Belgische Ardennen (PDF)

Page 1

In deze gratis reisgids verkennen we de Semoisvallei met een complete autoroute, stadswandeling en twee natuurwandelingen.

Bespaar jezelf uren opzoekingswerk en mis geen enkele bezienswaardigheid.

Koop nu de volledige, digitale (pdf – 190 blz A4) reisgids van de Belgische Ardennen met 25 uitgewerkte wandelingen, 4 fietsroutes, 7 autoroutes en meer dan 200 bezienswaardigheden boordevol praktische informatie, bijzondere plekjes en tips van locals.

Koop de volledige gids op shop.themediabay.be

Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be

ARDENNEN
REISGIDS
- 2 -

hebben de Belgische Ardennen in 8 regio’s ingedeeld met autoroutes, natuur- en stadswandelingen en fietsroutes.

Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 3De complete Ardennen voorgesteld in 8 regio’s
REISGIDS ARDENNEN
• Oostkantons 3 • Het land van de bronnen: Spa – Stavelot 38 • Het land van Namen 53 • Langs de Ourthe 75 • Bier en attracties rond Dinant 96 • Actief rond Marche-en-Famenne 117 • Semoisvallei en Bouillon 137 • Van Bastogne tot de Gaume 164
We

Semoisvallei en Bouillon, een trip tussen de wonderen van de natuur

De Semoisvallei is zonder twijfel een van de mooiste regio's van de Belgische Ardennen. De Semois kronkelt niet alleen tussen de bergen door maar maakt ook nog eens veel meanders. Onze autoroute brengt je naar de mooiste uitzichtpunten ten noorden en zuiden van Bouillon. We hebben drie natuurwandelingen mee opgenomen en dat deze grotendeels in de bossen lopen kan niet anders, deze regio bestaat voor het overgrote deel uit bossen. Ook de ondergrond is bijzonder, bij een bezoek aan de leisteenmijn verneem je er alles over. En uiteraard komt Bouillon volledig aan bod met onze stadswandeling. Voor al de hoogtemeters die je onder de voeten krijgt zal je rijkelijk beloond worden met unieke panorama's.

Onze routes in de Semoisvallei

➢ Autoroute met diverse aspecten van de Semoisvallei

➢ Korte stadswandeling in Bouillon (3,6 km)

➢ Bos- en natuurwandeling in de bossen van Orval (6,5 km)

➢ Bos- en natuurwandeling in Chiny (7 km)

➢ Wandeling naar uitzichtpunt in Poupehan (2,6 km)

➢ Avontuurlijke laddertjeswandeling in Rochehaut (5,5 km)

Vakantiehuizen in de regio van de Semoisvallei

Voor je verblijf in de regio van Bouillon kies je voor een Ardennes-étape vakantiehuis. Met z’n tweeën, met je familie of een groep vrienden…er is voor ieder wat wils. Na een actieve dag op het water of in Bouillon is het heerlijk om vervolgens te kunnen ontspannen in de sauna, jacuzzi of zelfs zwembad van je vakantiehuis. Liever neerstrijken bij het haardvuur met een goed boek? Dat kan natuurlijk ook. Kies het vakantiehuis dat het beste bij jullie wensen past en geniet samen van een paar dagen Belgische Ardennen. Ontdek de huizen op www.ardennes-etape.be

Wandelen met de GPS-TRACKS

Voor onze wandelingen raden we aan om de gps-tracks van deze regio te downloaden, dat kan via de volgende link: https://www.reisroutes.be/userfiles/routes/178/gpx/semoisvallei.zip

Deze gps-tracks kan je inladen op je smartphone via de gratis app van OSM

(OpenStreetMap). Deze app werkt zonder internetverbinding met offline-kaarten. Deze app kan je vinden als: ‘OsmAnd – Offline kaarten en navigatie’, zowel voor Android als voor Apple. Je kan de kaarten van zes regio’s gratis inladen, voor deze wandelroute heb je die nodig van ‘België

Wallonië’. Met OsmAnd kan je onze gps-tracks inladen via ‘Mijn Plaatsen’.

Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be

REISGIDS ARDENNEN
- 4 -
REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 5 -

Semoisvallei, een autoroute langs de mooiste panorama’s

We trekken voor deze autoroute (165 km) naar een van de mooiste regio's van België. De Semois is de rode draad doorheen deze route. Starten doen we in Bouillon waar we met een wandelroute de monumenten combineren met de prachtige natuur en enige panorama's. Uiteraard is het kasteel hierbij het hoogtepunt. Je maakt daarna een rondrit langs en door de Semoisvallei waar we mooie dorpjes, prachtige vergezichten en unieke bezienswaardigheden aandoen. We zorgen uiteraard voor de nodige variatie daarom duiken we de grond in, kan je een toren inklimmen, maken we een wandelingen in het groen ... kortom genieten. Dat alles vervat in onze vertrouwde roadbooks met info en kaarten.

Bouillon, een stadswandeling

Parking : Esplanade des Noyés

Ingang is iets voorbij Rue du Collège 35 of Ruelle des Goujons, 6830 Bouillon

GPS-coördinaten: N 049° 47' 31.934" E 5° 4' 4.38"

Website: www.bouillon-tourisme.be

Na deze autoroute vind je een complete stadswandeling in Bouillon Ons centraal vertrekpunt voor de stadswandeling is de toeristische dienst die gelegen is in het gebouw van Archéoscope, Quai des Saulx in het hartje van Bouillon.

Point de vue de la Schevauchée

Voie du Champ des Charmes, 6836 Bouillon (Dohan)

GPS-coördinaten: N 049° 47' 19.42" E 5° 8' 19.62" (in het centrum van Dohan een klein straatje nemen)

In Bouillon neem je richting Curfoz om daar de grote verbindingsweg N89 naar links te nemen, niet ver want na zo'n 1 km verlaten we deze baan voor de richting Dohan en we blijven die pijlen naar Dohan volgen.

Onderweg zal je al het eerste bord zien dat je verwittigt voor een uitzichtpunt over de vallei van Dohan. We zullen op ons traject vandaag nog vele van deze 'point de vue' of uitzichtpunten ontmoeten. Met het blote oog zijn ze prachtig en je kan er minutenlang van genieten. Als je dit beeld evenwel wilt vastleggen op je camera dan lukt dit nooit zo goed. Eén uitzondering hierop is onze laatste stop in deel 2 van deze autoroute.

Uitzichtpunt Semois en molen in Mortehan/Cugnon

Kruispunt Rue du Moulin en Rue de Thibeauroche, 6880 Bertrix (Cugnon)

GPS-coördinaten: N 049° 47' 56.50" E 5° 12' 16.29"

In Dohan aangekomen neem je richting Cugnon. Je komt dan aan in Mortehan waar je nogmaals richting Cugnon en Auby neemt. Je rijdt dan over een mooi stukje van de Semois en met wat geluk draait het waterrad.

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 6 -

Ruïnes Château d'Herbeumont

Rue du Château 10, 6887 Herbeumont

In een zijstraatje van deze straat is er een kleine verharde parking GPS-coördinaten: N 049° 46' 43.73" E 5° 14' 3.97"

Herbeumont vormt de verbinding tussen de Gaume en de beboste Ardennenregio. De viaduct met 7 bogen tussen Herbeumont en Sainte-Cécile is ook een verbinding, eentje van 150 meter lengte en op een hoogte van 38 meter boven de Semois vallei. Een opmerkelijk staaltje van bouwkunst. Maar we willen je meenemen tot in Herbeumont zelf om er overblijfselen van een kasteel te bezichtigen (gratis nog wel) en een uitnodiging te bezorgen voor een natuurwandeling. Je hebt ‘maar’ een keuze uit 13 stuks.

Kasteelruïnes

De 13de- eeuwse ruïnes van het Château Herbeumont zijn vrij te bezoeken en liggen net buiten het dorp. Er is een bepijling. Sinds 1938 geklasseerd als monument. De oudste geschiedenis van het kasteel gaat terug naar de 8ste eeuw, maar het zou nog tot 1268 duren vooraleer ene Jean de Rochefort opdracht gaf een versterkt fort op te trekken bovenop een rotsheuvel boven de Semois (340 m). Zonnekoning Lodewijk XIV en zijn leger kwamen voorbij in 1657, niet om eens goedendag te zeggen, maar zij verwoestten het kasteel omdat het ‘in de weg’ stond. Lang werd er niet omgekeken naar de ruïnes tot men inzag dat zo’n fantastisch erfgoed niet mocht verloren gaan. Een laatste restauratie vond plaats in 2010.

Het vraagt wel een flinke klim om er te geraken, maar die klim loont Kijk af en toe om en geniet van het landschap. Om de Semois te zien moet je helemaal tot boven aan de andere kant van de kasteelruïnes zijn. Een prachtig decor ontvouwt zich voor je ogen.

Je kan dus naar hartenlust vrij rondlopen tussen de ruïnes, op de wallen, langs de vestigingsmuren.

Deze ruïnes maken deel uit van een route ‘La Marck’, waarbij je ook nog de kastelen of wat er van overblijft kan bezoeken van Bouillon, Neufchâteau en Sedan net over de Franse grens.

Wandelen in Herbeumont

In Herbeumont vonden we een 13-tal uitgestippelde wandelingen, van korte ‘promenades’ (4 km) tot extra lange (18 km). Bij het kantoor van Dienst Toerisme heb je een mooi overzicht op een bord met kaartjes en uitleg.

Herinneringen aan de Oorlog

Op een pleintje staan borden met foto’s en tekst die je vertellen wat zich afspeelde tijdens augustus 1914. Op 23 augustus brandde het Duitse leger het vredige dorpje Herbeumont tot op de grond af. Heel aangrijpende gebeurtenissen die je zo naar de keel grijpen, verhalen van verwoesting materieel en levens. Ook het verhaal van spelende kinderen die stierven na aanraking met obussen ná de oorlog. Er wordt ook informatief getoond welke rol de spoorverbinding teweegbracht tussen Bertrix en Frankrijk.

REISGIDS ARDENNEN
- 7 -
Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be

Abdij Notre-Dame d’Orval en natuurwandeling

Parking aan de abdij Orval, Orval 1, 6823 Florenville

GPS-coördinaten : N 49° 38’ 17.21” E 005° 20’ 52.30”

Website: www.orval.be

De beschrijving met kaart van de natuurwandeling vind je na deze autoroute

Een bezoek brengen bij de paters en hun trappistenbrouwerij leren kennen, dat lijkt ons wel wat. Aan de infobalie van de abdij wordt meteen duidelijk dat een bezoekje brengen aan de brouwende broeders niet zo vanzelfsprekend is. Slechts één dag per jaar zetten de paters de deuren van de brouwerij open voor het publiek. Een soms indringende moutgeur, die kan je mogelijks wel ontwaren tijdens je bezoek. Aan de abdij is een legende verbonden die nauw verband houdt met het beroemde trappistenbier Orval.

Legende van ‘or val’, gouden vallei

Op een dag toen gravin Mathilde, hertogin van Lotharingen en afkomstig uit Toscane, deelnam aan een jachtpartij verloor ze haar trouwring nabij een bron. Ze bad meteen tot God om hem terug te bezorgen. Als bij wonder floepte er plots een forel boven water met in zijn bek het kostbare kleinood. Mathilde riep toen ‘dat is hier precies een gouden vallei’. Toen riep ze dat wel in het Frans, val d’or, vandaar dus later afgeleid orval.

De forel met de ring om zijn bek is afgebeeld op het flesje van het trappistenbier en op alle merchandising materiaal.

De abdijsite laat je kennismaken met de ruïnes, de kerk, het museum, de kruidentuin, de apotheek, Abraham en de bron waar de trouwring opdaagde. Het water uit deze bron wordt gebruikt bij de productie van het trappistenbier. Trek toch een tweetal uurtjes er voor uit indien je de site grondig wil bezoeken. Je krijgt een duidelijk plannetje mee zodat je je weg niet kunt verliezen. In de woongedeelten van de monniken kom je uiteraard niet.

Audiovisuele voorstelling

Bovendien wordt op vaste tijdstippen een schitterende film afgedraaid waarin je zowat alles komt te weten over de abdij en hoe de monniken er zich bezig houden met de productie van bier en kaas en andere werkzaamheden. Probeer deze dan ook eerst mee te pikken bij een bezoek of wandel vooraf al tussen de ruïnes. Er staat bij een gebouwtje waar de film wordt vertoond een bord met daarop de tijdstippen

Abdijruïnes

Dit zijn de middeleeuwse ruïnes van de oude cisterciënzerabdij. Nadat al in 1070 een klooster werd opgericht en Italiaanse benedictijnen zich op deze plek kwamen vestigen, groeide de gemeenschap snel uit vanaf 1132. Toen kwamen cisterciënzerbroeders, gestuurd door Bernardus van Clairvaux, naar hier. Een brand legde het klooster in puin en as. Maar een nieuwe abdij zag het levenslicht. Tijdens de 18de eeuw beleefde de abdijsite een grote bloei en breidde uit. De Franse Revolutie drong echter ook tot hier door en in 1793 werd zo goed als alles vernield. Enkel ruïnes bleven over.

In 1796 werden de gronden en wat er aan gebouwen overbleef verkocht. De familie Charles-Albert de Harenne schonk ruïnes en landerijen aan de orde van Cîteaux.

Dankzij de bezieling van een Gentenaar, Dom Marie-Albert van der Cruyssen, na een toevallige ontmoeting met iemand van de familie de Harenne, verschenen alweer nieuwe abdijgebouwen vanaf 1926. De architect Henry Vaes zorgde voor het ontwerp. De ruïnes liet men ongemoeid wat ons vandaag de kans geeft hier rond te wandelen.

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 8 -

Je kan er vrij rondwandelen. Op infoborden wordt uitleg gegeven over de ruimte waarin je je bevindt, met nummers. Je kan je op die manier een zeer goed beeld vormen van wat en hoe het er moet uitgezien hebben.

Abraham

De brouwerij van de trappist Orval is ondergebracht in de rechtervleugel. Ze kwam er pas in 1931. Men was zo spitsvondig om met het lanceren van een trappistenbier geld in het laadje te krijgen voor de financiering van de heropbouw. Je kan ze niet bezoeken maar het gebouw dat de naam Abraham draagt brengt troost. Zo genoemd naar de broeder en schilder Abraham Gilson (1741-1809) die tijdens de bloeiperiode van de abdij schilderversieringen aanbracht in de abdijkerk en de kloostergebouwen. Helaas, de eerder genoemde Fransen liepen in 1793 niet zo hoog op met zijn werk. Hij zou nadien nog enkele leerlingen schilders opleiden. Meer werk van Abraham is te zien in le Musée Gaumais in Virton.

Het gebouw is gerenoveerd, dat zie je, maar dit was zowaar het enige overgebleven gebouw van de abdij uit de middeleeuwen. Je kan hier in in twee niveau’s een uniek beeld achter de schermen krijgen van het brouwproces. Foto’s, voorwerpen, met audiovisuele middelen brengen een prachtig verhaal over de wording van het bier. Het is opgesteld in een moderne originele vorm. Nooit eerder gezien. Je stapt als het ware telkens ín een opengesneden brouwketel.

Er staat ook een maquette van het abijcomplex.

Men produceert ook de Orval kaas, een halfzachte kaas die uitstekend past bij een trappist, dat spreekt voor zich. Ook daaraan is een aparte ruimte gewijd. Voorts nog attributen die gebruikt zijn doorheen de geschiedenis van het bier: glazen, viltjes, etiketten … Je kan op een touchscreen je kennis testen over het bier.

Foto copyright: ciwoa / Shutterstock.com

De abdijkerk Notre Dame

In een neogotische stijl springt de kerk er fel bovenuit. Ook het moderne O-L-Vrouwebeeld boven de grote centrale toegangspoort valt direct op. Ze is ingewijd in september 1948.

Museum

Via een donkere wat vochtige enge gang kan je het museum instappen. De ruimtes werden ondergebracht in kelders, eigenlijk funderingen van de nieuwe kloostergebouwen. Je ziet er religieuze voorwerpen, kerkelijke gewaden, sculpturen, versieringen, amforen, kapitelen enz. Opmerkelijk is een loden sarcofaag uit 1638.

Als je in de gang waarlangs je binnenkwam een zijdeur op je linkerkant openduwt, kan je langs een arduinen trap tot op een verdieping van de kerk bij het orgel. Je krijgt een beangstigend donker zicht op het oude kerkgestoelte, het hoogkoor maar vooral de gewijde stilte valt je op. Ga dan ook respectvol om met dit rustmoment. De scharnieren van de deur kunnen best een beetje smeerolie gebruiken, dat is het enige storende geluid.

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 9 -

Natuurwandeling in Chiny

Aan de kerk van Chiny, Rue du Millénaire, 6810 Chiny

Gps-coördinaten: N 49° 44’ 17” E 05° 20’ 26”

De beschrijving met kaart van de natuurwandeling vind je na deze autoroute.

Leisteenmijn Au Coeur de l'Ardoise

Rue du Babinay 1, 6880 Bertrix

GPS-coördinaten: N 049° 48' 47.50" E 5° 16' 23.05"

Website: www.aucoeurdelardoise.be

“Au Coeur de l'Ardoise” is een oude leisteenmijn die opnieuw is opengesteld voor het publiek. Met een moderne kabeltrein daal je 25 meter af onder de rotsen. Het gaat steeds om begeleide bezoeken waarbij je informatie krijgt over de ontginning, de teloorgang en het gebruik van de leisteen. Rondleidingen met audiobegeleiding, ook in het Nederlands. Er is tevens een video. Als je terug bovengronds bent is het middaguur al verstreken en begint de zoektocht naar iets lekkers wellicht. Au Coeur de l'Ardoise heeft een kleine cafetaria waar je soep of een lokale hap kan eten.

La Ferme des Fées

Mont de Zatrou 1, 6830 Les Hayons

GPS-coördinaten: N 049° 48' 46.91" E 5° 9' 0.94"

Website: www.fermedesfees.be

Les Hayons is een deelgemeente van Bouillon die van oudsher bekend staat om zijn vele legendes. In “La Ferme des Fées” werd de aanwezigheid van allerhande sprookjesfiguren omgebogen tot een artistieke en commerciële activiteit. Vanaf het moment dat je de deur openduwt kom je terecht in een sprookjeswereld waarin de lokale heks Namousette een hoofdrol speelt, maar waarin ook feeën een plekje hebben net als bosnimfen, heksenkatten en andere vreemde wezens uit de tijd van toen. Heksen kunnen hier ook goedaardig zijn en feeën zijn niet altijd even lief. De lokale sprookjesfiguren zijn gemaakt door de beide initiatiefnemers. Zij zorgen ook voor het violetkleurige sprookjesdrankje (en andere drankjes) op de hooizolder.

Vervolg van de route via Bouillon

Je moet nu opnieuw door Bouillon rijden naar de mooiste dorpjes langs de Semois. En het eerste stadje is Corbion. Corbion is een van die charmante dorpjes waar je de benen kan strekken en genieten van de bossen, de Semois en de mooie vergezichten. Let wel op, een wandeling is hier zelden vlak, maar je inspanningen worden vergoed onder de vorm van prachtige panorama’s onderweg.

Wil je wat bezoeken in Corbion dan moet je zeker het tabaksmuseum bezoeken. Hier werd vroeger tabak geteeld en het museum huisvest ook een atelier, meer info op www.tabac-semois.com

Wandeling naar de Chaire à Prêcher in Poupehan

Rue du Pont 1, 6838 Poupehan (Bouillon)

GPS-coördinaten: N 049° 48' 28.26" E 5° 0' 21.59"

De beschrijving met kaart van de natuurwandeling vind je na deze autoroute

Vervolg nu de weg van waar je geparkeerd stond naar Poupehan.

Poupehan is een deelgemeente van Bouillon. De ligging aan de Semois en op een zonnige zuidelijke helling zijn pluspunten die bezoekers graag in overweging nemen. Daarnaast is er nog het karakteristieke uitzicht van de huizen met hun daken in leisteen. Zowel sportievelingen (kajakkers, mountainbikers), als vissers en rustzoekers vinden hier iets van hun gading. Nogal wat kampeerders zakken af naar Poupehan voor een vakantie te midden van het vele groen.

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 10 -

Uitzichtpunt op Frahan vanaf Rochehaut

Route d’Alle 3, 6830 Bouillon

GPS-coördinaten: N 049° 50' 23.95" E 5° 0' 15.93"

In Poupehan blijf je de weg volgen en je komt in Rochehaut. Net voor je het dorp inrijdt is er links een uitzichtspunt in de bocht en velen proberen daar te stoppen. Doch van hieruit is je zicht sterk belemmerd door de bomen wat verderop is het veel mooier. In het centrum sla je linksaf naar Alle. Net na het centrum is er ruime parkeergelegenheid aan het langgerekte uitzichtspunt over Frahan dat in een meander is ingesloten.

In Rochehaut zijn er nog twee kleinere attracties: een dierenpark (Parc Animalier) en een landbouwmuseum (Agri Musée). In het dierenpark bezoek je de dieren met een treintje. Datzelfde treintje brengt je ook nog eens naar het centrum van Rochehaut. Het landbouwmuseum (Agri Musée) laat je even teruggaan in de tijd. Je ziet er hoe je grootouders en overgrootouders landbouw dreven. Er zijn zelfs stoommachines te zien. Meer info op www.agrimusee.be

De beschrijving met kaart van de natuurwandeling vind je na deze autoroute.

Vresse-sur-Semois

Rue Albert Raty 83, 5550 Vresse-sur-Semois

GPS-coördinaten: N 049° 52' 22.95" E 4° 56' 2.40"

Vervolg naar Alle en daar kies je richting Vresse. Bij een splitsing in Vresse moet je naar links, richting Bohan om in het hart van de het centrum te komen. Wij vervolgen onze route wel naar rechts richting Petit-Fays.

Vresse is een kunstenaarsdorpje maar daar zie je niet veel van in de hoofdstraat. Op een pleintje zal je borden zien met de vermelding van alle kunstenaars. Vresse is eveneens een goede locatie om te lunchen. Er zijn restaurants in alle prijsklassen.

In Vresse neem je de N914 richting Petit-Fays. Nog vooraleer je in dit dorpje aankomt heb je een haarspeldbocht met de mogelijkheid om te parkeren langs de kant van de weg. Daar start het wandelpad naar de grot Roche Mouselle. Er staat een pijltje langs de kant van de weg. De gps-coördinaten ingeven is de beste manier om de juiste locatie te vinden.

Grotte de la Roche Mouselle in Petit-Fays

Rue Monseigneur Lefort (N914), 5555 Bièvre

GPS-coördinaten: N 049° 53' 37.77" E 004° 57' 26.58"

Wil je even de benen strekken? Dan is dit een ideale wandeling. Vanaf de parking is het zo’n 700 meter wandelen tot bij de grot. Je wandelt hiervoor langs de Petit-Fays. Dit riviertje stroomt richting Vresse en stroomt daar in de Semois. De grot is geen heiligdom maar een gedenkplaats voor een heel bijzondere gebeurtenis. Het is een echt gebeurd verhaal en daarvoor moeten we terug tot 23 augustus 1914.

De Eerste Wereldoorlog was net gestart en de Duitsers trokken door de Ardennen richting Frankrijk. De inwoners van PetitFays en Monceau vluchten weg uit hun dorp met een paar grote karren. Ze zochten een veilige plaats, een eind weg van de wegen. Ze vonden die plek bij een inham in een rots. Ze waren met meer dan honderd waaronder heel wat kinderen. Ondertussen waren de gevechten losgebroken in Petit-Fays tussen de Fransen en de Duitsers. Twee officieren hadden hun paarden vastgebonden nabij de kerk. Toen de Duitsers deze plek beschoten en er zelfs een granaat gooiden rukten de paarden zich los en vluchtten de bossen in. Op dat ogenblik waren de kinderen van de gevluchte inwoners aan het spelen bij de karren. Verontrust door de schoten riep de burgemeester hen naar de grot om te schuilen en te bidden. Luttele momenten later liepen de opgeschrikte paarden van de Franse officieren boven op de rotsen nabij de schuilplaats. Ze vielen van de rotsen en stortten te pletter op de karren. Het feit dat de burgemeester de kinderen net daarvoor bij zich geroepen had aanzag men als een teken uit de hemel. Moesten de kinderen er nog gespeeld hebben zouden er vele doden gevallen zijn. Eenmaal de rust teruggekeerd was beloofden de inwoners die grot in te richten als bidplaats voor Onze-Lieve-Vrouw. Eenmaal de oorlog voorbij werd deze belofte vergeten. Pas toen ze tijdens de Tweede Wereldoorlog daar opnieuw gingen schuilen hebben ze hun belofte nagekomen. De grot werd ingericht in 1942 en eind vorige eeuw gerestaureerd.

REISGIDS ARDENNEN
op
- 11 -
Koop de volledige reisgids
shop.themediabay.be

Voor het vervolg van de route moet je richting Bièvre rijden, zo kom je dwars door de dorpjes Petit-Fays en Monceau. Vervolgens rij je richting Bouillon Aan een rond punt, vlak voor de N89, ga je rechtsaf naar Vresse en na 500 meter linksaf naar Botassart. Aan een volgend kruispunt zie je de eerste bruine pijl naar 'Tombeau du Géant'.

Uitzichtpunt Le Tombeau du Géant

Rue de Châteaumont 53, 6832 Bouillon

GPS-coördinaten: N 049° 49' 15.96" E 5° 2' 37.17"

We eindigen op een van de mooiste uitzichtpunten van deze autoroute. In Botassart, net buiten het centrum, heb je een uniek zicht op een mooie meander van de Semois. Het schiereiland in de meander ziet eruit als een grote grafheuvel. Met wat fantasie zou je denken dat er een reus onder begraven ligt. Er zijn dan ook allerlei legendes hierover gemaakt, ondermeer dat een reus verkoos om hier naar beneden te springen in plaats van gevangen genomen te worden. Hij werd door een boer begraven in de meander. Belangrijker evenwel zijn de infoborden over het herstel van de natuur in de laatste 30 jaar. Er zijn heel wat inspanningen geleverd om opnieuw de natuurlijke loop van de Semois en begroeiing terug te krijgen. De foto's op de panelen bewijzen dat ze daar bijna in geslaagd zijn.

Voor de volgende bestemmingen moet je de gps-coördinaten ingeven. Ze liggen langs smalle wegen, er zijn geen huisnummers. Voor de Belvédère staat er wel een pijltje als je er niet veraf meer bent.

Belvédère de Bouillon

Rue de la Bichetour, 6830 Bouillon

GPS-coördinaten: N 049° 48' 0.62" E 005° 03' 54.52"

De uitkijktoren is iets meer dan 30 meter hoog. Om de top te bereiken wachten er je 161 treden. Je krijgt er een mooi uitzicht over Bouillon. Deze locatie was vroeger ook van strategisch belang. Daarvoor moeten we terug tot de periode waarbij telefoon niet bestond. Toen kon men van hieruit signalen ontvangen of doorgeven tussen het kasteel van Bouillon en dat van Sedan, net over de Franse grens. Het was een belangrijke schakel in de middeleeuwse communicatieketting.

La passerelle du Moulin de l'Epine

Adres: l'Epine, 6830 Bouillon

GPS-coördinaten: N 049° 48' 13.62" E 005° 02' 47.92"

Deze passerelle of hangbrug is nieuw sinds het najaar van 2020. Deze 55 meter lange brug werd geplaatst om verbindingen te kunnen maken tussen wandelroutes van Bottasart en Corbion. Ze ligt bij de molen van Epine en is meteen ook de langste hangbrug van België. Tussen het ontwerp en de opening van de brug verliep maar liefst 5 jaar. De andere oever was private grond, wandelwegen moesten gewijzigd worden, grond werd geruild Uiteindelijk is ze er toch gekomen.

Dit is meteen ook het einde van de autoroute in de Semoisvallei.

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 12 -

Bouillon, natuur- en monumentenwandeling

Met deze wandelroute laten we je kennismaken met de rijke geschiedenis van Bouillon en de prachtige natuur. Starten doen we aan het moderne Archéoscope waar je Godfried van Bouillon op een unieke manier leert kennen. Om de prachtige ligging van Bouillon beter te zien moeten we uiteraard een beetje klimmen. Deze wandelroute brengt je naar een paar uitzichtpunten die je de meander waarin Bouillon ligt duidelijk laat zien. Eenmaal uit het groen staat een bezoek aan het grote kasteel op het programma. Ook daar kan je de stad vanuit de hoogte bekijken. Eindigen doen we in het Musée Ducal die je de geschiedenis van Bouillon brengt.

➢ Afstand: 3,6 km

➢ Vertrek en einde: Quai des Saulx, 6830 Bouillon

➢ Aard: stads- en natuurwandeling

➢ Wegdek: verharde en onverharde steile wegen

➢ Reliëf: soms sterk hellend, zo’n 140 hoogtemeters

➢ Toegankelijk voor rolwagens: neen

➢ Bewegwijzering: geen, zie beschrijving en kaart

➢ Toeristische dienst: www.bouillon-tourisme.be

Parkeren kan gratis (onder voorbehoud) op de Esplanade des Noyés. De ingang bevindt zich tussen twee gebouwen in de Rue du Collège, het is niet echt goed aangegeven. Deze parking kan ook bezet zijn door evenementen.

Adres : iets voorbij Rue du Collège 35 of Ruelle des Goujons, 6830 Bouillon

GPS-coördinaten: N 049° 47' 31.934" E 5° 4' 4.38"

Alternatief: is deze parking volzet of buiten gebruik dan kan je gratis parkeren op het grote plein boven: Rue de la Station.

GPS-coördinaten: N 049° 47' 26.52" E 5° 4' 4.66"

Tips en bemerkingen

➢ Wandelschoenen zijn zeker aan te bevelen bij vochtig weer.

➢ Om deze wandeling te doen moet je geen ervaren wandelaar zijn. In het begin is er een zware helling, daarna, langs de Semois, is het licht hellend Om naar het kasteel te gaan is het ook eventjes sterk klimmen.

➢ Aan de startplaats is ook de toeristische dienst gelegen. Je kan daar een kaart kopen met alle wandelroutes van de Semoisvallei

➢ Wie absoluut geen helling op kan wandelen kan met de auto tot boven bij het kasteel komen. De wegen zijn heus wel breed en boven is er een parking Volg hiervoor de pijlen naar ‘Château Fort’.

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 13 -

Routebeschrijving

Vanaf Archéoscope en de toeristische dienst stap je naar het rond punt (plein) aan het Hotel de la Poste. Met je rug naar dit hotel dwars je het plein en begeef je naar de rechterhoek (zie kaartje). Kies daar voor de steile straat. Net voor je zou beginnen klimmen, neem je rechts de trap (gelegen in een inham) 'Sentier du Moniquet', soms staat er een terras op die plaats Nu volgt er een kort steil pad. Draai je eens om en zie wat voor een mooi panorama dit geeft. Eenmaal boven (op 249 m) ga je naar links op een karrespoor tot op het einde MAAR ga eerst even naar rechts voor een mooi panorama op Bouillon.

Archéoscope en Maison du Tourisme

Via een indrukwekkende combinatie van muziek, speciale effecten en audiovisuele technieken leer je veel over de missie van Godfried van Bouillon aan het hoofd van de eerste kruistocht. De geboden informatie is tegelijkertijd leerrijk en genuanceerd. Er is niet alleen aandacht voor de activiteiten van het invasieleger uit West-Europa, maar ook voor de bijdragen die de Arabische wereld leverde aan de Westerse beschaving. Beslist een aanrader!

Dit prachtig museum is ondergebracht in het oud klooster van de Zusters van het Heilig Graf. Bij het traject door het museum kom je langs hun oude gerestaureerde kamers en zie je foto's van hoe het er vroeger allemaal uitzag. Meer info op www.archeoscopebouillon.be

Op het einde van het pad ga je naar links de asfaltweg op in dalende lijn en na 100 meter terug naar rechts: neem de weg die het meest naar beneden gaat. Aan het kruispunt met de Route de Palliseul stap je naar links en wandel je rechtdoor tot bij het volgende grote kruispunt (voorbij de parking)

Daar volg je de weg mee naar rechts en voor het water ga je rechtsaf in de Quai de la Tannerie.

Hier loopt de weg ten einde en kom je terecht op een bospad. Je blijft dat pad volgen tussen de bomen en zo wandel je langs de meander van de Semois. Je komt terug bij de rijbaan aan een brug. Ga de brug over en je bent bij punt 4 op de kaart.

Je moet nu rechtdoor (schuin links) in de Rue de Poulle Bij het volgende kruispunt stap je naar rechts in de Rue du Château, die brengt je recht tot bij de ingang van het kasteel.

Kasteel Bouillon

Voor het kasteel van Godfried van Bouillon of wat er nog van rest moet je een klimpartij overhebben. Het loont wel de moeite en boven krijg je ook nog eens een roofvogelspektakel (van maart t/m oktober - onder voorbehoud) Het bezoek verloopt via een uitgestippeld parcours (gidsje in het Nederlands, ca. 1 euro) zodat je zich een beeld kan vormen van hoe het eruit gezien heeft en waarvoor het werd gebruikt Al op het eind van de 19e eeuw trok het Kasteel van Bouillon massaal toeristen aan, waardoor de stad Bouillon al heel snel een 'toeristische attractie' werd. Als je het Kasteel van Bouillon wilt bezoeken moet je je voorbereiden op een stevige wandeling en klimpartij. Verwacht niet dat je in een prachtig

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 14 -

paleis eindigt met gouden kranen; het tegendeel is waar. Van het kasteel is door de eeuwen heen niet veel meer overgebleven dan een ruïne. Maar eenmaal boven is het zeker wel de moeite waard. Met name het uitzicht is ongekend. De route door de kasteelruïne kent een uitgestippeld parcours, met Nederlandstalige uitleg, zodat je je ondanks de verwoestingen een goed beeld kan vormen van hoe het kasteel er vroeger heeft uitgezien en waarvoor het werd gebruikt. Wellicht kom je onderweg de geest van Godfried nog tegen.

Kasteel van Bouillon

Het Kasteel van Bouillon is één van de oudste feodale overblijfselen in België. De hoogteburcht ligt op 3 rotspunten boven de Semois en bestaat uit 3 forten die door middel van bruggen met elkaar verbonden zijn. Vanwege de strategische locatie, werd dit gebied al in de Gallische periode bewoond. De Uitkijktoren van La Ramonette is daar nog steeds de getuige van. Iets lager gelegen maar mét een natuurlijke watervoorraad is de imposante rots waarop later het kasteel werd gebouwd.

Het Kasteel van Bouillon dateert wellicht uit de 8e eeuw. In 1082 erfde Godfried van Bouillon het kasteel, wat hij 14 jaar later, in 1096, als onderpand aan het prinsbisdom Luik gaf om zijn kruistocht te kunnen financieren. Je kan nu nog altijd de 13e eeuwse Godfried Van Bouillonzaal zien, die is uitgehakt uit de rotsen met op de rotsbodem een oud houten kruis. Personages van was beelden er het vertrek van de eerste kruisvaarders uit.

Strijdtoneel

Om het Kasteel van Bouillon is in de eeuwen na Godfried van Bouillon nog hevig strijd gevoerd. Het hevigst was de strijd tussen Karel V en Robert II de la Marck in 1521, met als resultaat een bijna totale verwoesting en plundering van het Kasteel van Bouillon. In 1551 herrijst het dankzij prins-bisschop Georges van Oostenrijk Hij bouwt ook de kasteeltoren, die nu nog steeds zijn naam draagt en van waaruit je een prachtig uitzicht hebt op de versterkingen, de stad Bouillon en de meanders van de Semois.

De volgende grote verbouwingen dateren uit de tijd van Lodewijk XIV. Vauban integreert de stad in het verdedigingssysteem van het kasteel. In de periode van de Verenigde Nederlanden (19e eeuw) wordt de oude middeleeuwse donjon (slottoren) gesloopt. In 1830, met de onafhankelijkheid van België, komt aan het militaire belang van het Kasteel een einde.

Kasteel van Bouillon als toeristische attractie

Tijdens een bezoek aan het Kasteel van Bouillon kan je 2 vaste tentoonstellingen bezichtigen. Enerzijds is er de didactische tentoonstelling over roofvogels, die van 1 maart tot 11 november wordt uitgebreid met spectaculaire roofvogelshows. Anderzijds is er de tentoonstelling ‘Scriptura, van veer tot de pc’. In de zaal van het ‘Arsenaal’ kom je dan alles te weten over de ontwikkeling van het schrift, van de middeleeuwen tot nu. Ga je met kinderen het Kasteel van Bouillon ontdekken, dan kan je je inschrijven voor een heuse schattenjacht met gids.

Net voor de periode van halfoogst kan je in het Kasteel van Bouillon en in het stadscentrum een weekend lang de sfeer van de Middeleeuwen proeven. Tijdens het Middeleeuws Feest maak je een reis door de tijd en brengen artiesten en ambachtslui de tijd van toen weer tot leven. Ontdek er de ambachten, de keuken, vrijetijdsbesteding, jacht en muziek van toen. Het Middeleeuws Feest wordt jaarlijks in augustus georganiseerd en is een leuke extra bezienswaardigheid om tijdens je vakantie Ardennen mee te pikken!

Meer informatie vind je op www.bouillon-tourisme.be

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 15 -

Bij het verlaten van het kasteel neem je de kleine trap rechts (net voor de parking) Het brengt je langs het kasteel (zie foto rechts)

Voor degenen die naar het Musée Ducal gaan: eenmaal op de asfaltweg stap je naar links en bij een Y-splitsing blijf je links. Zowat 50 meter verder is de toegang tot het museum.

Ga je niet naar het museum: op de asfaltweg ook naar links en bij de Y-splitsing volg je rechts (Rue de la Prison) en zo wandel je tot aan de voorkant van de St. Peter- en Pauluskerk. Nummer 7 op de kaart.

Musée Ducal

Ook het 'Musée Ducal', letterlijk vertaald ‘Hertogelijk Museum’ heeft ruim aandacht voor Godfried van Bouillon. Je kan er bijvoorbeeld een kopie van zijn graftombe zien. Het origineel bevindt zich namelijk nog in Jeruzalem. In het Musée Ducal kan je een uitgebreide collectie wapens uit de tijd van de kruistochten bekijken, alsook een fraaie collectie Islamitische kunst. Verder in het museum wordt aandacht besteed aan de metaalnijverheid, die in de Streek van Bouillon werden uitgeoefend en aan de geschiedenis en folklore van het hertogdom Bouillon.

Het Musée Ducal bevindt zich in het voormalige ‘Hertogelijk Paleis’ waar het bestuur van Bouillon tijdens het Oude Regime zetelde. Dit prachtige 17e eeuwse gebouw werd na de Franse Revolutie genationaliseerd en in 1840 werd het aangekocht door de gemeente en officieel het stadhuis van Bouillon. Als je uit het museum komt stap je opnieuw naar die Y-splisting en neem je de Rue de la Prison tot aan de voorkant van de kerk, nummer 7 op de kaart.

St. Peter- en Pauluskerk

Stap even de St Peter- en Pauluskerk binnen en vervolg daarna je weg. Opvallend in de kerk zijn de moderne glasramen waarvan sommigen nog klassieke heiligenafbeeldingen bevatten. Ook de kruisweg is bijzonder en vormt een mooi geheel met de glasramen.

Als je uit de kerk komt ga je naar rechts en stap je rechtdoor in de Rue des Augustins. Bij het eerste kruispunt naar rechts in de Grand-Rue, de belangrijkste handelsstraat van Bouillon. Op het einde naar links en stap je de brug over.

Eenmaal over de brug terug naar rechts voor de startplaats van de wandelroute.

REISGIDS ARDENNEN
- 16 -
Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be
REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 17 -

Chiny, boswandeling met pit

Deze wandelroute laat je kennismaken met het bos van Chiny, een uitgestrekt woud van wel 3500 ha met voornamelijk beuken waar de kronkelende Semois zich een weg door baant. Vanop een machtig schoon uitzichtspunt op de Rocher du Hat, kan je zolang je wil genieten van wat La Semois, de vallei en het omringende groen aan natuurschoonheid te bieden heeft. Behalve de aan- en uitloopstrook zitten we de volledige wandeling in het bos. Een beetje proviand meenemen is dus aangewezen. Op het einde van de wandeling is het groene liedje uitgezongen maar als troost krijg je in de ‘Quartier du Fort’ op een duidelijke informatieve manier tekst en beeldmateriaal aangeboden en leer je nog snel iets bij over het graafschap Chiny, volgens de oudste bronnen ontstaan begin 11de eeuw. Dit kleine Chiny was toen de ‘hoofdstad’ van het graafschap. Eigenlijk mogen we Chiny dus geen dorpje noemen.

➢ Afstand: 7 km

➢ Vertrek: kerk Chiny, Rue du Millénaire.

Gps-coördinaten: N 49° 44’ 17” E 05° 20’ 26”

➢ Aard: boswandeling

➢ Hoogtemeters: 210 meter

➢ Wegdek: behalve asfalt in het begin en op het eind wandel je over boswegen. Goede wandelschoenen zijn aangewezen.

➢ Bewegwijzering: aanduiding met gele ruit met het cijfer 25 en een gele driehoek (cijfer 25)

➢ Gratis parkeren kan bij de kerk of gewoon in de straat, op een graspleintje.

> Legende: = wegwijzer = bezienswaardigheid

Routebeschrijving

We nemen de start aan de kerk van Chiny. Daar bevindt zich ook het kantoor van de toeristische dienst. Let op het wapenschild van Chiny, 3 vissen op een helblauwe achtergrond en bovenaan een kroon. Positioneer je zo dat je dat kantoor in de rug houdt (dus andere zijde van de toegang) aan het oorlogsmonument. Stap in de richting van een graspleintje met een prieeltje met zitbanken, enkele forse kastanjebomen en linden. Ga hier rechts de Rue de l’Embarcadère in. Aan je linkerhand een kruisbeeld.

Een leuk begin want je mag meteen aan een afdaling beginnen. Een kleine wasplaats rechts trekt je aandacht. Een infobord verschaft uitleg. Blijf afdalen, hou steeds links aan tot op een kruispuntje. Je bent nu bijna aan de Semois maar die laten we ongemoeid.

We slaan op het kruispunt links af, Rue de Cornicelles. Volg een aanwijsbordje naar een picknickplek. Op een kruising van boswegen, nemen we het linkse brede pad. Je volgt vanaf hier de bewegwijzering van een gele ruit met een zwart cijfer 25.

Prachtig toch die naaldbomen, je ziet lorken en sparren. En verderop passeer je mooie mostapijten. Daarna zijn het de beuken die de oppervlakte opeisen.

Op een hemels mooi pad gaat het nu in stijgende lijn. Je klimt tot 378 meter boven zeeniveau. We komen op een kruispunt van paden bij een gsm-mast. Je hebt er ongeveer 2 km op zitten.

Neem de meest linkse weg, dus het pad naast de gsm-mast. Je zal merken dat de markering van de gele ruit veranderd is naar een geel driehoekje. Wat verder zet je de afdaling in. Je daalt tot bij een semi verharde weg. Daar sla je rechts af, markering is in orde. Volg dit stijgend pad voor ongeveer 800 meter. Het buigt wat af naar rechts. Je komt uit op een kruispunt van boswegen. Negeer de zijweg en stap verder rechtdoor, blijf dus het gele driehoekje volgen. Er wacht nog wat klimwerk dat je uiteindelijk naar het hoogste punt brengt 392 meter boven de zeespiegel. Even kan je nog wat twijfelen wanneer een

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 18 -

dwarsweg opdoemt. Ga hier naar links en volg nu opnieuw de gele ruit met cijfer 25 markeringen. Zo beland je bij een bordje aan een boom Rocher du Hat

Rocher du Hat

Om een adembenemend uitzicht te krijgen over de vallei van de Semois en de prachtige omgeving, moet je even naar links tot bij een rotspunt, waar je links (er hangt een wat armtierig touw) naar beneden kan om dan tot op het uitzichtspunt te komen. Let op met kinderen, hou ze hier maar dicht bij jullie, er is immers géén afsluithek. Er staat wel een bank, dus mocht je die picknick mee hebben gebracht, we doen maar eenmalig deze suggestie. Op een bord lees je ook wat de herkomst van de naam ‘hat’ zou kunnen zijn. Het is de hoogste rots tussen Chiny en Florenville, 365 m. De Semois heeft zich gedurende eeuwen een eigen weg gezocht.

Als je terug op het pad bent, ga dan naar links. Wat verder buig je rechtsaf mee. Volg de gele ruit markering die je al kent. Nog slechts enkele meters loopt het naar omhoog en daarna is het allemaal in dalende lijn. Je komt op een open plek. Ga naar rechts. Het blijft dalen tot je plots enkele huisjes ziet. Verderop zal je zeggen, tiens, hier was ik al eerder. Dat klopt, hier begon je de prachtige lus door het woud. Het is nu de terugweg naar het kruispunt.

Op dit kruispunt laten we je wat de vrije keuze. Ben je écht al moe, dan kan je de heenweg kiezen maar bedenk, die doe je nu dus wel klimmend, tot aan het graspleintje met het kruisbeeld.

Wie de route wil verder afstappen, gaat op het kruispunt gewoon rechtdoor, Rue de Cornicelles. Het gaat hier bergop.

Wie echter het gevoel wil beleven om heel dicht tot bij de Semois te komen, gaat hier even van de route en links tot bij de voetgangersbrug (voorbij een hotel). Haal maar je fototoestel boven voor het uitzicht vanop de houten brug.

Na de begroeting van de Semois ga je op het genoemde kruispunt de Rue de Cornicelles in. We klimmen op een asfaltweg terug naar de dorpsstraten. In een bocht kom je langs het kerkhof. Op het kruispunt aanbeland, ga je naar rechts. Je komt zo in de ‘Quartier du Fort’.

Je kan het eindpunt al zien liggen, maar neem misschien eerst nog even de tijd om halt te houden bij enkele borden. Hierop kan je boeiende info aflezen over het ooit machtige graafschap Chiny gedurende bijna vier eeuwen lang. Met ‘wist u datjes’ krijg je een bondige uitleg over bv. wat een castrum nu precies is, hoe men zich in die tijd verdedigde, . Met tekeningen en aanduiding op de straat helpt men je visionair een voorstelling te maken van het fort dat er moet gestaan hebben tijdens de 13de en 14de eeuw.

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 19 -
REISGIDS ARDENNEN - 20 -

Orval, overal groen en trappistenbier

Deze luswandeling biedt een ideale startplaats. Een grote parking (gratis bovendien), dicht bij de volle natuur en op enkele meters van een abdij, die van Orval. En dan denk je misschien meteen aan de ruïnes van de cisterciënzerabdij die je kan bezoeken of aan de kaasmakerij die binnen het gebouwencomplex ligt. Of mogelijks associeer je de naam aan de trappist Orval, die er wordt gebrouwen.

In elk geval, groen zullen we zéker gezien hebben op deze wandeling. We stappen in het begin nog even aan de rand van het bos maar na wat geflirt met de Franse landgrens duiken we het bos van Le Bati in en komen er slechts uit helemaal op het einde van de route. Het tweede deel van de wandeling vraagt al wat méér inspanning omdat het vaak omhoogloopt. Maar dus ook nadien omlaag. Onderweg geen cafeetje, maar wel mysterieuze bemoste (daar heb je weer dat groen) grenspalen van de abdij, 100-jarige eiken en de gelegenheid om nog eens zalige rust en

➢ Afstand: 6,5 km

➢ Vertrek: Parking aan de abdij Orval, 6823 Florenville

GPS-coördinaten : N 49° 38’ 14” E 005° 20’ 51”

➢ Wegdek: 85 % onverhard

➢ Hoogtemeters: 110 meter

➢ Bewegwijzering: volg de rode markering met een rode rechthoek

Routebeschrijving

Met de abdij in de rug vinden we aan onze rechterhand bij een infobord over de regio La Lorraine Gaumaise al een eerste aanduiding. We volgen de richting van de wandelroute met de rode rechthoekjes. Stap de lange rechte straat af tot aan het Tkruispunt. Je passeert een horecazaak, waar je het bier Orval kan degusteren dat nauwelijks enkele meters verder wordt gebrouwen. Maar da’s misschien voor straks, net zoals wij deden, om onszelf te belonen voor de gewandelde kilometers.

Aan de overzijde van de vijver staat het Château d’Orval. Steek de N88 (opletten, de auto’s komen met een behoorlijke snelheid afgedaald van rechts) over en sla enkele meters aan je rechterhand het 2-sporen onverharde pad in dat evenwijdig loopt met de N88 (verbinding tussen Florenville en Virton). Je merkt op een paaltje dat hier wel meerdere wandelingen voorbijkomen. Onthoud, we volgen de rode rechthoekjes. Die zie je uitgetekend op een infobord waar nog twee andere ‘promenades’op een eenvoudige maar duidelijke manier worden voorgesteld. Je ziet ook dat de rode lijn straks een poosje evenwijdig loopt met de landgrens. Het lawaai van het verkeer sterft uit en je bevindt je op een breed en goed begaanbaar bospad. Soms hoor of zie je aan je linkerzijde het water van de Ruisseau de Williers. Op een spitsvondige wijze word je op een ‘runderbord’ geïnformeerd over vleermuizen en de biotoop van de diertjes.

Blijf steeds rechtdoor stappen, ook al kom je soms een Y-splitsing tegen. De bordjes met de rode driehoekjes geven telkens bevestiging of je op de juiste route blijft stappen.

Wandel je hier tussen april en mei, dan is er veel kans dat je in de graasweiden Schotse hooglanders kan groeten. Neen, dit zijn geen doedelzakspelers maar Higland Cows. Schrik hoef je niet te hebben want dit roodbruin runderras met de fameuze horens zijn niet agressief. Wie wil weten hoe je nóg kan zien of je met een koe of stier te maken hebt, die moet eens naar die groot

REISGIDS ARDENNEN
- 21 -
Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be
stiltemomenten in te lassen in ons jachtig leven.

uitgevallen horens kijken. Bij de stier staan die horizontaal, de koe heeft wijd uitstaande horens. Een weetje waarmee je dus vanaf nu kan uitpakken.

Pas bij de derde Y-splitsing verlaten we het brede pad. We hebben er nu al bijna 2.5 kilometer opzitten. Buig links af zoals de markering van de rode rechthoek aangeeft. Je komt op een smaller pad langs een prikkeldraad en dan bij een houten brugje over de eerder vermelde beek Williers. Over het brugje klim je naar een open plek met enkele picknicktafeltjes.

Hou deze picknickplek aan je rechterhand en stap naar rechts, het pad is even niet duidelijk maar wat verder zie je wel een betere aanduiding. Er volgen nu enkele klimmende meters en je maakt een bocht naar links (volg rood rechthoekje) tot bij een T-kruispunt met een brede bosweg. Sla hier linksaf en blijf links van de weg (niet over de prikkeldraad stappen) Dat pad buigt af naar links weg van de brede bosweg die in Frankrijk loopt.

Nog een beetje klimwerk brengt je naar een volgende splitsing. We volgen nu enkel nog een markering met een rode rechthoek. Hier gaan we het échte bos in. En dat zullen we geweten hebben. Het bospad stijgt fel, feller, felst. Geen paniek, een tip. Als je zigzaggend naar boven stapt, voelt het aan alsof je gemakkelijker stijgt. Uitproberen!

Gelukkig volgt een beloning. Daar heb je de ‘bornes’, grenspalen van de abdijsite. Stevig geblokte stenen met vreemde tekens op. In trapjes blijf je nu klimmen wat je toch tot een maximale hoogte brengt van 290 meter boven de zeespiegel. Maar de eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat we gestart zijn op 202 meter. Maakt niet uit, we leven ons uit en straks wacht ons een Orval.

We belanden op een kruispunt waar de rode markering ons links doet afslaan. Wandel nu opnieuw op een breder bospad. Je zal het voelen en zien. De weg loopt af, al komen er wel nog twee korte knikjes. In een mooi decor stappen we langzaam het bos weer uit. Op dat punt aangekomen stap je naar links tot op de asfaltweg. Al 6 kilometer op de teller.

Steek opnieuw de N88 over en neem nu de kaarsrechte weg terug naar de abdij. Onderweg lonkt een brasserie waarover we het al hadden bij het begin van de route. Misschien even wisselen van schoeisel en je bent klaar om de abdij te bezoeken.

Abdij Orval

Een bezoek brengen bij de paters en hun trappistenbrouwerij leren kennen, dat lijkt ons wel wat. Aan de infobalie van de abdij wordt meteen duidelijk dat een bezoekje brengen aan de brouwende broeders niet zo vanzelfsprekend is. Slechts één dag per jaar zetten de paters de deuren van de brouwerij open voor het publiek. Een soms indringende moutgeur, die kan je mogelijks wel ontwaren tijdens je bezoek. Aan de abdij is een legende verbonden die nauw verband houdt met het beroemde trappistenbier Orval.

Legende van ‘or val’, gouden vallei

Op een dag toen gravin Mathilde, hertogin van Lotharingen en afkomstig uit Toscane, deelnam aan een jachtpartij verloor ze haar trouwring nabij een bron. Ze bad meteen tot God om hem terug te bezorgen. Als bij wonder floepte er plots een forel boven water met in zijn bek het kostbare kleinood.

‘dat is hier precies een gouden vallei’. Toen riep ze dat wel in het Frans, val d’or, vandaar dus later afgeleid orval.

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 22 -
Mathilde riep toen

De forel met de ring om zijn bek is afgebeeld op het flesje van het trappistenbier en op alle merchandising materiaal.

De abdijsite laat je kennismaken met de ruïnes, de kerk, het museum, de kruidentuin, de apotheek, Abraham en de bron waar de trouwring opdaagde. Het water uit deze bron wordt gebruikt bij de productie van het trappistenbier. Trek toch een tweetal uurtjes er voor uit indien je de site grondig wil bezoeken. Je krijgt een duidelijk plannetje mee zodat je je weg niet kunt verliezen. In de woongedeelten van de monniken kom je uiteraard niet.

Audiovisuele voorstelling

Bovendien wordt op vaste tijdstippen een schitterende film afgedraaid waarin je zowat alles komt te weten over de abdij en hoe de monniken er zich bezighouden met de productie van bier en kaas en andere werkzaamheden. Probeer deze dan ook eerst mee te pikken bij een bezoek of wandel vooraf al tussen de ruïnes. Er staat bij een gebouwtje waar de film wordt vertoond een bord met daarop de tijdstippen

Abdijruïnes

Dit zijn de middeleeuwse ruïnes van de oude cisterciënzerabdij. Nadat al in 1070 een klooster werd opgericht en Italiaanse benedictijen zich op deze plek kwamen vestigen, groeide de gemeenschap snel uit vanaf 1132. Toen kwamen cisterciënzerbroeders, gestuurd door Bernardus van Clairvaux, naar hier. Een brand legde het klooster in puin en as. Maar een nieuwe abdij zag het levenslicht. Tijdens de 18de eeuw beleefde de abijsite een grote bloei en breidde uit. De Franse Revolutie drong echter ook tot hierdoor en in 1793 werd zo goed als alles vernield. Enkel ruïnes bleven over.

In 1796 werden de gronden en wat er aan gebouwen overbleef verkocht. De familie Charles-Albert de Harenne schonk ruïnes en landerijen aan de orde van Cîteaux.

Dankzij de bezieling van een Gentenaar, Dom Marie-Albert van der Cruyssen, na een toevallige ontmoeting met iemand van de familie de Harenne, verschenen alweer nieuwe abdijgebouwen vanaf 1926. De architect Henry Vaes zorgde voor het ontwerp. De ruïnes liet men ongemoeid wat ons vandaag de kans geeft hier rond te wandelen. Je kan er vrij rondwandelen. Op infoborden wordt uitleg gegeven over de ruimte waarin je je bevindt, met nummers. Je kan je op die manier een zeer goed beeld vormen van wat en hoe het er moet uitgezien hebben.

Abraham

De brouwerij van de trappist Orval is ondergebracht in de rechtervleugel. Ze kwam er pas in 1931. Men was zo spitsvondig om met het lanceren van een trappistenbier geld in het laadje te krijgen voor de financiering van de heropbouw. Je kan ze niet bezoeken maar het gebouw dat de naam Abraham draagt brengt troost. Zo genoemd naar de broeder en schilder Abraham Gilson (1741-1809) die tijdens de bloeiperiode van de abdij schilderversieringen aanbracht in de abdijkerk en de kloostergebouwen. Helaas, de eerder genoemde Fransen liepen in 1793 niet zo hoog op met zijn werk. Hij zou nadien nog enkele leerlingen schilders opleiden. Meer werk van Abraham is te zien in le Musée Gaumais in Virton.

Het gebouw is gerenoveerd, dat zie je, maar dit was zowaar het enige overgebleven gebouw van de abdij uit de middeleeuwen. Je kan hier in in twee niveau’s een uniek beeld achter de schermen krijgen van het brouwproces. Foto’s, voorwerpen, met audiovisuele middelen brengen een prachtig verhaal over de wording van het bier. Het is opgesteld in een moderne originele vorm. Nooit eerder gezien. Je stapt als het ware telkens ín een opengesneden brouwketel.

Er staat ook een maquette van het abijcomplex

Men produceert ook de Orval kaas, een halfzachte kaas die uitstekend past bij een trappist, dat spreekt voor zich. Ook daaraan is een aparte ruimte gewijd. Voorts nog attributen die gebruikt zijn doorheen de geschiedenis van het bier: glazen, viltjes, etiketten … Je kan op een touchscreen je kennis testen over het bier.

De abdijkerk Notre Dame

In een neogotische stijl springt de kerk er fel bovenuit. Ook het moderne O-L-Vrouwebeeld boven de grote centrale toegangspoort valt direct op. Ze is ingewijd in september 1948.

Museum

Via een donkere wat vochtige enge gang kan je het museum instappen. De ruimtes werden ondergebracht in kelders, eigenlijk funderingen van de nieuwe kloostergebouwen. Je ziet er religieuze voorwerpen, kerkelijke gewaden, sculpturen, versieringen, amforen, kapitelen enz. Opmerkelijk is een loden sarcofaag uit 1638 Als je in de gang waarlangs je binnenkwam een zijdeur op je linkerkant openduwt, kan je langs een arduinen trap tot op een verdieping van de kerk bij het orgel. Je krijgt een beangstigend donker zicht op het oude kerkgestoelte, het hoogkoor maar vooral de gewijde stilte valt je op. Ga dan ook respectvol om met dit rustmoment. De scharnieren van de deur kunnen best een beetje smeerolie gebruiken, dat is het enige storende geluid. Nog meer info op www.orval.be

REISGIDS ARDENNEN
- 23 -
Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be
REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 24 -

Wandeling naar de preekstoel van Corbion

Het hoofddoel van de korte maar pittige wandeling is de Chaire à Prêcher of preekstoel, een uniek uitzichtpunt over de meander van de Semois rond Poupehan. De eerste helft zal je even naar adem doen happen want het is steeds klimmen. Dit wandelpad was vroeger de enige verbinding tussen Poupehan en Corbion. Zelfs de boeren die trokken over dit pad met hun vee en hooiwagens.

➢ Afstand: 2,6 km (1u30), luswandeling

➢ Hoogtemeters: 280 meter

➢ Moeilijkheidsgraad: middelmatig, eerste helft is uitsluitend klimmen

➢ Parkeren kan gratis bij de start van de wandeling in de Rue de la Grotte

Adres: Rue du Pont 1, 6838 Poupehan (Bouillon)

GPS-coördinaten: N 049° 48' 28.26" E 5° 0' 21.59"

➢ Startplaats wandeling: tussen de grot en het kruispunt met de Rue du Pont zie je het klimmend pad, er staan ook pijlen.

➢ Bewegwijzering: pijlen tot aan de preekstoel, volg de beschrijving of nog beter gebruik de gps-track (zie eerste pagina van deze regio).

Lourdesgrot

In de straat, Rue de la Grotte, waar je kan parkeren, ligt een Lourdesgrot. Het hekken is normaal open voor wie een kaars wil branden. Deze grot werd opgericht door Gélisse, een abt van het plaatselijk klooster, en ook door hem volledig gefinancierd.

Start van de wandeling

Bij de start van het wandelpad zie je pijlen staan naar de Chaire à Prêcher en de Pic du Midi maar ook naar Corbion. Zoals eerder vermeld was dit pad, dat eerst vrij breed is, de enige verbinding tussen Corbion en Poupehan. Vee, karren en mensen gebruikten deze route.

Tijdens het jachtseizoen zal je een bordje zien staan welke dagen er jacht is. Dan is het verboden te wandelen in dit deel van het bos.

Je volgt in het begin steeds de pijlen 'Chaire à Prêcher' zowel bij de eerste als bij de tweede splitsing. Als je aan een rots komt dan ben je bijna boven. Het gaat daarna nog wat op en neer. Het uitzichtpunt herken je aan de twee zitbanken die er staan, de enige in het eerste deel van je route.

Point de vue Chaire à Prêcher

Je krijgt van hieruit een prachtig zicht op de meander van de Semois die zich rond Poupehan slingert. In deze vallei werd er tussen 1850 en 1960 vooral aan tabaksteelt gedaan. Die akkers hebben ondertussen plaats gemaakt voor campings langs de loop van de rivier. In het Nederlands betekent ‘Chaire à Prêcher’ preekstoel. Volgens de legende zouden de troepen van Godfried van Bouillon zich verzameld hebben in de vallei op 15 augustus 1096, ze zouden met 50.000 geweest zijn, neem dat aantal maar met een grote korrel zout. Vooraleer ze op kruistocht vertrokken naar het Heilig Land zou de bekende monnik Pierre l’Ermite (Peter de Kluizenaar), op dit uitzichtpunt, een vlammende preek hebben afgestoken die de troepen zwaar opgehitst heeft

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 25 -

Dat was de legende. Omdat er altijd wel iets moet gebeurd zijn denkt men dat Peter de Kluizenaar van hieraf de inwoners van Poupehan heeft toegesproken. Hij zou hen gevraagd hebben zich bij de kruisvaarders te voegen, het leger van Godfried van Bouillon zou hier een paar dagen later langskomen.

Peter de Kluizenaar werd geboren als edelman rond 1050 in Amiens en trok zich op volwassen leeftijd terug als kluizenaar. Hij zou naar Jeruzalem gereisd zijn en daar een visioen gekregen hebben dat de Christenen Jeruzalem moesten heroveren. Hij trok zelfs naar de paus om die te overtuigen. Zo kwam het dat Paus Urbanus II in 1095 een oproep deed om Jeruzalem te bevrijden, de eerste kruistocht was een feit. Peter de Kluizenaar was een volksprediker en hij trok vanuit Noord-Frankrijk naar Lorraine en zo via de Maas naar Keulen om mensen te ronselen voor dat leger. Er sloten zich ook edellieden aan, zoals Godfried van Bouillon Hij is teruggekeerd van Constantinopel rond 1100 en heeft een abdij opgericht in Hoei. Hij stierf daar in 1115.

Je stapt nu verder rechtdoor richting Pic du Midi maar vanaf de preekstoel is er geen duidelijk pad. Je volgt gewoon de rand. Wat verder zie je aan je rechterhand een brede bosweg maar die mag je niet nemen. Je komt wat verder automatisch bij die bosweg en zie je een pijl naar Pic du Midi. Je krijgt nu een heel smal wandelpad onder je voeten. Dit pad stijgt eerst nog wat maar daarna moet je afdalen want de Pic du Midi ligt een stuk lager. Je herkent dit uitzichtpunt doordat er één zitbank is.

Pic du Midi

Dit uitzichtpunt is minder spectaculair maar de naam doet wat anders vermoeden. De Pic du Midi is een bergtop in de Franse Pyreneeën. Eigenlijk noemt deze plek ‘La Roche à Midi’ De verklaring van de naam is heel eenvoudig. Als je op het middaguur in het dorp van Poupehan bent en je kijkt naar deze uitstekende rots dan zie je dat ze loodrecht op de zon staat. ‘Midi’ betekent in het Nederlands ‘middag’ . Dus letterlijk vertaald ‘Rots van de middag’ . Het middaguur zal je wellicht moeten bekijken als winteruur.

Je blijft nu de weg vervolgen, ook in die scherpe bocht. Zo’n 400 meter verder ben je bij punt D.

Steile of langzame afdaling

Bij dit punt krijg je een Y-splitsing. Kies je ervoor om naar rechts te gaan dan krijg je eerst nog een kruisbeeld te zien, met mooi uitzichtpunt, om vervolgens heel steil naar beneden af te dalen tot bij de rijbaan waar je auto staat geparkeerd. Dit stuk is zeker af te raden bij natte ondergrond.

Kies je voor de langzame afdaling neem dan het linkse pad. Zo’n 150 meter kom je bij het bredere pad waar je scherp naar rechts moet om zo bij de parking uit te komen. Dit traject is te herkennen op de kaart door de stippellijn.

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 26 -
REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 27 -

Avontuurlijke laddertjeswandeling in Rochehaut

Deze prachtige maar avontuurlijke wandelroute nabij Bouillon laat je er het mooiste van de sprookjesachtige Semois-vallei ontdekken, en wel op een heel bijzondere manier. Bereid je voor op een pittige wandeling over ruige bospaden, grillige rotsen en vooral glimmende brandladders, die je af en toe wel eens naar adem zullen doen happen. Al was het maar omwille van de fenomenale panorama’s die je onderweg voorgeschoteld krijgt.

➢ Afstand: 5,5 km (2u30), luswandeling

➢ Hoogtemeters: 250 meter

➢ Moeilijkheidsgraad: middelmatig, eerste deel is dalen daarna klimmen

➢ Parkeren kan gratis bij de start van de wandeling in de Rue de la Cense

Adres: Rue de la cense, 6830 Rochehaut (Bouillon)

➢ Startplaats vanaf de Kerk van Rochehaut (Église Saint-Firmin de Rochehaut), wandel je omhoog, volg je de rode rechthoekjes met nummer 43

➢ Bewegwijzering: rode liggende rechthoeken met nummer 43

Om meteen met de deur in huis te vallen: De Laddertjeswandeling, ofwel de ‘Balade des échelles’ in het Frans, is absoluut niet voor watjes. Hoewel het traject amper een kleine 6 km in afstand meet, moet je toch zo’n 2 tot 3 uur tijd rekenen om het lusvormige parcours helemaal af te leggen, afhankelijk van je persoonlijke conditie. De route telt immers tal van steile stukken, wat hier en daar wat klauterwerk over soms glibberige rotsen vereist. Een handvol ladders temmen de moeilijkste passages, wat meteen ook de naam van deze pittige wandelroute verklaart.

Kerk van Saint-Firmin in Rochehaut

De Laddertjeswandeling start aan de 17e-eeuwse Saint-Firminkerk, in het dorpshart van Rochehaut. Het dorp doet z’n naam alleszins alle eer aan, dankzij de idyllische ligging bovenop een rots die 150 meter boven het diep ingesneden dal van de rivier de Semois uittorent.Deze eenvoudige en typisch Ardeense kerk met schaliedak ziet er niet speciaal uit, wandel echter zeker eens binnen. Het plafond werd versierd met een fresco in de jaren 1960 door een lokale kunstenaar. Er was de nodige controverse over deze schilderwerken, zie en beoordeel zelf!

Start van

de wandeling

Start vanaf de kerk de wandeling en volg de pijltjes met het cijfer 43, verkeerd lopen is hier vrijwel onmogelijk. Vanaf de kerk wandel je richiting Chemin des Falloises, deze straat blijf je volgen om bij de splitsing met de Voie de Remifontaine links aan te houden. Blijf de liggende rechthoek met nummer 43 volgen. Op het einde van de weg wandel je verder bergafwaards het bos in.

Zoals je duidelijk kan zien is er aangegeven dat deze wandeling niet geschikt is voor rolwagens, kinderwagens, personen die slecht te been zijn, kleine kinderen en zwangere vrouwen Tijdens de zomermaanden kan er brandgevaar zijn, dus zeker opletten dat je geen afval acherlaat of sigaretten rookt tijdens de wandeling

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 28 -

Wandel tot aan de Semois

Volg de pijltjes tot je beneden, op rivierniveau bent. Een overdekte picknickplaats aan de oevers van de Semois nodigt verleidelijk uit tot het inlassen van een korte picknickpauze. Misschien geen overbodige luxe, want vanaf nu gaat de laddertjeswandeling stilaan in crescendo. Want ja, waar blijven ze toch, die ladders?

Eerst tast je nog over een min of meer vlak aarden pad de oever van de sprankelende Semois af, maar al snel krijgt de route een meer rotsachtig karakter en kan het klauteren beginnen. Grillige rotsen en kronkelende boomwortels vormen al de eerste, natuurlijke trappen. Hier en daar zorgen balustrades voor wat houvast. Pas écht avontuurlijk wordt het zodra je de eerste ladder opklimt. En zo volgen er een vijftal kort op elkaar. Niet alleen naar omhoog, maar af en toe ook nog eens eentje naar omlaag. Het lijkt wel alsof je aan een intensieve brandoefening deelneemt. Als het zweet je nu nog niet aan de lippen staat, dan weten wij het ook niet meer. Niet verwonderlijk dat men de treden van een ladder ook wel ‘sporten’ noemt. Neem dus af en toe ook even de tijd om weer op adem te komen, terwijl je vanop de hoog uitstekende rotsen van een adembenemend zicht over de Semois-vallei geniet.

Eens de laatste ladder achter de rug, gaat het nog een eindje als een achtbaan op en neer over een aarden pad, tot je langzaam maar zeker weer uit de vallei ontsnapt en opnieuw het dorpje Rochehaut binnenslentert. Wellicht met de tong tot op je tenen, maar je zal er ongetwijfeld geen spijt van hebben.

Uitzichtpunt Panorama de Frahan

Het uitkijkpunt geeft een prachtig zicht op de Semois en het dorpje Frahan, wist je dat dit beschermd is als Patrimoine Majeur van Wallonië. Een perfect plek om een foto te nemen na de wandeling. Installeer je op een van de terrasjes om te bekomen van de wandeling. In de zomermaanden kan je hier meerijden met het toeristische treintje of met de paardenkoets, getrokken door echte Ardeense trekpaarden.

Brouwerijbezoek Brasserie de Rochehaut

Ben je het wandelen even ladderzat? Hop dan aan de rand van het dorp even binnen bij Brasserie de Rochehaut. Meesterbrouwer

Arnaud Boreux stichtte hier in 2019 een gloednieuwe microbrouwerij, op de site waar zijn ouders, broer en zus eerder al een dierenpark en landbouwmuseum uit de grond stampten. Arnaud, of één van zijn toegewijde medewerkers, gidst je met veel passie en plezier gratis in de brouwerij rond en vert elt je in tussentijd wat meer over hoe het bierbrouwen precies in zijn werk gaat, van graankorrel tot in het glas. Meer info op https://www.rochehaut-attractions.be/nl/brouwerij

REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 29 -
REISGIDS ARDENNEN Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be - 30 -

REISGIDS ARDENNEN

Disclaimer

We krijgen onze informatie van betrouwbare en zorgvuldig geselecteerde bronnen. Niettegenstaande kunnen we niet verantwoordelijk worden gehouden voor enige mogelijk niet-accurate informatie, noch voor het gebruik van deze informatie en mogelijke negatieve gevolgen. We waarderen het als je opmerkingen, toevoegingen of fouten aan ons zou kunnen doorgeven via info@themediabay.be.

Ontdek meer reisgidsen op www.reisroutes.be en www.reisroutes.nl

Alle kaarten © OpenStreetMap.org

Foto’s: © Shutterstock.com, Deamstime.com, iStockphoto.com en AT-Europe BV

Adverteren in deze reisgids?

Neem contact op met The Media Bay via info@themediabay.be

Laatste update: juli 2023

© Alle rechten voorbehouden.

Deze reisgids is een uitgave van The Media Bay.

Niets van deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever.

Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be

- 31 -

In deze gratis reisgids verkennen we de Semoisvallei met een complete autoroute, stadswandeling en twee natuurwandelingen.

Bespaar jezelf uren opzoekingswerk en mis geen enkele bezienswaardigheid.

Koop nu de volledige, digitale (pdf – 190 blz A4) reisgids van de Belgische Ardennen met 25 uitgewerkte wandelingen, 4 fietsroutes, 7 autoroutes en meer dan 200 bezienswaardigheden boordevol praktische informatie, bijzondere plekjes en tips van locals.

Koop de volledige gids op shop.themediabay.be

Koop de volledige reisgids op shop.themediabay.be

REISGIDS ARDENNEN
- 32 -
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.