Actuariaatcongres presentatie jos berkemeijer 20150228 jb

z

Pensioen ekerheid Ex Post of Ex Ante?

Jos Berkemeijer AAG 4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

SymetricsŠ2015

1

Agenda Stellingen 1. Pensioenzekerheid bestaat niet 2. Langetermijn Prognosemodellen zijn een Fata Morgana 3. Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer

4. We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’ 5. Huidig pensioen is niet meer uit te leggen

6. Oplossing = Verplicht Individuele Pensioenrekening Solidair

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

2

Stelling 1 Pensioenzekerheid bestaat niet

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

SymetricsŠ2015

3

Stelling 1 Pensioenzekerheid bestaat niet

•

‘MijnPensioen’ = € 50.000

•

Leeftijd 60 jaar

•

Wat is ‘MijnPensioen’ over 15 jaar?

Afwegingen

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

•

Toezichtraamwerk

•

Lage rente

•

EIOPA

•

Inflatie

•

………

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

4

Stelling 2 Langetermijn Prognosemodellen zijn een Fata Morgana

De ‘Haalbaarheidstoets’: 60 jaar vooruit plannen…..

Is de haalbaarheidstoets ‘haalbaar’?

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

5

Stelling 2 Langetermijn Prognosemodellen zijn een Fata Morgana

De ‘Haalbaarheidstoets’: 60 jaar vooruit plannen…..

60 jaar vooruit: Wie durft?

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

6

Stelling 2 Langetermijn Prognosemodellen zijn een Fata Morgana

Advies Commissie Parameters

De ‘Haalbaarheidstoets’: 60 jaar vooruit plannen…..

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

7

Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer

De ‘Haalbaarheidstoets’: 60 jaar vooruit plannen…..

Voldoen modellen aan de nieuwe economische realiteit?

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

8

Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer

De ‘Haalbaarheidstoets’: 60 jaar vooruit plannen…..

Voldoen modellen aan de nieuwe economische realiteit?

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

9

Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer • We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the range of thousand • A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis

• Non-normal distributions occur more frequently

Guus Boender 1955 - 2014

• The probability tail is thicker • We need more data • Never consider models as absolute truth

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

10

Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer

Risk = σ X~

2 N(μ,σ )

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

11

Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer Pension Investment Model Development  Tot 2007 • ‘Assets Only’ • Verplichtingen worden gewaardeerd op vaste disconteringsvoet van 4%

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

12

Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer Pension Investment Model Development  Tot 2007 • ‘Assets Only’ • Verplichtingen worden gewaardeerd op vaste disconteringsvoet van 4%  Vanaf 2007 • Asset Liability Management • Verplichtingen waarderen o.b.v. RTS en UFR

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

13

Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer Pension Investment Model Development  Tot 2007 • ‘Assets Only’ • Verplichtingen worden gewaardeerd op vaste disconteringsvoet van 4%  Vanaf 2007 • Asset Liability Management • Verplichtingen waarderen o.b.v. RTS en (later) UFR  Vanaf 2015?

• Behavioral 4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

14

Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer Waarom ‘Behavioral’ modellen (gedragsmodellen) ?  Markt komt niet alleen tot stand o.b.v. vraag en aanbod  Centrale Banken oefen actief invloed uit op de markt Voorbeelden: rentebeleid, kwantitatieve verruiming,….  Regelgeving van toezichthouders heeft markteffecten Voorbeelden: FTK (Financiel Toetsingskader) EMIR (European Market Infrastructure Regulation) IORP II (Institutions for Occupational Retirement Provision )  Consumenten en professionele marktpartijen reageren niet rationeel (naïef, trendvolgend, herding,…)

Geen enkel model helpt bij een lange termijn prognose?

Behavior modellen bieden meer inzicht in de nabije toekomst?

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

15

Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer Hoe herken je een gedragsmodel?

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Zoek de verschillen‌.

Presentatie Jos Berkemeijer

---

SymetricsŠ2015

16

Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’

Kunnen we eigenlijk wel risico’s inschatten

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

17

Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’ Kunnen we eigenlijk wel risico’s inschatten?

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Zijn we echt goed in risicomanagement?

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

18

Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’

Vertrouwen ≠ Ex Ante Zekerheid

Vertrouwen = Ex Post Zekerheid 4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

19

Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’

Vertrouwen = F(Transparantie, Opleidingsniveau)

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

20

Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’

Conclusie?

Over de nabije toekomst kun je onder strikte voorwaarden wetenschappelijk en

gedragsmatig onderbouwd wat zinnigs zeggen, maar over de verre toekomst, vele tientallen jaren vooruit, kan niemand wetenschappelijk noch gedragsmatig iets relevants beweren dat steek houdt.

Doe dat dan ook niet !

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

21

Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’ Gevolg

Wie snapt dit?

Niet IF[rendement ~ N(μ=3%, σ = 4%)] THEN [P[Pensioen>1000] = 50%, P[Pensioen<500] = 5% ]

Maar IF[rendement=3%] THEN [Pensioen = 1000] IF[rendement=1%] THEN [Pensioen = 500]

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

22

Stelling 5 Huidig pensioen is niet meer uit te leggen

Indexatielabel

2007 4 maart 2015 (c)

2009 Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

2013 SymetricsŠ2015

23

Stelling 5 Huidig pensioen is niet meer uit te leggen • Wet Pensioencommunicatie - Pensioenprognose: verwacht, pessimistisch, optimistisch….@#%#@?

- Kan tenminste 75% van de deelnemers vertellen hoe hoog zijn pensioen is?

Nobody Knows • Wet Optimalisering wettelijk kader voor premieovereenkomsten Is er ook maar iemand die mij binnen een uur kan uitleggen wat er nu eigenlijk gebeurt met mijn pensioen als ik mijn pensioen 10 jaar van te voren fasegewijs ga inkopen, terwijl ondertussen mijn oude pensioenopbouw doorgaat, mijn pensioenen AOW-datum verschuift, de rente- en rendementen jaarlijks variëren, er ook nog jaarlijks pensioenkortingen, -opslagen en gedeeltelijke indexaties plaatsvinden en ik ook nog eens gedurende die 10 jaar bij verschillende werkgevers in dienst treedt.

KANSLOOS 4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

24

Stelling 5 Huidig pensioen is niet meer uit te leggen

Conclusies I Zelfs experts hebben moeite het te volgen?

DC, IDC, CDC, API, Multi OPF, APF, DB, ….

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

25

Stelling 5 Huidig pensioen is niet meer uit te leggen

Conclusies II

KEEP IT SIMPLE Einstein: Everything should be Made as simple as possible, but not simpler

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

SymetricsŠ2015

26

Stelling 6 Oplossing = Verplicht Individuele Pensioenrekening Solidair Piet 67 jaar gaat binnenkort met pensioen, Pensioen € 50.000 p/j, Piet mag kiezen (!)

A.

Piet blijft in huidig pensioentoezichtkader met (schijn)zekerheid Verwacht reëel pensioen van Piet over 10 à 15 jaar: € 25.000

B.

Piet krijgt de contante waarde van zijn pensioenverplichtingen op zijn persoonlijke pensioenrekening gestort: € 600.000 = 12 * 50.000 1.

Er is geen zekerheid meer, maar wel beleggings- en langleven-solidariteit

2.

Ex Post Langleven solidariteit Jaarlijks wordt het pensioenrekeningsaldo van Piets overleden collega’s in het pensioenfonds actuarieel juist verdeeld over de overlevenden.

3.

Ex Post Beleggingssolidariteit Het totaal van alle pensioenrekeningen van het pensioenfonds wordt collectief belegd.

De opbrengsten worden naar rato van de pensioenrekeningen verdeeld onder de deelnemers op basis van het gemiddelde rendement van het fonds. Minder streng FTK, beter rendement!

4.

Jaarlijks mag Piet binnen grenzen zelf bepalen hoeveel ouderdomspensioen hij opneemt.

5.

De premies die Piet en zijn werkgever voor zijn ouderdomspensioen betalen, worden onder aftrek van kosten volledig op zijn persoonlijke pensioenrekening bijgeschreven

Wat zal Piet kiezen?

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

27

Stelling 6 Oplossing = Verplicht Individuele Pensioenrekening Solidair Verplicht Individuele Pensioenrekening Solidair (VIPS)  Geen generatievraagstukken meer  Geen verkeerde verwachtingen meer  Geen kortingen meer

 Geen ingewikkelde communicatie meer  Geen (inhaal) indexatieproblematiek meer  Geen discussie meer over de premie (kostendekkend, holidays, demping, doorsnee)  Geen ingewikkeld FTK meer

 Minder kosten, meer transparantie, betere communicatie  We kunnen weer gewoon aan het werk….

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

Symetrics©2015

28

Conclusie

The Pension Elephant is right before you !!!

4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

SymetricsŠ2015

29

Grenzen vervagen, Zekerheid ook !

Jos Berkemeijer AAG +31 646 12 06 60 4 maart 2015 (c)

Actuariaatcongres ----

Presentatie Jos Berkemeijer

---

SymetricsŠ2015

30