Gazeta mirdita nr 2

Organ i ShoqatĂŤs Klubi kulturor “Mirditaâ€?

E PĂ‹RMUAJSHME SOCIALE DHE KULTURORE

ÇMIMI 50 LEKË;

26 NENTOR 2013;

MIRDITA

NR: 2(55)

gazeta

VDEKJA E HEROIT KOMBĂ‹TAR I ZHVENDOSI DREJT DETIT. JU TREGOJMĂ‹ FISET

MirditorĂŤt u vendosĂŤn nĂŤ HimarĂŤ, pas SkĂŤnderbeut

1s ÂżOOLP HUGKsQ Qs 9XQR X VKWULQs Qs Ws JMLWKs %UHJXQ Faqe 5

PORTRET RTRET T

Ndue TUSHA njĂŤ intelektual i shquar i MirditĂŤs MARK TIRTA

Faqe 6

ALEKSANDĂ‹R MEKSI SHTETI I ARBRIT U NGRIT NĂ‹ MIRDITĂ‹N E SOTME

AKTIVITETET

Mirdita e bashkuar nĂŤ ndarjen e re administrative, shoqatat tĂŤ bashkohen

Aspekte tĂŤ historisĂŤ sĂŤ MirditĂŤs gjatĂŤ MesjetĂŤs. Kuvendi i Dukagjinit nĂŤ MirditĂŤ qĂŤ i dha primatin e luftĂŤs ndaj pushtuesit

GJON LLESHAJ Faqe 6

SHKRUAR NGA NJĂ‹ MIK I MIRDITORĂ‹VE

.RQVXOOL DXVWULDN Qs -DQLQs *HRUJH YRQ +DKQ VKNUXDQ VH ³6KTLSHQ LD PsVRL $SRVWRO 0HNVL Ts NLVKWH PELHPULQ Ps Ws YRQs 3DQDMRWL GKH Ts ¿VL L 0HNVDMYH PELHPULQ H SDUs Ws ¿VLW H NLVKWH 'RGD 6KXPs SUHM W\UH WUDQVPHWRMQs SsUPHV WUDGLWsV JRMRUH VH MDQs Ws DUGKXU SUHM 0LUGLWH GLNX QJD VKHNXOOL L Ws GKH VH NXU Qs PHVLQ H VKHNXOOLW Ws Ws PLUGLWRUsW PH Qs NU\H /OHVKLQ H =L ]EULWHQ SRVKWs SsU Qs *UHTL WKDQs 0RV L SUHNQL VH MDQs WDQsW´ Faqe 3

VEPRIMTARI

RUBIK NGA GJERGJ MARKU

HISTORI DR. NIKOLLĂ‹ TOMA

Keqmenaxhimi, shteti humb 170 mln $ nga Bakri e Ari

Mirdita nĂŤ udhĂŤkryqet e historisĂŤ mĂŤ tĂŤ vjetĂŤr tĂŤ ShqipĂŤrisĂŤ

E vĂŤrteta e industrisĂŤ sĂŤ rrĂŤnuar tĂŤ bakrit.

SpecialistĂŤt ankohen pĂŤr shkatĂŤrrimin e industrisĂŤ nĂŤ MirditĂŤ, u pĂŤrjashtuan nga puna

N

jĂŤ grup specialistĂŤsh tĂŤ bakrit, mĂŤ 1 dhjetor tĂŤ vitit 2007 i janĂŤ drejtuar kryeministrit dhe qeverisĂŤ me njĂŤ letĂŤr tĂŤ gjatĂŤ nĂŤn shĂŤnimin: “Mbi domosdoshmĂŤrinĂŤ e rishikimit tĂŤ konçensionit tĂŤ industrisĂŤ sĂŤ bakrit dhe pezullimin e demolimit tĂŤ UzinĂŤs sĂŤ bakrit Rubik, si objekt i tijâ€? . JanĂŤ kĂŤta specialistĂŤ, qĂŤ me Faqe 2 dhimbje nuk janĂŤ dĂŤgjuar pĂŤr afro 20 vite rresht,...

Studiuesi francez prof. Zhan Klod Faveirial: Bib Doda, princi iu MirditĂŤs, qĂŤ luftoi deri nĂŤ Krime dhe vendosi ekuilibret mes orientit dhe oksidentit

N

ĂŤ vitin 2004, si njĂŤ surprizĂŤ interesante vjen botimi mĂŤ i ri i studiuesit francez Zhan Klod Faveirial, ish profesor nĂŤ liceun vlleh tĂŤ Manastirit, libĂŤr qĂŤ padyshim ĂŤshtĂŤ njĂŤ pasXULP L +LVWRULRJUDÂżVs 6KTLSWDUH 1s OLEULQ SUHM IDTHVK tĂŤ ndarĂŤ nĂŤ 117 kapituj, autori argumenton se vendi ynĂŤ pĂŤr shkak tĂŤ Faqe 4 SR]LFLRQLW Ws WLM JMHRJUDÂżN VKSHVK KHUs L

PÍrvjetori i çlirimit, njÍ festÍ ndryshe pÍr mirditorÍt GJON PËRNOCA

siç e kemi njohur dhe siç nuk e kemi njohur Minatori i pÍrndjekur politik qÍ mbante ditar, donte librat dhe kishte njÍ ÍndÍrr, tÍ trajtohej i barabartÍ me shokÍt dhe qÍ nuk arriti tÍ shohÍ lirinÍ..

NIKOLLĂ‹ LOKA Faqe 7

Faqe 5

2

26 NENTOR 2013

Organ i ShoqatĂŤs Klubi kulturor “Mirditaâ€?

MIRDITA

Shteti humb mbi 170 milionĂŤ dollarĂŤ nga keqmenaxhimi i Bakrit dhe Arit E vĂŤrteta e industrisĂŤ sĂŤ rrĂŤnuar tĂŤ bakrit. SpecialistĂŤt ankohen pĂŤr shkatĂŤrrimin e industrisĂŤ nĂŤ MirditĂŤ, u pĂŤrjashtuan nga puna (nĂŤ njĂŤ letĂŤr tĂŤ vitit 2007)

N

jĂŤ grup specialistĂŤsh tĂŤ bakrit, mĂŤ 1 dhjetor tĂŤ vitit 2007 i janĂŤ drejtuar kryeministrit dhe qeverisĂŤ me njĂŤ letĂŤr tĂŤ gjatĂŤ nĂŤn shĂŤnimin: “Mbi domosdoshmĂŤrinĂŤ e rishikimit tĂŤ konçensionit tĂŤ industrisĂŤ sĂŤ bakrit dhe pezullimin e demolimit tĂŤ UzinĂŤs sĂŤ bakrit Rubik, si objekt i tijâ€? . JanĂŤ kĂŤta specialistĂŤ, qĂŤ me dhimbje nuk janĂŤ dĂŤgjuar pĂŤr afro 20 vite rresht, deri sa e kanĂŤ parĂŤ me sytĂŤ e tyre kĂŤtĂŤ industri, nĂŤn thundrat e pĂŤrdhunĂŤs tĂŤ koncesioneve tĂŤ dhĂŤna pa kriter dhe tĂŤ pazbatuara nĂŤ pikat e marrĂŤveshjes.

Duke i bĂŤrĂŤ njĂŤ historik tĂŤ shkurtĂŤr industrisĂŤ sĂŤ bakrit, funksionimit me cikĂŤl tĂŤ plotĂŤ tĂŤ saj nĂŤ vendin tonĂŤ, ata i theksojnĂŤ kryeministrit se gjatĂŤ periudhĂŤs sĂŤ tranzicionit politik dhe ekonomik, kjo industri ashtu si dhe sektorĂŤ tĂŤ tjerĂŤ tĂŤ ekonomisĂŤ, u ndesh me shumĂŤ fenomene qĂŤ solli pamundĂŤsinĂŤ e vazhdimit nĂŤ kushtet e nje administrimi shtetĂŤror, e pĂŤr rrjedhojĂŤ nĂŤ vitin 1999 u ndĂŤrpre aktiviteti i saj. PĂŤr mundĂŤsinĂŤ e riaktivizimit nĂŤpĂŤrmjet administrimit privat, me ligjin nr. 8761, datĂŤ 02.04.

2001, ĂŤshtĂŤ miratuar “MarrĂŤveshja e konçesionit e formĂŤs “BOTâ€? ndĂŤrmjet MinistrisĂŤ sĂŤ EkonomisĂŤ Publike dhe Privatizimit dhe shoqĂŤrisĂŤ sĂŤ tĂŤ drejtĂŤs turke “BER–ONERâ€?, pĂŤr disa objekte tĂŤ industrisĂŤ sĂŤ bakrit dhe tĂŤ kromit, si dhe dhĂŤnien e disa stimujve dhe garancive pĂŤr konçesionarin e kĂŤsaj marrĂŤveshjeâ€?.

Objekti i marrÍveshjes ishte dhÍnia me konçension e objekteve kryesore tÍ industrisÍ sÍ bakrit, qÍ O.SH.Aja (organ i autorizuar nga K.Ministrave) ia beson koncesionarit pÍr Ws UHDOL]XDU UHKDELOLWLPLQ PRGHUQL]LPLQ ¿QDQFLPLQ GKH VKIU\Ws]Lmin e tyre, e transferimin e investimit tÍ kryer nÍ fund tÍ periudhÍs.

MÍ tej ata rendisin sipas marrÍveshjes, njÍ listÍ tÍ gjatÍ objektesh pÍr marrjen nÍ dorÍzim pÍr rehabilitim, modernizim, zhvillim dhe shfrytÍzim objektet si: miniera e bakrit MunellÍ, Lak-Rosh, KarmÍ( 6KNRGsU PH UH]HUYD Ws YHUL¿NXDUD IDEULND H SDVXULPLW )XVK $UUs] fabrika e pasurimit MjedÍ(ShkodÍr), Uzina e bakrit Rubik(fabrika e VKNULUMHV GKH UD¿QLPLW LPSLDQWL L WKDUMHV GKH IUDNVLRQLPLW Ws VNRUMHYH ShÍngjin ( objekt i UzinÍs Rubik), miniera e kromit Vllahen, miniera e kromit Perollaj, fabrika e pasurimit Golaj, leje kÍrkimi, zbulimi dhe shfrytÍzimi pÍr pothujase tÍ gjithÍ vendburimet e bakrit tÍ zbuluara e shfrytÍzuara mÍ parÍ etj. Duke qÍmtuar nÍ pikat e marrÍveshjes ata theksojnÍ detyrimin qÍ do tÍ kishte kompania e shfrytÍzimit si me realizmin e investimit prej rreth 20 milion $, pÍr rehabilitimin e objekteve tÍ industrisÍ sÍ bakrit, sipas tre fazave tÍ ndÍrvarura nga QMsUD WMHWUD UHIHUXDU JUD¿NXW Ws SDUDTLWXU Qs DQHNVLQ H PDUUsYHVKMHV brenda vitit 2006, duhej tÍ ishin kryer plotÍsisht investimet e parashikuara duke realizuar ciklin e plotÍ tÍ pÍrpunimit nÍ vend tÍ pasurisÍ natyrore. SpecialistÍt i`a rendisin nÍ letrÍn e tyre kryeministrit Berisha QMs SsU QMs PDQJsVLWs GXNH ¿OOXDU PH 1. Kompania konçensionare nuk ka zbatuar strukturÍn dhe nivelin e investimeve tÍ miratuara, si nÍ vlerÍ dhe afatet kohore tÍ projektit..

2- Kompania ka marrĂŤ nĂŤ dorĂŤzim dhe operon nĂŤ dy objekte PLQHUDUH 0XQHOOs GKH /DN 5RVK IDEULNsQ H SDVXULPLW )XVK ArrĂŤz (objekt pranĂŤ kĂŤtyre dy vendburimeve) si dhe impiantin e tharjes dhe fraksionimit tĂŤ skorjeve ShĂŤngjin.

-3- GjatĂŤ kĂŤsaj periudhe nĂŤ mĂŤnyrĂŤ tĂŤ njĂŤanshme dhe mungesĂŤ transparence ka lĂŤnĂŤ jashtĂŤ marrĂŤveshjes shumicĂŤn e objekteve, si minierĂŤn KarmĂŤ, fabrikĂŤn e pasurimit MjedĂŤ, UzinĂŤn e bakrit Rubik etj.

-4- Puna e kĂŤsaj kompanie ĂŤshtĂŤ pĂŤrqĂŤndruar nĂŤ shfrytĂŤzimin selektiv tĂŤ minierĂŤs sĂŤ bakrit MunellĂŤ, vendburimit mĂŤ tĂŤ madh tĂŤ zbuluar deri tani nĂŤ vendin tonĂŤ, me rreth 8,5 milion rezerva bakri.

QoftÍ dhe duke analizuar kÍtÍ trup minerar, ata theksojnÍ dÍmin e madh qÍ po i shkaktohet shtetit shqiptar nga keqshfrytÍzimi dhe mosrespektimi i marrÍveshjes konçensionare. Ky trup minerar ka mbi 700 mijÍ ton rezerva e sipas analizave pÍrmban

rreth 5 %bakÍr, 3 % zink, 4 gr/ton ar, 60 gr/ton argjend, kadmium, stibium etj.,-theksojnÍ nÍ letrÍn pÍr kryeministrin ata. NÍ kampione tÍ veçanta tÍ analizuara, rezulton se ka raste qÍ bakri ÍshtÍ mbi 5 % dhe ari arrin deri 24 gram/ton e argjendi 120 gr/ton.

PĂŤr sa mĂŤ sipĂŤr me ecurinĂŤ e deritanishme, ne mendojmĂŤ se kjo kompani ka cĂŤnuar plotĂŤsisht objektin dhe qĂŤllimin e marrĂŤveshjes GXNH VMHOOs SDVRMD Ws PsGKD HNRQRPLNH ÂżQDQFLDUH VRFLDOH GLVD prej tĂŤ cilave janĂŤ: -1- Sipas tĂŤ dhĂŤnave, deri tani janĂŤ shfrytĂŤzuar rreth 200 mijĂŤ ton mineral i pasur GXNH UHDOL]XDU SsUÂżWLP Ws UUHWK mijĂŤ ton koncetrat bakri pĂŤr eksport. Nga pĂŤrpunimi me tregues shumĂŤ tĂŤ ulĂŤt teknikĂŤ, vetĂŤm pĂŤr rreth 30 % tĂŤ rezervave tĂŤ trupit Ws SDVXU SROLPHWDORU PHJMLWKsVH NRPSDQLD ÂżWRQ Qs PsQ\s Ws QGMHVKPH GsPL L NULMXDU UH]XOWRQ L ODUWs VHSVH QXN SsUÂżWRKHQ rreth 2000 ton metal bakri e konvertuar me rreth 10 mijĂŤ ton koncetrat bakri, rreth 500 kg ar, 3900 kg argjend, rreth 8500 ton koncetrat zinku, tĂŤ cilat me vlerĂŤn e tregut arrrijnĂŤ rreth 35 milion $.

SqarojmĂŤ se veprimtaria pĂŤr shfrytĂŤzimin e kĂŤtij trupi shoqĂŤrohet me kosto tĂŤ ulĂŤt nĂŤ raport me vlerĂŤn qĂŤ sigurohet QJD VKLWMD H SsU UUMHGKRMs NHPL ÂżWLP Ws lartĂŤ nĂŤ favor tĂŤ kompanisĂŤ, pamvarĂŤsisht se gropos vlerat e sipĂŤrmendura nĂŤ pasurim. Konkretisht me çmimet e tregut pĂŤr sasinĂŤ e koncetratit tĂŤ prodhuar e VKLWXU NRPSDQLD VLJXURQ ÂżWLP rreth 22 milion $, ndĂŤrsa shteti posedues i kĂŤsaj pasurie vetĂŤm 2 % rente minerare ose rreth 300 mijĂŤ $. (!) Dihet qĂŤ çdo subjekt kĂŤrkon Ws ÂżWRMs SRU Qs QMs SDUWQHULWHW Ws WLOOs GXKHW QMs UDSRUW RSWLPDO H me interes reciprok. MĂŤ tej ata japin alarmin se “nĂŤse do tĂŤ vazhdojĂŤ kjo ecuri, vetĂŤm pĂŤr trupin e pasur polimetalor mbi 700 mije ton, vlera e munguar nga shfrytĂŤzimi jo efektiv i elementeve pĂŤrbĂŤrĂŤs tĂŤ tij kalon 100 milion $.â€?

2- Nga lĂŤnia jashtĂŤ marrĂŤveshjes e objekteve tĂŤ tjerĂŤ tĂŤ sipĂŤrmendur, tĂŤ cilat janĂŤ dĂŤmtuar e parashikohen tĂŤ demolohen pĂŤr skrap, vetĂŤm nga infrastruktura e UzinĂŤs sĂŤ bakrit nĂŤ Rubik, kemi njĂŤ dĂŤmtim tĂŤ rreth 15 milion $ pasuri..

3- ShfrytĂŤzimi nĂŤ mĂŤnyrĂŤ selektive i rezervave tĂŤ pasura tĂŤ vendburimit kryesor bakĂŤr mbajtĂŤs tĂŤ MunellĂŤs (rreth 40 % tĂŤ rezervave), shoqĂŤrohet me vĂŤshtirĂŤsi dhe pĂŤrkeqĂŤsim tĂŤ kostos sĂŤ nxjerrjes tĂŤ rreth 60 % rezerva tĂŤ varfĂŤra nĂŤ periudhĂŤ tĂŤ mĂŤvonshme, madje propabiliteti ĂŤshtĂŤ qĂŤ ato tĂŤ mbeten pa u shfrytĂŤzuar.

4- Efektet e lehtÍsirave fiskale, pÍrjashtim pÍr 5 vite takse doganore, T.V.SH si dhe deri nÍ vitin 2010 QJD WDWLP ¿WLPL YHWsP QJD shfrytÍzimi i kÍtij trupi tÍ pasur analizuar me çmimet tepÍr tÍ favorshme tÍ tregut tÍ metaleve, shteti humbet rreth 30 milion $, ndÍrkohÍ qÍ vlera e investimit pÍr objektet e lÍna jashtÍ marrÍveshjes (objektet KarmÍ, MjedÍ dhe Uzina e Rubikut )nuk kalon 15 milion $.

5- NjÍkohÍsisht kjo ecuri krijon probleme sociale, sepse sipas marrÍveshjes nÍ rastin e zbatimit korekt tÍ projektit, duhej tÍ punÍsoheshin rreth 600 veta, ndÍrkohÍ qÍ kemi punÍsim tÍ rreth 100 vetÍve. NÍse do tÍ pranojmÍ njÍ pagesÍ qÍ shteti kryen pÍr zona tÍ tilla, pÍrkrahje sociale pÍr 500 familje nÍ kÍtÍ periudhÍ 4 vjeçare arrin njÍ vlerÍ rreth 1,5 milion $. (!)

-6- Realisht sipas ecurisĂŤ sĂŤ kĂŤsaj marrĂŤveshje, ka humbur SORWsVLVKW HÂżoHQFD H NRQoHQVLRQLW VHSVH NRPSDQLD UHDOL]RQ ÂżWLP maksimal edhe me shfrytĂŤzim jo efektiv tĂŤ vlerĂŤs sĂŤ pasurisĂŤ sĂŤ dhĂŤnĂŤ nga shteti pĂŤr zhvillim me interes reciprok. Duke vazhduar

mÍ tej ata e sqarojnÍ kryeministrin se me ecurinÍ e deritanishme, kuadrin ligjor nÍ fuqi, ligjin pÍr koncesionet, ligjin minerar si dhe eksperiencÍn e vendeve tÍ zhvilluara, ky koncesion ka devijuar plotÍsisht nga objekti i marrÍveshjes sÍ miratuar me ligj e nuk plotÍson asnjÍ kriter pÍr tÍ vazhduar me tej nga kjo kompani. .sUNHVDW SsU EDNsU Qs WUHJXQ ERWsURU MDQs Qs UULWMH UUHWK nÍ vit) e rezervat minerare nÍ pakÍsim, qÍ shoqÍrohen me çmime tepÍr tÍ favorshme tÍ bakrit, arit, argjendit etj.

Koncesione tÍ tilla marrin vlerÍ e janÍ nÍ interes publik, nÍ rastin e realizimit nÍ vend tÍ ciklit tÍ plotÍ tÍ nxjerrjes, shkrirjes dhe UD¿QLPLW SsU SsU¿WLPLQ H HOHPHQWsYH Ws GRELVKsP Ws PLQHUDOHYH Ws bakrit, qÍ sigurohen me projekte konkuruese e investitore serioze e strategjike. Nga statistikat rezulton se vendi ynÍ importon mesatarisht çdo vit rreth 5 mijÍ ton tela dhe kabllo bakri. Sipas vlerÍsimit tonÍ, me njÍ shfytÍzim optimal tÍ rezervave tona bakÍr PEDMWsVH UUHWK PLOLRQ WRQ PH EDNsU GXNH SsUGRU LQfrastrukturÍn ekzistuese tÍ industrisÍ sÍ mbetur (me rehabilitimet e domosdoshme pÍr teknikÍ bashkÍkohore me zgjidhje mjedisore ) rezulton mÍ efektiv pÍrpunimi nÍ vend me cikÍl tÍ plotÍ, se sa eksport tÍ gjysÍm produkteve si p.sh. koncetrat bakri. Me kÍtÍ VNHPs SsU¿WRMQs Qs UDSRUWH Ws SUDQXHVKPH VXEMHNWL L interesuar pÍr konçension edhe shteti si pronar i kÍtyre pasurive. ,QGXVWULD H EDNULW PH ]DQD¿OOs QJD NRQFHVLRQL L YLWHYH 30-tÍ tÍ qeverisÍ sÍ Zogut, ka funksionuar me cikÍl tÍ plotÍ, si rrjedhojÍ e investimeve tÍ kryera nÍ vite, falÍ edhe vlerÍs sÍ pasurive minerare. TheksojmÍ se Uzina e bakrit Rubik, njÍ sektor i rÍndÍsishÍm nÍ kÍtÍ industri, me njÍ investim qÍ nuk kalon 10–12 milion $, si pjesÍ e njÍ marrÍveshje tÍ tillÍ unike, ÍshtÍ plotÍsisht kompetitive dhe sÍ bashku me koncesionin e UzinÍs se Telave dhe Kabllove ShkodÍr, mund tÍ realizojnÍ ciklin e plotÍ tÍ pÍrpunimit tÍ bakrit, duke zÍnÍ pozicionin e duhur jo vetÍm nÍ tregun vendas por edhe atÍ rajonal si Mali i Zi, KosovÍ etj. PÍr sa mÍ sipÍr, nisur edhe nga programi dhe objektivat e qeverisÍ, ku ndÍr tÍ tjera ÍshtÍ kontrolli dhe rivleresimi i konçensioneve tÍ dhÍna deri tani, me synim pÍrmirÍsimin e qÍllimit tÍ tyre nÍ shÍrbim te interesave tÍ vendit mendojmÍ se kÍrkohet ndÍrhyrja e autoritetit Tuaj pÍr: 1-Pezullim tÍ aktivitetit tÍ kompanisÍ nÍ pasurim minerali tÍ vendburimit polimetalor tÍ MunellÍs, deri nÍ njÍ vendimmarrje objektive.

2- Kontroll tĂŤ ecurisĂŤ sĂŤ kĂŤtij koncHVLRQL QJD ÂżOOLPL GHUL WDQL 3-Monitorimin dhe rivlerĂŤsimin e marrĂŤveshjes sĂŤ koncensionit pĂŤr objektet e industrisĂŤ sĂŤ bakrit, bazuar nĂŤ ligjin pĂŤr koncensionet dhe ligjin minerar, pĂŤrcaktim tĂŤ dĂŤmit tĂŤ krijuar nga moszbatimi i saj, penaliteteve pĂŤr zhdĂŤmtim etj.

4-Pezullimin e procedurave tĂŤ demolimit tĂŤ UzinĂŤs sĂŤ Bakrit Rubik, si dhe shfuqizim tĂŤ procedurave pĂŤr kĂŤtĂŤ qĂŤllim, mbajtje nĂŤ konservim e tĂŤ gjithĂŤ objekteve tĂŤ saj nĂŤn monitorimin e vetĂŤ MinistrisĂŤ( mundĂŤsisht me tĂŤ ardhurat e kĂŤsaj kompanie, nga vlera e mallit gjendje, duke vlerĂŤsuar edhe dĂŤmin e krijuar nĂŤ kĂŤtĂŤ UzinĂŤ ), e trajtim tĂŤ kĂŤtij objekti domosdoshmĂŤrisht si pjesĂŤ e marrĂŤveshjes sĂŤ koncesionit.

MirÍpo çfarÍ ndodhi mÍ tej?

Po kÍta specialistÍ, mÍ 24 korrik 2008, i bÍjnÍ njÍ letÍr tjetÍr qeverisÍ, ku i theksojnÍ se trajtimi i kÍsaj letre nga METE sipas porosisÍ sÍ tij, ishte bÍrÍ me cinizÍm, madje edhe injoruese, duke kapÍrcyer plotÍsisht etikÍn profesionale e kodin e procedurave administrative, pÍr praktika tÍ tilla, madje pak muaj mÍ vonÍ, ata marrin ndÍshkimin duke i hequr nga puna! E ndÍrkaq demolimi i uzinÍs Rubik vazhdon me abuzime ditÍn pÍr diell, ashtu siç po vazhdon sot e asaj dite shfrytÍzimi i mineralit tÍ bakrit pa i`u pÍrmbajtur marrÍveshjes koncesionare, me humbje kolosale pÍr shtetin shqiptar PËRGATITI: GJERGJ MARKU

MIRDITA

M

26 NENTOR 2013

Organ i ShoqatĂŤs Klubi kulturor “Mirditaâ€?

irdita ĂŤshtĂŤ njĂŤ nga krahinat me histori pĂŤr shqiptarizĂŤm, qĂŤ me tĂŤ drejtĂŤ i bĂŤn banorĂŤt e saj tĂŤ krenohen me tĂŤ shkuarĂŤn e vendit tĂŤ tyre.

PÍr historinÍ e saj ka burime tÍ shumta historike ashtu siç ka dhe periudha qÍ mbeten pÍr t’u ndriçuar. Ne do tÍ ÀDVLP NsWX SsU G\ QJMDUMH PH UsQGsVL nga historia e MirditÍs dhe jo vetÍm e saj. PÍr peshkopatÍn e ArbÍrit dhe Kuvendin e Dukagjinit tÍ vitit 1602.

PĂŤrmendjen e parĂŤ tĂŤ njĂŤ peshkopate tĂŤ ArbĂŤrit “.. Lazaro albanensiâ€? dhe “ Lazarus episcopus Arbanensisâ€? e kemi nĂŤ aktin e shugurimit tĂŤ kishĂŤs sĂŤ ShĂŤn Trifonit nĂŤ Kotor nĂŤ vitin 1166, ku krahas Lazarit, i cili shuguron altarin nĂŤ tĂŤ majtĂŤ tĂŤ kryesorit, marrin pjesĂŤ dhe “Andreas prior Albanensisâ€?e Georgio abbate sancti Salvatoris Arbanensis (i Rubikut). Kjo peshkopate dhe principata e ArbĂŤrit qĂŤ lidhet me tĂŤ, janĂŤ objekt kĂŤrkimesh tĂŤ shumta shkencore qĂŤ kanĂŤ synuar tĂŤ ndriçojnĂŤ anĂŤ tĂŤ ndryshme tĂŤ historisĂŤ sĂŤ tyre, shpeshherĂŤ dhe me rezultate tĂŤ ndryshme.

NjĂŤ vit mĂŤ vonĂŤ (1167) papa Aleksandri III i drejtohet “Lazarum episcopum de Arbaniaâ€? duke e lavdĂŤruar qĂŤ dĂŤshiron tĂŤ mohoj ritin grek (ortodoks) : ke vullnet ti shmangesh nĂŤ shume raste kur tĂŤ paraqitet mundĂŤsia ritit grek. NĂŤ tĂŤ QMsMWsQ GLWH SDSD Qs QMs OHWsU WMHWsU L NRQÂżUPRQ kryepeshkopatĂŤs sĂŤ RaguzĂŤs shufraganĂŤt e saj ndĂŤr tĂŤ cilĂŤt nuk ishte peshkopata e ArbĂŤrit , e cila nuk njihet si e tillĂŤ edhe nĂŤ mjaft bula tĂŤ tjera papnore tĂŤ PsSDUVKPH Ts NRQÂżUPRMQs VKXIUDJDQsW H 5DJX]sV NĂŤ tĂŤ tilla rrethana menduam se kemi tĂŤ bĂŤjmĂŤ me njĂŤ peshkopate tĂŤ krijuar jo prej shumĂŤ kohĂŤsh, nĂŤ njĂŤ territor tĂŤ mitropolisĂŤ ortodokse tĂŤ DurrĂŤsit, pra nĂŤn VXQGLPLQ EL]DQWLQ Ts SsU Ws DÂżUPXDU THQLHQ H YHW DSR dhe pĂŤr bindjet fetare, lidhet me kryepeshkopatĂŤn e RaguzĂŤs (pak mĂŤ vonĂŤ Antivarit), qĂŤ deri nĂŤ kĂŤtĂŤ kohĂŤ nuk pĂŤrmendej nĂŤ listat e shufraganĂŤve.

Krijimi i njÍ peshkopate tÍ re nÍ kushtet e mesjetÍs, duke iu shkÍputur strukturave tÍ mÍparshme kishtare me njÍ traditÍ tÍ gjatÍ nuk mund tÍ kuptohet pa pÍrkrahjen e njÍ fuqie shtetÍrore ose tÍ njÍ feudali nÍ zotÍrimet e tÍ cilit ndodhej dhe i ndihmuar nga rrethana politike dhe fetare . Nga burimet dhe dokumentacioni historik nuk dÍshmohet ndonjÍ pushtim i kÍtyre trevave nga sundimtarÍt e ZetÍs apo tÍ RashÍs, ashtu siç mendojmÍ qÍ prapa kÍtij veprimi nuk mund tÍ jetÍ pushteti bizantin me qendÍr nÍ DurrÍs, megjithÍqÍ nÍ kohÍn kur zhvillohet ceremonia nÍ fjalÍ nÍ Kotor, nÍn pushtetin bizantin ishte dhe bregdeti Dalmatin çka kuptohet dhe nga akti i sipÍrpÍrmendur. Kemi parasysh nÍ kÍtÍ tÍ fundit dÍshirÍn e sunduesve dhe prelatÍve tÍ ArbÍrit (apo arbÍror) qÍ tÍ lidhen me kishÍn latine, kryepeshkopatÍn e Tivarit. Duket se nÍ kÍtÍ gjÍ veç tÍ tjerave do tÍ ketÍ luajtur njÍ rol dhe abacia e ShÍn Aleksandrit nÍ Mal tÍ Shenjt, dikur njÍ manastir ortodoks nga vjen dhe emri i vendit Orosh (agjios oros=mali i shenjtit) ,ndÍrkohÍ e lidhur me benediktinÍt ashtu dhe abaci tÍ tjera katolike si ajo e Rubikut, kisha e sÍ cilÍs dÍshmon qartÍ pÍr lidhje arkitekturore me botÍn katolike. ÇÍshtja tjetÍr qÍ duhet tÍ pÍrcaktojmÍ, pÍr aq sa ÍshtÍ e mundur, lidhet me kohÍn nÍ tÍ cilÍn ÍshtÍ krijuar kjo peshkopate.

Nga sa thamÍ het qÍ kjo mÍ sipÍr kuptorrethana tÍ ka ndodhur nÍ njÍ periveçanta politike, mi, qoftÍ udhÍ dobÍsipushtetit dhe relativ, tÍ bizantin, ashtu dhe pÍr alemundÍsinÍ anca qÍ mund sigutÍ

Shteti i Arbrit u ngrit nĂŤ MirditĂŤn e sotme

njÍ kryengritje tÍ pÍrgjithshme. NÍ kÍtÍ Kuvend u vendos qÍ t’i drejtohen RepublikÍs sÍ Venedikut, me shpresÍn qÍ ajo e nxitur dhe nga interesat e veta, do t’i ndihmonte nÍ luftÍn me turqit.

Njoftimin pĂŤr kĂŤtĂŤ mbledhje tĂŤ rĂŤndĂŤsishme e gjejmĂŤ nĂŤ letrĂŤn e ruajtur qĂŤ Kuvendi i dĂŤrgoi Venedikut 5). NĂŤ tĂŤ Kuvendi i kĂŤrkon SinjorisĂŤ ndihma pĂŤr Ws ÂżWXDU OLULQs “..siç e patĂŤn nĂŤ kohĂŤn e Gjergj SkĂŤnderbeut..â€?, si dhe qĂŤ tĂŤ presĂŤ si ambasadorĂŤ tĂŤ shqiptarĂŤve ipeshkvin e SapĂŤs dhe SardanjĂŤs dhe Pal Dukagjinin, tĂŤ cilĂŤt i ngarkojnĂŤ tĂŤ negociojnĂŤ drejtpĂŤrsĂŤdrejti duke ju blatuar dhe kĂŤshtjellĂŤn e KrujĂŤs, duke u angazhuar t’i venĂŤ nĂŤ dispozicion dhe dyzetmijĂŤ luftĂŤtarĂŤ, ndĂŤr mĂŤ trimat, me tĂŤ cilĂŤt do tĂŤ bashkohen dhe shqiptarĂŤt ortodoks, madje dhe sllavĂŤt dhe qĂŤ sĂŤ bashku mund tĂŤ mblidhen njĂŤqindmijĂŤ burra trima me armĂŤ pĂŤr tĂŤ luftuar barbarĂŤt. /HWUD TDUWsVLVKW ÂżUPRVHW Ps VKNXUW Ws YLWLW nĂŤ ShĂŤn Aleksandrin e krahinĂŤs sĂŤ Dukagjinit (Sant’ Alessandro della provintia di Ducagini). NĂŤ letrĂŤn SDVRMQs ÂżUPsWDUsW VLSDV NUDKLQDYH Ws 'XNDJMLQLW Ws SerbisĂŤ, tĂŤ DibrĂŤs, tĂŤ ShkodrĂŤs, tĂŤ SapĂŤs (Zadrima me LezhĂŤn), tĂŤ Matit, tĂŤ Kurbinit, tĂŤ KrujĂŤs, tĂŤ PetrelĂŤs, tĂŤ Elbasanit, tĂŤ DurrĂŤsit, tĂŤ MyzeqesĂŤ, tĂŤ PadeniaSpaderica(?) .

Letra vazhdon mĂŤ tej qĂŤ Venediku do denjojĂŤ t’i pranojĂŤ e mbĂŤshtesĂŤ si shĂŤrbĂŤtorĂŤ besnikĂŤ dhe tĂŤ vĂŤrtetĂŤ. SĂŤ pari kĂŤrkojnĂŤ tĂŤ caktohet nga Senati njĂŤ Kapiten i PĂŤrgjithshĂŤm pĂŤr t’i qeverisur, ashtu siç do ta mendojĂŤ Venediku. Gjithashtu i kĂŤrkojnĂŤ RepublikĂŤs qĂŤ KrerĂŤt kryesorĂŤ, ata qĂŤ do zgjedh Serenissima, d.m.th Gjenerali i mĂŤsipĂŤrm, tĂŤ bĂŤhen KolonelĂŤ, Drejtues dhe KapitenĂŤ tĂŤ ushtrisĂŤ, me atĂŤ rrogĂŤ qĂŤ ajo do ta shoh tĂŤ arsyeshme, tĂŤ gatshĂŤm pĂŤr tĂŤ jetuar GKH YGHNXU QsQ Ă€DPXULQ H 6KsQ 0DUNXW 3R NsVKWX L kĂŤrkojnĂŤ qĂŤ tĂŤ çlirohen nga pagesa e disa taksave dhe pranojnĂŤ disa tĂŤ tjera. SĂŤ fundi luten qĂŤ Ajo ti mbrojĂŤ nga çdo armik e t’i konsiderojĂŤ pĂŤr gjithçka si qytetarĂŤ Ws VDM )LUPsWDUsW Ts Qs IXQG Ws OHWUsV YsUWHWRMQs PH vulĂŤn e tyre sa mĂŤ sipĂŤr, janĂŤ ipeshkvi i StefaniakĂŤs dhe vizitator Apostolik pĂŤr gjithĂŤ ShqipĂŤrinĂŤ NikollĂŤ Mekajshi dhe ipeshkvi i SapĂŤs dhe i SardĂŤs NikollĂŤ %DUGKL /HWUD SsUPE\OOHW PH ÂżUPsQ H DEDWLW Ws 6KsQ Aleksandrit fra Bernard Laçit i cili e shkroi letrĂŤn “me urdhrin dhe konsensusin e krerĂŤve dhe prijĂŤsve tĂŤ mĂŤ sipĂŤrm tĂŤ gjithĂŤ ShqipĂŤrisĂŤâ€?7).

Nga parashtrimi i letrĂŤs dhe renditjes sipas kraKLQDYH Ws ÂżUPsWDUsYH Ws VDM GHO TDUWs SsU QH VH EsKHW fjalĂŤ pĂŤr ShĂŤn Aleksandrin nĂŤ krahinĂŤn e Dukagjinit.

Krahas Dukagjinit, por rreshtuar mbas SerbisĂŤ, DibrĂŤs, ShkodrĂŤs dhe LezhĂŤs me SapĂŤn, vjen krahina e Matit dhe ajo me pĂŤrfaqĂŤsuesit e saj. Pra Mati nuk bĂŤn pjesĂŤ nĂŤ Dukagjin nĂŤ atĂŤ njehsim, siç nuk ka qenĂŤ kur pjesĂŤ e Dukagjinit. Por çfarĂŤ kuptojmĂŤ nĂŤ ato shekuj PH HPsUWLPLQ JMHRJUDÂżN 'XNDJMLQ" NdĂŤr dokumentet mĂŤ me vlerĂŤ ĂŤshtĂŤ relacioni i Mark SkurĂŤs prej Kruje, arqipeshkv i DurrĂŤsit, i cili nĂŤ Relacionin qĂŤ i dĂŤrgon Kongregacionit tĂŤ PropaganGsV )LGH Qs 6HOLQs H 6KHQMWs Qs YLWLQ VKSUHKHW qartĂŤ se“...Lisi gjendet ndĂŤrmjet maleve tĂŤ KrujĂŤs GKH 'XNDJMLQLW $MR sVKWs Qs NXÂż Ws 0DWLW GKH Ws Dukagjinit. Mati ĂŤshtĂŤ njĂŤ luginĂŤ e madhe ndĂŤrmjet dy maleve tĂŤ sipĂŤrthĂŤna....Dukagjinasit janĂŤ njerĂŤz tĂŤ lirĂŤ nga haraçi turk.â€? NdĂŤrsa letra e mĂŤ sipĂŤrme drejtuar Venedikut e cilĂŤson abacinĂŤ ku u mbajt Kuvendi si tĂŤ krahinĂŤs sĂŤ Dukagjinit. Veç kĂŤsaj abacia e ShĂŤn Llezhdrit nĂŤ Orosh ĂŤshtĂŤ njĂŤ abaci e shquar, e mbajtur pĂŤr shumĂŤ e vjetĂŤr, madje dhe abaci mitrale d.m.th abatĂŤt i saj kanĂŤ pas qenĂŤ ipeshkĂŤv tĂŤ ArbĂŤrisĂŤ (episcopus Arbanensis).

TĂŤ dhĂŤna tĂŤ njĂŤjta gjejmĂŤ dhe nĂŤ Relacionin e ipeshkvit tĂŤ SapĂŤs dhe SardĂŤs PjetĂŤr Budi dĂŤrguar mĂŤ VKWDWRU NDUGLQDOLW *R]]DGLQR 6LSDV WLM Qs DQsQ tjetĂŤr tĂŤ KrujĂŤs janĂŤ dukagjinasit qĂŤ kanĂŤ ngritĂŤ krye para 30 vitesh dhe qĂŤ kanĂŤ 6000 luftĂŤtarĂŤ. Ata banojnĂŤ, sipas Budit, nĂŤ malĂŤsi mbi LezhĂŤ ndĂŤrmjet KrujĂŤs dhe ShkodrĂŤs , ndĂŤrsa mĂŤ tej ĂŤshtĂŤ krahina e Matit.

1s Ws QMsMWLQ UHODFLRQ NXU ÀLWHW SsU SRSXMW H NUDKLQsV sÍ Dukagjinit dhe shtrirjen e tyre pÍrfshihen ndÍr tÍ WMHUD ,EDOOD )DQGL L 9RJsO )DQGL L 0DGK H 0LUGLWD Argumentet e mÍsipÍrme dhe te tjerÍ paraqitur nÍ njÍ studim tonin mendoj se janÍ tÍ mjaftueshme dhe vÍrtetojnÍ se abacia e ShÍn Aleksandrit nÍ Malin e Shenjtit ÍshtÍ vendi ku u mbajt Kuvendi i Dukagjinit . VetÍ shqyrtimi i renditjes sÍ krahinave nÍ letrÍn drejtuar Venedikut, duke pÍrmendur tÍ parÍ si krahinÍ Dukagjinin dhe vazhduar me ato rreth dhe pranÍ tij dhe si krahinÍ mÍ vete Matin, tregon se abacia e jonÍ nuk ÍshtÍ nÍ Mat, edhe pse nÍ fshatin Dukagjin tÍ Matit, ku pÍr koincidencÍ ka njÍ abaci me tÍ njÍjtin pajtor. Historia e MirditÍs ka nevojÍ pÍr kÍrkime tÍ gjithanshme e pÍr kÍtÍ edhe studiuesit mirditorÍ mund tÍ japin kontributin e tyre qÍ nÍ disa aspekte ÍshtÍ i pa zÍvendÍsueshÍm.

TiranĂŤ 20 nĂŤntor 2013

Aspekte tĂŤ historisĂŤ sĂŤ MirditĂŤs gjatĂŤ MesjetĂŤs. Kuvendi i Dukagjinit nĂŤ MirditĂŤ qĂŤ i dha primatin e luftĂŤs ndaj pushtuesit ALEKSANDĂ‹R MEKSI

ronin kĂŤtĂŤ akt “rebelimiâ€? nga ana e njĂŤ feudali vendas, arhondi apo zotit tĂŤ njĂŤ krahine, i cili arriti tĂŤ siguroje nga kleri i vet zgjedhjen e njĂŤ peshkopi nĂŤ personin e Lazarit, pranimi i tĂŤ cilit mund tĂŤ bĂŤhej vetĂŤm nga kisha katolike, nĂŤ kĂŤtĂŤ rast kryepeshkopata e RaguzĂŤs. Rrethanat e veçanta tĂŤ viteve 60 tĂŤ kĂŤtij shekulli, kur kemi njĂŤ afrim ndĂŤrmjet dy kishave dhe marrĂŤdhĂŤnie tĂŤ shumta deri nĂŤ miqĂŤsore ndĂŤrmjet perandorit Manuel Komneni dhe papĂŤs Aleksandri i III, e mundĂŤsuan njĂŤ gjĂŤ tĂŤ tillĂŤ..

Duke studiuar ndodhitÍ historike shohim se koha nga fushatat ngadhÍnjimtare tÍ vitit 1149 tÍ perandorit Manuel Komneni nÍ Korfuz prej nga nÍpÍr ShqipÍri kaloi nÍ veri , e deri nÍ vitet 70, sVKWs QMs SHULXGKs NX NHPL VL D¿UPLPLQ H SXVKWHWLW bizantin. NÍ rrethana tÍ tilla synimet e zotÍve tÍ kÍsaj krahine dhe tÍ peshkopatÍs sÍ krijuar prej tyre nuk duhet tÍ kenÍ pasur mundÍsi tÍ shumta D¿UPLPL 0H YGHNMHQ H SHUDQGRULW Qs YLWLQ kemi pÍrpjekje tÍ reja pÍr pavarÍsi nga Stefan Nemanja edhe nga sundimtarÍ tÍ tjerÍ nÍ veri tÍ Arbanonit, çka pruri pÍr pasojÍ mundÍsi tÍ reja pÍr zotÍt e krahinÍs ku ishte peshkopata e Arbanense.

KĂŤtĂŤ e dĂŤshmon njĂŤ noticie e Kuries romane e vitit 1188 nĂŤ tĂŤ cilĂŤn ndĂŤr shufraganĂŤt e RaguzĂŤs pĂŤr herĂŤ tĂŤ parĂŤ pĂŤrmendet peshkopata e ArbĂŤrit, Ts WUHJRQ VH DMR DUULQ Ws DÂżUPRKHW SORWsVLVKW GXNH dĂŤshmuar pĂŤr njĂŤ pozitĂŤ mĂŤ tĂŤ fortĂŤ tĂŤ zotĂŤve tĂŤ kĂŤsaj krahine dhe tĂŤ klerit tĂŤ lidhur me RomĂŤn.

TĂŤ njĂŤjtĂŤn gjĂŤ tregon dhe pjesĂŤmarrja e kryepriftit tĂŤ ArbĂŤrit nĂŤ vitin 1199 nĂŤ njĂŤ koncil tĂŤ mbajtur nĂŤ Tivar. QĂŤ nga kjo kohĂŤ nuk mungon, pĂŤrgjatĂŤ gjithĂŤ mesjetĂŤs sĂŤ mesme, pĂŤrmendja e peshkopatĂŤs apo peshkopĂŤve tĂŤ dioqezĂŤs sĂŤ ArbĂŤrisĂŤ nĂŤ vartĂŤsi tĂŤ kryepeshkopatĂŤs sĂŤ Tivarit.

NĂŤ literaturĂŤn shkencore debatohet prej kohĂŤsh pĂŤr dy probleme qĂŤ janĂŤ tĂŤ lidhur me njeri tjetrin: sĂŤ pari cilĂŤt janĂŤ territori dhe selia e kĂŤsaj peshkopate, e sĂŤ dyti a ĂŤshtĂŤ peshkopata e KrujĂŤs e njĂŤjtĂŤ me atĂŤ tĂŤ Arbanense? Mendimin se peshkopata e KrujĂŤs ĂŤshtĂŤ H QMsMWs PH DWs Ws $UEsULVs H SDWL VKSUHKXU ÂżOOLPLVKW YLWL 0 6 'ULQRY 0H Ws MDQs EDVKNXDU 6KXĂ€DL

YLWL 6DODYLMH Qs VWXGLPLQ H WLM SsU HSLWD¿Q H .RQVWDQWLQ 6DODYLMH Q Meles, arq arqidiak i Arbanonit, tÍ cilin e daton rreth kaSsUF\HOOLW Ws VKHN ;,,, $ '\VHOLH QGsUVD . )UDVKsUL SsUF\HOOLW thotÍ se Kruja ishte qendra e DioqezÍs sÍ Arbanonit, K dhe kur peshkopatat e Lisit dhe StefaniakÍs kaluan p nÍ vartÍsi tÍ RomÍs, ato u shkrinÍ nÍ njÍ tÍ vetme, atÍ tÍ ArbÍrisÍ ArbÍris . NÍ kundÍrshtim me ta Dh. Shuteriqi, nÍ punimin e tij tÍ parÍ, i veçon kÍto peshkopata deri nÍ fund tÍ sh shekullit tÍ XIV. NÍ mu mungesÍ tÍ noticieve tÍ patrikanÍs sÍ KonstantinopojÍs pÍr fundin e shekullit tÍ XII dhe gjysmÍn e parÍ tÍ shekullit XIII njÍ tezÍ e tillÍ paraqitet me lehtÍsi she por, preze prezenca e njÍ peshkopate ortodokse nÍ KrujÍ pas pÍrfsh pÍrfshirjes sÍ kÍtyre territoreve nÍn sundimtarÍt e Epirit dÍshmohet me saktÍsi nÍ vitin 1216. PÍrsa i d pÍrket faktit fak qÍ Kamona ju drejtua Ohrit dhe jo DurrÍsit shpje shpjegimin duhet ta kÍrkojmÍ nÍ autoritetin e Komatianoit Komatian dhe delikatesÍn e problemit, zgjidhja pÍr tÍ cilÍn cilÍ mund tÍ kontestohej nÍse pÍrgjigja vinte metropliti i kontestuar i DurrÍsit, Dokeianos, nga m emÍrimi i tÍ cilit pÍr patrikanÍn e Nikes nuk ishte kanonik.

'XNH ÂżOOXDU QJD 5RPDQ &URKHQVL nĂŤ vitin 1279 74) e deri nĂŤ shekullin e XV kemi gjithnjĂŤ dy radhĂŤ paralele peshkopĂŤsh katolike nĂŤ ArbĂŤri e KrujĂŤ75).

Por, ndÍrsa e para si pamÍ mÍ lart varej nga kryepeshkopata e Tivarit, peshkopata katolike e KrujÍs varet nga kryepeshkopata e DurrÍsit. MÍ shprehÍse shpreh h pÍr mendimin qÍ peshkopata e KrujÍs ÍshtÍ e ndryshme nga ajo e ArbÍrisÍ, siç vÍren dhe Shuteriqi, janÍ letrat e PapÍs Joani i XXII drejtuar Mihalit tÍ ArbÍrit dhe Andreas sÍ KrujÍs me 6 qershor

GKH DMR H 3DSsV .DOLNVW L ,,, H YLWLW Qs Ws cilĂŤn dallohet kisha e ShĂŤn MĂŤrisĂŤ sĂŤ TrafandinĂŤs nĂŤ dioqezĂŤ tĂŤ ArbĂŤrit nga ShĂŤn Veneranda e Kurbinit nĂŤ dioqezĂŤ tĂŤ KrujĂŤs. KĂŤtu duhet tĂŤ vĂŤrejmĂŤ se kur kemi konvertimin nĂŤ katolike tĂŤ peshkopatave tĂŤ ShqipĂŤrisĂŤ sĂŤ Mesme, Kryepeshkopata e DurrĂŤsit kishte po ato qĂŤ kishte pasur mĂŤ parĂŤ mitropolia ortodokse e DurrĂŤsit, pra katĂŤr d.m.th. qĂŤ Kruja nuk u zĂŤvendĂŤsua asnjĂŤherĂŤ nga ArbĂŤria.

Duke pÍrcaktuar qÍ peshkopata e ArbÍrisÍ ishte e ndryshme nga ajo e KrujÍs, kemi veçuar dhe territoret e tyre. PÍr pÍrcaktimin e territorit tÍ peshkopatÍs sÍ ArbÍrisÍ na ndihmon vendndodhja e tre kishave tÍ cilat sipas dokumentacionit janÍ nÍn juridiksionin e kÍsaj peshkopate. NÍ vitin 1166 nÍn aktin e njohur tÍ shugurimit tÍ ShÍn Trifonit nÍ Kotor pÍrmendet abati i manastirit tÍ Shelbuemit nÍ Rubik (Sancti Salvatori Arbanensis). Manastiri i dytÍ ÍshtÍ ai i ShÍn Llezhdrit nÍ Orosh apo nÍ Malin e ShenjtÍ, abacia qÍ

Shkruar nga njĂŤ mik i mirditorĂŤve Konsulli austriak nĂŤ JaninĂŤ George von Hahn shkruan se: “Shqipen ia mĂŤsoi Apostol Meksi qĂŤ kishte mbiemrin mĂŤ Ws YRQs 3DQDMRWL GKH Ts ÂżVL L 0HNVDMYH PELHPULQ H SDUs Ws ÂżVLW H NLVKWH 'RGD ShumĂŤ prej tyre transmetojnĂŤ pĂŤrmes traditĂŤs gojore se janĂŤ tĂŤ ardhur prej Mirdite, diku nga shekulli i 17-tĂŤ dhe se kur nĂŤ mesin e shekullit tĂŤ 19-tĂŤ mirditorĂŤt me nĂŤ krye Lleshin e Zi zbriten poshtĂŤ pĂŤr nĂŤ Greqi thanĂŤ: Mos i prekni, se janĂŤ tanĂŤtâ€?.

njihet ne dokumentacion me emrat “San Alexandri Maior de Albaniaâ€? e tjera. NdĂŤrtimi i tretĂŤ ĂŤshtĂŤ kisha e GĂŤziqit qĂŤ me tĂŤ drejtĂŤ ĂŤshtĂŤ njĂŤsuar me “Sancta Maria di Trafandina in diocesis de Albaniaâ€?. NĂŤ punimin pĂŤr mbishkrimin e GĂŤziqit krahas zbĂŤrthimit tĂŤ tij, Zamputi trajton njĂŤ sĂŤrĂŤ çÍshtjesh historike qĂŤ lidhen me tĂŤ 82).

TĂŤ tri kĂŤto ndĂŤrtime siç ka treguar Shuteriqi pĂŤr rastin e Geziqit , e pĂŤrcaktojmĂŤ qartĂŤ shtrirjen e peshkopatĂŤs katolike tĂŤ ArbĂŤrisĂŤ Qs NUDKLQsQ H 0LUGLWsV GXNH H NXÂż]XDU Qs SHUsQGLP me malĂŤsinĂŤ e LezhĂŤs. d.m.th me PeshkopatĂŤn e LezhĂŤs nĂŤ veri me krahinĂŤn e Pultit dhe peshkopatĂŤn omonime, nĂŤ jug e lindje me territoret e PeshkopatĂŤs sĂŤ StefaniakĂŤs dhe asaj tĂŤ KrujĂŤs. PĂŤrsa i pĂŤrket selisĂŤ peshkopale, duke u nisur nga rĂŤndĂŤsia e abacisĂŤ sĂŤ Oroshit nĂŤ kĂŤtĂŤ trevĂŤ dhe nga fakti qĂŤ ajo disa shekuj mĂŤ vonĂŤ pĂŤrmendet si abaci mitrale ne mendojmĂŤ se selia duhet kĂŤrkuar pikĂŤrisht nĂŤ ShĂŤn Aleksandrin e Malit tĂŤ Shenjte. Peshkopata e ArbĂŤrit duhet tĂŤ jetĂŤ krijuar me territore e kisha tĂŤ PeshkopatĂŤs sĂŤ LezhĂŤs dhe gjasisht dhe asaj tĂŤ StefaniakĂŤs. NĂŤ kĂŤtĂŤ fakt duhet kĂŤrkuar rrĂŤnjĂŤt e grindjes ndĂŤrmjet peshkopatĂŤs sĂŤ ArbĂŤrisĂŤ dhe asaj tĂŤ LezhĂŤs pĂŤr 16 kishat. NĂŤ historioJUDÂżQs Âłzyrtareâ€? vazhdon tĂŤ mbetet ende mendimi se Kuvendi i Dukagjinit i viteve 1601-2 u mbajt nĂŤ fshatin me tĂŤ njĂŤjtin emĂŤr tĂŤ krahinĂŤs sĂŤ Matit ku ndodhej dhe abacia e ShĂŤn Aleksandrit. KĂŤtĂŤ tezĂŤ e ka shprehur sĂŤ pari Injac Zamputi, duke hamendĂŤsuar se kemi njĂŤ transferim tĂŤ titullit tĂŤ abacisĂŤ sĂŤ Oroshit nĂŤ Dukagjin tĂŤ Matit, rrjedhojĂŤ e kushteve tĂŤ krijuara me pushtimin e vendit. Edhe mĂŤ vonĂŤ, ai e rimerr kĂŤtĂŤ tezĂŤ, duke u shprehur se “...kemi bindjen se Kuvendi u mbajt nĂŤ fshatin Dukagjin tĂŤ Matitâ€? .

1s .XYHQGLQ H 'XNDJMLQLW X PEORGKsQ GHOegatĂŤ (prijĂŤsa dhe pĂŤrfaqĂŤsues) nga shumĂŤ vise tĂŤ ShqipĂŤrisĂŤ (viset katolike) me synimin pĂŤr tĂŤ organizuar

3

4

N

26 NENTOR 2013

ĂŤ vitin 2004, si njĂŤ surprizĂŤ interesante vjen botimi mĂŤ i ri i studiuesit francez Zhan Klod Faveirial, ish profesor nĂŤ liceun vlleh tĂŤ Manastirit, libĂŤr qĂŤ padyshim ĂŤshtĂŤ njĂŤ pasurim i +LVWRULRJUDÂżVs 6KTLSWDUH 1s OLEULQ SUHM faqesh tĂŤ ndarĂŤ nĂŤ 117 kapituj, autori argumenton se vendi ynĂŤ pĂŤr shkak tĂŤ pozicionit Ws WLM JMHRJUDÂżN VKSHVK KHUs L L]ROXDU SsUKHUs ka qenĂŤ nĂŤ udhĂŤkryqin e perandorive dhe T\WHWsULPHYH $XWRUL H ÂżOOR Q OLEULQ H WLM PH kapitullin “origjina e shqiptarĂŤve-pellazgĂŤt, zbulimet e tyre tĂŤ hershme, ndĂŤrtimet dhe se pellazgĂŤt ishin populli mĂŤ i vjetĂŤr i Ballkanit, tĂŤ ardhur edhe para grekĂŤve. Analiza e kĂŤsaj vepre tĂŤ gjerĂŤ me shumĂŤ argumente shkencore do tĂŤ donte shumĂŤ punĂŤ pĂŤr t’u thelluar nĂŤ tĂŤ, por si studiues mirditor, jam pĂŤrqĂŤndruar nĂŤ sjelljet pĂŤr MirditĂŤn, qĂŤ deri mĂŤ tash nuk janĂŤ njohur sa duhet.

NĂŤ faqen 33tĂŤ librit shkruhet: “ShumĂŤ kohĂŤ Ps SDUs VH 3HUsQGLD Ws QD KLGKWH Qs NXÂżMWs H ShqipĂŤrisĂŤ, ne i kemi parĂŤ shqiptarĂŤt dhe kemi thĂŤnĂŤ: janĂŤ njerĂŤz me tĂŤ vĂŤrtetĂŤ tĂŤ mirĂŤ. Mendimi i mirĂŤ qĂŤ ishte ngjizur ndĂŤr ne, u forcua mĂŤ tej nga marrĂŤdhĂŤniet qĂŤ patĂŤm me Bib DodĂŤn, princin e MirditĂŤs. Dhe qĂŤ atĂŤhere lindi ideja pĂŤr tĂŤ studiuar nĂŤ historinĂŤ e njĂŤ populli, qĂŤ nxirrte para nesh njerĂŤz kaq tĂŤ mirĂŤ, shfaqte kaq madhĂŤshti dhe na ngjallte kaq nderim. .DSLWXOOL I Âł0LUGLWRUsW SsU Ws FLOsW GR Ws Ă€DVLP SsUVsUL EDQRQLQ Qs PDOHW SsUUHWK GLNXU Ws TXDMWXUD .XQDYLD )VKDWDUsW H W\UH Ws shpĂŤrndarĂŤ nĂŤ LuginĂŤn e Matit, zinin njĂŤ hapĂŤsirĂŤ prej 24 legash, qĂŤ nga grykĂŤderdhja e kĂŤtij lumi e deri nĂŤ burimet e tij, ndĂŤrsa kryeqyteti i tyre, i vendosur 16 lega prej Alisias quhej Orosh.

Kapitulli 21 f.292-293: “TĂŤ themi tĂŤ vĂŤrtetĂŤn Mirdita nuk i ĂŤshtĂŤ nĂŤnshtruar asnjĂŤherĂŤ otomanĂŤve. Ato qĂŤ traktati i Berlinit i cilĂŤsoi si privilegj, nuk ishin veçse njĂŤ marrĂŤveshje. Ende edhe sot, njĂŤ turk nuk mund tĂŤ vĂŤrĂŤ kĂŤmbĂŤ nĂŤ MirditĂŤ. Ai patjetĂŤr vritet nga njĂŤ e shtĂŤnĂŤ pushNH Qs NXÂżMWs Ts QXN X OHMRKHW Ws NDSsUFHMQs´ Kapitulli 69 f.321: “Ku mbĂŤshtetet AravantiQL Ts FDNWRQ Qs YLWLQ NRKsQ NXU PLUGLWRUsW kanĂŤ si prijĂŤs njĂŤfarĂŤ Zaharie, pasardhĂŤs tĂŤ SkĂŤndĂŤrbeut? KĂŤtĂŤ nuk e dimĂŤ GKH DV DL QXN H WKRWs´ .DSLWXOOL I “Katoliçizmi nĂŤ ShqipĂŤrinĂŤ e EpĂŤrme, kleri, ishte ai qĂŤ vuajti vetĂŤ mĂŤ shumĂŤ dhe turqit, duke shpresuar tĂŤ zhduknin katoliçizmin nĂŤ kĂŤtĂŤ krahinĂŤ, u ndaluan priftĂŤrinjĂŤve tĂŤ ushtronin detyrĂŤn e tyre, pasi nĂŤ rast tĂŤ kundĂŤrt i priste dĂŤnimi me YGHNMH´ Kapitulli 89 f.391: “Mahmud Bushatlliu kĂŤrkon tĂŤ bĂŤhet i pavarur. Kur arriti ky lajm nĂŤ PortĂŤn e LartĂŤ, turqit e sulmuan menjĂŤherĂŤ me ushtri e Ă€RWs 3RU %XVKDWOOLD H GRJML QMs pjesĂŤ tĂŤ kĂŤsaj flote nĂŤ ujĂŤrat e BojanĂŤs (Buna -N.T); gegĂŤt nga njĂŤra anĂŤ, mirditorĂŤt nga ana tjetĂŤr i shpartalluan tĂŤ 20 mijĂŤ ushtarĂŤt e dĂŤrguar nga 6XOOWDQL´ .DSLWXOOL NDUDNWHUL ÂżVQLN i mirditorĂŤve.

Mirditasit nuk pranuan tĂŤ thernin 600 kardhiqiotĂŤ.

Ne nuk vrasim njerĂŤz tĂŤ pambrojtur!-pĂŤrgjigjet prijĂŤsi i tyre- u ktheni kardhiqiotĂŤve armĂŤt qĂŤ u janĂŤ marrĂŤ. NĂŤse ata ngrihen dhe e pranojnĂŤ, atĂŤhere ti do tĂŤ shohĂŤsh se si do tĂŤ shĂŤrbejmĂŤ ne.

MirditorĂŤt pĂŤr tĂŤ mos qenĂŤ dĂŤshmitarĂŤ tĂŤ kĂŤsaj kasaphane tĂŤ lemerisĂŤshme, u tĂŤrhoqĂŤn mĂŤnjanĂŤ.

Kapitulli 99 f 418-421: “Dikur epiriotĂŤt e lashtĂŤ e kishin quajtur shqiponjĂŤ Pirron, sovranin e tyre. Po, unĂŤ jam shqiponjĂŤ! - u pĂŤrgjigj ai, por prej jush jam i tillĂŤ. Kjo ishte pikĂŤrisht pĂŤrgjigja qĂŤ do t’u jepte SkĂŤndĂŤrbeu tĂŤ gjithĂŤ shqiptarĂŤve, por mirditorĂŤve mĂŤ veçan tĂŤ tjerĂŤve.

Principata e MirditĂŤs, thotĂŤ Hekardi,NRQVXOOL L )UDQFsV JMHQGHW H UUHWKXDU Qs PDOHW e paarritshme ku mund tĂŤ depĂŤrtosh vetĂŤm nĂŤpĂŤrmjet tre shtigjeve tĂŤ ngushta. Pozicioni i saj ĂŤshtĂŤ jashtĂŤzakonisht i sigurtĂŤ, dhe i rĂŤndĂŤsishĂŤm, pasi ajo komandon rrugĂŤt e Prizrenit dhe tĂŤ TiranĂŤs, tĂŤ vetmet nĂŤpĂŤrmjet tĂŤ cilave, nĂŤ rast lufte mĂŤ Malin e Zi, Porta e LartĂŤ mund tĂŤ depĂŤrtonte nĂŤ ShqipĂŤrinĂŤ e EpĂŤrme pĂŤr tĂŤ dĂŤrguar trupa atje.

Midis Bib DodĂŤs dhe Ismail PashĂŤs, me prejardhje bohemiane, pati njĂŤ grindje dhe

Organ i ShoqatĂŤs Klubi kulturor “Mirditaâ€?

Mirdita nÍ udhÍkryqet e historisÍ mÍ tÍ vjetÍr tÍ ShqipÍrisÍ Studiuesi francez prof. Zhan Klod Faveirial: Bib Doda, Princi i MirditÍs, qÍ luftoi deri nÍ Krime dhe vendosi ekuilibret mes Orientit dhe Oksidentit çÍshtja tÍ paktÍn duhej t’i nÍnshtrohej gjykatÍs ose t’i raportohej PortÍs sÍ LartÍ. Por nÍ vend tÍ ndiqte rrugÍn e ligjÍs, çfarÍ bÍri bohemi ,VPDLO 3DVKD" 1s ¿OOLP DL KHOPRL %LE 'RGsQ dhe pak mÍ pas e gjymton fshehurazi kufomÍn e tij. Ç’kÍrkonte tÍ nxirrte prej kÍsaj? QÍ tÍ bÍnte njÍ kasaphanÍ ndÍr mirditorÍt me topat dhe nizamÍt e tij; porse siç tregojnÍ faktet, njÍ krim i tillÍ nuk mbeti pa u ndÍshkuar. PÍr IDW Ws PLUs Ws 7XUTLVs NRQVXMW T\VK Qs ¿OOLP H penguan njÍ gjakderdhje tÍ tillÍ, e cila do tÍ çonte nÍ ndÍrhyrjen europiane, tÍ ngjashme me atÍ tÍ Libanit.

Pas vdekjes sÍ Bib DodÍs, i biri i tij u çua nÍ KostandinopojÍ. Thuhej se vetÍ qeveria do tÍ merrej me edukimin e tij. NÍ vitin 1804, gegÍt muhamedanÍ tÍ ShkodrÍs, varÍn pÍr t’u argÍtuar njÍ natÍ kapuçin.TÍ njoftuar pÍr kÍtÍ mizori mirditorÍt kapÍn pesÍ turq dhe

hundĂŤn, veshĂŤt, buzĂŤt, duart dhe kĂŤmbĂŤt, i ishte hequr zemra dhe i ishin kĂŤputur pjesĂŤt burrĂŤrore. Me marrjen e kĂŤtij lajmi Mirdita u ngrit e gjitha nĂŤ kĂŤmbĂŤ si njĂŤ trup i vetĂŤm dhe gjaku do tĂŤ derdhej lumĂŤ. Ismail Pasha kĂŤtĂŤ priste, pasi do tĂŤ donte tĂŤ bĂŤnte njĂŤ masakĂŤr mbi kĂŤta tĂŤ ashtĂŤquajtur rebelĂŤ, qĂŤllimisht qĂŤ tĂŤ ngatĂŤrronte turpin e tij me njĂŤ lĂŤvizje politike.

3RU NRQVXMW H )UDQFsV GKH $XVWULVs ] 2EDUHW dhe Duçizi, e kuptuan qÍllimin e guvernatorit tÍ ShkodrÍs, ata ndÍrhynÍ dhe iu bÍnÍ mirditorÍve premtime, qÍ nuk u mbajtÍn mÍ vonÍ.

PĂŤrsĂŤri Ismail Pasha doli nĂŤ atĂŤ kohĂŤ dhe duhej tĂŤ dilte si autor mizor i akteve tĂŤ tilla; helmimit tĂŤ Bib DodĂŤs dhe gjymtimit tĂŤ kufomĂŤs sĂŤ tij. U kĂŤrkua njĂŤ hetim dhe nĂŤ raste tĂŤ tilla ai bĂŤhet gjith`herĂŤ, por qeveria turke nuk e pa tĂŤ udhĂŤs ta bĂŤnte kĂŤtĂŤ, sepse e dinin se rezultati nuk do tĂŤ dilte nĂŤ favor tĂŤ gurvenatorit. Dhe pĂŤr mĂŤ

varen nĂŤ portat e qytetit. Me njĂŤ letĂŤr drejtuar Vezirit thuhej: “PesĂŤ pĂŤr njĂŤ dhe nĂŤse njĂŤ krim i tillĂŤ pĂŤrsĂŤritet, si pĂŤrgjigje ĂŤshtĂŤ koka jote!â€?.

I trembur pÍr veten e tij, ai u dÍrgoi dhurata PLUGLWRUsYH GKH PH]L DUULWL WœL THWsVRQWH DWD ) ³%LE 'RGD OD QMs YDM]s Qs PRVKsQ YMHoH GKH QMs GMDOs Qs PRVKsQ YMHo´

tepĂŤr, familja e tĂŤ ndjerit, menjĂŤherĂŤ u hoq nga Shkodra dhe u dĂŤrgua nĂŤ KostandinopojĂŤ.

MegjithatĂŤ si gurvenator Ismail Pasha, ishte turpi i qeverisĂŤ dhe ushtrisĂŤ turke. NjĂŤ mjek francez, z. Vidal, qĂŤ shoqĂŤronte asokohe njĂŤ batalion nĂŤ garnizonin e ShkodrĂŤs, na tregoi njĂŤ ditĂŤ atĂŤ ç`farĂŤ kishte parĂŤ me sytĂŤ e tij se kur hungarezja me tĂŤ cilĂŤn Ismaili jetonte pa pikĂŤ turpi, shkoi nĂŤ ShkodĂŤr tĂŤ ribashkohej me tĂŤ, ai dĂŤrgoi bandĂŤn ushtarake pĂŤr ta pritur dhe e shoqĂŤroi atĂŤ nĂŤn tingujt e instrumentave, pothuaj deri pranĂŤ qytetit. TĂŤ rivijmĂŤ tek Bib Doda. Disa shkodranĂŤ na tregojnĂŤ njĂŤ ditĂŤ se duke e parĂŤ qĂŤ po vdiste, princi i mirditorĂŤve NsUNRL Ts Ws YLQWH NRQVXOOL L )UDQFsV GKH L WKD “Ja, im bir, ja dhe paratĂŤ e mija. Po t’i besoj ty.

Gjithçka qĂŤ mĂŤ takon mua ĂŤshtĂŤ nĂŤ kujdesin tĂŤnd. Sa pĂŤr mua ka mbaruar gjithçka. UnĂŤ s’do Ws PHUUHP Ps PH WR´ 1Ms NRUUHVSRQGHQFs e ShkodrĂŤs e riprodhuar nga “La Turquieâ€?, ish-gazetĂŤ e KostandinopojĂŤs, duke treguar pĂŤr funeralin e tĂŤ ndjerit, thoshte se konsulli i )UDQFsV PEDQWH SsU GRUH GMDOLQ H YRJsO Ws %LE DodĂŤs, paraprinte kortezhin dhe se katĂŤr anĂŤt e arkivolit, mbaheshin nga konsujt e AustrisĂŤ,

Kapitulli 101 helmimi i princit tÍ MirditÍs MÍ 28 korrik 1868 vdiq Bib Doda, princ i mirditorÍve. Pasi ka mbetur e pandÍshkuar kjo vdekje nuk duhet lÍnÍ e pa shÍnuar nÍ histori, si njÍ turp pÍr autorin e saj dhe si njÍ kompromentim pÍr qeverisjen e Abdyl – Azizit. Dihet mirÍ se Bib Doda pati njÍ grindje tÍ madhe me qeverinÍ turke dhe nÍ veçanti me Ismail PashÍn, me origjinÍ bohemiane. Dihet mirÍ gjithashtu, se Bid Doda, pak kohÍ mÍ pas u ftua pÍr drekÍ tek mirallai Salik, me origjinÍ shqiptare, dhe se tÍ gjithÍ bashkÍshoqÍruesit e tij vdiqÍn nga e njÍjta sÍmundje brenda tri katÍr javÍsh. ËshtÍ e ditur gjithashtu se 10 ditÍ pas varrimit tÍ tij, varri i Bib DodÍs ishte hapur dhe kufoma ishte gjymtuar.Asaj i ishin nxjerrÍ sytÍ, kishin prerÍ

MIRDITA

RusisĂŤ, ItalisĂŤ dhe nga sekretari i konsullatĂŤs sĂŤ RusisĂŤ dhe mĂŤ nĂŤ fund, se; shĂŤrbesa e pĂŤrshpirtjes ishte bĂŤrĂŤ nga ipeshkvi katolik imz.

3RWHQÂŤ ShĂŤnim: Abdyl-Azisi u ngjit nĂŤ fronin e sulltanit tĂŤ perandorisĂŤ turke nĂŤ vitin 1861 deri sa u vra mĂŤ 1876.

Kapitulli 102 Ne e shohim Bib DodÍn nÍ KostandinopojÍ pÍr herÍ tÍ parÍ para luftÍs sÍ KrimesÍ dhe pÍr herÍ tÍ dytÍ pas luftÍs. MeqÍ perandori Nikolla I-rÍ i kishte shpallur luftÍ TurqisÍ, sulltan Abdul Mexhidi kÍrkoi ndihmÍn e mirditorÍve dhe Bib 'RGD XGKsKRTL SsU DWMH EXUUD 3DVL disa prej tyre vdiqÍn, Bib Doda shkoi tÍ rekrutonte tÍ tjerÍ dhe nÍ mungesÍ tÍ princit Omer Pasha, i ç’armatos nÍn pretekstin e abuzimit, i fut njÍ palÍ ndÍr nizamÍt e tij dhe tÍ tjerÍt i rikthen nÍ vendin e tyre. TashmÍ, nga njÍra anÍ princi i MirditÍs kÍrkon pushkÍt qÍ Omer Pasha u kishte marrÍ njerÍzve tÍ tij dhe nga ana tjetÍr qeveria turke e mbajti shumÍ herÍ nÍ KostandinopojÍ, pasi nÍ kÍshillat e PortÍs sÍ LartÍ ishte çÍshtja e zmadhimit tÍ principatÍs sÍ mirditorÍve pÍr t’iu kundÍrvÍnÍ asaj tÍ Malit tÍ Zi. PÍr kÍtÍ qÍllim, i duhej t’i bashkÍngjiste asaj Dibrat, tÍ madhen e tÍ voglÍn, malÍsorÍt dhe zonat maORUH Ws &sUQDJRUHV 3RU NsWR PEHWsQ YHWsP IMDOs Ngjarjet e viteve 1876-1878 i treguan TurqisÍ se, nÍ vend t’a shndÍrronte MirditÍn nÍ pashallÍk, e cila nuk kishte qenÍ e tillÍ, ishte mÍ me vlerÍ ta ngrinte atÍ si principatÍ otomane, e aftÍ pÍr t’iu kundÍrvÍnÍ Malit tÍ Zi ambicioz. Ende i ri, Bib Doda kishte shoqÍruar babanÍ e tij nÍ luftÍn kundÍr rusÍve (1828-1829). Me tÍ mbÍrritur nÍ )LOLSRMs PH amonierin dhe mirditorÍt e tij, kapiten Lleshi i Zi (Aleksandri i Zi) pyeti ku ishte kisha katolike dhe e çuan, -thoshte Bib Doda, -nÍ njÍ lloj guve, meqenÍse peshkopi fanariot nuk ua lejonte, madje as vetÍ bullgarÍve latinÍ, tÍ kishin njÍ kishÍ. Duke parÍ kÍtÍ guvÍ, Lleshi i Zi shkoi tÍ gjejÍ guvernatorin dhe i kÍrkoi atij njÍ vend tÍ denjÍ pÍr tÍ ushtruar fenÍ e tij dhe tÍ katolikÍve. Ia dhanÍ menjÍherÍ njÍ gjÍ tÍ tillÍ. KÍshtu katolikÍt bullgarÍ ose polikianÍt H )LOLSRMsV X GHW\URKHQ PLUGLWDVYH SsU IDWLQ e mirÍ qÍ dolÍn nga katakombet ku i mbante IDQDWL]PL L )DQDULRWsYH 1s NU\H tÍ mirditorÍve tÍ tij Bib Doda, ende shumÍ i ri, kishte merituar nishan iftikharin pÍr shÍrbimet e kryera ndaj Reshid PashÍs nÍ ShqipÍrinÍ e Poshtme (1844).

Dhe nÍ njÍ luftÍ kundÍr Malit tÍ =L PH QMs JMDNIWRKWsVL Ws admirueshme kishte mbuluar tÍrheqjen e ushtrisÍ turke, qÍ ishte nÍn urdhÍrat e Omer PashÍs. Dallohet jo mÍ pak nÍ vitin pasues nÍ ndÍrmarrje tÍ shumta kundÍr kozakÍve nÍ rrethinat e SilistrisÍ. MegjithatÍ mirditorÍt nuk e kishin harruar atÍ ç `ka u kishin bÍrÍ vullnetarÍve tÍ tyre nÍ Danub, si ishin shpÍrblyer ata, dhe nÍ ç’gjendje ishin kthyer nÍ vendin e tyre. Bib Doda vetÍ nuk mund tÍ harronte mundimin qÍ hoqi pÍr t’iu kthyer njerÍzve tÍ tij armÍt qÍ ua kishte marrÍ Omer 3DVKD )WRKMD LVKWH QMs osVKWMH serioze, dhe mund tÍ thuhet se abati i mirditorÍve, i detyruar tÍ shoqÍrojÍ njerÍzit e tij nÍ Mal tÍ Zi, kishte tÍ drejtÍ tÍ pÍrgjigjej se tÍ krishterÍt nuk duhet tÍ marrin armÍt nÍ favor tÍ muslimanÍve NXQGsU Ws NULVKWHUsYH Ws WMHUs )DNWL sVKWs VH kur mori vesh pÍrgjigjen e Dom Gasprit, kroati apostat Omer Pasha, dÍrgoi njerÍz t`a marrin nÍ shtÍpinÍ e vÍllezÍrve tÍ tij dhe e nisi pÍr nuk dihet VH NX 1GsUNRKs NRQVXOOL L )UDQFsV L QMRIWXDU SsU atÍ ç`farÍ po ndodhte, nxitoi pranÍ xhandarÍve tÍ Omer PashÍs dhe me duart e tyre ua shkÍputi atyre amonierin e Bib DodÍs. QÍllimi i konsullit Ws )UDQFsV QXN LVKWH Ws VKSsWRQWH DEDWLQ *DVSsU nga ndÍshkimet qÍ ai mund tÍ merrte, por nga keqtrajtimi prej serasqerit apostat, viktimÍ e tÍ cilit do tÍ kishte qenÍ patjetÍr. Kur Gaspri ishte jashtÍ rrezikut, u bisedua dhe u arrit marrÍveshja Ts NRQVXOOL L )UDQFsV WD GsUJRQWH YHWs Qs .RVWDQdinopojÍ dhe qÍ abati i MirditÍs tÍ qÍndrojÍ atje i lirÍ me njÍ pagesÍ tÍ dhÍnÍ prej PortÍs sÍ LartÍ.

MegjithatÍ nÍ krye tÍ njerÍzve tÍ tij, Bib Doda, ishte nisur tashmÍ pÍr nÍ Mal tÍ Zi. Si kudo, sjellja e tij nÍ çdo drejtim i meritonte lÍvdatat dhe tÍ dy ushtritÍ e quajtÍn suksesin qÍ e arritÍn, pjesÍrisht nÍ saj tÍ guximit tÍ mirditorÍve si dhe tÍ informacioneve qÍ ata morÍn prej tyre.

PĂ‹RGATITUR ME SHKURTIME NGA:

DR. NIKOLLĂ‹ TOMA

MIRDITA

26 NENTOR 2013

Organ i ShoqatĂŤs Klubi kulturor “Mirditaâ€?

MirditorĂŤt u vendosĂŤn nĂŤ HimarĂŤ, pas SkĂŤnderbeut 1s ÂżOOLP HUGKsQ Qs 9XQR X VKWULQs Qs Ws JMLWKs %UHJXQ /XIWRQLQ MDVKWs YHQGLW GKH LQYHVWRQLQ Qs +LPDUs -D ÂżVHW MILTO BAKA

Z

ona e Bregut ka njĂŤ histori tĂŤ lavdishme luftrash, pĂŤrpjekjesh pĂŤr ruajtjen e gjuhĂŤs dhe zakoneve, por dhe njĂŤ ndĂŤrWKXUMH Ws IRUWs Ws ÂżVHYH QJD 9HULX GKH -XJX 5UHWK YLWLW Qs OLQGMH GKH Qs SHUsQdim tĂŤ katundit Vuno, nĂŤ kohĂŤ shumĂŤ tĂŤ lashta kanĂŤ qenĂŤ dy fshatra (katunde) Mavromati dhe Pagnanati. NĂŤ kĂŤto fshatra thuhet se, pas vdekjes sĂŤ SkĂŤndĂŤrbeut, pĂŤr t’iu shpĂŤtuar sulmeve tĂŤ barbarĂŤve turq, u vendosĂŤn fise tĂŤ shpĂŤrngulurish nga veriu i ShqipĂŤrisĂŤ por mĂŤ shumĂŤ nga zonat e qĂŤndresave Mirditore e qĂŤ mĂŤ vonĂŤ pĂŤrseri u braktisĂŤn dhe mĂŤ tĂŤ shumtĂŤt u shpĂŤrngulĂŤn nĂŤ Itali, duke lĂŤnĂŤ vetĂŤm njĂŤ pjesĂŤ nĂŤ kĂŤtĂŤ zonĂŤ. GojĂŤdhĂŤnat dĂŤshmojnĂŤ se vendi ku ĂŤshtĂŤ ngritur fshati Vuno, nĂŤ kohĂŤt e lashta, ka qenĂŤ i pyllĂŤzuar me drunj prej pĂŤrUDOOL GKH PH EXULPH Ws VKXPWsÂŤ 6L QMs YHQG L tillĂŤ, ka qenĂŤ mjaft i pĂŤrshtatshĂŤm SsU WÂśX VWUHKXDU ÂżVH OXIWsWDUsVK QJD vende tĂŤ ndryshme, tĂŤ rrezikuar, tĂŤ ndjekur nga regjimi otoman si “kaçakĂŤâ€? – kundĂŤrshtarĂŤ tĂŤ ndĂŤrrimit tĂŤ besimit kristian. Se cili ka qenĂŤ i pari qĂŤ u strehua nĂŤ kĂŤtĂŤ fshat (Vuno) nuk dihet. Veçse nga gojĂŤdhĂŤna thuhet se, shtĂŤpia e parĂŤ e ngritur nĂŤ kĂŤtĂŤ vend, ka qenĂŤ shtĂŤpia e Leske, e cila ndodhet edhe sot, e, qĂŤ ekziston midis ferrash tĂŤ mĂŤdha qĂŤ nuk i dihej hyrja dhe dalja, pĂŤrveç tĂŤ zotit tĂŤ shtĂŤpisĂŤ. Kjo tĂŤ lĂŤ tĂŤ kuptosh se i zoti qĂŤ banonte nĂŤ tĂŤ, tĂŤ ishte hallexhi (ndoshta i pĂŤrndjekur) dhe pĂŤr çdo rrethim tĂŤ papritur qĂŤ mund t’i bĂŤhej, tĂŤ ishte nĂŤ gjendje tĂŤ manovronte. MĂŤ pas, nĂŤ kĂŤtĂŤ vend janĂŤ pĂŤrqĂŤndruar edhe familje tĂŤ tjera dhe rreth vitit 1480, Vunoi i parĂŤ, ka qenĂŤ i pĂŤrbĂŤrĂŤ prej 70 familjesh. Nga kĂŤto familje tĂŤ kĂŤsaj kohe pĂŤrmenden: Dedaj, DhimĂŤgjikajt, Gjikaj, Kabucajt, Gjodedajt, Gjinajt, Gjobonjakajt, Gjonaj, H Ws WMHUs )VKDWL L 9XQRLW ND SDWXU njĂŤ sipĂŤrfaqe toke shumĂŤ tĂŤ vogĂŤl.

PjesÍn mÍ tÍ madhe tÍ tokave e kishte fshati i HimarÍs. Sipas gojÍdhÍnÍs dhe sipas njÍ dokumenti qÍ ndodhet sot nÍ shtetin e Vatikanit, mbasi asokohe nÍ krahinÍn e HimarÍs kanÍ qÍnÍ misionarÍ unitÍ midis Vunoit dhe HimarÍs ÍshtÍ bÍrÍ njÍ OXIWs H DVKSsU SsU osVKWMHQ H NX¿ULW 0LUsSR SURElemin nuk e zgjidhi pushka, por fjala, kuvendi njÍ tradite kjo historike nÍ Veriun e ShqipÍrisÍ, kryesisht nÍ MirditÍ, traditÍ qÍ nuk u rrudh me gjithÍ shpÍrnguljet e mÍdha. Vunoi arriti tÍ ]JMHURQWH NX¿MWs Qs OLQGMH .sWR NX¿M NDQs PEHWXU edhe sot. Te ardhurit sollÍn edhe zakonet, ritet, traditat nÍ tÍ gjitha fushat e jetÍs. ShtÍpitÍ kanÍ qenÍ tÍ ndÍrtuara prej muresh tÍ fortÍ tÍ mbuluara me çati me pllaka prej guri, tÍ shtruara me korosan dhe me penxhere tÍ vogla. ShtÍpitÍ nuk kishin ndarje, as oxhak, vetÍm nÍ mes tÍ dhomÍs ndodhej njÍ vend apostafat pÍr zjarrin ku ngroheshin tÍ gjithÍ pjestarÍt e familjes. Me gjithÍ bujqÍsinÍ dhe blegtorinÍ e dobÍt qÍ kishin, vunjotÍsit si tÍ gjithÍ bregasit zhvillonin piraterinÍ. Me barkat e tyre qÍ i bÍnin vetÍ, ata lundronin gjatÍ gjithÍ detit Jon e Adriatik dhe arrinin deri nÍ bregdetin Italian.

Mbasi bĂŤnin prenĂŤ e tyre, pĂŤr gjithĂŤ natĂŤn ktheheshin nĂŤ vend. Kjo tĂŤ lĂŤ tĂŤ kuptosh se kĂŤta njerĂŤz kanĂŤ qenĂŤ trima, tĂŤ fortĂŤ dhe detarĂŤ tĂŤ mirĂŤ. MeqĂŤ autoritetet italiane tĂŤ asaj kohe nuk ishin nĂŤ gjendje tĂŤ zbulonin se nga u bĂŤhej kjo grabitje, kĂŤrkuan ndihmĂŤn e Gjeneral KokĂŤs nga Vunoi, i cili nĂŤ atĂŤ kohĂŤ shĂŤrbente nĂŤ ushtrinĂŤ italiane.

Gjenerali kÍrkoi prej italianÍve njÍ shumÍ tÍ hollash pÍr tÍ ngritur nÍ katundin Vuno njÍ kÍshtjellÍ, nga e cila tÍ vÍrente çdo lÍvizje qÍ

mund tÍ bÍnin piratÍt. KÍshtjella u ngrit dhe iu YX HPUL ³&DVWHOOR GL 0MHJXOORVKL´ .MR sVKWs shtÍpia e Pavllet qÍ ndodhet edhe sot nÍ Vuno.

NÍ kohÍt e mÍvonshme, banorÍ tÍ tjerÍ iu shtuan fshatit ata vinin nga: Kurveleshi, TÍrbaçi, Gumenica, Zagoria, Korça e tjera. QÍ nga YLWL 9XQRL ND SDWXU Ps WHSsU VH IDPLOMH TÍ gjithÍ tÍ ardhurit formuan lagjet ose mÍhallat siç thuhet nÍ fshatra. KÍto lagje vazhdimisht kanÍ patur grindje njÍra me tjetrÍn dhe kÍtÍ e dÍshmon mÍ sÍ miri numri i kishave qÍ gjenden edhe sot, ku secila lagje kishte kishÍn e saj pÍr t’u falur. Kjo grindje ka qenÍ si rrjedhim i kontradiktave tÍ brendshme, por kur lypte nevoja qÍ fshati kÍrcÍnohej nga jashtÍ, kÍta bashkoheshin dhe luftonin armikun e pÍrbashkÍt dhe mÍ pas vazhdonin prapÍ armiqÍsitÍ qÍ kishte mÍhalla me mÍhallÍ. KÍshtu qÍ fshatarÍt e Vunoit ngritÍn kishÍn e Spiridhonit, e cila sot ÍshtÍ monumentale, me material ndÍrtimi qÍ

e gjetĂŤn nĂŤ anĂŤn e detit nga njĂŤ barkĂŤ e madhe e mbytur. Jeta e banorĂŤve gjatĂŤ viteve tĂŤ mĂŤpastajmĂŤ, prapĂŤ ka qenĂŤ e vĂŤshtirĂŤ. NĂŤ fushĂŤ, e cila ndodhet edhe sot, mbillnin vetĂŤm misĂŤr, kurse nĂŤ taracat e ngritura nĂŤ kodra, muret e tĂŤ cilave, ndodhen edhe sot, mbillnin grurĂŤ e elb.

Prodhimet ishin tÍ pakta, mbasi dhe ujÍt qÍ ishte mÍ parÍ u zhduk kuptohet nga ndonjÍ fenomen krastik. Prandaj burrat detyroheshin tÍ mÍrgonin nÍpÍr vende tÍ ndryshme dhe tÍ shÍrbenin si ushtarÍ pÍr tÍ huajt sidomos Greqi dhe Itali. KÍtÍ e vÍrteton mÍ sÍ miri lufta e bÍrÍ nÍ More (Greqi) ku brenda njÍ dite janÍ vrarÍ 40 vunjotÍs. Si rrjedhim i emigracionit, pÍrveç vuajtjeve, solli si rrjedhim qÍ nÍn eskperiencÍn e kÍtyre vendeve, edhe kÍta tÍ zhvillonin nÍ fushÍn e tyre kulturÍn e ullirit, portokalles dhe tÍ hardhisÍ. KÍshtu fusha e Vunoit nga njÍ fushÍ qÍ me parÍ mbillej me misÍr, u kthye nÍ njÍ fushÍ me mbjellÍ me pemÍ. Kjo ka ngjarÍ 300 vjet mÍ pare, d.m.th, rreth vitit 1662.

DÍshmi janÍ ullinjtÍ shekullorÍ. Me gjithÍ mungesÍn e kulturÍs, vunjotÍsit e lashtÍ njiheshin si burra punÍtorÍ, sedÍrtarÍ, tÍ mbajtjes sÍ e tÍ fjalÍs dhe trima tÍ tÍrbuar. Po tÍ njÍjtÍn vlerÍ kanÍ patur edhe gratÍ, tÍ cilat nÍ çdo rast qÍ e lypte nevoja, kanÍ luftuar krah pÍr krah me vÍllezÍrit dhe burrat e tyre. Nga emigracionet e bÍra nga ana e popullatÍs, shikohet se familje tÍ cilat qenÍ

me parÍ, tÍ largohen dhe nÍ vend tÍ tyre tÍ ngrihen IDPLOMH Ws UHMD .sVKWX UUHWK YLWLW VLSDV arkivit te shtetit turk ish arkivi i sulltanit largohen familjet me kryefamiljare Gjin, Gjon, Ndue, KolÍ e etj. Mbas kÍtyre largimeve me ardhjen e familjeve tÍ tjera numri arriti 320. Pasuria e tyre nÍ ullinj dhe pemÍ frutore nuk qe nÍ gjendje tÍ plotÍsonte as minimumin e shpenzimeve pÍr jetesÍn e tyre. Me qÍ nÍ kÍtÍ kohÍ u hapÍn minierat e Llavrios (Greqi), burrat u larguan dhe disa prej tyre morÍn edhe familjet nÍ kÍtÍ vend por njÍ pjesÍ e tyre u vendosÍn nÍ ItalinÍ e Jugut, Kalabri tÍ cilÍn e njihnin mirÍ kur shÍrbenin si ushtarÍ nÍn komandÍn e SkÍnderbeut. Me hapjen H NXUEHWHYH Ws WMHUD VL )UDQFs H JMHWNs SMHVD H atyre mÍ e madhe punonin nÍpÍr miniera.. .sVKWX ¿OORL MHWD H NXUEHWLW MR YHWsP SsU 9XQRQs por edhe pÍr fshatrat e tjera tÍ HimarÍs. Jeta e kurbetit pÍr kÍta tÍ mjerÍ qe e rÍndÍ. Ata nuk qenÍ nÍ gjendje tÍ ambientoheshin me klimÍn, me punÍn e rÍndÍ nÍ miniera, me jetÍn e si rrjedhim solli qÍ pjesa mÍ e madhe e tyre tÍ vdesin nga sÍmundje tuberkulozit ose tÍ kthehen e tÍ vdesin pranÍ familjes. KurbetllinjtÍ kÍrkuan qÍ çdo gjÍ tÍ parÍ nÍ vendet e huaja ta zbatonin edhe Qs IDPLOMHW H W\UH .sVKWX ¿OORL QGsUtimi i shtÍpive dykatÍshe me sistem, me çati prej tjegullash, me dhoma tÍ mÍdha, me dritare tÍ mÍdha dhe deri diku me komoditet tÍ lartÍ. ÇuditÍrisht Vunoi edhe sot ÍshtÍ i bukur, qÍ ngjan me njÍ fshat arbÍresh, mbushur me thollo (tunele) e me rrugÍ e rrugica tÍ kalldrÍmta.

PikĂŤrisht kjo arkitekturĂŤ tĂŤ bĂŤn tĂŤ PHQGRVK VH VKXPs OXIWsWDUs Ws ÂżVHYH tĂŤ ndryshme mirditore apo autoktone qĂŤ u shpĂŤrblyen nga mbreti i 1DSROLW SDV ÂżWRUHYH NXQGsU XVKWULYH osmane u rikthyen dhe vendosĂŤn tĂŤ punojnĂŤ e jetojnĂŤ nĂŤ Vuno . RrĂŤnjĂŤt e tij janĂŤ shumĂŤ tĂŤ hershĂŤm. Ka disa data qĂŤ e dĂŤshmojnĂŤ kĂŤtĂŤ vendbanim tĂŤ lashtĂŤ qysh nĂŤ shekullin II p.e.s, nĂŤ kohĂŤn e mbretĂŤrisĂŤ sĂŤ TeutĂŤs. GĂŤrmadhat e kalasĂŤ ilire .DWDÂżT GKH 3LUJXV UXKHQ HGKH VRW Sipas Anastas Kondos, (shkrimtar dhe historian) tetĂŤ familjet e para tĂŤ vendosura nĂŤ kĂŤtĂŤ trevĂŤ kanĂŤ qenĂŤ vllahe (helenĂŤ tĂŤ hershĂŤm) ndĂŤrsa sipas prof. DhimitĂŤr Shuteriqit, prof.

Aleko Rrapos e tÍ tjerÍ, jo, banorÍt e kÍtij fshati nÍ pjesÍn mÍ tÍ madhe janÍ autoktonÍ dhe tÍ ardhur nga veriu, kryesisht nga Mirdita dhe mÍ pak nga Kruja. Midis HimarÍs dhe DhÍrmiut ndodhet katundi Vuno qÍ ÍshtÍ shquar jo vetÍm pÍr njÍ shqipe tÍ bukur, por edhe nÍ njÍ nivel tÍ ngritur arsimor e kulturor. Sipas Petro Markos, kjo dukuri ka nisur tÍ shfaqet sidomos pas vitit 1820, kur GreTLD ¿WRL SDYDUsVLQs QJD 7XUTLD GKH QLVL QMs IXVKDWs greqizimi. Gjithashtu, sipas tij, pas myslymanizmit tÍ fshatrave tÍ Lumit tÍ VlorÍs, banorÍt e krishterÍ tÍ bregdetit, nÍ raste luftrash, njerÍzit e moshuar dhe fÍmijÍt, nuk i çonin mÍ pÍr t’i strehuar nÍ fshatrat labe, por nÍ ishujt e Italise dhe Korfuzit, ku qÍndronin shumÍ vjet, derisa mbaronin operacionet ndÍshkimore turke. Midis GreqisÍ dhe ItalisÍ ka pasur kurdoherÍ njÍfarÍ rivaliteti nÍ pÍrpjekjet pÍr tÍ rekrutuar ushtarÍ nga trimat e HimarÍs. SidoqoftÍ, shumÍ tÍ shkruara dhe shumÍ tÍ thÍna kanÍ rÍnÍ nÍ njÍ harresÍ dhe nuk janÍ hulumtuar, as nuk janÍ shtjelluar sa dhe si duhet. Askush nuk ka patur guxim dhe dÍshirÍ t’i shkruajÍ, madje as t’i kujtojnÍ tÍ shkruarat, tÍ paktÍn pÍr kureshtje.

Politika, pĂŤr mendimin tim, ka diktuar heshtjen.

Tashme qe gjithçka eshte e mundur e studiuesit mund e duhet tÍ qartÍsojnÍ e saktÍsojnÍ prejardhjen e bregdetasve pa ndikime e pÍlqime personDOH %XNXULD TsQGURQ VH VL ¿VHW DXWRNWRQH DVKWX dhe tÍ vendosurit e mÍvonshÍm nÍ Bregdet janÍ shqiptare nga Veriu apo nga Jugu.

5

Veprimtari

26 TETORI, Bashkia RrĂŤshen, njĂŤ festĂŤ ndryshe pĂŤr mirditorĂŤt

69

vjetori i Clirimit te MirditĂŤs ka ofruar njĂŤ qasje tĂŤ re pĂŤr mirditorĂŤt kĂŤtĂŤ vit, falĂŤ njĂŤ organizimi shumplanĂŤsh nĂŤn iniciimin e drejtpĂŤrdrejtĂŤ tĂŤ kryebashkiakut Ndue Gega dhe angazhimit tĂŤ gjithĂŤ faktorit kulturor, duke tejkaluar steriotipet e pĂŤrvitshme, pĂŤr ta sjellĂŤ si festĂŤ tĂŤ tĂŤ gjithĂŤve pa ngjyra politike dhe ajo qĂŤ ra nĂŤ sy ishte pjesĂŤmarja e shumtĂŤ e tĂŤ rinjĂŤve. PĂŤr ta bĂŤrĂŤ sa mĂŤ tĂŤrheqĂŤse kĂŤtĂŤ event pĂŤrkujtimor, gjithçka ĂŤshtĂŤ programuar dhe realizuar nĂŤ njĂŤ javĂŤ veprimtari qĂŤ nisin me takimet poetike, panaire tĂŤ librit mirditor, kupat sportive nĂŤ mes shkollave tĂŤ mesme tĂŤ MirditĂŤs, aktivitete nĂŤ shkolla, homazhe tek Lapidari i GĂŤziqit dhe pĂŤr tĂŤ kulmuar me aktivitete tĂŤ ngjeshura tĂŤ datĂŤs 26 tetor nĂŤ RrĂŤshen. Kjo ditĂŤ pĂŤrkujtimore e veçantĂŤ ka nisur me koncertin e bandĂŤs frymore tĂŤ ushtrisĂŤ nĂŤpĂŤr rrugĂŤt e qytetit RrĂŤshen dhe nĂŤ sheshin kryesor, hapja e ekspozitĂŤs me pikturĂŤ tĂŤ Gjergj Simonit “VjeshtĂŤ 2013â€?, ndĂŤrsa mĂŤ pas nĂŤ njĂŤ sallĂŤ tĂŤ tejmbushur nĂŤ pallatin e KulturĂŤs ĂŤshtĂŤ organizuar aktiviteti jubilar, ku kanĂŤ pĂŤrshĂŤndetur kryebashkiaku i RrĂŤshenit Ndue Gega, prefekti i LezhĂŤs, NdrecĂŤ Dedaj, kryetari i veteranĂŤve Gjok Deda, pĂŤr t’u pasuar me njĂŤ koncert tĂŤ larmishĂŤm artistik nga pallati i KulturĂŤs RrĂŤshen. Me njĂŤ aktivitet model, pjesĂŤmarrĂŤsit kanĂŤ kryer ceremoninĂŤ nderuese dhe homazhet nĂŤ varrezat e dĂŤshmorĂŤve tĂŤ kombit shoqĂŤruar nĂŤn marshet funebre dhe himnin H Ă€DPXULW QJD DQD H EDQGsV IU\PRUH Ws XVKWULVs GKH mĂŤ pas njĂŤ aktivitet i zgjeruar nĂŤ Muzeun Historik tĂŤ rrethit, i cili pas 20 vitesh hap dyert e tij nĂŤ pavionet e ndryshme tĂŤ pĂŤrmirĂŤsuara dhe mĂŤ pas ĂŤshtĂŤ pĂŤruruar busti monumental i MĂŤsuesit tĂŤ Popullit, NdrecĂŤ Ndue Gjoka. NĂŤ mbrĂŤmje nĂŤ njĂŤ shesh tĂŤ mbushur me qytetarĂŤ ĂŤshtĂŤ dhĂŤnĂŤ njĂŤ koncert nga grupe e rryma tĂŤ ndryshme muzikore deri nĂŤ orĂŤt e vona tĂŤ mbrĂŤmjes.

N

Fakte nga Tetori 1944 nĂŤ MirditĂŤ

Í luftÍn e GÍziqit ranÍ nÍ fushÍn e betejÍs 22 partizanÍ dhe konkretisht: Hysen Shabani, Shaban Ramizi, Gani Islami, Fasli Hoxha, Qerim Xheladini, Ahmet Reshiti, Mesut Boko Lapardhaja, Vasil Mehmeti, Bajram Mehmeti, Ajet Kosova, Alush Harizaj, Estref Kokruta, Toli Vokopola, Sabri Rroku, Naim Guri, Firdete Beqiri, Leksi Kondakçi, SkÍnder Veleshnja, Koli Gjeçi, Izet Xhelo, Gani Çelo, Vangjel Çerepi. Po nÍ kÍtÍ luftÍ janÍ vrarÍ e masakruar edhe 13 banorÍ tÍ GÍziqit: Frrok Ndre Marku, Gjergj Preng Biba, Gjet Dod Bardhi, Gjela Mark Gjoni, Gjet Dod Prenga, Mara PjetÍr Bardhi, Mara Llesh Doda, Mrika Gjet Doda, Llesh Dod Prenga, Ndre Gjok Gjeta, Nikoll Vorf Cara, Preng Dod Bardhi e Vorf Preng Biba. U dogjÍn mÍ shumÍ se gjysma e shtÍpive tÍ banimit, sÍ bashku me qelÍn e kishÍs sÍ GÍziqit. Lufta e GÍziqit qÍ zgjati 6 ditÍ, nÍ datat 20-26 tetor tÍ vitit 1944 ishte njÍ nga luftÍrat mÍ heroike tÍ brigadave VII e XXII sulmuese. Atdheu nis nÍ pragun e derÍs. Pra pragu i derÍs sÍ gÍziqasve nÍ tetorin e vitit 1944 ishte shkrumb e hi. Ishin vrarÍ 22 partizanÍ dhe njÍ italian i pÍrfshirÍ nÍ formacionet partizane, ishin masakruar 13 banorÍ tÍ GÍziqit. Ishte bombarduar kisha e kÍtij fshati dhe djegur qela e kishÍs. Ishin zhvilluar luftimet mÍ tÍ pÍrgjakÍshme nÍ veri tÍ ShqipÍrisÍ.

GĂŤziqi i vitit 1944 vjen si shesh lufte dhe beteje tĂŤ SsUJMDNsVKPH GKH Qs NXMWLPHW H QMsULW SUHM RÂżFHUsYH gjerman (drejtues i divizionit 279 tĂŤ ushtrisĂŤ fashiste), qĂŤ luftoi nĂŤ GĂŤziq, konkretisht tĂŤ oficerit Herman Frenk, (sipas hulumtimeve te studiuesit Gjon Marku), i cili mes tĂŤ tjerash pohon se “... ushtarakĂŤt gjermanĂŤ tashmĂŤ mendojnĂŤ se asnjĂŤri nuk ka mĂŤ shpresĂŤ tĂŤ dalĂŤ i gjallĂŤ nga ShqipĂŤria ...â€?. Dhe duke vlerĂŤsuar luftimet e zhvilluara nĂŤ territorin e MirditĂŤs e cilĂŤson atĂŤ si njĂŤrĂŤn ndĂŤr mĂŤ tĂŤ pĂŤrgjakshmet e mĂŤ tĂŤ vĂŤshtirat luftra tĂŤ zhvilluara nga ai dhe formacionet ku ai bĂŤnte pjesĂŤ nĂŤ territorin e ShqipĂŤrisĂŤâ€?. AleksandĂŤr Ndoja

6

26 NENTOR 2013

Organ i ShoqatĂŤs Klubi kulturor “Mirditaâ€?

MIRDITA

PORTRET

Ndue TUSHA njÍ intelektual i shquar i MirditÍs Autori 80 vjeçar i shtatÍ librave vetÍm pÍr MirditÍn, qÍ vazhdon kontributin me pasionin e njÍ 20 vjeçari

P

ara disa muajve, nĂŤ Mirditasit u mblodhĂŤn nĂŤ njĂŤ tubim vĂŤllazĂŤror, dashamirĂŤs e mbresĂŤlĂŤnĂŤs ku festuam dhe u gĂŤzuam nĂŤ ditĂŤn e 80 vjetorit tĂŤ lindjes sĂŤ intelektualit me emĂŤr nderimi tĂŤ MirditĂŤs e me plot energji pĂŤr MirditĂŤn, Ndue Tusha. Ky ĂŤshtĂŤ njĂŤ intelektual i shquar qĂŤ me veprimtarinĂŤ e tij tĂŤ gjĂŤrĂŤ nĂŤ mbi 60 vjet nĂŤ arsim, nĂŤ kulturĂŤ, nĂŤ jetĂŤn ekonomike e shoqĂŤrore, nĂŤ projekte tĂŤ ndryshme shtetĂŤrore, nĂŤ aktivizime nĂŤ Shoqata tĂŤ ndryshme social-kulturore, ĂŤshtĂŤ shfaqur tepĂŤr energjik e kĂŤmbĂŤngulĂŤs e ku ka lĂŤnĂŤ emĂŤr shĂŤndritĂŤs. Me kĂŤto kontribute tĂŤ tij me shumĂŤ peshĂŤ, Ndue Tusha i ka bĂŤrĂŤ shĂŤrbim tĂŤ shquar MirditĂŤs, e ka nderuar atĂŤ. I ka kontribuar tĂŤrĂŤ kulturĂŤs kombĂŤtare, tĂŤrĂŤ problemeve sociale.

Elita, e motivuar nÍ shÍrbim tÍ kulturÍs, e ushqyer rÍndshÍm me atdhetarizÍm, ÍshtÍ e domosdoshme pÍr zhvillimin e kombit, pÍr pÍrparimin e tij. Nga gjiri i popullit shqiptar, nga paraardhÍsit e tij: ArbÍrit e MesjetÍs nga stÍrgjyshÍrit tanÍ: IlirÍt e Antikitetit kanÍ dalÍ jo pak njerÍz tÍ shquar qÍ kanÍ bÍrÍ emÍr me veprimtarinÍ e tyre shoqÍrore, luftarake, kulturore nÍ shÍrbim tÍ Atdheut, tÍ popullit, tÍ kohÍs kur kanÍ jetuar. NÍ kohÍn e Rilindjes KombÍtare e atÍ tÍ PavarÍsisÍ nga Mirdita, a me origjinÍ nga 0LUGLWD NDQs GDOs VKXPs ¿JXUD Ws VKTXDUD VKXPs EXUUD ¿VQLNs Ws SsUPHQGXU Ts NDQs GKsQs shumÍ pÍr kulturÍn shqiptare, pÍr mbrojtjen nga pushtuesit, pÍr pÍrparimin e atdheut. KÍtu po pÍrmendim shumÍ pak prej tyre. Me prejardhje nga Mirdita ÍshtÍ rilindasi i madh Pashko Vasa, i njohur pÍr veprimtarinÍ atdhetare e autor liEUDVK L SRH]LVs Vs IDPVKPH ³2 PRM 6KT\SQL´ 0H SUHMDUGKMH QJD 'RPJMRQL L )DQGLW 0LUGLWs

sVKWs SRHWL L PDGK NRPEsWDU 3DWsU *MHUJM )LVKWD L SD YGHNVKsP )LJXUs H VKQGULWsVKPH Qs DWGhetarizÍm, nÍ kulturÍ, ka qenÍ i madhnueshmi Abat Prend Doçi, poet e atdhetar i madh. KÍshtu ¿VQLNs DWGKHWDUs Ws SsUPHQGXU NDQs THQs GKH tÍ tjerÍ me rrÍnjÍ nga trojet e MirditÍs. NjerÍzit e mÍdhenj edhe kur shkojnÍ nÍ atÍ jetÍ, nuk vdesin. Ata komunikojnÍ me ne, tÍ gjallÍt, me shkrimet e tyre, me ato qÍ kanÍ bÍrÍ nÍ shÍrbim tÍ pÍrparimit tÍ atdheut, nÍ shÍrbim tÍ shoqÍrisÍ shqiptare, me dije e kulturÍ. Elita ka vazhdimÍsi nÍ historinÍ e kombit. E pÍrgjithshmja historike lidhet shumÍ me tÍ veçantÍn, pÍr t’a shpjeguar mÍ qartÍ e mÍ bindshÍm tÍ kaluarÍn e lidhjen e saj me tÍ sotmen.

Ndue Tusha, me veprimtarinÍ e tij shoqÍrore, kulturore i pÍrket sÍ tashmes, por ka lidhje edhe me tÍ kaluarÍn; kÍto nuk ndahen. JanÍ 60 e sa vjet tÍ tij, tÍ mundimshme, nÍ shÍrbim tÍ Atdheut. Njeri gjithmonÍ energjik, i etshÍm pÍr tÍ bÍrÍ punÍ tÍ mÍdha nÍ shÍrbim tÍ shoqÍrisÍ, tÍ MirditÍs, tÍ Atdheut. Ky personalitet i kulturÍs shqiptare, i problemeve tÍ mÍdha shoqÍrore, ka lindur plot 80 vjet mÍ parÍ, pra mÍ 06.04.1933, nÍ Blinisht tÍ MirditÍs, njÍ vend me tradita diturie prej disa shekujsh, ku kishte shkollÍ tÍ lartÍ pÍr kohÍn qÍ nÍ shekullin XIV, pra qÍ mÍ NX GLOQLQ SULIWsULQM NDWROLNs SsU YLVHW H YHriut shqiptar. Prej kÍtij vendi ku ka lindur Ndue Tusha, nÍ Blinisht, i kishte rrÍnjÍt edhe vÍllazÍria ¿VQLNH H PLUsQMRKXU Qs KLVWRUL H %OLQLVKWsYH Ws shekujve XII – XIV. Ky intelektual i MirditÍs mbaroi shkollÍn pedagogjike nÍ ShkodÍr mÍ H ¿OORL SXQsQ Qs 0LUGLWs Qs 6KsQSDO SR Ps SUD SORW YMHW Ps SDUs VL DUVLPWDU drejtor shkolle pÍr shumÍ kohÍ, inspektor arsimi e ndÍrkohÍ shumÍ shpejt mbaron edhe studimet H ODUWD SsU KLVWRUL JMHRJUD¿ SURIHVLRQ DUVLPWDU GjatÍ kÍsaj kohe tÍ gjatÍ gjashtÍdhjetÍvjeçare ka

punuar me shumĂŤ energji, me shumĂŤ pasion nĂŤ veprimtari tĂŤ ndryshme arsimore nĂŤ shĂŤrbim tĂŤ arsimimit tĂŤ moshĂŤs sĂŤ re, nĂŤ shĂŤrbim tĂŤ pĂŤrparimit shoqĂŤror e kulturor tĂŤ MirditĂŤs. Ka kryer edhe detyra tĂŤ ndryshme shoqĂŤrore, ekonomike HGKH SVH MDVKWs VSHFLDOLWHWLW Ws WLM Ws PLUsÂżOOWs SRU falĂŤ aftĂŤsive organizuese e drejtuese tĂŤ tij, punĂŤt i ka kryer me shumĂŤ sukses. Ka marrĂŤ pjesĂŤ aktive nĂŤ organizata e nĂŤ shoqata tĂŤ ndryshme , ku ka dhĂŤnĂŤ njĂŤ ndihmesĂŤ tĂŤ madhe nĂŤ zhvillimin e veprimtarive tĂŤ ndryshme, nĂŤ vĂŤnien nĂŤ jetĂŤ tĂŤ platformave pĂŤr kulturĂŤ e projekte tĂŤ tjera shoqĂŤrore. Ky intelektual i mirĂŤnjohur, mbi tĂŤ gjitha, ĂŤshtĂŤ autor i shtatĂŤ librave me shumĂŤ vlerĂŤ qĂŤ janĂŤ: “Mirdita nĂŤ fokusâ€? (2000), “Kroi i bardhĂŤ – burim kurativâ€? (2004 me bashkĂŤautor), Âł0LUGLWD Âą $WODV JMHRJUDÂżNR historikâ€? (2002), “Mirdita – Pesha e vyrtytitâ€? (2009), “UdhĂŤrrĂŤfyes pĂŤr turizmin malor nĂŤ MirditĂŤâ€? (2010), “Mark Arapi: Jeta dhe veprimtaria e tijâ€? (2011), sĂŤ fundmi botoi librin “Gjergj BibĂŤ Lala i shquar nĂŤ mjekĂŤsi nĂŤ MirditĂŤ si ndihmĂŤs mjekâ€?. Ka nĂŤ pĂŤrgatitje e sipĂŤr njĂŤ DOEXP IRWRJUDÂżN SsU MirditĂŤn, qĂŤ po e bĂŤn me bashkĂŤautorĂŤ e sĂŤ shpejti do ta botojĂŤ. KĂŤta libra janĂŤ me shumĂŤ vlerĂŤ e me shumĂŤ interes pĂŤr çdo njeri qĂŤ don

tĂŤ njohĂŤ MirditĂŤn, dijen e kulturĂŤn shqiptare nĂŤ tĂŤrĂŤsi. KĂŤta libra japin shumĂŤ dije e edukatĂŤ morale nĂŤ brezin e ri. Zbulohen kĂŤtu vlerat e etnokulturĂŤs sĂŤ MirditĂŤs. Zbulohen shumĂŤ tĂŤ pa njohura qĂŤ njeriu, sidomos rinia, duhet t’i rregjistrojĂŤ nĂŤ mendje. KĂŤta libra janĂŤ shtysĂŤ e fortĂŤ pĂŤr tĂŤ pasuruar dijen e veprimtarinĂŤ shoqĂŤrore nĂŤ lĂŤmin e kulturĂŤs. Ă‹shtĂŤ dekoruar me 8UGKsULQ Âł1DLP )UDVKsUL´ NXU SXQRQWH Qs VHNtorin e kulturĂŤs nĂŤ MirditĂŤ. Ă‹shtĂŤ nĂŤ tĂŤ vertetĂŤ “Nderi i MirditĂŤsâ€?, edhe pse deri nĂŤ sot nuk i sVKWs GKsQs PH FHUWLÂżNDWs H FHUPRQL 'XKHW vĂŤnĂŤ nĂŤ dukje se Ndue Tusha ka marrĂŤ pjesĂŤ dhe ka drejtuar Shoqata tĂŤ MirditĂŤs, ku ka bĂŤrĂŤ njĂŤ punĂŤ shumĂŤ tĂŤ madhe e me shumĂŤ prurje nĂŤ jetĂŤn kulturore, nĂŤ dije, nĂŤ pĂŤrparime. MĂŤ 2001 ka drejtuar ShoqatĂŤn Ambientaliste: “PĂŤr njĂŤ mjedis tĂŤ dobishĂŤmâ€?, ku ka kontribuar nĂŤ krijimin e mjediseve tĂŤ gjelbĂŤruara dhe çlodhĂŤse nĂŤ qytetin e RrĂŤshenit e nĂŤ njĂŤsi tĂŤ tjera urbane.

Ka krijuar nĂŤ TiranĂŤ ShoqatĂŤn Klubi Kulturor “Mirditaâ€? e si sekretar i saj ka bĂŤrĂŤ njĂŤ punĂŤ shumĂŤ tĂŤ lavdĂŤrueshme. Ka bĂŤrĂŤ pĂŤrpjekje tĂŤ shumta e me shumĂŤ energji pĂŤr tĂŤ organizuar e pĂŤr tĂŤ vĂŤnĂŤ nĂŤ punĂŤ redaksinĂŤ e EnciklopedisĂŤ sĂŤ MirditĂŤs, ku ka kryer detyrĂŤn e sekretarit organizativ. Ă‹shtĂŤ aktiv e me motivim tĂŤ veçantĂŤ nĂŤ çdo

veprimtari kulturore tĂŤ bĂŤrĂŤ nga Shoqata Klubi Kulturor “Mirditaâ€?. Duhet ditur se nĂŤ TiranĂŤ e nĂŤ rrethinat e saj kjo ShoqatĂŤ ka mbi 2800 Mirditas.

Po lidhjet janĂŤ edhe me Mirditasit e DurrĂŤsit, tĂŤ LezhĂŤs, tĂŤ PukĂŤs e tĂŤ RrĂŤshenit. Kjo e zgjeron sĂŤ tepĂŤrmi veprimtarinĂŤ shoqĂŤrore e kulturore tĂŤ ShoqatĂŤs sĂŤ Klubit Kulturor “Mirditaâ€?. Veprimtaria shoqĂŤrore e kulturore e intelektualit Ndue Tusha ĂŤshtĂŤ shumĂŤ e gjĂŤrĂŤ e gjithpĂŤrfshirĂŤse e kĂŤtu u thanĂŤ pĂŤr kĂŤtĂŤ personalitet tĂŤ kulturĂŤs vetĂŤm disa gjĂŤra, qĂŤ n’a u dukĂŤn mĂŤ kryesore, po ka edhe shumĂŤ e shumĂŤ tĂŤ tjera tĂŤ pathĂŤna.

Edhe sot vazhdon tĂŤ punojĂŤ me plot energji dhe urojmĂŤ qĂŤ kĂŤtĂŤ forcĂŤ vepruese ta ketĂŤ dhe pĂŤr shumĂŤ vjet! I urojmĂŤ shĂŤndet e jetĂŤ tĂŤ gjatĂŤ!

PROFESOR DOKTOR MARK TIRTA, AKADEMIK TIRANĂ‹, MĂ‹ 15.11.2013

Shoqata klubi kulturor “Mirdita�

Mirdita e bashkuar nĂŤ ndarjen e re administrative, shoqatat tĂŤ bashkohen GJON LLESHAJ

S

hoqata Klubi Kulturor “Mirditaâ€?, me objekt, ruajtjen, pasurimin dhe promovimin e vlerave historike, kulturore, artistike dhe traditat mĂŤ tĂŤ mira tĂŤ MirditĂŤs. NĂŤ pĂŤrbĂŤrje tĂŤ kĂŤsaj shoqate bĂŤjnĂŤ pjesĂŤ profesorĂŤ, pedagogĂŤ, studjues, ushtarakĂŤ e intelektualĂŤ nga fusha tĂŤ ndryshme. Konferenca shkencore historike “Vetorganizimi dhe qĂŤndresa atdhetare e MirditĂŤs ndĂŤr shekuj“, ku kumtuan profesorĂŤ, pedagogĂŤ e studiues mirditorĂŤ, e doli libri “Mirditaâ€?, Sesionit Shkencor : “Kultura, letĂŤrsia dhe arti i MirditorĂŤve nĂŤ 100 vjetorin e pavarĂŤsisĂŤâ€?, Disa promovime librash tĂŤ autorĂŤve mirditorĂŤ si “Imzot NikollĂŤ Kaçorri- BurrĂŤshtetas shqiptar nĂŤ altarin e Atdheutâ€? tĂŤ autorĂŤve Angjelin Shqefni e Nikoll Loka, Gegnishtja dhe prejardhja e shqiptarĂŤveâ€? e autorit MĂŤhill Elezi, “Analogjia dhe Kanceri“ tĂŤ Dr. Kastriot MĂŤlyshitâ€?. U bĂŤnĂŤ promovimet e librave “Yjet nuk janĂŤ tĂŤ kuqâ€? tĂŤ autores mirditore Albana MĂŤlyshi Lifschin, „Po i pyes vitet çfarĂŤ lanĂŤ pasâ€?, tĂŤ autorit Mark Prendi , “KryezonjĂŤ, bĂŤzani RazĂŤsâ€? tĂŤ autorit Llesh Gjini e pronovimit i librave tĂŤ autorit Dr. Luigj Martini “Abati MirditĂŤs Pren Doçiâ€? e “Bib Doda 1820 - 1868â€?. Jemi nĂŤ pĂŤrfundim tĂŤ organizimit ÂŤ Dita Mirditore nĂŤ TiranĂŤ 2013 “ Aktivitet i Shoqata Klubi Kulturor ÂŤMirditaÂť nĂŤ bashkĂŤpunim me BashkinĂŤ RrĂŤshen e Pallatin e KulturĂŤs sĂŤ qytetit RrĂŤshen, me njĂŤ program tĂŤ pasur si : )RUXPL L ELVQHVLW SUDNWLNDW Ps Ws mira nĂŤ MirditĂŤ, me specialistĂŤ tĂŤ ndryshĂŤm.

Ekspozita e pikturĂŤs dhe skulpturĂŤs me piktorĂŤ dhe skulptorĂŤ mirditorĂŤ. Panairi i librit me autorĂŤ mirditorĂŤ, qĂŤ kanĂŤ shkruar e hulumtuar pĂŤr

MirditĂŤn. Videoprojeksion pĂŤr MirditĂŤn turistike PH SDPMH IRWRJUDÂżNH YLGHR QJD 0LUGLWD GMH H VRW (WQRJUDÂż PH YHVKMH HWQRJUDÂżNH VÂżODWD PH NRVWXPRJUDÂż PLUGLWRUH ]HMH Ws QGU\VKPH .sWD do mbyllen me Koncertin festiv tĂŤ “Ansamblit Mirditaâ€? me kĂŤngĂŤtarĂŤ, valltarĂŤ, instrumentistĂŤ popullor e rryma moderne . Kombinuar tĂŤ gjitha me vlerĂŤsime nga Sh.K.K.â€?Mirditaâ€? me “Nderi ShoqatĂŤsâ€? e “MirĂŤnjohjeâ€? H Âł)DOHQGHULPHÂł SsU personalitete tĂŤ spikatur MirditorĂŤ. Kemi dĂŤrguar letĂŤr, Kryeministrit tĂŤ qeverisĂŤ sĂŤ republikĂŤs sĂŤ ShqipĂŤrisĂŤ z. Edi Rama, MinistĂŤr i shtetit pĂŤr çÍshtjet e qeverisjes vendore z. Bledar Çuçi e Prefektit tĂŤ qarkut LezhĂŤ z. Ndrec Deda, “PĂŤr ruajtjen dhe promovimin e MirditĂŤs, si njĂŤsi WHUULWRULDOH GKH HWQRJUDÂżNH´ PH REMHNW Ts 0LUGLWD tĂŤ jetĂŤ e pĂŤrfshirĂŤ, nĂŤ njĂŤrin nga gjashtĂŤ rajonet qĂŤ tĂŤ emĂŤrtohet Mirdita si pjesĂŤ e qĂŤnĂŤsishme e rajonit. Kemi dĂŤrguar letĂŤr, tĂŤ gjithĂŤ shoqatave joqeveritare mirditore pa dallim, kudo qĂŤ janĂŤ, me REMHNW SsU XQLÂżNLPLQ H VKRTDWDYH Ws 0LUGLWsV Qs njĂŤ union “Mirditaâ€?. Me propozimin e ShoqatĂŤs Klubi Kulturor “Mirditaâ€? u dekoruan nga Presidenti i ShqipĂŤrisĂŤ pĂŤrsonalitete mirditore, me urdhĂŤrin “Nderi i Kombitâ€? , Zef KolĂŤ Ndoka (pas vdekjes) me motivacionin: “PjesmarrĂŤs nĂŤ ngjarjet e rĂŤndĂŤsishme kombĂŤtare nĂŤ vilajetin e KosovĂŤs nĂŤ prag tĂŤ shpalljes sĂŤ pavarĂŤsisĂŤ, XGKsKHTsV L VKTXDU L FHWsV Vs )DQLW Ts OXIWRL pĂŤr shpalljen e pavarĂŤsisĂŤ si edhe kundĂŤr pushtuesve serbĂŤ nĂŤ KosovĂŤâ€?, me “Medaljen e ArtĂŤ tĂŤ ShqiponjĂŤsâ€? Preng Tuc DodĂŤn (pas vdekjes) me motivacionin:â€?PĂŤr rolin e tij nĂŤ luften per liri dhe pavaresi kombetare dhe forcimin e shtetit te ri shqiptar“ e me urdherin “NĂŤnĂŤ Terezaâ€? Gjin Mark DodĂŤn (pas vdekjes) me motivacionin: “ PĂŤr kontribut tĂŤ shquar dhe akte humanizmi nĂŤ shĂŤrbim

tĂŤ komunitetit nĂŤ fushĂŤn e shĂŤndetĂŤsisĂŤâ€œ. JanĂŤ bĂŤrĂŤ propozime Presidentit tĂŤ ShqipĂŤrisĂŤ, pĂŤr dekorim, me UrdhĂŤrin ÂŤ Nderi i Kombit Âť. PjetĂŤr SHPANI, (pas vdekjes) me motivacionin: “Gjeneral e princ i shquar nĂŤ Mat, MirditĂŤ e Pult, atdhetar e udhĂŤheqĂŤs, qĂŤ pĂŤr rreth 60 vjet drejtoi luftĂŤn nĂŤ ShqipĂŤrinĂŤ veriore, kundĂŤr pushtuesit. Nga ÂżOOLPL GHUL Qs IXQG NRPDQGDQW JMHQHUDO Qs XVKtrinĂŤ e SkĂŤnderbeut, nĂŤ luftĂŤ kundĂŤr OsmanĂŤve.

PjesmarrĂŤs nĂŤ kuvendin e LezhĂŤs, mĂŤ 2 mars 1444â€? e Gjon Mark KolĂŤn me UrdhĂŤrin “Naim )UDVKsUL L $UWs´ SDV YGHNMHV PH PRWLYDFLRnin: “PĂŤr kontributin e dhĂŤnĂŤ nĂŤ zhvillimin e arsimit, si njĂŤ ndĂŤr mĂŤsuesit e parĂŤ tĂŤ plejadĂŤs sĂŤ pasluftĂŤs nĂŤ rrethin e MirditĂŤs, drejtues VKXPsYMHoDU L DUVLPLW Qs ]RQsQ H )DQLW GKH SsU rolin e spikatur nĂŤ edukimin e brezit tĂŤ riâ€?, kĂŤta janĂŤ nĂŤ proçes rishikimi nĂŤ PresidencĂŤ. Vazhdon punĂŤn pĂŤr hartimin e “EnciklopedisĂŤ Mirditaâ€?. Po pĂŤrgatitet konferenca e intelektualĂŤve tĂŤ MirditĂŤs “Mirdita dhe vleratâ€? me intelektualĂŤ mirditorĂŤ e me prejardhje mirditore. Disa biznesmenĂŤ e veprimtarĂŤ shoqĂŤrorĂŤ, janĂŤ treguar tĂŤ gatshĂŤm pĂŤr tĂŤ ndihmuar shoqatĂŤn e klubit kulturor “Mirditaâ€? , Adresuar nĂŤ : Banka KombĂŤtare Tregtare TiranĂŤ. Nr. Llog. 401210371. Iban (Lek) $/ &/ 7-&/ $//$ Iban (XUR $/ &/ 7-&) .U\HVLD e shoqatĂŤs falenderon pĂŤrzemĂŤrsisht bisnesmenĂŤt qĂŤ e kanĂŤ ndihmuar nĂŤ aktivitetin e saj, zotin Nard Ndoka e Ndue Shpani, pĂŤr dhĂŤnien e zyrave e siguriPLQ H NXVKWHYH Ws SXQsV *MRQ -DNXQ SsU ÂżQDQFLPH e pĂŤr mundĂŤsimin e daljes gazetĂŤs ÂŤ Mirdita Âť si HGKH EL]QHVPHQsW /OHVK 3XODM 1LNROLQ 6KSDQL )UDQ Pulaj, Alfred Daçi, Bardhok Jushi, Ilir Marleka, Leke Preçi, Ndue Gjeçi e Marte Pjetri, pĂŤr kontribute nĂŤ zhvillimin e aktiviteteve.

MIRDITA

GJON PËRNOCA siç e kemi njohur dhe siç nuk e kemi njohur

Minatori i pĂŤrndjekur politik qĂŤ mbante ditar, donte librat dhe kishte njĂŤ ĂŤndĂŤrr, tĂŤ trajtohej i barabartĂŤ me shokĂŤt dhe qĂŤ nuk arriti tĂŤ shohĂŤ lirinĂŤ..

NIKOLLĂ‹ LOKA

G

26 NENTOR 2013

Organ i ShoqatĂŤs Klubi kulturor “Mirditaâ€?

jon PĂŤrnoca ishte djali i vogĂŤl i Ndue BibĂŤs. Ai qĂŤ nĂŤ fĂŤmijĂŤri provoi tĂŤ jetonte me mungesĂŤn e lirisĂŤ nĂŤ njĂŤ qytet si Berati, ku ishte i internuar, pavarĂŤsisht se liria nĂŤ atĂŤ qytet, tĂŤ paktĂŤn vinte si frymĂŤ. PavarĂŤsisht se u rrit nĂŤ mes tĂŤ NXÂż]LPHYH GMDOL JX[RQWH Ws PRV H MHSWH veten se ishte qytetar i njĂŤ shteti qĂŤ ia mohonte tĂŤ drejtat. NjĂŤ pjesĂŤ tĂŤ kohĂŤs e kalonte nĂŤ punĂŤ, duke tejkaluar vazhdimisht normĂŤn, ndĂŤrsa pjesĂŤn tjetĂŤr me punĂŤ nĂŤ shtĂŤpi, me lojĂŤn e futbollit nĂŤ fushĂŤn e sportit apo para ekranit tĂŤ televizorit.

Gjoni shkonte kudo ku kishte njÍ veprimtari pÍrkujtimore, kulturore apo artistike. Ai kÍrkonte ta mbyste me çdo kusht vetminÍ dhe izolimin.

Dinte deri ku tĂŤ shkonte, por nuk mbyllej nĂŤ vetminĂŤ e tij, apo nuk kufizohej nĂŤ qĂŤndrimin me njerĂŤzit.

KÍshtu ndryshe nga tÍ pÍrndjekurit e tjerÍ, qÍ kryesisht rrinin vetÍm me njÍri-tjetrin, shokÍt e Gjonit ishin tÍ gjithÍ kuadrot pa pÍrjashtim, ndÍrsa miqtÍ e tij mÍ tÍ mirÍ njerÍzit me arsim tÍ lartÍ. NÍ biseda me ta, ai nuk qÍndronte i heshtur dhe as inferior, por fliste pÍr personazhe dhe ngjarje dhe nuk ngurronte tÍ jepte mendimet. Zakonisht nuk diskutonte pÍr politikÍ, por nuk i largohej asaj, pavarÍsisht se me formimin qÍ kishte me siguri e kishte kuptuar se politika kishte qenÍ e keqja mÍ e madhe e familjes sÍ tij dhe se ai ishte i privuar nga tÍ drejtat qytetare pikÍrisht prej saj. ShumÍ njerÍz mendonin se Gjon PÍrnoca nuk e jepte veten, se ai ishte njÍ djalÍ kavalier qÍ kishte vendosur tÍ jetonte mirÍ me atÍ gjysÍm lirinÍ qÍ kishte, se nuk i binte kujt nÍ qafÍ, por nuk ngurronte tÍ kÍrcÍnonte ose dhe tÍ pÍrplasej me kÍdo qÍ e prekte nÍ sedÍr. GjithÍsesi mendohej si njÍ njeri i fortÍ, qÍ jetonte prej forcÍs sÍ vet. Ne qÍ e kemi njohur e dinim qÍ lexonte shumÍ dhe kishte bibliotekÍn mÍ tÍ pasur nÍ ato anÍ, por nuk e dinim se ai mbante rregullisht ditar. PavarÍsisht se pÍr kulturÍn tonÍ mbajtja e njÍ ditari ÍshtÍ ende njÍ gjÍ e rrallÍ, nuk ÍshtÍ ditari nÍ vetvete qÍ e bÍn Gjonin tÍ duket i veçantÍ, por janÍ ato shÍnimet qÍ kishte mbajtur me kujdes ditÍ pas dite. Duke lexuar atÍ ditar e

kupton se Gjon PĂŤrnoca jetonte nĂŤ njĂŤ vetĂŤcensurĂŤ tĂŤ padukshme.

Ai shkruan pĂŤr punĂŤn, ngjarje familjare, gjendjen e tij shĂŤndetĂŤsore dhe veprimtarinĂŤ e tij nĂŤ kohĂŤ tĂŤ lirĂŤ, pa harruar gjendjen e motit. Shkruante vazhdimisht pĂŤr kohĂŤn dhe e lidhte me gjendjen e tij shpirtĂŤrore. Por nĂŤ faqet e atij ditari nuk vĂŤrehen lavde tĂŤ pĂŤshtira pĂŤr socializmin qĂŤ i bĂŤnin shumĂŤ njerĂŤz, pĂŤrfshirĂŤ dhe tĂŤ persekutuarit e paformuar, as ofshamat e padrejtĂŤsisĂŤ dhe diferencimit qĂŤ depĂŤrtonte edhe nĂŤntokĂŤ, nĂŤ punĂŤn e minatorit. Ai shkruan vetĂŤm pĂŤr dĂŤshirĂŤn qĂŤ tĂŤ ishte si shokĂŤt. “Ah sikur tĂŤ kisha mundĂŤsi tĂŤ shkoja dhe unĂŤ nĂŤ stĂŤrvitje ushtarakeâ€?,shprehet Gjoni nĂŤ ditar. Lexojeni ju lutem me vĂŤmendje kĂŤtĂŤ kĂŤrkesĂŤ dhe tĂŤ tjerat qĂŤ gjenden nĂŤ kĂŤto fletĂŤ ditari qĂŤ po i botojmĂŤ pĂŤr tĂŤ kuptuar se tirania e atij rregjimi ĂŤshtĂŤ pĂŤrballĂŤ jo vetĂŤm me rezistencĂŤn e disa njerĂŤzve, por edhe PH ÂżVQLNsULQs H GLVD Ws WMHUsYH 7s gĂŤzosh gjysmĂŤn e lirive qĂŤ gĂŤzojnĂŤ tĂŤ tjerĂŤt dhe tĂŤ respektohesh mĂŤ shumĂŤ se ata, ndĂŤrkohĂŤ qĂŤ rregjimi tĂŤ ka vĂŤnĂŤ etiketĂŤn e njeriut-armik, sVKWs ]RWsVL GKH VÂżGs QGDM Ws NHTHV NganjĂŤherĂŤ e keqja bĂŤhet shkak pĂŤr ngjarjet fatale tĂŤ jetĂŤs. Gjon PĂŤrnoca nuk i priti ndryshimet demokratike, pasi vdiq aksidentalisht nĂŤ galeri nĂŤ lulen e rinisĂŤ, duke punuar jashtĂŤ rregullave tĂŤ sigurimit teknik qĂŤ zakonisht shkruheshin vetĂŤm nĂŤ letĂŤr, por nuk zbatoheshin nga shteti. Me ardhjen e ndryshimeve demokratike kam dĂŤgjuar shumĂŤ njerĂŤz qĂŤ thonin: “A sikur tĂŤ jetonte Gjon PĂŤrnoca!â€? Pas lexiPLW Ws Ă€HWsYH Ws NsWLM GLtari unĂŤ kam pĂŤrsĂŤritur me vete sĂŤrish atĂŤ shprehjen qĂŤ e pata dĂŤgjuar dhe e kam thĂŤnĂŤ disa herĂŤ: “Sikur tĂŤ jetonte Gjon PĂŤrnoca!â€?

7

E enjte 3 janar Sot nĂŤ ThirrĂŤ nuk punova pĂŤr arĂŤsye se shokĂŤt nuk mĂŤ erdhĂŤn. BamĂŤ normat. Rezultati i mirĂŤ, 152 %. Luejta shah me Ndrec DedĂŤn. NĂŤ fakt unĂŤ luejta ma mirĂŤ, por nganjĂŤherĂŤ e humba. Sot shkoj DedĂŤ Gjoka. MĂŤ ka mĂŤrzit tepĂŤr zona qĂŤ nuk ma ndĂŤrroi pĂŤrgjegjĂŤsi. Jam boll i mĂŤrzitun.

Koha asht e keqe, tu ra borĂŤ. Bora asht ngritun nĂŤ Sang rreth 50 cm.

E shtunÍ 16 shkurt Bana bira. Po mÍ çmend ajri. Nuk ka fare. Sot bana tetÍ orÍ nÍ martel. KÍtÍ rradhÍ nuk kam matje, por na paguejnÍ me paradhanie.

Sot pashĂŤ ndeshjen e volebollit, vajzat tona me italianet. LuejtĂŤn VKXPs EXNXU WRQDW GKH ÂżWXHQ PH UH]XOWDWLQ PH VLSDV VHWHYH PH PH PH .MR L NXDOLÂżNRQ SsU Qs ÂżQDOHW H .XSsV Vs EuropĂŤs. Koha e mirĂŤ.

E hane 10 mars (GKH VRW QXN EDQD ELUD 3XQsQ H NsPL YX SsU ¿MH (GKH Qs JDOHULQs numÍr dymbÍdhjetÍ mirÍ po na ec puna. Material kemi prodhue boll. .RKD H YsUHMWXQ WXM UD VKL 6RW ¿OORL SXQsQ 'RGD E enjte 13 mars Sot bamÍ bira nÍ duçkÍn e re dhe nÍ nÍnkat. PatÍm mbledhjen e kolektivit. Ishte dhe kryeinxhinieri i NdÍrmarrjes. Na foli pÍr planin. NÍ kÍrkohet tÍ realizojmÍ planin nÍ masÍn 85 pÍrqind deri me datÍn 20 mars. U angazhova qÍ tÍ jap dhjetÍ metra mbi plan. Sonte pata njÍ shok nga Thirra. E kalova mirÍ. Koha jo aq e mirÍ.

E martÍ 18 mars Bana bira nÍ duçkÍ. Sot shokÍt pÍrgatiten pÍr zbor. Me thanÍ tÍ drejtÍn boll keq po mÍ vjen se unÍ nuk marr pjesÍ nÍ kÍtÍ stÍrvitje tÍ madhe me shokÍt, por kjo nuk varet nga unÍ e pÍr kÍtÍ nuk kam se oIDUs PH ED 6RW SDVKs ¿OPLQ ³0DPOXNsW´ .RKD GLoND PD H PLUs E dielÍ 16 mars Bana bira nÍ duçkÍ. NxuerÍm pÍrqindjen, rezultati boll i keq, 109 pÍrqind. Ai i poshtri teknik ma bani kÍtÍ punÍ, mÍ ka lanÍ pa pague katÍr metra furnel. Besoj se do tÍ mi paguejn. Sekretari i partisÍ dhe normisti janÍ dakort qÍ tÍ paguhen. Presim sa tÍ vijÍ pÍrgjegjÍsi i Sektorit. PashÍ ndeshjen e futbollit Partizani-SkÍnderbeu. Rezultati 2 me 2. Koha e vranÍt.

E dielÍ 27 prill Sot bana pushim. Jam boll i smunÍ. Sot komunikuen puntorÍt qÍ do tÍ marrin shpÍrblim me rastin e 1 majit. UnÍ nuk marr shpÍrblim se nuk mÍ takon, megjithÍse jam ndÍr minatorÍt pararojÍ. I kam than pÍrgjegjÍsit tÍ Sektorit qÍ mundÍsisht tÍ mÍ kalojÍ me prodhimin. Sot koha ndryshoi pak, asht diçka ma mirÍ.

E hanÍ 28 prill Nuk patÍm energji. DolÍm turnin e dytÍ. Bana bira, por mÍ lodhi boll njÍ kollonÍ. Jam jashtÍzakonisht i mÍrzitun se Pjetrit i lindi vajzÍ. Sa shumÍ jam tuj u mÍrzitÍ, por kÍsaj nuk ke se çfarÍ me i ba. Koha po mban boll e keqe, po bie shi dhe ban ftohtÍ.

E dielÍ 21 maj Fillova punÍn. Bana duçkÍn nÍ galerinÍ numÍr dymbÍdhjetÍ. Sot pÍr herÍ tÍ parÍ gjetÍm njÍ bletÍ vetÍ i pesti. BletÍn e vlerÍsuem 2500 lekÍ. Pagova 2000 lekÍ dhe e mora unÍ. Jam shumÍ i gÍzuem. Koha e mirÍ.

E mÍrkurÍ 24 maj Bana skuadrim duçkÍn. NÍ orÍn katÍrmbÍdhjetÍ shkuem nÍ shkollÍn H 6DQJXW H OXHMWsP IXWEROO 0LQDWRUL $UVLPL 1D ¿WXHP PH UH]XOWDWLQ me 3. Koha e mirÍ.

E shtunĂŤ 27 maj Sot jam pa punĂŤ pĂŤr arĂŤsye se frontin e Prrojt UkĂŤs e mbaruem dhe front pune tjetĂŤr nuk na dhanĂŤ. Nuk e di fare se ku do tĂŤ punoj kĂŤto pesĂŤ-gjashtĂŤ ditĂŤ. Sot nĂŤ Sangun e XhuxhĂŤs, te Bardhok Loka u ba njĂŤ miting i madh. ErdhĂŤn shoqja Kryetare e Komitetit Ekzekutiv tĂŤ Rrethit dhe shokĂŤ tĂŤ tjerĂŤ drejtues tĂŤ PartisĂŤ dhe tĂŤ Pushtetit me rastin e 32 vjetorit tĂŤ ramjes sĂŤ HeroinĂŤs sĂŤ Popullit Mrika Loka.

Mitingu qe madhĂŤshtor dhe u dha edhe njĂŤ koncert. Po mban njĂŤ kohĂŤ e keqe me shi.

E hanĂŤ 5 qershor Sot kam qenĂŤ nĂŤ rrezik tĂŤ madh. Nga njĂŤ shembje qĂŤ u ba na u bllokue rrugĂŤdalja. Kemi zbrit me litar, por shpĂŤtuem mirĂŤ. Koha e nxehtĂŤ.

E premte 21 korrik Sot nĂŤ mĂŤngjes mora lekĂŤt. Nuk bana bira se material ka boll. Jam tu u pĂŤrgatit me shkue nesĂŤr me DodĂŤn nĂŤ Lum tĂŤ Zi. Koha e mirĂŤ.

E shtunĂŤ 29 korrik QeshĂŤ te puna, por nuk bana bira. NĂŤ orĂŤn dymbĂŤdhjetĂŤ u nisa pĂŤr Lum Zi, nĂŤ orĂŤn gjashtĂŤ tĂŤ mbramjes arritĂŤm atje. E kaluem shumĂŤ mirĂŤ, NdejtĂŤm deri nĂŤ orĂŤn njĂŤ tĂŤ natĂŤs pa gjumĂŤ. Koha e nxehtĂŤ.

E martÍ, 14 gusht Para dite qesh tu i ndihmue Ndue Ded Gjonit me pre me sharrÍ disa direkÍ tÍ Gjon Vokrrit. PremÍ gjithsejt 40 copÍ. Jemi lodh boll. Mbasdite nuk bana asnji send. Koha jo aq e mirÍ‌, e vranÍt.

Harrova, sot kam ditÍlindjen. Sot mbush 35 vjeç. Tash e mbrapa me tregue realitetin kalon koha e rinisÍ.

E shunÍ 2 shtator Nuk punova. Ndejta te normat. Rezultatet janÍ boll tÍ kÍnaqshme, 190 pÍrqind. Por çe do se mÍ çuen prap nÍ prodhim! KohÍ e vranÍt.

SHPALLEN FITUESIT E ÇMIMIT LETRAR RAJONAL “GJERGJ FISHTAâ€?

(ORGANIZUAR DHE MBËSHTETUR FINANCIARISHT NGA KËSHILLI I QARKUT LEZHË) 6LSDV NRUGLQDWRULW ]\UWDU Ws NsWLM DNWLYLWHWL SRHWLW 9LNWRU *MLNRODM -XULD H SsUEsUs QJD %DUGK\O /RQGR $JURQ 7XID 0DUN 0DUNX VKSDOOHQ ¿WXHVLW H NRQNXUVLW UDMRQDO SHU oPLPLQ OHWUDU ³*MHUJM )LVKWD´ Qs FHUHPRQLQs H RUJDQL]XDU Qs VDOOsQ ³*MHUJM )LVKWD´ Ws ELEOLRWHNsV Vs /H]KsV )LWXHVLW MDQs 3RHWL *MRNs %HFL PH YsOOLPLQ SRHWLN ³3OLV QH /XYsU´ 6KNULPWDUL 0DUN 6LPRQL SsU URPDQLQ ³4\WHWL PH QMs V\´ 6WXGLXHVL 9ODVK 3UHQGL SsU OLEULQ ³6KWHJWLPH IRONORULNH´ 1JD NULMXHVLW H UL X YOHUsVXD URPDQL L (GPRQG 0HVXOLW

8

26 NENTOR 2013

MIRDITA

Organ i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

REDAKSIA KRYEREDAKTOR

ɷ Jakin

MARENA

ZV.KRYEREDAKTORË

ɷ Violeta SHQALSI ɷ Gjergj MARKU

KORREKTOR LETRAR

ɷ Ana

PËRTENA

KOLEGJIUMI I REDAKSISË

ɷ ɷ ɷ ɷ ɷ ɷ ɷ ɷ ɷ

Mark Gjon Gjokë Gjon Agim Anton Dedë Albert Gjovalin

TIRTA M.LLESHI BECI JAKU DOÇI BOÇI SHKURTI GJOKA NDOJA

NR. I LLOGARISË I SHOQATËS SË KLUBIT KULTUROR “MIRDITA”: Banka Kombëtare Tregtare Tiranë.

Nr. Llog. 401210371. Iban (Lek) AL37 2051 1014 2103 71CL TJCL ALLA. Iban (Euro) AL04 2051 1014 2103 71CL TJCF.

Shtypur dhe sponsor “MIRGEERALB”

Organ i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

MIRDITA