Avansa magazine najaar 2022

Samen naar beter

NA JAAR 2022

Bij Avansa vinden we levenslang leren belangrijk. Want leren maakt mensen sterker.

En sterke mensen maken de samenleving beter.

WATER, VRIEND ÉN VIJAND

WARME GESPREKKEN OVER KOUDE DAGEN

ESCAPEROOM ARMOEDE

Klimaatverandering, het leek een ver-vanmijn-bedshow.

Op 29 december organiseren we een gespreksnamiddag in DE MINDERE. Kom je ook?

Ontsnappen uit armoede is moeilijk.

4

14

Avansa Limburg vzw, Cellebroedersstraat 13-15, 3500 Hasselt. Driemaandelijks magazine, editie december 2022

24

Colofon Dit magazine is een uitgave van Avansa Limburg vzw Cellebroedersstraat 13-15, 3500 Hasselt 011 560 100 / info@avansa-limburg.be www.avansa-limburg.be Ondernemingsnummer: ​0860.323.286 RPR: ondernemingsrechtbank Antwerpen, afdeling Hasselt Redactie Peter van Meer Foto’s Avansa Limburg, Mario Vanoppen, Hilda Lodewijks, Walter Vanroy, Mine Dalemans, Flor Sarens, Hanne Dries Illustratie Nick Timmermans Coverfoto Walter Vanroy Verantwoordelijke uitgever Greet Poelmans Cellebroedersstraat 13-15 | 3500 Hasselt Vormgeving This Way Up Druk Drukkerij Symons, Bree Oplage gedrukt 3.500 ex.

Indien je geen nieuws meer wilt ontvangen van Avansa Limburg, laat dan iets weten via info@avansa-limburg.be of 011 560 100

INHOUD

4

Water, vriend én vijand

8

Nathalie Leynen, droogtecoördinator

14

Waar schuilt eenzaamheid

18

Religie herzien

22

Ondertussen bij Bovenhuids

24

Escaperoom armoede

MAGAZINE AVANSA #4

Water, vriend én vijand Klimaatverandering, het leek een ver-van-mijnbedshow. Maar recent zien we heel dicht bij huis de gevolgen ervan. De laatste zomers volgden hittegolven elkaar in een verschroeiend tempo op, afgewisseld door korte, maar zeer hevige regenbuien die beekjes in kolkende rivieren veranderden en kelders en straten lieten onderlopen.

Herinner je de zomer van 2021, toen er in België alleen al 40 dodelijke slachtoffers vielen bij de overstromingen in Wallonië.

passen rioleringen aan, …

Natuurorganisaties maken plannen om water terug een plaats te geven in onze leefomgeving. Burgers worden opgeroepen om actief hun tuinen en opritten te ontharden.

Ruimtelijke ordening, het is een droog thema. Als we erover spreken, gaat het al snel over saaie wetteksten en juridische termen in een voor de doorsnee persoon onverstaanbaar vakjargon. Het is nodig dat we het eens in gewone mensentaal over onze leefruimte hebben. Want door ongelukkige keuzes in ruimtelijke

Om zo’n natuurrampen te voorkomen

ordening verdween er alsmaar meer

of het hoofd te bieden, zal iedereen

open ruimte. Onze leefomgeving

zijn steentje moeten bijdragen. Sinds

werd verhard en gebetonneerd. En

een aantal jaren zijn onze overheden

dat zorgt vandaag voor een haat-

bezig met de waterproblematiek.

liefdeverhouding met water.

De Vlaamse steden en gemeentes maken hemelwaterplannen op, nemen initiatieven om toekomstige wateroverlast

Mario Vanoppen, winnaar publieksprijs

aan te pakken door de aanleg van regenwaterbufferbekkens,

4

MAGAZINE AVANSA #4

Fotowedstrijd

waterpret, wateroverlast. Maar ook het gebrek aan water en droogte.

Om dit thema onder de aandacht te brengen, organiseerde Avansa de fotowedstrijd Water, vriend én vijand.

Dankzij een samenwerking met heel wat Limburgse organisaties werd de wedstrijd een succes. Avansa kon rekenen

Het doel?

op de steun van de Limburgse Milieukoepel, Natuurpunt Limburg,

Mensen laten nadenken over de rol die water inneemt in ons dagelijks leven. En dat op alle mogelijke vlakken: water in de vrije tijd, als mogelijkheid tot ontspanning, water als economisch instrument,

al de Limburgse regionale landschappen, VLF vzw en Foto Video Robyns uit Sint-Truiden om de oproep te verspreiden. Wel 79 fotografen zonden maar liefst 143 foto’s in die de verschillende gezichten van water tonen. Alle ingezonden foto’s kwamen op de Facebookpagina ‘Water, vriend en vijand’, die meer dan 70.000 keer bekeken werd. De foto van Mario Vanoppen kreeg de meeste likes en won de publieksprijs. Daarnaast maakte een vakjury van ervaren fotografen een selectie van de beste foto’s. Chretien Paesen, Stefan Migalski en Johan Lambrix kozen 20 beelden, die nu deel uitmaken van de tentoonstelling Water, vriend én vijand, die in 2022 en 2023 op verschillende plekken te zien is.

5

MAGAZINE AVANSA #4

Hilda Lodewijks kaapte de zilveren medaille weg, het goud ging naar Walter Vanroy voor zijn foto ‘Tot hier en niet verder’. De vakjury schoof dit beeld, dat je ziet op de cover, naar voor als laureaat omwille van de fototechnische kwaliteiten en mooie kleuren. De foto maakt in één beeld duidelijk dat de kracht van de natuur overweldigend kan zijn, dat de natuur de confrontatie met de mens niet schuwt en ook duidelijk haar grenzen stelt. De fotograaf

Het meisje dat de zee wil tegenhouden Tot hier en niet verder, zegt zij die de golven wil bevelen.

Al wil zij zich aan niets fideler geven, al doet haar niets zo smachten, al blijft zijzelf zo weinig bij machte te wijken.

Tot hier en niet verder, snauwt het eindige tegen het eindeloze, het machteloze tegen het machtige dat, enkel op omhelzen uit, al likkebaardt en schuimbekt, baltst met zijn turkooizen water.

koos als bijschrift een gedicht van Luuk Gruwez dat zijn beeld kracht bijzet.

Kon zij nu toch − met zo weinig twijfel − één keer wijken, uit eb en vloed de lering trekken van komen en gaan, uit en amen, met misschien ooit dat teerste van alle geweld: eindelijk samen.

TOT HIER EN NIET VERDER KOM KIJKEN Je kan de fototentoonstelling ‘Water, vriend én vijand’ bezoeken: - Tot eind 2022 in het Bezoekerscentrum van Natuurpunt Limburg in Kiewit.

- Van begin 2023 tot eind april 2023 in ‘De Wissen’ in Dilsen-Stokkem.

- Van begin mei tot eind juni 2023 bij Avansa Limburg in Hasselt.

Meer info: www.avansa-limburg.be/projecten/water-vriend-en-vijand

KOM IETS BIJLEREN In 2023 organiseren we verschillende lezingen, bezoeken en cursussen over de thema’s ruimtelijke ordening en ontharding. Hou zeker onze website en nieuwsbrief in de gaten!

6

MAGAZINE AVANSA #4

Walter Vanroy, winnaar wedstrijd

Hilda Lodewijks, tweede plaats

MAGAZINE AVANSA #4

Nathalie Leynen De zomer van 2022 was een uiterst droge zomer. Er viel in juni, juli en augustus amper een drup regen uit de lucht.

En het was warm. De zomer van 2022 kwam in de top drie van warmste zomers sinds de weerkundige metingen in 1833.

De gevolgen waren dan ook niet te overzien: Europa werd geteisterd door bosbranden, de opgewekte elektriciteit door zonnepanelen verpulverde record na record en de boeren zagen hun oogst onder de aanhoudende droogte letterlijk verschrompelen.

We weten ondertussen dat dit geen uitzonderlijk verhaal meer zal zijn. Wat vandaag uitzonderlijk is, is morgen het nieuwe normaal. We staan dus voor heel wat uitdagingen.

Hoe bereiden we ons voor op toekomstige droogteperiodes?

Of beschermen we ons tegen hevige regenbuien? Kunnen we er überhaupt iets aan doen?

De provincie Limburg heeft alvast niet stilgezeten. Om de Limburgse droogteaanpak te coördineren heeft de provincie in 2021 Nathalie Leynen aangeworven.

Als droogtecoördinator is zij het aanspreekpunt over beleidsdomeinen en gemeentegrenzen heen voor alle Limburgse partners.

Hoogste tijd dus voor een gesprek met haar.

8

MAGAZINE AVANSA #4

Droogtecoördinator is een ‘nieuwe job’. Kan je eens schetsen waarom een droogtecoördinator nodig is en wat je precies doet/wil bereiken?

Nathalie Leynen: Mijn job is heel gevarieerd. In droge periodes volg ik vooral de situatie op het terrein nauwgezet op: het checken van grondwaterpeilen, hoe zit het met de landbouw, worden de onttrekkingsverboden (nvdr: het verbod om water uit rivieren en beken op te pompen) gerespecteerd? De droge situatie kan ik op zo’n moment niet veranderen. Het is wel het ideale moment voor bewustmaking rond het belang van het doordacht omspringen met water.

Daarnaast zetel ik ook tweewekelijks in de Vlaamse adviesgroep droogte, samen met alle droogtecoördinatoren van de andere Vlaamse provincies, en met tal van andere diensten. In de adviesgroep wordt de algemene situatie in Vlaanderen besproken en vervolgens de toestand per provincie. Als er zich een kritieke situatie stelt, kan de adviesgroep de droogtecommissie adviseren om maatregelen voor heel Vlaanderen of voor een specifieke provincie af te kondigen.

Het is belangrijk om de situatie van provincie tot provincie te bekijken, want de situatie in WestVlaanderen kan erg verschillen van die van Limburg. De maatregelen

9

bekijken we dan op provinciaal niveau en stemmen we af op de provinciale situatie. Dat gebeurt via het provinciaal droogteoverleg, dat voorgezeten wordt door de gouverneur.

De rest van het jaar, buiten de droge periodes, zet ik in op de opstart van nieuwe initiatieven en volg ik lopende projecten op.

Het Ruimtepact 2040 is in opmaak. Komt daar het water- en droogteverhaal ook voldoende in terug?

Het Ruimtepact 2040 is het nieuwe Beleidsplan Ruimte voor de provincie Limburg. Onze Afdeling Waterbeheer heeft eraan meegewerkt en ik ben dan ook tevreden dat het wateren droogteverhaal hierin werd meegenomen. Zo worden er in het Ruimtepact waterlopen en hun (beek)valleien geselecteerd die belangrijke blauwe aders in het landschap vormen. Het Ruimtepact legt de focus op die geselecteerde aders om een goed/ beter functionerend natuurlijk watersysteem te vrijwaren of zelfs te verbeteren: d.w.z. zo veel mogelijk water bufferen wanneer er te veel is maar ook zorgen dat meer water vastgehouden wordt wanneer er te weinig is.

Bovendien kunnen deze blauwe aders ook interessant zijn voor de biodiversiteit doordat ze groene (openruimte)plekken en natuurgebieden met elkaar verbinden.

MAGAZINE AVANSA #4

Wat moet er veranderen op korte termijn? Stel binnen 5 jaar? En welke maatregelen moeten we nemen op ‘langere’ termijn?

Het klimaat verandert, en je moet nu maatregelen treffen om ervoor te zorgen dat je in de toekomst geen problemen krijgt. Over het algemeen is het belangrijk dat er opnieuw ruimte wordt gegeven aan water, zowel in natuurgebieden, landbouwgebieden als in een stedelijke omgeving.

In grootschalige projecten heeft de provincie Limburg vaak een adviserende rol: tijdens de vergunningsfase geven wij een wateradvies in het kader van de watertoets. We kijken dan of de geplande werken schade kunnen veroorzaken aan het watersysteem.

Soms kunnen er dan bijkomende voorwaarden opgelegd worden, zoals extra buffering en infiltratie van regenwater. Idealiter houden architecten, projectontwikkelaars, … hier rekening mee vanaf de start van het vergunningsproces.

Vanuit Vlaanderen wil men nu die watertoetsen en hemelwaterverordeningen verstrengen. Zo wil men ervoor zorgen dat bij nieuwe vergunningsaanvragen er nog strengere regels zijn om water te bufferen en extra te infiltreren.

Dit is ook echt nodig nu we zo geconfronteerd worden met de

weersomstandigheden. Via extra infiltratie worden langdurige droogteperiodes overbrugd en grotere bufferbekkens dienen voor het opvangen van de extremere buien.

Je merkt wel dat de mentaliteit rond water zich aan het wijzigen is. Mensen staan meer stil bij het belang en de waarde van water, en de verspilling ervan. Water wordt meer en meer gezien als het “blauwe goud” kan je zeggen.

Zo kwam er de afgelopen jaren veel reactie op het wegpompen van bemalingswater(nvdr: het wegpompen van grondwater bij infrastructuurprojecten om de werken in droge omstandigheden uit te voeren). Dit zorgt ervoor dat er ook in de bouwsector dingen bewegen. Bovendien bleef het waterverbruik van de gezinnen de afgelopen zomer laag, ook een teken dat we er allemaal voorzichtiger mee omspringen.

Heb je een overzicht van alle initiatieven die momenteel gedaan worden in Limburg? Ook lokaal worden immers tal van initiatieven genomen, bvb door de Wateringen, door de Regionale Landschappen, door natuurverenigingen, er worden projecten gedaan om beken terug te laten meanderen enz…

klimaatverandering en extremere

10

MAGAZINE AVANSA #4

Er gebeurt inderdaad al veel en

Kempisch plateau liggen, hebben

ik probeer zeker op de hoogte

erg te kampen met uitdroging.

te blijven van al die projecten.

Daar heb je nog veel landbouwers,

Zo houd ik een goed zicht over

die dan het water moeten

hoe men bepaalde problemen of

oppompen om hun gewassen

uitdagingen heeft aangepakt, of

te besproeien. Als je binnen zo

kijk ik of er mogelijkheden zijn om

een stroomgebied de nodige

bestaande initiatieven op elkaar

maatregelen kan nemen om het

af te stemmen. Als er werken uit

water ter plaatse te houden, werk

te voeren zijn aan een waterloop

je eigenlijk aan een oplossing

in ons beheer, dragen we ons

voor zowel droge periodes als

steentje bij. Dat kan gaan van een

voor natte periodes. Tijdens natte

financiële tussenkomt of subsidie

periodes voorkom je dat het water

tot het leveren van technische

afstroomt naar lagergelegen

expertise voor de geplande werken

gebieden en daar voor overlast

aan de waterloop.

zorgt. Je houdt het ter plaatse

Ik merk ook er meer initiatieven

waardoor het kan infiltreren,

zijn om projecten op grotere

wat op zijn beurt zorgt voor een

schaal in te richten, bijvoorbeeld

aanvulling van de grondwatertafel,

door zich op het volledige

wat dan weer van pas komt tijdens

stroomgebied van waterlopen te

droge periodes.

richten. En dat is interessant want

De droogteperiodes van de

dan kan je structurele maatregelen

afgelopen paar jaar hebben echt

nemen die zowel droogte als

wel de ogen doen openen. 5 jaar

wateroverlast kunnen voorkomen

geleden bestond ‘droogte’ niet

en aanpakken. ‘Riviercontract

voor veel mensen. Qua wetgeving

Dommelvallei’ is zo een voorbeeld,

werd alles destijds ook afgestemd

waarbij tal van partners: de

op het afvoeren van water, er werd

gemeentes, provincie, Watering,

toen te weinig rekening gehouden

ANB, natuurverenigingen,

met het aspect ‘droogte’. Gelukkig

Fluvius enz… samenwerken om

is er nu de Blue Deal, waarmee

te kijken hoe ze droogte en

sterk wordt ingezet op de

wateroverlastproblemen kunnen

subsidiëring van waterprojecten.

aanpakken in de hele vallei, dus op grotere schaal. Zo blijkt bijvoorbeeld dat het interessant is om het water in Peer meer op

Wat kan je nog doen tegen wateroverlast?

te houden, wat dan weer goed is

Je merkt dat, als er de dag van

tegen de droogte, om in Pelt de

vandaag ergens wateroverlast

wateroverlast te verminderen.

is, je alleen al aan de straatnaam

Het inzicht groeit ook bij de

kan zien dat het daar van oudsher

gemeentes dat ze hun regenwater

eerder natte gebieden waren,

zo lang mogelijk op moeten

bijvoorbeeld de Broekstraat, of de

houden. Gemeentes zoals Peer en

Beekstraat. Door de jaren zijn er

Oudsbergen die op de top van het

11

MAGAZINE AVANSA #4

immers veel beken verdwenen of werden ze ingebuisd en moerassen werden drooggelegd. Bij hevige regenval is het opvallend dat het water toch terug die oude beekbeddingen opzoekt en daar voor overlast zorgt. Jammer genoeg bevinden zich daar nu vaak verkavelingen en woonwijken.

De provincie is momenteel bezig met een stuwtjesproject, dat gebaseerd is op de pluviale overstromingskaart, dus zeg maar de gebieden die onder water lopen als het hard regent.

Op de waterlopen die in een geschikt gebied overstromen bij hevige regenval worden stuwtjes geplaatst om het gebied kortstondig te laten overstromen om zo strategisch water op te houden. Zo weten we dat in uitzonderlijk natte periodes die opstuwing van de waterloop niet voor overlast zal zorgen. Momenteel bekijken we zo een 90-+tal locaties, waar we er uiteraard ook rekening mee houden dat de geplaatste stuw er niet voor zorgt dat tuintjes, woningen en wegen blank komen te staan.

Als we spreken over ontharding, opvang van regenwater, water de kans geven om te infiltreren enz…, wordt dan in verhouding geen (te) grote inspanning gevraagd van de landbouwen natuursector

in verhouding tot particulieren, bedrijven en lokale overheden?

Op zich is het inderdaad zo dat er vaak naar natuurgebieden en landbouwgebieden wordt gekeken als het gaat over extra infiltratie of grote overstromingszones voor de opvang van regenwater. Er zijn daar immers nog grote open gebieden waar de mogelijkheid tot infiltratie nog bestaat, en vaak ook met eenvoudige aanpassingen kan gestimuleerd worden.

De natte natuur in natuurgebieden kan ons in grote mate beschermen tegen droogte en overstromingen, maar we mogen ons zeker niet beperken tot enkel de natuurgebieden. Het water moet over het algemeen meer ruimte krijgen in de valleien.

De landbouwgebieden nemen in Limburg een relatief grote oppervlakte in en de sector is ook vragende partij voor extra water. In het zuiden van Limburg kan de opvang van regenwater in landbouwgebied soms ook gecombineerd worden met erosiebestrijding via de aanleg van erosiebekkens.

In die optiek zijn de gevraagde inspanningen aan deze sectoren volgens mij dus niet te groot.

De grote verwevenheid van de verschillende gebieden in Vlaanderen (woongebied, agrarisch gebied enz…) zorgt er voor dat er dikwijls tegenstrijdige belangen zijn en er niet steeds aan één zeel getrokken wordt.

12

MAGAZINE AVANSA #4

Kunnen wij als burger ook iets ondernemen om de droogte en/of wateroverlast aan te pakken?

heel wat regenwaterputten van

tuin en oprit te ontharden. Zorg

gemeentebesturen om hun

Zeker en vast. Belangrijk is om je

ervoor dat het regenwater dat valt bij jou blijft en dus niet in de riool terechtkomt. Door te ontharden zorg je ervoor dat het water kan infiltreren op eigen terrein. Dat kan ook door het water vanuit je regenpijp gewoon in je tuin

10.000 liter nodig om die regen te kunnen bufferen… In geval van zulke waterbommen is overlast niet te vermijden.

De provincie ondersteunt reeds inwoners te sensibiliseren: het project Klimaattuincoach, en het project Groendaken zijn daar voorbeelden van. Verenigingen, gemeentes en scholen kunnen ook rekenen op subsidies als ze iets willen doen rond klimaat.

te laten lopen. Zeker in NoordLimburg trekt dat water snel weg door de zanderige bodem. Als het water wat minder snel wegtrekt, kan er eventueel een wadi voorzien worden.

Het voordeel hiervan is dat er veel water opgevangen wordt in de tuin en niet naar de riolen stroomt die dan weer niet overbelast worden. De zuiveringsinstallaties

Nathalie, heel erg bedankt voor de boeiende uiteenzetting. Het is duidelijk dat er nog heel wat uitdagingen op ons zullen afkomen op het gebied van waterbeheer in Limburg en Vlaanderen. Maar tegelijk is het ook geruststellend om te horen dat er serieus werk van wordt gemaakt!

krijgen dan ook niet enorme hoeveelheden verdund afvalwater binnen. Dat is belangrijk want verdund afvalwater zorgt ook voor een veel moeilijkere zuivering.

Daarnaast is het plaatsen van een regenwaterput ook een zeer goed idee. Als je daar dan bv. je toilet, wasmachine en buitenkraan op aansluit, beperk je daarmee ook het gebruik van kostbaar drinkwater.

De grotere regenwaterputten van 10.000L die nu worden opgelegd in recente bouwvergunningen helpen ook om tijdens piekbuien water op te slaan. Maar zelfs dan nog. In geval van een waterbom zoals die van vorig jaar heb je al

13

Meer info: www.limburg.be/klimaattuinen

MAGAZINE AVANSA #4

Waar schuilt eenzaamheid Eenzaamheid is van alle tijden en van iedereen. Het is een gevoel dat iedereen anders ervaart. Er zijn zoveel situaties waarin we genoeg mensen of de juiste banden in ons leven missen. Het woord eenzaamheid en de beelden die je daarbij te zien krijgt, passen daar vaak niet bij.

Fotograaf Hans Put leerde de groep dan weer pakkende beelden maken bij de verhalen over eenzaamheid.

We goten de verhalen, woorden en beelden op initiatief van de stad Sint-Truiden en museum DE MINDERE in een expo. Je kan de tentoonstelling bewonderen van 1 december 2022 tot 15 maart 2023 in museum DE MINDERE in Sint-Truiden.

Het project ‘Waar schuilt eenzaamheid’ liet een groep Truienaren in gesprek gaan over hun persoonlijke verhalen en ervaringen. In een workshop creatief schrijven bracht journaliste en auteur Laura Massoels verhalen van eenzaamheid naar boven. Ze hielp de deelnemers zoeken naar nieuwe woorden of begrippen die hun gevoelens het best benoemen.

Op basis hiervan ontwierpen ze een nieuwe en treffende woordenschat.

“Ik kwam echt terughoudend naar deze activiteit. Wat moet ik nu vertellen over zo’n zwaar onderwerp? Maar het deed deugd om grote én kleine eenzaamheidverhalen te horen. Dat iedereen die gevoelens wel kent.

Dat zorgde ook voor veel samenhorigheid in de groep.”

Deelnemer van ‘Waar schuilt eenzaamheid’

14

MAGAZINE AVANSA #4

Bezorgdzaam - Wanneer jouw zorgzaamheid beantwoord wordt met onverschilligheid “Ik ben opgegroeid in een gezin met zes kinderen, maar toch heb ik me vaak alleen gevoeld.

Ik was anders dan de rest, veel zorgzamer en gevoeliger. Er werd gelachen wanneer ik huilde en als ik over mijn gevoelens begon te praten, viel er een doodse stilte.

Zij wilden namelijk alleen praten over materiële onderwerpen zoals hun vergaarde rijkdom, de auto

Flor Sarens Groeipijn - De onzekerheid die je voelt wanneer een nieuwe vriendschap zich ontwikkelt “Ik werd door mijn ouders én grootouders opgevoed. Zij vochten steeds om mijn affectie.

Daarnaast stelden ze op mijn 18de een bipolaire stoornis vast. Dat alles maakte van mij een makkelijk te beïnvloeden en goedgelovig persoon. Een echte allemans vriend. Met de nodige hulp ontwikkel ik nu pas mensenkennis en sociale vaardigheden. Ik verwacht nu eerlijkheid en respect van andere personen. Nu weet ik dat diepe vriendschap tijd vraagt en zeldzaam is.”

Hanne Dries

15

waarmee ze reden of de verre reis die ze gemaakt hadden.”

MAGAZINE AVANSA #4

16

MAGAZINE AVANSA #4

Eind december organiseren we een gespreksnamiddag in DE MINDERE. Je zoekt vooraf in je huis een plek, een gebruik, voorwerp, lied, tekst of hapje dat troost biedt als je je alleen voelt. Met je smartphone maak je een foto van deze portie troost. Tijdens het gesprek delen we die bronnen van troost met elkaar. We nemen de tijd om te praten over gezien, gehoord en gewaardeerd worden.

Breng je foto mee naar de gespreksnamiddag op donderdag 29 december van 16u tot 18u in DE MINDERE. Meer info: www.avansa-limburg.be/ activiteiten/warme-gesprekkenover-koude-dagen

WARME GESPREKKEN OVER KOUDE DAGEN

17 17

MAGAZINE AVANSA #4

Religie herzien: over misvattingen en overeenkomsten Jonas Slaats is theoloog en schrijver.

Hij houdt zich bezig met vergelijkende religiestudies, en denkt na over spirituele ethiek.

Met ‘Religie herzien’ is hij aan zijn derde boek toe. We nodigden hem uit in Genk om het boek voor te stellen, gevolgd door een panelgesprek tussen vier aanhangers van verschillende levensbeschouwingen.

Een verslag van een verbindende avond.

De avond werd dynamisch ingeleid door schepen van samenleven Anniek Nagels. Dan was het de beurt aan Jonas. In zijn derde boek gaat hij dieper in op het ‘wijzij denken’. Dit denken is vaak de bron van samenlevingsproblemen.

Nochtans is deze vorm van denken niet onlogisch. Het denken in ‘wij’ versus ‘zij’ is een manier om de samenleving eenvoudiger te maken en schijnbaar gemakkelijker te doorgronden.

Maar ze doet onrecht aan de talrijke overeenkomsten tussen mensen en gemeenschappen. Ook doet ze afbreuk aan de nuances die een samenleving complex maakt. De realiteit is vaak een pak ingewikkelder. Om dit te verduidelijken, schreef Jonas een

duidelijk boek over deze wij-zij tegenstellingen, meer specifiek over religie versus seculier.

Vier mythes of misvattingen Tijdens zijn bondige boekvoorstelling in Genk beperkte Jonas zich tot vier van de zeven mythes of misvattingen die hij in ‘Religie herzien’ beschrijft. De eerste misvatting die gangbaar is, is de algemene gedachte dat religies worden bepaald door dogmatische geloofsovertuigingen en vastomlijnde gedragsregels.

Om het simpel te stellen: ‘je mag niets en moet veel’. Met enkele voorbeelden haalde hij deze onderuit. Daarna ging hij verder over de stelling dat religies zeer duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. Ook deze misvatting haalde hij onderuit.

Een derde mythe die hij te lijf ging, is de misvatting dat spiritualiteit en mystiek contrasteren met religie. Daarbij greep hij naar het concept van de yoga. Dit was niet enkel een spirituele praktijk in het hindoeïsme, maar ook een sterk religieuze. Deze tweedeling tussen spiritualiteit en religie is onjuist omdat spiritualiteit vaak ontstond in de schoot van een religie. Hij sloot af met de misvatting dat een religieuze samenleving helemaal anders, en beter, is dan een seculiere samenleving. Duidelijk was dat religie en secularisme verschillend zijn, maar niet ‘per definitie’ haaks staan op elkaar.

18

Het denken in ‘wij’ versus ‘zij’ is een manier om de samenleving eenvoudiger te maken en schijnbaar gemakkelijker te doorgronden.

MAGAZINE AVANSA #4

Gesprek tussen levensbeschouwingen Na Jonas’ samenvatting van zijn boek, was het de beurt aan een gesprek tussen vier mensen uit vier verschillende levensbeschouwelijke hoeken.

Paul Rooda is pastor van de Alive and Well-Church in Genk. Samen met zijn vrouw Annick is hij al meer dan 21 jaar zendeling vanuit de protestants-evangelische gemeenschap. Ann Vanhemel werkt als pastoraal consulent op de dienst Pastorale zorg en zingeving van het Ziekenhuis Oost-Limburg in Genk. Ze verricht er de ziekenzegeningen. Luc Teuwen is vrijzinnig-humanistisch consulent in huisvandeMens in Lommel. En Ahmed Calik uit Maasmechelen is islamleerkracht in Brussel en medeoprichter van een islamitische hulporganisatie.

Het gesprek werd geleid door Sam, vormingswerker bij Avansa Limburg. Ook Jonas schoof mee aan de gesprekstafel.

op religieuze regels van alle tijden en alle religies. Religies en levensbeschouwingen bestaan uit veel meer dan geloofsovertuigingen en gedragsregels. Ze bestaan uit meerdere dimensies. Ahmed beaamde deze stelling, maar hechtte wel belang aan het bidden. Bij voorkeur vijfmaal per dag. Dit is één van de vijf pijlers van de islam. Luc sprak over het al dan niet ‘dogmatisch’ geloof in wetenschappelijk rationalisme in de vrijzinnige gemeenschap.

Ook hier waren er kanttekeningen te maken. Paul sprak over de verbinding met de figuur Jezus.

Ann sprak over de ervaringen en de houvast die mensen vinden in het katholieke geloof van mensen aan hun sterfbed. Daar wordt er minder belang gehecht aan de strikte geloofsregels en -handelingen, maar wordt het spirituele belangrijker ervaren.

De eerste stelling die we bespraken was dat religies bepaald worden door dogmatische geloofsovertuigingen en vastomlijnde gedragsregels.

Maar religies hechten minder belang aan dogma’s en strikte voorschriften. Heilige boeken worden vooral gebruikt als richtlijnen. Daarnaast is kritiek

“Religies en levensbeschouwingen bestaan uit veel meer dan geloofsovertuigingen en gedragsregels. Ze bestaan uit meerdere dimensies.”

19

MAGAZINE AVANSA #4#4 MAGAZINE AVANSA

Religieus vs. spiritueel Een tweede stelling waarover het panel sprak, was de vaak gehoorde uitspraak ‘Ik ben wel spiritueel, maar niet religieus’.

Wat hoor je daarin? ‘Religie’ wordt als negatief ervaren. ‘Spiritueel’ wordt als positief ervaren. Ahmed sprak over de spiritualiteit in de islam. Want spiritualiteit en mystiek zijn niet enkel weggelegd voor de sofistische strekking binnen de islam, ook in meer traditionele strekkingen is er hiervoor aandacht. Luc sprak over de ‘verwondering’ die vaak centraal staat bij vrijzinnigen.

Want in het vrijzinnig-humanisme is er misschien minder sprake van spiritualiteit, ‘verwondering’ is hier misschien wel een synoniem, of op minst gezegd een metafoor. Paul sprak over het feit dat mensen misschien wel angst hebben voor het begrip ‘religie’. Ook Jonas sprak over een zekere terughoudendheid bij zijn studenten om uit te komen voor hun religiositeit. Daarnaast sprak Ann over de religieuze praktijken van mensen aan hun sterfbed, bijvoorbeeld een wierrookstokje of een kaarsje, een paternoster.

Of zelfs een boeddha die naast een kruisbeeld is opgesteld. Dit laatste was een mooi voorbeeld van de spirituele of religieuze ‘meertaligheid’, waarover ook Jonas schrijft.

‘Ik ben wel spiritueel, maar niet religieus’.

Wat hoor je daarin?

2020

MAGAZINE AVANSA #4

De algemene opvatting in onze samenleving is dat ‘religieus geloof’ en ‘rationele wetenschap’ voortdurend in conflict zijn.

Levensbeschouwing en solidariteit Een derde stelling is de misvatting dat religie en wetenschap niet samen gaan. De algemene opvatting in onze samenleving is dat ‘religieus geloof’ en ‘rationele wetenschap’ voortdurend in conflict zijn. Maar doorheen de tijd zijn religie en wetenschap hand in hand gegaan. Pas in de laatste twee eeuwen is er ten onrechte deze tweedeling er gekomen. Dit heeft zich tot op de dag van vandaag geuit in bovenstaande tegenstelling.

Ook hierover gingen we met de panelleden in gesprek.

Na afloop was er nog tijd voor een drankje, met dank aan dienst diversiteit van de Stad Genk. Hier bleef niet elke aanwezige levensbeschouwing in zijn eigen bubbel zitten. Deze verbinding tussen de aanwezige deelnemers stond symbool voor de boodschap van de avond.

Namelijk dat verschillende levensbeschouwingen het best goed met elkaar kunnen vinden, ook al verschillen ze op vele vlakken. Op die manier werd er ook letterlijk voorbij gegaan aan het wij-zij denken.

De onderlinge uitwisselingen van contactgegevens getuigden hiervan.

Sam Stefani 21

MAGAZINE AVANSA #4

ONDERTUSSEN BIJ BOVENHUIDS Bovenhuids is het project van Avansa Limburg dat racisme bespreekbaar wil maken. We brengen verhalen van racisme naar boven, bovenhuids dus. We denken na over hoe racisme werkt en hoe we erop kunnen reageren.

Lees er meer over op bovenhuids.be.

Hier zie je enkele sfeerbeelden uit najaar 2022. We gingen met verschillende groepen het gesprek over racisme aan.

Volg ons op onze facebookpagina bovenhuids of op instagram (racisme.bovenhuids)

The Blacks Regisseur Ruud Horrichs van theatergezelschap De Eenzamen liep al een tijdje rond met het idee om iets te doen het theaterstuk ‘The Blacks’ van Jean Genet, dat hem al jarenlang fascineert. Maar als witte theatermaker voelt hij zich onzeker. Kan ik, als wit persoon, een stuk over racisme regisseren?

Avansa verzamelde een groep kritische gekleurde jongeren die in gesprek gaan met Ruud. Al na de eerste sessie en het beluisteren van heel wat ervaringen was Ruud overtuigd: “Ik moet iets met dit verhaal doen.” Samen gingen ze aan de slag met tekstfragmenten.

Boeiende gesprekken over racisme, kwetsende woorden en hoe een stuk van 60 jaar geleden vertalen naar het nu. Wordt vervolgd…

22

MAGAZINE AVANSA #4

Zo heb ik het niet bedoeld We gaan met heel wat groepen het gesprek over racisme aan.

Wat is racisme precies en hoe kan je reageren als je ermee geconfronteerd wordt? Hoe kan je zelf een bondgenoot zijn in de strijd tegen racisme? We proberen mensen tools te geven om te reageren.

We praatten erover met leiding van de KSA en met een klas van het PIKOH (kunstonderwijs) in Hasselt. Vanaf 2023 zetten we volop in op training in het omstaandersprincipe, samen met enkele Limburgse gemeenten.

SCHRIJF IN JE AGENDA: BOVENHUIDS 2023 12 januari 2023: Nocturne in Z33, Hasselt. Een gesprek met Moussa Don Pandzou en kunstenaar Brahim Tall.

20 januari 2023 om 14 uur: Begeleid bezoek aan de expo ‘Fitting In’ in Z33, Hasselt De wereld wordt steeds

Hoe voelt het om als zwarte Belg,

meerstemmiger. Hoe kan je,

met roots in de kolonies, vandaag

zonder jezelf te verliezen, deel

op te groeien in België? Hoe voer je

uitmaken van een groter geheel?

de gezamenlijke en toch eenzame

Die vraag vormt het uitgangspunt

strijd voor gelijkwaardigheid? Welke

van de tentoonstelling Fitting In in

gevechten kies je uit? Wat offer

Z33. Kunstenaars en ontwerpers

je daarvoor op? En welke oorlog

tonen hoe rijk de wereld is, als we

woedt er ondertussen binnenin je?

openstaan voor de vele stemmen rondom ons. We bezoeken samen,

Diversiteitsspecialist Eline Jammaers (UHasselt) gaat in

met een gids, deze boeiende expo.

boek Yaya na Leki. Ook kunstenaar

23 maart 2023 om 19u30: Webinar Anti-racistisch opvoeden

Brahim Tall, wiens werk je kan zien

Meer info en inschrijven via:

in de expo Currents#10 reageert

https://avansa-limburg.be/

op het verhaal van Moussa Don

activiteiten/webinar-anti-racistisch-

Pandzou.

opvoeden

gesprek met Moussa Don Pandzou, activist en medeauteur van het

23

MAGAZINE AVANSA #4

Escaperoom

24

MAGAZINE AVANSA #4

Ontsnappen uit armoede is moeilijk!

Meer dan 15 000 Limburgers leven in armoede. Dat is 1 op 7. Kinderen en jongeren in armoede hebben niet alleen minder budget. Ze hebben ook minder kansen om deel te nemen aan sport en vrije tijd.

Want armoede gaat hand in hand met uitsluiting. Daaruit ontsnappen is moeilijk.

Sport-, jeugd- en andere verenigingen kunnen kinderen en jongeren in armoede een duwtje in de rug geven. En willen dat graag! Maar weten niet altijd hoe.

Daarom bouwde Avansa Limburg escaperoom ArmMOEDIG, in samenwerking met Stad Hasselt. De escaperoom laat verenigingen de armoedeproblematiek ervaren.

“Een deel van de drempels die worden uitgebeeld in het spel zal iedereen wel herkennen. Maar het is de gevoelservaring van armoede die in je kleren kruipt en die moet aanzetten om actie te ondernemen. Om samen naar oplossingen te zoeken.”

(Marieke Buysse, dienst Jeugd Stad Hasselt)

Gebaseerd op levensechte ervaringen Samen met Trefpunt armoede stelden we een stuurgroep samen van mensen met armoedeervaring. Zij bedachten, ontwierpen en bouwden het hele spel en gaven weer welke emoties en gevoelens ze in de escaperoom willen steken. En ook welke gevoelens absoluut niet.

In het spel kom je dus levensechte situaties tegen en bots je op obstakels waar mensen in armoede elke dag mee worstelen. Om er een op-en-top escape-ervaring van te maken, kregen we hulp van professionele escaperoombouwer LOCk US.

“Elke puzzel is opgebouwd zodat elk van hen een bepaalde emotie doet ervaren of uitbeeldt die mensen in armoede ervaren.”

(Escaperoombouwer Robby Brans van LOCk US)

25 MEER INFO — Contacteer Ina: ina.arts@avansa-limburg.be, 0476 46 01 07 https://avansa-limburg.be/projecten/escaperoom

Drempels wegwerken Na elk spel is er een nabespreking, begeleid door een ervaringsdeskundige. In een verder begeleidingstraject leren Hasseltse verenigingen hoe ze mensen in armoede een duwtje in de rug kunnen geven. Ze brengen drempels in hun eigen werking in kaart, en maken samen met ervaringsdeskundigen een actieplan.

“Om de puzzels op te kunnen lossen, moet je je middenklasseperspectief loslaten. Je moet echt redeneren vanuit de situatie van iemand in armoede, en denken vanuit schaarste, om te kunnen ontsnappen. We hopen mensen met die ervaring de binnenkant van armoede te laten ervaren en we zo samen kunnen zoeken naar oplossingen.”

(Ervaringsdeskundige Guido Degraen)

26

MAGAZINE AVANSA #4

Wij vlammen mee tegen kansarmoede Avansa Limburg steunt de Warmste Week: van 19 tot 23 december kan je onze escaperoom ArmMOEDIG komen spelen.

We vragen aan elke speler een vrije gift, en verkopen soep en drankjes. De opbrengst schenken we aan het Warmste Week Fonds, dat dit jaar projecten rond kansarmoede steunt.

27 27

BEZOEK ONZE WEBSITE WWW.AVANSA-LIMBURG.BE

VOLG ONS OP FACEBOOK EN BLIJF OP DE HOOGTE

SCHRIJF JE IN VOOR ONZE NIEUWSBRIEF