU

AUF DEN SPUREN VON DE PLOEG Die Künstler der berühmten Gruppe De Ploeg erkannten als Erste, wie farbenfroh das Groninger Land ist, und hielten es in ihren prächtigen Bildern fest. Diese lassen sich an vielen Orten im Hogeland wunderbar nachempfinden. Auf der E-Bike-Route „Kleurrijk“ (165 km) steht zum Beispiel eine Kopie der Ruhenden Schnitter des Ploeg-Künstlers Johan Dijkstra aus dem Jahr 1924. Das daran befestigte Bänkchen lädt Passanten ein, das Gemälde und die Landschaft, die Dijkstra dazu inspirierte, ruhig auf sich wirken zu lassen. Natürlich kamen die Ploeg-Maler auch nach Noordpolderzijl, wo sie die schönste Aussicht von Groningen fanden. Der Ort ließ sie nicht mehr los. Ekke Kleima malte hier seine Schafe auf dem Wattendeich und schrieb 1929: „Es war am Meer so überwältigend schön, dass ich mich fast nicht mehr davon lösen konnte.“

ENG

IN THE TRACKS OF DE PLOEG The members of the well-known Groningen De Ploeg artists’ collective were the first to see and capture the vivid colours of the Groningen countryside. Their paintings still come to life at many places in the Hogeland area. If you take the Kleurrijk e-bike route (165 km), be sure to stop and take in a replica of the Rustende zichters by Ploeg artist Johan Dijkstra from 1924. A bench attached to it invites passers-by to quietly enjoy the painting as well as the countryside that inspired Dijkstra. Naturally, the members of De Ploeg were drawn to Noordpolderzijl: the one spot with the best view of Groningen. And for many of them, there was no place better. Ekke Kleima painted Schapen op de Waddendijk and in 1929 wrote: „The sea was so very fabulous that I almost could not leave it.“

50

Palingrokerij Postma

B&B - Sauna

D’Olle Pastorie

Reitdiepskade 16 Zoutkamp

0595 402 177

www. palingrokerijpostma.nl

Uw uitvalsbasis voor een ontspannen ontdekkingsreis in het Groninger Land Ons saunacomplex wordt privé verhuurd, ook aan niet B&B-gasten.

Graag even bellen voor een afspraak i.v.m. de opwarmtijd van de kachel.

info@ollepastorie.nl

Hoofdstraat 28 9975 VS Vierhuizen www.ollepastorie.nl +31 (0) 6 3358 5864

Exotische planten voor de Nederlandse tuin

palmbomen olijfbomen bamboe en meer...

bamboospirit.nl

Herberg Het Klooster een plek om op kracht te komen, te verdiepen en ontwikkelen.

Noord Bromo is uniek gelegen, aan de voet van de waddenzeedijk.

Direct achter de dijk ligt het schitterende Groninger

Aan rand Wereld Erfgoed en bij Nationaal Park, Lauwersmeer.

Stilte, Ruimte, Rust!

kweldergebied, onderdeel van het Werelderfgoed Waddenzee.

voor individuen en groepen

In de verte ziet u Schiermonnikoog!

www.noordbromo.nl www.herberghetklooster.nl

+31(0)595 48 11 59

info@herberghetklooster.nl

Kloosterburen

Vakantiehuisje Noord Bromo, Westpolder 26, 9975 WJ Hornhuizen 06 10 16 46 15 / 06 54 77 73 97

51

— Naam: Johan Rispens Functie: garnalenvisser op de ZK 18 en mede-oprichter van Solt Locatie: Zoutkamp

VISSER

“Al eeuwen voorzien Waddenzee en Noordzee ons van voedsel. Ik hoop dat onze kinderen en kleinkinderen ook nog uit deze wateren kunnen oogsten. Daarom is het belangrijk om nú duurzaam met het leven in de zee om te gaan. Ik ben er trots op Zoutkamper te zijn, waar de rijke traditie van de visserij nog altijd springlevend is.”

_ „Seit Jahrhunderten schenkt das Meer uns Nahrung.

Ich hoffe, dass auch unsere Kinder und Enkelkinder noch daraus ernten können. Darum müssen wir nachhaltig mit dem Meer umgehen. Als Zoutkamper bin ich stolz darauf, dass die reiche Fischtradition bei uns noch so lebendig ist.“

_ „We have been providing food for centuries now, and I hope that our children and grandchildren will be able to continue this. It’s now very urgent, even crucial, to start treating marine life sustainably. I am a proud resident of Zoutkamp, where the rich tradition of fish is still very much alive.“

Activiteitencentrum Lauwersnest Startpunt voor bezoek aan Nationaal Park Lauwersmeer Activiteitencentrum Lauwersnest is het ideale startpunt voor een bezoek aan Nationaal Park Lauwersmeer. In en rond het activiteitencentrum vind je alles over vogels en Dark Sky. Zo ontdek je op de grote vogelwand hoe trekvogels het Lauwersmeer als tankstation gebruiken in de Oost Atlantische trekroute. En kun je een kijkje nemen in de geheimen van de nacht en een ster worden in de duisternis.

Routes en informatie Ook

als

het

Lauwersnest

gesloten

is,

dan

is

het

Nationaal Park Lauwersmeer open voor bezoekers. De plattegrond bij het Lauwersnest wijst je de weg naar verschillende wandel- en fietsroutes. En in de folderbak vind je interessante informatie over onder andere vogels, Dark Sky en het Lauwersmeergebied. Tijd voor een pauze? Met een zelf mee genomen lunch of tussendoortje kan je uitrusten aan onze picknicktafels. Loop overdag de dark sky route met interessante weetjes over het donkerte en kom ´s avonds terug om de nacht te beleven. Wil je aansluiten bij activiteiten? Kijk dan op onze website(s).

Spelen en ontdekken Naast het centrum ligt het nestbouw-bos; hier kunnen kin-

Kijk voor openingstijden en meer informatie op: np-lauwersmeer.nl staatsbosbeheer.nl/lauwersnest

deren spelen en met natuurmaterialen zelf een eigen nest bouwen. Of loop het vogelbeleefpad met een boekje de gele route. Wil je op zoek naar digitale dieren? Dan is Perfect Earth Animals leuk om te doen! Ben je nog niet uitgespeeld en wil je thuis ook iets doen? Op de binnenzijde van de vuurplaats vind je interessante natuuropdrachten van Natuurwijs.

De Rug 1 9976 VT Lauwersoog

eitencentrum Lauwersnest We hopen je te mogen begroeten in of bij Activit

Kom genieten bij de mooiste haven van het Lauwersmeer Reserveer 4 nachten, dan is nacht 5 gratis

Haven Hunzegat Zoutkamp

www.hunzegat.nl

0595 402875 53

WELKOM OP DE WIERDEN ROND LEENS

N GEN M

W

O

O

IN

EG D O

W

EEN O

T

M

E

R

GRO

N

Z

14KM

MEANDEREN DOOR WADDENLAND Tekst: Annemarie Bergfeld

Fluisterstil en vooral niet te snel over het water glijden. Riet aan de oevers, weidse uitzichten en interessante plekjes om van boord te gaan. Ga mee varen over de maren!

1

FLUISTERSTIL

Groningen wordt omringd door Waddenzee, Lauwersmeer en Dollard, maar niet iedereen weet dat in het binnenland ook prachtig water stroomt. Vandaag ga ik het ontdekken, vanuit Winsum. Ik ben gek op kanovaren, maar kies toch voor een fluisterbootje. Er zijn veel leuke uitstapjes te maken op het rondje Meanderen door Waddenland en bij een fluisterbootje gaat in- en uitstappen toch net wat makkelijker.

En ik heb al meteen geen spijt als ik het Winsumerdiep opvaar. Het fluisterbootje dat de verhuurder meegaf laat zich soepel sturen en is - zonder peddels die op het water slaan - nog stiller dan een kano. Het Winsumerdiep

54

M E A N D E R E N D O O R WA D D E N L A N D

EENRUM WEHE-DEN HOORN

MENSINGEWEER

3

MAARHUIZEN

WARFHUIZEN

SCHOUWERZIJL

2

is een gegraven kanaal, verderop ga ik ook maren bevaren. Maren zijn een typisch Gronings verschijnsel. Ze ontstonden als natuurlijke waterlopen in de tijd dat slenken en kreken vanuit de Waddenzee diep het land indrongen. Door inpoldering van kwelders en de aanleg van dijken verloren ze de aansluiting met de zee. Eeuwenlang werden ze intensief gebruikt voor het vervoer van vee, graan en suikerbieten. Dat vervoer gaat nu over de weg, tegenwoordig zijn het kano’s, motorjachtjes en fluisterbootjes die de maren bevaren.

2

PALING OP DE SCHOORSTEEN

Ik hoef dan wel niet te peddelen, maar enige zelfwerkzaamheid is wel vereist. De sluis van Schaphalsterzijl - en later ook die van Abelstokstertil - moet je zelf bedienen. Maar veel meer dan twee keer een knop indrukken is het ook weer niet. Na de sluis word ik vriendelijk toegezwaaid door de schipper van het Reitdiepveer, die met een handvol fietsers aan boord net koers zet naar Aduarderzijl.

Ik ga de andere kant op, een stukje over het Reitdiep en dan rechtsaf naar Schouwerzijl.

1

WINSUM

Als het bootje aan de kade ligt en ik een ommetje door het stille dorpje maak, valt de schoorsteen van de witte sluiswachterswoning me op. Er staat een paling op! Deze metalen vis blijkt aan te geven dat vroeger alleen de sluiswachter het recht had van vrije vangst en verkoop van de paling die hij had gevangen.

3

MARIA

Ook in Warfhuizen kan ik het niet laten even aan te leggen en naar de dorpskerk te lopen.

Al sinds 2001 woont de Drentse pater Hugo als kluizenaar in het voorheen protestantse kerkje.

Sinds hij het omtoverde tot een katholieke kapel met een huilende Maria, loopt het storm met bedevaartgangers vanuit heel Europa.

Vandaag is het stil in de kerk en is het stil op de maren. Vogels, kano’s en nog een enkel fluisterbootje kom ik tegen. Het riet ruist zachtjes in de wind. Het beneemt me ook vaak het zicht, maar dan pak ik de dronefoto’s op de route-app erbij om te zien hoe het er achter de wuivende pluimen uitziet. Waar de begroeiing wijkt, heb ik weidse uitzichten over weilanden en graanvelden, vaak met een

55

M E A N D E R E N D O O R WA D D E N L A N D

spitse kerktoren of een kathedrale boerderij op de achtergrond. Het zijn plaatjes. En het is genieten, zo fluisterstil over het water te glijden en zo nu en dan van boord te gaan om de benen te strekken en wat leuks te bekijken.

Bij Abelstokstertil maak ik een ommetje door een bos als een oerwoud, maar met daarin een verwilderde appelboomgaard. In de nazomer is het hier goed plukken - en dat in Groningen! In Mensingeweer draait molen Hollands Welvaart en is het terras van In de Malle Molen open. Ik kan de rest van de route weer aan! Als ik onder de sierlijke brug Nieuwe Maarhuistertil door tuf, weet ik dat ik vlak bij de Enne Jans Heerd ben.

In deze monumentale boerderij op de wierde Maarhuizen bruist het van de activiteiten op het snijvlak van cultuur en natuur. Maar nu wint

Winsum het. Na een lange dag op het water verlangen bootje en schipper naar de haven. ­ — De route Meanderen door Waddenland vind je in de Waddenland Routeland app. Je kunt deze app gratis downloaden in de Playstore en Appstore.

DEU

MÄANDERND DURCHS WATTENLAND Still und gemächlich übers Wasser gleiten, zwischen wogendem Schilf und weiten Aussichten, und immer wieder lockt ein schöner Ort zum Anlegen. Eine Fahrt auf den Groninger Maaren entschleunigt! Die Maare sind typische Groninger Gewässer, entstanden aus Prielen und Rinnen, die einst in direkter Verbindung zum Wattenmeer standen. Vom Kanudorf Winsum aus konnte ich ihren Reiz entdecken, aber auch die vielen netten Abstecher unterwegs: die Kirche des Einsiedlers Hugo, die Mühlenterrasse von In de Malle Molen oder das verträumte Dörfchen Schouwerzijl, wo ein Aal aus dem Schornstein zu wachsen scheint. Und wer hätte gedacht, dass es in Groningen einen richtigen Urwald gibt?

ENG

MEANDER THROUGH THE WADDENLAND Take your time and glide across the water to enjoy waving reeds, panoramic views and the best spots to go ashore. Come and sail the maren: typical Groningen waterways that originated from creeks and channels that were once connected to the Wadden Sea. From the Winsum canoe village, experience first-hand just how enchanting they are and how many fun and interesting places there are along the way: Hugo’s church, the In de Malle Molen outdoor café or the tranquil village of Schouwerzijl where an eel appears to be growing from a chimney. And be sure to stretch those legs in a forest like a jungle – yes, in Groningen!

56

WANDELEN IN HET ALLERMOOISTE DORP S

DORP GID

Winsum

Ontdek de rijke geschiedenis van tweelingdorp

Winsum-Obergum Elke zaterdag start om 10:30 een wandeling van ± 2 uur vanaf recreatiecentrum Marenland - Andere data op aanvraag mogelijk Aanmelden via: www.dorpsgidswinsum.nl

57

SPELEN, ONTDEKKEN, ONTDEKKEN SPEUREN EN KNUTSELEN Tekst: Cecile Bol

Met je gezin op vakantie in Waddenland? Heb jij even geluk! In Waddenland is superveel te doen voor kinderen. Zeker als je van dieren houdt.

Of van rondrennen en klimmen. Of van lekker knutselen. Waar je ook plezier aan beleeft: in Waddenland hoef je je nooit te vervelen.

58 58

LEUK VOOR KINDEREN

ZEEHONDEN

VERLEDEN TIJD

Zeehonden die hulp nodig hebben, worden naar het Zeehondencentrum in Pieterburen gebracht. Het glas is eventjes het enige tussen jouw neus en die van een zeehond!

- zeehondencentrum.nl

Ga zitten in de schoolbanken van 100 jaar geleden. Kruip onder de wol in een bedstee.

In openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum komt het verleden tot leven.

- hethoogeland.com

OVERAL MAÏS

SPEUR & KNUTSEL

Daar sta je dan tussen de hoge maïsplanten.

Waar moet je heen? Het maïsdoolhof van De Bloemenboerderij in Saaxumhuizen is geopend van begin juli tot begin oktober.

- bloemenboerderij.com

Waarom woonden de mensen in Groningen vroeger op zelfgebouwde heuvels? Na de speurtocht door Museum Wierdenland in Ezinge weet jij alles over deze wierden.

- wierdenland.nl

59 59

OP EXPEDITIE

Jonge (en oudere) avonturiers gaan op wadexpeditie. Zoute wind op je huid, je voeten in het zand en ondertussen jutten naar schatten. Wat ga jij vinden?

- vanhetwad.nl/wad-expedities/kapiteinlaurent-en-de-wadranger

KLAUTEREN

Ben jij een echte klimgeit? Test dan hoe goed jij kunt klimmen in Adventurepark Waddenfun in Wehe-den Hoorn. Dit is het grootste indoor klimpark van Nederland.

- waddenfun.nl

60 60

SPELEN MAAR!

Klimmen en kliederen in een speeltuin vol water? Op zonnige dagen is het een gezellige boel in de waterspeeltuin bij restaurant Het Booze Wijf in Lauwersoog.

- boozewijf.nl

KAARSEN MAKEN

Zelf kaarsen maken kan in kaarsenmakerij Wilhelmus in Eenrum. Dompel je lont steeds opnieuw in het vat met gesmolten kaarsvet tot je eigen kaars af is.

- kaarsenmakerijwilhelmus.nl

LEUK VOOR KINDEREN

VEEL LEUKS

OUD LANDGOED

Bij de Waddenhoeve in Noordpolderzijl is van alles te doen. Wat dacht je van een combi-tocht met een kano en step? Of een mini-wadlooptocht over de kwelders?

- waddenhoeve.com

Stenen, appelbomen en een geheime formule? Ontdek de verhalen van landgoed Verhildersum in Leens. Hier beleef je hoe de mensen vroeger woonden en werkten.

- verhildersum.nl/nl/bezoekersinfo/familieen-kinderen

KABOUTERS

OP DE FIETS

In het bos bij bungalowpark Suyderoogh wonen kabouters. Echt waar! Haal de knapzak en kaboutermuts bij Activiteitencentrum Lauwersnest en ga op pad.

- staatsbosbeheer.nl/Activiteiten/ lauwersmeer/kabouterpad-lauwersmeer

Fietsen met game levels en spannende verhalen? Deze route van 14 kilometer bij Zoutkamp zit vol uitdagende opdrachten voor kinderen tussen de 6 en 12 jaar.

- kinderfietsroute.nl

61 61

OP ONTDEKKINGSTOCHT

Neem een kijkje in de kamers van de Menkemaborg in Uithuizen en luister naar alle geheimen. Of ga op ontdekkingstocht door voorwerpen te bekijken, voelen en ruiken.

- menkemaborg.nl/ activiteitenkinderactiviteiten

DURF JIJ?

Een slang om je nek? Een stinkdier aaien?

Een kikker kussen? Het kan in DoeZoo in Leens. Tijdens de rondleiding mag je de dieren voelen en vasthouden.

- doezoo.nl

62 62

LEEF JE UIT!

Zin in buiten spelen? In het speelbos achter De Theefabriek in Houwerzijl vind je een kabelbaan, glijbaan, jeu-de-boules-baan, waterspeelplaats en heel veel klimtoestellen.

KNUFFEL EEN KOE!

Koeien zijn heerlijk om mee te knuffelen. Bij Beleef de Koe in Zuidwolde kun je in kleine groepjes bij de koeien voor een bijzondere ontmoeting. Wel even reserveren.

- famgroendijk.nl

LEUK VOOR KINDEREN

ZO KLEIN!

Wist je dat veel vissen plankton eten? Bij ‘t Ailand in de haven van Lauwersoog kun je plankton vissen. Daarna mag je je vangst onder een microscoop bekijken.

- ailand.nl

LAUWERSMEER

Nieuwsgierig naar de dieren die in Waddenland leven? Ga dan op digitale speurtocht met de gratis app Perfect Earth Animals. Begin bij het Lauwersnest, welke dieren heb jij gevonden?

- perfectearthanimals.nl

DEU

SPIELEN, ENTDECKEN, SUCHEN UND BASTELN Im Urlaub im Wattenmeer? Du Glückspilz! Für Kinder gibt es im Wattenmeer viel zu tun. Vor allem, wenn Sie Tiere mögen, wie Robben, Schlangen, Kühe und die Mini-Lebewesen, die im Meer leben.

Bist du sportlich oder rennst, kletterst und spielst du gerne? Dann ab auf einen der vielen Spielplätze. Oder schließen Sie sich den spannenden Abenteuern in der Natur und den alten Gebäuden des Wattenlandes an. Lust auf einen entspannten Tag? Sie können an allen möglichen Orten basteln.

Was auch immer Ihnen Spaß macht: Im Wattenland wird Ihnen nie langweilig. kommst du auch?

ENG

PLAY, DISCOVER, SEARCH AND CRAFT On holiday in Waddenland? Lucky you! There is a lot to do for children in Waddenland. Especially if you like animals, such as seals, snakes, cows and the mini-critters that live in the sea. Are you sporty or do you love to run around, climb and play? Then go to one of the many playgrounds. Or join the exciting quests in nature and the old buildings of Waddenland. Fancy a relaxed day? You can tinker in all kinds of places. Whatever you enjoy: in Waddenland you will never be bored. are you coming too?

63 63

Groeten uit Uithuizen!

t ten ui Groe sum!

Win

Groeten uit Appingedam!

WATISER VANDAAG TEDOEN? Waddenland kent verrassend veel leuke dingen om te zien, doen en beleven. In de uitagenda Dasjagoud vind je iedere maand een uitgebreid overzicht van de mogelijkheden. De uitagenda Dasjagoud is een maandelijks, gratis magazine, boordevol uitjes, evenementen en activiteiten in de hele regio voor bezoekers en bewoners.

Op veel locaties Vóór de eerste van de maand kom je de nieuwste Dasjagoud uitagenda bijna overal tegen. Je vindt de agenda op plaatsen waar veel mensen komen. Zoals bij restaurants en cafés, op campings en bij b&b’s, bij winkels, bij rustpunten, bij de toeristische informatiepunten, in kerken en molens, in dorpshuizen, in de bibliotheken, molens en in galeries en op gemeentehuizen.

De uitagenda ligt onder andere in de volgende plaatsen: Appingedam, Baflo, Pieterburen, Broek, Den Andel, Westernieland, Kloosterburen, Zoutkamp, Ulrum, Leens, Winsum, Sauwerd, Klein Wetsinge, Oldehove, Niehove, Electra, Ezinge, Feerwerd, Garnwerd, Onderdendam, Usquert, Middelstum, Rottum, Stitswerd, Uithuizermeeden, Uithuizen, Roodeschool, Ten Boer, Noordwolde, Zuidwolde, Oosterwijtwerd, Westerwijtwerd, Westeremden, Valom, Lauwersoog, Bedum, Landal/Esonstad, ‘t Zandt, Tinallinge, Warffum, Hornhuizen, Garmerwolde, Thesinge, Wehe-den Hoorn, Saaxumhuizen, Mensingeweer, Adorp, Zeerijp, Warffum, Aduard, Kantens, Zuurdijk, Eenrum, Aduarderzijl, Oudeschip enzovoorts.

Veel plezier met de uitagenda, Swanny Beukema, uitgever van Dasjagoud — Meer informatie over de uitagenda vind je op - dasjagoud.nl — Een digitaal overzicht van de activiteiten in Waddenland vind je op - waddenland.nl 65

Gelegen aan een van de oudste wegen vanuit de stad Groningen

Bed & Breakfast

Albertsmaheert

maisdoolhof klompgolf Kabouterdoolhof bloemenpluktuin appartement

Wolddijk 60 Noordwolde 06 12212622 ditty@albertsmaheert.nl

albertsmaheert.nl

skelters

rustpunt bowlen ligfietsen winkel

terras

maisdiploma

De Bloemenboerderij/maisdoolhof Dikemaweg 10 9957 NB Saaxumhuizen www.bloemenboerderij.com ...op 5 kilometer van Pieterburen...

Koffie- en Winkelmuseum Rijksmonument anno 1830

Elize Catharina Heerd ook voor een kopje koffie en gebak kunt u bij ons terecht

t 0595 52 86 41 m 06 23 79 71 16 alicestreekstra@hotmail.com Hoofdstraat 103 9968 AC Pieterburen

Frank & Liesbeth Houtstra +31 (0)6 53866985 info@waddenhoes.nl

Hoornstertil BRUIN CAFÉ / RESTAURANT eetcafé - met terras aan het water - 25 soorten bier Oók op maandag geopend

Mernaweg 60, Wehe-den Hoorn Verhuurstation ”De Marenboot” Tel. (0595) 57 26 38 E-mail: demarenboot@hoornstertil.nl NU ook 6 pers. marenboten

Méér met digitaal drukwerk Atoomweg 9 > 9743 AJ Groningen 050 - 314 43 01 > info@rcg.nl www.rcg.nl

O V E R N AC H T E N H O T E L S , B & B ’ S , JA C H T H AV E N S , C A M P I N G S E N G R O E P S AC C O M M O D AT I E S

— B&B Het Ellerhoes Ellerhuizen 28 Bedum 06-11432797 - hetellerhoes.nl — Savanneboerderij Verbaarum Wolddijk 52 Bedum 06-55081450 - verbaarum.nl — Camping Maereheerd Hiddingezijlsterweg 3 Den Andel 06-53239663 - campingmaereheerd.nl — Kleinste hotel De Kromme Raake Hoofdsraat 12 Eenrum 0595-491601 -hoteldekrommeraake.nl — Appartement Noorderloft Ommelanderweg 6 Hornhuizen 0595-481080 - noorderloft.com — Vakantieappartement Ollediek Dijksweg 5 Houwerzijl 06-25543380 - ollediek.nl — Camping Bie Diek Hogeweg 33 Kloosterburen 0595-572837 - biediek.nl

— Herberg Het Klooster Damsterweg 8 Kloosterburen 0595-481159 - herberghetklooster.nl — Siblu Villages Lauwersoog Strandweg 1 Lauwersoog 0519-349133 - campinglauwersoog.nl — Logement Schierzicht Haven 8 Lauwersoog 06-57943341 - schierzicht-logement.nl — Lauwersmeerplezier BV Kustweg 30 Lauwersoog 06-30083494 -chaletverhuur lauwersoog.nl — Jachthaven Noordergat Noordergat 1 Lauwersoog 0519-349040 - noordergat.nl — Landal Natuurdorp Suyderoogh De Rug 3 Lauwersoog 0519-349267 - landal.nl/parken/ natuurdorp-suyderoogh — Herberg Restaurant Molenrij H. van Cappenberghweg 34 Molenrij 06-53542292 - herbergrestaurant molenrij.nl

— De Horizon, slapen in hutten Haven 32 Molenrij 06-53288866 - dehorizonmolenrij.nl — B&B De Juckemaheerd Zoutkamperweg 6 Niekerk 06-55814381 - bedandbreakfast.nl/ bed-and-breakfast-nl/ niekerk/de-juckemaheerd — Kano-avontuur Middendijk 2 Noordpolderzijl 06-29377763 - kano-avontuur.nl — Groepsaccomodatie De Waddenhoeve Middendijk 2 Noordpolderzijl 06-29377763 -waddenhoeve.com — B&B Albertsmaheert Wolddijk 60 Noordwolde 06-12212622 - albertsmaheert.nl — Hotel Dijkzicht Dijkweg 109 Oudeschip 0595-721023 - hoteldijkzicht.nl — Hotel Restaurant Waddengenot Hoofdstraat 84 Pieterburen 0595-528558 - waddengenot.nl

— Waddenhoes Gastenverblijven Hoofdstraat 102 Pieterburen 06-53866985 - waddenhoes.nl — Dorpslogement Pieterburen Hoofdstraat 105 Pieterburen 06-28706496 - dorpslogementpieterburen.nl — B&B Finisterre Dorpsstraat 4 Saaxumhuizen 06-53718846 - finisterre.nl — Camping Maarlandhoeve Havenweg 54 Uithuizen 0595-433473 -maarlandhoeve.nl — Camping, B&B en Groepsaccomodatie Lentemaheerd Schapeweg 21 Uithuizermeeden 0595-415472 - lentemaheerd.nl — B&B De Hugt Ingenieur A.J. van den Brielweg 1 Ulrum 06-39657015 - dehugt.nl — B&B Het Gemeentelijk Verzorgingsgesticht Zijlsterweg 17 Usquert 0595-422741 - hetgemeentelijk verzorgingsgesticht.nl

— B&B D’ Olle Pastorie Hoofdstraat 28 Vierhuizen 06-33585864 - ollepastorie.nl — Camping en Groepsaccomodatie Robersum Recreatie Panserweg 5 Vierhuizen 0595-402613 - robersum.nl — Vakantiehuis Noord Bromo Westpolder 24 Vierhuizen 06-10164615 - noordbromo.nl — Camp Zuiderhorn Onderdendamsterweg 2 Warffum 06-51618782 - campzuiderhorn.nl — Vakantieverblijf De Witrokken Helpman 24 Warffum 0595-422691 - witrokken.nl — Camping De Breede Breede 4 Warffum 0595-424642 - campingdebreede.nl — Camping Reitdiep Roodehaansterweg 9 Warfhuizen 06-50970903 - campingreitdiep.nl

V O O R M E E R ACCO M M O DAT I E S Z I E WA D D E N L A N D . N L

67

‘een heel bijzonder plekje in Zoutkamp’

Isolatie is belangrijk om energie te kunnen besparen. Goldshell heeft de oplossing voor isolatie door het gebruik van natuurlijke producten: isolatie

Camping ‘de Rousant’ in het hoge noorden van de provincie Groningen heeft voor u een zee van ruimte. Een eindeloos lijkende weg tussen ‘t water door, met aan uw linkerzijde ongekende variatie aan landschappelijk schoon en een grote verscheidenheid aan plekjes waar u een onderkomen kunt vinden voor tent, camper of caravan. www.campingderousant.nl

door middel van schelpen.

www.goldshell.nl

Garnalenafslag

68

Goldshell

Goldshrimp

Camping

O V E R N AC H T E N H O T E L S , B & B ’ S , JA C H T H AV E N S , C A M P I N G S E N G R O E P S AC C O M M O D AT I E S — Groepsaccommodatie De Energiek Mernaweg 79 Wehe-den Hoorn 06-21573871 - de-energiek.nl — Plattelandshuisje ‘t Warfhoeske vakantieboerderij Huizingheem groepsaccommodatie Terraheerd Trekweg 1 Wehe-den Hoorn 0595-439880 - waddenfun.nl — B&B en Camping Landgoed Wilgenheerd Havenstraat 3 Wehe-den Hoorn 06 24519354 - wilgenheerd.nl — Hotel Restaurant De Oude Smidse Dirk Wierengastraat 36 Westernieland 0595-528620 - hotel-deoudesmidse.nl — Camping en Hotel Marenland Winsumerdiep 6 Winsum 0595-442750 - marenland.nl — B&B Batenborg Schouwerzijlsterweg 13 Winsum 06-24757460 - bedandbreakfast batenborg.nl

— B&B Klein Garnwerd Klein Garnwerd 9 Winsum 06-46317067 - kleingarnwerd.nl — Camping ‘t Ol Gat Stationsstraat 14 Zoutkamp 0595-401926 - kanocamping.nl — Camping De Rousant Reitdiepskade 22 Zoutkamp 0595 447152 - rousant.nl — Jachthaven Hunzegat Strandweg 17 Zoutkamp 0595-402875 - hunzegat.nl — B&B Groningen Buiten Hoendiep Westzijde 66 Zuidhorn 06-50244339 - groningenbuiten.nl — Camping De Leenstertillen Leenstertillen 4 Zuurdijk 06-57601866 - leenstertillen.com

V O O R M E E R ACCO M M O DAT I E S Z I E WA D D E N L A N D . N L

69

Winkel / Showroom: Het Aanleg 3, 9951 SJ, Winsum

Contact: 0595 442 974

Openingstijden: Ma t/m Vrij – 9:00 – 18:00 Za – 9:00 – 17:00

Hengelsport specialist Rispenshengelsport.nl

Bekijk ook eens ons tuin, zonwering & kachel aanbod!

voor lunch, plates, patat en snacks of gewoon een drankje Met een gezellig terras aan het water www.cafejena.nl

Ontdek de Groningse gastvrijheid

heul apart

MOR BIST IN GOUD GEZELSCHAP

volg ons

Hoofdstraat Winsum 2B | 9951 AB Winsum | 0595 43 59 33

Schouwerzijlsterweg 13, 9951 TG Winsum (Gn) 06-24757460 info@bedandbreakfastbatenborg.nl

Kleikracht kaas uit Winsum Heerlijke ambachtelijke biologische Boerenkaas van jong tot overjarig en heel veel verschillende kruidensoorten.

Kom langs in onze boerderijwinkel, naast biologische kaas ook biologisch rundvlees van eigen koeien.

Kijk voor alle verkooppunten op onze website

Kleikracht - Schillgeham 3 - Winsum - www.kleikracht.nl

Regnerus Praediniusstraat 3 Winsum www.bistrorefter.nl | 0595-202023

w

ETEN & DRINKEN R E S TAU R A N T S E N C U L I N A I R E A D R E S S E N

— Abrahams Mosterdmakerij en Restaurant Molenstraat 5 Eenrum 0595-491600 - abrahamsmosterd makerij.nl — Bij Hammingh Hunzeweg 32 Garnwerd 06-23949453 -bijhammingh.nl — Garnwerd aan Zee Hunzeweg 38 Garnwerd 0594-628130 - garnwerdaanzee.nl — De Theefabriek Hoofdstraat 15-25 Houwerzijl 0595-572053 - theefabriek.nl — Kerk Klein Wetsinge Valgeweg 12 Klein Wetsinge 06-54685405 - kerkkleinwetsinge.nl — Landgoud Dijksterweg 45 Kloosterburen 0595-528233 - landgoud.nl — Waddenpaviljoen De Voormalige Noorman Haven 50 Lauwersoog 0519-349422 - lauwersoog.nl

— t Ailand Haven 49 Lauwersoog 0519-349033 - ailand.nl — Restaurette Schierzicht Haven 8 Lauwersoog 0519-349200 - schierzicht.nl — Visser Vis Haven 22 Lauwersoog 0519-349101 - visser-vis.nl — Sterkenburg Vis Haven 9 Lauwersoog 0519-349060 -vishandelsterkenburg.nl — Restaurant Het Booze Wijf Strandweg 5 Lauwersoog 0519-349133 -hetboozewijf.nl — Waddengenot aan Zee Zeedijk 1 Lauwersoog 0595-528559 - waddengenotaanzee.nl — Bakkerij Peters Lemkesland 20 Leens 0595-571460 - bakkerijpeters.nl

— Herberg Restaurant Molenrij H.van Cappenberghweg 34 Molenrij 06-53542292 - herbergrestaurant molenrij.nl — ‘t Zielhoes Zijlweg 4 Noordpolderzijl 0595-423058 - zielhoes.nl — Hotel Restaurant Waddengenot Hoofdstraat 84 Pieterburen 0595-528558 - waddengenot.nl — Café en winkelmuseum Elize Catharina Heerd Hoofdstraat 103 Pieterburen 0595-528481 - elizecatharinaheerd blog.wordpress.com — Botanische tuin en Theeschenkerij Domies Toen Hoofdstraat 76 Pieterburen 0595-424424 - omiestoen.nl — Hotel Restaurant Waddengenot Hoofdstraat 84 Pieterburen 0595-528558 - waddengenot.nl — Het Spijslokaal Oosterkerkpad 3 Warffum 0595-252160 - spijslokaalwarffum.nl

— Geniet Lokaal Gruytsweg 40 Warfstermolen 06-52152046 - genietlokaal.nl — Café Restaurant Hoornstertil - De Marenboot Mernaweg 60 Wehe den Hoorn 0595-572638 - hoornstertil.nl — Hotel Restaurant De Oude Smidse Dirk Wierengastraat 36 Westernieland 0595-528620 - hotel-deoudesmidse.nl — Hotel Restaurant De Oude Smidse Dirk Wierengastraat 36 Westernieland 0595-528620 - hotel-deoudesmidse.nl — De Jongens uit de buurt Winsumerdiep 6 Winsum 0595-202040 - dejongensuitdebuurt.nl — Herberg De Gouden Karper Hoofdstraat W 5 Winsum 0595-744060 - goudenkarper.nl — Bistro Refter Regnerus Praediniusstraat 3 Winsum 0595-202023 - bistrorefter.nl

— Biologische kaasboerdeij Kleikracht Schilligeham 3 Winsum 0595-438949 - kleikracht.nl — Palingrokerij Gaele Postma Reitdiepskade 16 Zoutkamp 0595-402177 - palingrokerijpostma.nl — Restaurant De Oude Sluis Hunsingokade 3 Zoutkamp 0595-401870 - deoudesluis.eu

V O O R M E E R H O R EC A Z I E WA D D E N L A N D . N L

71

- Uniek gelegen aan het Lauwersmeer en Werelderfgoed de Waddenzee - Dé uitvalsbasis voor vaar-, fiets- en wandeltochten - Alle faciliteiten voor campers aanwezig

Jachthaven Noordergat Lauwersoog | 0519-349040 | havenmeester@noordergat1.nl

www.noordergat.nl

M.P.S. Vlinderbalg Ook voor groepen

 Rondvaarten  Dagtochten  Zomeravond-

Wij brengen (en halen) uw fietsen bij uw vakantieadres

Zo ontspannen moet vakantie zijn

vaarten

 Vogeltochten

Tel. 06-21244416 www.lauwersmeer.nl Reserveer je fietsen gemakkelijk online R E S TA U R A N T

•

V I S W E R K P L A AT S

•

WA D V I S T O C H T E N

LAUWERSOOG E TE N WAT H E T WA D SC H A F T Gebouwd door vissers en gevoed door de zee. Kom bij ons genieten!

Bij helder weer kan je op ons dakterras Schiermonnikoog zien liggen.

H AV E N 4 9 0519 349 033 A I L A N D. N L

Beleef Schiermonnikoog op je eigen manier Fietsverhuur Schiermonnikoog www.fietsenopschiermonnikoog.nl Middenstreek 10 & Badweg 6 Schiermonnikoog 0519 531 104 06 23 35 46 18

ZIEN, DOEN EN BELEVEN

ACTIEF & DOEN Adventurepark Waddenfun Dit grootste indoorklimpark en outdoor-activiteitencentrum van Noord-Nederland is geschikt voor iedereen van 4 jaar en ouder.

Je kunt er met 45 bruggen tot 8 meter hoogte klimmen en tot slot tokkelen over de weilanden. Maar er kan nog veel meer: van een break-in-escape-room en boogschieten tot Kolonisten van Waddenland en moorddiner.

Trekweg 1 Wehe-den Hoorn | 0595-439880 waddenfun.nl — Kaarsenmakerij Wilhelmus Deze ambachtelijke en historische kaarsenfabriek is gevestigd bij de haven in het pittoreske dorpje Eenrum. In de werkplaats proef en ruik je de sfeer van vroeger doordat er nog steeds kaarsen volgens de eeuwenoude methode worden geproduceerd.

Maar ook de moderne toepassingen van het kaarsen maken zijn bij ons te zien. Zelf kaarsen maken? Hier kan het!

Hoofdstraat 14 Eenrum | 0595-491388 kaarsenmakerijwilhelmus.nl — Bloemenboerderij /Maisdoolhof Dit is dé plek om zelf bloemen te plukken en te dolen door een echt maisdoolhof!

Daarna kun je uitrusten in het maïsbad. Ook kun je op het erf skelteren en op ligfietsen rijden en botsen op de botsfietsen. Op de bloemenboerderij is voor jong en oud altijd wat te beleven. De boerderij beschikt over een terras en boerderijwinkel.

Dikemaweg 10 Saaxumhuizen | 0595-423577 bloemenboerderij.com — 40Mijl, Lauwersmeermars en Kennedymars Drie unieke wandelevenementen in en om Nationaal Park Lauwersmeer. Tijdens de 40Mijl lopen wandelaars ’s nachts door Dark Sky Park Lauwersmeer en langs de zeedijk de zonsopgang tegemoet. De Kennedymars is een wandeltocht van 80 km die binnen 20 uur gelopen dient te worden.

40mijl.nl

— Waddenhoeve De Waddenhoeve biedt tal van activiteiten voor groepen, waaronder wadlopen vanaf het Pieterburenwad. Een kano of fiets huren kan ook. Vanaf de eigen kanosteiger peddel je zo naar het kleinste buitendijkse zeehaventje van Nederland; Noordpolderzijl. Op de fiets ben je sneller en trap je heerlijk door de zilte wind langs de Waddendijk.

Middendijk 2 Noordpolderzijl | 06-29377763 waddenhoeve.com HET WAD OP Stichting Wadloopcentrum Pieterburen De gidsen van Stichting Wadloopcentrum Pieterburen nemen al 60 jaar (!) mensen mee het Wad op. Van lichte en zware wadlooptochten tot zwerftochten, oversteken naar de eilanden en combinaties van vaar/ wadlooptochten.

Haven 26 Lauwersoog | 0595-528300 wadlopen.com — Wadlopen Pieterburen Wadlooptochten, educatieve tochten, oestertochten, tochten voor kinderen, maar ook oversteken naar Schiermonnikoog. Wadlopen Pieterburen biedt voor elk wat wils.

Hoofdstraat 84 Pieterburen | 0595-528558 wadlopen-pieterburen.nl — Dijkstra Wadlopen Deze oudste wadlooporganisatie van Nederland biedt educatieve tochten en zwerftochten aan op het Wad. Ook een bezoek aan de Engelsmanplaat en oversteken naar Ameland of Schiermonnikoog zijn mogelijk.

Hoofdstraat 118 Pieterburen | 0595-528345 wadloop.nl — Wademen Wadlooptochten met kleine groepen.

Oversteken naar Ameland, Schiermonnikoog, Rottumeroog en zwerftochten zijn mogelijk. Wademen is een kruisbestuiving tussen wadlopen (‘Wad’) en persoonlijke groei (‘ademen’).

06-21947409 | info@wademen.nl wademen.nl

— Wadlopen met Wim Spijk Wim Spijk neemt je mee naar de mooiste plekken op het oostelijke wad. Wim organiseert diverse zwerftochten zoals over het Uithuizerwad of de Noordkaap en oversteken. Ook de combinatie varen en wadlopen is op aanvraag mogelijk.

06-11050505 | w.j.spijk@zonnet.nl wadlopenmetwimspijk.nl NATUUR EN EDUCATIE DoeZoo Leens - goud ANWB Leukste uitje van Groningen 2022 De natuur saai? Bij DoeZoo zeker niet! Hier mag je niet alleen kijken naar de dieren, bloemen, planten, maar ze ook horen, voelen, ruiken en soms zelfs proeven. Er zijn regelmatig rondleidingen waar je dieren ook mag aanraken zoals vogelspin Hector of de slang Py. Dat is wel even wat anders dan plaatjes aan de wand van een museum.

DoeZoo is ook de wereld van kriebelbeestjes: de insecten. Je komt er niet alleen insecten tegen, maar ook dieren en planten die insecten eten. DoeZoo is buiten en binnen (ruim 900 m2 overdekt plezier!).

Wierde 17 Leens | 0595-572659 doezoo.nl — Bezoekerscentrum Waddenkust Pieterburen Dit is een van de informatiecentra van het Groninger Landschap langs de kust van Groningen. De inrichting van Waddenkust is gericht op beleven en doen. Thema’s zijn de verschillende biotopen aan de Waddenkust en het belang van de Waddenzee als tankstation tijdens de vogeltrek. Er is een “natte ruimte” waar kinderen proefjes kunnen doen en planten en dieren onder de microscoop kunnen bekijken. Vanaf het bezoekerscentrum loopt een wandel- en fietspad naar de waddendijk.

Hoofdstraat 83 Pieterburen | 0595-528522 groningerlandschap.nl

V O O R M E E R I N FO R M AT I E Z I E WA D D E N L A N D . N L

73

Kom genieten van onze meesterlijke producten “De beste bakker in het mooiste dorp”

Hoofdstraat O 32 te Winsum 0595-202012 www.bakkerijhaafs.nl

Openingstijden Donderdag en vrijdag:10:00 - 18:00 Zaterdag: 10:00 - 17:00 Hoofdstraat W18 9951 AB Winsum 0595-442444

info@chocolaterielapoutre.nl

www.chocolaterielapoutre.nl

ZIEN, DOEN EN BELEVEN

— Zeehondencentrum Pieterburen - zilver ANWB Leukste uitje van Groningen 2022 Zeehondencentrum Pieterburen vangt gewonde, verweesde en zieke zeehonden op en verzorgt ze tot het moment dat ze weer terug naar zee kunnen. In het bezoekerscentrum leer je alles over de zeehond en zijn natuurlijke leefomgeving De Waddenzee. In de waddenspeelplaats op het terrein ontdek je de Waddenzee in het klein. Er zijn exclusieve rondleidingen achter de schermen en er zijn wisselende exposities.

Hoofdstraat 94a | 0595-526526 zeehondencentrum.nl — Activiteitencentrum Lauwersnest Het verkennen van Nationaal Park Lauwersmeer begint bij activiteitencentrum Lauwersnest. Hier leer je alles over dit vogelparadijs op vroegere zeebodem.

Vooral voor kinderen is er een hoop te doen en beleven: volg een ‘spoedcursus boswachter’, timmer een nestkastje, doe mee met braakballen pluizen, bouw je eigen hut in het huttenbouwbos of loop het natuurpad. Voor de allerkleinsten is er het kabouterpad.

De Rug 1 Lauwersoog | 0519-345145 staatsbosbeheer.nl — Beleef de koe Heb jij wel eens een koe geknuffeld? Op biologische educatieboerderij Beleef de Koe kun je in kleine groepjes op bezoek bij de koeien voor een bijzondere ontmoeting.

Wel even van tevoren reserveren.

Westerseweg 23 Zuidwolde | 050-3015411 beleefdekoe.nl — Dorpsgidsen Winsum Rondleiding met een dorpsgids in Winsum Ga mee met een rondleiding onder begeleiding van een dorpsgids. Onderweg kom je langs de historische plekken, hoor je verhalen over de geschiedenis en maak je kennis met de architectuur. De wandeling start iedere zaterdag om 10.30 uur vanaf recreatiecentrum Marenland en duurt ongeveer 2 uur. Op aanvraag is er ook een wandeling te

reserveren op een ander tijdstip (ook voor groepen). Aanmelden via: dorpsgidswinsum.nl TUINEN Domies Toen - Een botanisch pronkjewail Aan de voet van de Petruskerk in het dorp Pieterburen ligt Domies Toen. Een botanische tuin, erkend als museumtuin. Domies Toen, ook wel de tuin van de dominee, heeft op een bescheiden oppervlak een verrassende verscheidenheid aan sferen: het parkachtige van vijvers en oude bomen, formele vormen van buxushaagjes en rozenperken, het weelderige van bloemenweiden vol inheemse plantensoorten, en in het voorjaar vele stinzenplanten.

Hoofdstraat 76 Pieterburen | 06-46317067 domiestoen.nl — Ecokathedraal Grijssloot In Grijssloot, vlakbij Leens, bouwt Remmo Georgius de Ecokathedraal Grijssloot. De inspiratie voor deze ecokathedraal in wording komt van Louis G. Le Roy. De tuin is vrij toegankelijk en een bijzonder rustpunt voor bijvoorbeeld een fietstocht of wandeling.

Grijssloot 3 Leens facebook.com/ecokathedraalgrijssloot — Notoarestoen Arboretum Notoarestoen, Gronings voor notaristuin, is in de maand mei op zijn mooist.

Er bloeien dan honderden rododendrons en zeldzame exoten, die de tuin omtoveren tot een zee van kleuren. In mei viert de tuin dan ook het Geuren & Kleurenfeest: gezellige open dagen met een theeschenkerij, rondleidingen en muziek. De tuin is de rest van het jaar dagelijks geopend en er zijn rondleidingen mogelijk op afspraak.

Ernstheemsterpad Eenrum | 0595-492058 arboretumeenrum.nl — Borgtuin Verhildersum De borgtuin is een symmetrische stijltuin met invloeden uit de Renaissance en de Barok. Naast de borders, met vaste en eenjarige planten en een kruidentuin, kunt u in de tuin meer dan 90 soorten rozen en 50 soorten clematissen bewonderen. Het

prieel en de banken nodigen uit om even tot rust te komen.

Wierde 40 Leens | 0595-571430 verhildersum.nl — Borgtuin Menkemaborg Tussen de beide grachten liggen de verschillende en bijzondere tuinen van de Menkemaborg. De tuin ten westen van de borg is gereconstrueerd naar het originele tuinplan uit circa 1705 met 18de-eeuwse bloemen- en plantensoorten. Aan het einde van deze tuin ligt de opmerkelijke natuurlijke zonnewijzertuin, waar de schaduw van de hele houten wijzer de 18de-eeuwse tijd aanwijst.

Menkemaweg 2 Uithuizen | 0595-431970 menkemaborg.nl — De Eemstuin Vlakbij de Waddenzee ligt De Eemstuin; een krachtige plek waar groente groeit op natuurlijke wijze. Elke eerste zaterdag van de maand van mei t/m oktober is het Open Eemstuin en is iedereen welkom voor koffie, taart en een rondje door de tuin. Ook is de winkel dan geopend. Op de andere dagen staat een stalletje met groenten en bloemen langs de weg.

Paaptilsterweg 7 Uithuizermeeden | 06-28866714 eemstuin.nl — Pluktuin Lageweg Dit is een openbare bloementuin. Ieder kan tijdens de openingstijden, in de zomermaanden, de tuin bezichtigen en bloemen plukken tegen een kleine vergoeding. De vele zitjes maken het mogelijk om nog wat langer te blijven. De tuin is ook een ontmoetingsplek, een plek waar je even kunt bijpraten of natuurlijk gewoon kunt genieten van rust en ruimte. Alle bloemen zijn natuurvriendelijk geteeld.

Lageweg (tegenover nr.20) Bedum pluktuinlageweg.nl — ‘t Plukgeluk en IJsboerderij Noordwolde Hier kun je terecht voor dagelijkse groenten, fruit, eieren, bloemen en het lekkerste zelfgemaakte sorbetijs en schepijs. Alle producten zijn met respect voor mens, dier

V O O R M E E R I N FO R M AT I E Z I E WA D D E N L A N D . N L

75

4x

Rondje Groningen Dè verrassende auto-quiz-rit

Slechts € 12,50

per route

Bestellen; www.kienevents.nl Ook verkrijgbaar bij; TIP Waddenland/ KIENsjop Regnerus Preadiniusstraat 2 9951 CB Winsum

Vishandel v/d Veen Haring vers van ‘t mes en heerlijke warme vis Winsum | Ten Boer | Warffum | Ulrum 06 - 506 930 82 | 0595 44 17 50

C F van Sytzamastraat 3, 9951 AK Winsum

Gemak voor elke dag bezorgen gratis! www.spar.nl SPAR Gijzen Hoofdstraat Winsum 44 9951 AC Winsum (0595) 44 38 00 gijzen@despar.info

76

SPAR Bergstra Dorpsstraat 1 9974 PN Zoutkamp (0595) 40 13 82 bergstra@despar.info

ZIEN, DOEN EN BELEVEN

en milieu geproduceerd. In de zelf-oogst tuin pluk je zelf groenten, fruit, bloemen of kruiden. Als de pluktuin niet open is staat er een kraampje langs de weg. Het is ook mogelijk om een kopje koffie of thee te drinken of een ijsje te eten in de tuin. Dit laatste is een samenwerking met IJsboerderij Noordwolde. wolddijk 65 Noordwolde | tplukgeluk.nl — Bloemenboerderij /Maisdoolhof Dit is dé plek om zelf bloemen te plukken en te dolen door een echt maisdoolhof!

Daarna kun je uitrusten in het maïsbad. Ook kun je op het erf skelteren en op ligfietsen rijden en botsen op de botsfietsen. Op de bloemenboerderij is voor jong en oud altijd wat te beleven. De boerderij beschikt over een terras en boerderijwinkel.

Dikemaweg 10 Saaxumhuizen | 0595-423577 bloemenboerderij.com — De Woldtuin De Woldtuin vind je in de savanne van Savanneboerderij Verbaarum. Het is een kleinschalige Agro-forestry met o.a. groenten, kruiden, fruit en noten. De bomen en struiken in de savanne vullen elkaar en het bodemleven aan. De Woldtuin werkt zonder bestrijdingsmiddelen en kunstmest.

Nieuwsgierig? Kom van alles te weten tijdens de zwerftochten over de savanne en tuinderij.

Wolddijk 52 Bedum | 06-55081450 verbaarum.nl — Tuinderij Klein Alma Tuinderij Klein Alma is een zelfoogsttuin aan de rand van Bedum. Op Klein Alma wordt milieuvriendelijk gewerkt. Alle planten en zaden zijn van biologische oorsprong. Van april t/m september is de boerderijwinkel op vrijdag van 9.00 - 17.00 uur en zaterdag van 9.00 - 13.00 uur geopend voor de lekkerste groenten van het seizoen.

Oude Dijk 2 Bedum | 06-41695789 kleinalma.nl — Hildegardshof Hildegardshof, aan de rand van Sauwerd, is een kleinschalige kwekerij en binderij voor

biologisch-dynamische snijbloemen. De bloemen groeien hier in hun eigen tempo en bloeien seizoensgewijs. Je kunt hier van mei t/m oktober op woensdag en vrijdag zelf een boeket plukken of een tweewekelijks abonnement afsluiten.

Singelweg 4 Sauwerd | 050-7859162 VAARTOCHTEN & BIJZONDERE TOURS MS-Tender Voor de echte sportvisser is er de MS-Tender. Deze sportvisboot verzorgt dagelijks tochten vanuit Lauwersoog. Er wordt gevist op kabeljauw, makreel en andere vissoorten.

Er zijn dagtochten en meerdaagse tochten.

Ook als je niet wilt vissen, maar gewoon wilt genieten van een tocht op zee, is meevaren een geweldige ervaring.

Haven 50 Lauwersoog | 06–22903225 ms-tender.nl — Beleef Lauwersoog Op zeehondenexpeditie, een zandplaatwandeling of met een snelle RIB het Wad op? Beleef Lauwersoog biedt voor jong en oud een ultieme uitdaging.

Haven 50 Lauwersoog | 0519–349422 lauwersoog.nl — Van het Wad Voor wie wel van het wad houdt maar niet van wadlopen zijn er bijzondere wadexpedities. Voel de zoute wind op je huid, je voeten in het zand en ondertussen jutten naar schatten. Wat ga jij vinden? Er zijn diverse expedities voor kinderen en volwassenen.

06-24223143 | info@vanhetwad.nl wadexpedities.nl — Gebroeders Luden De voormalige reddingsboot Gebroeders Luden biedt o.a. vaartochten aan in Nationaal Park Lauwersmeer en op de Waddenzee met eventueel een bezoek aan Schiermonnikoog. Naast arrangementen met wadlopen en ‘wadeten’ zijn er ook Yoga tochten op Engelsmanplaat.

Haven 20 Lauwersoog | 06-12293397 gebroeders-luden.nl

— Kien events Kien events maakt leuke autoroutes door Het Hogeland. Met de rondjes Groningen kom je door bijzondere plaatsen en op plekken waarvan je misschien het bestaan niet eens wist.

Tageteshof 3 Winsum | 06-40013082 kienevents.nl — Buitengewoonleven.nu Organiseert evenementen, trainingen, theater, retraites, dansavonden en diners.

Ga slapen in een middeleeuwse kerk, onder een fonkelende sterrenhemel of doe mee aan een meerdaagse stilte uitdaging. Voor bijzondere belevenissen kijk op buitengewoonleven.nu Onnemaweg 49 Zandeweer | 06-25535538 buitengewoonleven.nu — Vaartochten Visserijmuseum Zoutkamp Varen met een vleugje nostalgie? Het Visserijmuseum organiseert bijzondere vaartochten op het Reitdiep, het Lauwersmeer en de Waddenzee met de historische garnalenkotter ZK 4 Albatros en de houten garnalensloep ZK 31 Neptunus.

Reitdiepskade 11 Zoutkamp | 0595-401957 visserijmuseum.com — Reitdiepveer Toe aan een rustgevend vaartochtje van een kwartier tussen de twee aanlegplaatsen bij de eeuwenoude sluizen van Aduarderzijl en Schaphalsterzijl? Pak dan het Reitdiepveer.

Deze veerdienst opent veel mogelijkheden voor fietsers, scootmobielers en wandelaars. reitdiepveer.nl — WadOp WadOp organiseert diverse tochten met de MS Wadstruner en de MPS Middelzee over het Lauwersmeer en de Waddenzee. Dit varieert van rondvaarten, Waddensafari’s tot zeehondentochten met zandplaatwandelingen.

Lauwersoog | 06-55720152 wadop.nl

V O O R M E E R I N FO R M AT I E Z I E WA D D E N L A N D . N L

77

Heerlijk genieten aan het Lauwersmeer

Bowling- en partycentrum restaurant Suyderoogh De Rug 5, Lauwersoog, 0519 - 349314

Sfeervol gelegen aan het Lauwersmeer www.restaurant-suyderoogh.nl

Landal Natuurdorp Suyderoogh is een paradijs voor waterliefhebbers, vogelspotters en wandelaars. Hier vindt u alles voor een ontspannen vakantie vol waterrijke natuur, rust en ruimte.

Grand café Restaurant Bowlingbanen Partycentrum Cafetaria Groot terras Kinderspeelhoek Boten- yachtverhuur

Vistochten, zeehondentochten en rondvaarten op de Waddenzee en het Lauwersmeer

Het ruim opgezette park biedt volop mogelijkheden voor zowel rustzoekers als gezinnen met kleine kinderen. Ga met de kinderen op ontdekkingsreis en loop de Discovery Track, die u op de mooiste en spannendste plekjes op het park brengt. uwersmeer.

Sluit de dag af in de privé-sauna of jacuzzi. Een diner in het gezellige restaurant met terras maakt het helemaal af. Toch nog zin in iets actiefs? Kom dan bowlen op de sfeervolle bowlingbaan.

Kijk voor meer informatie en reserveringen op www.landal.nl/natuurdorpsuyderoogh De Rug 3, 9976 VT Lauwersoog, tel. +31-(0)519 34 92 67

Kijk op onze vaaragenda voor een geschikte dag

www.zk9.nl 06 23 41 45 42

ZIEN, DOEN EN BELEVEN

— Sportvisserij Dageraad Vissen op makreel en kabeljauw op open zee, dat kan met de De Dageraad vanuit Lauwersoog. Dit schip is van alle moderne apparatuur voorzien en wordt naast sportvisserij ook voor andere doeleinden gebruikt, zoals vogels spotten en rondvaarten.

Ook meerdaagse tochten zijn mogelijk.

Haven 30 Lauwersoog | 0519-297992 vissenopdenoordzee.nl — ZK9 De viskotter ZK 9 Antonia biedt kleinschalige vaartochten aan over het Nationaal Park Lauwersmeer en het Werelderfgoed Waddenzee. Je brengt een bezoek aan zeehonden in hun natuurlijke omgeving of vaart naar de Engelsmanplaat aan de westzijde van Schiermonnikoog. Hier kun je even van boord voor een bezoek aan de vogelwachters in het reddingshuisje op palen.

Kerkpad 2 Zoutkamp | 06-23414542 zk9.nl — Rondvaartbedrijf Lauwersmeer Vaar mee op rondvaartboot Vlinderbalg en beleef op unieke wijze de schoonheid van het Lauwersmeergebied. De kapitein van het schip vertelt tijdens de rondvaart over de rijke historie en de flora en fauna van het natuurgebied. Opstapplaatsen Lauwersoog en Oostmahorn | 06-21244416 lauwersmeer.nl — Wadvistochten & workshops Lauwersoog Ga mee op avontuur op de Waddenzee met vissers Jan en Barbara! Kom vissen vangen, oesters plukken, slikslede rijden, plankton kijken of volg een workshop zeewier bereiden, vis fileren, roken of koken. Doe kennis op over de traditionele visserij en leer alles over ambachtelijke Waddenvis.

Haven 49 Lauwersoog | 0519-349033 wadvistochten.nl — Varen over de Maren Marenland in Winsum verhuurt kano’s, fluisterboten en supboard’s waarmee je ongestoord de prachtige kronkelende maren van Waddenland kunt verkennen. Vaarroute

kaarten worden ter plaatse verstrekt.

Winsumerdiep 6 Winsum | 0595-442750 marenland.nl — Bootverhuur Zoutkamp Even heerlijk uitwaaien op het Lauwersmeer, op ontdekkingstocht door Groningen over de diepen en maren. Neem het roer in eigen handen en geniet van de mooie omgeving. Wie weet spot je wel een Zeearend of een Lepelaar.

Jachthaven Hunzegat Strandweg 17 Zoutkamp | 06-21588756 bootverhuur-zoutkamp.nl — De Marenboot De Hoornstertil verhuurt Marenboten en Grunnboten voor een heerlijk middagje of dagje varen over de Groningse maren.

Neem bij het startpunt een van de vaarroutes mee die je naar de mooiste plekjes brengt.

Mernaweg 60 Wehe-Den Hoorn | 0595-572638 hoornstertil.nl — Bootverhuur Lauwersmeer Hier huur je een luxe jacht die je zonder vaarbewijs mag besturen. De Bootverhuur vind je in het vissersplaatsje Zoutkamp aan het Lauwersmeer. Geniet van een vakantie op het water in Waddenland.

Binnenhaven Zoutkamp | 06-81599257 bootverhuurlauwersmeer.nl — Camping Maarlandhoeve Vanaf een speciale kanosteiger stapt je zo in een kajak of canadees. Maak een tocht door het Marengebied en ontdek al peddelend de prachtig meanderende maren: de natuurlijke geulen waar vroeger zeewater doorheen stroomde.

Havenweg 54 Uithuizen | 0595-433473 maarlandhoeve.nl — Ga op kano-avontuur Het kano-avontuur bestaat uit een meerdaagse kanotrektocht over de Groningse Maren. In een licht varende en koersvaste canadese kano. Onderweg leg je aan, in de diverse plaatsjes en kampeer je op een van de vele kanocampings aan het water.

Om jouw kanovakantie helemaal compleet te maken, kun je er voor kiezen om iedere avond bij een kampvuurtje te zitten en daar het eten op te koken. Voor het brandhout wordt dan gezorgd.

Middendijk 2 Noordpolderzijl | 06-29377763 kano-avontuur.nl — Kanocamping ‘t Ol Gat Bij ‘t Ol Gat kan de kanoliefhebber zijn hart ophalen. De kleine camping ligt volledig aan het water. Met een drijvende steiger en de mogelijkheid om verschillende soorten kano’s te huren is deze camping bij uitstek geschikt om Waddenland vanaf het water te ontdekken.

Stationsstraat 14 Zoutkamp | 0595-401926 kanocamping.nl — Bootjes en kano’s zijn ook te huur bij: Camp Zuiderhorn | Warffum campingzuiderhorn.nl Camping Maereheerd | Den Andel campingmaereheerd.nl Camping Reitdiep | Warfhuizen campingreitdiep.nl Groepsaccommodatie De Energiek | Wehe-den Hoorn de-energiek.nl Adventurepark Waddenfun | Wehe-den Hoorn waddenfun.nl

JACHTHAVENS Jachthaven Noordergat Noordergat staat in directe verbinding met het Lauwersmeer en biedt daarmee mogelijkheden voor vaartochten naar het Groninger land, Groningen stad, en ook naar de Friese meren. Op slechts 300 meter ligt de Robbengatsluis, die toegang geeft tot de Waddenzee en daarmee de Waddeneilanden en Noordzee.

Noordergat 1 Lauwersoog | 0519-349040 noordergat.nl — Jachthaven Hunzegat Hunzegat is gelegen aan een heerlijk rustig natuurgebied, vlakbij Zoutkamp en op steenworp afstand van het Lauwersmeer.

V O O R M E E R I N FO R M AT I E Z I E WA D D E N L A N D . N L

79

WESTERWOLDE

KERAMIEK & SCHILDERIJEN www.wilvandonselaar.nl

keramiekstalletje aan huis elke dag open

u bent ook welkom in het atelier Graag even bellen, dan weet u zeker dat ik thuis ben

Hogeweg 5 9977 PE Kruisweg (Kloosterburen) Tel. 0595 481854

VASTE PLANTEN Ruime keuze, nergens voordeliger

6 stuks voor ........................... € 10,00

FRUITTUIN

Aardbeiplanten, rabarber, bessenstruiken, appel, peer, pruim, kers, walnoot, kweepeer, hazelnoot, tamme kastanje, amandel etc.

Verkoop: maandag t/m donderdag van 13.00 tot 17.00 uur, Vrijdag en zaterdag van 9.00 tot 17.00 uur.

KWEKERIJ BRANDENBURG

Havenweg 10 - B

o - tel: 06-21463693

G ENIET S N O N A V N E D D WA !

G EBIE D

Voor actieve ontspanning!

Groepsaccommodatie De Energiek, tussen het Lauwersmeer en de stad Groningen. Onze boerderij uit 1831 biedt ruimte aan groepen tot 43 personen.

Aan de achterkant een ruime tuin en aan de voorkant de Hoornse Vaart met onze eigen kano’s. Ervaar hier de Groningse gastvrijheid en geniet van het Groningse landschap!

VO LG O

Mernaweg 79

9964 AR Wehe-den Hoorn

06-21 57 38 71

info@de-energiek.nl

www.de-energiek.nl

NS OOK

OP

ZIEN, DOEN EN BELEVEN

De haven, met 250 ligplaatsen en 40 passantenplaatsen, is voorzien van allerlei gemakken, zoals een winkel, tankstation en mastenmakerij.

Strandweg 17 Zoutkamp | 0595-402875 hunzegat.nl — Haven Lauwersoog De Haven van Lauwersoog is een vissersen een recreatiehaven. In de haven zijn onder meer de visafslag, visgroothandels, scheepsbenodigdheden, een douanekantoor, een drijvend dok voor onderhoudswerkzaamheden, een aantal restaurants, viswinkels en sportvisbedrijven gevestigd.

Daarnaast vertrekt de veerboot naar Schiermonnikoog vanuit de haven.

Haven 2 Lauwersoog | 0519-349023 havenlauwersoog.nl — Jachthaven Op ’t End De jachthaven vind je in Uithuizen aan het eindpunt van het Boterdiep. Een mooi begin van een ontdekkingstocht door het Hogeland. Deze haven is de meest noordelijk gelegen binnenhavens van de provincie.

Snik 49a Uithuizen wsvoptend.nl — Jachthaven Onderdendam Een prachtig landelijk gelegen jachthaven.

De jachthaven is een mooie tussenstop voor een ondekkingstocht door Waddenland.

Warffumerweg 12 Onderdendam jachthavenonderdendam.nl

FIETSVERHUUR Guikema Rijwielhandel Bij Guikema staat fietsplezier van Wad tot stad voorop. Met een groot assortiment van kinderfiets tot mountainbike vind je hier een fiets voor elke gelegenheid. Bezorging op locatie is geen probleem. guikemarijwielhandel.nl Fietsverhuur Zoutkamp Een rondje Lauwersmeer of uitwaaien langs het Reitdiep? Voor een fijne tweewieler kunje terecht bij Fietsverhuur Zoutkamp. fietsverhuurzoutkamp.nl

— Fietsen zijn ook te huur bij: Siblu Villages | Lauwersoog campinglauwersoog.nl Waddenhoes Gastenverblijven | Pieterburen waddenhoes.nl De Waddenhoeve | Noordpolderzijl waddenhoeve.com Lietmeijer Tweewielers | Uithuizen lietmeijertweewielers.nl Camping ‘t Ol Gat | Zoutkamp kanocamping.nl Marenland recreatie (alleen e-scooters) | Winsum winsumonwheels.nl

LEUK & LEKKER Abrahams Mosterdmakerij en Restaurant Bij Abrahams Mosterdmakerij wordt nog altijd op ambachtelijke wijze grove Groninger mosterd gemaakt. De tijd lijkt hier tientallen jaren te hebben stilgestaan.

Tijdens een rondleiding hoor je hier alles over de productie van onze mosterd en komt je te weten waar Abraham de mosterd haalt. In het restaurant staat uiteraard de versgemaakte mosterdsoep bovenaan de menukaart.

Molenstraat 5 Eenrum | 0595-491600 abrahamsmosterdmakerij.nl — De Theefabriek Het paradijs voor de theeliefhebber vind je in het kerkgebouw van Houwerzijl. De Theefabriek is een unieke combinatie van Nederland’s enige theemuseum, een sfeervolle theeschenkerij met wellicht de meest uitgebreide theekaart ter wereld en een geurige theewinkel. In het theemuseum word je meegenomen op een ontdekkingsreis door de boeiende wereld van de thee, van robuuste machines tot breekbaar porselein.

Hoofdstraat 15-25 Houwerzijl | 0595-572053 theefabriek.nl — Kaasboerderij Kleikracht Kleikracht is een biologisch melkveebedrijf en kaasmakerij met een boerderijwinkel aan

huis. In de winkel wordt kaas van eigen melk en andere biologische producten verkocht.

De rauwmelkse kaas is zelfgemaakt en heeft een authentieke smaak. Er is keuze uit kaas van jong tot oud, maar ook diverse heerlijke kruidenkazen.

Schilligeham 3 Winsum | 0595-438949 kleikracht.nl — WaddenMax In de zuivelruimte op dit bio-dynamische familiebedrijf wordt op ambachtelijke wijze yoghurt, kwark, roomboter en kaas gemaakt. De 80 melkkoeien mogen de hele zomer buiten lopen en eten hoofdzakelijk gras. Op stal krijgen ze er biologisch graan en grasbrok bij dat op het eigen bedrijf wordt verbouwd. In de ontvangstruimte zijn zuivel en vlees te koop.

Ommelanderweg 32 Hornhuizen | 0595 435144 waddenmax.nl — Landgoud Landgoud is een biologisch landbouwbedrijf, waar met zorg en aandacht diverse gewassen verbouwd worden, waaronder de witte aalbes, appels, bieslook, baktarwe en spelt. Dit resulteert in heerlijke appelsap, wijn en bessensap. Landgoud maakt onderdeel uit van het Pieterburen Speltproject. landgoud.nl — Elize Catharineheerd Naast het koffie- en winkelmuseum, is de Elize Catharinaheerd een gezellig café.

Gastvrouw Alice heet iedereen van harte welkom. Het café is een van de oudste panden van Pieterburen, geschikt voor feesten en bijeenkomsten. De eclectische verzameling koffie- en winkelspullen is tot een klein museum verworden.

Hoofdstraat 103 Pieterburen | 0595-528461 elizecatharinaheerdblog.wordpress.com — Wijngaard Hof van ‘t Hogeland Hof van ‘t Hogeland op de zuidhelling van de eeuwenoude wierde Groot Maarslag produceert sinds 2015 wijn van Groninger bodem. Wijnboer Elma Middel plaatste in 2013 tweeduizend wijnstokken van de druivenrassen Solaris en Johanniter. Ze werkt

V O O R M E E R I N FO R M AT I E Z I E WA D D E N L A N D . N L

81

Hoofdstraat 14 Eenrum Tel: 0595-491388 Ambachtelijk: Beleef het door je eigen unieke kaarsen, fakkels of een windlicht te maken. Leuke activiteiten voor alle leeftijden!

BORGEN

WADDEN

Uniek: Een sfeervolle winkel met bijzondere kaarsen, kandelaars en leuke kadootjes.

Bijzonder: Voor iedere gelegenheid een passende kaars.

Gepersonaliseerd en naar eigen wens.

www.kaarsenmakerijwilhelmus.nl

Abrahams Mosterdmakerij Restaurant

vesting & wierden www.fietsvakantiegroningen.nl info@fietsvakantiegroningen.nl tel. 0481-745068

ETEN | DRINKEN | GEZELLIGHEID TERRAS | KOFFIE | BORREL | LUNCH | DINER

GRONINGER MOSTERD AMBACHTELIJK STREEKPRODUCT RONDLEIDINGEN

stad

LAND

MOLENSTRAAT 5 | EENRUM | 0595-491600 | WWW.ABRAHAMSMOSTERDMAKERIJ.NL

CAMP ZUIDERHORN Kleine camping Hutten&huisje Fluisterboot- & kanoverhuur

Comfortabel gastenverblijf en een fraai natuurkampeerterrein

Welkom op onze gastvrije, landelijk gelegen kleine camping.

Op het Hogeland van Groningen ontmoeten land en zee elkaar. De wereld lijkt hier eindig of begint juist hier….

Net buiten Warffum, aan het water, naast visvijver en bos.

Idyllisch en beschut gelegen, omzoomd door z’n oude wilgen, met aan weerszijden bospercelen. Maar ook met prachtige vergezichten over de akkers en weergaloze Groninger luchten!

of het strandhuisje. Gezellige groepsruimte met keuken, speel-

Havenstraat 3, Wehe-den Hoorn

06 24 51 93 54

www.wilgenheerd.nl

Sfeervol kamperen op riante plaatsen, logeren in unieke hutten tuin, klimbaan, veel speelgoed, huttenbouw, bootverhuur,

www.campzuiderhorn.nl welkom@campzuiderhorn.nl Onderdendamsterweg 2 9989 TG Warffum T 06 51618782

• Gelegen aan het vis- en vaarwater de Westernielandse Mare • 3 km van de Waddenzee • Campers zijn bij ons van harte welkom

Hiddingezijlsterweg 3 9956TA DEN ANDEL 06 53239663

Camping Maereheerd

campingmaereheerd.nl

ZIEN, DOEN EN BELEVEN

zonder bestrijdingsmiddelen en maakt gebruik van de mest van eigen paarden en kippen. Rondleiding en wijnproeverij op afspraak.

Groot Maarslag 12 Mensingeweer | 06-19248249 STREEKPRODUCTENMARKTEN — Verhildersum - Leens Elke derde zaterdag van de maand. verhildersum.nl/nl/agenda/streekmarkt — Ewsum - Middelstum Elke vierde zaterdag van de maand van april t/m september. streekproductenmarktewsum.nl — Nienoord - Leek Elke eerste zaterdag van de maand. streekproductenmarktnienoord.nl — Ommelander markt - Groningen, Harmonieplein Elke tweede en vierde zaterdag van de maand. ommelandermarkt.nl MUSEA Bezoek de zes waddenmusea en ontdek 3000 jaar leven langs de Groninger waddenkust. Laat je meenemen in de verhalen over dorpen en dijken, het leven met de zee, visserij, klei, wierden en boeren, monniken en borgen. waddenmusea.nl — Visserijmuseum | Zoutkamp Ontdek de geschiedenis van de Zoutkamper visserij. visserijmuseum.com — Museum Landgoed Verhildersum | Leens Een authentiek landgoed met borg en landerijen, het grootste familieportret van Nederland. verhildersum.nl — Museum Wierdenland | Ezinge Over de geschiedenis van de wierden en terpen. Met veel aandacht voor de wierde

van Ezinge en het Nationaal Landschap Middag-Humsterland. wierdenland.nl — Menkemaborg | Uithuizen De Menkemaborg is een volledig ingericht huis, dat omgeven is door stijlvolle tuinen.

Het geeft een indrukwekkend beeld van wonen op een Groninger borg in de 18de eeuw. menkemaborg.nl — Museum Sint Bernardushof | Aduard Het Kloostermuseum in Aduard toont met een jaarlijks wisselende tentoonstelling en met een rondleiding in de voormalige ziekenzaal van het klooster (1297) aspecten uit het rijke kloosterleven. kloostermuseumaduard.nl — Openluchtmuseum Het Hoogeland | Warffum Het grootste openluchtmuseum van Noord-Nederland laat zien hoe er werd gewoond, gewerkt en geleefd in een dorp in de 19de eeuw. hethoogeland.com NOG MEER MUSEA Het Behouden Blik | Uithuizermeeden Hier vind een uitgebreide verzameling blikken en curiosa van bekende merken van 1800 tot nu. hetbehoudenblik.eu — De Theefabriek | Houwerzijl De Theefabriek is een unieke combinatie van Nederlands enige theemuseum, een sfeervolle theeschenkerij. Een bezoekje aan het museum is een boeiende ontdekkingsreis door wereld van de thee. theefabriek.nl — KinderBoekenHuis |Winsum Het KinderBoekenHuis in Winsum herbergt een van de grootste collecties Nederlandstalige kinder- en jeugdboeken. Zo’n dertigduizend boeken om te lezen en te lenen, en soms om te kopen. kinderboekenhuis.eu

— Museum De Eenhoorn | Ulrum Geniet hier van realistische en figuratieve schilderkunst van na 1945. De kern van de collectie wordt gevormd door werken van kunstenaar Johfra. museumdeeenhoorn.nl — ‘t Hoeske van Thais Joaptje | Rottum Het is misschien wel het kleinste huisje van Groningen: ’t hoeske van Thais Joaptje. Het is ingericht zoals het er ongeveer in 1835 zou kunnen hebben uitgezien. rottum.org — Het Grootste Museum van Nederland | o.a. Pieterburen In het buitenland is het heel normaal om die indrukwekkende kerk te bezoeken. De Nederlandse kerken herbergen de prachtigste kunstvoorwerpen, gemaakt door de beste kunstenaars en opgenomen in magistrale decors. Met elkaar vormen ze het Grootste Museum van Nederland. grootstemuseum.nl — Het kleinste museum | Noordwolde In Noordwolde vind je het kleinste museum van het noorden van Nederland. Met 83 liter biedt het iedere zes weken ruimte aan slechts één werk van wisselende kunstenaars. siepelnijs.nl HET HOOFD LEEGMAKEN Doe eens Wad Doe eens Wad zet zich in voor een structurele aanpak van de Plastic Soep in de Waddenzee. Tussen Ameland en Schiermonnikoog ligt het Rif, een prachtige zandplaat. Door de stroming van de zee, komt hier veel afval terecht. Vanuit Lauwersoog varen we met de Raaf naar de zandplaat om daar samen op te ruimen. Je ziet dat je daadwerkelijk iets kunt doen om de aarde mooier te maken; dat geeft een waanzinnig goed gevoel.

Ligplaats De Raaf: Lauwersoog | 06-14315932 | doeeenswad.nl

V O O R M E E R I N FO R M AT I E Z I E WA D D E N L A N D . N L

83

DAG VAN HET WAD 25 JUNI JARIGE WADDENZEE AL 13 JAAR WERELDERFGOED Tijdens de Dag van het Wad op 25 juni vieren we de verjaardag van de bijzondere UNESCO Werelderfgoed status. We staan dan stil bij de unieke waardes van het gebied en zijn ons nog meer bewust van haar kwetsbaarheid. Ga op ontdekking, leer meer over de natuur en haar bewoners en help ons om het gebied schoon te houden. Vier jij met ons mee?

visitwadden.nl

ZIEN, DOEN EN BELEVEN

— Enne Jans Heerd De Enne Jans Heerd is een monumentale boerderij op de wierde Maarhuizen, vlak buiten het dorp Winsum. De boerderij krijgt een nieuwe functie als belevingsplek waar je kort of langer kan verblijven en kan genieten van natuur en cultuur. Vooruitlopend op deze nieuwe functie organiseren ze proefsgewijs alvast allerlei activiteiten en kan je er nu al prachtig wandelen door een eeuwenoud landschap op en rondom de wierde.

Maarhuizen 3 Winsum | 06-41910316 | 06-51309453 ennejansheerd.nl — YogaHuis Saaxumhuizen Het YogaHuis is een helende plek om thuis te komen. Een plek waar je stil kunt worden en wilt mediteren. Maar ook een plek waar je het fysieke lichaam kunt ervaren. Een plek van yoga, meditatie, muziek, eten, lezingen en persoonlijke coaching. Het YogaHuis organiseert ook yogaweken, yogaweekenden en combinaties van yoga en lekker eten of yoga en muziek.

Saaxumhuizerweg 2 Saaxumhuizen | 06-13607111 | 06-49925410 yoga-huis.nl

KUNST Galerie Gewaagd Galerie Gewaagd in Hornhuizen is gevestigd in een voormalige zaaddrogerij met de nog originele weegbrug, daarom Gewaagd. Vanaf Pasen t/m november is de galerie te bezoeken. Om de 6 weken is er een nieuwe expositie van overwegend regionale kunstenaars. Koffie en thee met zelfgebakken lekkers wordt geserveerd in de koffieschenkerij of op het terras.

Dijksterweg 2 Hornhuizen | 0595-487071 galeriegewaagd.nl — Annemarie Mayers – Atelier & Huisgalerie De wereld een beetje lichter maken, dat is wat kunstenares Annemarie Mayers met haar werk wil laten zien. De oude koeienstal op woonboerderij Noorderloft is

omgetoverd tot huisgalerie waar keramiek in verschillende vormen en in intense kleuren tentoongesteld zijn. In de schuur bevindt zich een ruim atelier waar onder andere Vedic Art workshops gevolgd kunnen worden.

Ommelanderweg 6 Hornhuizen | 0595481080 annemariemayers.nl — Atelier Trudy Beekman Beeldend kunstenaar Trudy Beekman werkt in haar atelier in Warffum aan botanische tekeningen, schetsen en ander beeldend werk. Inspiratiebronnen zijn de vergezichten en wolkenluchten van het Groningse Hogeland en haar omvangrijke verzameling natuurobjecten (‘vindsels’). Bezoek het atelier, de bibliotheek, de tuin en de winkel.

Hoofdstraat 5 Warffum | 06-30288306 trudybeekman.nl — Galerie het Raadhuis Je vindt deze galerie aan de rand van het dorp Uithuizen. Daar woont en werkt kunstenaar Theo Onnes op een inspirerende plek met prachtig weids uitzicht over het uitgestrekte landschap. De galerie heeft een kunstuitleen van het werk van Theo Onnes. Deze bezielde kunstenaar werd bekend door zijn treffende schilderijen van koeien en geiten. Iedere eerste zondag van de maand is zijn atelier open voor bezoek.

Boukemahof 12 Uithuizen | 06-30289626 galeriehetraadhuis.nl — Kunstkerk Hogeland Voor alle kinderen vanaf groep 3 biedt KunstKerk Hogeland in de zomervakantie twee MAAK-weken. Kinderen kunnen dan onder leiding van een kunstenaar of vakdocent aan de slag met kunst. Voor jongeren is er een Art Attack week in augustus.

De oude kosterswoning naast de kerk is ingericht voor artists in residence. Het werk van de kunstenaar in huis is op afspraak toegankelijk.

Oosterkerkpad 7a Warffum| 06-41404287 kunstkerkhogeland.nl

— Wongema Wongema is ‘home at the end of the world’.

Een werkpension tegenover de kerk in Hornhuizen, vlakbij de waddendijk. Een werkplek voor makers, werkers, praters en doeners, waar boeren en stadjers elkaar ontmoeten, waar ruimte is voor wetenschappers en kunstenaars. Wongema is ook een podium voor de regio. In de weekends en ’s zomers is er vaak wat bijzonders te beleven: optredens, bandjes, spoken word, theater. Regelmatig koken chefs de sterren van de hemel en zijn mensen uit de buurt welkom voor een mooie avond met lekker lokaal eten.

Tammingastraat 58 Hornhuizen | 0854010298 nieuwwongema.nl

— BLAD Op de bank genieten van Gronings erfgoed? BLAD is een tweemaandelijks magazine over cultuur, eten en drinken, historie, natuur, recreëren, sport, taal, wonen en meer in het noorden van Groningen.

BLAD is te koop bij de meeste (kantoor) boekhandels en supermarkten in de regio. bladng.nl — VIDEOPRODUCTIE EN MULITMEDIA Hogeland Films specialiseert zich in films en producties over de regio Noord West Groningen, met de nadruk op het verbeelden van bijzondere onderwerpen en bijzondere mensen. hogelandfilms.nl

V O O R M E E R I N FO R M AT I E Z I E WA D D E N L A N D . N L

85

TOERISTISCHE INFORMATIE PUNTEN —

—

—

BEZOEKERSCENTRUM WADDENKUST

KERK KLEIN WETSINGE

OPENLUCHTMUSEUM HET HOOGELAND

Hoofdstraat 83

Valgeweg 12

WARFFUM

9968 AB Pieterburen

9773 TK Klein Wetsinge

Schoolstraat 4

0595-528522

06-54685405

9989 AG Warffum

groningerlandschap.nl

kerkkleinwetsinge.nl

0595-422233

—

—

hethoogeland.com

MUSEUM WIERDENLAND

VISSERIJMUSEUM ZOUTKAMP

—

Van Swinderenweg 10

Reitdiepskade 11

WERELDWINKEL UITHUIZEN

9891 AD Ezinge

9974 PJ Zoutkamp

Oosterstraat 15

0594-621524

0595-401957

9981 CN Uithuizen

wierdenland.nl

visserijmuseum.com

0595-435508

­—

—

uithuizen.wereldwinkels.nl

HET INFORMATIE PAVILJOEN

BIBLIOTHEEK WINSUM

_

Haven Lauwersoog

Regnerus Praediniusstraat 2

DOEZOO LEENS

9976 VN Lauwersoog

9951 CB Winsum

Wierde 17

waddenland.nl

waddenland.nl

9965 TA Leens 0595-572659 doezoo.nl

­

COLOFON SAMENSTELLING

Jonathan Andrew

REDACTIE

Stichting Promotie Waddenland

Marleen Annema

Nicolaas Geenen

info@toerismewaddenland.nl

Trudy Beekman

Stijn van Genuchten

waddenland.nl

Swanny Beukema

Jessica Hoekstra

—

Stella Dekker

Susan Apfel

ILLUSTRATIE

De Eemstuin

MAKI

Hans Gerritsen

VERANTWOORDING

—

Marcel van Kammen

Alle gegevens zijn met grote

TEMPLATE ONTWERP

Rens Kalsbeek

zorgvuldigheid verzameld en

Studio Anne-Marijn

Marieke Kijk in de Vegte

verwerkt. Stichting Promotie

MAKI

Wilco van der Laan

Waddenland,MarneVeenstra

—

Age di Lago

en Marketing Groningen

INVULLING TEMPLATE

Nienke Maat

kunnen echter niet aansprakelijk

MarneVeenstra

Ewoud Rooks

gesteld worden voor eventuele

—

Geert Job Sevink

onjuistheden.

ACQUISITIE EN DRUK

Anneke Sijpkens

MarneVeenstra

Abe Kuipers, Winsum, 1955, Groninger Museum

FOTOGRAFIE Stella Dekker - Omslag

TEKST

Beeldbank Marketing Groningen

Cecile Bol, Studio Vuurvogel

Beeldbank Visit Wadden

Annemarie Bergfeld

© maart 2022

ZEEHONDENCENTRUM PIETERBUREN Het meest toonaangevende zeehondenziekenhuis van Europa

Kijk, leer, beleef en doe met ons mee Zeven dagen per week wordt er intensief gezorgd voor zieke, gewonde of verweesde zeehonden. Met een bezoek aan het centrum sta jij zelf midden in het zeehondenziekenhuis. Je kijkt mee met de dagelijkse verzorging en maakt kennis met het toegewijde team van dierenartsen en zeehondenverzorgers vanuit de hele wereld. We staan te popelen om je alles te vertellen over ons werk. En om het je van dichtbij te laten zien.

De zeehond is de graadmeter voor een gezonde Waddenzee. Maar wat betekent dit eigenlijk? En waarom is dat zo? Kijk, leer, beleef en doe met ons mee. Binnen én buiten het ziekenhuis. Seal you soon!

Hoofdstraat 94a 9968 AG Pieterburen • +31 (0) 595-526 526 365 dagen per jaar geopend van 10:00 – 17:00 • www.zeehondencentrum.nl

Tickets vanaf €7,50

Scan de code

MAGAZINE UIT? DAN WEET JE HET NU ZEKER.

BEZOEK WADDEN LAND

WA D D E N L A N D . N L