Onderzoeksrapport Agentschap Onroerend Erfgoed Restanten van twee arbeiderswoningen in de Advokaatstraat te Boom Eindverslag van een toevalsvondst
2022Restanten van twee arbeiderswoningen in de Advokaatstraat te Boompagina 2 van 43 COLOFON RestantenTITEL van twee arbeiderswoningen in de advokaatstraat te Boom Eindverslag van een toevalsvondst OnderzoeksrapportenREEKS agentschap Onroerend Erfgoed nr. 222 AUTEURS Geert Vynckier, Koen De Groote, Brigitte Cooremans, Kristof Haneca, An Lentacker En Johan Van Laecke JAAR VAN UITGAVE Een2022uitgave van agentschap Onroerend Erfgoed Wetenschappelijke instelling van de Vlaamse Overheid, Beleidsdomein Omgeving Published by the Flanders Heritage Agency Scientific Institution of the Flemish Government, policy area Environment VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Gonda Callaert DeOMSLAGILLUSTRATIEkeldersvandetwee arbeiderswoningen Copyright Onroerend Erfgoed, foto: Geert Vynckier agentschap Onroerend Erfgoed Havenlaan 88 bus 5 1000 Brussel T +32 2 553 16 50 www.onroerenderfgoed.beinfo@onroerenderfgoed.be Dit werk is beschikbaar onder de Modellicentie Gratis Hergebruik v1.0. This work is licensed under the Free Open Data Licence v.1.0. Dit werk is beschikbaar onder een Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationaal-licentie. http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/Bezoek om een kopie te zien van de Thislicentie.workis licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License. To view a copy of this license, visit D/2022/3241/ISSNhttps://doi.org/10.55465/SCKP6522http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/.1371-4678175 /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// RESTANTEN VAN ARBEIDERSWONINGTWEEENINDEADVOKAATSTRAATTEBOOM Eindverslag van een toevalsvondst //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////GEERTVYNCKIER,KOENDEGROOTE,BRIGITTECOOREMANS,KRISTOFHANECA,ANLENTACKERENJOHANVANLAECKE
10.410.37.pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////4van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022INHOUD3.1ALGEMENEBEPALINGEN83.2DEVRAAGSTELLINGMETBETREKKINGTOTDEARCHEOLOGISCHESITE.83.3RANDVOORWAARDENBIJTOEVALSVONDSTEN......................................................................96.1LANDSCHAPPELIJKECONTEXT116.2HISTORISCHEENARCHEOLOGISCHECONTEXT117.1BODEMKUNDIGESITUATIE....................................................................................................142SPORENENSTRUCTUREN......................................................................................................147.3VONDSTEN.............................................................................................................................187.3.1HETAARDEWERK.......................................................................................................................................187.3.2BOUWMATERIAAL217.3.3GLAS.......................................................................................................................................................227.3.4METAAL237.3.5STENENVOORWERPEN................................................................................................................................237.3.6MUURBEPLEISTERING247.3.7DIERLIJKBOT.............................................................................................................................................247.3.8HOUT247.3.9ZADENENVRUCHTEN247.4INTERPRETATIEVANDEARCHEOLOGISCHESITE259.1LITERATUUR...........................................................................................................................299.2DIGITALEBRONNEN...............................................................................................................2910.1INVENTARISVANDEFOTO’S3010.2FOTO’S32LIJSTVANSPOREN37LIJSTVANDEVONDSTEN4010.5LIJSTVANSTALEN431INLEIDING.....................................................................................................................52ADMINISTRATIEVEGEGEVENSVANHETPROJECT......................................................73DEONDERZOEKSOPDRACHT84WERKWIJZEENSTRATEGIEVANDEOPGRAVING105AANPAKVERDERONDERZOEK,ONDERZOEKSVRAGENENPOTENTIEELVOORWETENSCHAPPELIJKONDERZOEK106RELEVANTEVOORKENNISENRUIMERECONTEXT117BESCHRIJVINGVANDESITE148SAMENVATTING.........................................................................................................279BIBLIOGRAFIE.............................................................................................................2910BIJLAGEN....................................................................................................................30
152022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina5van431INLEIDINGTijdensriolerings-enwegeniswerkenindeAdvokaatstraatteBoom,tussenhuisnummers31en39,endeEsperantostraatwerdenbijhetafgravenvanhetwegdekbakstenenmuurfunderingenaangetroffen(fig.1en2).DeaannemervandewerkenendestadBoommelddendezearcheologischetoevalsvondstbijhetagentschapOnroerendErfgoedvandeVlaamseOverheid.GeertVynckier,archeoloogvanhetagentschap,kwamop12/10/2018terplaatse(fig.3).Devrijgekomensporenwerdenonderzochtopen16/10/2018dooreenploegvanhetagentschapbestaandeuitéénarcheoloog,tweedepotmedewerkerseneenlandmeterexpertbijgestaandoorKristofVerelst1HetonderzoeksgebiedligtaandenoordelijkerandvanhetcentrumenbevindtzichopongeveeréénkilometertennoordenvandeRupelopdenoordelijkehellingvandevalleiopeenhoogtevanca.11,70mTAW.Figuur1:Lokalisatievandetoevalsvondstopdetopografischekaart(©AGIV).1ArcheoloogeninwonervanBoom.
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////6van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022Figuur2:LokalisatievandetoevalsvondstophetGRB(©AGIV).Figuur3:Toestandophetterreinop09/10/2018(©GemeenteBoom:VanAkenJochim).
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina7van432ADMINISTRATIEVEGEGEVENSVANHETPROJECT (Antwerpen, Advokaatstraat 31 39) Projectcode 2018J144 Naam en erkenningsnummer erkende archeoloog Agentschap Onroerend Erfgoed OE/ERK/Archeoloog/2015/00001(OE) Veldwerkleider Geert Vynckier Locatiegegevens van het onderzochte gebied Provincie Antwerpen Gemeente Boom Deelgemeente Boom Adres Advokaatstraat 31 39/Esperantostraat Toponiem / Boundingbox in Lambertcoördinaten (EPSG:31370) Punt1 : x: 197796.54m, y: 149835.15 Punt2 : x: x:197815.24m y: 149852.28 Kadastrale informatie Openbaar domein Toevalsvondst Datum vondst 09/10/2018 Datum melding 09/10/2018 (ID 354) Dossiernummer ID 352 Begin- en einddatum veldwerk 15/10/2018 tot 16/10/2018 Oppervlakte van het onderzoeksgebied 160m² Terreinwerk Rudi Roosen, Geert Vynckier en Jos Wijnants Opmetingen en aanmaak kaartmateriaal Johan Van Laecke Tekenwerk, plannen en lay-out Sylvia Mazereel en Johan Van Laecke Fotografie terrein en vondsten Geert Vynckier Rapportage Geert Vynckier, Koen De Groote, Brigitte Cooremans, Kristof Haneca, An Lentacker en Johan Van Laecke
De Memorie van Toelichting van het Onroerenderfgoeddecreet vult aan: Artikel 5.1.4. (…) De bij decreet opgelegde bewaarmogelijkheden blijven gedurende tien dagen van kracht. Gedurende deze periode beschikt de Vlaamse overheid over de nodige tijd om de noodzakelijke vaststellingen te doen of te laten doen op het terrein. De Vlaamse overheid werkt zoveel mogelijk samen met de betrokken onroerenderfgoedgemeente(n). Op basis van de terreinevaluatie kan de Vlaamse overheid de termijn van tien dagen verlengen of inkorten. Eventuele financiële tegemoetkomingen als gevolg van een termijnverlenging kunnen in uitvoeringsbesluiten worden behandeld (zoals bepaald in artikel 10.3.3). Omdat deze financiële tegemoetkomingen volledig voor rekening van de Vlaamse overheid zijn, is de Vlaamse administratie volledig voor het proces van toevalsvondsten bevoegd.
VRAAGSTELLING MET BETREKKING TOT DE ARCHEOLOGISCHE SITE
Na het onderzoek, vermeld in het derde lid, 3°, kan het agentschap de termijn van tien dagen inkorten of verlengen. Het agentschap brengt de zakelijkrechthouder en de gebruiker daarvan per beveiligde zending op de hoogte. Na het verstrijken van de termijn zijn de zakelijkrechthouder, de gebruiker en de vinder niet langer onderworpen aan het passiefbehoudsbeginsel voor archeologisch erfgoed voor wat betreft de gemelde vondst.
De Vlaamse Regering kan de nadere regels daarvoor bepalen.
Aangezien het hier een toevalsvondst betreft, is een voorafgaande vraagstelling normaal niet aan de orde. Het doel van het onderzoek van een toevalsvondst beperkt zich tot inzicht te verkrijgen in de aard van de aangetroffen archeologische sporen en vondsten, hun datering en indien van toepassing hun relatie en fasering, alsook het ex situ bewaren van de vondsten die dreigen vernietigd te worden.
Het Onroerenderfgoedbesluit van de Vlaamse Regering van 16 mei 2014 betreffende de uitvoering van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 (gewijzigd bij besluit van de Vlaamse Regering van 4 december 2015) vervolledigt als volgt: Artikel 5.5.4. Met toepassing van artikel 5.1.4 van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 en in afwijking van artikel 5.5.1 tot en met artikel 5.5.3 van dit besluit geldt voor archeologische vooronderzoeken met ingreep in de bodem en archeologische opgravingen die volgen op een toevalsvondst en uitgevoerd worden door het agentschap, een onmiddellijke toelating. Een toevalsvondst dient steeds op korte termijn behandeld te worden. Hierdoor beperkt de onderzoeksopdracht zich tot het evalueren van het bodemarchief en het ex situ bewaren van mogelijk archeologisch materiaal dat dreigt vernietigd te worden. Binnen de context van een toevalsvondst kan een voorafgaandelijk bureauonderzoek niet plaatsvinden. Dit bureauonderzoek dat de landschappelijke, bodemkundige, historische en archeologische voorkennis van de vindplaats verzamelt, is noodzakelijkerwijze na het terreinonderzoek gebeurd; de resultaten zijn in dit eindverslag 3.2opgenomen.DE
toevalsvondsten,pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////8van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom20223DEONDERZOEKSOPDRACHT3.1ALGEMENEBEPALINGENHetOnroerenderfgoeddecreetvan12juli2013vermeldthetvolgendeinverbandmetonderHoofdstuk5.Archeologie–Onderafdeling4.Toevalsvondsten: Art. 5.1.4. Iedereen die, op een ander moment dan bij het uitvoeren van een archeologisch vooronderzoek, een archeologische opgraving of het gebruik van een metaaldetector, een roerend of onroerend goed vindt waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat het archeologische erfgoedwaarde heeft, is verplicht daarvan binnen drie dagen aangifte te doen bij het agentschap. De Vlaamse Regering kan de nadere regels daarvoor bepalen. In voorkomend geval brengt het agentschap de zakelijkrechthouder en de gebruiker van de betrokken percelen, als ze niet de vinder zijn, en de gemeenten waar de vondsten worden gedaan ervan op de hoogte dat er vondsten zijn gedaan die vermoedelijk archeologische erfgoedwaarde hebben en wat de rechtsgevolgen daarvan zijn. De zakelijkrechthouder, de gebruiker en de vinder moeten tot de tiende dag na de aangifte: 1° de archeologische artefacten en hun vindplaats in onveranderde toestand bewaren; 2° de archeologische artefacten en hun context tegen beschadiging of vernieling beschermen; 3° de archeologische artefacten en hun context toegankelijk maken voor onderzoek door het agentschap.
Figuur 4: De Onroerendopschonenbeterarcheologischegraafwerkenenkelegraafmachineaanwezigevoerdebijkomendeuitomderestentekunnen(©agentschapErfgoed).
BIJ TOEVALSVONDSTEN
De randvoorwaarden noodzakelijk voor het onderzoek van een toevalsvondst worden beschreven in artikel 5.1.4. van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013: ‘De zakelijkrechthouder, de gebruiker en de vinder moeten tot de tiende dag na de aangifte de archeologische artefacten en hun vindplaats in onveranderde toestand bewaren, de archeologische artefacten en hun context tegen beschadiging of vernieling beschermen, de archeologische artefacten en hun context toegankelijk maken voor onderzoek door het agentschap’ Alhoewel de werken aan de riolering en de weg volop bezig waren stelde de aannemer het terrein ter beschikking van het onderzoek. De aannemer leende eveneens een graafmachine met platte bak uit om enkel bijkomende graafwerken uit te voeren. Dit gebeurde onder begeleiding van de archeoloog.
Hierdoor konden de resten gemakkelijker worden opgeschoond en onderzocht (fig. 4). De uitgegraven grond werd door de aannemer afgevoerd. Tijdens het onderzoek konden de verdere werken ongestoord verder gaan op een andere plaats.
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina9van43Uiteindelijkkunnenweaandehandvanhetcartografischenhistorischonderzoekaangevuldmetdearcheologischegegevensophetterreinvolgendeonderzoeksvragenvooropstellen: • Waartoe behoren deze bakstenen muur- en funderingsresten? • Hoe oud zijn deze constructies? • Behoren ze tot eenzelfde fase? • Is er een evolutie vast te stellen binnen de verschillende onderdelen van de constructie? • Kunnen de archaeologica bijdragen tot de interpretatie van de aanwezige sporen en hun datering? • Welke vruchten werden geteeld in de achterliggende tuinen? • Kunnen deze waarnemingen gekoppeld worden aan wat uit geschreven, grafische, cartografische en fotografische bronnen is geweten over deze constructies? 3.3 RANDVOORWAARDEN
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////10van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom20224WERKWIJZEENSTRATEGIEVANDEOPGRAVINGHetonderzoekopdesitewerduitgevoerddooreenteamvanhetagentschapOnroerendErfgoedsamengestelduit2depotmedewerkers(RudiRoosenenJosWijnants)enéénarcheoloog(GeertVynckier).Deopmetingenenhetverdereverwerkenvandeplannengebeurdendooreenlandmeterexpert(JohanVanLaecke)enarcheologischtekenaar(SylviaMazereel).InwonervanBoomentevensarcheoloog,KristofVerelst,kwamenkeleurenmeehelpenophetterrein.Deopgravingstrategiebestonderindeaanwezigerestenzogoedmogelijkzichtbaartemakenzodatdezekondenonderzochtenbeschrevenworden.Geziendeomstandighedenkonhetvlakslechtsgedeeltelijkopgeschoondworden.Ophetterreinwassnelduidelijkdatereenkelderaanwezigwas.Tijdenshetmetdegraafmachinedoorsnijdenvandezekeldersteldenwevastdatopca.50cmdiepteeenbakstenenvloeraanwezigwas.Aangeziendevullingvandekeldereenzelfdehomogeneopvullingslaagbleekbeslotenwedevolledigekelderuittegraven.Eengrootdeelvandeaangetroffenconstructieskoninsitubewaardblijven.Alleendestrokenwaarderioleringendenutsleidingenkomenteliggenzoudenwordenuitgegraven.Deuitvoeringvanditonderzoek,deregistratieenopgravingvandegemeldetoevalsvondst,vondplaatsvolgensdebepalingenvanhetOnroerenderfgoeddecreet(2013)zoalsbeschrevenindeCodevanGoedePraktijkvoordeuitvoeringvanenrapporteringoverarcheologischvooronderzoekenarcheologischeopgravingenenhetgebruikvanmetaaldetectoren(versie4.0)2.Hetvoorzieneveldwerkwerdvolledigafgerond.Deuitgewerkteresultatenvanditarcheologischonderzoek,deverdereverwerkingvandeonderzoeksgegevensenvondsten,endeinterpretatievandesitebinnenderuimerehistorischecontextvormenhetonderwerpvanditeindverslag.5AANPAKVERDERONDERZOEK,ONDERZOEKSVRAGENENPOTENTIEELVOORWETENSCHAPPELIJKONDERZOEKDestudiebeperktzichtotcasegebondenonderzoeksvragengesteldin§3.2.2Erwerdtijdenshetonderzoekgeenmetaaldetectorgebruiktdaarhetterreinhiervoornietgeschiktwas.
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina11van436RELEVANTEVOORKENNISENRUIMERECONTEXT6.1LANDSCHAPPELIJKECONTEXTHetonderzochtegebiedisgelegeninhetnoordelijkdeelvandestadBoom.HetligtopopenbaardomeininhetmiddenvandeEsperantostraatenhetkruispuntmetdeAdvokaatstraat.Intotaalwerdongeveer160m2onderzocht.Detopvandeaangetroffenconstructiesbevondzichtussen11,30mTAWinhetnoordenen11,10mTAWinhetzuidenvandeonderzochtezone.6.2HISTORISCHEENARCHEOLOGISCHECONTEXTGezienheteentoevalsvondstbetreftwaarbijhethistorischenarcheologischkaderpasnahetveldwerkkonwordenonderzocht,beperktonderstaandoverzichtzichlogischerwijzetotdehistorischeenarcheologischecontextrelevantvoordevondstopzich.VoorditgedeeltevandegemeenteBoomzijnnietveelhistorischegegevensbeschikbaar.Wekunnenonsvoorlopigalleenbaserenophetaanwezigehistorischkaartmateriaal.DezezonevandestadBoomwasinde18deeeuwnogakker-enweidelandafgezoomdmetbomenenstruikenzoalstezienopdekaartvanGraafdeFerrarisuit17711778(fig.4).OpdeAtlasderBuurtwegenuit1840staatopdehoekvandeAdvokaatstraatendelatereEsperantostraat,dieopdatogenbliknogeensteegjewasenbijgevolgveelsmaller,eenwoonblokvan9huisjesmeteentuintjedieallenafgeslotenwarenmeteentuinmuur(fig.5en6).Deaangetroffenbakstenenmuurfunderingenkomenovereenmetdetweehuisjesnettenwestenvanhetsteegje,voorlopervandeEsperantostraat.OpdekaartvanPoppvanenkelejarenlateruit18421880,ishetsteegjevandelatereEsperantostraatslechtsummierteherkennenenwordtdeAdvokaatstraataandeoostelijkezijdevanhetsteegjeverdervolgebouwd(fig.7en8).DewoningenwaarvandefunderingenwerdenaangetroffenzijnopdekaartvanPoppnogsteedszichtbaar.Figuur4:DelocatievanhetonderzochtegebiedopdekaartvanGraafdeFerraris(©AGIV).
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////12van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022Figuur5:DelocatievanhetonderzochtegebiedopAtlasderBuurtwegen(©AGIV).Figuur6:DetailvanhetonderzochtegebiedopAtlasderBuurtwegen(©AGIV).
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina13van43Figuur7:DelocatievanhetonderzochtegebiedopdekaartvanPopp(©AGIV).Figuur8:DetailvanhetonderzochtegebiedopdekaartvanPopp(©AGIV).Indeonmiddellijkeomgevingvandezesitewerdengeengrootscheepseonderzoekenuitgevoerd.AlleenwerdenertweetoevalsvondstengemeldindeAdvokaatstraatinoktober2017tenzuidwestenvandezetoevalsvondst.Hetgingtelkensomenkelebakstenenmuurfunderingen3,restantenvanwoningen.EenderdeenvierdetoevalsvondstbevondenzichopdehoekvandeAdvokaatstraatendeEsperantostraat4eneendeelvandeEsperantostraat5.Dezewerdensamengedocumenteerdinseptember2017.3Vynckier2018b,5459,AgentschapOnroerendErfgoed2021aenAgentschapOnroerendErfgoed2021b.4Vynckier2018a,3845;AgentschapOnroerendErfgoed2021aenAgentschapOnroerendErfgoed2021c.5AgentschapOnroerendErfgoed2021d.
dewerkputpagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////14van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom20227BESCHRIJVINGVANDESITE7.1BODEMKUNDIGESITUATIEGeziendebeperkteomvangvandetoevalsvondstwerdengeenspecifiekebodemkundigewaarnemingengedaan.7.2SPORENENSTRUCTURENIntotaalwerdenertijdenshetonderzoek49sporengeregistreerd.IndesleufvoornutsleidingenaandenoordelijkezijdevandeAdvokaatstraatentenzuidenvandekwameenbakstenenfunderinglopendevanzuidwestnaarnoordoostenparallellopendmetAdvokaatstraataanhetlicht(fig.8,S1enfig.9).Figuur8:Algemeensporen,vondsten-enhoogteplan.1:projectgebied;2:randwerkput;3:bakstenenmurenenfunderingen;4:kuilen;5:Uitbraakeninsteek;6:vloertegels;7:vullingwater-ofbeerput(©agentschapOnroerendErfgoed).
en2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina15van43Figuur9:MuurfunderingindenutsleidingsleufaandeAdvokaatstraat(©agentschapOnroerendErfgoed).Tennoordenhiervantekendenzichmeerderezuidwestnoordoost(fig.8,S7,S15,S20,S22,S28,S31S35)ennoordwestzuidoost(fig.8,S6,S14,S18,S19,S21,S24enS34)lopendemuurfunderingenafinhetopengelegdeopgravingsvlak.Dezemuurfunderingenbevondenzichallenongeveer30cmonderhethuidigestraatniveauenwarenmeestalopgebouwduittweerijenbaksteenhaaksnaastelkaargeplaatst(fig.10).Sommigebestondenuitéénrijbaksteen.Defunderingenwarengemetseldmeteengeletotgeelgrijzezandigekalkmortelenbakstenenvangemiddeld18x9x4,5cm6.Dooreencombinatievandezuidwestelijkemuuraandestraatzijdeendeanderemurenzijnzodeplattegrondenvantweeaaneensluitenderijhuisjesaangesnedendiequaplattegrondelkaarsspiegelbeeldblekentezijn.Ophetterreinwashetooksnelduidelijkdatereenkelderaanwezigwas(fig.8,EenFenfig.11).Metdegraafmachinewerdgestartmethetmakenvaneendoorsnededoordekeldermaaropca.50cmdiepteonderhetopgravingsniveaukwamereenbakstenenvloertevoorschijnenwerdbeslotendevolledigekelderleegtehalen(fig.12enfig.13).Dezewasopgevuldmeteenhomogeneopvullingslaag.Devloerindekelderwasopgebouwdmetdezelfdebakstenenenmorteldievoordemurenzijngebruikt.Debakstenenvandevloerwarenstrekeninhalfsteensverbandgelegd.Alleentegendezuidelijkemuurwaséénrijkopsgeplaatst.Figuur10:Luchtfotovanhetopgravingsterrein(©agentschapOnroerendErfgoed).6Opdezebakstenenisersomsenkelemmvariatie.
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////16van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022Figuur11:Hetwestelijkedeelvandenogopgevuldekelder(©agentschapOnroerendErfgoed).Figuur12:Dekeldernahetuithalenvandevulling(©agentschapOnroerendErfgoed).Figuur13:Dekelderin3D(©agentschapOnroerendErfgoed:JohanVanLaecke).Vanafdestraatzijdegezienhaddendezetweehuisjesbijgevolgeenvoorstekamer(fig.8,AenB)vanwaaruitmenaandebinnenzijdevaniederhuisjeineenkleineruimtekwam(fig.8,CenD).Vanuitdezeruimtenvertrokeenbakstenentrap,bestaandeuittweetreden,richting(kruip)kelderdievanafhethuidigestraatniveauslechts80cmdiepwas(fig.8,S17enS27&fig.14).Dekeldersvanbeidehuisjeshaddeninhetzuidwesteneengemeenschappelijkeovalewater-ofbeerputopgebouwduitbaksteen(17x8x5cm)eneenzelfdemortelgebruiktvoordeanderemuren.Dezewater-ofbeerput
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina17van43gingopzijnminstnog60cm7dieperenwasopgevuldmetpuinvandeafbraakvandewoningen(fig.8,S23&fig.15).Deexactedieptevandezeputkondooropkomendgrondwaternietbepaaldworden.Descheidingtussenbeidekelderswerdgevormddooreenmuurvanéénrijbakstenenwaartegendebakstenenvloerwerdgelegd(fig.8,S22).Debinnenwandenvandekeldertjeswarenplaatselijknogbesmeerdmeteenlichtgrijzewittekalkmortel.Figuur14:Eenvandekeldertrappen(S27)inbaksteen(©agentschapOnroerendErfgoed).Figuur15:Dewater-ofbeerputopdescheidingvanbeidekelders(©agentschapOnroerendErfgoed).Achterdezeachterkamertjesliepwederomeennoordwestzuidoostgerichtemuurdiewevoorlopiginterpreterenalsdeachtergevelvandehuisjes(fig.8,S21).Ongeveer5mnaarhetnoordoostenwasereenlaatsteparallellemuurzichtbaar(fig.8,S40enS42).Weveronderstellendatditafgebakendegebied,aangeziendebodemhiernietbestaatuitopvullingslagenmettalrijkeafbraakresten,maareerderuiteendonkerbruinehumusrijkelaagmetenkelebaksteen,mortelfragmentenenenkelescherven,buitendehuisjeslag(fig.8,G-Henfig.10).Weinterpreterendezedanookalsdetuintjesachterdehuisjesdietevensdooreenmuurvanelkaarmoetengescheidengeweestzijn(fig.8,S36enS39).Tennoordenvandezemuurtroffenwenogeenstrookvan3ongefundeerderijenbakstenenaan,gemaaktmeteenzelfdebaksteen(fig.8,S45).De2buitensterijenwarenkopsgeplaatstmetertussenéénrijstrek.Watditjuistvoorsteltwetenweniet.Weinterpreterenhetvoorlopigalseensoortafvoerkanaal.TussendemuurfunderingS42enS45bevondzichderestantvaneenrodetegelvloer(17x17x2,8cm)(fig.8,S43enfig.16).Nawatbijkomendopkuiswerksteldenwevastdathetzgn.afvoerkanaalna2metereenhoekmaaktevan90°enverderliepinnoordwestelijkerichting(fig.8,S48&fig.16).7Dezeputwerdvooreendeeluitgegraven.
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////18van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022Figuur16:Hetzgn.bakstenenafvoerkanaal(S45enS48)enlinksrestantenvandetegelvloer(S43)(©agentschapOnroerendErfgoed).7.3VONDSTEN 7.3.1 Het aardewerk 8 7.3.1.1 Inleiding Bij het onderzoek zijn in totaal 176 aardewerkfragmenten ingezameld, afkomstig van vijf spoornummers (tabel 1). Bijna alle vondsten komen uit de lagen S37, S38, S46 en S47, die zich tussen de muren bevonden en die als restanten van de oude tuinlaag geïnterpreteerd zijn. Enkel S5, waaruit slechts 2 scherven afkomstig zijn, behoort niet tot de tuinlagen maar is mogelijk een oudere laag die zich onder de afgebroken huizen bevond. spoornummer S5 S37 S38 S46 S47 totaal aardewerksoort n % n % n % n % n % n % rood 0 125 92,6 2 50,0 10 33,3 0 137 77,8 steengoed 1 50,0 0 1 25,0 1 3,3 1 20,0 4 2,3 witbakkend 0 1 0,7 0 1 3,3 0 2 1,1 faience 0 1 0,7 0 0 0 1 0,6 industrieel wit 0 6 4,4 1 25,0 18 60,0 4 80,0 29 16,5 pijpaarde 1 50,0 2 1,5 0 0 0 3 1,7 totaal 2 100 135 100 4 100 30 100 5 100 176 100 Tabel 1: Telling van alle aardewerkvondsten (schervenaantallen). Rood aardewerk De meeste fragmenten behoren tot het rood aardewerk van lokale of regionale herkomst, alles samen 137 scherven of 77,8 % van alle aardewerkvondsten. Opvallend is dat het merendeel (125 scherven) afkomstig is van spoor S37, waarvan 115 fragmenten afkomstig van slechts 3 verschillende quasi volledige individuen. Het betreft een kan met bandvormige rand met gietsneb op een gedraaide 8 Onderzoek door Koen De Groote.
Er zijn slechts twee wandscherven in witbakkend aardewerk gevonden. Ze vertonen allebei dekkend koperhoudend loodglazuur, zowel intern als extern. Steengoed Ook het steengoed is nauwelijks vertegenwoordigd. Eén scherf, afkomstig uit S5, is beduidend ouder dan het overige materiaal. Het gaat om een wandfragment van donkergrijs steengoed met een bruine engobe en zoutglazuur, afkomstig uit Raeren en te dateren in de 15de of de 16de eeuw. Een randfragment met bruine engobe en zoutglazuur uit S46 is afkomstig van een grote voorraadpot en is in de 19de of eerste helft 20ste eeuw te plaatsen. Een wandfragment uit S47 en een bodemfragment uit S38 zijn afkomstig van hoge cilindrische mineraalwaterflessen. Ontstaan eind 17de eeuw, komt vanaf de 18de eeuw de handel in mineraalwater, gebotteld in steengoedflessen, volop tot bloei en bereikt een hoogtepunt in het derde kwart van de 19de eeuw, toen jaarlijks vele tientallen miljoenen flessen werden gebotteld. Hun populariteit was vooral het gevolg van de veronderstelde medicinale werking van mineraalwater. De belangrijkste brongebieden van waaruit mineraalwater gebotteld en verhandeld werd, bevonden zich in het Westerwald 9 Na 1875 nam de handel van water in steengoedflessen sterk af ten voordele van mineraalwaterflessen in glas, en verdween begin 20ste eeuw quasi volledig. Heege 2009, 59 76.
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina19van43standring,eengrotekruikmetzwarebandvormigerandmetgietsnebopgedraaidestandringeneenbovenaanaangeknepenrolrondeoor,eveneensmetdekkendzwartbruinijzerhoudendloodglazuurglazuurexternengewoontransparantloodglazuurintern,eneendiepeopenkookvormopvlakkebodem(kachelpan)mettweehorizontaleoreneninterndekkendtransparantloodglazuur.Daarnaastzijnertweerandfragmentenvankommen,waarondereenkleinekomvormmetgietsnebendekselgeul,eneenrandfragmentvaneenpan.Bijdeoverigefragmentenbevindenzichtweewandschervenmetexterndekkendslib,waarvanéénmettransparant(geelkleurig)enéénmetkoperhoudend(groenkleurig)loodglazuur,ennogtweelossewandschervenmetexternzwartbruinijzerhoudendloodglazuur.Alhetdiagnostischmateriaalkanalgemeengedateerdwordeninde18deofde19deeeuw.
Witbakkend aardewerk
9
Een fragment van een zogenaamde Delftse tegel behoort eveneens tot het tin geglazuurd aardewerk maar wordt verderop apart besproken bij het bouwmateriaal. Industrieel aardewerk Met 29 fragmenten is het industrieel aardewerk de op een na best vertegenwoordigde aardewerksoort.
Tingeglazuurd aardewerk Met 1 wandfragment in faience is het tingeglazuurd aardewerk nauwelijks vertegenwoordigd. Het betreft een klein wandfragment van een bord of schotel, met intern een netvormig decor in donkerblauwe verf op een lichtblauwe achtergrond (fig. 17, 1).
Hiervan behoren 28 fragmenten tot de groep van het industrieel wit aardewerk, waarvan de producties uit Maastricht in de tweede helft 19de en eerste helft 20ste eeuw tot de belangrijkste vertegenwoordigers behoorden. Eén fragment heeft waarschijnlijk een Engelse herkomst en kan als creamware gedetermineerd worden 10 Creamware ontstaat in het midden van de 18de eeuw in Staffordshire, onder meer in de befaamde fabrieken van Wedgewood. Het kenmerkt zich door een wit steengoedhard baksel met een 10 Bartels 1999, 237-252.
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////20van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom20221234Fig.17:Enkeleaardewerkvondsten:Faience(1),industrieelwitaardewerk(2-4)(©agentschapOnroerendErfgoed).
Witte pijpaarde
Ten slotte zijn er ook drie pijpfragmenten in witte pijpaarde ingezameld. Het gaat om twee steelfragmenten uit S37 en een randfragment van een pijpenkop uit S5. Het gaat duidelijk om een fragment van een ovale kop, een type dat ten vroegste in de 18de eeuw kan gedateerd worden 11. 7.3.1.2
Van het vloertje S43 achteraan op de site werden 4 tegels, 17x17x2,8cm, bijgehouden in rood baksel. 11 Duco1987, 26 27, 43-63. 12 Onderzoek door Koen De Groote. 13 Baeck 2021.
In S46 werd een hoekfragment van een muurtegel van een zogenaamde Delftse tegel in tingeglazuurd aardewerk aangetroffen, een tegelsoort die vanaf de tweede helft van de 17de tot eind 19de eeuw werd vervaardigd (fig. 18). Op de witte ondergrond is een deel van een landschap met een bootje op water te zien, uitgevoerd in kobaltblauwe verf.
Uit S37, S38 en S46 werd een fragment van een vloertegel, te herkennen als een cementtegel, ingezameld Deze uit S46 (zo goed als volledig) meet 17x17x2cm en vertoont een gekleurd geometrisch motief, algemeen te dateren tussen 1875 en 1950 13 (fig. 18).
In totaal werden er 35 vondsten van bouwmateriaal ingezameld. Het gaat vooral om bakstenen (16) die uit de verschillende funderingen en muren werden genomen als staal. Deze zijn allemaal gemiddeld 19x8,5x4,5cm groot Alleen de bakstenen van de waterput (17x8x5cm) en deze van de trappen (14x7x4cm) wijken af.
Alle beter te dateren vondsten situeren zich in de 19de tot eerste helft 20ste eeuw, en zijn duidelijk gerelateerd aan de bewoning van de huisjes. Enkel een fragment van een steengoedkan uit Raeren uit S5 is met een datering in de 15de 16de eeuw duidelijk ouder, maar het samengaan met een pijpenkopfragment dat ten vroegste 18de eeuws is, maakt duidelijk dat het om een residueel fragment gaat. 7.3.2 Bouwmateriaal 12
Een volgende vondstcategorie zijn dakpannen. Hiervan werden fragmenten aangetroffen in S23 en S26. De dakpannen zijn van het type golfpan, een type dat algemeen vanaf de 16de eeuw voorkomt.
1850.plaatsen,DezeaanHethoofd2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina21van43transparantglazuurdateenlichtgroeneschijnvertoont.HetfragmentuitS38isafkomstigvaneenschoteltjeenisversierdmeteendrukprintinblauweinkt.Hetfragmentbevatdebovenzijdevanhetdecormeteenlandschapmetboomenstruikeneneencentralemannenfiguur,waarvandeaanzetnognetzichtbaaris(fig.17,3).overigeindustrieelwitaardewerkisvertegenwoordigddoor6rand,17wand-en5bodemfragmentenvandrievormen:kopje(3fragmentenvanminstens2individuen),tas(8schervenvanminstens2individuen)enbord(8schervenvanminstens1individu).Slechts1fragmentvertoontversiering:eenkleinwandfragmentvaneenkopjemetexterneentransferprintvaneenbloemendecorinzwartblauweinkt(fig.17,2).Deoverigeschervenzijnonversierdwit.Eénbodemfragmentvertoontdebuitenzijdeeendeelvaneenbeeldmerkindevormvaneengekroondwapenschild(fig.17,4).verzamelingvanindustrieelaardewerkisalgemeeninde19detoteerstehelft20steeeuwteenwegensdebijnaafwezigheidvandecoratievoorhetmerendeelwaarschijnlijkzelfsna
Besluit
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////22van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022Fig.18:Muurtegelintingeglazuurdaardewerk(zogenaamdeDelftsetegel)(links)eneenindustriëlecementtegel(rechts)(©agentschapOnroerendErfgoed). 7.3.3 Glas In totaal werden 33 glasfragmenten en 6 volledige flesjes ingezameld, afkomstig van 6 spoornummers (tabel 2). Bijna alle vondsten komen uit de vulling van de waterput S23, de opvulling van de kelder S26, en de lagen S46 en S47 waar ook het meeste aardewerk uit kwam spoornummer S23 S26 S37 S38 S46 S47 totaal glassoort n n n n n n kleurloos 6 4 1 11 bruin 3 3 groen 2 12 14 vensterglas 7 1 1 1 1 11 totaal 9 9 1 1 17 2 39 Tabel 2: Telling van alle glasvondsten (schervenaantallen en volledige flesjes). Uit S23 kwamen alleen maar flesjes waarvan er 3 in bruin glas (fig. 19, links) met aan de buitenzijde het opschrift: extern gebruik/ usage externe en 3 in kleurloos glas (fig. 19, rechts) 2 volledige en eentje fragmentair- met op de bodem de opschriften 60, 200 en 500. Het eerste kan een inktpotje zijn. De rest van het glaswerk bestaat uit fragmenten van vensterglas en scherven van flessen en flesjes
7.3.5 Stenen voorwerpen Naast een fragment van een tegel in marmer (S38) is er alleen een slijpsteen aangetroffen in natuursteen S46 (fig. 21) Fig. 21: De slijpsteen uit S46 (© agentschap Onroerend Erfgoed).
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina23van43Fig.19:Deflesjesinbruinglasmethetopschrift: uitwendig gebruik en twee volledige flesjes in kleurloos glas (© agentschap Onroerend Erfgoed).
7.3.4 Metaal Er werden 9 fragmenten van voorwerpen in metaal ingezameld waaronder 4 spijkerfragmenten (S26 en S46), 2 fragmenten van een hengsel in ijzer (S23), een ijzeren rooster (S26), een fragment van een muuranker (S26) en een trechter (S23) in geëmailleerd metaalblik (fig.Fig.20).20: Het ijzeren rooster uit S26 en de trechter in geëmailleerd metaalblik uit S23 (© agentschap Onroerend Erfgoed).
7.3.7 Dierlijk bot 14 Uit S46 kwamen twee fragmenten van dierlijk bot waarvan het eerste behoorde tot een groot zoogdier (paard of rund) en het tweede een afgezaagd distaal (onderste) stuk van een volwassen opperarmbeen (humerus) van een rund betrof.
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////24van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022
7.3.8 Hout 15
In de waterput S23 werden twee houten objecten aangetroffen bij het deels verdiepen ervan (fig. 22) Het gaat om twee planken waarvan het eerste grootste, kromme stuk 80 cm lang en 15 cm breed is. Mogelijks is dit een onderdeel van het deksel of afdekking van de waterput. Dit is gemaakt van eikenhout (Quercus sp.). Het tweede plankfragment is 30 x 8 cm en is gemaakt uit populier of wilg (Salix/Populus sp.) 16. Dendro analyse was niet mogelijk door het beperkt aantal ringen (<40) 17. Fig. 22: De twee houten planken uit S23 (© agentschap Onroerend Erfgoed). 7.3.9 Zaden en vruchten
Er zijn 3 monsters uit een opvullingslaag van de achtertuin van de huizen gecontroleerd op de aanwezigheid van botanische resten. In 2 daarvan zijn enkele onverkoolde plantaardige resten aangetroffen, de conditie is slecht (Tabel 3).
16
7.3.6 Muurbepleistering Uit S25 en S26 kwamen 5 fragmenten muurbepleistering met een blauwe deklaag.
De zaden zijn afkomstig van wilde planten. Het is niet met zekerheid vast te stellen of we hier al dan niet met recent, intrusief materiaal te maken hebben. Zaden van de aanwezige soorten vertegenwoordigen wel vaker contaminatie. Zo is bijvoorbeeld melganzenvoet een soort die voor de verspreiding van zijn zaden, naast wind en water, beroep doet op tussenkomst van dieren, waardoor makkelijk contaminatie kan ontstaan. Ofwel gaat het hier om recente vervuiling of om het erg povere restant van een uitgebreider soortenassortiment waarvan alleen de stevigste structuren hebben kunnen overleven en dus niet representatief is voor de oorspronkelijke inhoud van deze kuilen. Het 14 Determinatie door collega An Lentacker. 15 Determinatie door collega Kristof Haneca. Er kon geen onderscheid gemaakt worden tussen beide soorten. De verzaagde houten voorwerpen werden niet bijgehouden.
17
De aangetroffen sporen behoren allemaal tot twee arbeiderswoningen opgetrokken in de eerste helft van de 19de eeuw. Ze werden afgebroken rond 1954. De onderzoeksvragen die vooropgesteld werden in het archeologierapport kunnen allen beantwoord worden.
• Is er een evolutie vast te stellen binnen de verschillende onderdelen van de constructie? Er is zo goed als geen verandering vast te stellen in de grondplannen van beide woningen tot ze werden afgebroken Aan de achterzijde van de woning in het westen bouwde men wel achter de tuinmuur, waarin zich een opening bevond, een vloer in vierkante rood gebakken tegels en een afvoerkanaal. Waartoe de vloer behoorde (bijkomend gebouwtje?) is niet te achterhalen. Ook de reden waarom het afvoerkanaal is aangelegd blijft onzeker.
• Kunnen de archaeologica bijdragen tot de interpretatie van de aanwezige sporen en hun datering?Allebeter te dateren vondsten situeren zich in de 19de tot eerste helft 20ste eeuw, en zijn duidelijk gerelateerd aan de bewoning van de huisjes.
Beide woningen werden samen in dezelfde periode gebouwd.
• Hoe oud zijn deze constructies? De arbeiderswoningen (9) worden voor het eerst zichtbaar op de Atlas der Buurtwegen uit 1840 De woningen werden vermoedelijk afgebroken na 1954 18 nadat men besloot het Esperantosteegje uit te breiden tot de huidige Esperantostraat.
18 Informatie bekomen van Kristof Verelst en Sally Scheerens.
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina25van43zijnwelsoortenregelmatigwordengevondenincontextengerelateerdaandeaanwezigheidvan(moes)tuinen. Spoor 46 38 37 Inventaris 26 27 28 Structuur laag laag laag volume 10? 10? 10? Densiteit (zw/w/r/v/zv) zw nvt zw Diversiteit (zw/w/r/v/zv) zw nvt zw Bewaring (ov/c/min) ov nvt ov Conditie (s/m/g) s nvt s contaminatie ? ? Wilde planten Chenopodium album (ov) x x melganzenvoet Mercurialis annua (ov) x tuinbingelkruid Oxalis corniculata (ov) x gehoornde klaverzuring Urtica dioica (ov) x grote brandnetel Tabel 3: geschatte aantallen resten per 10 liter sediment (x: enkele, zw: zeer weinig, ov: onverkoold, s: slecht) 7.4 INTERPRETATIE VAN DE ARCHEOLOGISCHE SITE
• Waartoe behoren deze bakstenen muur- en funderingsresten? De bakstenen muur- en funderingsresten behoren allen tot twee arbeiderswoningen.
• Behoren ze tot eenzelfde fase?
• Kunnen deze waarnemingen gekoppeld worden aan wat uit geschreven, grafische, cartografische en fotografische bronnen is geweten over deze constructies?
De foto daterend uit 1951 toont ons de voorgevels van beide arbeiderswoningen voor de afbraak. Wat op de foto te zien is komt goed overeen met wat er tijdens de opgraving werd vastgesteld. Ook de grondplannen van de woningen, te zien op de Atlas der Buurtwegen en de kaart van Popp, tonen duidelijk hetzelfde grondplan als vastgesteld tijden het onderzoek.
Na wat speurwerk door het diensthoofd 19 en haar collega’s Ruimtelijke planning en stadsontwikkeling, dienst omgeving – Cel Ruimtelijke Ordening en Planning – Afdeling Grondgebied zaken in de archieven van de stad Boom werd geen verdere informatie gevonden over eventuele bewoners van de afgebroken panden. Op een Steekkaart van het Register der Bebouwingen van januari 1954 staat vermeld dat er een toelating wordt verleend om de woning nummer 33 te slopen. Dit zou het westelijke huis zijn van de twee.
•
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////26van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022
19 Met dank aan Sally Scheerens, diensthoofd Ruimtelijke Planning en Stadsontwikkeling, dienst omgeving – Cel Ruimtelijke Ordening en Planning – Afdeling Grondgebied zaken - gemeente Boom, voor het opzoekingswerk en het leveren van de informatie.
Welke vruchten werden geteeld in de achterliggende tuinen? De meeste aangetroffen zaden zijn afkomstig van wilde planten maar deze kunnen intrusief zijn. Het gaat wel om soorten die regelmatig worden gevonden in contexten gerelateerd aan de aanwezigheid van (moes)tuinen.
fotohuisjes,Dedehelftinwerden2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina27van438SAMENVATTINGNademeldingvaneentoevalsvondstopdehoekvandeAdvokaatstraat3139endeEsperantostraatdoorhetagentschapOnroerendErfgoeddeaangetroffensporengedocumenteerdenopgegraven.Dezeaangetroffensporen,bakstenenmurenenmuurfunderingen,inclusiefdeaangetroffenkelderenwaterput,behorenduidelijktottweekleinearbeiderswoningendietotdehuizenrijbehoordenvan9totaaldiezichtbaarzijnopdeAtlasderBuurtwegenendePoppkaart.Dezewerdenindeeerstevande19deeeuwopgericht.Hetgrondplanvandewoningenopdekaartenkomtovereenmetaangetroffengrondplannenophetterrein.huisjesbevindenzichlangsdeAdvokaatstraatvlakbijhetsteegjedatlater,nahetafbrekenvandezewordtuitgebreidtotdeEsperantostraat.DebeeldbankvandegemeenteBoomleverdeeenopuit1951waaropdeafgebrokenhuisjesnogzichtbaarzijn(fig.22)20Hetafbrekenvandehuisjesmoetgebeurdzijnrond195421.Eenzoektochtnaarmeerinformatieoverdezearbeiderswoningenleverdealleeneensteekkaartopwaareentoelatingwerdgegevenvoordeafbraakvannr.33,hetwestelijkehuisjevandetwee.Meergegevensvanbewonersenhunbezighedenwerdennietteruggevonden.Degevelbreedtevandewoningenwas4,5mendelengte7,5m.Dedieptevandepercelentotaandeachterstetuinmuurbedroegca.13mvanafdestraatzijde.Fig.22:Detweeopgegravenarbeiderswoningen(rodecirkel)enhetsteegje(groenepijl)opeenfotouit1951(©BeeldbanktenBoome.nr.4312inv.nr.FAB000888.).Vanafdestraatzijdegezienhaddendezetweehuisjesbijgevolgeenvoorstekamer(fig.8,AenB)vanwaaruitmenaandebinnenzijdevaniederhuisjeineenkleineruimtekwam(fig.8,CenD).Vanuitdezeruimtenvertrokeenbakstenentrap,bestaandeuittweetreden,richting(kruip)kelder(fig.8,EenF)dievanafhethuidigestraatniveauslechts80cmdiepwas.Dekeldersvanbeidehuisjeshaddeninhetzuidwesteneengemeenschappelijkeovalewaterofbeerputopgebouwduitbaksteendievanuitdebovenliggendekamersbereikbarmoetzijngeweest.Dezewaterofbeerputgingopzijnminstnog60cmdieperenwasopgevuldmetpuinvandeafbraakvandewoningen.Deexactedieptevandezeputkondooropkomendgrondwaternietbepaaldworden.DescheidingtussenbeidekelderswerdgevormddooreenmuurvanéénrijbakstenenwaartegendebakstenenvloerwerdgelegdDebinnenwandenvandekeldertjeswarenplaatselijknogbesmeerdmeteenlichtgrijzewittekalkmortel.20BeeldbanktenBoome2021.21InformatiebekomenvanKristofVerelstenSallyScheerens.
dperiodepagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////28van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022AchterdezeachterkamertjesliepwederomeennoordwestzuidoostgerichtemuurdieweinterpreterenalsdeachtergevelvandehuisjesOngeveer5mnaarhetnoordoostenwasereenlaatsteparallellemuurzichtbaarWeveronderstellendatditafgebakendegebied,aangeziendebodemhiernietbestaatuitopvullingslagenmettalrijkeafbraakresten,maareerderuiteendonkerbruinehumusrijkelaagmetenkelebaksteen,mortelfragmentenenenkelescherven,buitendehuisjeslag.Weinterpreterendezedanookalsdetuintjesachterdehuisjesdietevensdooreenmuurvanelkaarmoetengescheidengeweestzijn(fig.8,GenH).Tennoordenvandezemuurzaternogeenstrookvan3ongefundeerderijenbakstenen,gemaaktmeteenzelfdebaksteen.Weinterpreterenditalsafvoerkanaal.Eenrestantvaneenrodetegelvloerhelemaalachterdetuinvanhetwestelijkehuisjewijstmisschienopeenbijkomendgebouwtjedathierstond(fig.8,I).Devondstenzijnniettalrijkmaardebestdateerbare(aardewerk,bouwmateriaal,)zijntesituereninde19detotdeeerstehelftvande20steeeuwenkunnenduidelijkgerelateerdwordenaandebewoningvandehuisjes.Slechtstweedierlijkebotfragmentenwerdenaangetroffen.Dedriemonstersvooronderzoekvanplantaardigerestenwerdenallengenomenindedonkerbruinelagenachterdehuisjesopdeplaatswaareentuinverondersteldwordt.Ditonderzoektoondeaandatdemeesteaangetroffenzadenafkomstigzijnvanwildeplantenmaardezekunnenintrusiefzijn.Hetgaatwelomsoortendieregelmatigwordengevondenincontextengerelateerdaandeaanwezigheidvan(moes)tuinen.Opgravingenvandergelijkearbeiderswoningenuitdezeperiodegebeurenzogoedalsnooit.Overdezeiserbuitendeschriftelijkebronnendanookweiniggekend.Tochkandeinformatiedieuitergelijkonderzoekgehaaldwordtonsindetoekomsteenbeeldgevenvandeactiviteiten,deleefomstandigheden,eetgewoontenendemateriëlecultuurvandebewonersvandergelijkewoningeninde19deen20steeeuwenzorgenvoordenodigekenniswinstoverdezeperiode.
AGENTSCHAP ONROEREND ERFGOED 2021a: Advokaatstraat Sint Pietersstraat [online] https://id.erfgoed.net/waarnemingen/216549; (Geraadpleegd op 08 november 2021).
VYNCKIER G. 2018a: Toevalsvondst ID 199: Advokaatstraat 41 in Boom (prov. Antwerpen). In: COUSSERIER K., DEMERRE I., MEYLEMANS E., MOENS J., VANHOUTTE S., VAN LAECKE J., VERELST K. & VYNCKIER G.. Onderzoeksrapport:
AGENTSCHAP ONROEREND ERFGOED 2021c: Advokaatstraat 41 [online] https://id.erfgoed.net/waarnemingen/216548; (Geraadpleegd op 08 november 2021).
Verslagen van archeologische toevalsvondsten uit 2017 waar geen verder terreinonderzoek nodig of mogelijk was, 38 45, Brussel.
BEELDBANK TEN BOOME 2021: Advokaatstraat tussen Antwerpsestraat en Hospitaalstraat [online] Beeldbank Ten Boome (Geraadpleegd op 08 november 2021).
AGENTSCHAP ONROEREND ERFGOED 2021d: Advokaatstraat 31 [online] https://id.erfgoed.net/waarnemingen/216550; (Geraadpleegd op 08 november 2021). BAECK M. 2021: De cementtegel: er was eens de historie… [online] https://www.oudecementtegels.be/meer info/historiek (Geraadpleegd op 10 december 2021).
VYNCKIER G. 2018B: Toevalsvondst ID 209: Advokaatstraat 22 en 30/32 in Boom (prov. Antwerpen). In: COUSSERIER K., DEMERRE I., MEYLEMANS E., MOENS J., VANHOUTTE S., VAN LAECKE J., VERELST K. & VYNCKIER G. Onderzoeksrapport: Verslagen van archeologische toevalsvondsten uit 2017 waar geen verder terreinonderzoek nodig of mogelijk was, 54 59, Brussel. 9.2 DIGITALE BRONNEN
HEEGE A. 2009: Steinzeug in der Schweiz (14. 20. Jh.). Ein Überblick über die Funde im Kanton Bern und den Stand der Forschung zu deutschem, französichem und englischem Steinzeug in der Schweiz, Bern.
GAZET VAN ANTWERPEN 2017: Archeoloog ontdekt huisjes uit de 19de eeuw in de Advokaatstraat [online] http://www.gva.be/cnt/dmf20170925_03094955/archeoloog ontdekt huisjes uit 19de eeuw in advokaatstraat (Geraadpleegd op 15 januari 2019).
AGENTSCHAP ONROEREND ERFGOED 2021b: Waarneming Boom [online] https://id.erfgoed.net/waarnemingen/216760; (Geraadpleegd op 08 november 2021).
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina29van439BIBLIOGRAFIE9.1LITERATUURBARTELSM.1999(red.): Steden in scherven/cities in sherds. Vondsten uit beerputten in Deventer, Dordrecht, Nijmegen en Tiel (1250 1900), Zwolle/Amersfoort. DUCO D. H. 1987 : De Nederlandse Kleipijp. Handboek voor dateren en determineren, Leiden. GAZET VAN ANTWERPEN 2017: Archeoloog ontdekt huisjes uit de 19de eeuw in de Advokaatstraat [online], http://www.gva.be/cnt/dmf20170925_03094955/archeoloog ontdekt huisjes uit 19de eeuw in advokaatstraat (geraadpleegd op 15 januari 2019).
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////30van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom202210BIJLAGEN10.1INVENTARISVANDEFOTO’SFotonr.WerkputVlakSpoornr.TypeOmschrijving/Datum111/algemeenzichtopdeTVop09/10/2018211/algemeenzichtopdeTVop09/10/2018311/algemeenzichtopdeTVop12/10/2018411/algemeenzichtopdeopgravingop15/10/2018511/algemeenzichtopdeopgravingop15/10/2018611/algemeenzichtopdeopgravingop15/10/2018711/algemeenzichtopdeopgravingop16/10/2018811/algemeenzichtopdeopgravingop16/10/2018911/algemeenzichtopdeopgravingop16/10/20181011/algemeenzichtopdeopgravingop16/10/20181111/algemeenoverzichtfunderingS1op12/10/20181211/algemeenoverzichtfunderingS1op12/10/20181311/algemeenoverzichtwerkput1vanuithetZO15/10/20181411/algemeenoverzichtwerkput1vanuithetZ15/10/20181511/algemeenoverzichtwerkput1vanuithetZW15/10/20181611S5,S6enS7overzichtvanuithetO;15/10/20181711S5,S6enS7overzichtvanuithetO;15/10/20181811S5,S6enS7overzichtvanuithetZ;15/10/20181911S10detailvanuithetZ;15/10/20182011S10detailvanuithetZ;15/10/20182111S31enS32detailvanuithetW;15/10/20182211S31enS32detailvanuithetW;15/10/20182311meerdereoverzichtvanuithetW;zuidelijkdeelopgravingsput;15/10/20182411meerdereoverzichtvanuithetW;zuidelijkdeelopgravingsput,15/10/20182511meerdereoverzichtvanuithetW;middendeelopgravingsputmetopgevuldekelder;15/10/20182611meerdereoverzichtvanuithetW;middendeelopgravingsputmetopgevuldekelder;15/10/20182711meerdereoverzichtvanuithetW;middendeelopgravingsputmetopgevuldekelder;15/10/20182811meerdereoverzichtvanuithetW;middendeelopgravingsputmetopgevuldekelder;15/10/20182911meerdereoverzichtvanuithetW;noordelijkdeelopgravingsput,15/10/20183011meerdereoverzichtvanuithetW;noordelijkdeelopgravingsput,15/10/20183111meerdereoverzichtvanuithetW;noordelijkdeelopgravingsput,15/10/20183211meerdereoverzichtvanuithetW;noordelijkdeelopgravingsput,15/10/20183311meerdereoverzichtvanuithetW;noordelijkdeelopgravingsput,15/10/20183411meerdereoverzichtvanuithetW;noordelijkdeelopgravingsput,15/10/20183511meerdereoverzichtvanuithetO;noordelijkdeelopgravingsput,15/10/20183611meerdereoverzichtvanuithetO;noordelijkdeelopgravingsput,15/10/20183711meerdereoverzichtvanuithetO;noordelijkdeelopgravingsput,15/10/2018
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina31van433811meerdereoverzichtvanuithetO;noordelijkdeelopgravingsput,15/10/20183911S17totS29overzichtopgevuldekeldervanuithetO;15/10/20194011S17totS29overzichtopgevuldekeldervanuithetO;15/10/20194111S1totS12detailoverzichtvanuithetO;15/10/20194211S1totS12detailoverzichtvanuithetO;15/10/20194311S1totS12detailoverzichtvanuithetO;15/10/20194411S1totS12detailoverzichtvanuithetO;15/10/20194511S8totS10detailvanuithetO;15/10/20194611S31enS32detailvanuithetO;15/10/20194711S31enS32detailvanuithetO;15/10/20194811S24,S27,S28enS34detailvanuithetO;15/10/20194911S21,S24,S27,S28enS34detailoverzichtvanuithetO;15/10/20195011S21,S24,S27,S28enS34detailoverzichtopgevuldekelderwestelijkdeelvanuithetO;15/10/20195111S23detailoverzichtopgevuldewaterput;vanuithetO;15/10/20195211S24enS50detailvanuithetO;15/10/20195311S17totS19detailvanuithetO;15/10/20195411S17totS19detailvanuithetO;15/10/20195511S17totS19detailvanuithetO;15/10/20195611S21detailvanuithetO;15/10/20195711S36detailvanuithetO;15/10/20195811S40,S41enS49detailvanuithetO;15/10/20195911S43totS45detailvanuithetO;15/10/20196011S43totS45detailvanuithetW;15/10/20196111S42detailvanuithetO;15/10/20196211S43totS45detailvanuithetZ;15/10/20196311S43totS45detailvanuithetN;15/10/20196411S43totS45detailvanuithetO;15/10/20196511S21detailvanuithetO;15/10/20196611S21overzichtvanuithetO;15/10/20196711meerdereoverzichtzuidelijkdeelvanuithetNO;15/10/20196811meerdereoverzichtnoordelijkdeelvanuithetNO;15/10/20196911S40,S41enS49detailvanuithetO;15/10/20197011S40,S41enS49detailvanuithetO;15/10/20197111S43totS45detailvanuithetO;15/10/20197211S40enS43detailvanuithetN;15/10/20197311S36detailvanuithetN;15/10/20197411S20enS21detailvanuithetO;15/10/20197511S21enS36detailvanuithetO;15/10/20197611S21enS36detailvanuithetO;15/10/20197711S20totS22detailvanuithetO;15/10/20197811S21enS27totS30detailvanuithetO;15/10/20197911S21,S23enS27totS30detailvanuithetW;15/10/20198011S24,S27enS34detailvanuithetO;15/10/20198111S33,S34enS35detailvanuithetO;15/10/20198211S6,S7enS14detailvanuithetO;15/10/20198311S17,S18,S19enS20detailvanuithetO;15/10/20198411S17totS20,S23enS24detailvanuithetZO;15/10/20198511S23detailvanuithetO;15/10/20198611allesporenluchtfoto15/10/20198711allesporenluchtfoto16/10/20198812leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetO;16/10/20198912leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetO;16/10/20199012leeggemaaktekelderoverzichtoostelijkdeelvanuithetN;16/10/20199112leeggemaaktekelderoverzichtoostelijkdeelvanuithetN;16/10/20199212leeggemaaktekelderoverzichtmiddendeelvanuithetN;16/10/20199312leeggemaaktekelderoverzichtwestelijkdeelvanuithetN;16/10/20199412leeggemaaktekelderoverzichtwestelijkdeelvanuithetN;16/10/20199512leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetW;16/10/20199612leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetW;16/10/2019
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////32van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom20229712leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetW;16/10/20199812leeggemaaktekelderoverzichtwestelijkdeelvanuithetZ;16/10/20199912leeggemaaktekelderoverzichtmiddendeelvanuithetZ;16/10/201910012leeggemaaktekelderoverzichtoostelijkdeelvanuithetZ;16/10/201910112leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetO;16/10/201910212leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetO;16/10/201910312S18,S23enS28detailoverzichtvanuithetN;16/10/201910412S18,S23,S24enS28detailoverzichtvanuithetN;16/10/201910512S23,S24enS28detailoverzichtvanuithetN;16/10/201910612S27detailvanuithetO;16/10/201910712S17detailvanuithetW;16/10/201910812S21enS22detailvanuithetZ;16/10/201910912S24detailpleisteropkeldermuur;vanuithetN;16/10/201911012leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetZ;16/10/201911112leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetZ;16/10/201911212leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetZ;16/10/201911312leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetZ;16/10/201911412leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetZ;16/10/201911512leeggemaaktekelderoverzichtvanuithetZ;16/10/201911612S43totS45detailoverzichtvanuithetZO;16/10/201911712S43totS48detailoverzichtvanuithetO;16/10/201911812S43totS45detailoverzichtvanuithetZO;16/10/201911912S43totS48detailoverzichtvanuithetN;16/10/201912012S43totS48detailoverzichtvanuithetN;16/10/201912112S23detailhalfleeggehaaldewaterput;vanuithetN;16/10/201912212S23detailleeggehaaldewaterput;vanuithetN;16/10/201910.2FOTO’S123456789101112
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina33van43131415161718192021222324252627282930313233343536
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////34van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022373839404142434445464748495051525354555657585960
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina35van43616263646566676869707172737475767778798081828384
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////36van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022858687888990919293949596979899100101102103104105106107108109110111112
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina37van4311311411511611711811912012112210.3LIJSTVANSPORENSpoornummertypeinterpretatiebeschrijving1muurmuurfundering;>800x20cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel2kuil/laaglaag/kuilgevuldmetpuindonkerbruinetotzwartezandigeleemvulling;baksteen,enmortelfragmenten(Ø140cm)3kuil/laaglaag/kuilgevuldmetpuindonkerbruinezandigeleemvulling;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten(Ø120cm)4kuil/laaglaag/kuilgevuldmetpuindonkerbruinezandigeleemvulling;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten(Ø90cm)5laagopvullingslaagbruinezandigeleemvulling;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten;cf.S10,S11,S12enS136muurfundering(100x27cm)bakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortelaansluitendbijS7;1kopsen1strek7muurfundering(120x18cm)bakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortelaansluitendbijS1enS14;2strek8langwerpigspooruitbraak?(890x50tot80cm)bruintotbruingrijzegelezandigeleemvulling;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten9langwerpigspooruitbraak?(80cmbreed)bruintotbruingrijzegelezandigeleemvulling;enkelegroengelekleiblokken;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten10rechthoekigekuilkuilgevuldmetpuin(80x75cm)grijsbruinetotbruinezandigeleemvulling;baksteen,enveelmortelfragmenten11laagopvullingslaagbruinezandigeleemvulling;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten;cf.S5,S10,S12enS1312laagopvullingslaagbruinezandigeleemvulling;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten;cf.S5,S10,S11enS1313laagopvullingslaagbruinezandigeleemvulling;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten;cf.S5,S10,S11enS1214muurrestantfundering1rijbakstenenbewaardaanderandvanS8;geletotgeelgrijzezandigekalkmortelaansluitendbijS8enS15;
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////38van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom202215muurrestantfunderinggrotendeelsuitgebroken(100x19cm)bakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortelaansluitendbijS8enS14;2strek16kuilkuiltjedonkergrijsbruinevulling;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten;(Ø50cm)17muurtrappenvankelder(2treden).1trede(77x18cm)bakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortelaansluitendbijS8enS14;tredenbestaanuit3lagenbaksteen(kops)meteropbakstenenopzijdegezet(kops);cf.S2718muurmuurfundering;260x28cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;1kopsen1strek;sluitaanbijS19;cf.2819muurmuurfundering;140x19cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;1kopsen1strek;sluitaanbijS1820muurmuurfundering;200x16cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;2strek;sluitaanbijS1721muurmuurfundering;880x30cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;1kops1strek22muurscheidingsmuurtussentweekeldersbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;1strek23putwater/beerput;ovaal;118x90cm(binnenzijde)baksteen(17x8x5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;bruingrijzetotgeelgrijzeopvullingenbaksteen,houtskoolenmortelfragmenten;1strek24muurmuurfundering;250x28cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;1kopsen1strek;sluitaanbijS1825laagopvullingslaagkelderbruinetotlichtbruingrijzezandigeleemvulling;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten;onderdezelaagzitdekeldervloeropgebouwdmetbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;cf.S2626laagopvullingslaagkelderbruinetotlichtbruingrijzezandigeleemvulling;baksteen,houtskoolenmortelfragmenten;onderdezelaagzitdekeldervloeropgebouwdmetbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;cf.S2527muurtrappenvankelder(2treden).1trede(77x18cm)bakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortelaansluitendbijS8enS14;tredenbestaanuit3lagenbaksteen(kops)meteropbakstenenopzijdegezet(kops);cf.S1728muurmuurfundering;260x28cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;1kopsen1strek;sluitaanbijS19;cf.1829laagopvullingslaagbruinezandigeleemvulling;baksteenenmortelfragmenten30kuilkuilopgevuldmetpuingrijstotgrijsbruinezandigeleemvulling;veelbaksteenenmortelfragmenten31muurmuurfundering;320x14cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;2streksluitaanbijS32,S33enS3532muurmuurfundering;16x14cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;2kops;sluitaanbijS31,S33enS3533muurmuurfundering;16x14cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;2kops;sluitaanbijS31,S32enS3534muurmuurfundering;140x19cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;2strek;sluitaanbijS2435muurmuurfundering;290x20cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;2streksluitaanbijS31,S33enS3536muurmuurfundering;270x28cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;1kopsen1streklooptdoorinS3937laagopvullingslaagdonkerbruinezandigeleemlaag;beetjemortelenbaksteenfragmenten;idemS3838laagopvullingslaagdonkerbruinezandigeleemlaag;beetjemortelenbaksteenfragmenten;idemS3739muurmuurfundering;270x28cmpaszichtbaarnaeentweeopschoning;bakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;sluitaanbijS3640muurmuurfundering;412x17cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;afwisselend2kop,2strekperlaag41muurmuurfunderingrestantuitbrekenS40?42muurmuurfundering;360x20cmbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;afwisselend2kop,2strekperlaag43vloertegelvloervierkante(17x17x2,8)tegelsinroodbakselgebedingeletotgeelgrijzezandigekalkmortel
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina39van4344vloertegelvloervierkante(17x17x2,8)tegelsinroodbakselgebedingeletotgeelgrijzezandigekalkmortel45muur?ongefundeerdegoot?(200x43cm)3rijenbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;de2buitensterijenkopsgeplaatstmetertussenéénrijstrek.46laagopvullingslaagdonkerbruinetotzwartezandigeleemlaag;beetjemortel,houtskoolenbaksteenfragmenten;idemS4747laagopvullingslaagdonkerbruinetotzwartezandigeleemlaag;beetjemortel,houtskoolenbaksteenfragmenten;idemS4648muur?ongefundeerdegoot?(300x43cm)3rijenbakstenen(18x9x4,5cm);geletotgeelgrijzezandigekalkmortel;de2buitensterijenkopsgeplaatstmetertussenéénrijstrek.IshetverdereverloopvanS4549langwerpigspooruitbraakspoor?(400x30cm)bruingrijzezandigeleemmetvooralbaksteenfragmenten50kuilrechthoekigekuilgevuldmetpuin(70x50cm)grijzetotbruingrijzezandigeleemvullingmetbrokstukkenbaksteenennatuursteen
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////40van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022 10.4 LIJST VAN DE VONDSTEN NrInv. site WP vlak spoor materiaal foto Soort Baksel techniek versiering Vorm Type begiDatumn eindDatum R W B F MAI Opmerkingen CERAMIEK1Boom 1 1 5 aw steengoed Raeren bruine engobe + zoutglazuur 1400 1550 1 1 Boom 1 1 5 pijpaarde pijp pijpenkop 1600 1900 1 1 4 Boom 1 1 38 aw x creamware Staffordshire? transferprint blauw schotel 1800 1900 1 Centraal bovenzijde van decor met persoon in landschap met boom en struiken, aanzet mannenhoofd (haartooi) is nog net zichtbaar 4 Boom 1 1 38 aw steengoed Rijnlands zoutglazuur fles 1750 1900 1 Vlakke gedraaide bodem, mineraalwaterfles 4 Boom 1 1 38 aw rood loodglazuur 1700 1900 1 5 Boom 1 1 37 pijpaarde pijp pijpensteel 1600 1900 1 5 Boom 1 1 37 aw rood loodglazuur 1600 1900 2 1 5 Boom 1 1 37 aw rood koperglazuur + loodglazuur wit slib + koper 1700 1900 1 groen op wit slib extern en bruin intern 5 Boom 1 1 37 aw rood loodglazuurijzerhoudend 1 zwartbruin glazuur (ijzer) extern en gewoon loodglazuur intern. Reducerend baksel, 5 Boom 1 1 37 aw x faience kobaltblauw bord/schotel 1700 1900 1 Klein fragment, intern netvormig decor in donkerblauw op een lichtblauwe achtergrond, 5 Boom 1 1 37 aw witindustrieel 1800 1950 1 1 1 5 Boom 1 1 37 aw witindustrieel tas 1800 1950 2 5 Boom 1 1 37 aw witindustrieel bord 1800 1950 1 5 Boom 1 1 37 aw witindustrieel transferprint kopje 1800 1950 1 klein fragment, transferprint extern met bloemen in een vuiblauw, 5 Boom 1 1 37 aw rood loodglazuurloodglazuurijzerhoudend+ kan 1700 1900 6 23 7 2 1 zwartbruin glazuur (ijzer) extern en gewoon loodglazuur intern. Alle fragmenten behoren tot dezelfde kan met bandvormige rand op vlakke bodem, Geknepen oor en gietsneb, 3 draairibbels op schouder Grotendeels gereduceerd baksel 5 Boom 1 1 37 aw rood loodglazuurloodglazuurijzerhoudend+ kruik 1700 1900 6 45 2 1 1 Bruin glazuur (ijzer) extern en gewoon loodglazuur intern. Alle fragmenten behoren tot dezelfde kruik met zware bandvormige rand met gietsneb op gedraaide standring, Het rolronde oor is bovenan geknepen, Draairibbels op hals en schouder. Ten dele gereduceerd, vooral op de dunnere scherven. 5 Boom 1 1 37 aw rood loodglazuur diepe pan 1700 1900 6 14 2 1 1 23 scherven van dezelfde diepe open kookvorm op vlakke bodem met twee horizontale oren. Intern dekkend loodglazuur, De wand is sterk beroet. 5 Boom 1 1 37 aw rood loodglazuur kom 1700 1900 2 2 Intern geglazuurd, kleine komvom met gietsneb en dekselgeul, 5 Boom 1 1 37 aw wit koperglazuur vergiet 1700 1900 1 Wandfragment mrt twee doorboringen, wrschl vergiet. Dekkend glazuur intern en extern 5 Boom 1 1 37 aw rood 1600 1900 1 Ongeglazuurd, van groot recipiënt, 6 Boom 1 1 46 aw witindustrieel tas 1800 1950 2 2 1 1
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina41van43 NrInv. site WP vlak spoor materiaal foto Soort Baksel techniek versiering Vorm Type begiDatumn eindDatum R W B F MAI Opmerkingen 6 Boom 1 1 46 aw witindustrieel tas 1800 1950 1 1 6 Boom 1 1 46 aw witindustrieel 1800 1950 2 5 van verschillende ind 6 Boom 1 1 46 aw witindustrieel bord 1800 1950 1 6 Boom 1 1 46 aw x witindustrieel bord 1800 1950 2 met aanzet stempel (gekroond wapenschild) 6 Boom 1 1 46 aw rood loodglazuur pan 1700 1900 1 1 1 6 Boom 1 1 46 aw rood loodglazuur 1700 1900 1 rolrond oor 6 Boom 1 1 46 aw rood loodglazuurijzerhoudend 1700 1900 1 6 Boom 1 1 46 aw witbakkend koperglazuur 1600 1900 1 26 Boom 1 1 46 aw witindustrieel 1800 1950 2 26 Boom 1 1 46 aw rood loodglazuur 1700 1900 5 26 Boom 1 1 46 aw rood loodglazuur wit slib 1600 1900 1 geel glazuur op dekkend wit slib extern 20 Boom 1 1 47 aw witindustrieel kopje 1800 1950 2 20 Boom 1 1 47 aw witindustrieel bord 1800 1950 2 20 Boom 1 1 47 aw steengoed Rijnlands zoutglazuur fles 1750 1900 1 mineraalwaterfles 22 Boom 1 1 46 aw steengoed Rijnlands bruine engobe + zoutglazuur voorraadpot 1800 1950 1 1 27 Boom 1 1 38 aw rood 1 27 Boom 1 1 38 glas venster 1 28 Boom 1 1 37 aw rood loodglazuur kom 1700 1900 1 1 28 Boom 1 1 37 pijpaarde pijp pijpensteel 1600 1900 1 30 122 19 6 BOUWCERAMIEK3Boom 1 1 26 bouwceramiek dakpan golfpan 1600 1900 1 4 Boom 1 1 38 bouwceramiek cementtegel vloertegel 1875 1950 1 5 Boom 1 1 37 bouwceramiek cementtegel vloertegel 1 1 16x15,5x2,4 cm 6 Boom 1 1 46 bouwceramiek x faience Delfts tinglazuur kobaltblauw muurtegel 1600 1800 1 1 hoekfragment, bootje op water 17 Boom 1 1 43 bouwceramiek tegel rood vloertegel 1 1 17x17x2,8 cm (geen glazuur) 17 Boom 1 1 43 bouwceramiek tegel rood vloertegel 1 1 17x17x2,8 cm (geen glazuur) 17 Boom 1 1 43 bouwceramiek tegel rood vloertegel 1 1 17x17x2,8 cm (geen glazuur) 17 Boom 1 1 43 bouwceramiek tegel rood vloertegel 1 1 17x17x2,8 cm (geen glazuur) 22 Boom 1 1 46 bouwceramiek x cementtegel vloertegel 1875 1950 1 1 17x17x2 cm rode band en gele streep met floraal motief in het midden 25 Boom 1 1 23 bouwceramiek dakpan golfpan 1600 1900 8 21 Boom 1 1 26 bouwceramiek dakpan golfpan 1600 1900 2 24 Boom 1 1 21 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 19x8,5x5 cm 7 Boom 1 1 7 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 19x9x4,5 cm 8 Boom 1 1 31 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 18x8,5x4,2 cm
pagina/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////42van43RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoom2022 NrInv. site WP vlak spoor materiaal foto Soort Baksel techniek versiering Vorm Type begiDatumn eindDatum R W B F MAI Opmerkingen 9 Boom 1 1 28 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 19x9x4,5 cm 10 Boom 1 1 22 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 19x9x4,4 cm 11 Boom 1 1 23 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 baksteen waterput 17x8x5 cm 12 Boom 1 1 18 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 19x9x4,5 cm 13 Boom 1 1 17 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 trap 13x7x5,5 cm 14 Boom 1 1 17 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 trap 14x6x3,3 cm 15 Boom 1 1 21 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 18,5x8,6x4,6 cm 16 Boom 1 1 36 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 18x7,6x5 cm 16 Boom 1 1 36 bouwceramiek x baksteen baksteen 1 1 17x7,7x4,6 cm secundair verbrand 18 Boom 1 1 40 bouwceramiek x baksteen baksteen 1 1 19x8,8x4,5 cm donkerrood 19 Boom 1 1 45 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 goot 19x9x4,5 23 Boom 1 1 48 bouwceramiek x baksteen baksteen 1 1 goot 17,5x8,2x5 cm rood zwart 21 Boom 1 1 26 bouwceramiek baksteen baksteen 1 1 uit kelder 18x8,5x5 cm tegel ceramiek rood met mortel eraan vast 12 x12 x2 cm 27 8 METAAL25 Boom 1 1 23 Fe hendel handvatmet 2 1 26 Boom 1 1 46 Fe spijker 2 2 6 Boom 1 1 46 Fe spijker 1 1 3 Boom 1 1 26 Fe spijker 1 1 21 Boom 1 1 26 Fe x muuranker? 1 1 28x 13x1,8 21 Boom 1 1 26 Fe x rooster 1 1 25 Boom 1 1 23 metaal blik x trechter 1 1 met oor 2 7 GLAS3 Boom 1 1 26 glas kleurloos vensterglas 7 3 Boom 1 1 26 glas groen fles 1 1 4 Boom 1 1 38 glas kleurloos vensterglas 1 6 Boom 1 1 46 glas groen fles 2 1 6 Boom 1 1 46 glas kleurloos fles 1 1 6 Boom 1 1 46 glas kleurloos vensterglas 1 6 Boom 1 1 46 glas lichtgroen fles 10 20 Boom 1 1 47 glas kleurloos vensterglas 1 20 Boom 1 1 47 glas kleurloos fles 1 26 Boom 1 1 46 glas kleurloos fles 3 5 Boom 1 1 37 glas kleurloos vensterglas 1 25 Boom 1 1 23 glas kleurloos flesje 1 2 1 1 met draaitop 200 op bodem 25 Boom 1 1 23 glas x kleurloos flesje 1 1 500 op bodem 25 Boom 1 1 23 glas x kleurloos flesje/inktpotje? 1 1 60 op bodem
2022/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////RestantenvantweearbeiderswoningenindeAdvokaatstraatteBoompagina43van43 NrInv. site WP vlak spoor materiaal foto Soort Baksel techniek versiering Vorm Type begiDatumn eindDatum R W B F MAI Opmerkingen 25 Boom 1 1 23 glas x bruin flesje 1 1 uitwendig gebruik 200 25 Boom 1 1 23 glas x bruin flesje 1 1 uitwendig gebruik 200 25 Boom 1 1 23 glas x bruin flesje 1 1 uitwendig gebruik 100 9 13 2 15 BOT22 Boom 1 1 46 bot 1 groot zoogdier (paard of rund) 22 Boom 1 1 46 bot 1 distaal (onderste) stuk van een volwassen opperarmbeen (humerus) van een rund; afgezaagd 2 STEEN4 Boom 1 1 38 steen marmer tegel 1 22 Boom 1 1 46 steen x slijpsteen 1 1 2 PLEISTER2 Boom 1 1 25 pleister lichtblauwe deklaag 4 3 Boom 1 1 26 pleister lichtblauwe deklaag 1 5 HOUT25 Boom 1 1 23 hout x eikenhout plank 1 krom stuk; quercus sp.; 80x15cm 25 Boom 1 1 23 hout x populier plankje 1 rechthoekig plankje; Salix /Populus sp.). 30x8cm 10.5 LIJST VAN STALEN cf. §7.3.8