Waddenland Magazine 2020

Het toeristisch magazine | 2020 voor Noordwest-Groningen

addenland MAGAZINE Een maaltijd met een verhaal Waddenland vogelland Het landschap wordt pas echt leuk, als je weet wat je ziet ‘Insecten zijn de rode draad van het leven’ Beleef het wad op de rand van land en water Het kleine geluk in de ruige rust rond het Lauwersmeer

GRATIS MAGAZINE

In deze uitgave

4

11

14

24

30

34

Welkom in Waddenland, daar waar Nederland de Waddenzee kust...

4

Met de wind in je haren

11

Insecten zijn de rode draad van het leven

14

Beleef het wad op de rand van land en water

19

Ruimte in je hoofd door de ruimte om je heen

Mijn eerste kennismaking met het Wad was toen ik als vijftienjarig

24

Een maaltijd met een verhaal

nieuw op vakantie ging naar Schiermonnikoog. Ik weet nog

30

Het kleine geluk in de ruige rust rond het Lauwersmeer

35

Het landschap wordt pas echt leuk, als je weet wat je ziet

40

Daar waar Nederland de Waddenzee kust‌

43

Waddenland vogelland

Eenmaal volwassen heb ik hier het vogels kijken ontdekt, stel je

47

Kom je ook spelen, ontdekken, rennen, klimmen, speuren en knutselen?

er niet teveel van voor, ik ben echt een amateur vogelaar. Als je

Altijd ergens feest tussen stad en wad

uitzichten, de zilte geur. Een plek om te genieten en tot rust te

54

Beste lezer, Ons Wad. De grens tussen water en land. Een uniek en prachtig stukje ongerepte natuur aan de rand van onze provincie.

meisje met mijn ouders vanuit Brabant tussen kerst en oud en heel goed dat we vanuit het bosrijke Brabant naar het Noorden reden en dat ik het gevoel had dat we van de wereld af aan het rijden waren. Het werd leger, het werd stiller; een hele bijzondere ervaring. Ik zal dat nooit meer vergeten. Toen ik jaren later in Groningen kwam wonen dacht ik hier nog vaak aan terug en liet ik geen moment voorbij gaan om het Wad te bezoeken.

dit ook leuk vindt dan is Waddenland een uitgelezen plek. Het is prachtig; de verscheidenheid aan soorten vogels, de weidse komen.

57

Groningen 75 jaar vrij!

61

Hotels, B&B’s, jachthavens, campings en groepsaccommodaties

63

Restaurants en culinaire adressen

65

Wat te zien, doen, beleven in Waddenland

door Waddenland. Musea, historisch erfgoed, tuinen, attracties

77

Evenementen en exposities

Waddenland: dat lees je hier. Ideaal voor als je deze parel van het

78

Toeristische Informatie Punten

Van uitwaaien op de dijk tot het lopen op de bodem van de Waddenzee. Van een vers visje halen in Lauwersoog tot een diner bereid met heerlijke streekproducten. Dit magazine neemt je mee op een culturele, culinaire, actieve en historische tocht en vaartochten. Alles wat er te zien, te doen of te beleven is in Noorden wilt ontdekken. Als je eenmaal bent geweest, dan weet ik zeker dat je terug blijft komen. Of dat je misschien wel net als ik nooit meer vertrekt uit dit prachtige gebied.

50

54

57 Mirjam Wulfse

63

65

addenlandMagazine 2020

78

Gedeputeerde van recreatie & toerisme in de provincie Groningen

3

Met de wind in je haren Door Cecile Bol

Struin door de ruige natuur en dorpjes waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan.

Fiets van wierde naar wierde door het dal van het Reitdiep. Kano door de kronkelende maren langs wuivende rietpluimen en nieuwsgierige koeien. De speciale route-app ‘Waddenland Routeland’ laat je Waddenland ontdekken met diverse ommetjes en tochten.

4

addenlandMagazine 2020

5

‘Valgeweg, Molenstreek, Kerkstraat: je loopt dwars door de geschiedenis’

Uitzicht op de kerk

omhoog. Deze gaat langs de binnenkant

Leuk aan oude dorpjes is hoe de

van het uurwerk naar een loopbrug tussen

straatnamen kloppen bij wat er te zien

het tongewelf en het dak. Vanuit de cabine

is. Valgeweg, Molenstreek, Kerkstraat:

op het eind heb je een fantastisch uitzicht

je loopt dwars door de geschiedenis.

op grazend vee en de molens en kerken

Terugwandelend naar Klein Wetsinge

van omringende dorpen. En dan naar

word ik getrakteerd op dat typisch

beneden voor de kerk zelf. Beheerder

Waddenlandse uitzicht: een oud dorpje

Nicolaas Geenen staat vriendelijk

met als trots middelpunt een stoere, oude

glimlachend achter de balie vol koffie,

kerk. Deze 19de-eeuwse uit rode bakstenen

frisdrank en folders voor toeristen. Ik zie

opgetrokken kerk werd in 2014 grondig

de flyer voor de route-app liggen en vraag

gerestaureerd.

mij af hoeveel geheimen Waddenland nog meer voor mij heeft.

Hoogtepunt op het eind Eenmaal binnen zie ik links een houten trap Toerist in eigen regio

valge verhoogd akkerland is. Links een weiland, rechts

Voelt het als thuiskomen of ben ik al een vreemdeling? 36

knotwilgen, een sloot en verderop de auto’s op de N-weg.

jaar woonde ik in de provincie Groningen, waarvan 7 jaar

Hoe groot wil je het contrast tussen rust en voortrazen

in het Waddenlandse dorp Winsum. Als kersverse Drent

hebben?

reis ik terug naar mijn oude streek voor een wandeling met de route-app. Ik parkeer bij de kerk van Klein

Oude huizen midden in natuur

Wetsinge, op steenworp afstand van de provinciale weg waar ik zo oneindig vaak heb gereden. Voor de kerk staat een uitnodigend bord met ‘Open’ en de vlag hangt uit. De kerk is dagelijks geopend en is bovendien een Toeristisch Informatie Punt Waddenland.

Vogels doen de meidoorn ritselen

‘...vraag mij af hoeveel geheimen Waddenland nog meer voor mij heeft’

Contrast op een smal paadje Ik ga echter eerst een wandeling van zo’n 3 kilometer maken. Een eeuwenoud valgenpad

wanneer ik Groot Wetsinge binnenloop. Hier blijkt een van de oudste stenen huizen van Groningen te staan. Deze pastorieboerderij werd waarschijnlijk al vóór 1400 gebouwd. In Sauwerd kom ik erachter dat hier vroeger een heuse borg heeft gestaan. De slootjes geven nog steeds een goed beeld van hoe dat eruit gezien kan hebben. Wat prachtig dat

leidt mij van Klein Wetsinge naar het hoger gelegen

mijn eigen streek nog zo verrassend blijkt! Met de app

Groot Wetsinge. Van de route-app leer ik dat een

loop ik van het ene naar het andere voor mij nieuwe feitje.

6

addenlandMagazine 2020

7

1

2

3

4

5

6

7

8

Ga op pad in Waddenland Unieke themaroutes We stippelden de mooiste fiets-, wandel- en vaartochten in Waddenland voor je uit en brachten ze samen in onze route-app. Zoek naar ‘Waddenland Routeland’ in Google Play of de App Store. Download de app en ga op pad. Onderweg poppen allerlei interessante weetjes op over de omgeving.

1

Ga op pad in Waddenland

3

Veer

Stippel je eigen route uit of loop een van de bestaande

Tussen Aduarderzijl en Schaphalsterzijl vaart van april t/m

routes. Het Wad- en Wierdenpad (LAW 5-5) loopt van

oktober het Reitdiepveer. Voor een paar euro maak je met

Lauwersoog naar Bad Nieuweschans. Of volg de kust met het

fiets en al een bijzonder tochtje van 20 minuten over het

huifkartochten en kwelderwandelingen. Bezoekerscentrum

2

dijk van Lauwersoog tot Nieuwe Statenzijl. Aan deze route

Fietsverhuur

Waddenkust is bovendien een Toeristisch Informatie Punt

vind je ook TOP’s (Toeristische Overstap Punten) waar

Geen eigen fiets? Een huurfiets is zo geregeld!

Waddenland. Of ontdek met een gids de geschiedenis van

verschillende bewegwijzerde routes aan elkaar worden

www.waddenhoes.nl, www.guikemarijwielhandel.nl,

tweelingdorp Winsum-Obergum. Deze wandeling van 1,5 uur

geknoopt. Bij de TOP’s kun je goed parkeren.

www.waddenhoeve.com

start iedere zaterdag van april t/m september om 10.30 uur

www.waddenland.groningen.nl

Rondwandelingen en excursies

Op de fiets

Vanuit Activiteitencentrum Lauwersnest bij Lauwersoog

Fietsers en mountainbikers kunnen Waddenland ontdekken

het Pieterpad gaan door Waddenland.

en Bezoekerscentrum Waddenkust in Pieterburen worden

met een uitgebreid netwerk aan paden, routes en

www.waddenland.groningen.nl, www.pieterpad.nl

allerlei excursies voor jong en oud georganiseerd, zoals

fietsknooppunten. Kiek over Diek voert je over en langs de

vanaf recreatiecentrum Marenland. Aanmelden via info@bedandbreakfastbatenborg.nl of 06-24757460.

8

4 5

Tuktuk met een gemotoriseerde riksja met tweetaktmotor.

www.groningerlandschap.nl

Auf Entdeckungstour durchs Wattenland Durch wilde Natur und uralte Dörfer streifen, durch die Auen des Reitdiep von Warft zu Warft radeln, mit dem Kanu über verschlungene Gewässer an wogenden Schilfhalmen und neugierigen Kühen vorbeigondeln … Mit den Themenrouten in der App Waddenland Routeland entdecken Sie das Wattenland auf überraschenden und ausgefallenen Touren. Zum Beispiel bei einem 3 km langen Rundgang um Klein Wetsinge: Die Strecke führt über

Nederlands Kustpad (LAW 5-3). Ook de eerste etappes van

Ga ‘toeke-toeke-toek’ in je eigen tempo door Waddenland

www.staatsbosbeheer.nl

www.tuktuklauwersoog.nl

jahrhundertealte Pfade entlang der kleinen Geheimnisse des Wattenlandes, wie z. B. einem der ältesten Steinhäuser Groningens und den Überresten einer ehemaligen Borg. Der Spaziergang endet mit einer bezaubernden Aussicht hoch über den Gewölben der Kirche. Die Kirche ist zugleich ein Tourismus-Informationspunkt, an dem man auch eine kleine Stärkung bekommt.

6 7

Met de benenwagen

Fresh air Browse the rugged countryside and explore the villages where time seems to have stopped. Cycle through the Reitdiep valley from one artificial dwelling hill to the next. Canoe over the meandering lakes and by the waving reed panicles and ever-curious cows. The special ‘Waddenland Routeland’ route app has various themed routes through Waddenland, taking in surprising strolls and treks, such as the 3-kilometre walk around

addenlandMagazine 2020

Reitdiep. www.reitdiepveer.nl

Maren

Huur een kano of fluisterboot en trek eropuit. Via Zoutkamp kun je doorvaren naar het Lauwersmeer. Tip: beide verhuurlocaties zijn startpunt voor de vaarroute ‘Meanderen door Waddenland’. www.marenland.nl, www.demarenboot.nl

8

Langer en sneller Een marathon of een pittige swimrun? Ook in 2020 zijn er uitdagende sportevenementen in Waddenland. www.40mijl.nl

Klein Wetsinge. The route takes in centuries-old trails and the small secrets of the Waddenland, such as one of Groningen’s oldest stone houses and the remains of a former manor grounds. The route ends with a magnificent view high above the church vaults. The church functions as a Toeristisch Informatie Punt Waddenland (Tourist Information) where visitors can enjoy a drink and snack.

9

Visserijhaven Zoutkamp Voor afhaal en reserveringen

06 10 84 09 72 Reitdiepskade 20b Zoutkamp

Café Restaurant

Aan de Haven

Herberg De Gouden Karper

Kom genieten in ons 454 jaar oude ambiance.

• lunch • dinner • drankje aan de bar • terras

‘Insecten zijn de rode draad van het leven’

Hoofdstraat W 5 9951 AA Winsum 0595 744060 Koffie- en Winkelmuseum Rijksmonument anno 1830

Kom genieten bij de mooiste haven van het Lauwersmeer Reserveer 4 nachten, dan is nacht 5 gratis

Haven Hunzegat Zoutkamp

Elize Catharina Heerd

t 0595 52 86 41 m 06 23 79 71 16 alicestreekstra@hotmail.com Hoofdstraat 103 9968 AC Pieterburen 10

Door Annemarie Bergfeld

www.hunzegat.nl

0595 402875 addenlandMagazine 2020

11

‘Insektenwereld DoeZOO bestaat dit jaar een kwarteeuw. En dat wordt gevierd.

Net zoals insectenbaas Ton van der Made graag elke dag het leven van insecten viert. Zij zijn de basis van ons bestaan’

‘Vanuit het

Wat doet een ‘loog’?

Onvermoeibaar zal Ton doorgaan met uitleggen dat de mens onderdeel van de natuur is en er niet over heerst. Maar,

wereldthemaweken georganiseerd waarbij

nogmaals, dat doet hij niet belerend. Hij

om de beurt alle continenten centraal

vindt het belangrijk dat de bezoekers

staan.

van DoeZoo vooral zelf doen, zelf erváren. In DoeZoo worden alle zintuigen

Op de Museumzolder komen tijdelijke

aangesproken en mag je veel van de dieren

tentoonstellingen over skeletten en

aaien en voeren - dé manier om veel te

schedels, over wat de verschillende ‘logen’

De kerkuil. De kakkerlak. De luipaardgekko.

meer en meer gefascineerd door insecten

leren. In de komende jaren wil Ton DoeZOO

(bioloog, entomoloog, ornitholoog etc.)

Het Ouessantschaap. De vogelspin. Ton van

en wil zijn kennis over die dieren graag

graag verder ontwikkelen tot het meest

doen en een tentoonstelling met de titel

der Made heeft een breed assortiment aan

delen. “Mensen weten te weinig van het

educatieve dierenpark van Nederland.

‘Douane’ over wat je niet mag meenemen

dieren in zijn vrolijke dierenpark DoeZOO

belang van insecten. Wij leren dat water

In jubileumjaar 2020 gaat hij daarmee al

uit het buitenland en waarom niet. Leuk en

in Leens. De meer dan 180 soorten zijn

het allerbelangrijkste is, en dat klopt, maar

voortvarend aan de slag. Er worden

leerzaam tot en met!

óf insecten óf insectenetende dieren,

meteen daarna komen insecten. Zij staan

tot neusberen, slangen en ezels aan toe.

aan de basis van de voedselketen, zijn de

Insectenetende planten zijn er trouwens

rode draad van het leven.”

Leukste uitje

blikveld

ook. Dit jaar is het 25 jaar geleden dat Ton en zijn vrouw Gonda in een voormalig

Grassprietje in de woestijn

van een kind,

garagebedrijf hun museum/dierenpark

Ton draagt zijn missie niet met een

Insektenwereld begonnen. De eerste

belerend vingertje uit, dat past niet bij

jaren kwamen er tien- tot vijftienduizend

hem. Zijn rondleidingen vult hij met humor

bezoekers per jaar, na een verhuizing en

in ‘vanuit het blikveld van een kind, dan

uitbreiding zijn dat er nu zeventigduizend.

snapt iedereen het.’ Hij zet een kakkerlak

Ton is een man van verhalen - noem een

op zijn neus, noemt hem ‘mijn feestneus’

dier en hij heeft er een enthousiast verhaal

en vertelt dat niet de kakkerlak de grootste

Jaar na jaar scoort DoeZoo hoog op de lijst van Leukste Uitjes. In 2015 stond het op

bij. Hij is ook een man met een missie. Met

overbrenger van ziektes is, maar de mens.

de tweede plek van de verkiezing Meest Maatschappelijke Uitje van Nederland: in

ouders die een dierenwinkel hadden en

Hij vertelt dat vogelspinnen totaal niet

DoeZoo werken 17 mensen met een beperking, ‘zorgcollega’s’ noemt Ton ze liever. Dit

aapjes die door de woonkamer slingerden,

gevaarlijk zijn, maar dat ze niet graag

jaar zijn worden er twee themaweekenden georganiseerd speciaal voor doven/visueel

groeide hij tussen de dieren op. Hij raakte

geaaid worden. En dat het niet eerlijk is

gehandicapten en mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking. Voor data en

dat er wel acties zijn om de panda en de

overige info zie www.doezoo.nl

dan snapt iedereen het’

zeehond te redden maar niet voor de nietaaibare dieren. “Alle dieren zorgen goed voor de aarde, behalve de mens.” Ton is dan ook blij dat er de laatste tijd meer aandacht is voor bijen en andere insecten die het moeilijk hebben. Hij is sowieso een positief mens. Een roepende in de woestijn heeft hij zich nooit gevoeld. “Al is er maar één grassprietje in de woestijn, echt, dat kan uitgroeien tot een groot grasveld.” Dolblij is hij met de terugkeer van de ooievaar en de kerkuil. “Die vogels waren vijftig jaar geleden bijna verdwenen, nu gaat het geweldig met ze. Dat kunnen wij mensen óók voor elkaar krijgen, in samenwerking met de natuur.”

12

Insekten: der Schlüssel allen Lebens Schleiereulen, Küchenschaben, Vogelspinnen, Kellerasseln… Im familienfreundlichen DoeZOO von Ton van der Made in Leens lebt eine fröhlich-bunte Tiergesellschaft. Die über 180 Arten sind entweder Insekten oder Tiere, die sich von Insekten ernähren – von Nasenbären über Schlangen bis hin zu Eseln und bretonischen Zwergschafen. Vor genau 25 Jahren eröffnete Ton mit seiner Frau Gonda den Tierpark mit Museum. Ton ist ein leidenschaftlicher Erzähler, dem zu jedem Tier eine Geschichte einfällt. Ihn treibt aber auch eine Mission: „Die Menschen wissen viel zu wenig über Insekten, dabei sind sie der Schlüssel zu allem Leben.” Ihm ist wichtig, dass die Besucher in seinem DoeZoo vor allem vieles selbst entdecken und erleben. „Im DoeZoo werden alle Sinne angesprochen. Viele unserer Tiere darf man sogar streicheln und füttern. So kann man sich ihnen behutsam nähern und viel über sie erfahren.” In seinem Jubiläumsjahr veranstaltet der Zoo spezielle Themenwochen zu allen fünf Kontinenten. Im Museumsdachboden laufen zudem Sonderausstellungen über Skelette und Schädel sowie eine Ausstellung mit dem Titel „Zoll”, in der die Besucher erfahren, was man aus fernen Ländern alles nicht mitnehmen darf und warum die Ausfuhr verboten ist. So ist der DoeZoo in diesem Jahr besonders interessant, lehrreich und spannend!

addenlandMagazine 2020

‘Insects form the connecting thread of life’ Barn owls, cockroaches, Quessant sheep, bird spiders, wood lice: Ton van der Made certainly displays an extraordinary variety of animals in his cheerful DoeZoo animal park in Leens. In 2020, Ton and his wife Gwenda will be celebrating the 25th anniversary of their Insectenwereld museum/zoo, which features over 180 insect and insectivorous species, including coatis, snakes and donkeys. Ton is always up for telling a story – name an animal and he’ll immediately come up with a wonderful anecdote. And he is a man with a mission: ‘people know far too little about the importance of insects.’ He wants DoeZoo visitors to experience the creatures for themselves. ‘DoeZoo addresses each and every sense and animals can be petted and fed, which is a great way of learning about them.’ This anniversary year will feature themed weeks, highlighting all continents of the world. The Museumzolder attic will feature temporary exhibitions about skeletons and skulls, as well as one entitled ‘Douane’ (Customs), which shows exactly what you can and cannot take with you from abroad and why. Really fun and interesting!

13

Beleef het wad op de rand van land en water Door Annemarie Bergfeld

Daar waar Nederland de Waddenzee kust... Juist, dat is Waddenland. Om Werelderfgoed Waddenzee te beleven hoef je echt niet naar de eilanden. Op de rand van land en water aan het vasteland zie je hetzelfde oerlandschap en voel je dezelfde dynamiek van wind en water. Klim bij die dijk omhoog en beleef het betere waddengevoel. Bij Hornhuizen of Noordpolderzijl bijvoorbeeld.

14

addenlandMagazine 2020

15

‘...op dit oerstille waddenbeleefplekje heb ik weer een heerlijke portie waddengevoel kunnen opdoen’

‘Alles wat je in het waddengebied aan vogels mag

Links ligt de strakke

tijdens de trek. Nu, in het vroege voorjaar

Schapen als enige gezelschap

kunnen halen: dan groeit er volop zeekraal

verwachten,

dijk die de Marnewaard

zijn de kwelders nog vooral het domein van

Aan de binnenkant van de dijk klinkt

op de kwelders. Zover is het nog niet, dus

omklemt, rechts beginnen

de brandgans. Hun gegak vult de lucht. Met

gezellig geroezemoes vanaf het terras van

laat ik me heerlijk op de dijk zakken. Een

honderden tegelijk zie ik ze op het land

het Zielhoes. Het vroege voorjaarszonnetje

halfuur, een uur, anderhalf uur zit ik er. Er

zitten, weer opvliegen en verderop een

lokt iedereen naar buiten. Aan de zeezijde

gebeurt niks en ik kan er geen genoeg van

nieuw plekje met smakelijk gras zoeken. De

klinkt alle geluid gedempt op deze

krijgen. Het grazende vee op de kwelders,

zeedijk tussen kwelder en akkerland is lang

windstille dag. Ik loop over de kade van het

de zilte zeelucht, vogels die in de verte

aardappelen verraden de aanwezigheid

en recht en vooral hóóg. Schapen houden

haventje van Noordpolderzijl waar twee

op het wad pieren en slakjes uit het slik

van twee eendenkooien. En voor me, daar

het gras kort, twee wandelaars zijn al ver

platbodems doen waar ze goed in zijn:

trekken. Verder zijn schapen mijn enige

strekt de Waddenzee zich uit, tot aan

in de verte te zien. De kwelders zijn groen,

plat op de bodem liggen. Bij eb blijft er

gezelschap en de enige geluiden die de

Schiermonnikoog dat op de horizon lijkt te

doorsneden door slingerende geulen en

geen centimeter water over in het haventje

stilte doorbreken hun ‘mèèhs’. En dan

dansen. Alles wat je in het waddengebied

kreekjes. Van de vroege tot de late zomer

dat ooit een levendige visvaart en -handel

duikt er toch nog even een ander levend

aan vogels mag verwachten, kun je hier, bij

grazen er koeien en paarden. Ze zullen het

kende. De twee schepen liggen nu in het

wezen op, de boer komt naar zijn schapen

het waterschapshuisje aan de rand van de

zelf misschien niet in de gaten hebben,

groen van de kwelders. Over een paar uur

kijken. “Het ziet er goed uit,” constateert

Westpolder, tegenkomen. In voor- en najaar

maar wát een goddelijk plekje hebben deze

kunnen ze weer varen. Ver weg scheert een

hij al binnen vijf minuten. Dat kan ik alleen

komen tienduizenden vogels op adem

beesten hier.

groep vogels door de lucht. Scholeksters?

maar met hem eens zijn. Op dit oerstille

Sterns? Meeuwen? Zonder verrekijker is het

waddenbeleefplekje heb ik weer een

niet uit te maken. Een eenzame scholekster

heerlijke portie waddengevoel kunnen

vliegt over de lengte van de dijk, maar

opdoen.

kun je hier tegenkomen’

de Groninger kwelders.

Meteen achter mijn rug weet ik uitgestrekte akkers. Twee plukjes bos temidden van graan en

besluit dan koers naar zee te zetten. Ik

16

loop een eind langs de dijk tot ik geen

Zowel bij het waterschapshuisje (3,5 km)

mens meer zie of hoor. Her en der tussen

als bij Noordpolderzijl (1 km) loopt een

het gras liggen halve mosselschelpen, de

wandelpad over de kwelder. Het zijn de

restanten van een meeuwenmaaltijd. In

enige plekken waar je op de kwelder kunt

de late zomer zou ik hier ook een maaltje

wandelen.

addenlandMagazine 2020

17

Ruimte in je hoofd door de ruimte om je heen

Nog meer waddengevoel

Kies een schip en het ruime sop

Bezoekerscentrum Waddenkust

Het wad tot in je tenen

Zeehonden kijken? Een stukje wandelen

In Pieterburen, bijna met uitzicht op

En dan natuurlijk de ultieme

over een zandplaat? Vissen? Wadlopen?

de Waddenzee, vind je het vriendelijke

wadbeleving, waarbij je het slik van het

Of gewoon een lekker stuk varen of

Bezoekerscentrum Waddenkust,

wad letterlijk tot tussen je tenen voelt:

zeilen? Je kunt zó veel doen op de

informatiecentrum van het Groninger

wadlopen. Wadlopen is niet iets om

Waddenzee! En je kunt uit zó veel

Landschap. Hier is alles ingericht op

op eigen houtje te doen. Het wad is zo

schepen kiezen: een voormalige

beleven en doen. Je komt er alles te

veranderlijk en de weersomstandigheden

reddingboot, een viskotter, partyschip

weten over het internationale belang

(en -veranderingen) zo essentieel dat

of authentieke houten aak....Wat je ook

van ‘wetland’ Waddenzee voor vogels,

wadlopen alleen onder leiding van

kiest, een bijzondere ervaring beleef je

je kunt een film over het Waddengebied

gecertificeerde gidsen mag. En dat is ook

sowieso!

bekijken, zelf ‘natte’ proefjes doen en

wel zo leuk, want dan krijg je er meteen

www.zk9.nl, www.wadop.nl,

het planten- en dierenleven onder de

een berg informatie bij.

www.beleeflauwersoog.nl,

microscoop bekijken.

www.wadlopen-pieterburen.nl,

www.dageraad.org

www.groningerlandschap

www.wadloop-dijkstra.nl

Fließende Grenze zwischen Land und Meer Wer das UNESCO-Welterbe Wattenmeer erleben will, muss nicht unbedingt auf die Inseln fahren: Schon an der Küste, am fließenden Übergang zwischen Land und Meer, kann man den ständigen Wandel der Landschaft beobachten und die Urkräfte von Wind und Wasser spüren. Vom Deich aus blicke ich über die Salzwiesen, die im Frühjahr noch das Reich der Nonnengänse sind.

Zu Hunderten lassen sie sich hier zum Grasen nieder, steigen kurz darauf wieder empor und suchen den nächsten Flecken saftiges Grün auf – nicht ahnend, welch paradiesischen Ort sie sich ausgesucht haben. Im kleinen Hafen von Noordpolderzijl liegen zwei Schiffe fest auf dem schlammigen Boden. In ein paar Stunden, wenn die Flut kommt, werden sie wieder flott sein. Ich folge dem Pfad über den Deich, bis ich keiner Menschenseele mehr begegne. Hier und da liegen leere Muschelschalen im Gras: Überreste einer Möwenmahlzeit. Im Spätsommer könnte ich mir hier auch ein Festmahl pflücken, wenn die Salzwiesen übersät sind vom Queller, dem köstlichsalzigen Meeresspargel. Jetzt aber setzte ich mich einfach auf den Deich und lasse die Landschaft auf mich wirken. Ich atme die Meeresluft, schaue dem grasenden Vieh zu und beobachte die Vögel, die in der Ferne im Watt nach Würmern und Schnecken stochern. Von diesem Anblick kann ich nie genug bekommen.

18

Explore the mudflats where land and water meet You don’t really have to travel all the way to the East Frisian Islands to explore and enjoy the Wadden Sea UNESCO World Heritage site. You can venture out into a similar primal landscape, where the mainland meets the sea. This is where you sense the exact same dynamics of wind and water, and where that Wadden Sea feeling sets in as you climb the dyke. In early spring, the salt marshes in the area are predominantly inhabited by barnacle geese.

See hundreds of them foraging and flying up, only to land at a new spot with fresh grass. They are probably oblivious to the divine place they have here.

At the quay of the Noordpolderzijl harbour are two ships, caught in a layer of mud. They will have to wait for a few more hours before they can put out to sea again. I walk along the dyke until there is no-one else present. I see some half mussel shells in the grass: the remains of a gull meal. Then again, I could easily forage for a meal for myself out here in late summer, when the salt marshes are covered in glasswort. But it is too early for that, so I simply sit down on the dyke. I feel the salty sea air, watch cattle grazing out in the salt marshes and birds in the distance pulling out worms and snails from the mud.

I simply cannot get enough.

Door Cecile Bol

Alleen al deze plek doet je anders ademen. Een kronkelweggetje leidt naar Saaxumhuizen: een handvol huizen en bomen, een kerk en het YogaHuis van Yvonne de Hoop en Jan Kuiper. De poes komt gezellig op schoot zitten, terwijl ze vertellen over muziek, yoga en de stilte van Waddenland.

addenlandMagazine 2020

19

Bezinning in Waddenland Voeten op de vloer

YogaHuis Saaxumhuizen

Yvonne: “We hebben elkaar vijf jaar geleden leren

Het YogaHuis organiseert diverse lessen, yogaweken, yogaweekenden, combinaties van yoga en lekker eten

kennen. Ik had een yogastudio in Groningen. We

en yogafestival Adem van het Wad (3 t/m 5 juli). www.yoga-huis.nl

bleken dezelfde idealen te hebben. Buiten wonen.

Spiritualiteit op een aardse manier neerzetten. Laten

Yoga op een zandplaat

zien dat yoga geen zweverigheid is, maar een manier

De stoere reddingsboot Gebroeders Luden brengt je naar een drooggevallen zandplaat. Spreid je handdoek

om juist heel bewust te zijn van jezelf en de omgeving

uit en doe oefeningen op het zand met om je heen een magisch uitzicht. www.tourdewadden.nl/yoga

waarin je leeft.”

Samen het Wad opruimen

Stil en schoon Jan gaat verder: “Het is hier zo stil. Er zijn niet veel

Vaar vanuit Lauwersoog naar een zandplaat tussen Ameland en Schiermonnikoog. Met elkaar verken je de plaat en neem je zwerfafval mee. Bij terugkomst zal je tevreden denken: ik deed Wad! www.doeeenswad.nl

plekken in Nederland waar het nog echt stil is. Stilte is belangrijk voor meditatie. Dat is in hartje Amsterdam veel moeilijker te vinden. Bovendien vind je hier de schoonste lucht van Nederland. Dat is gewoon gemeten. Die schone lucht past perfect bij een optimale ademhaling en is een enorm voordeel voor je levensenergie.”

Vissen naar plastic Hoeveel plastic afval drijft er eigenlijk in de haven van Lauwersoog? Ga samen met vissers Barbara en Jan van ’t Ailand op plasticsafari www.ailand.nl

Tussen bloeiende bloemen en zoemende bijen In stilte kijken wat er groeit, bloeit, vliegt en fladdert. Even zitten op een bankje of gewoon op het gras. Ook de vele tuinen van Waddenland nodigen je uit voor een moment van bezinning.

Yoga in combinatie met muziek “Wij combineren yoga met livemuziek. Zo waren

Borgtuin Verhildersum - Een symmetrische stijltuin met invloeden uit de Renaissance en de Barok, een

we zaterdag nog in België en gaven we zondag een

kruidentuin en tientallen soorten rozen en clematissen. www.verhildersum.nl

yogaconcert in Haarlem. Vaak wordt een yogales begeleid met een cd of muziek op een usb-stick.

‘Er zijn nog veel mensen, ook Groningers, die niet weten dat deze stilte er is’

Livemuziek, mijn gitaar, klankschalen: het past goed

Domies Toen - Een botanische tuin aan de voet van de Petruskerk in Pieterburen vol oude bomen, inheemse

bij onze yogales. Muziek, meditatie en gezonde lucht

plantensoorten en stinzenplanten. www.domiestoen.nl

zijn een fantastische combinatie.” “Verder hebben we natuurlijk de yogastudio met reguliere lessen,” vult Yvonne aan. “We geven ook veel workshops, zoals een

De Kleine Plantage - Hagen en gazons geven ritme en rust rond de weelderige borders en moerbedden van

lange Yoga en Food les waarna we aansluitend samen

deze tuin en kwekerij in Eenrum. www.dekleineplantage.nl

eten hier aan tafel.”

Vrij uitzicht “We zijn lang op zoek geweest naar een geschikt huis.

Arboretum Notoarestoen - De ‘tuin van de notaris’ in Eenrum is een internationale plantenpracht met de Japanse tempelboom, Chinese vaantjesboom, Amerikaanse Sequoia’s en nog veel meer. www.arboretumeenrum.nl

Het moest een mooi vrij uitzicht hebben en natuurlijk plek voor yoga en muziek. Toen we dit pand gingen bekijken, kwam Jan van de ene kant aanrijden en ik

Bloemenboerderij Saaxumhuizen - Pluk zelf een fleurig boeket bij De Bloemenboerderij. Er is een terras en

van de andere kant. We waren allebei op slag verliefd.

een boerderijwinkel. Ook voor kinderen is er van alles te doen. www.bloemenboerderij.com

En toen we naar buiten kwamen, waren er twee regenbogen te zien.”

Ruimte in jezelf “Er zijn nog veel mensen, ook Groningers, die niet weten dat deze stilte er is. Ze zijn verbaasd dat dit nog bestaat: een afgelegen dorpje zonder bushalte en dat dan toch nog zo dicht bij de stad. Met deze inspirerende ruimte om je heen ga je als vanzelf dieper inademen. Daardoor kan deze ruimte zich moeiteloos

In der Weite der Landschaft den Geist weiten Schon die Location lässt den Atem ruhiger werden, und Jan Kuiper vom YogaHuis in Saaxumhuizen weiß auch, warum: „Es gibt nur wenige Orte in den Niederlanden, wo noch eine solche Stille herrscht. Das ist zum Meditieren natürlich ganz wichtig. Außerdem haben wir hier die sauberste Luft im ganzen Land, perfekt für eine optimale Atmung und förderlich für die Lebensenergie.“ Seine Partnerin Yvonne de Hoop ergänzt: „Viele Leute, auch aus Groningen, wissen gar nicht, wie still es hier ist. Sie sind ganz erstaunt, dass es so etwas noch gibt: ein abgelegenes Dörfchen ohne Bushaltestelle, und doch so nah an der großen Stadt. Mit dieser Ruhe und der weiten Landschaft um uns herum atmet man schon automatisch viel tiefer und ruhiger. In so einer inspirierenden Umgebung weitet sich der Geist wie von selbst.“

The space around creates space in the mind Your mere presence here ensures adapted breathing. Jan Kuiper of the YogaHuis in Saaxumhuizen explains the how and why. ‘It’s just so quiet around here. Few places in the Netherlands are really quiet. Silence is of utmost importance for meditation and this is where you will find the cleanest air in the country. The pure air perfectly suits optimum breathing and is very beneficial for life energy.’ Partner Yvonne de Hoop: ‘Not many people can find this quiet area, and are surprised to see this still exists: a remote village without a bus stop, yet so close to the city. The inspiring space around makes people breathe deeper so they can effortlessly connect with their internal space.’

verbinden met de ruimte in jezelf.”

20

addenlandMagazine 2020

21

Advertorial

Leens

Het mooie dorp Leens is het centrum van dit unieke gebied waaronder bijvoorbeeld ook Lauwersoog, Pieterburen en Zoutkamp vallen. U kunt in Leens voor bijna al uw dagelijkse boodschappen terecht. Zo vindt u hier de supermarkten Jumbo en Aldi, een ambachtelijke bakkerij, een drogist, een modezaak, een schoenenzaak, een kapper, een bouwmarkt, een warenhuis, een fietsenverhuur, enz. Bij alle winkels in

winkeldorp op het Hogeland

Leens kunt u gratis parkeren voor de deur.

In het winkelcentrum bevindt zich bovendien het unieke project “Het Winkelhuis”: vele kleine bazaarachtige winkeltjes onder een dak met streekproducten, leuke hebbe-dingetjes, snuisterijen, enz.

Naast deze winkels biedt Leens ook diverse horecagelegenheden, een echte DoeZoo, een fitnesscentrum en natuurlijk het Landgoed Verhildersum. Kortom, dit wierdendorp is de ideale plaats voor al uw inkopen en ook voor een leuk dagje uit.

EEN COMPLEET ASSORTIMENT ZONWERING EN HORREN Deco Home van Duinen vindt u als Shop in Shop bij Service Bouwmarkt van Duinen. U vindt bij Deco Home van Duinen een uitgebreid assortiment raamdecoratie, zonwering en horren. Kom langs in onze winkel en laat u inspireren.

RAAMDECORATIE

tevens uw sleutelspecialist en verhuur en verkoop van aanhangwagens Jan Zijlmasingel 23 - 9965 PV Leens Telefoon (0595) 57 25 30

Rietemastraat 16 9965 RT LEENS T (0595) 572 715

DROGISTERIJ & PARFUMERIE

Van Duinen

De Nije Nering 10 0595 200 201 info@drogisterijvanduinen.nl leens@readshop.nl

info@bouwbedrijfschikan.nl

Schoenmode en reparatie

Zuidema Leens Hoofdstraat 18a

tel. 0595-572327 / 06-52305174 timmerbedrijfritsema@hotmail.com

Tel. 0595-571516

Al 60 jaar een begrip in de Marne

Uw Schoenmaker

Wij bezorgen nu ook thuis

Met ruim 500 m2 de grootste modezaak in de regio.

Kom dus snel.

Groninger koek, Speltbrood en diverse andere streekproducten Dagelijks ruime sortering brood en vers gebak Diverse hartige en vers belegde broodjes Gezellige lunchroom met terras

Openingstijden: Dinsdag t/m vrijdag 8.00 uur tot 18.00 uur/ Zaterdag 8.00-16.00 uur Online bestellen mogelijk via de website!

www.bakkerijpeters.nl

Leens KNOL LEENS Winkelcentrum de Marren

De Nije Nering 6, 9965 NA Leens, 0595 438 012 info@salonhaarscherpleens.nl

Valge 12

reserveer online op 0595 57 14 23 www.salonhaarscherpleens.nl

Voor verbouw en onderhoud Geert en Ronald Ritsema Leens

M 06 55325687

DAMES- EN HERENMODE • • • •

EEN COMPLEET ASSORTIMENT ZONWERING EN HORREN

Nieuwbouw Verbouw Onderhoud Renovatie Restauratie

Schoonheidssalon Cadeau artikelen (Pas)-fotoservice, (direct print) Boeken / tijdschriften Kantoorartikelen Wens- / ansichtkaarten Rookwaren

DAAN LANTING TWEEWIELERS

Ontwerp, aanleg, onderhoud, (sier)bestrating en complete terreininrichting

LEENS 0595 571 655

Wierde 4 Tel.: 0595-571187

VCA* gecertificeerd

www.overdevesthoveniers.nl

Deco Home van Duinen vindt u als Shop in Shop bij Service Bouwmarkt van Duinen. U vindt bij Deco Home van Duinen een uitgebreid assortiment raamdecoratie, zonwering en horren. Kom langs in onze winkel BUITENZONWERINGen laat u inspireren.

BUITENZONWERING

H. Scholtestraat 6, 9971 AW Ulrum, Tel.: 0595 - 40 70 20 www.decohomevanduinen.nl

Deco Home en Service Bouwmarkt Van Duinen Nijverheidsweg 5, Leens, Tel.: 0595 - 57 15 20, www.vanduinenonline.nl Service Klusmarkt Van Duinen Stationsstraat 15, 9843 AD Grijpskerk, Tel.: 0594-213979

RAAMDECORATIE

HORREN

BUITENZONWERING

BUITENZONWERING

H. Scholtestraat 6, 9971 AW Ulrum, Tel.: 0595 - 40 70 20 www.decohomevanduinen.nl

Deco Home en Service Bouwmarkt Van Duinen Nijverheidsweg 5, Leens, Tel.: 0595 - 57 15 20, www.vanduinenonline.nl

Lid Valge 29-31

HORREN

Download de app en bestel

Service Klusmarkt Van Duinen Stationsstraat 15, 9843 AD Grijpskerk, Tel.: 0594-213979

Jumbo, Leens,

B

Klussenbedrijf & Handelsonderneming

L a s - e n c o n s t r u c t i e w e r k B.V.

Valge 10, 9965 PG Leens • 0595 – 577254 / 06-219 422 28 • pieter@boneschansker.nl • www.boneschansker.nl

voor verbouw en onderhoud in en om uw woning

Carwash Aqua Clean

KNOL LEENS

Autowasstraat & Autopoetsbedrijf

Nijverheidsweg 1b 9965 TP Leens Tel. 0595 - 572316

• Autowasboxen • stofzuiger

Valge 12 0595 57 14 23

Achtervalge 8 9965 TJ Leens Tel: 06-10933216 Email: hj.hofman@ziggo.nl

Autoservice Pont

* APK keuringen * Onderhoud auto’s en motoren * Bandenservice voor auto’s en motoren * Voorruitschade herstel

22

Jan Zijlmasingel 38 | 9965 PX Leens | Tel: 0595-572900

addenlandMagazine 2020

www.autoservicepont.nl | info@autoservicepont.nl

23

Een maaltijd met een verhaal Door Annemarie Bergfeld

Twan van ‘t Klooster kookt de sterren van de hemel met producten van Groninger bodem en water.

In Waddenland vindt hij alle ingrediĂŤnten die hij nodig heeft om zijn klanten lokaal te laten genieten.

24

addenlandMagazine 2020

25

Grabbelton Twans gezicht straalt ook van enthousiasme als hij vertelt over de spelt van de familie Havenga.” Zij maken van

‘...één grote Groninger grabbelton vol overheerlijk voedsel’

alles van spelt, van bier tot pasta. En bakker Peters in Leens bakt er brood van.

Sinds kort kan ik ook spelt krijgen dat in de molen van Feerwerd geslepen is. Je kunt er goed risotto van maken, maar ik geef er graag mijn eigen draai aan en gebruik het vooral als salade. Zo’n product is echt uniek, dat vind je nergens anders. Ik vind dat mooi.”

Lokaal voedsel dus, en van het seizoen.

Seizoensgebonden eten past ook

Daaraan doet Twan geen concessies. “Ik

bij de trend dat mensen steeds

kook graag met perupas, de gekleurde

gezonder willen eten, zegt Twan.

aardappen van boer Gaaikema. Die zijn er

“Die aardbeien bijvoorbeeld.

van oktober tot maart, dus in de zomer Een buffet voor driehonderd man of een

Lauwersmeer. En sinds kort kan ik zelfs ijs

houdt dat even op. Zo zul je bij mij in de

Aardbeien uit Spanje of Israël

diner voor tien aan (vakantie)huis: cateraar

in de buurt halen, bij Rianne’s IJsboerderij

winter ook geen aardbeien tegenkomen.”

gaan halfrijp het vliegtuig in,

Twan van ‘t Klooster van Genietlokaal werkt

in Niehove. Zij maakt haar ijs van melk van

Kruiden en eetbare bloemen verbouwt hij

altijd met producten uit de streek, van het

de eigen koeien, het smaakt geweldig.”

zelf, van lavendel en chocolademunt tot

omdat ze anders overrijp zouden

seizoen en zo veel mogelijk biologisch.

Twan kent al zijn leveranciers, want hij komt

viooltjes en goudsbloemen.

Tijdens zijn bijbaantje bij restaurant ZK86

bij ze over de vloer. Het zijn hun verhalen,

Doordat ze buiten in de zilte waddenlucht

minder zon zagen hebben ze

aan de Zoutkamper haven ontdekte Twan

die zijn maaltijd, naast de pure, verse

staan, zit er veel meer smaak aan, weet

dat hij koken leuk vond. Hij volgde de

smaak, nóg wat extra’s geven. “WaddenMax

Twan. Het leek hem leuk om ook lamsoor

amper smaak én bevatten ze veel

hotelschool in Groningen en Maastricht,

bijvoorbeeld, waar ik mijn zuivel haal, is

en zeekraal zelf te telen. “Dat is nog niet

werkte drie jaar als manager food and

een biologisch-dynamische boerderij met

gelukt, daar gingen de slakken mee aan

beverage op Schiphol en kwam toen

extra hoge eisen voor dierenwelzijn. Zij

de haal.” Maar gelukkig zijn ook daarvoor

terug op de boerderij aan de rand van het

boeren echt op het ritme van de natuur,

leveranciers in Waddenland én biedt

Lauwersmeer waar hij opgroeide. Want

en zelfs op de stand van de maan en ze

Waddenland in alle seizoenen meer

Waddenland biedt de producten die hij

zorgen dat niet alleen de koeien maar ook

dan genoeg. Eigenlijk is het één grote

nodig heeft. “Alles wat hier geteeld wordt is

weidevogels een veilige plek op hun land

Groninger grabbelton vol overheerlijk

puur en eerlijk, en ik blijf me verbazen over

kunnen vinden. Dat is toch heel anders

voedsel.

de diversiteit. Er zijn hier heel veel kleine

dan wanneer ik in de groothandel een pak

ondernemers die hun eigen product maken:

yoghurt van Campina uit het schap trek?

Twan verzorgt ook kookworkshops, borrels,

kaas, yoghurt, aardappelen, sap, groente,

En hun jongbelegen kaas is de beste die ik

verjaardagsetentjes, en meer:

fruit, spelt, mosterd, vis uit Waddenzee en

ooit geproefd hebt.”

www.genietlokaal.nl

Lokaler Genuss mit persönlichen Geschichten Ganz gleich, ob er ein Abendessen im kleinen Kreis oder ein Buffet für dreihundert Gäste ausrichtet: Twan van ‚t Klooster arbeitet in seinem Cateringservice Genietlokaal fast ausschließlich mit regionalen, saisonalen und möglichst biologischen Erzeugnissen. Mit Produkten vom Groninger Land und aus Groninger Gewässern bereitet er für seine Kunden lokale Genüsse zu, die den Gaumen verwöhnen und begeistern. Hier im Wattenland findet er alle Zutaten, die er dafür braucht. „Alles, was hier angebaut wird, hat noch den puren, ehrlichen und unverfälschten Geschmack. Und ich staune immer wieder über die große Vielfalt! Es gibt hier so viele kleine

26

Lokaal eten van het seizoen = gezond eten

Erzeuger, die sich auf ihr Produkt spezialisiert haben: Käse, Joghurt, Kartoffeln, Saft, Gemüse, Obst, Dinkel, Senf, Eis oder auch Fisch aus dem Wattenmeer oder dem Lauwersmeer.“ Twan kennt und besucht seine Lieferanten alle persönlich. Ihre Geschichten und ihre Leidenschaft für gute Produkte sind es, die seinen Speisen das gewisse Etwas verleihen.

Kräuter und essbare Blumen baut er selbst an – von Lavendel über Schokoladenminze bis hin zu Hornveilchen und Ringelblumen. Da sie draußen in der salzigen Luft des Wattenmeeres wachsen, haben sie besonders viel Geschmack, meint Twan. Und mit Geschmack kennt er sich aus.

Meals accompanied by wonderful stories Whether it’s a buffet for three hundred guests, or an intimate meal for a dozen people at someone’s (holiday) home: Genietlokaal caterer Twan van ‘t Klooster cooks like the gods themselves, using regional produce grown on Groningen soil and water – preferably organic. Then again, the Waddenland provides all ingredients he requires for a truly indulgent experience. ‘We grow 100% pure and honest products and the diversity here simply never ceases to amaze me. Small entrepreneurs in this region manufacture special

addenlandMagazine 2020

aankomen. Doordat ze veel

minder voedingsstoffen.”

products and delicacies, such as cheese, yoghurt, potatoes, juice, vegetables, fruit, spelt, mustard, ice cream and fish from the Wadden Sea and Lauwersmeer.’ Twan knows all of his suppliers personally and visits them on a regular basis. In addition to the pure and fresh flavours of their produce, it is their stories that give that extra twist to his meals. Twan grows herbs and edible flowers, from lavender and chocolate mint to violets and marigolds.

The salty Wadden air gives them a very special and intense taste. Ask Twan, he’ll tell you.

27

Advertorial

Ook hier proef je de smaak van Waddenland 1

3

2

4

1

Visje vangen, visje eten

verbouwt de familie Havenga aalbessen, appels,

Zelf je maaltje kabeljauw of makreel vangen op de

winterpeen, mosterdzaad en tarwe. Ze ontwikkelen al

Noordzee N oordzee of met vissers Jan en Barbara mee om de fui fui-

hun - biologische - producten zelf: speltmeel en -bloem,

ken te lichten of op zoek te gaan naar harders? Of liever

wijn, pasta, mosterd, honing. Overal in de streek te koop.

de vissers zelf het werk laten doen? Aan de gezellige

Vraag er naar of let op het etiket Landgoud.

kade van de Zoutkamper haven scoor je makkelijk een

www.landgoud.nl

lekker visdinertje met uitzicht op de kotters in de haven

Om niet over te slaan

van Lauwersoog.

Al is het alleen al om het withouten bruggetje dat

www.ms-tender.nl,

over o ver water en riet naar de winkeldeur leidt. Kleikracht

www.wadvistochten.nl,

3

verkoopt eigengemaakte rauwmelkse biologische kazen,

www.palingrokerijpostma.nl,

groenten uit de Eemstuin en sappen van Opa en Oma uit

www.vishandelsterkenburg.nl,

Godlinze. De zuivelproducten van WaddenMax komen

www.lauwersoog.nl,

rechtstreeks van de koeien die onderaan de waddendijk

www.schierzicht.nl,

grazen. In Eenrum kun je zien hoe echte Groninger

www.visser-vis.nl,

mosterd gemaakt wordt én er meteen van proeven in het

www.restaurantzk86.nl,

restaurant.

www.deoudesluis.eu,

www.kleikracht.nl,

www.vishandelsterkenburg.nl,

www.waddenmax.nl,

www.ailand.nl,

www.abrahamsmosterdmakerij.nl

pasgevangen palinkje uit het Reitdiep. Of kies voor een

www.gebroeders-luden.nl,

4

www.vissenopdenoordzee.nl,

En voor toe: thee en koffie

www.zk9.nl

De D e theeën in de Theefabriek (theemuseum, -winkel en

2

Biologisch goud van het land

In de kop van Groningen, waar Nederland de Waddenzee kust, vind je het diverse gebied Waddenland. Hier vind je ongerepte natuur en vooral een weids landschap. Ga op ontdekking langs het UNESCO Werelderfgoed de Waddenzee, twee Nationale Parken en het indrukwekkende wierdenlandschap. Wil je kennismaken met de lokale gastvrijheid?

-schenkerij) komen vanuit de hele wereld, toch is de

Wil je meer weten over het Groninger

Theefabriek, in een kerk uit 1862, zo ‘Waddenlands’ als

waddengebied?

Kijk op www.visitwadden.nl

Tussen Kleine Huisjes (zo heet dit dorpje echt!) en

maar kan. Net als de Elize Catharinaheerd, ook café,

de d e waddendijk liggen de speltakkers van boerderij

winkel museum en theetuin in één.

Landgoud, goudgeel zijn ze in de zomer. Naast spelt

www.theefabriek.nl

28

ONTDEK DE DIVERSITEIT VAN WADDENLAND!

addenlandMagazine 2020

In Waddenland beleef je een verrassende cultuur vol met leuke restaurantjes waar je dé Smaak van de Wadden kunt ontdekken. Of heb je juist zin in een lekker actief dagje? Talloze activiteiten staan tot jouw beschikking. Zo biedt dit prachtige stukje Groningen voor ieder wat wils.

Kom je het snel ontdekken?

29

Het kleine geluk in de ruige rust rond het Lauwersmeer Door Cecile Bol

Iedereen wist dat het hier zou veranderen na het afsluiten van de Lauwerszee. Maar dat het Lauwersmeergebied zou uitgroeien tot zo’n unieke combinatie van landschap, planten, dieren en cultuur kon niemand voorspellen. In Nationaal Park Lauwersmeer kan de natuur zijn gang gaan en is iedereen welkom. Van rustig tot sportief. Van jong tot oud.

30

addenlandMagazine 2020

31

Het kabouterpad is fantastisch met kleine kinderen. “Op

Van zee naar wilde paarden Eeuwenlang stroomde hier zout water. De verbinding met zee was goed voor de visserij en de handel. Het water had ook een keerzijde: overstromingen. De Zeeuwse

elke hoek is iets bijzonders te zien, van een waslijn met kabouterkleding tot kabouters onder in een boom. Mijn kleindochter van 5 huppelde voor ons uit en vond het geweldig.” Juist minder goed ter been? Kies dan voor

stormvloed in 1953 was de laatste druppel. In 1969

de mindervalidenroute voor rolstoelen en scootmobiels.

was het Lauwersmeer een feit. Al snel ontstond een natuurgebied met bijzondere vogels, planten en wilde

Zo veel wensen, zo veel opties Activiteitencentrum Lauwersnest Een ideaal startpunt voor avontuur in Nationaal Park Lauwersmeer is Activiteitencentrum Lauwersnest.

Vanuit hier starten allerlei wandelroutes. Staatsbosbeheer organiseert diverse excursies. In het huttenbouwbos kunnen kinderen lekker spelen.www.staatsbosbeheer.nl/natuurgebieden/lauwersmeer

Deze route gaat helemaal over verharde paden.

Op avontuur vanuit Lauwersoog

grazers, zoals konikpaarden en Schotse hooglanders.

Aan Haven 6 in Lauwersoog vind je Het Informatie Paviljoen (HIP), dat bovendien een Toeristisch

Elisabeth (60) woont sinds 2003 in Lauwersoog. “Het

En het water dan?

Informatie Punt (TIP) is voor Waddenland. Of doe mee met een van de vele activiteiten van Beleef

Lauwersmeergebied staat garant voor bijzondere

Met al die uitjes op het land zou je het meer zelf bijna

Lauwersoog. www.waddenland.groningen.nl, www.lauwersoog.nl/nl/activiteiten

ontmoetingen. Zo maakten wij een keer een

vergeten. Luister bijvoorbeeld naar de verhalen van

wandeling in het Ballastplaatbos. Ineens

de kapitein van rondvaartboot Vlinderbalg. Of

kwam er een hele stoet wilde paarden

sta zelf aan het roer. Op allerlei plekken kun

voorbij. Ze liepen onverstoorbaar langs ons, alsof wij niet bestonden.“ Op pad

je bootjes huren voor een zelf uitgestippeld

‘En dan zie je soms heel zeldzame dingen...’

De bossen rond en de oevers langs het meer vormen inderdaad het perfecte decor voor een wandeling of fietstocht.

Stap op de fiets voor een langer tochtje of zelfs

Mee het meer op Bekijk het Lauwersmeer vanaf het water tijdens een tocht met rondvaartboot Vlinderbalg. De kapitein vertelt honderduit. www.lauwersmeer.nl

vaartochtje. In de haven van Lauwersoog gaan loodsen, sluizen, kranen en boten samen met kleinschalige vissersbootjes en gezinnen die even een bakje kibbeling

Met je eigen boot Jachthaven Hunzegat ligt vlakbij Zoutkamp op steenworp afstand van het Lauwersmeer. Ook jachthaven Noordergat bij Lauwersoog staat in directe verbinding met het Lauwersmeer. Vaar door het zoete water of kies alsnog voor het ruime sop van de Waddenzee. www.noordergat.nl, www.hunzegat.nl

komen eten. “Als het mooi weer is, heeft de haven de sfeer van zo’n dorpje op een mediterraan eiland.”

Visje eten Van Zoutkamp tot Lauwersoog, van haute cuisine tot zo uit de hand: een heerlijk vers visje hoort erbij.

Kijk op pagina 63 voor de restaurants van Waddenland.

een rondje van 43 kilometer om het hele meer. Meer van de ruige tochten? Midden in de bossen ligt een pittige

Wandelen in het donker

mountainbike-route. Of stap in de Landrover van de

Ook ’s nachts is de haven een bezoekje waard. Ga

Onder de wol

boswachter en ga mee op wildernissafari. Elisabeth ging

te voet langs het zacht klotsende zwarte water. De

Blijf gerust nog een dagje. Of nog een. Van camping tot luxe: ook op het gebied van overnachtingen

al meerdere malen mee met een excursie. “Er is weinig

verlichting van boten, de lampen op de kant en in de

heeft Waddenland voor elk wat wils. Kijk op pagina 61 voor de fijnste accommodaties in Waddenland.

dat de boswachters niet weten. Wat heel leuk is als je

verte Schiermonnikoog: het is een prachtig nachtelijk

met de boswachter meegaat, is dat je op plekken komt

decor. En vooral zo donker! Niets voor niets is Nationaal

waar je anders niet mag komen. En dan zie je soms heel

Park Lauwersmeer sinds 2016 een Dark Sky Park, net als

zeldzame dingen.”

de Grand Canyon in de Verenigde Staten. Want als hier de nacht valt, dan valt hij goed. “Je kunt je helemaal niet

Van achterkleinkind tot overgrootmoeder

voorstellen dat er zo veel sterren zijn. In de stad ben

Laagdrempelig het gebied ontdekken kan met een van de

je allang blij als je de Grote Beer ziet. Hier is het echt

paaltjesroutes vanuit Activiteitencentrum Lauwersnest.

overweldigend om naar de sterrenhemel te kijken.”

32

Kleines Glück und große Ruhe am Lauwersmeer Alle wussten, dass sich die Gegend nach der Eindeichung der Lauwerszee verändern würde, doch dass sich das Lauwersmeergebiet zu einer so einzigartigen Kombination aus Landschaft, Pflanzen, Tieren und Kultur entwickeln sollte, das konnte niemand vorhersehen. Heute ermöglicht das Gebiet einzigartige Begegnungen mit Vögeln, Pflanzen und Großgrasern wie Konikpferden und Schottischen Hochlandrindern. Die Wälder rund um den See und die Uferstreifen sind perfekte Ziele für eine Wanderung oder Radtour. Vom Besucher- und Informationszentrum Lauwersnest aus lässt sich die Gegend auf ausgeschilderten Routen leicht und niederschwellig erkunden, zum Beispiel auf dem kindergerechten Zwergenpfad und einem barrierefrei angelegten Rundgang. Bei so vielen Möglichkeiten könnte man den See selbst fast vergessen, dabei ist der Kapitän des Rundfahrtbootes Vlinderbalg ein fabelhafter Geschichtenerzähler. Man kann sich aber auch selbst ein Boot mieten und den See auf eigene Faust entdecken. Ein nächtlicher Besuch ist ein ganz besonderes Erlebnis, denn 2016 wurde der Nationalpark Lauwersmeer als „Dark Sky Park“ zum Lichtschutzgebiet erklärt. Hier ist die Nacht noch richtig dunkel und der Sternenhimmel in voller Pracht zu sehen.

addenlandMagazine 2020

Small happiness in the rugged tranquillity around the Lauwersmeer It was common knowledge that this area would change after the closing off of the Lauwerszee. But nobody could have foreseen that the Lauwersmeergebied would develop into this wonderful combination of scenery, plants, animals and culture. You are sure to see birds, plants and wild grazers, such as koniks and Scottish highlander cattle. The wooded areas around and banks by the lake are the perfect backdrop for a wonderful hike or bicycle ride. Alternatively, explore the area by following one of the marked trails from the Activiteitencentrum Lauwersnest. Take the Kabouterpad gnome trail or the semi-disabled trail. You might even forget about the lake itself, so be sure to spend some time and take in one or two stories from the captain of the Vlinderbalg water boat, or even rent a boat yourself. In 2016, the Nationaal Park Lauwersmeer was proclaimed a Dark Sky Park, so be sure to venture out in the evening, because when night falls, this is where things get truly dark.

33

Palingrokerij Postma

Het landschap

Reitdiepskade 16 Zoutkamp

wordt pas echt leuk, 0595 402 177

Spar Zoutkamp is elke zondag geopend bezoek ook onze prachtige bloemen slijterij en planten van van 9.00 ‘t meulendiekje bloemenhuis drint tot 16.00 uur Spar Bergstra Dorpstraat 1 9974 PN Zoutkamp Tel. 0595 401382 E-mail: bergstra@despar.info

Openingstijden

www. palingrokerijpostma.nl

als je weet wat je ziet

Visserijmuseum Zoutkamp • Expositie ‘SD op de vlucht voor de bevrijder’ • Rondleidingen op aanvraag • Varen met een vleugje nostalgie: o.a. unieke zeehondentochten naar de Engelsmanplaat • Bezoek onze website voor meer informatie.

Door Cecile Bol

het hele jaar 2018:

Maandag t/m Vrijdag 08:00-19:00 Zaterdag 08:00-18:00 Zondag 09:00-16:00

Vistochten, zeehondentochten en rondvaarten op de Waddenzee en het Lauwersmeer

Visserijmuseum Zoutkamp Reitdiepskade 11 | 9974 PJ Zoutkamp (0595) 40 19 57 | www.visserijmuseum.com

B&B - Sauna

D’Olle Pastorie

Het Waddenland is al eeuwenlang een inspiratiebron voor beeldend kunstenaars. Zo trok kunstkring De Ploeg het Reitdiepdal in om het landschap vast te leggen. Ook hedendaagse kunstenaars vinden hier hun inspiratie. Trudy Beekman bijvoorbeeld, die in haar atelier in Warffum tekeningen maakt. Als je weet hoe je moet kijken, zie je overal nieuwe

Kijk op onze vaaragenda voor een geschikte dag

dingen. Met welke blik kijk jij naar het landschap?

www.zk9.nl 06 23 41 45 42

Robersum Gezellige royale groepsaccommodatie met 10 slaapkamers.

Max. 34 personen.

Uw uitvalsbasis voor een ontspannen ontdekkingsreis in het Groninger Land Ons saunacomplex wordt privé verhuurd, ook aan niet B&B-gasten.

Graag even bellen voor een afspraak i.v.m. de opwarmtijd van de kachel.

Atelier vol vakjes

Vindsels

Het pand van Trudy, op steenworp afstand van

“Ik ben al sinds 1980 met ‘vindsels’ bezig, een zelfbedacht

Openluchtmuseum Het Hoogeland, is een aangename mix

woord voor dingen die je vindt in de natuur. Schelpen,

van een winkel, een museum en een atelier. Overal liggen

stokjes, veertjes, kastanjes, bloemknopjes… dingen die

en hangen tekeningen en staan potjes, bakjes en mappen

kinderen in hun zak stoppen. Die teken ik en daar geef ik

met in de natuur gevonden spulletjes. Rommelig? Juist

ook les in. De filosofie erachter is dat mensen hierdoor

het tegenovergestelde. De veelheid aan spullen kent een

meer begaan raken met hun omgeving. Het is dichtbij en

rustgevende orde. “Mijn atelier, bibliotheek en winkel zijn

herkenbaar.”

het hele jaar door in de middagen van donderdag tot

www.robersum.nl 34

info@ollepastorie.nl

Hoofdstraat 28 9975 VS Vierhuizen www.ollepastorie.nl +31 (0) 6 3358 5864

en met zondag te bezoeken. Dat mensen hier gewoon

Vanuit Amersfoort

mogen zijn, terwijl ik aan het werk ben, geïnspireerd raken

“Ik kom uit Amersfoort. Als kunstenaar zocht ik

en zeggen ‘wauw, wat een rust’… dat is mijn wens.”

meer ruimte, maar dat is in het midden van het land

addenlandMagazine 2020

35

onbetaalbaar. Je komt er dan al snel achter

Meer dan platte klei

dat je naar de randen van Nederland

“Je moet dan ook bereid zijn je aannames

moet. We kwamen langs Saaksum en ik

bij te werken. Pas dan kun je echt zien wat

dacht ‘jemig, wat is het hier mooi’. Dat

je ziet. Je denkt bijvoorbeeld ‘Groningen

hele kleinschalige midden in dat brede

is plat’ en dat blijkt dan niet zo te zijn.

landschap. Een propje leuk in een grote

Dan moet je jezelf toestaan dat beeld, dat

bovendien excursies, workshops en privélessen.

leegte. Ik dacht ‘over tien jaar ken je elk

vooroordeel bij te werken. Ik dacht ook dat

www.trudybeekman.nl

grasje hier’. Je kunt hier beter inzoomen en

Groningen stond voor ‘klei’ en ‘plat’. En nu

mooi uitzoomen.”

woon ik op een wierde die niet van klei is!”

Beeldende kunst in Waddenland Atelier Trudy Beekman Het atelier van Trudy Beekman is van donderdag t/m zondag ‘s middags geopend voor publiek. Trudy geeft

Galerie Gewaagd In deze galerie in een voormalige zaaddrogerij in Hornhuizen is om de 6 weken een nieuwe expositie van

‘...het water

overwegend regionale kunstenaars. Er is altijd een duo-expositie van zowel ruimtelijk als hangend werk.

Wierden en kwelders

Onaangetaste dorpen

Dat weidse landschap dat Trudy zo verraste

“Het is hier bovendien veel verrassender

was duizenden jaren geleden vooral

en kleinschaliger dan ik dacht,” vertelt

Waddenzee: bij eb grotendeels droog, bij

Trudy terwijl ze er een schetsboek bij pakt.

vloed juist onder water. De vruchtbare

“Het is echt opvallend hoe onaangetast

enzo. Wat is dat

kwelders trokken mensen aan, maar erg

al die dorpen zijn, zonder enorme

supermooi’

veilig was het er niet. Daarom wierpen de

nieuwbouwwijken. In Midden-Nederland

mensen wierden op: heuvels waarop ze

zie je aan de rand van een dorp vaak een

hoog en droog konden wonen. Pas rond

bouwmarkt en een autodealer. Ik heb 65

het jaar 1000 werden de dijken aangelegd.

silhouetten getekend van dorpen op het

Meer en meer meters werden bij het vaste

Hogeland. Kijk maar, hier is het: steeds een

Wierdenland

land getrokken en de dijken kwamen steeds

kerk in het midden met huisjes eromheen

In Museum Wierdenland in Ezinge ontdek je de historie van het Groninger wierdenlandschap, een van de

noordelijker te liggen.

en vaak een molen.”

oudste cultuurlandschappen van Noordwest-Europa. Het museum is bovendien een Toeristisch Informatie

Doorkijkjes en vruchtbare grond

Ontdekking van het land

Ook Warffum ligt boven op een wierde.

“Hoe je hier komt met al je aannames en

“En hier op de wierde is de grond zo

vooroordelen en dan echt het land ontdekt,

vruchtbaar,” vertelt Trudy. “Alles komt

dat is ook het thema van mijn boek dat

‘poef’ uit de grond. Het eerste jaar waren

in april 2020 door Stichting Boekgroep

mijn goudsbloemen wel een meter hoog!

Noord-Groningen wordt uitgegeven.

Visserijmuseum

Door de wierden kijk je ook nooit recht

‘Mijn ontdekking van het Hogeland’ zal

De geur van teer, hout en diesel… in Visserijmuseum Zoutkamp wandel je de geschiedenis binnen van dit

bij de buren naar binnen, want er is altijd

een heel jaar beslaan met veel humor en

vissersdorp en het leven van de Waddenlandse vissers van vroeger. Vanuit het museum worden allerlei

hoogteverschil. Die leuke doorkijkjes overal;

veel illustraties en schetsen. Al bladerend

vaartochten georganiseerd. www.visserijmuseum.com

die zijn hier beschermd.”

ontdek je het landschap en de natuur met

hier, de kreken, het Reitdiep

Atelier en huisgalerie Annemarie Mayers De oude koeienstal van woonboerderij Noorderloft in Hornhuizen is omgetoverd tot huisgalerie met keramiek in intense kleuren. In het atelier in de schuur kun je Vedic Art workshops volgen. www.annemariemayers.nl

Geschiedenis komt tot leven

Punt Waddenland. www.wierdenland.nl

Openluchtmuseum Woonkamers, slaapkamers, werkplaatsen en een oude school: in Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum ga je honderd jaar terug in de tijd. Zie, ruik en voel hoe de mensen hier een eeuw geleden woonden en werkten. www.hethoogeland.com

mij mee. Mensen van buiten de provincie

Borg Verhildersum Leens

Kronkelende maren

zijn ook echt wel nieuwsgierig naar wat we

Midden in de landerijen stuit je nabij Leens op Landgoed Verhildersum. Met de oude borg omringd door

Het andere voor Waddenland zo

hier zoeken.”

bijgebouwen en een imposante tuin, stap je het verhaal van de Groninger adel binnen. Er zijn regelmatig

kenmerkende element in het landschap is het Reitdiep. Eeuwenlang verbond deze

Rust zonder strikje

waterweg en zijn vertakkingen de stad

“Veel van mijn bezoekers komen uit de

Groningen en vele dorpen met elkaar en de

Randstad. Die vinden het hier prachtig.

zee. Veel dorpen hebben nog steeds een

Eentje zei laatst tegen mij ‘dit wordt het

haventje. Met een gehuurd bootje kun je

nieuwe Limburg’. Daarmee bedoelde ze:

over de smalle, kronkelende, vaak ondiepe

alles is er al, van infrastructuur tot cafés.

maren van dorp naar dorp varen. Niet voor

Het is alleen nog amper ontdekt. En ze

niets wordt deze regio ook wel Marenland

worden geraakt door dat het ‘echt’ is

genoemd. “Ik heb niet zo veel met water,

hier. Feesten en tradities worden hier

maar het water hier, de kreken, het Reitdiep

bijvoorbeeld niet zo uitgemolken als in de

enzo. Wat is dat supermooi.”

Randstad. Het is wat het is. Er zit geen strik omheen.”

36

www.galeriegewaagd.nl

exposities. www.verhildersum.nl

Wer richtig hinschaut, begreift die Landschaft Schon seit Jahrhunderten inspiriert das Wattenland bildende Künstler.

Einst zog die Künstlergruppe De Ploeg durch das Reitdieptal, um das ländliche Groningen auf Leinwand zu bannen. Und auch zeitgenössische Künstler finden hier ihre Inspirationsquelle – wie zum Beispiel die Zeichnerin Trudy Beekman, die in Warffum ihr Atelier hat. „Wenn man weiß, wie man hinschauen muss, entdeckt man überall neue Dinge“, meint Trudy. „Man muss bereit sein, seinen Blickwinkel zu ändern. Erst dann kann man wirklich sehen, was man sieht. Ich dachte immer, Groningen sei nur Lehm und flaches Land, doch heute lebe ich oben auf einer Warft, die noch nicht mal aus Lehm besteht! Außerdem ist hier alles gemütlicher und kleinteiliger, als ich dachte.

Es fällt auf, wie unangetastet die Dörfer alle sind.“ Wer Trudys Atelier oder eine der anderen Künstlergalerien besucht, bekommt einen verblüffenden, persönlichen Blick auf die Landschaft des Wattenlandes vermittelt. Und in verschiedenen Museen kann man alles über die Geschichte dieser besonderen Kulturlandschaft erfahren.

addenlandMagazine 2020

Scenery is much more fun if you know what you’re seeing For centuries, Waddenland has been a splendid source of inspiration for visual artists. The De Ploeg artists’ collective would set up their easels in the Reitdiepdal valley to capture the scenery. The practice has continued: contemporary artists are also highly inspired by this magnificent environment.

Take Trudy Beekman, who creates drawings in her studio in the village of Warffum. You see new things every time and all the time, if you know where to look. ‘You have to break free from your assumptions to be able to really see what you’re looking at,’ says Trudy. ‘I used to think that Groningen was flat and clayey and nothing more. And look at me now, living on an artificial dwelling hill that is not clay! Things are also on a much smaller scale than I assumed, and the villages here are remarkably untouched.’ Visit Trudy’s studio or any one of the other studios and galleries in the area for a surprising view of the countryside. The history of the Waddenland scenery is the topic of display at various museums.

37

www.yoga-huis.nl Hoofdstraat 14 Eenrum

HET YOGAHUIS

Tel: 0595-491388

Sinds juni 2018 wonen en werken wij: Jan Kuiper en Yvonne de Hoop vanuit

www.elvisdinercafe.nl

Heerlijk genieten aan het Lauwersmeer

het YogaHuis in Saaxumhuizen

Ambachtelijk: Beleef het door je eigen unieke kaarsen, fakkels of een windlicht te maken. Leuke activiteiten voor alle leeftijden!

Eén van de allermooiste plekjes van onze prachtige provincie.

Uniek: Een sfeervolle winkel met bijzondere kaarsen, kandelaars en leuke kadootjes.

geven die voor iedereen toegankelijk is.

Bijzonder: Voor iedere gelegenheid een passende kaars.

Gepersonaliseerd en naar eigen wens.

We geven je praktische tools om je

elvisdinercafe@outlook.com

EElvis El Elv l v isi s Diner Café lv

Teenstraweg 4, 9885 TA Lauwerzijl, tel: 0594-785353

Onze intentie is spiritualiteit op een aardse manier weer te

reis door dit leven zachter en lichter te maken. Wij bieden een

www.kaarsenmakerijwilhelmus.nl

Lunch- buffet Lunch buffettenettten- receptie etten receptie - diner - ter terras erras aa aan n het h w water

uitgebreid spiritueel

Abrahams Mosterdmakerij Restaurant

programma met yoga, meditatie, mindfulness,

Landal Natuurdorp Suyderoogh is een paradijs voor waterliefhebbers, vogelspotters en wandelaars. Hier vindt u alles voor een ontspannen vakantie vol waterrijke natuur, rust en ruimte.

zen, stiltedagen, retraites en

ETEN | DRINKEN | GEZELLIGHEID

Het ruim opgezette park biedt volop mogelijkheden voor zowel rustzoekers als gezinnen met kleine kinderen. Ga met de kinderen op ontdekkingsreis en loop de Discovery Track, die u op de mooiste en spannendste plekjes op het park brengt.

Huur een boot of fiets en verken het prachtige Nationaal Park Lauwersmeer.

geluksworkshops.

TERRAS | KOFFIE | BORREL | LUNCH | DINER

Sluit de dag af in de privé-sauna of jacuzzi. Een diner in het gezellige restaurant met terras maakt het helemaal af. Toch nog zin in iets actiefs? Kom dan bowlen op de sfeervolle bowlingbaan.

GRONINGER MOSTERD AMBACHTELIJK

* Café- Restaurant *Bowlingbanen *Activiteiten *Cafetaria *Groot terras *Kinderspeelhoek *Watersportverhuur

info@restaurant-suyderoogh.nl

STREEKPRODUCT RONDLEIDINGEN MOLENSTRAAT 5 | EENRUM | 0595-491600 | WWW.ABRAHAMSMOSTERDMAKERIJ.NL

Herberg Het Klooster een plek om op kracht te komen, te verdiepen en ontwikkelen.

Kijk voor meer informatie en reserveringen op www.landal.nl/natuurdorpsuyderoogh

www.yoga-huis.nl

De Rug 3, 9976 VT Lauwersoog, tel. +31-(0)519 34 92 67

Hoornstertil BRUIN CAFÉ / RESTAURANT eetcafé - met terras aan het water - 25 soorten bier Oók op maandag geopend

voor individuen en groepen Mernaweg 60, Wehe-den Hoorn Verhuurstation ”De Marenboot” Tel. (0595) 57 26 38

www.herberghetklooster.nl

+31(0)595 48 11 59

info@herberghetklooster.nl

van 1 april tot 1 oktober dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur

tel. 06 54 68 54 05 of 06 46 31 70 67 38

Voor mensen die van Noord-Groningen houden en er meer over willen lezen!

Reserveer je fietsen gemakkelijk online

Wij verzorgen catering zoals u dat wenst!

Bereid met biologische en streekproducten. o.a: • Koken aan huis • Buffetten • Hapjes en salades bezorgd • Kookworkshops op locatie • Barbecue‘s

BLAD is een tweemaandelijks magazine over cultuur, eten & drinken, historie, natuur, recreëren, sport, taal, wonen en meer in het noorden van Groningen

Haal hem nu voor € 4,95 bij uw tijdschriftenhandel, of neem voor € 4,00 per nummer een abonnement!

Genietlokaal voor koffie / thee, vers gebak en High tea

Zo ontspannen moet vakantie zijn

E-mail: demarenboot@hoornstertil.nl NU ook 6 pers. marenboten

Kloosterburen

Domies Toen

Blad

Wij brengen (en halen) uw fietsen bij uw vakantieadres

PUUR, AMBACHTELIJK & LOKAAL

www.genietlokaal.nl

info@genietlokaal.nl

0652152046

Bel dan: 0595 552 664 of mail naar: info@bluemule.nl addenlandMagazine 2020

Beleef Schiermonnikoog op je eigen manier Fietsverhuur Schiermonnikoog www.fietsenopschiermonnikoog.nl Middenstreek 10 & Badweg 6 Schiermonnikoog 0519 531 104 06 23 35 46 18 39

Daar waar Nederland de Waddenzee kust…

NNOOOO PPOOLLDDEE RRDD- RRZZIJIJLL 05 05 6611

LAUWERSOOG LAUWERSOOG

61 61

39 39

RRDD- NNOOOORRZZIJIJLL 11 EE08 D D L L 08 66 PPOO

Veerboot Veerboot Schiermonnikoog Schiermonnikoog 3399

NOORDNOORDPOLDERZIJL POLDERZIJL

37 37 60 60

WESTERNIELAND WESTERNIELAND LAND

32 32 N361 N361

TITIPP

3399

07 07 11 11

04 04

ANJUM ANJUM 3377

EENN UUIZIZ IEIERRHH W RW RAASSQQUU 4444 EERRTT

BBRREEEDD EE EERR- PPIEIETTEENN R R U U BB NN336633

333 111

WADDENZEE WADDENZEE 115 5

550 0

9988 39 39

5500

D RD DIE RD RD IEPP IIEEPP DIIEEPP

996 6

2277

43 43

MOLENRIJ MOLENRIJ

57 57

DEN DENANDEL ANDEL

34 34

BREEDE BREEDE

Breedenborg Breedenborg

N363 N363 99 99 98 98

Borg Borg Verhildersum Verhildersum

NOORDNOORDPOLDERZIJL POLDERZIJL 61 61

VIERHUIZEN VIERHUIZEN

13 13

14 14

NOORDNOORDPOLDERZIJL POLDERZIJL 61 61 5500 04 04

24 24

15 15

16 16

ULRUM ULRUM

N388 N388

LEENS LEENS

21 21

WEHEWEHEDEN DENHOORN HOORN

39 39

NIEKERK NIEKERK ZOUTKAMP ZOUTKAMP 04 04

TIP TIP

90 90

WIERHUIZEN WIERHUIZEN

RRUUMM EEENN 31 31

26 26

PIETERPIETERBUREN 1155BUREN

91 91 92 92

EWER EWER

94 94

93 93 WESTERNIELAND ZUURDIJK ZUURDIJK 32 32WESTERNIELAND

WARFHUIZEN WARFHUIZEN

97 97

30 29 29 30

EENRUM EENRUM

BAFLO BAFLO

96 96TINALLINGE TINALLINGE

25 25

GROOT GROOT MAARSLAG MAARSLAG

MAARHUIZEN MAARHUIZEN N361 N361

12 12 40 40

222 2

222 2

001 1

001 1

13 13

332 2

002 3300222 3322 2 2

005 5

005 5

005 5

22 22

224 4

224 4

224 4

002 2

993 3

993 993 6622 3 3 AAD AAD AAD OR DO OR DO OR DO RPP RPP RPP 6633 6633 6633 6622

6622

KKR RO OM MM MEE R RAAKE KEN N

N

N

FFE FFE FFE EEER EEER EEER RW WERRW W RW W ERD EERRD EERRD D D D tter hhap erllan ap and d

2 2 2 666 666 EEZZIN6 EEZZIN6 EEZZIN INGGE INGGE INGGE E E E

14 14

222 2

113 3

113 3

113 3

114 4

W W W W W W I S IINS IIN NSSU IN N NSU M SUUM M UM M UM

N

228 8

448 8

448 8

448 8

KKR RO M4 4M55 4455 4455 OM MEE R RAAKE KEN N

KKR RO MM OM MEE R RAAKE KEN TTIP TTIP N 002 IP 002 IP 002

N3361 N3361 N3361 61 61 6 SSAAU SSAAU SSAAU 1 W UW U U WER WER W WER ERD ERD ERD D D D

449 9

449 9

449 9

GGA GGA 17GGA 17 17 ARRN ARRN17 ARRN17 17 NW 001 WERNW W665NW W665 665 OU OU OU ERD EE5RRD EE5RRD 5 OUDDEEODDUIEDDPEEODDUIEDDPEE DDIEP 1 D D D IEPJJEIEPJJE IEPJJE E E E 668 668 668 GGW W ROE GGW ROE8 GGRRO8 8 W W W E R R 119 119 119 ETTSI OEO OTTSTI OEO OTTSTI OO OT SIN 9 9 9 NGGESTIN NGGESTIN NGGET E E E 9944 9944 9944 664 664 664 4 4 4

996 6

N N3 N3361 N N3 N 61 36611 36611

997 7

UUM UUM UUM EEN EEN EEN H HU R R R HUUIZ H HU H NSSIN NSSIN NSSIN M M M IZEENUIIZZEENUKKIIRZZEENKKR KKR INGGE INGGE INGGE N N N W W EW E E 997 2 2 2 WEE2W W 7 E R66 EEE2R66 EEE2R66 4400 4400 4400 25 ER225 ER225 ER 2 M M M 5 5 5 G G G R R R MAAA GMRAAOA GMRAAOA GRO OR OAOR OO RS OAO 441 SS44CC1H SS44CC1H SSCCH AR SL RTTSSL ORTTSSL OTT 1 1HO 1HO OUUW OUUWHO OU LAAGG LAAGG LAAGG WER WERUW WER ERZ ERZ ERZ ZIIJJL ZIIJJL ZIIJJL L L L 4422 4422 4422

P DIIEEP ERD DER ARD DU UAR AD A

waddenland.groningen.nl waddenland.groningen.nl

05 05

wegen getuigen van de

een woest getijdenlandschap waar de

verhogingen om op te wonen en waar

Waddenzee, kostbaar Werelderfgoed: het

geschiedenis van Nationaal Landschap

machtige Waddenzee vrij spel had. Bij

het vee veilig was bij storm. Nog steeds

grootste getijdengebied ter wereld. Nog

Middag Humsterland gaat zelfs terug tot

kalm weer een ‘vriend’ die vruchtbare

zijn ze duidelijk zichtbaar in het weidse

zo’n uniek waterrijk gebied is Nationaal

vijfhonderd jaar voor onze jaartelling.

Er is zo veel te vertellen over

klei en voedsel bracht, bij zwaar weer

landschap met hun kerktorens en molens

Park Lauwersmeer. Hier ontstond na de

Door het gebied stroomt het Reitdiep

Waddenland en nóg meer te zien.

een ‘vijand’ die alles mee kon nemen

als betrouwbare bakens.

afsluiting van de Lauwerszee in 1969

met vogelrijke natuurgebieden langs

bijzondere nieuwe natuur. Waddenland

de oevers. Dijken, sluisjes, jaagpadenen

wat was opgebouwd. Daarom wierpen

40

50 50

MENSINGEWEER MENSINGEWEER

04 04

TIP TIP

89 89

27 27

26 26

23 23

37 37

9966

20 20

NOORDNOORDPOLDERZIJL POLDERZIJL 28 28 61 61

SCHOUWERZIJL SCHOUWERZIJL SCHAPSCHAP33 33 71 71 HOUWERZIJL HOUWERZIJL N363 N363 49 49 NOORDNOORD8KLEINE KLEINE NOORDNOORD-61 1N361 18N361 HALSTERZIJL 61 1133 95 95 11 11 42 42 HALSTERZIJL 41 41 POLDERZIJL POLDERZIJL PP HUISJES HUISJES 69 69 POLDERZIJL POLDERZIJL 2211 33 33 PIETERPIETERE E 26 26 31 31 I I WARFFUM WARFFUM N363 N363 D 45 45 88 NOORDNOORD22 22 RD61 KLEINE KLEINE NOORDNOORDNOORD-61 88 4499 NOORDEER61 1122 M88 88 17 17 61 BUREN BUREN 2 2 1 1 11 11 M WIERHUIZEN WIERHUIZEN 35 35 M M 112H2HEE- - RRNN 6 POLDERZIJL 77 POLDERZIJL 11 43 43 57 57 HUISJES 2WESTERNIELAND 26POLDERZIJL HUISJES POLDERZIJL POLDERZIJL POLDERZIJL SSUU ME MENSI 32 32WESTERNIELAND ESU E NOORD09 09 NSINGE O WARFFUM WARFFUM NGEWE WWIN WEERS IN ONOORDOO ERS W W 1144 NOORDNOORDROODEHAAN ROODEHAAN SU WWININ TER TER DEN DEN ANDEL ANDEL EEERR 22 22 -MH M ER ERDDIEIEPP 61 61PDI NMH 61 61 48 48 LOO LOO WINSUM WINSUM 2288 6 ENM PDIEP 6 907 95539 39 50 EP 35 35 99 GGEEWW 2255 07 DDEPOLDERZIJL 50 POLDERZIJL POLDERZIJL POLDERZIJL N N 43 43 57 57 I I Reitdiepveer Reitdiepveer ERBUREN ERBUREN SS 161 11NOORDrogrg susm 6 N N m 2 2 3 3 E E u NOORDBMOLENRIJ BoMOLENRIJ N N 33 3361 1Breedenborg 1 DEN DENANDEL ANDEL 11 rP r Reitdiepgebied Reitdiepgebied MM 11 00 Breedenborg 2 2 31 31 61 61 e e 61 TI TI 2 2 N363 N363 P 1 1 d d 5 5 5 5 34 34 84 84 il il 39 39 0055 1144 22 KLEINE KLEINE 39 POLDERZIJL POLDERZIJL N388 N388 53 53 P VVerehrh 39 BREEDE BREEDE Allersmaborg Allersmaborg IEP11 24 24 HUISJES KLOOSTERBUREN KLOOSTERBUREN REITDIEP REITDIEP ERDDIE11 9955 HUISJES 1100 KKUUMMER NOORDNOORD38 38DDOOKK MOLENRIJ MOLENRIJ 11WARFFUM 19 19 Breedenborg Breedenborg 61 61 1144 WARFFUM 77 ENGWIERUM ENGWIERUM 34 34 83 83 LEGENDA LEGENDA 22 POLDERZIJL 39 39 22 47 47 4 4 53 53 POLDERZIJL BREEDE BREEDE 1124 22 22 506 24 9 9 12 12 43 KRUISWEG KRUISWEG M M 35 35 11506 6 6 5 5 U U DOKKUMER DOKKUMER 43 57 00 57 38 38 36 36 W ININSS NOORDNOORDADUARDERZIJL ADUARDERZIJL 0088 37 37 WININS85 61 61 Informatiecentra 85 IP IP TIP TIP W W 8 8 04 04 HORNHUIZEN HORNHUIZEN T T S S 9 9 Informatiecentra DEN DEN ANDEL ANDEL T T TIP TIP S 2 2 4 4 04 04 U U N N NIEUWE NIEUWE ZIJLEN ZIJLEN O O 6 6 MM 11 LLEEE 22 22 1133 SAAKSUM SAAKSUM ERER POLDERZIJL POLDERZIJL GGRROOLLAAGG N363 N363 SST T LAMMERBUREN LAMMERBUREN TERBUREN TERBUREN ELECTRA ELECTRA86 36 36 10 10 Landmerken SS 04 NOORDNOORDERER LAUWERZIJL LAUWERZIJL 86 ark ark Fiets/voetveer Fiets/voetveer 61 04 04 04 04 MOLENRIJ MOLENRIJ TIP TIP Landmerken 68 68 Breedenborg Breedenborg 04 AAAARR 34 W WEEEPEP ERER- - 61 34 99 99 M M POLDERZIJL POLDERZIJL E E auwersmeer auwersmeer 67 67 18 18 53 GG I I T T 53 N363 N363 NOORDNOORDBREEDE BREEDE 24 24 NOORDNOORDSINIONOOOPPDEDEERERSS IPIP TIP TIP 61 61 04 NSKerken 38 38 04 Fietsknooppunt Fietsknooppunt 7PIETER7PIETER-POLDERZIJL POLDERZIJL 98 98 EN EKerken 0 0 L L 8 8 W W R R EZINGE EZINGE 99 99 P P 66 66 87 87 1 1 4 4 P P M M GROOT GROOT L L KOLLUMERKOLLUMER3 3 POLDERZIJL POLDERZIJL 26 26 E E 22 86 - - OOPPDOUD 32 32 JJ DIEIE FEERWERD FEERWERD GGE E6D68 JE 87 DIEPJE NOORDNOORD17 17 86 44 44 E87 ENN DIE8IE SST T 22 98 98 RRZZI I 22 84 84 N983 N983 61 61 LPO LPO OUDEEDIEP BUREN BUREN RASQUERT SINION UIZIZ WIERHUIZEN WETSINGE WETSINGE POMP POMP OOPPEEERER 36 04 04 RRPOLDERZIJL WWEEWESTERNIELAND 61 4455RASQUERT HU NBorgen NSBorgen 44auto Fietsroute, niet nietbereikbaar bereikbaar met met auto61 OWIERHUIZEN FHFietsroute, 98 98 WESTERNIELAND 65 65 W WEPEP 36 AA FPOLDERZIJL HHOOUU 32 32 WESTERNIELAND MME E GGL LGWESTERNIELAND E E 85 85 32 32 8 8 C C W W GARNWERD GARNWERD 6 6 I I G NOORDNOORDS S 44 44 00 61 DTDT 94 94 NRINROOO Borg O I 61 2 4 4 8Borg 8 P P RASQUERT RASQUERT 2 2 N363 N363 S S EE O 18 1804 WW N NETMusea EMusea POLDERZIJL POLDERZIJL Fietsroute Fietsroute enenautoweg autoweg TSLS OLIN OOIN EWESTERNIELAND WESTERNIELAND erhildersum erhildersum 39 3932 PJPJ 27 90 90 GGEE 04 97 97 12 12 27 MMEWESTERNIELAND 4411 32WESTERNIELAND OLDEHOVE OLDEHOVE 30 30 MUNNEKEZIJL MUNNEKEZIJL OOTT DDIEIE 9944 33 33 99 99 29 29 O O WEHEWEHEBorg Borg 31 31 61 61 E E R R N363 N363 31 31 WARFSTERGG ININGGEE 77 N363 N363 WARFSTEREENRUM KLEINE KLEINE 18 18 9 9 44 DEN Natuurgebieden Natuurgebieden 19 19 N361 N361 N361 N361 UDD Hoofdwegen Hoofdwegen 04 04 13 EENRUM Nationaal Nationaal 11 1113 1039 20 HOORN 39 OVerhildersum OUVerhildersum 27 23 57 11119910 97 97 21 21 DENHOORN TTSS 9944 12 12 27 88 8820 98 98 23 KLEIN KLEIN MOLEN RERIETIT WARFFUM MOLEN 30 HUISJES HUISJES 28 28 57 WWEE 29 29 30 WEHEWEHEN363 N363 WARFFUM DDI I BAFLO BAFLO N363 N363N363 WARFFUM WARFFUM 31 31 96 96 EENRUM EENRUM 44 44 22 2225 N363 Landschap Landschap RE RE 25TIP 15 15 ITD ITD WETSINGE WETSINGE IEP IEP Molens Molens E E TIP 50 20 Overige Overigewegen wegen 04 04 13 13 10 10 50 RASQUERT RASQUERT 24 2097 DENHOORN HOORN P P16 NN33 35 35 21 24 11 DEN 9721 16 43 43 13 13 57 57 28 28 91 91 80 57 57 43 43 N363 DDIJIJK6K161 NN3366 80 01 01 15 15 MiddagMiddagWARFFUM WARFFUM N363 N363 14 14 N363 BAFLO BAFLO WARFFUM WARFFUM 96 96 08 08 LEENS LEENS DEN DENANDEL ANDEL 04 04enen UBootverhuur UUURR 25 25 RE RE VIERHUIZEN VIERHUIZEN ITD ITD Borg Borg ZTIP ZTIP DEN DEN ANDEL ANDEL 26 26 IEP IEP04 Bootverhuur 50 50 ER ER TIP TIP Spoorlijn Spoorlijn stations stations 04 5 5 2 2 7 7 18 18 6 6 2 2 SAUWERD SAUWERD 11 64 64 ULRUM ULRUM MENSINGEWEER MENSINGEWEER 53 53 6647erhildersum Humsterland Humsterland 57 57 47erhildersum RBUREN RBUREN 27 27 43 43 82 82 97 97 12 12 WARFFUM WARFFUM WARFFUM WARFFUM MMEE N363 N363 04 30 EERRDD N388 N388 TIP SSAMOLENRIJ 04 9933 TIP DEN DENANDEL ANDEL 29 29 30 WEHEWEHERE REITD Breedenborg AUMOLENRIJ NNSS34 ITD WW DEN DENANDEL ANDEL UW 26 26 IEP IEP Zee, Zee, meren, maren maren 1199 W 25 25 Breedenborg Breedenborg Fiets/voetveer Fiets/voetveer EBreedenborg ERRDD R EER34 WA WA NIEHOVE NIEHOVE8181 EENRUM EENRUM ININ34 RD EER RF RF 34 HU HUIST Dmeren, W W IST E ER ER 53 53 G G MENSINGEWEER MENSINGEWEER LO LO F F L L N N 13 13 57 57 OP OP 10 10 53 53 BREEDE BREEDE 20 20 57 57 DEN DEN HOORN HOORN D D DIE DIE E E J J 24 24 P P LO LOOO WWEE0022 BREEDE BREEDE 21 21 N363 ZPN ZIPNI ANDEL WARFFUM WARFFUM P EERR MMEE EP28 GGAARR N363 38 IPIP ER 04 04 ITID NDEL NDEL 79 79 89 89 Dorpen 38 ANDEL NNSS TDIEI28 Breedenborg Breedenborg 25 AAUUWW Breedenborg BreedenborgPPDDITEITPEPER BAFLO BAFLO SSTETE ININGGEE Wandelroutes Wandelroutes 96 96 08 08 ININGG 2522 ie STERNIELAND STERNIELAND 34 34Dorpen 25 0055 25 be57 biedd RREE BREEDE 50 50 SS 53 KOMMERZIJL KOMMERZIJL 23 53 EREZR-Z22 EW EW BREEDE SSUUMM 23 LO LOOO pgpeg57 BREEDE BREEDE 6 OOSTUM OOSTUM K K ie ie 6 6 WARFFUM WARFFUM d d A A iteit DEL DEL A A E 36 36 PPDDI I EEER 20 20 N363 N363 e Breedenborg Breedenborg S S Breedenborg Breedenborg 93 93 ND ND R R 7 7 Natuurgebied Natuurgebied 44 07 07 Vaarroutes Vaarroutes 26 66 EPEP RSSTETR AADD 95 6 6 N983 N983 WESTERNIELAND WESTERNIELAND ER- 26 83 83 53 53 GROOT GROOT 53 53 BREEDE BREEDE BREEDE99 57 32 32 BREEDE UUAA 95 57 N361 N361 3 3 9 9 89 89 MENSINGEWEER MENSINGEWEER N363 N363 33 RRDD 31 31 WARFFUM WARFFUM N363 N363 03 03 N363 N363 MAARSLAG MAARSLAG Breedenborg Breedenborg 93 93 M M 33E WARFHUIZEN WARFHUIZEN 53 ERER 07 07 Piloersemaborg Piloersemaborg AADD NSS 53 DDI I 25 25 NN9988EN GROOT GROOT BREEDE BREEDE 99 99 ININGG UUAA N361 N361 61 61 0011 94 94 57 57 60 60 N363 12 12 N388 N388 N363 N363 EW EW RRDD EPEP21 44 44 WARFFUM WARFFUM 21 31 31 FRANSUM FRANSUM N363 N363 N363 LN363 LOOO MAARSLAG MAARSLAG N363 22 O 92 92 ZOUTKAMP ZOUTKAMP Breedenborg Breedenborg 3 3 KOLLUM KOLLUM ADORP ADORP WARFHUIZEN WARFHUIZEN E E E E E E RDIEP RDIEP 15 15 P P A A R R UMME UMME A A p p 0055 98 98 DDIEIE RRSST T cDhcDaha WINS WINS DDOORRPP98 40 40 91 91 D D 98 P P 6DE 62DE 53 53 95 95 2 N363 U U R R I I 94 94 s s 43 57 57 PP anEadnR E71 E44 WARFFUM WARFFUM EdR- - AnARdnRd O O N363 N363 63 63 SCHOUWERZIJL SCHOUWERZIJL 27 27 90 90 12 12 N363 P P N363 N363 43 62 62 44 D D DEN HAM DEN HAM 71 3 3 21 21 44 44 WARFFUM WARFFUM la la L L AA 66 06 92 BURUM D06 DE E92 49 etrRASQUERT erRASQUERT alal 49 DENANDEL ANDEL RASQUERT t BURUM 6633DEN a Breedenborg Breedenborg RASQUERT s s n n RDIEP RDIEP 15 15 UMME RRDD mm WINS WINSUMME 95 ioio 93 93 95 40 40 42 94 43 43 57 57 41 41 542 98 98 07 TIP TIP 0157 27 27 ZUURDIJK ZUURDIJK EE 01 830 8530 22 94 53 NNatatdadga-gH-Hu u IEIPEP69 653 6 07 V V 43 43 WARFFUM WARFFUM 69 57 N363 N363 0 0 A A 8 8 SCHOUWERZIJL SCHOUWERZIJL GROOT GROOT N363 N363 O O R R 28 28 71 71 DEN DEN ANDEL ANDEL 14 14 44 44 HH 45 N361 N361 Borg Borg EECCTT 29 29Breedenborg HOUWERZIJL HOUWERZIJL 49 49 MMidid DEN DEN ANDEL RASQUERT RASQUERT 18 18 Breedenborg NIEZIJL NIEZIJL LLDDEE 45 4RASQUERT 4 MAARSLAG EELL 8RASQUERT 8ANDEL OO12 N355 95 95 zeedijk ligt de getemde erhildersum erhildersum 05 05 14 14 TIP TIP N355 42 6622 57MAARSLAG Duizend was Waddenland de eerste bewoners wierden op, Achter de is al duizend jaar bewoond, maar de de kronkelende 41 41 WARFHUIZEN WARFHUIZEN 77 7742 27 53 97 97 jaar geleden30 12 27 53 WARFFUM WARFFUM 97 97 BREEDE 69 BREEDE57 30 30 30 28 28 69 44 44 ANDEL DEN DEN ANDEL 1122

53 53

SAAXUMSAAXUMHUIZEN HUIZEN

38 38

17 17

LO LO BBAAFF

9977 WESTERNIELAND 32 32WESTERNIELAND

221 221 221 1 71 71 7 228711 228711 711 8 8 69MM669 6699 KKR R6O O9MMEE9 RAK R EN TTIP TTIP 9 95T 995AKE99N55 IP I 5TIIP 5 W 1W 1 005P 005P 005 W2 WI 1 1W 2IINNS 1W22IINNSU122 5 14 5 14 5 14 INNSSUM SUM UMMSUUM 14 14 14 MEERMM MEER MEERMM

996 6

PIETERPIETER9BUREN 99 BUREN

35 35

36 36

N361 N361

3300

N363 N363

WARFFUM WARFFUM WARFF

44 44 RASQUERT RASQUERT

33 NN3366

2299

31 31

KRUISWEG KRUISWEG

5533

EDDEE BBRREE

444 RTT ER TIP QQUUETIP RRAASS

115 5

550 0

115 5

550 0

Werelderfgoed Werelderfgoed Waddenzee Waddenzee

33 33

18 18

39 39

2299 3300 ININEE 213 3355 KKLLEEJJEESS 2213 SS HHUUI I BBAAFFLO LO 37 37 9966 88 33 JJ NNRRI I E E L L OO M M N N EE 08 08 R R 2 U U 2 2 BB RRSSOOG TTEERR 3366 26 OOOOG TSSETE 26 RR- - 2244 WIERHUIZEN WIERHUIZEN 37 37

PIETERPIETERBUREN BUREN

BROEK BROEK

22 22

10 10

5577

rgrg nbnobo edeede BBrer

3344 LAUWERSMEER LAUWERSMEER

9977

NN3361 61

UUMM RRFFF WWAA

LL NNDDEE 4433 DDEENNAA

114 4

9988

2266

LLAA 5577EERRNNIEIE EESSTT W W BBrereededee 22 nbnborg org33 5533 3311

19 19 12 12

114 4

M E E M M M M M EED DEE ED DEE BED DE N N3 N3363 N N3 N rreeE BBrree BBrree B 63 36633 36633 997 R R R e e e d d d 5 5 N3 N N3 N3 N eden eden eden 57 57 5 7 5 7 RAASSQRAASSQRAASSQ N e e e b b b 7 7 nbor nbor nbor7 3663 3663 3663 QUUE QUUE QUUE orgg orgg orgg 3 3 3 ERRT444ERRT444ERRT444 T4 T4 T4 553 553 553 3 3 3 229 229 229 9 3309 3309 330 0 0 0 BBAAFL BBAAFL BBAAFL FLO O FLO O FLO O

46 46

Nationaal NationaalPark Park Lauwersmeer Lauwersmeer D D NN

NN336633

WWAARRFFF UUMM

DDEENNAANN DDEELL

KLOOSTERKLOOSTERBUREN BUREN

HORNHUIZEN HORNHUIZEN

33 NN3366

06 06

4433 OOSTMAHORN OOSTMAHORN

KLEINE KLEINE HUISJES HUISJES

09 09

TIP TIP

3311

3344

0044

0044Lauwersveer Lauwersveer

WEESSTTEE 3322W RRNNIEIELLAA NNDD

45 45

WIERHUIZEN WIERHUIZEN

addenlandMagazine 2020

eeuwenlange strijd tegen het water.

Kom en ontdek het zelf!

41

ETEN - DRINKEN - SLAPEN - WATER

Waddenland Vogelland www.marenland.nl | Winsumerdiep 6 - Winsum

Kleikracht kaas uit Winsum Heerlijke ambachtelijke biologische Boerenkaas van jong tot overjarig en heel veel verschillende kruidensoorten.

Kom langs in onze boerderijwinkel, naast biologische kaas ook biologisch rundvlees van eigen koeien.

Door Annemarie Bergfeld

ontdek

het oudste cultuurlandschap van Nederland!

Het Lauwersmeer is een van dé vogelplekken van Noordwest-Europa.

Maar vlak ook de rest van Waddenland niet uit. De variatie in het landschap zorgt voor de enorme afwisseling aan vogels.

Kijk voor alle verkooppunten op onze website

Kleikracht - Schillgeham 3 - Winsum - www.kleikracht.nl

        

Langs De Oude Riet 25 april ––– 20 september 2020 Museum Wierdenland Van Swinderenweg 10 E Z I N G E www.wierdenland.nl

42

addenlandMagazine 2020

43

De kwelders en de Waddenzee

verrassen. “Op één dag 120 soorten zien,

Bosvogels in het Reitdiepdal

als veldleeuwerik en gele kwikstaart.”

dat lukt je niet in het bos. Of een slechtvalk,

Aaldrik vindt het ook altijd weer verrassend

Hij tipt ook de Klutenplas vier kilometer

de snelste vlieger onder de vogels, een

dat er rond het Reitdiep, toch bij uitstek

west van Noordpolderzijl: pal achter de

binnenland waar akker-

aanval zien uitvoeren op een grote groep

een weidevogelgebied, zo veel bosvogels

dijk zitten honderden kluten, bergeenden,

en weidevogels het

smienten of steltlopers... dat is tamelijk

zitten. “Soorten als gekraagde roodstaart

sterns en steltlopers op een klein

in vergelijking met de

spectaculair. Juist dankzij de open ruimte

en boomklever verwacht je niet in zo’n

oppervlak bij elkaar. “En de vogelkijkhut bij

rest van Nederland

is zo’n spektakel perfect te volgen.” Aaldrik

omgeving. Maar in de lommerrijke dorpen

het Jaap Deensgat aan het Lauwersmeer

is een groot liefhebber van bossen maar

met oude eiken en linden rond de kerk,

natuurlijk, dat is een klassieke plek onder

als het op vogels aankomt leggen die

voelen ook typische bosvogels zich thuis.

vogelaars. In april zitten er heel veel

het dik af tegen het open landschap van

Ik vind die variatie prachtig.” Goeie plekken

eenden, in augustus reuzensterns, je ziet

Noordwest-Groningen. “In december,

om vogels te kijken, weet Aaldrik natuurlijk

er kleine zwanen en lepelaars, de kans op

vogel er vindt wat hij nodig heeft. De

januari en februari gebeurt er in het bos

ook. “Fiets of loop eens langs de oostkant

een zeearend is er heel groot, blauwborst

grote variatie in Waddenland werkt als

niet zo veel. Je hoort wat spechten, gaaien

van het Reitdiep, dat is een genot. Ten

en baardmannetje zijn er te zien en in het

een magneet op vogels. En op vogelaars.

en mezen en alle dagen zijn min of meer

zuiden van Winsum heb je een van de

voorjaar roept de roerdomp er zijn diepe

Zoals Aaldrik Pot. Als jongen leerde hij

hetzelfde. Aan de kust duiken steeds

betere weidevogelgebeiden van de regio,

‘hoemp’-geluid. Ga maar eens kijken, en

in Waddenland vogels herkennen en van

weer nieuwe soorten op. Als het op zee

naarmate je noordelijker komt zie je de

luisteren, kan niet missen.”

ze houden, hij ging bij Staatsbosbeheer

ruig is, trekken alle vogels opeens naar

weidevogels plaatsmaken voor akkervogels

werken en was in de zomer van 2019

de beschutting van het Lauwersmeer en

vier maanden lang vogelwachter op

kun je zelfs jan-van-genten, die normaal

Rottumerplaat, niet ver uit de kust van

gesproken ver op zee vliegen, vanaf de dijk

Waddenland en een walhalla voor iedereen

zien langstrekken. Elke maand en bij elke

die van vogels houdt. Maar Waddenland

weersomslag laten andere vogels zich op

is en blijft voor hem een hotspot, die blíjft

andere plekken zien.”

met hun uitgebreide

‘Aan de kust duiken steeds weer nieuwe soorten op’

voedselaanbod. Het

behoorlijk goed doen. Het Lauwersmeer dat beschutting biedt en zo veel verschillende landschappen heeft dat bijna elke

44

addenlandMagazine 2020

45

Bijna elke maand zijn er vogelexcursies in het

van Nassaukazerne) en De Baak (ca. 800 m lopen van de

Lauwersmeer, toegespitst op het seizoen. Zie de

parkeerplaats aan de Kwelderweg bij Munnekezijl). Twee

Activiteitenkalender op www.np-lauwersmeer.nl. Op

hemelplatforms (overdag vogels kijken, ‘s nachts sterren)

deze site ook info over Activiteitencentrum Lauwersnest

bij de Vlinderbalg (naast de zeearend aan de Strandweg)

waar de focus helemaal op vogels ligt. Kijk voor excursies

en bij restaurant Suyderoogh aan De Rug. Voorbij

ook op www.groningerlandschap.nl.

Suyderoogh is ook nog uitkijkbult Achter de Zwarten.

In Activiteitencentrum Lauwersnest is een gratis

• Vogels kijken kan overal langs het Reitdiep en op de

vogelkijkkaart en complete vogelstreeplijst Nationaal Park

waddendijk. Het Lauwersmeergebied heeft de kijkhutten

Lauwersmeer af te halen.

Jaap Deensgat (aan de Marneweg bij Willem Lodewijk

Over hun zomer als vogelwachters op Rottumerplaat schreven Aaldrik Pot en Nicolette Branderhorst het Vogelwachtersdagboek Terug naar Rottumerplaat.

(240 blz, €29,95). Met prachtige natuurfoto’s (waaronder heel veel vogels!).

Land der Tausenden Vögel Das Lauwersmeer gehört zu den bekanntesten Vogelreservaten Nordwesteuropas, doch auch der Rest des Wattenlandes darf sich zu Recht als Vogelland bezeichnen. Die abwechslungsreiche Landschaft wirkt wie ein Magnet auf Vögel – und auf Vogelkundler wie Aaldrik Pot. Schon als kleiner Junge packte ihn am Watt die Leidenschaft für die Vogelbeobachtung. Als Mitarbeiter der Naturschutzbehörde ging er im Sommer 2019 vier Monate als Vogelwärter auf die kleine Insel Rottumerplaat nicht weit vor der Küste: ein Paradies für Vogelliebhaber. Doch das Wattenland ist und bleibt für ihn ein Hotspot, der immer wieder überrascht. „Dass man an nur einem Tag 120 Arten zu Gesicht bekommt, ist im Wald kaum denkbar. Oder dass man einen Wanderfalken erspäht, den schnellsten Vogel überhaupt, wie er im Sturzflug eine Ente oder Schnepfe reißt … Ein imposantes Erlebnis. In diesem offenen Gebiet lässt sich so ein Spektakel wunderbar verfolgen.“ Was Aaldrik ebenfalls beeindruckt, ist die große Zahl der Waldvögel am Reitdiep, das eigentlich eine Domäne der Wiesenvögel ist. „Arten wie den Gartenrotschwanz oder den Kleiber würde man in einer solchen Umgebung nicht erwarten. Aber die ruhigen Dörfer mit ihren großen alten Eichen und Linden rund um die Kirche bieten ihnen einen perfekten Lebensraum. Diese Vielfalt finde ich einzigartig.“

46

Waddenland Vogelland The Lauwersmeer area is one of the best bird refuges in North-Western Europe, as is the rest of Waddenland. The immense variation of the landscape draws birds in like a magnet. And with birds come bird-watchers, such as Aaldrik Pot. He learned how to recognise and love birds in Waddenland at a young age, started working for Staatsbosbeheer, and for four months worked as a keeper of the Rottumerplaat bird sanctuary in the summer of 2019. Rottumerplaat is a West Frisian Wadden island near the Waddenland coast and a true paradise for bird enthusiasts. To Aaldrik, Waddenland is and remains full of surprises. ‘A wooded area is not the place to be to spot 120 bird species in one single day, or to see a peregrine falcon – the fastest flyer among birds – attacking a large group of wigeons or waders. It is quite a scene, I tell you. And in this open space, we all have a first row seat to the spectacle.’ Likewise, it always surprises Aaldrik to see so many woodland birds around the Reitdiep, which is, after all, a typical meadow bird area. ‘You simply would not expect a redstart or nuthatch in this kind of environment.

Yet it seems that typical woodland birds also feel quite at home in small villages with leafy old oaks and linden around the church. I love this variety, and am constantly watching the action.’

Kom je ook spelen, ontdekken, rennen, klimmen, speuren en knutselen?

Door Cecile Bol

addenlandMagazine 2020

47

Verleden tijd

Op vakantie in Waddenland? Heb jij even geluk! In Waddenland

Spelen maar!

Lekker klauteren en kliederen in een toffe

Ga maar zitten in de schoolbanken

speeltuin met veel water? Op zonnige

Overal maïs

van 100 jaar geleden. Kruip onder de

dagen is het een gezellige boel in de wa-

Daar sta je dan. Links, rechts, voor en

wol in een echte bedstee. Probeer hoe

terspeeltuin bij restaurant Het Booze Wijf

achter je: overal staan hoge maïsplanten.

goed jij kunt steltlopen en hoepelen. In

in Lauwersoog. Met het baggertoestel kun

Je kunt een van je vriendjes horen praten,

Openluchtmuseum Het Hoogeland in

je graven en zand verplaatsen. Natuurlijk

maar waar hij precies is… Ergens midden

Warffum komt het verleden tot leven.

is er ook een fijne kliedertafel. Tussendoor

in het maïsdoolhof staat een uitkijkto-

Met een speurtocht dwaal je door twintig

lust je vast wel een ijsje van de ijskraam

ren waarmee je over al dat maïs uit kunt

oude gebouwen; zo leefden, woonden

naast de speeltuin.

kijken. Weet jij alle checkpoints in het

en werkten de mensen vroeger. Het

www.boozewijf.nl

doolhof te vinden? Dat lijkt gemakkelijker

openluchtmuseum is in 2019 uitgeroepen

dan het is! Het maïsdoolhof van De Bloe-

tot ‘Kidsproof Museum’.

menboerderij in Saaxumhuizen is geopend

www.hethoogeland.com

van begin juli tot begin oktober. www.bloemenboerderij.com

is superveel te doen voor kinderen. Houd je van dieren? Kom dan zeehonden kijken. Of slangen en spinnen! Ga helemaal los in de klimschuur of dwaal rond in het maïsdoolhof. Liever een relaxed dagje?

Ook dat kan! Lekker knutselen bijvoorbeeld of je eigen kaarsen maken.

In Waddenland hoef je je nooit te vervelen.

Speur & knutsel

48

Vroeger waren er nog geen dijken. Om

Klimmen

Als een zeehond

droge voeten te houden, woonden

Hou je van klimmen en wil je jezelf

Kaarsen maken

mensen in Groningen op zelfgebouwde

uitdagen? Kom dan naar Adventurepark

Gezellig hè, een kaarsje opsteken? Zelf

Spring van zandbank naar zandbank en wroet in de geulen… Lekker

heuvels: wierden. Na de speurtocht

Waddenfun in Wehe-Den Hoorn.

kaarsen maken kan in kaarsenmakerij

vies worden én je ook weer schoon spoelen doe je in de Wadden-

door Museum Wierdenland in Ezinge

Dit is het grootste indoor klimpark van

Wilhelmus. In deze kaarsenfabriek in

speelplaats: de Waddenzee in het klein achter het Zeehondencen-

weet jij ook alles over deze wierden.

Nederland. Binnen kun je tot op wel 8

Eenrum worden de kaarsen nog net

trum in Pieterburen. Zeehonden die ziek zijn geworden of die hun

Zoek de letters en kom zo een heleboel

meter hoogte klimmen. En zoef met de

zoals vroeger gemaakt. Je krijgt een lont

moeder kwijt zijn, worden naar dit centrum gebracht. In het Zeehon-

voorwerpen tegen. Als je alle vragen

ziplines over de velden. Vanaf 4 jaar kun

en dompelt hem steeds opnieuw in het

dencentrum zie je hoe ze worden verzorgd en ontdek je wat jij zelf

hebt beantwoord, heb je de geheime

je onder begeleiding van een volwassene

vat met gesmolten kaarsvet. Langzaam

kunt doen om zeehonden te beschermen. Kom liggen op je buik: het

code ontcijferd. Ook zijn er vaak doe-

klimmen. Dus neem vooral je ouders of

zie je je zelfgemaakte kaars groeien.

glas is eventjes het enige tussen jouw neus en die van een zeehond!

activiteiten voor kinderen van 5 jaar en

zelfs je opa en oma mee. En na zo’n flinke

Iedereen vanaf 6 jaar oud mag zijn eigen

Tijdens de kindermiddagen en in de vakanties zijn er extra activitei-

ouder. Bijvoorbeeld lekker knutselen aan

actie heb je natuurlijk wel wat lekkers uit

dompelkaars komen maken. Welke kleur

ten en rondleidingen.

een verkleedpak of een prachtig schilderij.

het restaurant verdiend!

kaars lijkt jou het allermooist?

www.zeehondencentrum.nl

www.wierdenland.nl

www.waddenfun.nl

www.kaarsenmakerijwilhelmus.nl

addenlandMagazine 2020

49

kun je met je hele familie door Wadden-

glijbaan, jeu-de-boules-baan, waterspeel-

land tuffen. Neem je eigen picknickmand

plaats en heel veel klimtoestellen. Je

mee of combineer je tocht met een be-

kunt er ook heerlijk je eigen gang gaan

zoekje aan bijvoorbeeld De Theefabriek in

met tikkertje, verstoppertje of een ander

Houwerzijl of Abrahams Mosterdmakerij

leuk spel. Even uitrusten? Er zijn genoeg

in Eenrum.

bankjes en een mooie plek rond een vuur-

www.tuktuklauwersoog.nl

plaats. Je kunt natuurlijk ook wat lekkers gaan eten in de theeschenkerij van De Theefabriek. www.theefabriek.nl

Wat veel leuks!

Blijf je slapen in de Waddenhoeve in Noordpolderzijl? Dan zal je je zeker niet vervelen. Maar ook als je zomaar langs-

Zo klein!

komt, is er van alles te doen. Wat dacht

Wist je dat veel vissen plankton eten? Dit

je bijvoorbeeld van een combi-tocht met

zijn heel erg kleine plantjes en beestjes

zowel een kano als een step? Of een

die leven in de zee. De meeste zijn zo

avontuurlijke mini-wadlooptocht over de

klein, dat je ze niet met het blote oog kunt

kwelders?

zien. Toch zijn ze heel belangrijk voor de

www.waddenhoeve.com

gezondheid van de zee. Bij ‘t Ailand in de haven van Lauwersoog kun je plankton vissen. Daarna mag je je vangst onder een microscoop bekijken. Wat een bijzondere vormen en kleuren!

Durf jij?

www.ailand.nl

Een slang om je nek? Een stinkdier aaien?

Struin & speur

Kabouters zoeken

Wat moeten Cam en Vinnie met de

In Waddenland wonen kabouters. Echt

DoeZoo in Leens. In DoeZoo vind je vooral

formule die ze hebben gevonden? En wie

waar! Ze wonen in het bos bij bungalow-

veel insecten, maar daarnaast ook dieren

is toch die mysterieuze Max? Ga samen

park Suyderoogh. Ze zijn zo klein, dat

die insecten eten. Bijvoorbeeld spinnen,

met Cam en Vinnie op zoek op landgoed

niet iedereen ze kan zien. Ze laten zich

neusberen, hagedissen, kikkers, uilen, eek-

Verhildersum. Met de digitale speurtocht

alleen zien aan jonge kinderen van 3 tot

hoorns, egels. Natuurlijk kun je gewoon

ontrafel je het mysterie en kom je door

6 jaar. Haal de knapzak en kaboutermuts

rustig langs al die dieren lopen. Maar Doe-

Huh, wat is dat voor gek voertuig? Is het

bijzondere verhalen veel te weten over

bij Activiteitencentrum Lauwersnest en

een brommer of een auto? De tuktuk

het verleden. Houd je van natuur? Ga dan

ga op pad. Kun jij alle kaboutersporen

Leef je uit!

is een beetje van allebei. In landen als

wormen steken, torenvalken spotten en

vinden? En misschien zie je wel een echte

Zin om even lekker buiten te spelen?

vasthouden. Kriebel een schildpad onder

Thailand is de tuktuk een heel normaal

koetje-loeren met de Struunkaart en het

kabouter!

Neem je ouders dan mee naar het speel-

zijn kin of laat een vogelspin over je hand

vervoersmiddel. Als hij rijdt, maakt hij een

bijbehorende tasje met gereedschap.

www.staatsbosbeheer.nl/Activiteiten/

bos van Houwerzijl. In het bos achter

lopen.

grappig toek-toek-geluid. Met de tuktuk

www.verhildersum.nl/nl/ontdek

lauwersmeer/kabouterpad-lauwersmeer

De Theefabriek vind je een kabelbaan,

www.doezoo.nl

Toek-toek!

Spielen, entdecken, rennen, klettern, erkunden, basteln…

Geht’s in den Ferien ins Wattenland? Da hast du Glück, denn hier erwarten dich viele Abenteuer! Im Freilichtmuseum Het Hoogeland in Warffum gehst du auf eine Zeitreise in die Vergangenheit und im Seehundzentrum Pieterburen kannst du echte Robben und Seehunde hautnah erleben. Wenn dir das noch nicht spannend genug ist, komm nach Leens in den DoeZoo: Hier kannst du Vogelspinnen streicheln und dir eine Schlange um den Hals legen!

Traust du dich? Und wenn du schon immer mal wissen wolltest, wie Plankton aus der Nähe aussieht, bist du bei ‘t Ailand im Hafen von Lauwersoog genau richtig. Sportskanonen können sich in der Kletterscheune im Abenteuerpark Waddenfun in Wehe-den Hoorn oder im Maislabyrinth bei Saaxumhuizen nach Herzenslust austoben. Hier verirrt man sich schneller, als man denkt!

Tolle Spielplätze gibt’s bei Het Booze Wijf in Lauwersoog und hinter De Theefabriek in Houwerzijl. Ein richtiges Abenteuer ist auch eine Fahrt durchs

50

Wattenland mit einem coolen Tuk-Tuk: einer motorisierten Rikscha, die man sich in Lauwersoog mieten kann. Das Gefährt heißt so, weil es beim Fahren „tucktuck“ macht. Probiert das unbedingt mal aus! Bei der Waddenhoeve in Noordpolderzijl könnt ihr zusammen mit den Eltern eine Kombitour mit Kanu und Tretroller machen, und wer testen will, wie schlau er ist, begibt sich auf die Suche nach dem Mysterium der Borg Verhildersum bei Leens oder sucht die Zwerge im Wald neben dem Besucherzentrum Lauwersnest am Bungalowpark Suyderoogh. Die wohnen wirklich dort, zeigen sich aber nur den allerjüngsten Abenteurern. Wollt ihr lieber einen Tag relaxen? Auch kein Problem! Im Museum Wierdenland in Ezinge könnt ihr zum Beispiel schöne Dinge basteln und viel Wissenswertes erfahren, oder ihr macht eure eigenen Kerzen in der Kerzenmanufaktur Wilhelmus in Eenrum. Eines dürfte wohl klar sein: Im Wattenland kommt garantiert keine Langeweile auf!

Een kikker kussen? Het kan allemaal in

Zoo heet niet voor niets DoeZoo! Tijdens de rondleiding mag je de dieren voelen en

Come play, explore, run, climb, search and do craft work Setting out on a holiday in Waddenland? Lucky you! Go back into time for about 100 years in the Openluchtmuseum Het Hoogeland open-air museum in Warffum. Come and see seals in the Pieterburen Zeehondencentrum.

Looking for even more excitement? How about a snake around your neck, or holding spiders in DoeZoo in Leens! ‘t Ailand in the Lauwersoog harbour is the place for those interested in seeing plankton from up close. If you are more of a sporty type, go to the Adventurepark Waddenfun climbing venue in Wehe-den Hoorn, or do some laps in the Saaxumhuizen maize maze. Beware though: you might just get lost in there. At the Het Booze Wijf in Lauwersoog and behind the De Theefabriek tea factory in Houwerzijl are magnificent playgrounds. Those with an adventurous nature simply

addenlandMagazine 2020

must venture out into Waddenland in a cool tuktuk that can be rented in Lauwersoog. We’re not kidding when we say that you can hear it go ‘toektoek’ when it’s moving! At the Waddenhoeve in Noordpolderzijl, opt for a combined tour with a canoe and scooter with your parents! Genius Sherlocks can dive into the mystery of the Borg Verhildersum manor near Leens, or go and find the gnomes in the wooded areas of Activiteitencentrum Lauwersnest near the Suyderoogh holiday park. They really do live here and will only show themselves to the youngest visitors. If you could really use a day of relaxation, go to the Wierdenland museum in Ezinge to browse around or do some craft work. Make your very own candle at the Kaarsenmakerij Wilhelmus candle maker in Eenrum. In short: you’ll never have a dull moment in Waddenland.

51

Advertorial

Markant en Sympathiek

Roberto Santanera

De veelzijdige smaakmaker uit Godlinze Je hebt restaurants en je hebt Ristorante dell ‘Arte. Je waant jezelf er in een andere wereld. Een mediterraans, vermakelijke en vooral smakelijke wereld. Eigenaar

Smaakmaker Roberto: “Goed eten en variatie op het bord, dat is en blijft de basis. Daar mag je mij op aanspreken. Daar ligt best wel druk op hoor, want als kok krijg je zelden een tweede kans.”

Roberto Santanera is als kok niet alleen het culinaire hart van het restaurant. Met zijn onbegrensd creatieve geest zet hij ook de trends en kijkt verder dan zijn keuken groot is. Daarbij waakt hij over (familie)tradities zoals de passie voor ‘het goede gesprek’, bewust (h)eerlijk eten en de onafhankelijke geest.

Voor een nadere kennismaking met deze smaakmaker spreken we vanzelfsprekend af in Godlinze. En jazeker, Godlinze, het is dichterbij dan je denkt! Vanuit Groningen sta je binnen het half uur in het wierdedorp tussen Appingedam en de Eemshaven. Roberto’s klandizie beperkt zich echter allang niet meer tot de genoemde regio. Uit alle uithoeken van de provincie, uit de Stad en zelfs vanuit onze hoofdstad komen gasten eten bij Risorante dell ‘Arte. Wat is toch die aantrekkingskracht van Santanera en zijn restaurant?

‘Allesbepalende factor is het leveren van kwaliteit en originaliteit in je gerechten.’

Succesfactoren Midden in de zaak, schuin tegenover een kleurrijk, pompeus familieschilderij van kunstschilder Reinout Krajenbrink met Roberto in de hoofdrol, geeft onze gastheer zelf het antwoord.

Hij heeft geen warming-up nodig, want met een wakkere blik en fonkelende ogen zet hij meteen de toon van het gesprek.

“Succesvol zijn in de horeca is een combinatie van drie factoren. Het creëren van een originele en hartelijke ambiance is de eerste. Daarvoor heb je gedreven en authentieke medewerkers nodig. Zij vormen dan ook de tweede pijler. De derde, allesbepalende factor, is het leveren van kwaliteit en originaliteit in je gerechten.”

Ambiance Roberto: “Ik wil dat mensen zich hier thuis voelen, zichzelf kunnen zijn en even ontsnappen aan de waan van de dag.

Als dat het geval is, dan praten ze, dan lachen ze, dan leven ze. Een goede ambiance zorgt daarvoor, dat is een belangrijk vertrekpunt. Vanuit mijn open keuken geniet ik enorm als ik mijn gasten voor én na het eten ‘hoor’ genieten. Gelach, geroezemoes of een kakofonie aan geluid, dan zit het goed met de sfeer.”

52

Gelukkig toont Roberto zich al jaren een bewezen topkok (een Italiaanse gezegde luidt: Voor een chef-kok kun je leren, maar als kok wordt je geboren) en oogst hij lof en opmerkelijke complimenten.’Finger-licking-good’, ‘Verrassend verrukkelijk’ en ‘Vijf sterren is nog te weinig: een smaakexplosie!’, zijn enkele recente recensies. Hij gooit zijn ziel en zaligheid in het koken. “Het begint met goede voorbereiding. Scherp zijn bij de inkoop, loeren op buitenkansjes en de lekkerste ingrediënten. Vooraf maak ik meteen nieuwe smaakcombinaties in mijn hoofd, waarbij ik durf te experimenteren.”

‘Om op te vallen moet je jezelf op een voetstuk zetten’ Moeilijk kiezen Wat veel mensen niet weten is dat Roberto naast Ristorante dell ‘Arte zijn handen vol heeft aan zijn partycentrum ‘Klein Italië’ en zijn online-winkel met prachtige ‘Bilan Senso’ therapeutische armbanden. Ook is hij de bedenker van de Parte Mia, een prachtig veelzijdig sieraad waarmee eindeloos te combineren valt. De Parte (emblemen), edelstenen, symbolen en murinaglas zijn namelijk makkelijk verwisselbaar.

Zijn nieuwste product is de ‘Memo Senso’ gedenkarmbanden.

Zijn veelzijdigheid blijkt verder uit zijn vakmanschap in diverse bouw gerelateerde ambachten. Roberto is daardoor met zijn eigen afbouwbedrijf een veelgevraagd en bijna ‘overboekt’ vakman. Een klassiek geval van te weinig uren op een dag. “Ik kan gewoon moeilijk kiezen. Dat is een handicap.

Doordeweeks bouw en bedenk ik, help ontwerp en schenk ik.

En in het weekend kook ik. Dan komt het restaurant tot leven en draai ik weekenden van dertig uur!”

Meer weten over de veelzijdige ondernemer Roberto Santanera? Kijk op santanera.nl of op de Facebookpagina voor een impressie en de contactgegevens!

Interview: Koen Janssen Foto: Marko Nederland

Openingstijden: Vrijdag, zaterdag en zondag van 17:00 – 22:30 uur Ook op andere dagen zijn dineren en lunchen mogelijk vanaf 10 personen. Reservering gewenst.

Ristorante dell ‘Arte santanera.nl info@santanera.nl

Allersmaweg 2 Tel. +31 (0) 596 58 1100 9908 PD Godlinze NL

Eten kunt U overal,… maar genieten doe je in Godlinze addenlandMagazine 2020

53

Altijd ergens feest tussen stad en wad maart t/m oktober

3 t/m 5 juli

Ervaar het geluid van de stilte met muziek, bewustwording en beweging. Wandelend of fietsend kom je langs de mooiste plekjes voor livemuziek en meditatie, yoga of een ademhalingsoefening. www.yoga-huis.nl

25 t/m 28 juni

Landschap vol kunst

29 augustus

Voetjes van de vloer

Jazz in kerken

Elk jaar verandert het kleine dorp Warffum in een groots toneel voor folkloristische dansgroepen van over de hele wereld.

Tijdens Op Roakeldais laten nationale en internationale dansers je kennismaken met hun prachtige cultuur. www.oproakeldais.nl

Donkerder dan donker

Tijdens de Nacht van de Nacht gaat overal in Nederland het licht zo veel mogelijk uit.

En het was al zo donker in Dark Sky Park Lauwersmeer! Ga mee sterren kijken of maak een nachtelijke wandeling. www.nachtvandenacht.nl

Wat is het fantastisch dat een groot deel van Europa al 75 jaar vrede kent. Of staat onze vrijheid af en toe wel degelijk onder druk? Musici, cabaretiers, zangers en andere performers laten de bezoekers van het Marne Vrede Festival op een ludieke, soms schrijnende wijze ervaren wat oorlog, vrede en vrijheid betekenen. www.marnevredefestival.nl

Een unieke blik op een uniek gebied? Tijdens de Dag van het Wad zijn er in het hele Nederlandse Waddengebied activiteiten voor jong en oud. Kom proeven van het Wad, luister naar spannende verhalen van jutters en wandel over de kwelders en het slik. www.waddenland.groningen.nl

Adem van het Wad

12 t/m 14 juni

24 oktober

Vier de vrede

Voor iedereen Wad

Groene vingers Dol op tuinieren? Loop dan binnen bij Kwekerij De Kleine Plantage in Eenrum tijdens een van de themaweekenden. Meestal staat er een bepaalde plantengroep centraal, zoals rozen, bollen of groenten. Op de markt staan specialisten met hun assortiment en om hun kennis te delen. www.dekleineplantage.nl

22 augustus

27 & 28 juni

Eén zomerdag per jaar vormt Nationaal Landschap Middag-Humsterland het podium voor jazz en wereldmuziek. Tientallen kerken en boerenschuren worden tijdens de ZomerJazzFietsTour omgetoverd tot concertzalen.

Deelnemers fietsen door het uitgestrekte landschap van concert naar concert. www.zfjt.nl

Kunst van textiel

Boerderij toen en nu

8 & 9 augustus / hele seizoen

Elke derde zaterdag van de maand is er van 10.00 tot 16.00 uur een streekmarkt bij de borg Verhildersum in Leens. Kaas, brood, chocola, vis en cider: na een bezoekje aan de streekmarkt valt er een hoop te snoepen. Tijdens het historisch festival op 8 en 9 augustus gaat het hele landgoed terug in de tijd en verandert het terrein in een levend openluchtmuseum. Maak kennis met historische ambachten en handwerktechnieken, geniet van demonstraties, rondleidingen, muziek, lekker eten en heel veel living history.

11 t/m 20 september

In september zal het Reitdiepdal overspoeld raken met kunst. Met deze KUNSTVLOED worden het landschap, de dorpen, de boerderijen en de bewoners met elkaar verbonden. Het resultaat is een kunst-belevenis-route met zowel binnen- als buitenkunst en allerlei voorstellingen en activiteiten op bijzondere locaties. www.kunstvloed.nl

Zin in Wad anders?

2 & 3 mei

Voedsel voor vissen, vogels, krabbetjes en zeezoogdieren, maar ook voor mensen: de rode draad van het festival Anders Wad in Lauwersoog is de natuur op het Wad als voedselbron. Het wordt twee dagen genieten van alles wat leuk en lekker is, muziek en theater, en met veel zelf doen: zelf sap trappen, zelf poffertjes bakken, zelf je eigen pizza maken, en zelf visjes snijden natuurlijk. www.anderswad.nl

www.verhildersum.nl

Quilten is allang niet meer alleen voor stoffige dames. Kom dit met eigen ogen zien tijdens het Quiltfestival. Tientallen kerkjes, molens en dorpshuizen vormen dan het decor voor zowel traditioneel werk als quilts met moderne vormen en materialen. www.quiltfestival.nl

Vers van het land

oktober Wierde op, wierde af

Party voor de pieper

juni t/m november

Ga van boerderij naar boerderij en verzamel zo je ingrediënten voor soep, stamppot of pannenkoeken.

Of stap aan boord van een vissersboot en neem een verser dan vers visje mee naar huis. In 2020 organiseren we meerdere Open Boerderij- en Visserijdagen. De folder is gratis verkrijgbaar bij onder meer de Toeristische Informatie Punten. waddenland.groningen.nl/boerenland

30 mei t/m 1 juni

Fiets in het Pinksterweekend door het boerenland met de eerste editie van de Wierdendriedaagse. Drie prachtige etappes van elk rond de 40 kilometer leiden je langs, door en over de karakteristieke woonheuvels van Groningen. Uiteraard is er onderweg van alles te zien en bezoeken. Fiets mee en schrijf je in op de website. www.wierdendriedaagse.nl

Wel eens rösti van paarse aardappels of aardappelbier geproefd? Tijdens het jaarlijkse Aardappelfeest in Hornhuizen staat de pieper in de spotlight. Het programma is elk jaar anders en altijd verrassend. Eet bijvoorbeeld een patatje met mayo terwijl je luistert naar gedichten over aardappels. www.aardappelfeest.nl

Wat Watisiserervandaag vandaagtetedoen? doen?

KijkKijk opop waddenland.groningen.nl/agenda waddenland.groningen.nl/agenda voor voor evenementen evenementen en en uitjes uitjes diedie nog nog niet niet bekend bekend waren waren toen toen ditdit magazine magazine werd werd gedrukt. gedrukt.

Immer was los zwischen Stadt und Watt Man würde es auf den ersten Blick vielleicht nicht vermuten, doch in der beschaulichen Gegend zwischen der Stadt Groningen und dem Wattenmeer werden eine Menge Veranstaltungen auf die Beine gestellt. Zu den Tagen des Offenen Hofes und den Fischereitagen, auf dem Regionalmarkt an der Borg Verhildersum in Leens oder beim Kartoffelfest können Sie typische regionale Produkte probieren. Für Kulturfreunde gibt es z. B. die KUNSTVLOED oder das Volkstanzfestival Op Roakeldais. Zum Quiltfestival und zum Jazz-Event ZomerJazzFietsTour radelt man von Kirche zu Kirche, bei der

54

Wierdedriedaagse von Warft zur Warft. Auf dem Marne Vrede Festival wird der Frieden gefeiert, Gartenliebhaber finden ihr Glück in der Gärtnerei De Kleine Plantage in Eenrum, und zum Dag van het Wad, zur Nacht van de Nacht oder zum Regionalfestival Anders Wad werden zahlreiche Aktivitäten organisiert. Wer es lieber still und meditativ mag, ist auf dem Yogafestival Adem van het Wad genau richtig. Schauen Sie einfach mal in den Veranstaltungskalender: Auch dieses Wochenende ist bestimmt irgendwo etwas los.

There is always something happening somewhere between the city and mud flats If you think all you’ll hear between the city of Groningen and the Waddenzee is silence, think again. Here’s the thing about Groningen residents – they certainly appreciate a little fun now and then. Come and taste regional produce during the Open Boerderij- en Visserijdagen (Open Farm and Fisheries days), the Verhildersum manor regional market in Leens, or the Aardappelfeest (Potato festival). Culture lovers are at the right place at the KUNSTVLOED art display, or the Op Roakeldais folk dance festival. Admire the craft of skilled needleworkers at the Quilt festival and cycle from church

addenlandMagazine 2020

to church or take in some jazz music during the ZomerJazzFietsTour. You could also cycle from one artificial dwelling hill to the next during the threeday Wierdedriedaagse. Celebrate peace during the Marne Vrede Festival, indulge your green senses at the Kwekerij De Kleine Plantage nursery in Eenrum, or simply choose one of the activities held during the Dag van het Wad, de Nacht van de Nacht or Anders Wad (Day of the Wad, Night of the Wad, or Wad, differently). Then again, if you prefer silence and quiet the Adem van het Wad (Breath of the Wad) yoga festival might be just the ticket. Check the calendar, there is sure to be something for you going on.

55

Ontdek de Groningse gastvrijheid

Schouwerzijlsterweg 13, 9951 TG Winsum (Gn) 06-24757460 info@bedandbreakfastbatenborg.nl

14.3 - 30.8.2020

Groningen 75 jaar vrij!

VAKMENSEN MET VISIE! Vraag gratis en vrijblijvend een offerte aan. Oók uw adres voor dubbel glas.

ROELOF PETTINGA, H. VAN CAPPENBERGWEG 36, MOLENRIJ TELEFOON (0595) 481774 MOBIEL 06-10168115

VERHUUR, REPARATIE & ONDERHOUD VAN FIETSEN

Gezien ons groot aanbod zijn wij ook in staat voor groepen fietsen te verhuren Bijvoorbeeld voor uw bedrijfsuitje, familiefeestje of schoolreisjes Reserveren is wenselijk www.guikemarijwielhandel.nl

Door Annemarie Bergfeld ZUIDERWEG 3 - EZINGE 06 288 93 438 - 0594 62 18 90 auldrik@guikemarijwielhandel.nl

Klein Wetsinge

• Dagelijks geopend van 11.00 tot 17.00 uur

• 1 april tot 1 oktober van 10.00 tot 18.00 uur

Hier en daar staat een oorlogsmonument en in de dijk tussen Hunsingosluis en Reitdiepsluis zijn nog een paar mitrailleurnesten te herkennen. Het zijn de enige sporen in het landschap van Waddenland die aan de Tweede Wereldoorlog herinneren. Verhalen zijn er nog wel volop. En die worden niet vergeten bij

Valgeweg 12 9773 TK Wetsinge

het vieren van 75 jaar bevrijding.

kleinwetsinge@blgroningen.nl www.kerkkleinwetsinge.nl

lekker lunchen - vergaderen - feesten en partijen 56

addenlandMagazine 2020

57

Op een onfortuinlijke julidag kapseisde

Bijzonder is dat dit eiland als allerlaatste

vond plaats in 1950. De spullen die

vermoedelijk zijn motorbootje en verdronk

deel van Nederland werd bevrijd.

de Duitsers in 1945 na hun aftocht op

hij. ‘Unserem Lieben Kameraden, als letzter

Pas op 11 juni vertrokken de laatste

het eiland achterlieten gingen op de

Grusz, Die Besatzungen der Motorschiff Ida

Duitse soldaten. De groep SD’ers werd

brandstapel; het vuur zou drie dagen

und Pelikan’ staat op het graflint. Ook heeft

vastgezet in Groningen. Lehnhoff

gewoed hebben.

Ties de brieven die Butt aan zijn vrouw

kreeg later de doodstraf, zijn executie

in Bremerhaven en aan zijn vriendin in Ulrum schreef. Een serie foto’s van Hinrich Butt in Zoutkamp en van zijn begrafenis op Esserveld in Groningen vormen het sluitstuk van het verhaal van deze soldaat.

Op Schiermonnikoog gestrand In het jaar dat we 75 jaar bevrijding In het boekje Flugwaffe Warffum beschrijft Ties Groenewold tot in detail de geschiedenis van een kleine Duitse stelling in de Noordpolder bij Warffum.

vieren wordt uitgebreid stilgestaan bij de vlucht van een grote groep SD’ers en hun Nederlandse medewerkers van Groningen naar Schiermonnikoog. Het Scholtenhuis aan de Grote Markt was berucht vanwege de ‘ondervragingen’ (lees: martelingen)

In drie tentoonstellingen (in Visserijmuseum in Zoutkamp, Bunkermuseum

door de Sicherheitsdienst. Hiervandaan

Schiermonnikoog en Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen) wordt dit jaar

sloegen circa 120 SD’ers op 15 april

uitgebreid stilgestaan bij de vlucht van de SD’ers.

€14,95 te bestellen via www.atlasvandeoorlog.nl of via Oorlogsmuseum Middelstum info@oorlogsmuseummiddelstum.nl of www.facebook.com/obmmiddelstum

1945, de dag na de definitieve aanval

‘In Zoutkamp is een begeleide rondwandeling

Van kinds af aan is Ties Groenewold

van de Canadezen op Groningen, op de

Daarnaast staan vaararrangementen

op Schiermonnikoog - op de fiets

(28) al gefascineerd door de Tweede

vlucht naar Zoutkamp. In vier boten die

naar Schiermonnikoog in het

- diverse oorlogsmarkeringspunten

Wereldoorlog. Alles wat hij te pakken heeft

ze daar vorderden, staken ze over naar

voetspoor van deze geschiedenis

bezocht. Een deskundige gids

kunnen krijgen over de Duitse bezetting

Schiermonnikoog met het idee van daaruit

op het programma. De historische

begeleidt deze dagtochten (data: 26

in Groningen stelt hij tentoon in zijn eigen

de oversteek naar het ‘veilige’ Duitse

garnalenkotter ZK4 volgt de route

april, 24 mei, 13 juni en 6 september).

Oorlogsmuseum Middelstum. Zo heeft

Borkum te maken. Op Schier waren al

van de vluchtende SD’ers. Van 4 april

langs markerings/

hij bijvoorbeeld tussen de 3000 en 3500

600 Duitse soldaten van de Kriegsmarine

tot en met 1 november is de expositie

In Zoutkamp is een begeleide

herinneringspunten

foto’s, allemaal tussen 1940 en 1945 door

gelegerd. Kapitein Wittko kwartierde de

SD op de vlucht voor de bevrijder

rondwandeling langs markerings/

Duitse soldaten gemaakt in de provincie

nieuwkomers in verschillende boerderijen

- Vissersdorp in oorlogstijd in het

herinneringspunten uit de Tweede

uit de Tweede

Groningen. Een bijzonder stuk in zijn

in. Robert Lehnhoff, één van de meest

Visserijmuseum te bezichtigen. Naast

Wereldoorlog te maken. Op 19 april,

Wereldoorlog

collectie is het graflint van Obergefreiter

beruchte beulen van het Scholtenhuis, trok

de vlucht van een grote groep SD’ers

10 mei, 28 juni, 16 augustus en 20

te maken’

(soldaat) Hinrich Butt (23.3.01 - 13.7.44).

zich terug in een hut bij de eendenkooi.

geeft de expositie een indruk van

september.

Butt was in Zoutkamp gelegerd bij de

De boot die de groep vanuit Borkum

het dagelijks leven in het Groningse

Hafenkapitän Groningen, waar hij de

zou komen halen kwam niet opdagen,

vissersdorp en de besognes van

www.visserijmuseum.com

verantwoordelijkheid had over de kust

de bevrijders rukten op, ze zaten op

de visserman tijdens de Tweede

bunkermuseum.wordpress.com

tussen Zoutkamp en Schiermonnikoog.

Schiermonnikoog in de val.

Wereldoorlog. Vervolgens worden

www.ovcg.nl

75 Jahre Freiheit – Geschichten vom Krieg Hier und da ein Kriegsdenkmal und im Deich bei Zoutkamp ein paar alte MG-Nester: Sie sind die einzigen Spuren in der Landschaft des Wattenlandes, die noch an den Krieg erinnern. Geschichten und Erzählungen gibt es jedoch zuhauf, und die sollen beim Gedenken an die Befreiung vor 75 Jahren nicht vergessen werden. Ties Groenewold, den die Zeit des Zweiten Weltkriegs nicht loslässt, hat sein eigenes Kriegsmuseum eingerichtet. Hier zeigt er um die 3000 bis 3500 Fotos, allesamt aufgenommen von deutschen Soldaten.

Besondere Stücke in seiner Sammlung sind die Grabschleife und die Briefe des Soldaten Hinrich Butt. Butt kam auf See um, als vermutlich das kleine

58

Schiff, auf dem er Wache schob, im Sturm kenterte. Das Fischereimuseum in Zoutkamp, das Bunkermuseum auf Schiermonnikoog und das Kriegsund Widerstandszentrum Groningen beschäftigen sich dieses Jahr mit der Flucht von 120 SD-Leuten im Frühjahr 1945. Diese waren von Groningen auf die Insel Schiermonnikoog geflohen und wollten von dort aus nach Borkum gelangen, doch die Überfahrt scheiterte. Schiermonnikoog wurde als allerletzter Teil der Niederlande befreit. Nachdem die letzten Deutschen die Insel am 11. Juni 1945 verlassen hatten, wurden alle zurückgelassenen Sachen auf einen Scheiterhaufen geworfen, dessen Feuer drei Tage lang gelodert haben soll.

The 75th anniversary of liberty – war stories The few traces of WWII in the Waddenland countryside are limited to the occasional war memorial and a machine-gun nest here and there along the dyke near Zoutkamp. This certainly does not apply to the stories relating to the war, which come in abundance and play a main role in the celebration of the 75th anniversary of liberation. Ties Groenewold is fascinated by WWII and has even set up his very own war museum. His collection of photos comprises 3000 to 3500 images, all taken by German soldiers.

Special collection items include the funeral ribbon and letters belonging to soldier Hinrich Butt. It is generally believed that Butt died at sea when

addenlandMagazine 2020

In De Canadezen, hun opmars door Europa tot Pocket Delfzijl volgen Hans Beukema en Joël Stoppels de militairen van het Eerste Canadese Leger die dwars door Europa trokken om uiteindelijk de stad Groningen en Delfzijl te bevrijden. €29,95 in de boekhandel of via maritext@ziggo.nl

the boat he was patrolling on capsized. This year, the Visserijmuseum in Zoutkamp, the Bunkermuseum on the island of Schiermonnikoog and the Oorlogs-en Verzetscentrum Groningen are devoting special attention to the approximately 120 members of the SD who fled from Groningen to Schiermonnikoog in the spring of 1945. Their plan was to cross over from this island to the German island of Borkum, but they failed. Schiermonnikoog was the last region in the Netherlands to be liberated after the Germans left on 11 June. Everything they left behind ended up on a giant bonfire which – the story goes – raged for three full days.

59

Hotels, B&B’s, jachthavens, campings en groepsaccommodaties R E S TA U R E T T E

B&B Op de Bult

B&B en Groepsaccommodatie De Energiek

Van Ewsumweg 11 9955 VL Rasquert 06-13598462 www.benbopdebult.nl

Camping Lauwersoog

Lekker genieten van een kop koffie of heerlijke verse vis! Terwijl u geniet van het prachtige uitzicht over de haven.

Strandweg 5 9976 VS Lauwersoog 0519-349133 www.lauwersoog.nl

Plattelandshuisje ‘t Warfhoeske, Vakantieboerderij Huizingheem, Groepsaccommodatie Terraheerd Trekweg 1 9964 TA Wehe-den Hoorn 0595-439880 www.waddenfun.nl

• Vers gebakken vis • Plateservice • 2e kopje koffie GRATIS • Diverse broodjes

Camping en hotel Lentemaheerd Schapeweg 21 9982 BA Uithuizen 0595-415472 www.lentemaheerd.nl

Hoendiep Westzijde 66 9801 TB Zuidhorn 06-50244339 www.groningenbuiten.nl

Lauwersmeerplezier

B&B D’ Olle Pastorie

Kustweg 30 9976 VP Lauwersoog 06-30083494 www.chaletverhuurlauwersoog.nl

Hoofdstraat 28 9975 VS Vierhuizen 06-33585864 www.ollepastorie.nl

Appartement Noorderloft

Camping Roodehaan

Stationsstraat 14 9974 SK Zoutkamp 0595-401926 www.kanocamping.nl

Roodehaansterweg 9 9963 TC Warfhuizen 06-50970903 www.campingroodehaan.nl

Waddenhoes Gastenverblijven

Herberg Restaurant Molenrij

Hoofdstraat 102 9968 AH Pieterburen 06-25238304 www.waddenhoes.nl

H.van Cappenbergweg 34 9977 RW Molenrij 06-53542292 www.herbergrestaurantmolenrij.nl

Camping Boet’n Toen Hoofdstraat 68 9968 AG Pieterburen 06-57022690 www.campingboetntoen.nl

Groepsaccommodatie De Waddenhoeve Middendijk 2 9988 TC Noordpolderzijl 06-29377763 www.waddenhoeve.com

B&B Klein Garnwerd Klein Garnwerd 9 9951 TR Winsum 06-46317067 www.kleingarnwerd.nl

Camping De Breede Breede 4 9989 TA Warffum 0595-424642 www.campingdebreede.nl

Schouwerzijlsterweg 13 9951 TG Winsum 06-24757460 www.bedandbreakfastbatenborg.nl

Ommelanderweg 6 9978 TC Hornhuizen 0595-481080 www.noorderloft.com

Herberg Het Klooster

Logies en ontbijt

Hoofdstraat 82 9968 AB Pieterburen 0595-528558 www.waddenweelde.nl

Dahliastraat 39 9951 GE Winsum 0595-442093

Camping / Hotel Marenland Recreatie

Damsterweg 8 9977 RH Kloosterburen 0595-481159 www.herberghetklooster.nl

Landal Natuurdorp Suyderoogh De Rug 3 9976 VT Lauwersoog 0519-349267 www.landal.nl/Suyderoogh

(0519) 34 92 00

60

Havenstraat 3 9964 AN Wehe-den Hoorn 06-24519354 www.wilgenheerd.nl

Zoutkamperweg 6 9972 TC Niekerk 06-55814381 www.bedandbreakfast.nl/ bed-and-breakfast-nl/niekerk/de-juckemaheerd

B&B Batenborg

w w w. s c h i e r z i c ht . n l

B&B en Camping Landgoed Wilgenheerd

B&B De Juckemaheerd

B&B Groningen Buiten

Fam. Gerdes Haven 8, Lauwersoog

Mernaweg 79 9964 AR Wehe-den Hoorn 0595-571239 www.de-energiek.nl

Camping ‘t Ol Gat

Hotel De Oude Smidse Dirk Wierengastraat 36 9969 PD Westernieland 0595-528620 www.hotel-deoudesmidse.nl

Hotel Waddenweelde

Winsumerdiep 6 9951 CG Winsum 0595-442750 www.marenland.nl

B&B Finisterre

Camping en Groepsaccommodatie Robersum Recreatie

Dorpsstraat 4 9957 ND Saaxumhuizen 0595-425231 www.finisterre.nl

Panserweg 5 9975 VZ Vierhuizen 0595-402613 www.robersum.nl

Camping De Rousant Nittersweg 8 9885 TC Lauwerzijl Zoutkamp 0595-402033 www.rousant.nl

B&B De Hugt Ingenieur A.J. van den Brielweg 1 9971 TA Ulrum 06-39657015 www.dehugt.nl

Camp Zuiderhorn Onderdendamsterweg 2 9989 TG Warffum 06-16378611

Natuurkampeerterrein 2Bunders Ellerhuizen 26 9781 TT Ellerhuizen 06-16787630 www.2bunders.nl

Jachthaven Hunzegat Strandweg 17 9974 SM Zoutkamp 0595-402875 www.hunzegat.nl

Jachthaven Noordergat Noordergat 1 9976 VR Lauwersoog 0595-402875 www.noordergat.nl

voor meer accommodaties zie www.waddenland.groningen.nl addenlandMagazine 2020

61

Restaurants en culinaire adressen EEN PRACHTIG INGERICHT HUIS MET STIJLVOLLE TUINEN ‘Klein maar fijn: kleine meubelen en houten voorwerpen in de borg’ ‘Leuke (junior)audiotour: Ga mee terug in de 18de eeuw.

Menkemaweg 2, 9981 CV Uithuizen

www.menkemaborg.nl

Camping de Breede

met zwembad!

• • • • •

Centraal gelegen, ruime kampeerplaatsen.

Geen douchemunten, gratis WiFi op élke plek!

Naast een bos en vrij toegang tot het zwembad.

2e prijs “Er op uit in eigen land” verkiezing!

Vanaf 16,- all-in. Hond gratis.

Breede 4a 9989TA, Warffum 0595-424642 / 06-27224600 info@campingdebreede.nl / www.campingdebreede.nl

Beleef het platteland van Groningen op de Lentemaheerd

De Boeter

Reitdiepskade 2 9974 PJ Zoutkamp 0595-438992 www.deboeter.nl

Kaasboerderij Kleikracht

Strandweg 5 9976 VS Lauwersoog 0519-349133 www.lauwersoog.nl

Schilligeham 3 9951 TN Winsum 0595-438949 www.kleikracht.nl

Gruytsweg 40 9852 TC Warfstermolen 06-52152046 www.genietlokaal.nl

Bakkerij Peters

Valge 18 9965 PG Leens 0595-571460 www.bakkerijpeters.nl

Garnwerd aan Zee

Uithuizermeeden www.lentemaheerd.nl - tel. 0595 415472

CAMP ZUIDERHORN Kleine camping Hutten&huisje Fluisterboot- & kanoverhuur Welkom op onze gastvrije, landelijk gelegen kleine camping.

Net buiten Warffum, aan het water, naast visvijver en bos.

Sfeervol kamperen op riante plaatsen, logeren in unieke hutten of het strandhuisje. Gezellige groepsruimte met keuken, speeltuin, klimbaan, veel speelgoed, huttenbouw, bootverhuur, vuurplaats, wifi, zelfschenkerij en culturele activiteiten.

Regnerus Praediniusstraat 3 Winsum www.bistrorefter.nl | 0595-202023 62

www.campzuiderhorn.nl welkom@campzuiderhorn.nl Onderdendamsterweg 2 9989 TG Warffum T 06 16378611

Dirk Wierengastraat 36 9969 PD Westernieland 0595-528620 www.hotel-deoudesmidse.nl

Het Booze Wijf

GenietLokaal

Ruim ingericht campingterrein • Royaal ingerichte B&B kamers Ook geschikt voor familie- en groepsuitjes Rolstoelvriendelijk • Hippe caravan • Pipowagen • Rustpunt

De Oude Smidse

Hunzeweg 38a 9893 PD Garnwerd 0594-628130 www.garnwerdaanzee.nl

De Voormalige Noorman

Haven 50 9976 VN Lauwersoog 0519–349422 www.lauwersoog.nl

Theeschenkerij

Domies Toen Hoofdstraat 76 9968 AG Pieterburen 06-46317067 www.domiestoen.nl

Grand Café het Spijslokaal

Oosterkerkpad 3 9989 AH Warffum 0595-252160 www.hethoogeland.com/horeca

Herberg De Gouden Karper Hoofdstraat Winsum 5 9951 AA Winsum 0595-744060 www.goudenkarper.nl

Elize Catharinaheerd

Hoofdstraat 103 9968 AC Pieterburen 0595-528461 www.elizecatharinaheerdblog. wordpress.com

De Theefabriek

Hoofdstraat 15-25 9973 PD Houwerzijl 0595-572053 www.theefabriek.nl

Restaurette Schierzicht Haven 8 9976 VN Lauwersoog 0519-349200 www.schierzicht.nl

Visser Vis

Haven 22 9976 VN Lauwersoog 0519-349101 www.visser-vis.nl

ZK 86

Reitdiepskade 1a 9974 PJ Zoutkamp 0595-402742 www.restaurantzk86.nl

De Oude Sluis

Hunsingokade 3 9974 SP Zoutkamp 0595-401870 www.deoudesluis.eu

Palingrokerij Gaele Postma

Reitdiepskade 16 9974 PJ Zoutkamp 0595-402177 www.palingrokerijpostma.nl

Sterkenburg Vis

Haven 9 9976 VN Lauwersoog 0519-349060 www.vishandelsterkenburg.nl

‘t Ailand

Haven 49a 9976 VN Lauwersoog 0519-349033 www.ailand.nl

De Hoornstertil

Mernaweg 60 9964 AV Wehe-Den Hoorn 0595-572638 www.hoornstertil.nl

Herberg Restaurant Molenrij

H.van Cappenbergweg 34 9977 RW Molenrij 06-53542292 www.herbergrestaurantmolenrij.nl

Bij Hammingh

Hunzeweg 32 9893 PC Garnwerd 06-23949453 www.cafehammingh.nl

Bistro Refter

Regnerus Praediniusstraat 3 9951 CA Winsum 0595-202023 www.bistrorefter.nl

Abrahams Mosterdmakerij en Restaurant Molenstraat 5 9967 SL Eenrum 0595-491600 www.abrahamsmosterdmakerij.nl

Waddengenot

Hoofdstraat 93 9968 AB Pieterburen 0595-528558 www.waddengenot.nl

De Jongens uit de buurt Winsumerdiep 6 9951 CG Winsum 0595-202040 www.dejongensuitdebuurt.nl

Kerk Klein Wetsinge Valgeweg 12 9773 TK Klein Wetsinge 06-54685405 www.kerkkleinwetsinge.nl

voor meer restaurants en culinaire adressen zie www.waddenland.groningen.nl addenlandMagazine 2020

63

M.P.S. Vlinderbalg

VISHANDEL STERKENBURG LAUWERSOOG

Ook voor groepen

 Rondvaarten  Dagtochten  Zomeravond-

vaarten  Vogeltochten

- PRACHTIG UITZICHT OVER HET LAUWERSMEER & DE WADDENZEE -

Vaarseizoen van april t/m oktober

- GEBAKKEN VIS - DAGELIJKSE AANVOER VAN VERSE VIS - ROOKVIS UIT EIGEN ROKERIJ -

MUSEA Visserijmuseum Zoutkamp

Snuif de geur van vis, teer, hout en diesel op in Visserijmuseum Zoutkamp en leer meer over de geschiedenis van de Zoutkamper visserij. Het museum aan de binnenhaven van de historische vissersplaats Zoutkamp is gevestigd in de voormalige, monumentale ‘betonningsloods’ van Rijkswaterstaat. Op de binnenplaats van het museum staat een origineel herbouwd Zoutkamper vissershuisje. Er worden vaartochten georganiseerd over het Reitdiep en het Lauwersmeer.

Reitdiepskade 11 | 0595-401957 | www.visserijmuseum.com

Tel. 06-21244416 - www.lauwersmeer.nl

WADVISTOCHTEN

Museum Wierdenland Ezinge

VISWERKPLAATS

Maak kennis met het wierdenlandschap en zijn lange bewoningsgeschiedenis in Museum Wierdenland in Ezinge. Dit wierdendorp ligt te midden van het oudste cultuurlandschap van Nederland: Nationaal Landschap Middag-Humsterland. Hier leefden vanaf de vroege ijzertijd mensen op wierden: kunstmatig opgeworpen woonheuvels. De wierde van Ezinge is wereldberoemd door de opgravingen tussen 1923 en 1934 onder leiding van Albert van Giffen.

Het museum organiseert regelmatig activiteiten voor kinderen.

Van Swinderenweg 10 | 0594-621524 | www.wierdenland.nl

- LEUKE SOUVENIRS & KLEDING -

Openluchtmuseum Het Hoogeland Warffum RESTAURANT RESTAURANT VISWERKPLAATS WADVISTOCHTEN

In dit museum op de wierde van Warffum, ontdek je het platteland van ruim honderd jaar geleden. Kijk rond in twintig historische gebouwen en ervaar hoe de mensen vroeger woonden en werkten. Woonkamers, slaapkamers en werkplaatsen zijn met oog voor detail ingericht. Het lijkt alsof de bewoners net even weg zijn. De lagere school, een kleine molen, een slagerij en een dorpscafé: het verleden komt hier tot leven.

Schoolstraat 4 | 0595-422233 | www.hethoogeland.com

PLATE SERVICE * VERSE VIS * GEBAKKEN VIS * GARNALEN * SNACKS&IJS * BROODJES * KOFFIE

HAVEN 9 - LAUWERSOOG - 0519-349060

Wat te zien, doen, beleven in Waddenland

CULTUREEL ERFGOED Haven 49 | 9976 VN Lauwersoog | 0519 349 003 | ailand.nl

d e Kleine Z eemeermin Handelskade O ost 2 9 9 3 4 A R D elf zijl 05 9 6 6 3 4 05 3 www.dekleinezeemeermindelf zijl.nl

Borg Verhildersum Leens

Cultuur en natuur gaan harmonisch samen op Landgoed Borg Verhildersum. Borgbewoners, boeren en arbeiders: Verhildersum toont het wonen en werken op het Groninger platteland in de 19e eeuw, maar dan in een hedendaags jasje. Bekijk de borg, het arbeidershuisje en de boerderij en ervaar hoe de bewoners leefden. In de borgtuin staan bronzen beelden van beeldhouwer Eddy Roos. Wandel door de oprijlaan, singels en landerijen met oude gewassen, fruit- en veerassen.

Wierde 40 Leens | 0595-571430 | www.verhildersum.nl

BLAD

Op de bank genieten van Gronings erfgoed? BLAD is een tweemaandelijks magazine over cultuur, eten en drinken, historie, natuur, recreeren, sport taal wonen en meer in het noorden van Groningen. www.bluemule.nl | 0595-552664

NATUUR & EDUCATIE Bezoekerscentrum Waddenkust Pieterburen

info@ tou rdewadden.nl 06 21 21 7 4 40

Dit is een van de informatiecentra van het Groninger Landschap langs de kust van Groningen. De inrichting van Waddenkust is gericht op beleven en doen. Thema’s zijn de verschillende biotopen aan de Waddenkust en het belang van de Waddenzee als tankstation tijdens de vogeltrek.

Er is een “natte ruimte” waar kinderen proefjes kunnen doen en planten en dieren onder de microscoop kunnen bekijken. In de filmzaal draait een informatieve film over de Noordkust. Vanaf het bezoekerscentrum loopt een wandel- en fietspad naar de waddendijk.

Hoofdstraat 83 Pieterburen | 0595-528522 | www.groningerlandschap.nl Vis eten kun je overal.

Maar voor Heerlijke gebakken en verse vis kunt u terecht in ons gezellig restaurant Visser Vis. Met een prachtig uitzicht op de visserijhaven en de Waddenzee.

Tevens is er elke zaterdag van april tot en met september een duurzame verse vis markt, geopend van 10 tot 13 uur, De Groene Vis. Visser Vis Haven 22, Lauwersoog 0519 34 91 01

64

D e heerlijkste visgerechten met uitzicht op zee en het nieuw aangelegd e kweld ergebied Uw id eale uitvalsbasis, tussenstop of eind punt voor een N aast ons restaurant opend d it jaar het grootste aangelegd e strand van d e Wad d enzee.

G eopend van vrijdag t/ m zondag van 11.00 tot 19 .00 uur ( ‘ s winsters tot 18.00 uur)

Zeehondencentrum Pieterburen

Zeehondencentrum Pieterburen vangt gewonde, verweesde en zieke zeehonden op en verzorgt ze tot het moment dat ze weer terug naar zee kunnen. In het bezoekerscentrum leer je alles over zeehond en zijn natuurlijke leefomgeving De Waddenzee. In de waddenspeelplaats op het terrein ontdek je de Waddenzee in het klein. Er zijn exclusieve rondleidingen achter de schermen en er zijn wisselende exposities. Ook kun je mee zeehonden vrijlaten op het wad of boek een zeehondensafari. Hoofdstraat 94a | 0595-526526 | www.zeehondencentrum.nl

DoeZoo Leens

De natuur saai? Bij DoeZoo zeker niet! Hier mag je niet alleen kijken naar de dieren, bloemen, planten, maar ze ook horen, voelen, ruiken en soms zelfs proeven. Er zijn regelmatig rondleidingen waar je dieren ook mag aanraken zoals vogelspin Hector of de slang Py. Dat is wel even wat anders dan plaatjes aan de wand van een museum. DoeZoo is ook de wereld van kriebelbeestjes: de insecten. Je komt er niet alleen insecten tegen, maar ook dieren en planten die insecten eten. DoeZoo is buiten en binnen (ruim 900m2 overdekt plezier!).

Wierde 17 Leens | 0595-572659 | www.doezoo.nl addenlandMagazine 2020

65

Hotel-Restaurant- Brasserie

KERAMIEK & SCHILDERIJEN www.wilvandonselaar.nl

U bent van harte welkom in ons Restaurant - Brasserie of bij mooi weer natuurlijk op ons nieuwe Terras

u bent ook welkom in het atelier Graag even bellen, dan weet u zeker dat ik thuis ben

De Rug 1 Lauwersoog | 0519-345145 | www.staatsbosbeheer.nl

Hogeweg 5 9977 PE Kruisweg (Kloosterburen) Tel. 0595 481854

LEUK & LEKKER Abrahams Mosterdmakerij en Restaurant

E en galerie die de spanning z oekt tu ssen twee ku nstenaars in é é n ex positie.

G A L E R I E

D e ou de z aaddrogerij met au thentieke weegb ru g, is een gewaagde amb iance, op een gewaagde plek, nab ij de W addendij k op het G roninger H ogeland.

K O F F I E SC H E N K E R I J

K O F F I E SC H E N K E R I J

BENT U AL NIEUWSGIERIG NAAR ONZE WADDEN ARRANGEMENTEN ??

Kijk op onze website WWW.EEMSHOTEL.nl Reserveer alvast een tafel 0596-612 636 of via info@eemshotel.nl

Het verkennen van Nationaal Park Lauwersmeer begint bij activiteitencentrum Lauwersnest.

Hier leer je alles over dit vogelparadijs op vroegere zeebodem. Vooral voor kinderen is een hoop te doen en beleven: volg een ‘spoedcursus boswachter’, timmer een nestkastje, doe mee met braakballen pluizen, bouw je eigen hut in het huttenbouwbos of loop het natuurpad. Voor de allerkleinsten is er het kabouterpad. In het informatiecentrum vind je foldermateriaal en naslagwerken over flora en fauna in het gebied.

elke dag open

Speciaal voor het Waddenland Magazine hebben wij een DIJK van een menu samengesteld voor slechts € 32,50 p.p.

Amuse *** Proeverij van gerookt en gekookt wadden vis *** Heldere krabsoep van het Wad *** Gebakken scholfilet met kokkels en mosselen met een witte wijnsaus *** Tiramisu van limoncello *** Koffie met bonbon

Activiteitencentrum Lauwersnest

keramiekstalletje aan huis

Bij Abrahams Mosterdmakerij wordt nog altijd op ambachtelijke wijze grove Groninger mosterd gemaakt. De tijd lijkt hier tientallen jaren te hebben stilgestaan. Tijdens een rondleiding hoor je hier alles over de productie van onze mosterd en komt je te weten waar Abraham de mosterd haalt. In het restaurant staat uiteraard de versgemaakte mosterdsoep bovenaan de menukaart.

Molenstraat 5 Eenrum | 0595-491600 | www.abrahamsmosterdmakerij.nl

De Theefabriek

Het paradijs voor de theeliefhebber vind je in het kerkgebouw van Houwerzijl. De Theefabriek is een unieke combinatie van Nederland’s enige theemuseum, een sfeervolle theeschenkerij met wellicht de meest uitgebreide theekaart ter wereld en een geurige theewinkel. In het theemuseum word je meegenomen op een ontdekkingsreis door de boeiende wereld van de thee, van robuuste machines tot breekbaar porselein.

Hoofdstraat 15-25 Houwerzijl | 0595-572053 | www.theefabriek.nl D ij ksterweg 2 997 8 T B H ornhu iz en T elefoon 0595 - 487 07 1 www.galeriegewaagd.nl

Kaasboerderij Kleikracht

Kleikracht is een biologisch melkveebedrijf en kaasmakerij met een boerderijwinkel aan huis. In de winkel wordt kaas van eigen melk en andere biologische producten verkocht. De rauwmelkse kaas is zelfgemaakt en heeft een authentieke smaak. Er is keuze uit kaas van jong tot oud, maar ook diverse heerlijke kruidenkazen.

O pen: V rij dag t/ m z ondag 13.00 tot 17 .00 u u r en op afspraak

Schilligeham 3 Winsum | 0595-438949 | www.kleikracht.nl

GenietLokaal

GenietLokaal is een cateraar die gasten graag kennis laat maken met streek- en biologische producten van het land. Het contact met de producenten staat voorop. GenietLokaal koopt de ingrediënten zelf in bij de boer. De mogelijkheden voor catering zijn eindeloos. Op basis van wensen en behoeften proef je de pure smaak van het wad!

Comfortabel gastenverblijf en een fraai natuurkampeerterrein

voor lunch, plates, patat en snacks of gewoon een drankje

Op het Hogeland van Groningen ontmoeten land en zee elkaar. De wereld lijkt hier eindig of begint juist hier….

Idyllisch en beschut gelegen, omzoomd door z’n oude wilgen, met aan weerszijden bospercelen. Maar ook met prachtige vergezichten over de akkers en weergaloze Groninger luchten!

Havenstraat 3, Wehe-den Hoorn

06 24 51 93 54

Noord Bromo is uniek gelegen, aan de voet van de waddenzeedijk.

Direct achter de dijk ligt het schitterende Groninger

Met een gezellig terras aan het water www.cafejena.nl

www.wilgenheerd.nl Aan rand Wereld Erfgoed en bij Nationaal Park, Lauwersmeer.

Stilte, Ruimte, Rust!

kweldergebied, onderdeel van het Werelderfgoed Waddenzee.

heul apart

MOR BIST IN GOUD GEZELSCHAP

Hoofdstraat Winsum 2B | 9951 AB Winsum | 0595 43 59 33

volg ons

06-52152046 | www.genietlokaal.nl

WaddenMax

In de zuivelruimte op dit bio-dynamische familiebedrijf wordt op ambachtelijke wijze yoghurt, kwark, roomboter en kaas gemaakt. De 80 melkkoeien mogen de hele zomer buiten lopen en eten hoofdzakelijk gras. Op stal krijgen ze er biologisch graan en grasbrok bij dat op het eigen bedrijf wordt verbouwd. In de ontvangstruimte zijn zuivel en vlees te koop.

Ommelanderweg 32 Hornhuizen |0595 435144| www.waddenmax.nl

Landgoud

Landgoud is een biologisch landbouwbedrijf, waar met zorg en aandacht diverse gewassen verbouwd worden, waaronder de witte aalbes, appels, bieslook, baktarwe en spelt. Dit resulteert in heerlijke appelsap, wijn en bessensap. Landgoud maakt onderdeel uit van het Pieterburen Speltproject. www.landgoud.nl

Elize Catharineheerd

Naast het koffie- en winkelmuseum, is de Elize Catharinaheerd een gezellig café. Gastvrouw Alice heet iedereen van harte welkom. Het café is een van de oudste panden van Pieterburen, geschikt voor feesten en bijeenkomsten. De eclectische verzameling koffie- en winkelspullen is tot een klein museum verworden.

Hoofdstraat 103 Pieterburen | 0595-528461 | www.elizecatharinaheerdblog.wordpress.com

In de verte ziet u Schiermonnikoog!

www.noordb romo.nl Vakantiehuisje Noord Bromo, Westpolder 26, 9975 WJ Hornhuizen 06 10 16 46 15 / 06 54 77 73 97

Wijngaard Hof van ‘t Hogeland

Hof van ‘t Hogeland op de zuidhelling van de eeuwenoude wierde Groot Maarslag produceert sinds 2015 wijn van Groninger bodem. Wijnboer Elma Middel plaatste in 2013 tweeduizend wijnstokken van de druivenrassen Solaris en Johanniter. Ze werkt zonder bestrijdingsmiddelen en maakt gebruik van de mest van eigen paarden en kippen. Rondleiding en wijnproeverij op afspraak.

Groot Maarslag 12 Mensingeweer | 06-19248249 66

addenlandMagazine 2020

67

VASTE PLANTEN Ruime keuze, nergens voordeliger

10 stuks voor .....................€ 10,00

FRUITTUIN

Museum Landgoed Verhildersum Leens 3 april t/m 1 november 2020

ACTIEF & DOEN Adventurepark Waddenfun

Dit grootste indoorklimpark en outdoor-activiteitencentrum van Noord-Nederland is geschikt voor iedereen van 4 jaar en ouder. Je kunt er met 45 bruggen tot 8 meter hoogte klimmen en tot slot tokkelen over de weilanden. Maar er kan nog veel meer: van een break-in-escape-Room en boogschieten tot Kolonisten van Waddenland en moorddiner.

Aardbeiplanten, rabarber, bessenstruiken, appel, peer, pruim, kers, walnoot, kweepeer, hazelnoot, tamme kastanje, amandel etc.

Trekweg 1 Wehe Den Hoorn | 0595-439880 | www.waddenfun.nl

Verkoop: maandag t/m donderdag van 13.00 tot 17.00 uur, Vrijdag en zaterdag van 9.00 tot 17.00 uur.

Kaarsenmakerij Wilhelmus

KWEKERIJ BRANDENBURG

Havenweg 10 - B

Deze ambachtelijke en historische kaarsenfabriek is gevestigd bij de haven in het pittoreske dorpje Eenrum. In de werkplaats proef en ruik je de sfeer van vroeger doordat er nog steeds kaarsen volgens de eeuwenoude methode worden geproduceerd. Maar ook de moderne toepassingen van het kaarsen maken zijn bij ons te zien. Zelf kaarsen maken? Hier kan het!

o - tel: 06-21463693

Hoofdstraat 14 Eenrum | 0595-491388 | www.kaarsenmakerijwilhelmus.nl

maisdoolhof klompgolf

Bloemenboerderij /Maisdoolhof

Dit is dé plek om zelf bloemen te plukken en te dolen door een echt maisdoolhof! Daarna kun je uitrusten in het maïsbad. Ook kun je op het erf skelteren en op ligfietsen rijden en botsen op de botsfietsen. Op de bloemenboerderij is voor jong en oud altijd wat te beleven.

De boerderij beschikt over een terras en boerderijwinkel.

Kabouterdoolhof bloemenpluktuin appartement

skelters

rustpunt bowlen

Dikemaweg 10 Saaxumhuizen | 0595-423577 | www.bloemenboerderij.com

ligfietsen winkel

terras

Stichting Wadloopcentrum Pieterburen

maisdiploma

De gidsen van Stichting Wadloopcentrum Pieterburen nemen al 60 jaar (!) mensen mee het Wad op. Van lichte en zware wadlooptochten tot zwerftochten, oversteken naar de eilanden en combinaties van vaar/wadlooptochten.

De Bloemenboerderij/maisdoolhof

Haven 20 Lauwersoog | 0595-528300 | www.wadlopen.com

Dikemaweg 10 9957 NB Saaxumhuizen www.bloemenboerderij.com ...op 5 kilometer van Pieterburen...

Exotische planten voor de Nederlandse tuin

Palmbomen Olijfbomen Bamboe en meer... woensdag t/m zaterdag van 09:00 tot 17:00 uur Hogeweg 29 9977 PE Kloosterburen Tel. 0595 481 281

www.bamboospirit.nl 68

Wadlopen Wie Waddenzee zegt, zegt Wadlopen.

Dit is een van de meest populaire activiteiten om te ondernemen, eenmaal in Waddenland. Er zijn diverse mogelijkheden om het wad op te gaan.

Wadlopen Pieterburen

AUTOSCHADE H.J. FABER

Wadlooptochten, educatieve tochten, oestertochten, tochten voor kinderen, maar ook oversteken naar Schiermonnikoog. Wadlopen Pieterburen biedt voor elk wat wils.

Hoofdstraat 84 Pieterburen | 0595-528558 | www.wadlopen-pieterburen.nl

Dijkstra Wadlopen

Deze oudste wadlooporganisatie van Nederland biedt educatieve tochten en zwerftochten aan op het Wad. Ook een bezoek aan de Engelsmanplaat en oversteken naar Ameland of Schiermonnikoog zijn mogelijk.

Hoofdstraat 118 Pieterburen | 0595-528345 | www.wadloop.nl

Tuk Tuk Lauwersoog

Huur een authentieke tuk tuk en ontdek het Lauwersmeer en omgeving in je eigen tempo. Na een korte oefenrit kun je op pad! Tuk Tuk Lauwersoog biedt verschillende arrangementen en routes.

 Autoberg

in 24-uurs s g: 0595-424500 ervice

Kustweg 18 Lauwersoog | 06-83332222 | www.tuktuklauwersoog.nl

40Mijl, Lauwersmeermars en Kennedymars

Drie unieke wandelevenementen in en om Nationaal Park Lauwersmeer. Tijdens de 40Mijl lopen wandelaars ’s nachts door Dark Sky Park Lauwersmeer en langs de zeedijk de zonsopgang tegemoet. De Lauwersmeermars is van oorsprong een militaire mars. Deze bijzonder mooie route om het Lauwersmeer kent afstanden van 25 km, 40 km en 40 mijl. De Kennedymars is een wandeltocht van 80 km die binnen 20 uur gelopen dient te worden. www.40mijl.nl

Waddenhoeve

De Waddenhoeve biedt tal van activiteiten voor groepen, waaronder wadlopen vanaf het Pieterburenwad. Een kano of fiets huren kan ook. Vanaf de eigen kanosteiger peddel je zo naar het kleinste buitendijkse zeehaventje van Nederland; Noordpolderzijl. Op de fiets ben je sneller en trap je heerlijk door de zilte wind langs de Waddendijk.

Middendijk 2 Noordpolderzijl | 06-29377763 | www.waddenhoeve.com

HOOGEWEG 2 - 9953 TE BAFLO TELEFOON: 0595-424719 FAX: 0595-422509 WWW.FABERBAFLO.NL AUTOSCHADE-BERGING-FABER

VAARTOCHTEN & BIJZONDERE TOURS MS-Tender

Voor de echte sportvisser is er de MS-Tender. Deze sportvisboot verzorgt dagelijks tochten vanuit Lauwersoog. Er wordt gevist op kabeljauw, makreel en andere vissoorten. Er zijn dagtochten en meerdaagse tochten. Ook als je niet wilt vissen, maar gewoon wilt genieten van een tocht op zee, is meevaren een geweldige ervaring.

Haven 50 Lauwersoog | 06–22903225 | www.ms-tender.nl addenlandMagazine 2020

69

Beleef Lauwersoog

Op zeehondenexpeditie, een zandplaatwandeling of met een snelle RIB het Wad op? Beleef Lauwersoog biedt voor jong en oud een ultieme uitdaging.

Strandweg 1 Lauwersoog | 0519–349422 | www.lauwersoog.nl

Gebroeders Luden

De voormalige reddingsboot Gebroeders Luden biedt o.a. vaartochten aan in Nationaal Park Lauwersmeer en op de Waddenzee met eventueel een bezoek aan Schiermonnikoog. Naast arrangementen met wadlopen en ‘wadeten’ zijn er ook Yoga tochten op Engelsmanplaat.

Wadlopen doe je bij Dijkstra wadlooptochten

Haven 20 Lauwersoog | 06-12293397 | www.gebroeders-luden.nl

De Marenboot

De Hoornstertil verhuurt Marenboten en Grunnboten voor een heerlijk middagje of dagje varen over de Groningse maren. Neem bij het startpunt één van de vaarroutes mee die je naar de mooiste plekjes brengt.

Jarenlange ervaring D ij kstra is de grootste en ou dste wadloopve reniging va n N ederland.

Mernaweg 60 Wehe-Den Hoorn | 0595-572638 | www.hoornstertil.nl

Groot aanbod aan tochten - wadlopen vanaf 8.Bij D ij kstra heeft u keu ze u it een ru im assortiment tochten.

Tour de Wadden

Op zoek naar een unieke tour op het Waddenkustgebied of de Waddenzee? Van mei tot en met oktober rijdt de WaddenExpress, een authentieke Volkswagenbus uit ‘69, diverse thematours van de Stad Groningen naar het Wad; van wadlopen, fotografie workshops, yoga op de drooggevallen zandplaat tot zeil- en culinaire tochten. Ook weekend- en weekreizen.

Arrangementen op maat O ok dive rse arrangement op maat vo or kleine en grote groepen.

Taco Mesdagplein 14 Groningen | 06-21217440 | www.tourdewadden.nl

Vaartochten Visserijmuseum Zoutkamp

Varen met een vleugje nostalgie? Het Visserijmuseum organiseert bijzondere vaartochten op het Reitdiep, het Lauwersmeer en de Waddenzee met de historische garnalenkotter ZK 4 Albatros en de houten garnalensloep ZK 31 Neptunus. Geniet van een ontspannen dagje op het water en laat je verrassen door de veelzijdige natuur.

Bezoek onze website voor meer informatie en boekingen.

D ij kstra W adlooptochten H oofdstraat 118 9968 A H P ieterb u ren

tel. 0595- 528345 email. info@ wadloop.nl internet. www.wadloop.nl

Reitdiepskade 11 Zoutkamp | 0595-401957 | www.visserijmuseum.com

Rust en Ruimte aan het Lauwersmeer...

Vaar mee met De Dageraad!

Toe aan een heerlijk d agje weg?

Camperplaatsen Trekkershutten

Chaletverhuur Bootverhuur

Feestlokatie ‘de Huiskamer van LauwersmeerPlezier’, voor een gezellige barbecue, een inspirerende vergaderruimte of een mooi feest!

W ij varen iedere ochtend vanuit de vissershaven van Lauwersoog.

S p ortvisserij D ageraad @ msdageraad 70

Wij zien u graag op De Dageraad!

WadOp organiseert diverse tochten met de MS Wadstruner en de MPS Middelzee over het Lauwersmeer en de Waddenzee. Dit varieert van rondvaarten, Waddensafari’s tot zeehondentochten met zandplaatwandelingen.

Lauwersoog | 06-55720152 | www.wadop.nl

Vissen op makreel en kabeljauw op open zee, dat kan met de De Dageraad vanuit Lauwersoog.

Dit schip is van alle moderne apparatuur voorzien en wordt naast sportvisserij ook voor andere doeleinden gebruikt, zoals vogels spotten en rondvaarten. Ook meerdaagse tochten zijn mogelijk.

Haven 30 Lauwersoog | 0519-297992 | www.vissenopdenoordzee.nl

Ontdek de wadden en de noordzee

Een aanrade r voor he t hele gez in!

ZK9

De viskotter ZK 9 Antonia biedt kleinschalige vaartochten aan over het Nationaal Park Lauwersmeer en het Werelderfgoed Waddenzee. Je brengt een bezoek aan zeehonden in hun natuurlijke omgeving of vaart naar de Engelsmanplaat aan de westzijde van Schiermonnikoog. Hier kun je even van boord voor een bezoek aan de vogelwachters in het reddingshuisje op palen.

Kerkpad 2 Zoutkamp | 06-23414542 | www.zk9.nl

Bel voor boekingen of meer informatie met de familie Drijver: 0519-297992 www.dageraad.org

www.reitdiepveer.nl

Sportvisserij Dageraad

LauwersmeerPlezier!

I n de zomer vissen wij op makreel en kabeljauw.

Toe aan een rustgevend vaartochtje van een kwartier tussen de twee aanlegplaatsen bij de eeuwenoude sluizen van Aduarderzijl en Schaphalsterzijl? Pak dan het Reitdiepveer. Deze veerdienst opent veel mogelijkheden voor fietsers, scootmobielers en wandelaars. Fiets- en wandelroutes op het Hogeland en in Middag-Humsterland kunnen voortaan op uiterst vriendelijke manier met elkaar worden gecombineerd.

WADOp

Kustweg 30, 9976 VP Lauwersoog (t.o.de ingang visserijhaven) 06 - 30 08 34 94 www.chaletverhuurlauwersoog.nl lauwersmeerplezier@gmail.com

G eniet van het zeevissen en een heerlijke vaartocht langs de prachtige zandbanken met D e D ageraad.

Reitdiepveer

Rondvaartbedrijf Lauwersmeer

www.ms-tender.nl 06-22903225

Vaar mee op rondvaartboot Vlinderbalg en beleef op unieke wijze de schoonheid van het Lauwersmeergebied. De kapitein van het schip vertelt tijdens de rondvaart over de rijke historie en de flora en fauna van het natuurgebied. Thematochten zijn onder andere een zomeravondrondvaart, dagtocht naar Dokkum en vogelexcursies.

Opstapplaatsen Oostmahorn en Lauwersoog | 06-21244416 | www.lauwersmeer.nl addenlandMagazine 2020

71

Huur een tuktuk,

het leukste uitje van Groningen

Wadvistochten & workshops Lauwersoog

Ga mee op avontuur op de Waddenzee met vissers Jan en Barbara! Kom vissen vangen, oesters plukken, slikslede rijden, plankton kijken of volg een workshop zeewier bereiden, vis fileren, roken of koken. Doe kennis op over de traditionele visserij en leer alles over ambachtelijke Waddenvis. De gekoelde vis werkplaats zit naast Restaurant ‘t Ailand. Lunch en/of diner arrangement bijboeken is mogelijk. Ook voor groepen.

Haven 49 Lauwersoog | 0519-349033 | www.wadvistochten.nl

Varen over de Maren

Marenland in Winsum verhuurt kano’s en fluisterboten waarmee je ongestoord de prachtige kronkelende maren van Waddenland kunt verkennen. Vaarroutekaarten worden ter plaatse verstrekt.

Winsumerdiep 6 Winsum | 0595-442750 | www.marenland.nl

JACHTHAVENS Jachthaven Noordergat

Een aanrader voor het ! hele gezin

Noordergat staat in directe verbinding met het Lauwersmeer en biedt daarmee mogelijkheden voor vaartochten naar het Groninger land, Groningen stad, en ook naar de Friese meren. Op slecht 300 meter ligt de Robbengatsluis, die toegang geeft tot de Waddenzee en daarmee de Waddeneilanden en Noordzee.

Noordergat 1 Lauwersoog | 0519-349040 | www.noordergat.nl

06 83 33 22 22 www.tuktuklauwersoog.nl Vertrekpunt het echte wadlopen in Pieterburen!

addengenot.nl

Pieterburen Beleef het eilandgevoel op het vaste land...

APRIL

Woensdag 13 7:30 Donderdag

Woensdag 1

8:00 Donderdag

8:15 Vrijdag 26

Vrijdag 3

10:15 Zaterdag 16

10:15 Zondag 28

Zondag 5

13:15 Maandag 18 12:45 Dinsdag 30

Donderdag 2 9:00 Vrijdag 15 Zaterdag 4 Maandag 6 Dinsdag 7

12:00 Zondag 17

14:15 Dinsdag 19

9:00 Zaterdag 27

11:30 Maandag 29 13:45

15:45 Zaterdag 12

9:30 Dinsdag 4

8:45

9:45

11:15

Donderdag 6 18:00 Dinsdag 15

14:00

17:45 Zaterdag 23

16:15

Zondag 12

18:45 Maandag 25 17:30 Donderdag 2 12:45 Dinsdag 11

9:30 Zaterdag 8

10:45 Zondag 9

Zondag 9

JULI

17:00 Woensdag 1 11:45 Maandag 10

18:30 Woensdag 16 15:00 19:00 Donderdag

15:45

19:30 Zaterdag 19

17:30

7:00 Vrijdag 18

7:30 Zondag 20

16:45

18:00

8:00 Maandag 21 18:45

18:00 Vrijdag 3

14:00 Woensdag 12 8:45 Dinsdag 22

7:00

Woensdag 15 8:30 Donderdag

19:15 Zondag 5

16:00 Donderdag

9:30 Donderdag

8:15

Vrijdag 17

11:00 Zaterdag 30

8:45 Dinsdag 7

12:00 Zaterdag 26

10:30

Zondag 19

13:30

Dinsdag 14 Donderdag

Zaterdag 18

7:15 Dinsdag 26

8:00

16:45 Zondag 13

Vrijdag 10

18:15 Zondag 24

15:00 Vrijdag 11

7:30

10:45 Woensdag 5 17:15 Maandag 14 12:45

15:00 Maandag 29

Maandag 13

8:00 Woensdag 27 18:45 Zaterdag 4 9:30 Vrijdag 29

12:30 Zondag 31

JUNI

Maandag 20 14:15 Maandag 1

7:45 Maandag 6

15:00 Woensdag 12 8:45 Woensdag 23 7:45 17:00 Vrijdag 14

17:45 Zaterdag 15

9:45 Woensdag 8 18:15 Zondag 16

11:00 Donderdag 9 18:45 Dinsdag 18

Dinsdag 21

15:15 Dinsdag 2

Donderdag

16:15 Donderdag 4 14:15 Zaterdag 11

20:00 Vrijdag 21

Zaterdag 25

17:15 Zaterdag 6

8:45 Zondag 23

Vrijdag 24

Zondag 26

12:15 Vrijdag 10

18:30 Donderdag

11:30 Dinsdag 25

8:00 Vrijdag 9

7:30

Wadlopen-Pieterburen.nl

13:45 Donderdag

9:45 Zondag 11

9:15

17:45 Woensdag 15 10:15 Maandag 24

8:45 Zaterdag 13

8:30 Maandag 20 15:30 Zaterdag 29

6:45 Zaterdag 3

17:00

7:15 Donderdag 8 7:00

12:45 Woensdag 26 8:45 Zaterdag 10

8:15

Start Pieterpad

9:15 Dinsdag 21

16:30 Zondag 30

13:45 Woensdag 14 13:30

Diverse wadlooptochten

11:45 Donderdag

18:00

11:15 Maandag 15 10:15 Woensdag 22 17:15 Maandag 31 14:45 Donderdag

14:15

13:45 Woensdag 17 12:45 Vrijdag 24

13:45 Zaterdag 25

Vrijdag 8

15:15 Maandag 27

17:15 Zondag 21

14:30 Zondag 26

16:00 Dinsdag 28

SEPTEMBER

18:45 Dinsdag 1

Vrijdag 16

15:45 Zaterdag 17

7:00 Woensdag 2 16:15 Vrijdag 23

7:30 Donderdag 3 17:00 Zaterdag 24 8:30 Vrijdag 4

9:15 Zaterdag 5

Zondag 10 18:00 Maandag 22 16:45 Woensdag 29 10:00 Zondag 6 Maandag 11 18:30 Dinsdag 23 17:15 Donderdag 11:15 Maandag 7 Dinsdag 12 7:00 Woensdag 24 18:00 Vrijdag 31 12:45 Dinsdag 8

17:30 Zondag 25

15:15

16:15 8:00

8:45

9:00

18:00 Maandag 26 10:30

18:15 Dinsdag 27 18:45 Vrijdag 30 19:15 Zaterdag 31

11:45 14:15 14:45

Strandweg 17 Zoutkamp | 0595-402875 | www.hunzegat.nl

Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog

Haven 2 Lauwersoog | 0519-349023 | www.havenlauwersoog.nl

HET HOOFD LEEGMAKEN Doe eens Wad

Doe eens Wad zet zich in voor een structurele aanpak van de Plastic Soep in de Waddenzee.

Tussen Ameland en Schiermonnikoog ligt het Rif, een prachtige zandplaat. Door de stroming van de zee, komt hier veel afval terecht. Vanuit Lauwersoog varen we met de Raaf naar de zandplaat om daar samen op te ruimen. Je ziet dat je daadwerkelijk iets kunt doen om de aarde mooier te maken; dat geeft een waanzinnig goed gevoel.

Ligplaats De Raaf: Lauwersoog | 06-14315932 | www.doeeenswad.nl

Enne Jans Heerd

De Enne Jans Heerd is een monumentale boerderij op de wierde Maarhuizen, vlak buiten het dorp Winsum. De boerderij krijgt een nieuwe functie als belevingsplek waar je kort of langer kan verblijven en kan genieten van natuur en cultuur. Vooruitlopend op deze nieuwe functie organiseren we proefgewijs alvast allerlei activiteiten en kan je er nu al prachtig wandelen door een eeuwenoud landschap op en rondom de wierde.

Maarhuizen 3 Winsum | 06-41910316 / 06-51309453 | www.ennejansheerd.nl

YogaHuis Saaxumhuizen

Het YogaHuis is een helende plek om thuis te komen. Een plek waar je stil kunt worden en wilt mediteren. Maar ook een plek waar je het fysieke lichaam kunt ervaren. Een plek van yoga, meditatie, muziek, eten, lezingen en persoonlijke coaching. Het YogaHuis organiseert ook

yogaweken, yogaweekenden en combinaties van yoga en lekker eten of yoga en muziek.

11:00 Maandag 12 10:45

12:00

16:30 Zaterdag 20

Restaurant Waddengenot

14:45 Vrijdag 28

7:45 Zondag 19

Woensdag 6 14:45 Donderdag

Zaterdag 9

OKTOBER

17:45 Donderdag 1 15:45

12:15 Dinsdag 13

Donderdag 7 15:45 Vrijdag 19

Pizzeria/Grill Bij de Buren van Pieter

Café de Après Wad-bar

7:15 Zaterdag 18

Dinsdag 5

Reserveren en/of informatie: www.wadlopen-pieterburen.nl info@wadlopen-pieterburen.nl Tel: +31 (0)595 - 528 558 Hoofdstraat 84 9968 AG Pieterburen

6:30

7:45 Donderdag

12:45 Dinsdag 16

Wadloopschoenen/laarzen, zijn te huur in onze Wadloopwinkel of restaurant Waddengenot aan Zee

19:15 Woensdag 7

16:15 Maandag 13

Donderdag

Maandag 4

Hier bruist het Wad en het vakantiegevoel.

Geulen, slik, zandbanken en zeehonden, tijdens het wadlopen maak je alles mee.

Kijk op onze website voor alle tijden en tochten!

9:15 Zondag 23

17:00 Dinsdag 14

10:00 Zondag 14

het hele jaar door, ook in de winter!

16:30

17:45 Zondag 7

Zaterdag 2

www.wadlopen-pieterburen.nl

18:30 Vrijdag 2

18:45 Dinsdag 9

Zondag 3

14:15

Pieterburen.nl Beleef het eilandgevoel op het vaste land...

Kijk voor alle tijden en tochten op

8:00 Zaterdag 22

Woensdag 29 7:00 Woensdag 10 19:00 Vrijdag 17

Vrijdag 1

15:15 Dinsdag 29

adlopen-

17:00

15:15 Zondag 12

Vrijdag 12

12:00

19:15 Woensdag 19 16:15 Woensdag 30 15:15

Dinsdag 28

MEI

13:15 Zondag 27

9:15

Hunzegat is gelegen aan een heerlijk rustig natuurgebied, vlakbij Zoutkamp en op steenworp afstand van het Lauwersmeer. De haven, met 250 ligplaatsen en 40 passantenplaatsen, is voorzien van allerlei gemakken, zoals een winkel, tankstation en mastenmakerij.

De Haven van Lauwersoog is een vissers- en een recreatiehaven. In de haven zijn onder meer de visafslag, visgroothandels, scheepsbenodigdheden, een douanekantoor, een drijvend dok voor onderhoudswerkzaamheden, een aantal restaurants, viswinkels en sportvisbedrijven gevestigd.

Daarnaast vertrekt de veerboot naar Schiermonnikoog vanuit de haven.

7:15 Donderdag

16:45 Vrijdag 5

Maandag 27 18:15 Maandag 8

10:30 Vrijdag 25

Woensdag 8 17:45 Maandag 17 14:15 Maandag 28 13:15

Woensdag 22 15:45 Woensdag 3 13:15 Zaterdag 11

72

8:30 Maandag 3

7:45 Zondag 2

JULI

15:45 Dinsdag 30

Woensdag 9

13:45 Donderdag

Woensdag 8 16:15 Donderdag

Zaterdag 11

Advertentie Waddenland Magazine 190x136 mm 2020.indd 1

AUGUSTUS

19:30 Zaterdag 1

15:15 Woensdag 20 14:30 Woensdag 1 11:45 Vrijdag 7

Donderdag 9 17:00 Vrijdag 22

WWW.WADLOPEN-PIETERBUREN.NL

18:45

Jachthaven Hunzegat

Hotel Waddenweelde*** Badhuis Waddenwellness Waddengenot aan Zee Speeltuin en kinderfeestjes

17-02-2020 11:20

Saaxumhuizerweg 2 Saaxumhuizen | 06-13607111 | 06-49925410 | www.yoga-huis.nl

TUINEN Domies Toen - Een botanisch pronkjewail

Aan de voet van de Petruskerk in het dorp Pieterburen ligt Domies Toen. Een botanische tuin, erkend als museumtuin. Domies Toen, ook wel de tuin van de dominee, heeft op een bescheiden oppervlak een verrassende verscheidenheid aan sferen: het parkachtige van vijvers en oude bomen, formele vormen van buxushaagjes en rozenperken, het weelderige van bloemenweiden vol inheemse plantensoorten, en in het voorjaar vele stinzenplanten.

Hoofdstraat 76 Pieterburen | 06-46317067 | www.domiestoen.nl addenlandMagazine 2020

73

Notoarestoen

De Notoarestoen is een arboretum in Eenrum, in de Nederlandse provincie Groningen. De tuin is gesticht in 1968 door notaris Cornelus Nanning Smit. De tuin heeft een oppervlakte van 2 ha.

Notaris Smit verwierf de grond in eigendom na een ruilverkaveling.

Ernstheemsterpad, 9967 PV Eenrum | 0595-492058 | www.arboretumeenrum.nl

De Kleine Plantage

‘een heel bijzonder plekje in Zoutkamp’

Hagen en gazons, ritme en rust, zijn de belangrijkste elementen temidden van de weelderige borders en moerbedden van tuin en kwekerij. Het weidse met groen omzoomde landschap van het Groninger Hogeland vindt zijn weerklank in de tuin. Op de ruim 1 ha. groeit een enorme verscheidenheid aan vaste planten, clematissen en rozen. Tevens tuingalerie, leestafel en gelegenheid voor koffie en thee.

Handerweg 1 Eenrum | 0595-491604 | www.dekleineplantage.nl

Borgtuin Verhildersum

De borgtuin is een symmetrische stijltuin met invloeden uit de Renaissance en de Barok. Naast de borders, met vaste en eenjarige planten en eenjarige planten en een kruidentuin, kunt u in de tuin meer dan 90 soorten rozen en 50 soorten clematissen bewonderen. Het prieel en de banken nodigen uit om even tot rust te komen.

Wierde 40 Leens | 0595-571430 | www.verhildersum.nl

KUNST Galerie Gewaagd

Galerie GEWAAGD in Hornhuizen is gevestigd in een voormalige zaaddrogerij met de nog originele weegbrug, daarom GEWAAGD. Vanaf Pasen t/m november is de galerie te bezoeken.

Meestal zijn er 2 exposanten, waarvan de één met hangend werk en de ander met ruimtelijk werk.

Om de 6 weken is er een nieuwe expositie van overwegend regionale kunstenaars. Koffie en thee met zelfgebakken lekkers, zoals boterkoek gebakken van speltmeel wordt geserveerd in de koffieschenkerij of op het terras.

ing voor isolatie door het gebruik

Camping ‘de Rousant’ in het hoge noorden van de provincie Groningen heeft voor u een zee van ruimte. Een eindeloos lijkende weg tussen ‘t water door, met aan uw linkerzijde ongekende variatie aan landschappelijk schoon en een grote verscheidenheid aan plekjes waar u een onderkomen kunt vinden voor tent of caravan.

van natuurlijke producten: isolatie

www.rousant.nl

Isolatie is belangrijk om energie te kunnen besparen. Goldshell heeft de oploss-

Dijksterweg 2 Hornhuizen | 0595-487071 | www.galeriegewaagd.nl

Annemarie Mayers – Atelier & Huisgalerie

De wereld een beetje lichter maken, dat is wat kunstenares Annemarie Mayers met haar werk wil laten zien. De oude koeienstal op woonboerderij Noorderloft is omgetoverd tot huisgalerie waar keramiek in verschillende vormen en in intense kleuren tentoongesteld zijn. In de schuur bevindt zich een ruim atelier waar onder andere Vedic Art workshops gevolgd kunnen worden.

Ommelanderweg 6 Hornhuizen | 0595-481080 | www.annemariemayers.nl

Atelier Trudy Beekman

Beeldend kunstenaar Trudy Beekman werkt in haar atelier in Warffum aan botanische tekeningen, schetsen en ander beeldend werk. Inspiratiebronnen zijn de vergezichten en wolkenluchten van het Groningse Hogeland en haar omvangrijke verzameling natuurobjecten (‘vindsels’). Bezoek het atelier, de bibliotheek, de tuin en de winkel.

Hoofdstraat 5 Warffum | 06-30288306 | www.trudybeekman.nl

door middel van schelpen.

Hotel de Marne

www.goldshell.nl

Hotel De Marne is een digitaal plat-

Fietsverhuur

form waarop ruim 40 ondernemers zijn vertegenwoordigd: B&B’s, campings, restaurants, galeries, producenten van streekproducten en meer. Zij delen graag hun kennis over dit lege, ruige en wonderschone gebied aan de Waddenzee en het Lauwersmeer.

Welkom in het NIETS dat boven Gro-

Garnalenafslag

Goldshell

Goldshrimp

Camping

ningen gaat!

www.hoteldemarne.nl 74

addenlandMagazine 2020

Guikema Rijwielhandel

Waddenhoeve

De Groene Kicker

Zuiderweg 3 9891 TC Ezinge 0594-621890 www.guikemarijwielhandel.nl

Middendijk 2 9988 TC Noordpolderzijl 06-29377763 www.waddenhoeve.com

Hoofdstraat 102 9968 AH Pieterburen 06-25238304 www.waddenhoes.nl 75

KERK OPEN, KOM BINNEN

Evenementen en exposities EVENEMENTEN 25 april

Naar de bollen

H E T S P E LT- P R O J E C T In Speltproject Pieterburen werken boer Havenga, molenaar Wassens en bakkerij Peters samen in het verbouwen en verwerken van spelt. Sinds jaren wordt uitsluitend het oerras Oberkulmer Rotkorn (100% zuiver) geteeld.

Geïnteresseerd?

Kom naar Bakkerij Peters in Leens of Korenmolen Joeswert in Feerwerd.

Onze speltproducten zijn: -brood, -koek, -crackers, -meel, -bloem, -pasta, etc.

Zie de website voor actuele informatie en openingstijden.

Vanuit Uithuizen kunnen deelnemers wandelen, fietsen en toeren langs de bloembollenvelden. www.naardebollen.nl

Veel van onze kerken hebben de deuren ‘los’ voor bezoekers.

U bent van harte welkom.

Kerk open, kom binnen!

3 mei

Lauwersmeer marathon

Ronde door Groningen en Friesland om het Nationaal Park Lauwersmeer. Meerdere afstanden mogelijk. www.40mijl.nl

www.groningerkerken.nl

www.spelt-pieterburen.nl | j.hiddema@kpnplanet.nl | 0595-528405

12 mei

Trudy Beekman: workshop stinzenplanten

D R U K > P R I N T > SI GN MARNEVEENSTRA.NL

!

D A L B N E E D A W

Leer je basiskennis op gebied van natuurtekenen te verfijnen.

Kijk op de website voor meer workshops. www.trudybeekman.nl

30 mei

20 juni

24 oktober

Een unieke wandeltocht door het Dark Sky Park in de (bijna) kortste nacht van het jaar. Over de dijken van het Reitdiep, langs het Lauwersmeer en over de zeedijk met uitzicht op Schiermonnikoog. www.40mijl.nl

Beleef de duisternis in Dark Sky Park Lauwersmeer. Maak o.a. een nachtwandeling of ga sterrenkijken. www.nachtvandenacht.nl

40Mijl nachtwandeling

20 en 21 juni

Open tuinen weekend

Geniet van prachtige en bijzondere tuinen. www.groei.nl/opentuinenweekend

25 t/m 28 juni Op Roakeldais

Een internationaal folkloristisch dansfestival dat elk jaar in het Groningse Warffum wordt gehouden. Iedere dag is er voor jong en oud heel wat te beleven. www.oproakeldais.nl

Nacht van de nacht

12 en 13 december

Midwinter op Verhildersum Living history op de sfeervol verlichte borg. www.verhildersum.nl

14 februari 2021

Carnavalsoptocht Kloosterburen

Carnaval in het noorden. www.oldeclooster.nl

EXPOSITIES t/m 17 mei

Wie wat bewaart (en waarom)

Beleef het wad langs de Groningse waddenkust. Het hele weekend zijn er diverse activiteiten van kwelderwandeling tot waddenmaaltijd. www.waddenland.groningen.nl

Openluchtmuseum Het Hoogeland heeft een grote collectie van zo’n 23.000 objecten. Omdat niet alles getoond kan worden, staan er vele voorwerpen in depots. Met deze tentoonstelling gunt het museum de bezoekers een kijkje achter de schermen. www.hethoogeland.com

De Lauwersmeermars is een route van 45 km om het Lauwersmeer. De Kennedymars is een wandeltocht van 80 km die binnen 20 uur gelopen dient te worden. www.40mijl.nl

1 en 2 augustus

3 april t/m 1 juni

1 juni

13 september

Meerdere locaties in Waddenland o.a. Verhildersum. Het landelijke thema van dit jaar is: Bezet en Bevrijd. Op Verhildersum worden speciale rondleidingen gegeven door de borgbewoners om 11 uur, 13 uur en 15 uur. www.dagvanhetkasteel.nl/ en www.verhildersum.nl

Een festival waar vogels centraal staat met muziek, lezingen, lekker eten en drinken, excursies, kunst, wetenschap en theater. www.np-lauwersmeer.nl

Highland Games Winsum

Met een foodfestival, oude ambachtenmarkt, veel muziek en highland games. www.ovgwinsum.nl

30 mei

Lauwersmeermars en Kennedymars

Dag van het kasteel

6, 7, 13, 14, 20, 21 juni Tuin Kunst Hogeland

Een rondje langs drie tuinen en galeries: De Kleine Plantage in Eenrum, Parktuin Oosterhouw in Leens, Anne Wine in Kloosterburen. www.tuinkunsthogeland.nl

9 en 10 juni

Pinksterfeesten en vlaggetjesdag Zoutkamp Versierde garnalenkotters, markt, live muziek en demonstraties. Het hoogtepunt is het binnenhalen van de garnalenkoningin. www.pinksteren-zoutkamp.nl

27 en 28 juni

Dag van het Wad

Open tuinen estafette Groningen

Neem een kijkje in prachtige tuinen in Groningen. www.opentuinenestafettegroningen.nl

Vogelfestival Lauwersmeer

19 en 20 september

Open monumentendag

Kijk op de website welke monumenten open zijn. www.openmonumentendag.nl

26 en 27 september Tocht om de noord

Dit tweedaags wandelevenement staat in het teken van 75 jaar vrijheid. Daarom worden de zintuigen van de wandelaars 75 keer geprikkeld door o.a. muziek, verhalen en foto’s. www.tochtomdenoord.nl

3 oktober Ploegdag

Ploegen met paarden en oude tractoren. www.verhildersum.nl

Geurt Busser - uit Liefde

Expositie van waddenschilder Geurt Busser. Busser schildert uit liefde voor de natuur en het wad. Zijn kunst is een ode aan de schoonheid van het Waddengebied in prachtige aquarellen. www.verhildersum.nl

4 april t/m 1 november

SD op de vlucht voor de bevrijder - Vissersdorp in oorlogstijd

In het kader van 75 jaar bevrijding wordt er in het Visserijmuseum in Zoutkamp uitgebreid stilgestaan bij de vlucht van een grote groep SD’ers via Zoutkamp naar Schiermonnikoog.

Daarnaast geeft de expositie een indruk van het dagelijks leven in het Groningse vissersdorp tijdens de Tweede Wereldoorlog. www.visserijmuseum.com

25 april t/m 20 sept

Langs de oevers van de Oude Riet

In deze tentoonstelling staat het landschap van het Westerkwartier centraal. De Oude Riet is een voormalige getijdenrivier die als een (on)zichtbare ader door de gemeente Westerkwartier loopt.

Het stroomdal van de Oude Riet is al duizenden jaren een plek waar mensen wonen en werken.

Wat is de geschiedenis van het

landschap en de landbouw in deze regio? Welke ontwikkelingen vinden er plaats en hoe ziet de toekomst er uit? Welke rol spelen de boeren? www.wierdenland.nl

12 juni t/m 16 sept

Tentoonstelling Anne van den Heuvel

Van den Heuvel maakt unieke textiele kunstwerken hebben een gunstige invloed op de akoestiek. Met haar veelzijdige werk weet Anne van den Heuvel te ‘ont-saaien’. Zij laat ruimtes communiceren door het geraffineerde gebruik van kleur, materiaal en vorm in combinatie met de intrinsieke eigenschappen van de omgeving. De tentoonstelling biedt een dwarsdoorsnede van haar werk. www.hethoogeland.com

13 juni t/m 13 september Cecile Dreesmann - Naaldkunst

Bijzondere 3D borduurwerken van textielkunstenares Cecile Dreesmann. www.verhildersum.nl

15, 22, 29 juli en 5, 12, 19 augustus Monnikenwerk

In middeleeuwse kerken in o.a.

Baflo, Den Andel, Saaxumhuizen, Eenrum en Westernieland werken tien kunstenaars zes woensdagen aan hun monnikenwerk. Aan het einde van de werkdag zijn bezoekers welkom om kerk en kunst te ervaren. De kerken zijn middels een route met elkaar verbonden. www.monnikenwerk.nu

26 sept t/m 1 nov Op reis

Amateurkunst expositie. www.verhildersum.nl

Streekmarkt Verhildersum Elke derde zaterdag van de maand van 10.00 -16.00 uur streekmarkt op Verhildersum.

Een twintigtal standhouders presenteren hun bijzondere kwaliteitsproducten. Van boerenkaas tot gerookte makreel, van ambachtelijk brood tot pure chocola.

18 apr, 16 mei, 20 jun, 18 jul, 15 aug, 19 sept, 17 okt, 21 nov, 19 dec

Kwekerij De Kleine Plantage • 2 en 3 mei: Bos en bollen • 30 en 31 mei: Groenten en meer • 4 en 5 juli: Schaduwtonen (Hosta’s en andere schaduwplanten)

• 1 en 2 aug: Zomerfleur

(Dahlia’s en hoogzomerbloeiers)

• 5 en 6 sept: Liefhebbersdagen: Bollen, boeken en planten.

• 10 en 11 okt: Herfstsonate

voor meer evenementen en activiteiten zie www.waddenland.groningen.nl 76

addenlandMagazine 2020

77

Toeristische Informatie Punten

Waddenland

COLOFON © April 2020 SAMENSTELLING: MarneVeenstra

KOM LANGS & HOOR WAT ZEEHONDEN VERTELLEN

info@marneveenstra.nl

#jegelooftjeorenniet!

www.marneveenstra.nl Stichting Promotie Waddenland info@toerismewaddenland.nl www.waddenland.groningen.nl VORMGEVING en ONTWERP

Bezoekerscentrum Waddenkust Hoofdstraat 83 9968 AB Pieterburen 0595-528522 www.groningerlandschap.nl

Museum Wierdenland Van Swinderenweg 10 9891 AD Ezinge 0594-621524 www.wierdenland.nl

MarneVeenstra Walter van der Zwaan ACQUISITIE en DRUK: MarneVeenstra FOTOGRAFIE COVER: Usquert - Stella Dekker Fotografie (beeldbank Marketing Groningen)

Het Informatie Paviljoen Haven 6 9976 VN Lauwersoog 0519-349070 www.waddenland.groningen.nl

Kerk Klein Wetsinge Valgeweg 12 9773 TK Klein Wetsinge 06-54685405 www.kerkkleinwetsinge.nl

FOTOGRAFIE Annemarie Bergfeld, Piet Bijma, Cecile Bol, Rens Kalsbeek, Stephan Keereweer, Oorlogsmuseum Middelstum, Auwert Postmus,

PIETERBUREN

Erik Slot.

Beeldbank Marketing

Zeehondencentrum

Groningen en Visit Wadden: Jonathan Andrew, Gerard Bakker, CWSS, Stella Dekker, Marcel van Kammen,

Visserijmuseum Zoutkamp

Bibliotheek Winsum

Reitdiepskade 11 9974 PJ Zoutkamp 0595-401957 www.visserijmuseum.com

Regnerus Praediniusstraat 2 9951 CB Winsum 0595-441577 www.waddenland.groningen.nl

Bas Meelker, Peter Nijenhuis, Ewoud Rooks, Ruben Smit, Jurjen Veerman, Jan Zeeman TEKST Cecile Bol / Studio Vuurvogel, Annemarie Bergfeld, Jessica Hoekstra VERANTWOORDING: Alle gegevens zijn met grote zorgvuldigheid verzameld en verwerkt. Stichting Promotie Waddenland en MarneVeenstra

Je gelooft je oren niet!

Wist je dat een zeehond kan praten?

Tijdens je bezoek leer je de taal van de zeehond. Natuurlijk kun je ook écht zeehonden(pups) zien en horen in het grootste zeehondenziekenhuis van Europa!

Kom je langs?

Combiticket Zeehondencentrum + DoeZoo

Dubbel plezier! Combineer een bezoek aan Zeehondencentrum Pieterburen met DoeZoo in Leens, slechts 15 minuten rijden van elkaar. De combiticket is verkrijgbaar voor € 13,50 p.p. en hoeft niet op dezelfde dag te worden gebruikt.

Zeehondencentrum Pieterburen is elke dag geopend! Koop je kaartje alvast online en reserveer direct één van de extra activiteiten zoals een rondleiding of een boottocht. Ontdek het zelf!

kunnen echter niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele onjuistheden.

78

tickets verkrijgbaar vanaf € 6,www.zeehondencentrum.nl/koop-tickets

Waddenpaviljoen De Noorman Dat moet je komen proeven!

Rescueboot Expedities

Ontdek de Waddenzee op unieke wijze.

Vaar langs zeehonden, loop over zandplaten en sluit af met een hapje en drankje bij De Noorman!

Kom genieten van het beste uitzicht.

Proef de zilte wind, zittend op het terras.

De schepen varen, terug naar de haven, gevuld met verse vis.

Proef de zilte wind, en de verse vis.

Proef de zee...

Proef De Noorman!

Jelle Bos

Meer info online

Perfecte te combineren met een: Zeehondentocht of Rescueboot Expeditie

Alvast reserveren? Bel of ga naar de website!

0519 - 34 91 33 - www.lauwersoog.nl/noorman