STUDIE 189 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL. Vrachtwagenchauffeur & Vrachtwagenchauffeur bijzondere transpor

STUDIE 189 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Vrachtwagenchauffeur & Vrachtwagenchauffeur bijzondere transporten

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

I N H O U D

DEEL 1

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTWAGENCHAUFFEUR 1

INLEIDING

1

1.1

Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidingsprofiel 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel

1 1 1

1.2

Opdracht 1.2.1 Opdrachtgever 1.2.2 Doelstellingen

1

1.3

Ontwikkelingsproces

2

1.4

Legitimatie

2

2

SIT UERING VAN HET BERO EPSO PL EIDING SPRO F IEL

3

2.1

Gegevens uit de beroepenwereld

3

2.1.1 Beroepenstructuur 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 2.1.2.1 Omschrijving van het beroep 2.1.2.2 Organisatie van de arbeid 2.1.3 Geraadpleegd beroepsprofiel

3 4 4 5 8

Gegevens uit de opleidingenwereld 2.2.1 Opleidingenaanbod 2.2.1.1 Overzicht van het met het beroepencluster direct overeenstemmende opleidingenaanbod in het onderwijs en buiten het onderwijs 2.2.1.2 Overzicht van het met de beroepenclusters aanverwante opleidingenaanbod 2.2.1.3 Onderzoek naar de bevolking van de opleidingen: een analyse van de instroom en uitstroom in de verschillende opleidingsvormen 2.2.2 Regionale spreiding van het opleidingenaanbod en de tewerkstelling in Vlaanderen 2.2.2.1 Geografisch tewerkstellingsaanbod 2.2.2.2 Geografisch opleidingenaanbod 2.2.2.3 Vergelijking geografisch tewerkstellingsaanbod en opleiding

8 8

2.2

2.3

Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel

1

9 10 10 12 12 12 12 12

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

3

HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL

14

3.1

Benaming van het beroepsopleidingsprofiel

14

3.2

Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel

14

3.3

Concrete vertaalslag 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel 3.3.3 Selectie van takenclusters en taken 3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhouden en context 3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag 3.3.6 Beroepshoudingen 3.3.7 Contextgegevens

16 16 16 16 17 18 26 27

3.4

Niveau van het beroepsopleidingsprofiel

28

3.5

Begrippen

29

4

BIBL IO G RAF IE

31

5

SAMENSTELLING

32

DEEL 2 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTWAGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

1

INLEIDING

35

1.1

Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidingsprofiel 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel

35 35 35

1.2

Opdracht 1.2.1 Opdrachtgever 1.2.2 Doelstellingen

35 35 35

1.3

Ontwikkelingsproces

36

1.4

Legitimatie

36

2

SIT UERING VAN DE O PLEIDING EN

37

2.1

Gegevens uit de beroepenwereld

37

2.2

Gegevens uit de opleidingenwereld

37

2.3

Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel

37

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

3

HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL

38

3.1

Benaming van het beroepsopleidingsprofiel

38

3.2

Instapniveau

38

3.3

Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel

38

3.4

Concrete vertaalslag 3.4.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 3.4.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel 3.4.3 Selectie van takenclusters en taken 3.4.4 Formulering van vaardigheden met bijhorende kennis, inhouden en context 3.4.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag 3.4.6 Beroepshoudingen 3.4.7 Contextgegevens

41 41 41 41 42 43 48 48

3.5

Niveau van het beroepsopleidingsprofiel

50

3.6

Begrippen

50

4

BIBL IO G RAF IE

53

5

SAMENSTELLING

54

DEEL I

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Vrachtwagenchauffeur sector: vervoer subsector: wegvervoer goederen studiegebied: auto

Sectorcommissie beroepsopleidingsprofielen vervoer van de Vlaamse Onderwijsraad D/2001/6356/16

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

1

INLEIDING1

1.1

Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidingsprofiel

1.1.1

Gegevens beroepsprofiel

1.1.2

Sector Subsector Beroep Beroepsprofiel

: : : :

Gelegitimeerd door op Erkenning beroep

: : :

1

vervoer wegvervoer - goederen vrachtwagenchauffeur (m/v) onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor de vrachtwagenchauffeur koepelcommissie opleidingsprofielen 12 februari 1999 het beroep behoort niet tot de lijst van de gereglementeerde beroepen, maar er dienen een aantal voorwaarden vervuld te worden: 2 - beneden 21 jaar voorwaarden EU-richtlijn - getuigschrift voor vakbekwaamheid - geneeskundige schifting - rijbewijs CE

Gegevens beroepsopleidingsprofiel Sectorcommissie Benaming van het profiel

: :

Legitimator

:

Datum

:

1.2

Opdracht

1.2.1

Opdrachtgever

VERVOER beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur Afdeling TSO/BSO Raad voor Volwassenenonderwijs Afdeling TSO/BSO: 15 juni 2001 Raad voor Volwassenenonderwijs: 26 juni 2001

De koepelcommissie Opleidingsprofielen stelde op de vergadering van 12 februari 1999 de vaste kern van de sectorcommissie opleidingsprofielen vervoer samen.

De koepelcommissie geeft op 12 februari 1999 de opdracht aan de sectorcommissie vervoer om een beroepsopleidingsprofiel met betrekking tot vrachtwagenchauffeur te maken.

1.2.2

Doelstellingen 1 De uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren.

2 De opleiding beter laten aansluiten bij de arbeidsmarkt.

3 De uitstroom van gekwalificeerde beroepsbeoefenaars te verhogen.

1 2

Afkortingen worden verklaard in hoofdstuk 4 - begrippen EEG-richtlijn 76/914 van 16 december 1976. EEG-verordening 3820/85 van 20 december 1985

2

1.3

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

Ontwikkelingsproces Het beroepsopleidingsprofiel wordt gemaakt volgens de handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor het secundair onderwijs en het volwassenenonderwijs, ontwikkeld door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling.

Het is afgeleid van het beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur. De eindconferentie van het beroepsprofiel vond plaats op 7 oktober 1998.

De sectorcommissie vergaderde op volgende dagen: 8 november 1999, 22 november 1999, 13 december 1999, 25 januari 2000, 26 januari 2001 en 29 mei 2001.

Het beroepsopleidingsprofiel werd afgewerkt op 29 mei 2001.

1.4

Legitimatie De afdeling TSO /BSO en de Raad voor Volwassenenonderwijs legitimeren het beroepsopleidingsprofiel. Het beroepsopleidingsprofiel wordt als advies aan de overheid voorgelegd.

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

2

SITUERING VAN HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL

2.1

Gegevens uit de beroepenwereld

2.1.1

Beroepenstructuur

3

De wegvervoersector wordt omschreven als de verzameling van alle in België gevestigde ondernemingen waarvan het vervoer van goederen over de weg voor 3 rekening van derden de hoofdactiviteit is . In principe hoort daar ook het vervoer met voertuigen met een laadvermogen kleiner dan 500 kg bij. Het betreft hier de koerier- en expresdiensten.

Het Nationaal Paritair Comité voor het vervoer is onderverdeeld in verschillende subcomités met name: − 140.01 subsector openbare autobusdiensten − 140.02 subsector bijzonder geregeld vervoer − 140.03 subsector autocardiensten − 140.04 subsector goederenvervoer te lande voor rekening van derden − 140.05 subsector verhuis − 140.06 subsector taxi’s − 140.08 subsector afhandeling op luchthavens − 140.09 subsector goederenbehandeling voor rekening van derden.

Het beroepsprofiel beschrijft de activiteiten binnen de subsector 140.04 voor goederenvervoer te lande voor rekening van derden. Het Paritair Comité voor het vervoer stelt dat onder deze subsector het volgende wordt verstaan: − Het goederenvervoer voor rekening van derden door middel van een voertuig met of zonder motor voor hetwelk een vervoervergunning vereist is welke door de bevoegde overheid afgeleverd werd. − Het goederenvervoer voor rekening van derden door middel van een voertuig met of zonder motor voor hetwelk geen vervoervergunning vereist is. − De verhuur met chauffeur van voertuigen met of zonder motor bestemd voor het goederenvervoer te lande, voertuigen voor dewelke een vervoervergunning vereist is welke door de bevoegde overheid afgeleverd werd. − De verhuur met chauffeur van voertuigen met of zonder motor bestemd voor het goederenvervoer te lande, voertuigen voor dewelke geen vervoervergunning vereist is.

De goederenvervoersector omvat die ondernemingen waarvan het vervoer van goederen over de weg voor rekening van derden de hoofdactiviteit is. Daarnaast zijn er ook heel wat bedrijven die vervoer voor eigen rekening uitvoeren. Het betreft hier ongeveer een derde van de totale vervoersprestaties in België, maar dit aandeel daalt. Het vervoer voor eigen rekening valt niet onder de wegvervoersector. Het betreft vervoersactiviteiten verricht door ondernemingen met een ander maatschappelijk doel dan vervoer. Deze ondernemingen zijn geen vervoerbedrijven, maar ze verrichten vervoersactiviteiten om in de eigen transportbehoeften te voorzien. Vervoer voor eigen rekening is niet aan een vergunnings4 plicht onderworpen, in tegenstelling tot het beroepsgoederenvervoer .

3 4

Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, LeuvenApeldoorn.

Peeters, C. en Debisschop, K., De Belgische wegvervoersector in gevaar., Leuven, Garant, 1995.

4

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

2.1.2

Geraadpleegde beroepsprofielen 2.1.2.1 Omschrijving van het beroep We kunnen een onderscheid maken tussen de vervoerder en de vrachtwagenchauffeur. De vervoerder is de ondernemer van een transportbedrijf, de chauffeur is diegene die het transport uitvoert. In een aantal gevallen (vooral in kleinere bedrijven) zal de vervoerder ook zelf als chauffeur werken.

Het begrip vervoerder wordt gedefinieerd als volgt: “een ondernemer van goederenvervoer over de weg is elke natuurlijke persoon, elke rechtspersoon met of zonder winstoogmerk, elke vereniging van personen zonder rechtspersoonlijkheid en met of zonder winstoogmerk, alsmede elk onder de overheid ressorterend lichaam, ongeacht of het een eigen rechtspersoonlijkheid bezit of afhankelijk is van een autoriteit met rechtspersoonlijkheid, die tegen vergoeding met een af5 zonderlijk voertuig of een sleep goederen over de weg vervoert” .

Een vrachtwagenchauffeur bestuurt, volledig autonoom, op eigen verantwoordelijkheid, een zwaar en omvangrijk wegvoertuig (een vrachtwagen met of zonder aanhanger of een trekker met oplegger), geschikt voor goederenvervoer, op de openbare weg. Zijn taak bestaat erin het hem toevertrouwde product in alle veiligheid en op tijd bij de bestemmeling af te leveren. Hij verzekert het basisonderhoud van het voertuig en hij kan bij het la6 den en lossen der goederen betrokken worden .

Volgende hoofdactiviteiten komen aan bod: − − − − − − −

Voor het vertrek de nodige controles uitvoeren op de technische geschiktheid van de vrachtwagen.

Voor het vertrek controleren of alle documenten in orde zijn en invullen en bijhouden ervan.

Controleren van de lading en controle tijdens het laden en lossen, in sommige gevallen zelf laden en lossen of hierbij helpen.

Behendig en in overeenstemming met de geldende wetgeving rijden, rekening houdend met de technische vereisten van zijn voertuig.

Beslissingen nemen in onverwachte situaties zoals files, ongevallen en wegomleggingen.

Pannes lokaliseren en in sommige gevallen kleine storingen verhelpen.

Bij de transportonderneming verslag uitbrengen over de activiteiten.

Er zijn specialisaties mogelijk naargelang het type van goederenvervoer: − − −

het type van voertuig dat wordt gebruikt het type van goederen dat vervoerd wordt het type van traject dat afgelegd wordt.

Elk van deze aspecten vereist verschillende kwalificaties, kennis en vaardigheden. Ook het takenpakket van de chauffeur wordt hierdoor beïnvloed (tankwagenvervoer, containervervoer, kipwagenvervoer, bulkwagenvervoer, transportvoertuigen met kraanwagen, grootvolume vervoer, vervoer van zware massa’s, vervoer onder geleide temperatuur, uitzonderlijk vervoer, vervoer van dieren, autotransport, glastransport, vervoer van stortklaar beton, distributie, internationaal vervoer).

5 6

Ponet, F., (1995): Transportzakboekje. Kluwer, België Sociaal Fonds Voor het Goederenvervoer, (1996): Beschrijvend profiel vrachtwagenchauffeur

5

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

2.1.2.2

Organisatie van de arbeid

a) Tewerkstelling Structureel kan men in de tewerkstelling een onderscheid maken tussen directe en indirecte werkgelegenheid. De directe werkgelegenheid blijft beperkt tot de werkgelegenheid in de goederenvervoersector zelf. Onder indirecte werkgelegenheid wordt ook die werkgelegenheid verstaan die door de impact van de productie gecreëerd wordt in de andere sectoren van de economie. Het onderzoek naar de kwalificatiebehoeften van de vrachtwagenchauffeur beperkt zich tot de directe werkgelegenheid.

De directe werkgelegenheid heeft twee componenten, enerzijds de werknemers en anderzijds de zelfstandigen die werkzaam zijn in de sector. In 1995 werd de totale directe werkgelegenheid (werknemers = 42.525 en zelfstandigen) op onge7 veer 50.000 geschat . e

Tewerkstelling in de goederenvervoersector voor het 1 trimester 1996

Antwerpen West-Vl Oost-Vl Limburg Vl-Brabant Vlaanderen

Man 8623 6166 5965 3732 7087 31573

Arbeiders Vrouw Totaal 379 9002 125 6291 195 6160 191 3923 261 7348 1151 32724

% 28% 19% 19% 12% 22% 100%

Man 649 339 356 370 800 2514

Bedienden Vrouw Totaal 492 1141 274 613 310 666 302 672 517 1317 1895 4409

% 26% 14% 15% 15% 30% 100%

Tewerkstelling in de goederenvervoersector voor het 1e trimester 1997

Antwerpen West-Vl Oost-Vl Limburg Vl-Brabant Vlaanderen

Man 8815 6400 5946 4094 7313 32568

Arbeiders Vrouw Totaal 405 9920 105 6505 207 6153 259 4353 327 7640 1303 33871

% 27% 19% 18% 13% 23% 100%

Man 1143 325 332 433 954 3187

Bedienden Vrouw Totaal 1126 2269 277 602 312 644 336 769 555 1509 2606 5793

% 39% 10% 11% 13% 27% 100%

Bron: Gegevens RSZ, categorie 083.

Vlaams Brabant: de arrondissementen Brussel-stad, Leuven en Halle-Vilvoorde.

VASTSTELLINGEN: Tussen 1996 en 1997 was er een toename met ongeveer 7%. In 1996 was 88% van het Vlaamse personeel in de goederenvervoersector arbeider en slechts 12% bediende. Het aantal arbeiders is in 1997 in vergelijking met 1996 lichtjes afgenomen in het voordeel van het aantal bedienden. De verhouding mannen/vrouwen is zo goed als ongewijzigd gebleven in de periode 1996 en 1997. Onder de arbeiders zijn slechts 4% vrouwen werkzaam, bij de bedienden is dat 45%. b) Arbeidsvraag Uit een screening die in 1997 werd uitgevoerd door het AMO (arbeidsmarktobservatorium) voor Transport en Logistiek in Limburg blijkt dat de transportbedrijven veel problemen ondervinden bij het zoeken naar geschikte vrachtwagenchauffeurs. Het probleem is tweeledig: ten eerste bieden zich te weinig kandida7

Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, Leuven

6

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

ten aan en ten tweede zijn de kandidaten die zich aanbieden vaak niet geschikt voor de job.

Alarmerend is het stijgend tekort aan vakbekwame vrachtwagenchauffeurs.

Het beroep ‘vrachtwagenchauffeur’ is een knelpuntberoep. Men vindt onvoldoende geschikte werkkrachten. De ingeschreven werklozen halen geen normaal rendement omdat er specifieke eisen gesteld worden qua persoonlijkheidsstructuur en omwille van het zware werk. Daarnaast vormt zich een specifiek probleem op het vlak van de vereiste attesten voor tankwagenbestuurders. De vrachtwagenchauffeur moet een vrachtwagen kunnen besturen en kennis hebben van praktische aangelegenheden in verband met het laden en lossen, hij /zij moet ook een aantal administratieve formaliteiten kunnen vervullen (invullen van documenten, vrachtbrieven). Daarnaast dient hij /zij op de hoogte te zijn van allerlei reglementeringen, veiligheids- en kwaliteitsnormen en over een basiskennis informatica te beschikken om boordcomputers en nieuwe communicatiemiddelen te kunnen bedienen. De vrachtwagenchauffeur moet ook communicatievaardig zijn en zich bij voorkeur kunnen uitdrukken in meerdere talen. Hieruit blijkt dat de vrachtwagenchauffeur naast de specifieke kennis met betrekking tot het vervoeren van goederen ook over steeds meer intellectuele vaardigheden dient te beschikken. De beginnende vrachtwagenchauffeur is zich niet altijd bewust van de eigenheid en de specifieke eisen van het beroep.

Uit een onderzoek naar de vacatures blijkt dat binnen de beroepsgroep “verkeer” in 1996 het aantal vacatures toenam met 69% van het aantal ontvangen vacatures ten opzichte van het jaar ervoor. De VDAB ontving datzelfde jaar 4.257 vacatures binnen de tak goederenvervoer. Dit is 3,9% van het totaal aantal binnengekomen vacatures. Daarvan waren 3.742 vacatures bestemd voor chauffeurs. Dit is 3,4% van het totaal aantal ontvangen jobs in het Vlaams Gewest. Een onderstaande tabel geeft een overzicht van welke types chauffeurs overwegend gevraagd worden.

Gevraagde beroepen Trambestuurder Taxichauffeur Bedrijfschauffeur (personenwagens + minibusjes) Privé-chauffeur Bestuurder van ziekenwagen Autobusbestuurder (lijn en openbaar vervoer) Autocarbestuurder Bestuurder kleine bus (max. 9 meter) Autobusbestuurder (lijndienst – privé-vervoer) Vrachtwagenbestuurder (nijverheid en bouw) Bestelwagenbestuurder Bestuurder lichte vrachtwagen (max. 7,5 ton) Bestuurder zware vrachtwagen (+ 7,5 ton) Vrachtwagenbestuurder (internat. Wegvervoer) Tankwagenbestuurder Bestuurder van trekker met oplegger Bestuurder van vrachtwagen met aanhangwagen Chauffeur koerierdienst Chauffeur distributie Chauffeur van motorvoertuigen

Aantal jobs 12 94 80 18 10 128 144 27 217 149 265 283 486 322 90 737 188

% 0,32 2,52 2,14 0,48 0,27 3,43 3,86 0,72 5,82 3,99 7,10 7,59 13,03 8,63 2,41 19,75 5,04

107 352 22

2,87 9,43 0,59

Bron: VDAB, Vacatures 1996 Vlaanderen. Marktsegmentarische kenmerken.

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

7

VASTSTELLINGEN: − − − −

−

20% van de werkaanbiedingen voor chauffeurs zijn specifiek bedoeld voor bestuurders van een trekker met oplegger.

Ongeveer 60% van alle werkaanbiedingen voor chauffeurs richten zich naar vrachtwagenchauffeurs.

In totaal situeren 2.047 van deze jobs zich binnen de sector goederenvervoer.

Uit het onderzoek is gebleken dat tot op heden 85% van de werkgevers geen specifiek diploma eisen en slechts 8% een specifiek diploma eisen ondanks het feit dat specifieke kwalificaties worden vereist (ADR, talenkennis, basiskennis informatica, nieuwe communicatiemiddelen).

23% van de werkaanbiedingen komen uit bedrijven met minder dan 5 werknemers, 44% uit bedrijven met 5 tot 49 werknemers.

c) Organisatie van de arbeid Het beroepsprofiel stelt dat het goederenvervoer over de weg (voor rekening van derden en voor eigen rekening) zowel naar vervoerde tonnage als naar tonkilometer de belangrijkste vervoerswijze is. Hierin is het aandeel van het vervoer voor rekening van derden toegenomen en het vervoer voor eigen rekening gedaald. De toenemende professionalisering in het vervoer voor rekening van derden is enerzijds toe te schrijven aan een verhoging van het aandeel van het beroepsgoederenvervoer in het nationaal vervoer en anderzijds aan de toename van het belang van het internationaal vervoer in het totaal vervoer door Belgische 8 voertuigen . Het aandeel van het wegvervoer is vooral overheersend op korte en middellange afstand.

Tussen 1980 en 1993 had er een forse expansie plaats in de wegvervoersector.

Dit ging gepaard met de vestiging van nieuwe ondernemingen. In 1992 vertraagde de groei en in 1993 werd de sector zelfs met een daling van de omzet geconfronteerd. De sterke groei in de jaren ’80 komt vooral tot uiting in de evolutie van de vervoerde hoeveelheid die verdubbelde tussen 1980 en 1991. Deze groei werd overwegend gerealiseerd in het internationaal vervoer. De vervoerde hoeveelheid daalde terug in 1993 en herstelde zich in 1994 en 1995. De gemiddelde afstandscoëfficiënt (het percentage beladen kilometers van het totaal aantal afgelegde kilometers) vertoont echter een status-quo of zelfs een sterke daling bij de kleine ondernemingen met minder dan 5 voertuigen. Het gevolg hiervan is dat er 9 zich een verdergaande daling in de benuttingsgraad van de voertuigen voordoet .

Er kan een verschuiving naar schaalvergroting (meer voertuigen per bedrijf) vastgesteld worden. Het aantal ondernemingen met weinig voertuigen neemt af terwijl het aantal ondernemingen met meer dan twintig voertuigen toeneemt. Toch is het aantal ondernemingen met maar één voertuig nog steeds veel groter dan het aantal ondernemingen met meer dan twintig voertuigen. Algemeen stellen we vast dat het aantal voertuigen sinds de jaren ’80 nog steeds toeneemt, evenals 10 het aantal vervoersbedrijven .

In de toekomst verwacht men dat de middelgrote bedrijven zullen verdwijnen door fusies. Er zullen enkel nog grote en kleine bedrijven over blijven waarbij de kleine bedrijven zich kunnen specialiseren en flexibel ingezet kunnen worden Van de Vlaamse vervoersbedrijven die personeel in dienst hebben zijn meer dan de helft kleine bedrijven met minder dan 5 werknemers in dienst. Werkgevers met 8 9 10

Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, Leuven.

IWT, (1996): Situatie van de sector van het goederenvervoer over de weg voor rekening van derden. Rapport van het Overlegcomité Wegvervoer.

IWT, (1996): Situatie van de sector van het goederenvervoer over de weg voor rekening van derden. Rapport van het Overlegcomité Wegvervoer.

8

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

meer dan 50 werknemers vertegenwoordigen nog geen 5% van het totaal aantal werkgevers in het goederenvervoer in Vlaanderen. d) Infrastructuur, grondstoffen en basisuitrusting Elk bedrijf is genoodzaakt om mee te evolueren met de economie. De druk die hiermee gepaard gaat geeft aanleiding tot steeds nieuwe problemen op het vlak van vervoersinfrastructuur. De informatietechnologie is een hulp bij deze problemen en we vinden ze reeds in heel wat toepassingen terug. Vooral de telematicatoepassingen zijn van groot belang. De meest voorkomende toepassingen zijn de mobiele communicatie (SMART Service System), de positiebepalingssystemen 11 en de Electronic Data Interchange (EDI) . e) Besluitvorming Uit het beroepsprofiel leren we dat: de sector naar vakbekwame vrachtwagenchauffeurs zoekt (tot op heden vraagt 85% van de werkgevers geen diploma en vraagt 8% van de werkgevers dit wel ondanks de hoge specifieke kwalificatie-eisen); − de toenemende professionalisering plaats vindt tengevolge van de internationalisering van de arbeidsmarkt en informatietechnologische systemen in de vervoersector; − kleine bedrijven (meer dan 50% bedrijven met maximaal 5 werknemers) flexibel kunnen ingezet worden op de arbeidsmarkt; − het aantal grote bedrijven toeneemt ten nadele van de middelgrote bedrijven. −

Alhoewel in het werkveld hoge eisen worden gesteld aan de vrachtwagenchauffeur blijkt dit niet uit de vacatures. De sector vraagt vakbekwame en professionele werknemers. De huidige opleiding in het secundair onderwijs levert een getuigschrift van 2de leerjaar van de derde graad BSO of een diploma SO na behalen van het getuigschrift 3de leerjaar derde graad BSO af.

De knelpunten zijn te situeren in de persoonlijkheidsvorming en de zware arbeidsomstandigheden. We merken op dat de vervoersector evolueert naar vnl. twee soorten bedrijven: bedrijven met maximum vijf werknemers en bedrijven met meer dan 25 werknemers. Bedrijven stellen hoge kwaliteitseisen o.a. op het vlak van de aanpasbaarheid aan de wijzigende werkomstandigheden.

2.1.3

Geraadpleegd beroepsprofiel Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor vrachtwagenchauffeur, SERV, 1998.

2.2

Gegevens uit de opleidingenwereld

2.2.1

Opleidingenaanbod De communicatie tussen de opleidingsverstrekkers en de industrie krijgt meer en meer aandacht. Wat het beroepsvervoer betreft bestaat een optimaal samenwerkingsmodel tussen het onderwijs en de sectoren. Op sectoraal vlak worden de beroepsopleidingen begeleid door de sectorale vormingsfondsen. Het Sociaal Fonds voor Goederenvervoer en aanverwante activiteiten voor rekening van derden werkt sinds 1971 actief samen met de VDAB om aangepaste opleidingen voor het rijdend personeel binnen de sector te organiseren.

11

Voor de verklaring van de begrippen SMART en EDI zie hoofdstuk Begrippen

9

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

2.2.1.1

Overzicht van het met het beroepencluster direct overeenstemmende opleidingenaanbod in het onderwijs en buiten het onderwijs

Opleidingenaanbod in het onderwijs In september 1990 werd voor de eerste keer in een aantal Belgische scholen een optie “vrachtwagenchauffeur” ingericht in de derde graad van het secundair beroepsonderwijs (1ste en 2de leerjaar). Deze opleiding levert een studiegetuigschrift op dat gelijkgesteld is met het Europees getuigschrift vakbekwaamheid voor vrachtwagenchauffeur, een rijbewijs C-E en een ADR-certificaat D (colligetuigschrift), A (gevaarlijke gassen in tankwagens) en B (gevaarlijke vaste of vloeistoffen in tankwagens). In de Vlaamse onderwijsinstellingen kan ook een specialisatiejaar gevolgd worden, waardoor de betrokken jongeren eveneens in het bezit komen van een diploma Secundair Onderwijs en zij opgeleid worden in verschillende modules “gespecialiseerd transport”.

Bij het opstellen van de leerprogramma’s speelt het Sociaal Fonds een coördinerende rol, zodanig dat de opleiding uniform is en de leerlingen een gelijkwaardige 12 vorming tot verantwoordelijke en vakbekwame chauffeurs garandeert .

GRAAD II III III specialiteiten

HUIDIGE BENAMINGEN Nihil

VANAF 2000 nihil studiegebied auto Vrachtwagenchauffeur BSO Bijzonder transport BSO

Vrachtwagenchauffeur BSO Bijzonder transport BSO

In het DBSO, het volwassenenonderwijs (OSP) en BuSO worden geen opleidingen aangeboden.

Schematisch overzicht van het aanbod: voltijds deeltijds OSP BuSO

GO ✗ Nihil Nihil Nihil

CVPO Nihil Nihil Nihil Nihil

OVSG ✗ nihil nihil nihil

VSKO ✗ nihil nihil nihil

Opleidingenaanbod buiten het onderwijs De VDAB biedt volgende opleidingen aan: ADR, bestuurder zware vrachtwagen en distributiechauffeur. De opleidingen richten zich voornamelijk tot de werkzoekenden maar ze kunnen eveneens ingericht worden voor werknemers die bijscholing nodig hebben. De duur van de vervolmakingcursussen wordt bepaald op basis van de vakkennis en vaardigheden waarover de kandidaat reeds beschikt 13 bij de aanvang van de opleiding .

12 13

Milo, N., (1996): Inventaris van de opleidingsinitiatieven in de sector van het goederenvervoer. Nota. SERV, Brussel.

Milo, N., (1996): Inventaris van de opleidingsinitiatieven in de sector van het goederenvervoer. Nota. SERV, Brussel. en CVD, (1997): Baanbrekend werk in de beroepsopleiding. CVD Wegtransport (nr. 35) Antwerpen.

10

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

2.2.1.2

Overzicht van het met de beroepenclusters aanverwante opleidingenaanbod

In het voltijds gewoon onderwijs treffen we volgende huidige aanverwante studierichtingen aan: Vorm TSO BSO

Graad III III

Studierichting Autotechnieken Autotechnieken (Auto in 2000) Carrosserie-plaatbewerking (Carrosserie in 2000)

Specialisatiejaar Toegepaste autotechnieken Auto-elektriciteit Bedrijfsvoertuigen Carrosserie- en spuitwerk Diesel- en LPG-motoren

In het DBSO treffen we volgende aanverwante studierichtingen in de rubriek transport aan: automecanicien, carrossier, helper in transportbedrijf, hulpmecanicien vrachtwagens, hulpmecanicien personenwagens, koetswerkopbouwer, heftruckchauffeur en magazijnier.

In het BuSO vinden we in de afdeling metaalbewerking de kwalificatietechniek auto-onderhoud.

In het Volwassenenonderwijs treffen we volgende aanverwante afdelingen in het studiegebied auto aan: auto-elektronica; automechanica, automechanica diesel, automechanica benzine, automechanica benzinemotoren, automechanica chassis, autotechniek, autotechniek diesel, autotechnieken diesel, carrosserie, carrosserieherstelling, carrosserieherstelling - aanvulling, carrosserie-plaatbewerking, diesel-LPG, dieseltechniek, garage, koetswerk, plaatbewerking-koetswerk.

In de VDAB vinden we aanverwante opleidingen in het domein van de transporten en in het domein automechanica en autoschadeherstelling.

Het VIZO biedt aanverwante opleidingen aan in het domein van de werktuigkunde.

2.2.1.3

Onderzoek naar de bevolking van de opleidingen: een analyse van de instroom en uitstroom in de verschillende opleidingsvormen.

In het onderwijs De tabel over de inschrijvingen en het aantal geslaagden (zie hieronder) leert ons dat: Tot 1997 nam het aantal ingeschreven leerlingen in het eerste jaar van de derde graad toe. Na het schooljaar 1996-97 fluctueerde het aantal inschrijvingen. − Tussen 1990 en 1999 daalde het aantal leerlingen dat een studiegetuigschrift van het 2de leerjaar van de IIIde graad behaalde: van 80% naar 70%. − Gemiddeld over de jaren heen begint slechts een derde van het aantal geslaagde leerlingen in het 2de jaar aan het 3de jaar. Het aantal leerlingen dat slaagt in een 3de leerjaar van de IIIde graad BSO daalde van 90% (1992-93) naar 70% (1994-95). Na dit schooljaar bleef het percentage nagenoeg ongewijzigd, met uitzondering van het schooljaar 1998-99 (80%). −

11

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

Aantal inschrijvingen en geslaagden optie vrachtwagenchauffeur BSO IIIde graad Schooljaar 1990-91 1991-92 1992-93 1993-94 1994-95 1995-96 1996-97 1997-98 1998-99 1999-2000

1ste leerjaar Inschr. Geslaagd 53 44 131 114 135 113 142 118 148 128 194 156 193 148 164 129 193 139 154

2de leerjaar Inschr. Geslaagd 44 114 111 119 130 161 153 133 149

43 100 102 111 117 147 133 111

3de leerjaar Inschr. Geslaagd

11 32 30 41 45 47 48 35

9 28 20 28 31 34 38

Bron: Gegevens van het Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer.

Buiten het onderwijs Aantal cursisten die een VDAB-opleiding beëindigden 1991 WERKNEMERS Chauffeur ADR242 opleiding Distributie (B) Totaal 242 WERKZOEKENDEN Chauffeur 153 ADR209 opleiding ADRonderwijs.

Distributie (B) Totaal 362

1992

1993

1994

29 262

158 812

158 1722

1995

1996

1 1594

31 1137

20

1997

1998

129 1071

227 1080

0

10

0

291

970

1880

1615

1168

1210

1307

194 290

174 424

299 473

118 857

178 529

190 447

234 373

31

61

95

38

1006

768

732

645

44

528

598

772

Bron: VDAB

VASTSTELLINGEN: Er is een toename van het aantal cursisten dat een VDAB-opleiding beëindigde tussen 1991 en 1994. Daarna is het aantal weer gedaald. − Er zijn meer werknemers die een cursus volgden tussen 1991 en 1996 (6166) dan werkzoekenden (4 034). − Zowel de werknemers als de werkzoekenden volgen het meest de ADRopleiding. −

12

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

2.2.2

Regionale spreiding van het opleidingenaanbod en de tewerkstelling in Vlaanderen 2.2.2.1

Geografisch tewerkstellingsaanbod

Het goederenvervoer over de weg is de belangrijkste transportvorm in Vlaande14 ren. 70% van de transportbedrijven bevinden zich in Vlaanderen . De werkgelegenheid is het hoogst in Antwerpen (respectievelijk 27% en 39% voor arbeiders en bedienden) gevolgd door Vlaams-Brabant (respectievelijk 23% en 27% voor arbeiders en bedienden). Gemiddeld over de weergegeven jaren bevinden de meeste werkgevers zich in Antwerpen (gemiddeld 738) en Vlaams-Brabant (gemiddeld 649), gevolgd door West-Vlaanderen (gemiddeld 597) en OostVlaanderen (gemiddeld 521), Limburg telt het laagste aantal (gemiddeld 295). De grootste toename van het aantal werkgevers stellen we vast in West-Vlaanderen en in Oost-Vlaanderen (beiden 82% in 1998 ten opzichte van 1981), gevolgd door Limburg en Antwerpen (beiden ongeveer 73% toegenomen). De toename was het kleinst in Vlaams-Brabant (ongeveer 69%).

2.2.2.2

Geografisch opleidingenaanbod

De scholen die de opleiding aanbieden zijn als volgt gelokaliseerd: Antwerpen, Zeebrugge, Gent, Kortrijk, Genk en Vilvoorde.

2.2.2.3

Vergelijking geografisch tewerkstellingsaanbod en opleiding

Uit het geografisch aanbod van de tewerkstelling volgt dat Vlaams-Brabant het tweede grootste percentage heeft en gemiddeld het tweede grootste aantal werknemers tewerkstelt. Vlaams-Brabant is de traagste groeier.

West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen zijn sterke groeiers. Het onderwijsaanbod volgt een provinciale indeling, die overeenkomt met het aanbod tewerkstelling.

Zeebrugge en Antwerpen zijn goed gelokaliseerd. Antwerpen, Zeebrugge en Gent kunnen de nabijheid van een haven inroepen. De streken rond Kortrijk en Genk zijn snel groeiende industriepolen in Vlaanderen. Vilvoorde ligt in de nabijheid van de nationale luchthaven.

2.3

Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel Er is nog steeds veel vraag naar vakbekwame vrachtwagenchauffeurs. Uit een screening die in het kader van het Arbeidsmarktobservatorium voor Transport en Logistiek is verricht bij werkzoekende vrachtwagenchauffeurs kon men vaststellen dat bedrijven talrijke problemen bij het zoeken naar geschikte chauffeurs ondervinden. Bedrijven krijgen onvoldoende kandidaten over de vloer, en degenen die zich aanbieden komen vaak niet in aanmerking voor de vacature. Het aantal kandidaten dat jaarlijks het CE-rijbewijs haalt via de VDAB en het onderwijs is onvoldoende om de vraag te dekken. De mensen die het rijbewijs via de rijschool behalen beschikken niet over de nodige kwalificatievereisten voor vracht15 wagenchauffeur . Van de vrachtwagenchauffeurs die een opleiding volgden heeft ongeveer 70% na 6 maand een voltijdse job.

De scholen die de chauffeursopleiding organiseren krijgen op het einde van het schooljaar meer plaatsaanbiedingen dan ze leerlingen hebben die afstuderen.

14 15

Paribas Bank België, (1992): De wegtransportsector: overleven in een zeer konkurrentiële markt. Ekonomische berichten (nr. 60, 1992, 4). Brussel.

Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer: Modulaire opleiding vrachtwagenbestuurder. Nota. (zonder datum).

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

13

Door wijzigende omstandigheden in de vervoersector zijn aanpassingen van de inhouden in de opleidingen permanent noodzakelijk (logistiek en telematica).

Het beroepssecundair onderwijs biedt een specialisatiejaar Bijzonder transport aan.

De vrachtwagenchauffeur kent een vlakke loopbaan. Hij /zij kan in zijn loopbaan verschillende types van vrachten vervoeren. Hij /zij dient hiervoor ingewerkt te worden in verschillende types van vervoer. Het zal dan ook nodig zijn dat de beroepsopleiding leertrajecten uitstippelt, die rekening houden met de specifieke vrachten.

In de toekomst zal de constructie van de trekkers steeds meer informatietechnologische componenten (boordcomputer en elektronische communicatiesystemen) bevatten.

De technologie wordt zo ingewikkeld dat het herstellen van pannes aan de vrachtwagen steeds moeilijker wordt. Hij/zij kan in de toekomst hooguit basisonderhoud van de vrachtwagen uitvoeren. De opleiding zal rekening dienen te houden met deze toekomstperspectieven.

De beroepsopleiding moet duurzaam zijn. Dit houdt in dat de opleiding alle basiscomponenten omvat om de recente technologische ontwikkelingen in de sector op te volgen. Dit vereist binnen de opleiding het inbouwen van technieken om een transfer in de bewerkingen te realiseren. De opleiding moet de beginnende beroepsbeoefenaar toelaten om zich in de toekomst op en vlotte manier bij te scholen.

14

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

3

HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL

3.1

Benaming van het beroepsopleidingsprofiel Beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het onderzoek naar de kwalificatiebehoeften van de vrachtwagenchauffeur, beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur genoemd.

3.2

Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel Globaal omschrijven we de elementaire basisvaardigheden, kennisvereisten en de beroepshoudingen die een beginnend vrachtwagenchauffeur verondersteld wordt te bezitten.

Elementaire vaardigheden Elementaire vaardigheden zijn vaardigheden die vereist zijn om het technisch verloop van het werkproces normaal te laten verlopen.

De beginnende vrachtwagenchauffeur kan: −

− − − − − − − − − − − − − −

verschillende soorten voertuigen, vrachtwagen solo, trekker met oplegger en vrachtwagen aanhangwagen, overeenkomstig de vigerende verkeersreglementering besturen de instrumenten aflezen en bedienen zich behoorlijk mondeling uitdrukken, verslag uitbrengen en rapporteren communicatiemiddelen gebruiken de onderneming op een gepaste wijze vertegenwoordigen beroepsverantwoordelijkheden opnemen op gepaste wijze met de verschillende documenten omgaan zich behelpen in onvoorziene situaties zich goed oriënteren zijn route plannen in functie van de opdracht en aanpassen in functie van de omstandigheden klein dagelijks onderhoud verzekeren en nodige controles uitvoeren defecten lokaliseren en beschrijven en zo mogelijk kleine herstellingen uitvoeren de Belgische en de Europese (bij internationaal vervoer) verkeersreglementering toepassen reisroutes uitstippelen en afstanden en rijtijden berekenen op verantwoorde wijze lasten tillen en dragen

Kennisvereisten Met vereiste kennis bedoelen we die kennisinhouden die werkelijk beroepsondersteunend werken en die noodzakelijk zijn voor het verwerven van de vereiste vaardigheden.

De vereiste kennis situeert zich op de volgende domeinen: 1 Onderhoudstechnologie en automechaniek −

Weten wat klein onderhoud is en de meest essentiële controles van het voertuig kennen.

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

2

15

Wetgeving

Grondige kennis van de Belgische en de Europese verkeersreglementering en de gevolgen van het niet naleven ervan. − Praktische kennis van de wetgeving en de reglementeringen omtrent vervoerde goederen, in het bijzonder ADR, getuigschriften, wegenvignetten, vergunningen, rijverboden, rij- en rusttijden. −

3 Routeplanning −

Kennis omtrent de belangrijke nationale en Europese reisroutes, de aanwezigheid van douaneposten, overzetten, tunnels, bruggen en landschapskarakteristieken en kunnen bepalen waar tol geheven wordt.

4 Laad- en lostechnieken Kennis met betrekking tot geldende normen en richtlijnen voor het laden en lossen van goederen, richtlijnen voor het ordenen, verdelen, verankeren en afdekken van de lading. − Kennis van richtlijnen inzake veiligheid en hygiëne met betrekking tot de vervoerde goederen en het transportmiddel. −

5 Voertuigkenmerken −

Kennis van verschillende types vrachtwagens, hun opbouw en uitrusting, de onderdelen en de kenmerken.

6 Goederenkennis Elementaire kennis van de invloed van het transport op de getransporteerde goederen (bv. bewegende massa’s). − Kennis van soorten ladingen, verpakkingen. −

7 Welzijn op het werk −

Kennis van basisprincipes EHBO.

8 Informatieverwerking −

Basiskennis omtrent het werken met geautomatiseerde systemen zoals het inbrengen van gegevens in een boordcomputer.

9 Talenkennis −

Wie vervoer verzorgt dient over een basiskennis van een aantal talen te beschikken (Frans, Engels, Duits) zodanig dat men zich kan behelpen.

10 Administratie −

Kennis noodzakelijke documenten.

Houdingen − − − − −

bereid zijn de verkeersreglementering na te leven; de verantwoordelijkheid nemen bij het laden en het lossen; veilig en gezond werken; zelfstandig werken; bereid zijn zich flexibel op te stellen.

16

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

3.3

Concrete vertaalslag

3.3.1

Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Het beroepsopleidingsprofiel wordt afgeleid van het beroepsprofiel ‘vrachtwagenchauffeur’ (SERV oktober 1998).

3.3.2

Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel Het toegeleverde beroepsprofiel kan ondergebracht worden in type A: dat is een beroepsprofiel dat takenclusters omvat voorzien van kennis, houdingen en contextgegevens.

3.3.3

Selectie van takenclusters en taken De sectorcommissie zette de takenclusters van het beroepsprofiel om in een vaardigheidscluster: TAKENCLUSTERS UIT HET BEROEPSPROFIEL

GESELECTEERDE VAARDIGHEIDSCLUSTERS VOOR HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL

Voorbereidende taken: 1.1 Planning van de werkzaamheden Uitvoerende taken: 2.1 Controle voor het vertrek.

2.2 Toezicht op laden en lossen van goederen.

2.3 Vervoeren van goederen.

2.4 Transport van gevaarlijke stoffen uitvoeren.

2.5 Onderhouden van het voertuig en zijn toebehoren.

2.6 Administratieve taken.

2.7 Optreden bij ongevallen.

cluster 1: De werkzaamheden plannen. cluster 2: Het voertuig voor en bij het vertrek controleren. cluster 3: Op het laden en het lossen van goederen toezien. cluster 4: De goederen vervoeren. cluster 5: Transport van gevaarlijke stoffen - niet tankvervoer - uitvoeren (ADR-categorie D). cluster 6: De voertuigen en hun toebehoren onderhouden. cluster 7: Administratieve taken uitvoeren. cluster 8: Bij ongevallen optreden. cluster 9: Communiceren. cluster 10: Kwaliteits-, veiligheids- en gezondheidsvoorschriften toepassen.

Ondersteunende taken: 3.1 Communicatie.

3.2 Veiligheid en kwaliteitszorg.

zie cluster 9 zie cluster 10

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

3.3.4

17

Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhouden en context Vaardigheden V1 = oriëntering Een cluster van vaardigheden waarmee de lerende/beginnende beroepsbeoefenaar kennis maakt. Hij/zij neemt deze vaardigheden waar of voert ze kort uit om een beter beeld te krijgen van de beroepsactiviteiten binnen de bedrijfstak.

V2 = onder begeleiding uitvoeren.

De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin het voordoen/nadoen een rol spelen of waarin de verantwoordelijkheid voor de uitvoering bij derden ligt.

V3 = zelfstandig uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij op eigen initiatief handelt of waarin de verantwoordelijkheid bij de lerende zelf ligt.

V4 = begeleidend uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij de verantwoordelijkheid voor de uitvoering door derden op zich neemt.

Ondersteunende kennis K1 = feitelijke kennis Deze kennis is op herkenning uit te voeren.

(Dit niveau kan omschreven worden door middel van werkwoorden van het type: reproduceren, bewust zijn, herinneren, herkennen, registreren, opnoemen, aanduiden, benoemen, opsommen…)

K2 = begripsmatige kennis Deze kennis is op inzicht terug te voeren.

(Begrijpen, verstaan, aantal aangeven, verband uitdrukken, bewijzen, voorbeelden geven, typeren, de essentie aangeven, omschrijven, met eigen woorden zeggen…)

K3 = kennistoepassing Deze kennis past de feitelijke en begripsmatige kennis toe.

(Gevarieerd aanwenden, uitwerken, beoordelen, evalueren, produceren, vergelijken met, structureren…)

K4 = integrerende kennis De kennis in nieuwe situaties toepassen en zoeken naar innovaties.

18

3.3.5

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

Concrete uitwerking van de vertaalslag Algemene vaardigheden vrachtwagenchauffeur

CLUSTER 1: DE WERKZAAMHEDEN PLANNEN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

1.1 de nodige documenten voor de vervoersopdracht verzamelen, controleren en invullen: − persoonlijke documenten − boorddocumenten − vrachtdocumenten 1.2 De route plannen

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3

V3

de documenten die moeten aanwezig zijn in de vrachtwagen − de inhoud van de begrippen

K1

toegepaste aardrijkskunde: economie en klimaat in Europa in functie van het transport − informatiebronnen in functie van de uit te stippelen route hanteren − rijafstanden en rijtijd inschatten

K3

−

−

K2

V3 V3

19

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

CLUSTER 2: HET VOERTUIG VOOR EN BIJ HET VERTREK CONTROLEREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

2.1 Het voertuig voor het in gebruik te nemen controleren: − de algemene staat van het voertuig − de verlichting en de signalisatie − de wielen en de vering − de olie- en luchtdrukmeter

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3

−

−

−

−

−

−

−

−

−

2.2 De tachograaf gebruiken

V3

− − −

−

2.3 Het trekkend en getrokken voertuig aan elkaar koppelen

V3

−

2.4 De netheid van de laadruimte en van het voertuig controleren

V3

−

basisprincipes van het gebruik van het te besturen voertuig (instructieboekje) het belang van de verschillende controle- en meettoestellen de aanduidingen van deze toestellen aflezen, interpreteren en desgevallende overeenstemmend handelen de verschillende indicatoren op het dashboard interpreteren visuele controle van banden en wielen uitvoeren (uitwendige staat, bandenspanning en wielbevestiging) de werking van de luchtvering controleren en desgevallend overeenstemmend handelen verschillende vloeistofpeilen controleren en bijvullen verlichting controleren en vervangen van defecte lampen en/of zekeringen de werking van de remmen controleren en desgevallend overeenstemmend handelen het belang van het gebruik van deze schijf wettelijke voorschriften inzake rij- en rusttijden correct invullen, plaatsen en lezen van een tachograafschijf correct instellen van de tachograaf de koppeling op volledigheid en betrouwbaarheid controleren de richtlijnen met betrekking tot de handel in illegalen en illegale immigratie

K2

K2 V3

V3 V3

V3

V3 V3 V3

K2 K2 V3 V3 V3

K2

20

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan: −

de laadruimte controleren op de aanwezigheid van illegalen en desgevallend overeenstemmend handelen

V3

CLUSTER 3: OP HET LADEN EN LOSSEN VAN GOEDEREN TOEZIEN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

3.1 De vrachtwagen / aanhangwagen / oplegger voor het laden / lossen van goederen klaarmaken 3.3 Te laden / lossen goederen en verpakking ervan controleren

3.4 Een rapport bij beschadiging of bij ontbrekende goederen opstellen 3.5 Het laden / lossen van goederen controleren: − de vastzetting en stuwing van de goederen − de gewichtsverdeling van de goederen

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan: − het dekzeil en de raamV3 V3

V3

V3

V3

constructie open maken en achteraf opnieuw sluiten − visuele controle op eventuele beschadiging en volledigheid van goederen / verpakking uitvoeren − beschadiging en/of het ontbreken van goederen registreren − soorten schade onderscheiden en vaststellen veilig en oordeelkundig laden / lossen van een voertuig of toezicht hierop houden − correct stouwen en veilig verankeren van verschillende soorten ladingen − de lading op stabiliteit beoordelen en desgevallend overeenstemmend handelen −

V3

V3

V3

V3

V3 V3

21

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

CLUSTER 4: DE GOEDEREN VERVOEREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

4.1 Een voertuig op de weg, op de autosnelweg en in de bebouwde kom, zowel overdag als ’s nachts en in wisselende omstandigheden besturen en bedienen 4.2 Een voertuig besturen rekening houdend met: − de lading

−

−

de principes van zuinig rijden

de principes van het defensief rijden

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3

verkeersreglementering verkeersreglementering toepassen − correct het voertuig bedienen

K2 V3

de invloed van de aard en de toestand van de weg op de bestuurbaarheid van het voertuig − de invloed van de lading en de snelheid op de remafstanden − de invloed van de lading en de snelheid op het nemen van bochten

K2

het brandstofverbruik slijtage van de vrachtwagen − belasting van het milieu

K3 K3

eigen fouten vermijden en anticiperen op fouten van anderen rekening houden met weers- en verkeersomstandigheden rekening houden met de aard van het voertuig en zijn lading een route zelf plannen en volgen de reisduur inschatten wegenkaarten en stadsplannen lezen en gebruiken zich oriënteren de staat van het voertuig de stabiliteit van de lading

V3

− −

−

V3

V3

V3

− −

−

−

−

4.3 De uitgestippelde route volgen

V3

− − −

−

4.4 De lading en de vrachtwagen onderweg controleren en overeenstemmend handelen

V3

− −

V3

K2 K2

K3

V3 V3

V3 V3 V3 V3 K3 K3

22

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

CLUSTER 5: TRANSPORT VOOR GEVAARLIJKE STOFFEN – NIET TANKVERVOER – UITVOEREN (ADR-CATEGORIE D)

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

5.1 ADR-reglementering toepassen − vereiste documenten nakijken en in orde brengen

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

reglementering in verband met het transport van gevaarlijke stoffen − ADR-handboek (basis) raadplegen

K2

−

V3

V3

−

voorgeschreven ADRsignalisatie aanbrengen

V3

−

de verschillende types van signalisatie (schilden, etiketten)

K2

−

contaminatie voorkomen

V3

−

onverenigbaarheid van bepaalde stoffen

K2

−

gevaarlijke goederen vervoeren

V3

−

de algemene indeling en de eigenschappen van gevaarlijke producten

K2

de gevarenklasse waarin de producten zijn verdeeld − wettelijke voorschriften en verkeersreglementering inzake vervoer van ADR-goederen − de veiligheidsuitrusting en de veiligheidsvoorschriften voor ADRvervoer − de risico’s inherent aan het vervoer van gevaarlijke stoffen inschatten

K2

ADR-procedures bij ongevallen − ADR-procedures bij ongevallen correct toepassen − te nemen voorzorgsmaatregelen bij mogelijke ongevallen, ter eigen beveiliging en ter bescherming van de omwonenden en de omgeving − het voorziene brandblusapparaat correct hanteren

K2

−

−

bij een ongeval ingrijpen

V3

−

K2

K2

V3

V3 K2

V3

23

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

CLUSTER 6: HET VOERTUIG EN ZIJN TOEBEHOREN-ONDERHOUDEN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

6.1 Het voertuig en zijn toebehoren in een goede staat van werking houden

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3

−

−

6.2 Basisonderhoud en routinecontrole van het voertuig en zijn toebehoren uitvoeren

V3

− − − −

6.3 Het wiel verwisselen

V3

−

6.4 De aard en de mogelijke oorzaak van de panne beschrijven

V3

−

6.5 Een voertuig sleepklaar maken 6.6 Het voertuig en zijn toebehoren netjes en ordelijk houden

V3

−

V3

−

de kennis conform de EU-richtlijn over de constructie en de werking van een voertuig (bijlage) kleine onderhoudswerkzaamheden de basisprincipes van het remsysteem de principes van centrale smering banden op druk brengen maatregelen ter bescherming tegen vriesweer treffen wielen demonteren en monteren de symptomen van de panne de meest voorkomende defecten (i.v.m. motor, aandrijving, remsysteem, ophanging, koppelingsorgaan, verlichting, raamconstructies, hydropneumatische uitrusting)

K2

mogelijkheden tot het periodiek reinigen van het voertuig en de laadruimte

K3

V3 K3 K2 V2 V3

V3 K3 K3

24

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

CLUSTER 7: ADMINISTRATIEVE TAKEN UITVOEREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

7.1 Gegevens dagelijks bijhouden: − rij-, rust- en wachttijden − plaats en duur van laden en lossen 7.2 Controle bij de ontvangst van goederen uitvoeren

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan: − de gegevens op het daV3 V3

−

V3

− −

7.3 De vervoersdocumenten bijhouden en desgewenst invullen

V3

−

−

− −

gelijks prestatieblad invullen de gegevens in een boordcomputer ingeven het doel en het nut van de vrachtbrief vrachtbrieven lezen, interpreteren en invullen reglementering, toepassingsgebied en geldigheid van documenten douaneverplichtingen inzake transport langs de weg de documenten invullen en in orde brengen de documenten op hun geldigheid controleren

V3 K2 V3 K2 K2 V3 V3

25

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

CLUSTER 8: BIJ ONGEVALLEN OPTREDEN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

8.1 De aard en de omvang van het ongeval inschatten en overeenkomstig optreden 8.2 Hulpdiensten oproepen

V3

−

voorschriften en voorziene procedures

K3

V3

− −

8.3 Een veiligheidszone afbakenen en signalisatie van het voertuig verzekeren 8.4 Hulp bieden 8.5 Brandbestrijdingsmiddelen gebruiken 8.6 Een ongevallenformulier invullen

V3

− −

K2 V3 K2 V3

V3 V3

−

procedures de procedures toepassen veiligheidsvoorschriften veiligheidsvoorschriften naleven EHBO brandbestrijdingsmiddelen

−

K2 K2

V3

CLUSTER 9: COMMUNICEREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

9.1Diverse communicatiemiddelen gebruiken

9.2 Gepaste informatie uitwisselen en juist interpreteren

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3

V3

communicatiemiddelen en hun nut − inzicht in het nut van communicatie met het bedrijf − elementaire kennis van het Frans, Engels en Duits met het oog op de communicatie in diverse beroepssituaties (richtgraad 1) − contact met de overheid opnemen −

K2 K2

K3

V3

26

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

CLUSTER 10: KWALITEITS-, GEZONDHEIDS- EN VEILIGHEIDSVOORSCHRIFTEN TOEPASSEN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

10.1 Kwaliteitsvoorschriften toepassen

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3

− −

−

−

10.2 Veiligheidsvoorschriften toepassen

V3

− −

−

10.3 Gezondheidsvoorschriften en regels inzake hygiëne toepassen

3.3.6

V3

−

belang van de kwaliteitsnorm inzien de plaats van het transportgebeuren in de logistieke keten de mogelijke gevolgen bij het optreden van een fout in de logistieke keten inzien voor de correcte aflevering van de goederen bij de klant instaan de veiligheidsregels de veiligheidsregels, inclusief de brandveiligheidsvoorschriften, naleven de meest voorkomende gevarenbronnen, met inbegrip van gevaarlijke stoffen, tijdens de rit, het lossen en het laden de voorschriften inzake rij- en rusttijden

K2 K2 K2

V3

K2 V3

K2

K2

Beroepshoudingen Met ‘houdingen’ bedoelen we algemene eigenschappen, attitudes persoonlijkheids- en gedragskenmerken die functioneel zijn in het arbeidsproces. Houdingen zijn minder gebonden aan specifieke taken. Het is het geheel van de affectieve eigenschappen die onmisbaar zijn voor de uitoefening van het beroep.

HOUDING

OMSCHRIJVING

Flexibiliteit

Bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden o.m. middelen, doelen, mensen en procedures

Veiligheidsbewustzijn

Actief en pro-actief gericht zijn op veiligheid en op het voorkomen van situaties die personen kunnen schaden

Imagobewustzijn

Aandacht voor de impact die het eigen gedrag en voorkomen op anderen kunnen hebben en de vereiste attitudes en mentaliteit aannemen

Zelfstandigheid

Bereid zijn om zelfstandig, zonder hulp of toezicht gedurende lange tijd zijn taken uit te voeren

Klantgericht zijn

Zich correct, efficiënt en vriendelijk gedragen tegenover een klant

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

3.3.7

27

Contextgegevens Met bijzondere arbeidsomstandigheden worden die arbeidsomstandigheden bedoeld die typisch zijn voor de vrachtwagenchauffeur.

De transportsector kan als een sector voor kleine en middelgrote ondernemingen worden beschouwd met tal van bedrijven met een familiaal karakter en een eerder vlakke hiërarchie. Naast de vrachtwagenchauffeurs die de transporten verzorgen werken er dispatchers die het contact met de chauffeurs verzorgen vanuit het bedrijf. Vaak plannen zij ook de verschillende transporten en de te volgen routes. Daarnaast zijn er mecaniciens die instaan voor het onderhoud aan de voertuigen. In een aantal gevallen werkt de baas van het bedrijf mee als dispatcher of soms zelfs als chauffeur. In de grotere bedrijven kunnen meer functies onderscheiden worden. Zij hebben vaak aparte diensten.

De vrachtwagenchauffeurs worden bij voorkeur ingeschakeld in welbepaalde opdrachten. Ze zullen bijvoorbeeld steeds welbepaalde bestemmingen, vrachten en klanten toegewezen krijgen. Op die manier raken zij beter vertrouwd met de route, de te volgen procedures bij het laden en lossen, de contactpersonen, de vereiste documenten. De functie van vrachtwagenchauffeur brengt met zich mee dat hij /zij minder gelegenheid heeft om deel te nemen aan het sociaal en familiaal leven. Vooral vrachtwagenchauffeurs die instaan voor internationaal transport zijn soms gedurende langere tijd onderweg en kunnen minder tijd thuis doorbrengen.

Ook vrachtwagenchauffeurs die geen internationaal transport verzorgen moeten geregeld op onregelmatige tijdstippen werken en kennen soms lange werkdagen.

Het mobiliteitsprobleem wordt erger en reglementeringen met betrekking tot de veiligheid worden strenger. Dit geeft aanleiding tot meer stress. Bovendien neemt de tolerantie tegenover het wegtransport af Aan het beroep zijn een aantal bijkomende risico’s verbonden, waar de leersituatie preventief aandacht aan kan schenken: Risico op verkeersongevallen Er is een risico op ongevallen omdat de vrachtwagenchauffeur veel tijd doorbrengt op de weg. Bovendien bestuurt hij /zij in de meeste gevallen een lang en zwaar voertuig waarmee manoeuvreren niet gemakkelijk is. De veiligheid wordt tevens beïnvloed door levensomstandigheden, door de staat van het voertuig en door de andere weggebruikers. Het rijden vereist een ononderbroken aandacht van de vrachtwagenchauffeur. Verslapte aandacht, vermoeidheid of misselijkheid kunnen leiden tot ongelukken.

Preventie: Het voertuig leren op een veilige en efficiënte manier besturen en zich houden aan verkeersreglementen en aan de EU verordening inzake de rij- en rusttijden. Voorzien in een goed onderhoud van de voertuigen. De opleiders wijzen erop dat: − de vrachtwagenchauffeur niet mag rijden onder invloed van drank of medicatie, − de vrachtwagenchauffeur voldoende uitgerust is vooraleer de rit aan te vangen − de vrachtwagenchauffeur goede eetgewoonten aankweekt.

Verdeling van de goederen Bij een slechte verdeling van de lading bestaat het risico dat het voertuig kantelt bij het uitvoeren van bepaalde manoeuvres.

28

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

Preventie: Leren deskundig laden van het voertuig en de situatie correct inschatten voordat manoeuvres uitgevoerd worden.

Behandelen van gevaarlijke stoffen Er bestaat een verhoogde kans op gevaar bij het transport van gevaarlijke stoffen, maar eveneens tijdens het tanken of het hanteren van oliehoudende stoffen.

Preventie: Er geldt een strikt rookverbod tijdens het tanken. Leren toepassen van de wettelijke en de afgesproken veiligheidsrichtlijnen in verband met het ADRtransport. Leren omgaan met een brandblusser.

Hef- en tiltechnieken Lange ritten kunnen op de duur belastend zijn voor de rug. Het heffen en tillen van lasten tijdens laden en lossen kan eveneens belastend zijn.

Preventie: Leren toepassen van de juiste hef- en tiltechnieken. Daarnaast strekt het tot aanbeveling een goede houding aan te nemen tijdens het rijden en op geregelde tijdstippen de benen te strekken.

3.4

Niveau van het beroepsopleidingsprofiel De Handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen (Dienst voor Onderwijsontwikkeling, 1998) omschrijft de niveaus van kwalificatie als volgt: Niveau 1: Een kwalificatie die vrij snel kan worden verworven en die betrekkelijk eenvoudig werk omvat; Niveau 2: Een kwalificatie die vooral praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd binnen de grenzen van de aangeleerde technieken; Niveau 3: Een kwalificatie die vooral praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd en ook andere verantwoordelijkheid omvat, zoals leiding en coördinatie; Niveau 4: Een kwalificatie die het mogelijk maakt op autonome of onafhankelijke manier verantwoordelijkheid op te nemen voor planning en /of leiding en /of beheer; Niveau 5: Een kwalificatie die het mogelijk maakt op autonome en onafhankelijke manier verantwoordelijkheid op te nemen voor planning en /of leiding en /of beheer met beheersing van de wetenschappelijke achtergronden.

De graad van verantwoordelijkheid, de mate van complexiteit en transfer zijn afhankelijk van de mate van begeleiding. De vrachtwagenchauffeur draagt een grote verantwoordelijkheid. Het beroep wordt steeds complexer door de toenemende technologie. Ondanks het feit dat de chauffeur werkt in een min of meer afgebakende sectie van de sector (tankvervoer, bulkvervoer, enz) vergt het beroep een hoge mate van transfer. De chauffeur dient zich soepel op te stellen.

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

3.5

29

Begrippen ADR

Accord Européen relatif au transport international de marchandises dangereuses par route

BSO

Beroepssecundair Onderwijs

BuSO

Buitengewoon Secundair Onderwijs

CVD

Christelijke Vervoerarbeiders en Diamantbewerkers

CVPO

Cel voor Provinciaal Onderwijs

DBO

Dienst voor beroepsopleiding

DBSO

Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs

DvO

Dienst voor Onderwijsontwikkeling

EDI

EDI is de uitwisseling van handelsdocumenten in een standaardformaat tussen de computersystemen van twee of meer handelspartners. De uitwisseling van traditionele papieren documenten zoals offertes, bestelformulieren en facturen wordt hierdoor overbodig. De voorwaarde om dergelijke uitwisseling mogelijk te maken is dat de verzenders en de ontvangers van elektronische documenten de EDI software gebruiken om de elektronische informatie te verwerken en door te geven aan de bestaande computertoepassingen. Standaard EDI softwareprogramma’s zijn beschikbaar voor gebruik op alle computersystemen.

16 De voordelen van het gebruik van EDI zijn de volgende : − Er kunnen kosten bespaard worden op administratief vlak doordat de hoeveelheid manueel werk om documenten op te stellen en te verzenden afneemt. − De informatie wordt automatisch ingevoerd in de eigen computertoepassing. Daardoor wordt het opnieuw inbrengen van gegevens vermeden en de kans op fouten verlaagd. − Doordat de administratie beperkt wordt kunnen vragen sneller beantwoord worden. − Een betere en vluggere communicatie versterkt de relatie tussen de handelspartners.

FEBETRA Koninklijke Federatie van Belgische Transporteurs

16

GO

Gemeenschapsonderwijs (vroeger ARGO)

IWT

Instituut voor Wegtransport

OSP

Onderwijs voor Sociale Promotie (Volwassenenonderwijs)

OVSG

Onderwijssecretariaat voor Steden en Gemeenten

SAV

Koninklijke Beroepsvereniging Goederenvervoerders Vlaams Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest

SAV, (1997): Voor Electronic Dat Interchange: Veiligheid en controle noodzakelijk. SAVnews (01/97)

30

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

SMART Service System Steeds meer functies worden geïntegreerd in één systeem (GSM, radio, computer, digitale wegenmap,…). Met het SMART Service System wordt een waaier aan informatie verzameld betreffende de toestand van en de activiteiten rond het voertuig. Dit gebeurt zowel onderweg als bij het laden, het lossen of bij stilstand. Gegevens in verband met dagprestaties van de chauffeurs, de temperatuur van de lading, de gereden route, de plaats waar men zich bevindt worden continu geregistreerd en door middel van GSM communicatie overgebracht naar de dispatching centrale waar zij door het SMARTinfosysteem verwerkt worden.

De voordelen van het SMART Service Systeem zijn de volgende: − Van zodra de vrachtwagens de opslagplaats (centrale dispatching) verlaten, kan er continu gevolgd worden waar ze rijden of halt houden. − Men kan de kortste en /of snelste weg gemakkelijk volgen. − De te volgen weg kan continu gecorrigeerd worden of afgeleid rond verkeersopstoppingen. − Het assisteren en bieden van een optimale service bij het laden en lossen ten voordele van de klant.

Met dit systeem kan veel tijd en geld bespaard worden omdat het de hele vloot constant kan opvolgen. Bovendien krijgt de chauffeur volle17 dige ondersteuning vanuit de centrale dispatching .

17

SERV

Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen

TSO

Technisch Secundair Onderwijs

VDAB

Vlaamse Dienst voor Arbeid en Beroepsopleiding

VIZO

Vlaams Instituut Zelfstandig Ondernemen

VLOR

Vlaamse Onderwijsraad

VSKO

Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs

SAV, (1996); Wisent SMART Service System (3S). SAVnews (11/96).

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

4

31

BIBLIOGRAFIE Arbeidsmarktobservatorium voor Transport en Logistiek, (1997): Screening werkzoekende chauffeurs. Limburg.

Coppe, B. & Wanlin, F., (1997): Analyse de l’évolution des qualifications et des besoins de formation dans le secteur transport de l’arrondissement de Liège. Observatoire de l’Emploi, Liège.

Handleiding voor het maken van beroepsopleidingprofielen voor secundair en volwassenenonderwijs, Brussel, DvO, 1997.

IWT, (1994): Vakbekwaamheid. Vervoer onder geleide temperatuur. Brussel.

Philibert, C., (1986): Gevraagd: Chauffeurs. Beroepsprofiel van de vrachtwagenbestuurder. HIVA, Leuven.

Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar.

Garant, Leuven-Apeldoorn.

Ponet, F., (1995): Transportzakboekje. Kluwer.

Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer, (1997): Nota betreffende de beroepsopleiding en bijscholing van vrachtwagenchauffeurs. Brussel.

Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer, (1996): Profielen distributiechauffeur en vrachtwagenchauffeur. Brussel.

Van Olmen, J., (1997): Gevaarlijke goederen.

Velka Best Verkeersleermiddelen, (1990): Het chauffeursdiploma DDV-b. Administratie Goederenvervoer.

32

5

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

SAMENSTELLING ♦ 1

Rita Boutens, voorzitter Vaste kern NAAM

GELEDING Onderwijs

GO

Daniël Vanhaekendover

OVSG

Bavo Van Soom

VSKO

Ernest Sergooris Jean Tiesters

Overheid Sociale partners

Inspectie

Werner De Muelenaere

DvO

Jan Jansen

Werkgevers - SAV

Liliane De Wilde

Werkgevers - Febetra

Monique Hendrickx

Werknemers

Frank Van Thillo Raf Wouters

2

Toegevoegde leden

GELEDING

NAAM GO

Jan Van den Hende

CVPO

nihil

OVSG

Gilbert Meersman

VSKO

Omer Desender

Overheid

Inspectie

Jozef Verstraete

Sociale partners

Werkgevers - Febetra

Jef Wens

Werkgevers - SAV

Dirk De Vos

Onderwijs

Carine Focquaert

Experts

Sociaal Fonds Goederenvervoer

Rita Boutens

Werknemers - CVD

Marie-Rose Van Assche

VDAB

Bart Herregods Fons Gijsels

DBO

Remi Vervaet Dirk Fiers

VIZO ♦

Secretariaat: Willy Vermorgen, Vlor

Paul Van Muylem

DEEL II

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Vrachtwagenchauffeur-bijzondere transporten sector: vervoer subsector: wegvervoer goederen studiegebied: auto

Sectorcommissie beroepsopleidingsprofielen vervoer van de Vlaamse Onderwijsraad D/2001/6356/16

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

35

1

INLEIDING1

1.1

Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidingsprofiel

1.1.1

Gegevens beroepsprofiel

1.1.2

Sector Subsector Beroep Beroepsprofiel

: : : :

Gelegitimeerd door op Erkenning beroep

: : :

vervoer wegvervoer - goederen vrachtwagenchauffeur (m/v) onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor de vrachtwagenchauffeur koepelcommissie opleidingsprofielen 12 februari 1999 het beroep behoort niet tot de lijst van de gereglementeerde beroepen, maar er dienen een aantal voorwaarden vervuld te worden: 2 - beneden 21 jaar voorwaarden EU-richtlijn - getuigschrift voor vakbekwaamheid - geneeskundige schifting - rijbewijs CE

Gegevens beroepsopleidingsprofiel Sectorcommissie Benaming van het profiel

: :

Legitimator

:

Datum

:

1.2

Opdracht

1.2.1

Opdrachtgever

VERVOER beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur-bijzondere transporten Afdeling TSO/BSO Raad voor Volwassenenonderwijs Afdeling TSO/BSO: 15 juni 2001 Raad voor Volwassenenonderwijs: 26 juni 2001

De koepelcommissie Opleidingsprofielen stelde op de vergadering van 12 februari 1999 de vaste kern van de sectorcommissie opleidingsprofielen vervoer samen.

De koepelcommissie geeft op 12 februari 1999 de opdracht aan de sectorcommissie vervoer om een beroepsopleidingsprofiel met betrekking tot vrachtwagenchauffeur te maken.

1.2.2

Doelstellingen 1 De uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren.

2 De opleiding beter laten aansluiten bij de arbeidsmarkt.

3 De uitstroom van gekwalificeerde beroepsbeoefenaars te verhogen.

1 2

Afkortingen worden verklaard in hoofdstuk 4 - begrippen EEG-richtlijn 76/914 van 16 december 1976. EEG-verordening 3820/85 van 20 december 1985

36

1.3

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

Ontwikkelingsproces Het beroepsopleidingsprofiel wordt gemaakt volgens de handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor het secundair onderwijs en het volwassenenonderwijs, ontwikkeld door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling.

Het is afgeleid van het beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur. De eindconferentie van het beroepsprofiel vond plaats op 7 oktober 1998.

De sectorcommissie vergaderde op volgende dagen: 8 november 1999, 22 november 1999, 13 december 1999, 25 januari 2000, 26 januari 2001 en 29 mei 2001.

Het beroepsopleidingsprofiel werd afgewerkt op 29 mei 2001.

1.4

Legitimatie De afdeling TSO /BSO en de Raad voor Volwassenenonderwijs legitimeren het beroepsopleidingsprofiel. Het beroepsopleidingsprofiel wordt als advies aan de overheid voorgelegd.

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

2

SITUERING VAN DE OPLEIDINGEN

2.1

Gegevens uit de beroepenwereld

37

Zie het beroepsopleidingsprofiel ‘Vrachtwagenchauffeur’ blz. 3

2.2

Gegevens uit de opleidingenwereld Zie het beroepsopleidingsprofiel ‘Vrachtwagenchauffeur’ blz. 8

2.3

Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel Zie het beroepsopleidingsprofiel ‘Vrachtwagenchauffeur’ blz. 12 De opleidingsverstrekker maakt een keuze van één of meerdere clusters voor de specifieke opleiding ‘bijzondere transporten’ omdat de realisatie van alle clusters niet relevant is voor de opleiding en niet uitvoerbaar binnen de voorziene tijdsduur van de opleiding.

38

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

3

HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL

3.1

Benaming van het beroepsopleidingsprofiel Beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het onderzoek naar de kwalificatiebehoeften van de vrachtwagenchauffeur, beroepsprofiel vrachtwagenchauffeurbijzondere transporten genaamd.

3.2

Instapniveau Vooraleer een opleiding voor een gespecialiseerde chauffeur aan te vangen, dienen de basisvaardigheden aanwezig te zijn zoals beschreven in het beroepsopleidingsprofiel ‘Vrachwagenchauffeur-basis’.

3.3

Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel Globaal omschrijven we de elementaire basisvaardigheden, kennisvereisten en de beroepshoudingen die een beginnend vrachtwagenchauffeur verondersteld wordt te bezitten.

De opleidingverstrekker maakt een keuze van één of meerdere clusters voor de specifieke opleiding “bijzondere transporten’.

Elementaire vaardigheden Elementaire vaardigheden zijn vaardigheden die vereist zijn om het technisch verloop van het werkproces normaal te laten verlopen.

De beginnende vrachtwagenchauffeur kan: −

− − − − − − − − − − − − − −

verschillende soorten voertuigen, vrachtwagen solo, trekker met oplegger en vrachtwagen aanhangwagen, overeenkomstig de vigerende verkeersreglementering besturen de instrumenten aflezen en bedienen zich behoorlijk mondeling uitdrukken, verslag uitbrengen en rapporteren communicatiemiddelen gebruiken de onderneming op een gepaste wijze vertegenwoordigen beroepsverantwoordelijkheden opnemen op gepaste wijze met de verschillende documenten omgaan zich behelpen in onvoorziene situaties zich goed oriënteren zijn route plannen in functie van de opdracht en aanpassen in functie van de omstandigheden klein dagelijks onderhoud verzekeren en nodige controles uitvoeren defecten lokaliseren en beschrijven en zo mogelijk kleine herstellingen uitvoeren de Belgische en de Europese (bij internationaal vervoer) verkeersreglementering toepassen reisroutes uitstippelen en afstanden en rijtijden berekenen op verantwoorde wijze lasten tillen en dragen

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

39

Kennisvereisten Met vereiste kennis bedoelen we die kennisinhouden die werkelijk beroepsondersteunend werken en die noodzakelijk zijn voor het verwerven van de vereiste vaardigheden.

De vereiste kennis situeert zich op de volgende domeinen: 1 Onderhoudstechnologie en automechaniek −

Weten wat klein onderhoud is en de meest essentiële controles van het voertuig kennen.

2 Wetgeving Grondige kennis van de Belgische en de Europese verkeersreglementering en de gevolgen van het niet naleven ervan. − Praktische kennis van de wetgeving en de reglementeringen omtrent vervoerde goederen, in het bijzonder ADR, getuigschriften, wegenvignetten, vergunningen, rijverboden, rij- en rusttijden. −

3 Routeplanning −

Kennis omtrent de belangrijke nationale en Europese reisroutes, de aanwezigheid van douaneposten, overzetten, tunnels, bruggen en landschapskarakteristieken en kunnen bepalen waar tol geheven wordt.

4 Laad- en lostechnieken Kennis met betrekking tot geldende normen en richtlijnen voor het laden en lossen van goederen, richtlijnen voor het ordenen, verdelen, verankeren en afdekken van de lading. − Kennis van richtlijnen inzake veiligheid en hygiëne met betrekking tot de vervoerde goederen en het transportmiddel. −

5 Voertuigkenmerken −

Kennis van verschillende types vrachtwagens, hun opbouw en uitrusting, de onderdelen en de kenmerken.

6 Goederenkennis Elementaire kennis van de invloed van het transport op de getransporteerde goederen (bv. bewegende massa’s). − Kennis van soorten ladingen, verpakkingen. −

7 Welzijn op het werk −

Kennis van basisprincipes EHBO.

8 Informatieverwerking −

Basiskennis omtrent het werken met geautomatiseerde systemen zoals het inbrengen van gegevens in een boordcomputer.

40

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

9 Talenkennis −

Wie vervoer verzorgt dient over een basiskennis van een aantal talen te beschikken (Frans, Engels, Duits) zodanig dat men zich kan behelpen.

10 Administratie −

Kennis noodzakelijke documenten.

Houdingen − − − − −

bereid zijn de verkeersreglementering na te leven; de verantwoordelijkheid nemen bij het laden en het lossen; veilig en gezond werken; zelfstandig werken; bereid zijn zich flexibel op te stellen.

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

3.4

Concrete vertaalslag

3.4.1

Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen

41

Het beroepsopleidingsprofiel wordt afgeleid van het beroepsprofiel ‘vrachtwagenchauffeur’ (SERV oktober 1998).

3.4.2

Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel Het toegeleverde beroepsprofiel kan ondergebracht worden in type A: dat is een beroepsprofiel dat takenclusters omvat voorzien van kennis, houdingen en contextgegevens.

3.4.3

Selectie van takenclusters en taken De sectorcommissie besliste het BOP vrachtwagenchauffeur aan te vullen met een cluster specifieke vaardigheden.

De sectorcommissie zette de takenclusters van het beroepsprofiel om in een vaardigheidscluster: TAKENCLUSTERS UIT HET BEROEPSPROFIEL

GESELECTEERDE VAARDIGHEIDSCLUSTERS VOOR HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL

1 ATP – TRANSPORT ONDER GELEIDE

cluster 1: transport van goederen onder geleide temperatuur uitvoeren (ATP-transport)

TEMPERATUUR

3 ADR – TRANSPORT VAN GEVAARLIJKE STOFFEN

4 UITZONDERLIJK TRANSPORT 5 DISTRIBUTIE 6 BULKTRANSPORT 7 CONTAINERTRANSPORT 8 GLASTRANSPORT 9 AUTOTRANSPORT

cluster 2: tankwagen besturen cluster 3: transport gevaarlijke stoffen uitvoeren (ADR categorie A-B) cluster 4: uitzonderlijk transport uitvoeren cluster 5: distributiegoederen vervoeren cluster 6: bulktransport uitvoeren cluster 7: containertransport uitvoeren cluster 8: glastransport uitvoeren cluster 9: autotransport uitvoeren

42

3.4.4

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhouden en context Vaardigheden V1 = oriëntering Een cluster van vaardigheden waarmee de lerende/beginnende beroepsbeoefenaar kennis maakt. Hij/zij neemt deze vaardigheden waar of voert ze kort uit om een beter beeld te krijgen van de beroepsactiviteiten binnen de bedrijfstak.

V2 = onder begeleiding uitvoeren.

De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin het voordoen/nadoen een rol spelen of waarin de verantwoordelijkheid voor de uitvoering bij derden ligt.

V3 = zelfstandig uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij op eigen initiatief handelt of waarin de verantwoordelijkheid bij de lerende zelf ligt.

V4 = begeleidend uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij de verantwoordelijkheid voor de uitvoering door derden op zich neemt.

Ondersteunende kennis K1 = feitelijke kennis Deze kennis is op herkenning uit te voeren.

(Dit niveau kan omschreven worden door middel van werkwoorden van het type: reproduceren, bewust zijn, herinneren, herkennen, registreren, opnoemen, aanduiden, benoemen, opsommen…)

K2 = begripsmatige kennis Deze kennis is op inzicht terug te voeren.

(Begrijpen, verstaan, aantal aangeven, verband uitdrukken, bewijzen, voorbeelden geven, typeren, de essentie aangeven, omschrijven, met eigen woorden zeggen…)

K3 = kennistoepassing Deze kennis past de feitelijke en begripsmatige kennis toe.

(Gevarieerd aanwenden, uitwerken, beoordelen, evalueren, produceren, vergelijken met, structureren…)

K4 = integrerende kennis De kennis in nieuwe situaties toepassen en zoeken naar innovaties.

43

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

3.4.5

Concrete uitwerking van de vertaalslag Specifieke vaardigheidsclusters

CLUSTER 1: TRANSPORT VAN GOEDEREN ONDER GELEIDE TEMPERATUUR UITVOEREN (ATP-TRANSPORT)

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

1.1 De koelruimte op de voorgeschreven temperatuur brengen voor het in ontvangst nemen van de producten

V3

1.2 Bij het laden: − de staat van de verpakking nazien − de lading verdelen om een goede luchtstroming mogelijk te maken 1.2 De levensmiddelen onder de juiste temperatuur laden en de temperatuur tijdens het hele traject controleren

V3

V3

over de te vervoeren goederen (bederf en hygiëne) informatie inwinnen − thermostaten instellen − de gegevens die op de etiketten zijn vermeld − warmteverdeling in de koelruimte

V3

verschillende methodes voor het meten van de temperatuur de methodes toepassen elementaire kennis van koelprocessen specifieke eisen in verband met de veiligheid en hygiëne koeling van goederen en apparatuur specifieke reinigingsmethoden- en producten reinigingsvoorschriften

K2

−

−

− − −

−

1.3 Na het lossen de reinigingsregels op het voertuig toepassen

V3

− −

V3 K2 K2

V3 K1 K2 K2 K2 K2

44

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

CLUSTER 2: EEN TANKWAGEN BESTUREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

2.1 Tijdens het laden/lossen controleren of zelf laden/lossen: − de temperatuur controleren en indien nodig bijstellen − laad- en losdarmen aan/loskoppelen − lekken vaststellen en melden aan de verantwoordelijken − contaminatie voorkomen − veiligheidsmaatregelen toepassen − laad- en lostechnieken toepassen 2.2 De tank laten reinigen bij een erkende cleaningsinstallatie en erover waken dat men een attest ontvangt

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3

veiligheidsmaatregelen onverenigbaarheid van bepaalde stoffen − informatiebronnen betreffende de eigenschappen van de te vervoeren goederen, hanteren − −

K2 K2 V3

V3

CLUSTER 3: TANKTRANSPORT VOOR GEVAARLIJKE STOFFEN UITVOEREN (ADR CATEGORIE A-B)

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

3.1 ADR-regeling toepassen: − vereiste documenten nakijken en in orde brengen − voorgeschreven ADRsignalisatie aanbrengen − contaminatie voorkomen − gevaarlijke goederen vervoeren − bij een ongeval ingrijpen

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3 V3 V3 V3 V3

−

de vaardigheden en kennis van categorie D behoren reeds tot het pakket basisvaardigheden.

Zij worden uitgebreid.

45

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

CLUSTER 4: UITZONDERLIJKE TRANSPORT VERVOEREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

4.1 De vrachtwagen helpen laden/lossen en controle uitoefenen op de manier waarop geladen wordt − hefwerken bedienen − laden, lossen en stuwen met de rolkraan begeleiden − bij het laden de volgorde van lossen voorzien

V3

4.2 De vervoerde onderdelen goed aanslaan

V3

−

−

−

− −

4.3 De vereiste documenten, signalisatie en verlichting in orde brengen

V3

−

4.4 Het uitzonderlijk vervoer uitvoeren

V3

−

−

technieken voor het stapelen van goederen en het verdelen van het gewicht technieken voor het stuwen en verankeren van de lading de techniek om de vervoerde onderdelen aan te pikken en ze te kunnen lossen de bediening van een kraan een kraan bedienen elementaire kennis van reglementeringen betreffende: y vergunningen voor uitzonderlijk vervoer y bepalingen in verband met toegelaten afmetingen en massa’ y vereiste signalisatie en verlichting elementaire kennis van wettelijke voorschriften en veiligheidsvoorschriften inzake grootvolumetransporten wettelijke bepalingen in verband met uitzonderlijke transporten en te volgen reisroutes

K2

K2

K2

K2 V3 K2

K2

K2

46

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

CLUSTER 5: DITSTRIBUTIEGOEDEREN VERVOEREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan: − de goederen op paletten 5.1 De goederen laden en lossen V3 V3

of rolcontainers laden en lossen − met de laadklep en/of de transpalet werken − de lading oordeelkundig verdelen en vast maken − verschillende betalingswijzen hanteren

5.2 Levering uitvoeren tegen rembours 5.3 De route volgens de prioriteiten van levering en ophaling volgen 5.4 Vervoer van gevaarlijke colli verzorgen

V3 V3 V3

V3 V3

V3

ADR-voorschriften voor collivervoer − de ADR-voorschriften volgens categorie A en B voor collivervoer toepassen −

K2 V3

CLUSTER 6: EEN BULKTRANSPORT UITVOEREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

6.1De goederen laden en lossen: − de lading controleren − lekken controleren − de lading laten wegen − de laad- en losslang aan- en loskoppelen − druk tijdens het lossen controleren − lucht- en woelkranen hanteren − de situatie beoordelen mede in functie van de weersomstandigheden en het terrein

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3 met de vrachtwagencombinatie zeer nauwkeurig manoeuvreren − nagaan waar de laden/lossen − weegprocedures −

V3 V3 K2

47

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

CLUSTER 7: EEN CONTAINERTRANSPORT UITVOEREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

7.1 De goederenladen en lossen: − het op- en afzetten van een lege container controleren − de container (op gaten, roest, netheid, hoogte, zeil) controleren − gegevens in de computer op de haventerminal inbrengen − een volle container uithalen/inleveren − het nummer, de uiterlijke staat en de verzegeling van de container controleren − bij stuwing de goederen controleren/assisteren bij de controle

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3 de twist-locks of sluitsystemen gebruiken − de modaliteiten ter controle van interchange (uitwisseling van container) − de specifieke vrachtdocumenten en containerdocumenten (boekingsnummers, containernummers) − zich infomeren over de plaatselijke gebruiken op de laad- en losterminals −

V3 K2

K2

V3

CLUSTER 8: EEN GLASTRANSPORT UITVOEREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

8.1 glas laden en lossen: − de oplegger sluiten/openen − de geopende oplegger in de laagste stand over de bok met glas heen/terug rijden; − de oplegger omhoog/omlaag laten komen − het glas met luchtkussen borgen

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

V3 −

zeer nauwkeurig manoeuvreren om het glas niet te breken

V3

−

het gebruik van luchtkussens

K2

48

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

CLUSTER 9: EEN AUTOTRANSPORT UITVOEREN

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

9.1 Auto’s laden en lossen: − de auto’s besturen − de sleutels en de documenten van de vervoerde auto’s beheren − de auto’s stapelen en vastzetten rekening houdend met de variërende hoogte van auto en lading − gedeeltelijk hydraulische laad- en losinrichting bedienen − op de laad- en losvolgorde letten

3.4.6

Mate van Ondersteunende kennis en Mate van beheersing vaardigheden beheersing De beginnende beroepsbeoefenaar kent: De beginnende beroepsbeoefenaar kan:

3 de verschillende soorten ladingen (personenauto’s, bestelwagens, caravans) − uitvoerings- en uitrustingsbijzonderheden van de diverse autotransportsystemen − enige types autotransportsystemen gebruiken − de laad- en losinrichting bedienen −

K2

K2

V3 V3

Beroepshoudingen Met ‘houdingen’ bedoelen we algemene eigenschappen, attitudes, persoonlijkheids- en gedragskenmerken die functioneel zijn in het arbeidsproces. Houdingen zijn minder gebonden aan specifieke taken. Het is het geheel van affectieve eigenschappen die onmisbaar zijn voor de uitoefening van het beroep.

3.4.7

HOUDING

OMSCHRIJVING

Flexibiliteit

Bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden o.m. middelen, doelen, mensen en procedures

Veiligheidsbewustzijn

Actief en pro-actief gericht zijn op veiligheid en op het voorkomen van situaties die personen kunnen schaden

Imagobewustzijn

Aandacht voor de impact die het eigen gedrag en voorkomen op anderen kunnen hebben en de vereiste attitudes en mentaliteit aannemen

Zelfstandigheid

Bereid zijn om zelfstandig, zonder hulp of toezicht gedurende lange tijd zijn taken uit te voeren

Klantgericht zijn

Zich correct, efficiënt en vriendelijk gedragen tegenover een klant

Contextgegevens Met bijzondere arbeidsomstandigheden worden die arbeidsomstandigheden bedoeld die typisch zijn voor de vrachtwagenchauffeur.

De transportsector kan als een sector voor kleine en middelgrote ondernemingen worden beschouwd met tal van bedrijven met een familiaal karakter en een eerder vlakke hiërarchie. Naast de vrachtwagenchauffeurs die de transporten ver-

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

49

zorgen werken er dispatchers die het contact met de chauffeurs verzorgen vanuit het bedrijf. Vaak plannen zij ook de verschillende transporten en de te volgen routes. Daarnaast zijn er mecaniciens die instaan voor het onderhoud aan de voertuigen. In een aantal gevallen werkt de baas van het bedrijf mee als dispatcher of soms zelfs als chauffeur. In de grotere bedrijven kunnen meer functies onderscheiden worden. Zij hebben vaak aparte diensten.

De vrachtwagenchauffeurs worden bij voorkeur ingeschakeld in welbepaalde opdrachten. Ze zullen bijvoorbeeld steeds welbepaalde bestemmingen, vrachten en klanten toegewezen krijgen. Op die manier raken zij beter vertrouwd met de route, de te volgen procedures bij het laden en lossen, de contactpersonen, de vereiste documenten. De functie van vrachtwagenchauffeur brengt met zich mee dat hij /zij minder gelegenheid heeft om deel te nemen aan het sociaal en familiaal leven. Vooral vrachtwagenchauffeurs die instaan voor internationaal transport zijn soms gedurende langere tijd onderweg en kunnen minder tijd thuis doorbrengen.

Ook vrachtwagenchauffeurs die geen internationaal transport verzorgen moeten geregeld op onregelmatige tijdstippen werken en kennen soms lange werkdagen.

Het mobiliteitsprobleem wordt erger en reglementeringen met betrekking tot de veiligheid worden strenger. Dit geeft aanleiding tot meer stress. Bovendien neemt de tolerantie tegenover het wegtransport af.

Aan het beroep zijn een aantal bijkomende risico’s verbonden, waar de leersituatie preventief aandacht aan kan schenken: Risico op verkeersongevallen Er is een risico op ongevallen omdat de vrachtwagenchauffeur veel tijd doorbrengt op de weg. Bovendien bestuurt hij /zij in de meeste gevallen een lang en zwaar voertuig waarmee manoeuvreren niet gemakkelijk is. De veiligheid wordt tevens beïnvloed door levensomstandigheden, door de staat van het voertuig en door de andere weggebruikers. Het rijden vereist een ononderbroken aandacht van de vrachtwagenchauffeur. Verslapte aandacht, vermoeidheid of misselijkheid kunnen leiden tot ongelukken.

Preventie: Het voertuig leren op een veilige en efficiënte manier besturen en zich houden aan verkeersreglementen en aan de EU verordening inzake de rij- en rusttijden. Voorzien in een goed onderhoud van de voertuigen. De opleiders wijzen erop dat: − de vrachtwagenchauffeur niet mag rijden onder invloed van drank of medicatie − de vrachtwagenchauffeur voldoende uitgerust is vooraleer de rit aan te vangen − de vrachtwagenchauffeur goede eetgewoonten aankweekt.

Verdeling van de goederen Bij een slechte verdeling van de lading bestaat het risico dat het voertuig kantelt bij het uitvoeren van bepaalde manoeuvres.

Preventie: Leren deskundig laden van het voertuig en de situatie correct inschatten voordat manoeuvres uitgevoerd worden.

Behandelen van gevaarlijke stoffen Er bestaat een verhoogde kans op gevaar bij het transport van gevaarlijke stoffen, maar eveneens tijdens het tanken of het hanteren van oliehoudende stoffen.

50

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

Preventie: Er geldt een strikt rookverbod tijdens het tanken. Leren toepassen van de wettelijke en de afgesproken veiligheidsrichtlijnen in verband met het ADRtransport. Leren omgaan met een brandblusser.

Hef- en tiltechnieken Lange ritten kunnen op de duur belastend zijn voor de rug. Het heffen en tillen van lasten tijdens laden en lossen kan eveneens belastend zijn.

Preventie: Leren toepassen van de juiste hef- en tiltechnieken. Daarnaast strekt het tot aanbeveling een goede houding aan te nemen tijdens het rijden en op geregelde tijdstippen de benen te strekken.

3.5

Niveau van het beroepsopleidingsprofiel De Handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen (Dienst voor Onderwijsontwikkeling, 1998) omschrijft de niveaus van kwalificatie als volgt: Niveau 1: Een kwalificatie die vrij snel kan worden verworven en die betrekkelijk eenvoudig werk omvat; Niveau 2: Een kwalificatie die vooral praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd binnen de grenzen van de aangeleerde technieken; Niveau 3: Een kwalificatie die vooral praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd en ook andere verantwoordelijkheid omvat, zoals leiding en coördinatie; Niveau 4: Een kwalificatie die het mogelijk maakt op autonome of onafhankelijke manier verantwoordelijkheid op te nemen voor planning en /of leiding en /of beheer; Niveau 5: Een kwalificatie die het mogelijk maakt op autonome en onafhankelijke manier verantwoordelijkheid op te nemen voor planning en /of leiding en /of beheer met beheersing van de wetenschappelijke achtergronden.

De graad van verantwoordelijkheid, de mate van complexiteit en transfer zijn afhankelijk van de mate van begeleiding. De vrachtwagenchauffeur draagt een grote verantwoordelijkheid. Het beroep wordt steeds complexer door de toenemende technologie. Ondanks het feit dat de chauffeur werkt in een min of meer afgebakende sectie van de sector (tankvervoer, bulkvervoer, enz) vergt het beroep een hoge mate van transfer. De chauffeur dient zich soepel op te stellen.

3.6

Begrippen ADR

Accord Européen relatif au transport international de marchandises dangereuses par route

BSO

Beroepssecundair Onderwijs

BuSO

Buitengewoon Secundair Onderwijs

CVD

Christelijke Vervoerarbeiders en Diamantbewerkers

CVPO

Cel voor Provinciaal Onderwijs

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

51

DBO

Dienst voor beroepsopleiding

DBSO

Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs

DvO

Dienst voor Onderwijsontwikkeling

EDI

EDI is de uitwisseling van handelsdocumenten in een standaardformaat tussen de computersystemen van twee of meer handelspartners. De uitwisseling van traditionele papieren documenten zoals offertes, bestelformulieren en facturen wordt hierdoor overbodig. De voorwaarde om dergelijke uitwisseling mogelijk te maken is dat de verzenders en de ontvangers van elektronische documenten de EDI software gebruiken om de elektronische informatie te verwerken en door te geven aan de bestaande computertoepassingen. Standaard EDI softwareprogramma’s zijn beschikbaar voor gebruik op alle computersystemen.

3 De voordelen van het gebruik van EDI zijn de volgende : − Er kunnen kosten bespaard worden op administratief vlak doordat de hoeveelheid manueel werk om documenten op te stellen en te verzenden afneemt. − De informatie wordt automatisch ingevoerd in de eigen computertoepassing. Daardoor wordt het opnieuw inbrengen van gegevens vermeden en de kans op fouten verlaagd. − Doordat de administratie beperkt wordt kunnen vragen sneller beantwoord worden. − Een betere en vluggere communicatie versterkt de relatie tussen de handelspartners.

FEBETRA Koninklijke Federatie van Belgische Transporteurs

GO

Gemeenschapsonderwijs (vroeger ARGO)

IWT

Instituut voor Wegtransport

OSP

Onderwijs voor Sociale Promotie (Volwassenenonderwijs)

OVSG

Onderwijssecretariaat voor Steden en Gemeenten

SAV

Koninklijke Beroepsvereniging Goederenvervoerders Vlaams Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest

SMART Service System Steeds meer functies worden geïntegreerd in één systeem (GSM, radio, computer, digitale wegenmap,…). Met het SMART Service System wordt een waaier aan informatie verzameld betreffende de toestand van en de activiteiten rond het voertuig. Dit gebeurt zowel onderweg als bij het laden, het lossen of bij stilstand. Gegevens in verband met dagprestaties van de chauffeurs, de temperatuur van de lading, de gereden route, de plaats waar men zich bevindt worden continu geregistreerd en door middel van GSM communicatie overgebracht naar de dispatching centrale waar zij door het SMARTinfosysteem verwerkt worden.

De voordelen van het SMART Service Systeem zijn de volgende: − Van zodra de vrachtwagens de opslagplaats (centrale dispatching) verlaten kan er continu gevolgd worden waar ze rijden of halt houden.

3

SAV, (1997): Voor Electronic Dat Interchange: Veiligheid en controle noodzakelijk. SAVnews (01/97)

52

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

− Men kan de kortste en /of snelste weg gemakkelijk volgen. − De te volgen weg kan continu gecorrigeerd worden of afgeleid rond verkeersopstoppingen. − Het assisteren en bieden van een optimale service bij het laden en lossen ten voordele van de kant.

Met dit systeem kan veel tijd en geld bespaard worden omdat het de hele vloot constant kan opvolgen. Bovendien krijgt de chauffeur volle4 dige ondersteuning vanuit de centrale dispatching .

4

SERV

Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen

TSO

Technisch Secundair Onderwijs

VDAB

Vlaamse Dienst voor Arbeid en Beroepsopleiding

VIZO

Vlaams Instituut Zelfstandig Ondernemen

VLOR

Vlaamse Onderwijsraad

VSKO

Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs

SAV, (1996); Wisent SMART Service System (3S). SAVnews (11/96).

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

4

53

BIBLIOGRAFIE Arbeidsmarktobservatorium voor Transport en Logistiek, (1997): Screening werkzoekende chauffeurs. Limburg.

Coppe, B. & Wanlin, F., (1997): Analyse de l’évolution des qualifications et des besoins de formation dans le secteur transport de l’arrondissement de Liège. Observatoire de l’Emploi, Liège.

Handleiding voor het maken van beroepsopleidingprofielen voor secundair en volwassenenonderwijs, Brussel, DvO, 1997.

IWT, (1994): Vakbekwaamheid. Vervoer onder geleide temperatuur. Brussel.

Philibert, C., (1986): Gevraagd: Chauffeurs. Beroepsprofiel van de vrachtwagenbestuurder. HIVA, Leuven.

Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar.

Garant, Leuven-Apeldoorn.

Ponet, F., (1995): Transportzakboekje. Kluwer.

Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer, (1997): Nota betreffende de beroepsopleiding en bijscholing van vrachtwagenchauffeurs. Brussel.

Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer, (1996): Profielen distributiechauffeur en vrachtwagenchauffeur. Brussel.

Van Olmen, J., (1997): Gevaarlijke goederen.

Velka Best Verkeersleermiddelen, (1990): Het chauffeursdiploma DDV-b. Administratie Goederenvervoer.

54

5

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BIJZONDERE TRANSPORTEN

SAMENSTELLING ♦ 1

Rita Boutens, voorzitter Vaste kern NAAM

GELEDING Onderwijs

GO

Daniël Vanhaekendover

OVSG

Bavo Van Soom

VSKO

Ernest Sergooris Jean Tiesters

Overheid Sociale partners

Inspectie

Werner De Muelenaere

DvO

Jan Jansen

Werkgevers - SAV

Liliane De Wilde

Werkgevers - Febetra

Monique Hendrickx

Werknemers

Frank Van Thillo Raf Wouters

2

Toegevoegde leden

GELEDING

NAAM GO

Jan Van den Hende

CVPO

nihil

OVSG

Gilbert Meersman

VSKO

Omer Desender

Overheid

Inspectie

Jozef Verstraete

Sociale partners

Werkgevers - Febetra

Jef Wens

Werkgevers - SAV

Dirk De Vos

Onderwijs

Carine Focquaert

Experts

Sociaal Fonds Goederenvervoer

Rita Boutens

Werknemers - CVD

Marie-Rose Van Assche

VDAB

Bart Herregods Fons Gijsels

DBO

Remi Vervaet Dirk Fiers

VIZO ♦

Secretariaat: Willy Vermorgen, Vlor

Paul Van Muylem