STUDIE 151 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL. Bordenbouwer niveau 1 Bordenbouwer niveau 2.pdf

STUDIE 151 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Bordenbouwer niveau 1 Bordenbouwer niveau 2

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Bordenbouwer niveau 1 Bordenbouwer niveau 2

sector

:

subsector :

metaal - elektriciteit kunststoffen elektriciteit

Sectorcommissie beroepsopleidingsprofielen metaal - elektriciteit - kunststoffen van de Vlaamse Onderwijsraad D/2000/6356/18

IN H O U D B E R O E P S O P LE ID IN GS P R O F IE L B O R D E N B O U W E R N IV E AU 1 E N 2

INHOUD

1

INLEIDING

1

1.1

Identificatie van het beroepsopleidingsprofiel 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel

1

1.2

Opdracht 1.2.1 Opdrachtgever 1.2.2 Doelstellingen

1

1.3

Ontwikkelingsproces

2

1.4

Legitimatie

2

2

SITUERING VAN DE OPLEIDINGEN

3

2.1

Gegevens uit de beroepenwereld 2.1.1 Beroepenstructuur 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen

3 3 6

Gegevens uit de opleidingenwereld Opleidingenaanbod

7 7

2.2

2.2.1

2.3

Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel

11

3

HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL

13

3.1

Benaming van het beroepsopleidingsprofiel

13

3.2

Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel

13

Concrete vertaalslag Selectie van takenclusters en taken Vaardigheidsclusters bordenbouwer niveau 1 Vaardigheidsclusters bordenbouwer niveau 2 3.3.3 Beroepshoudingen 3.3.4 Contextgegevens

15 15 16 19 24 24

4

BIBLIOGRAFIE

25

5

MEDEWERKERS AAN DE SECTORCOMMISSIE TOEGEVOEGDE LEDEN

26

3.3

3.3.1 3.3.2

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

1

INLEIDING

1.1

Identificatie van het beroepsopleidingsprofiel

1.1.1

Gegevens beroepsprofiel Sector Subsector Beroep Beroepsprofiel Gelegitimeerd door op

1.1.2

: : : : : :

1

metaal - elektriciteit - kunststoffen elektriciteit bordenbouwer m/v bordenbouw niveau 1 - niveau 2 koepelcommissie opleidingsprofielen 12 februari 1999

Gegevens beroepsopleidingsprofiel Sectorcommissie

:

Benaming van het profiel

:

Legitimator

:

Datum

:

1.2

Opdracht

1.2.1

Opdrachtgever

METAAL - ELEKTRICITEIT KUNSTSTOFFEN beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding va n het beroepsprofiel bordenbouwer: niveau 1 niveau 2 Afdeling TSO/BSO Raad voor Volwassenenonderwijs Afdeling BuSO Afdeling TSO/BSO: 24 maart 2000 Raad voor Volwassenenonderwijs: 21 maart 2000 Afdeling BuSO: 23 maart 2000

De koepelcommissie Opleidingsprofielen stelde op de vergadering van 16 oktober 1997 de vaste kern van de sectorcommissie opleidingsprofielen Metaalelektriciteit-kunststoffen samen. De koepelcommissie geeft op 12 februari 1999 de opdracht aan de sectorcommissie metaal-elektriciteit-kunststoffen om een beroepsopleidingsprofiel met betrekking tot bordenbouw te maken.

1.2.2

Doelstellingen 1 2 3

De uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren.

De opleiding beter laten aansluiten bij de arbeidsmarkt.

De uitstroom van gekwalificeerde beroepsbeoefenaars verhogen.

De bordenbouwer kan beschouwd worden als een afzonderlijk beroep omdat de productie niet geheel kan teruggebracht worden tot het klassieke model van installatie. Een bord is de overkoepelende benaming voor de verdeelkast en/of het stuur- en regelbord. Het is geoorloofd om de bordenbouwer als een apart beroep te beschouwen, ook al komt het zelden in classificaties voor.1

1

Beroepsprofiel Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor de bordenbouwer, Vormelek, 1998, p. 11-12.

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

2

De verdeelkasten vinden we terug in de residentiële en de residentieel-industriële gebouwen, de stuur- en regelborden in de residentieel-industriële en industriële installaties.

In de bordenbouw onderscheiden we twee grote groepen takenclusters: mechanische bewerkingen en elektrische bewerkingen. De mechanische bewerkingen zijn routinematig en eenvoudig. De elektrische bewerkingen zijn standaard en vergen van de bordenbouwer inzicht in de lay-out van het bord.

1.3

Ontwikkelingsproces Het beroepsopleidingsprofiel wordt samengesteld volgens een handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor het secundair onderwijs en het volwassenenonderwijs, ontwikkeld door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling.

Het is afgeleid van het beroepsprofiel bordenbouwer. Uit het beroepsprofiel kunnen twee kwalificaties afgeleid worden: de bordenbouwer niveau 1, inhoudelijk toegespitst op het mechanische gedeelte van de bordenbouw en de bordenbouwer niveau 2, inhoudelijk toegespitst op het elektrische gedeelte van de bordenbouw zonder het mechanische uit het oog te verliezen.

De conferentiemethode wordt toegepast.

De sectorcommissie vergaderde op volgende dagen: 21 september 1999, 15 oktober 1999.

Het beroepsopleidingsprofiel werd afgewerkt op 8 november 1999.

1.4

Legitimatie Bordenbouw niveau 1 De afdeling TSO/BSO, de Raad voor Volwassenenonderwijs en de afdeling BuSO legitimeren het beroepsopleidingsprofiel. Het BOP wordt als advies aan de overheid voorgelegd.

Bordenbouw niveau 2 De afdeling TSO/BSO en de Raad voor Volwassenenonderwijs legitimeren het beroepsopleidingsprofiel.

De afdeling BuSO merkt op dat indien het mogelijk is de beroepsopleiding Bordenbouw te organiseren, de opleiding kan opgericht worden. Vanuit deze achtergrond legitimeert de afdeling BuSO het beroepsopleidingsprofiel.

Het BOP wordt als advies aan de overheid voorgelegd.

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

2

3

SITUERING VAN DE OPLEIDINGEN Het beroepsopleidingsprofiel dient geïntegreerd met het beroepsprofiel verlichting en de nog te ontwikkelen beroepsprofielen elektrische verwarming, domoticia en beveiliging.

2.1

Gegevens uit de beroepenwereld

2.1.1

Beroepenstructuur Het beroep van bordenbouwer situeert zich in de beroepenstructuur als onderdeel van de algemene elektriciteit in het gedeelte elektrische installaties;2 INSTALLATIE

DISTRIBUTIE

Algemene elektriciteit Elektrische verwarming Domotica Beveiliging

Groothandel (aantal bedrijven ± 130) Audio en video (bruingoed) Huishoudtoestellen (witgoed) Componenten Verlichting

Bordenbouw Verlichting Industriële elektriciteit Kleinhandel (aantal bedrijven ± 900) Telematica Audio en video (bruingoed Automatisering Huishoudtoestellen (witgoed) Componenten Bordenbouw Hoogspanning Verlichting Wikkelen van elektromagnetische machines Koeltechniek Commerciële koelinstallaties Industriële koelinstallaties Airconditioning Onderhoud Lichtreclame Auto-elektriciteit Auto-elektronica

Bordenbouwer als onderdeel van de algemene elektriciteit dient samengevoegd met de overige delen van de algemene elektriciteit. Het maakt ook deel uit van de industriële elektriciteit. In deze hoedanigheid dient het samengevoegd met de overige delen van de industriële elektriciteit.

2.1.1.1 Beschrijving van het beroep Omschrijving van het beroep: bordenbouwer niveau 1 Het beroep bordenbouwer wordt omschreven in het beroepsprofiel. De sociale partners voorzien in grote bedrijven een functie binnen bordenbouw, die kan gezien worden als een voorbereidende activiteit. De bordenbouwer niveau 1 is de werkman die zelfstandig en met kennis van zaken nodige mechanische werkzaamheden kan uitvoeren om een bord te bouwen.

2

Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor installateur verlichting. Brussel, SERV, 1997, p. 13

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

4

Zijn functionele bijdrage bestaat dan in hoofdzaak uit het mechanisch klaarmaken van de kast en het monteren van de componenten op het bord. Hij/zij kan de praktische bewerkingen uit de metaalnijverheid uitvoeren: boren, plooien, monteren en vooraf gevormde componenten plaatsen.

Omschrijving van het beroep: bordenbouwer niveau 2 Het beroep van bordenbouwer wordt omschreven in het beroepsprofiel. De bordenbouwer is de geschoolde werkman die zelfstandig en met kennis van zaken aan de hand van een schema, de nodige werkzaamheden kan uitvoeren om een bord te bouwen. Zijn functionele bijdrage bestaat dan in hoofdzaak uit het klaarmaken van de kast of het maken van het raam, het monteren van onderdelen en componenten, en het bedraden van het bord3 Organisatie van de arbeid Het is nuttig om kennis te nemen van de voornaamste elementen van de tewerkstellingsmogelijkheden, de gevraagde kwalificaties, da arbeidsorganisatie en de omstandigheden waarmee rekening kan gehouden worden.

Tewerkstelling Momenteel stellen ongeveer 5 500 bedrijven 21 000 arbeiders tewerk. De tewerkgestelden werken voornamelijk in KMO's. De KMO's werken kleinschalig.

De totale tewerkstelling bedraagt:4 Installatie Distributie Totaal metaalaanverwante sector - elektriciteit:

31 393 7 160 38 553

Het aantal werkgevers bedraagt: Installatie Distributie Totaal

5 023 121 5 144

Arbeiders versus bedienden: Installatie Distributie Totaal

3 4

Arbeiders 18 613 (59,3%) 2 148 (30%) 20 761 (53,9%)

Bedienden 12 780 (40,7%) 5 012 (70%) 17 792 (46,1%)

Beroepsprofiel Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor de bordenbouwer. Brussel, SERV, 1998, p. 13 Het aantal bordenbouwers is hierin niet gekend

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

5

Geslacht: Installatie Distributie Totaal

Mannen 26 555 (84,6%) 5 793 (80,9%) 32 348 (83,9%)

Vrouwen 4 838 (15,4%) 1 376 (19,1%) 6 205 (16,1%)

VDAB (1997) heeft het beroep van bordenbouwer niet opgenomen in hun beroepenstructuur. Het is dan ook iet vast te stellen of het beroep al dan niet behoort tot de knelpuntberoepen.5 Uit de beperkte bevraging van de bedrijven door het HIVA blijkt dat de bedrijven rekruteren uit het SO studiegebied mechanica-elektriciteit, in het bijzonder de elektriciteit.

Infrastructuur, grondstoffen en basisuitrusting Bordenbouwers werken hoofdzakelijk in een atelier. Een opleidingscentrum moet bij de inrichting van een atelier rekening houden met de veiligheid en de minimale normen inzake de oppervlakte per vierkante meter werkruimte.6 Volgende materialen komen in aanmerking: Niveau 1: kast, buizen en vooraf gevormde componenten.

Niveau 2: elektriciteitsdraden, kabels, buizen, onderdelen en componenten.

De uitrusting van de opleidingscentra dient de basiswerktuigen en machines te omvatten die nodig zijn om de beroepsopleiding te verzorgen. De uitrusting dient om de bewerkingen in het maken en plaatsen van residentiële en industriële borden uit te voeren. De uitrusting dient regelmatig aangepast aan de recente ontwikkelingen in de technologie.

Organisatie van de arbeid In de opleiding dient rekening gehouden met de wijze waarop de arbeid georganiseerd wordt.

De bordenbouw is een afdeling die zich situeert in bedrijven die het installatiewerk als hoofdactiviteit hebben. Er zijn ook bedrijven die enkel en alleen borden maken.

De afdeling bordenbouw werkt nauw samen met de afdeling ontwerp en tekenkamer; in grote bedrijven werkt de bordenbouwer niveau 1 in functie van de bordenbouwer niveau 2. De bordenbouwer niveau 1 voert meestal zelf zijn kwaliteitscontrole uit.

De bordenbouwer niveau 1 maakt zelf zijn bord af: hij maakt het bord mechanisch klaar. In grote bedrijven kan een arbeidsspecificatie doorgedreven worden.

De geleverde prestaties zijn onderhevig aan de regels van de kwantiteit en de kwaliteit. Dit houdt in dat een beginnend beroepsbeoefenaar een degelijk product af-

5 6

Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor de bordenbouwer. Brussel, SERV, 1998, p. 38 Normen worden voorgeschreven door het Veiligheidsinstituut

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

6

werkt binnen een gestelde tijd. Uit een kwaliteitsonderzoek van HIVA over bordenbouwer blijken risicofactoren7 aanwezig te zijn: h De vaktechnische volledigheid is voor de bordenbouwer beperkt. Dit is volgens de studie van het HIVA hoofdzakelijk te wijten aan het feit dat zijn takenpakket vooral uit uitvoerende taken zoals het mechanisch maken van de kast en het plaatsen van de componenten. De afwezigheid van de controle (ondersteunend) en van het ontwerp (voorbereidend) staan de volledigheid in de weg.

Hierdoor ontstaat de kans dat mensen hun beroepskwalificaties ontwikkelen en verder bestendigen. h Er is wel vaak overleg met enerzijds de ontwerpers van het bord over hoe een bepaalde aansluiting nu ineen zit en anderzijds de meestergast over het verloop van de werkzaamheden, maar dit kan echter niet als werkoverleg beschouwd worden. h De taken zijn allemaal relatief eenvoudig. Dit wordt als negatief beoordeeld.

Teveel gemakkelijke taken kunnen leiden tot stress. De bordenbouwer kan bovendien slechts in zeer beperkte makte eventuele problemen zelf oplossen, meestal moet de meestergast of tekenkamer worden geraadpleegd. h De autonomie waarover de bordenbouwer beschikt is beperkt. Men beschikt over autonomie als men de werkwijze, het werktempo en de volgorde van het werk kan veranderen of aanpassen. Het is het schema of plan die bepaalt wat er moet gebeuren. Maar hij/zij is wel vrij om zich een eigen werkwijze aan te meten. h De ondersteuningsmogelijkheden zijn in voldoende mate aanwezig. Hij kan steeds te rade gaan bij de meestergast, de tekenkamer en collega's met gelijke kwalificaties, wat dus de kans op leermogelijkheden vergroot. h Er zijn ook nog de zogenaamde regelproblemen. Dit zijn problemen of storingen die moeten opgelost worden voor men verder kan werken. Wanneer deze niet kunnen worden opgelost, ontstaat er een verhoogd risico op stress. De volgende problemen kunnen worden onderscheiden: - De uitvoering van het werk zelf kan de bordenbouwer voor problemen stellen, wanneer het schema niet duidelijk is of wanneer er fouten in staan.

Maar deze problemen kunnen in voldoende mate worden opgelost.

- De middelen en de werkomgeving veroorzaken voor de bordenbouwer geen problemen die niet kunnen opgelost worden.

Het beroepsopleidingsprofiel met betrekking tot algemene elektriciteit, elektrische installaties, bordenbouw is in hoofdzaak beroepsgericht. HIVA suggereert om het beroep van bordenbouwer breder te maken door inzicht in ontwerp en tekenen in te voeren.

2.1.2

Geraadpleegde beroepsprofielen Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor bordenbouwer, SERV, december 1998. In opdracht van het sectoraal fonds VORMELEK ontwikkelde het Hoger Instituut voor de Arbeid een beroepsprofiel van bordenbouwer. De SERV keurde het beroepsprofiel in een conferentie goed.

7

Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften van de bordenbouwer, SERV, 1998

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

2.2

Gegevens uit de opleidingenwereld

2.2.1

Opleidingenaanbod

7

Opleidingen in de wereld van elektriciteit worden aangeboden in het onderwijs en buiten het onderwijs.

In het onderwijs maken elementen van bordenbouw deel uit van de opleidingen in het secundair onderwijs (TSO en BSO, voltijds en deeltijds beroepsonderwijs), in het onderwijs voor sociale promotie (OSP) en BuSO. Buiten het onderwijs worden opleidingen aangeboden door VDAB, VIZO en het sectoraal fonds VORMELEK. 2.2.1.1 Opleidingenaanbod in het onderwijs GRAAD Huidige benamingen II Elektriciteit TSO Elektrotechnieken TSO Elektrische installaties BSO Nijverheidstechnieken BSO III Elektriciteit TSO Elektrotechnieken TSO Elektrische installaties BSO III Specialisatiejaren Industriële elektriciteit BSO

2000 Studiegebied mechanica-elektriciteit Elektriciteit-elektronica TSO Elektrotechnieken TSO Elektrische installaties BSO Nijverheid BSO Studiegebied mechanica-elektriciteit Elektriciteit-elektronica TSO Elektrische installatietechnieken TSO Elektrische installaties BSO Specialisatiejaren Industriële elektriciteit BSO

In het DBSO bestaan volgende benamingen: elektricien residentiële elektriciteit, hulpelektricien residentiële elektriciteit en nijverheidselektricien.

In het volwassenenonderwijs (OSP) wordt de opleiding aangeboden in het studiegebied mechanica-elektriciteit in de afdelingen elektricien industriële installaties, elektriciteit, elektrische installaties en industriële elektrotechnieken.

Schematisch overzicht van het aanbod: ARGO

CVPO

OVSG

VSKO

Voltijds

✗

✗

✗

✗

Deeltijds

✗

✗

✗

✗

OSP

✗

✗

✗

✗

2.2.1.2 Opleidingen buiten het onderwijs De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) organiseert volgende opleidingen in het domein industriële automatisering: i basiselektriciteit i installatie elektriciteit (huishoudelijk, residentieel en industrieel) i gebouwenautomatisering en domotica (communicatienetwerken in huishoudelijke installaties).

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

8

Het Vlaams Instituut voor Zelfstandig Ondernemen (VIZO) organiseert volgende opleidingen in het domein elektriciteit: elektrotechnisch installateur, fabrikantinstallateur van lichtreclames, technicus onderhoudselektricien, installateur domotica- en immoticasystemen.

2.2.1.3 Aanverwante studiegebieden en opleidingen In het voltijds gewoon onderwijs treffen we volgende aanverwante studierichtingen aan: Vorm TSO

BSO

Graad Studierichting III Elektromechanica Elektronica Industriële informatica Koel- en warmtetechnieken Telecommunicatie III Centrale verwarming Centrale verwarming en sanitaire installaties Koelinstallaties

Specialisatiejaar Industriële computertechnieken Industriële onderhoudstechnieken Industriële koeltechnieken Regeltechnieken Stuur- en bewakingstechnieken Computergestuurde werktuigmachines Industrieel onderhoud Koeltechnische installaties Warmtetechnische installaties

In het DBSO treffen we volgende aanverwante studierichtingen aan: bedraderbestukker in de elektronica.

In het OSP treffen we volgende aanverwante afdelingen aan: elektronica en regeltechniek.

In VDAB vinden we aanverwante opleidingen in het domein van de industriële automatisering, de gebouwenautomatisering en domotica, telematica, de energie.

VIZO biedt aanverwante opleidingen aan in het domein van de werktuigkunde.

2.2.1.4 Onderzoek naar de bevolking van de opleidingen In het voltijds gewoon onderwijs onderzochten wij de leerlingenaantallen van de schooljaren 1993-94 tot 1997-98.

IIde graad TSO Elektriciteit IIde graad TSO Elektrotechnieken IIde graad BSO Elektrische installaties IIIde graad TSO Elektriciteit IIIde graad TSO Elektrotechnieken IIIde graad TSO 3delj Regeltechniek IIIde graad BSO Elektrische installaties IIIde graad BSO 3delj Industriële Elektriciteit SUBTOTAAL TSO SUBTOTAAL BSO TOTAAL

1993-94

1994-95

1995-96

1996-97

1997-98

575 2 719 1 781

578 2 723 1 772

579 2 277 1 749

577 2 377 1 810

543 2 299 1 702

786 1 517 177 1 367

549 1 425 137 1 772

479 2 219 194 1 530

458 2 337 172 1 557

429 2 125 188 1 548

188

200

397

400

429

5 374 3 336 8 710

5 412 3 744 9 156

5 748 3 676 9 424

5 921 3 767 9 688

5 584 3 679 9 263

Het leerlingenaantal in de IIde graad TSO elektriciteit blijft nagenoeg stabiel. De elektrotechnieken kennen sedert 1996 een lichte terugval. In het BSO tweede graad blijft het leerlingenaantal stabiel.

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

9

In de derde graad TSO daalt het leerlingenaantal elektriciteit sterk, terwijl in de studierichtingen elektrotechnieken het leerlingenaantal fors stijgt.

We stellen een stijging vast van het aantal leerlingen in het BSO derde graad in 1994, vervolgens daalt het leerlingenaantal en blijft het sedert 1996 nagenoeg stabiel.

Het specialisatiejaar regeltechniek TSO kent geen noemenswaardige schommelingen; het leerlingenaantal van het specialisatiejaar BSO stijgt sterk De studierichting is een jongensgerichte opleiding. Het aantal meisjes bedraagt minder dan 1% van het totale aantal leerlingen. Sedert 1993 neemt het aantal meisjes-leerlingen gestadig toe in het TSO, maar blijft onder 2%. In het BSO blijft het aantal meisjesleerlingen sedert 1993 nagenoeg stabiel, maar blijft onder 1%.

Het aantal meisjes in de specialisatiejaren is beperkt.

Voor het DBSO en BuSO worden geen afzonderlijke cijfers voor elektriciteit in het Statistisch Jaarboek gepubliceerd.

In het OSP wordt de opleiding aangeboden in het traditioneel stelsel in de afdeling elektriciteit-regeltechnieken: in 1997-98 volgden in het technisch secundair 444 cursisten een cursus en in het beroepssecundair 140 cursisten. Tevens wordt in het modulair stelsel een cursus aangeboden: in 1997-98 volgden gemiddeld 160 cursisten de opleiding elektricien voor industriële installaties, waaronder 6 vrouwelijke cursisten.

In 1998 voltooiden in VDAB 208 cursisten de opleiding residentieel installateur.

2.2.1.5 Onderzoek naar de uitstroom van lerenden Sanctionering De opleidingen in het voltijds SO worden afgesloten met volgende sancties: Getuigschriften

:

Studiegetuigschrift Diploma secundair onderwijs

: :

IIde graad TSO studierichting IIde graad BSO studierichting IIIde graad 2de leerjaar BSO studierichting IIIde graad TSO en 3de leerjaar IIIde graad BSO

De leerlingen kunnen een getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer en een attest VCA (Veiligheidschecklist Aannemers)8 behalen.

In het Deeltijds Onderwijs wordt een studiegetuigschrift van het DBSO, IIde of IIIde graad, en/of een kwalificatiegetuigschrift afgeleverd. Tevens kan een attest van verworven bekwaamheden uitgereikt worden aan de regelmatige leerling, die op het einde van het schooljaar niet het ganse leertraject heeft doorlopen.

Het onderwijs voor sociale promotie levert in het modulair stelsel attesten en brevetten af.

8

VCA staat voor: V = veiligheids-, gezondheids- en milieumaatregelen C = vragenlijst over veiligheid, gezondheid en milieu A = annemers of contractors.

VCA wordt opgezet door het Vlaams Provinciaal Veiligheidsinstituut en een Nederlands Centraal College van deskundigen.

10

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

Het buitengewoon secundair onderwijs OV-3 levert kwalificatiegetuigschriften af.

VDAB levert getuigschriften af.

VIZO levert naast getuigschriften leertijd en beroepskennis ondernemersopleiding ook nog diploma's ondernemingsopleiding af.

VORMELEK levert attesten af.

Aantal uitstromende lerenden De uitstroom van leerlingen in het tweede leerjaar van de tweede graad van het TSO schooljaar 1996-97 bedraagt 233 leerlingen in elektriciteit en 1195 leerlingen in elektrotechnieken. De instroom van leerlingen in het eerste leerjaar van de derde graad TSO in het schooljaar 1997-98 bedraagt 230 leerlingen in elektriciteit en 1 102 in elektrotechnieken. Hieruit kan worden afgeleid dat de leerlingen die slagen de studierichting verder zetten.

In het specialisatiejaar regeltechnieken TSO stromen in het schooljaar 1997-98 156 leerlingen uit.

De uitstroom van leerlingen in het tweede leerjaar van de tweede graad van het BSO schooljaar 1996-97 bedraagt 743 leerlingen in elektrische installaties. De instroom in het eerste leerjaar van de derde graad BSO elektrische installaties in het schooljaar 1997-98 bedraagt 806 leerlingen. Het aantal instromende leerlingen is hoger dan het aantal uitstromende leerlingen van het voorafgaande schooljaar.

Mogelijk stromen een aantal leerlingen uit het TSO in het beroepsonderwijs in.

In het tweede jaar van de derde graad van het voltijds beroepsonderwijs stromen in 1996-97 664 leerlingen uit in elektrische installaties. In het specialisatiejaar industriële elektriciteit stromen in het schooljaar 1997-98 429 leerlingen in. Van de 429 leerlingen behalen 356 hun diploma. Een derde van de leerlingen haakt af en ongeveer 20% behalen het diploma HSO niet.

In het tweede jaar van de derde graad van het voltijds beroepsonderwijs stromen in 1997-98 649 leerlingen uit in elektrische installaties.

Voor VDAB stromen slechts 2% niet uit. De strenge voorselectie van de kandidaat-cursisten is verantwoordelijk voor de hoge slaagcijfers.

2.2.1.6 Regionale spreiding opleidingen en tewerkstelling Geografisch aanbod tewerkstelling In het domein van de installateurs algemene elektriciteit is de bordenbouwer niet wijd verspreid over Vlaanderen. De beroepsactiviteit is niet gebonden aan een streek of regio.

Geografisch aanbod opleidingen De opleidingen elektriciteit komen wijd verspreid voor in het Vlaamse onderwijslandschap.

Vergelijking geografisch aanbod tewerkstelling en opleiding Er zijn geen aanwijzingen om het opleidingsaanbod te koppelen aan een regio.

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

2.3

11

Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel Een kwalitatieve beroepsopleiding in de elektrische installaties bordenbouw is nodig. Het bedrijf vraagt gekwalificeerde beginnende beroepsbeoefenaars, die zelfstandig een bord mechanisch kunnen afwerken.

Minimaal kan de werkgever van de beginnende beroepsbeoefenaar volgende vaardigheden verwachten: • lezen van een werktekening of een uitvoeringsplan; • de vakterminologie gebruiken; • de eigen werkzaamheden plannen rekening houdend met de omvang, het tijdsbestek, het verwerken materiaal; • overleggen over probleemsituaties; • toepassen van de vigerende wetgeving op het gebied van welzijn (veiligheid, gezondheid en hygiëne), milieu en kwaliteit; • veilig en ergonomisch werken; • lezen en uitvoeren van de montagevoorschriften.

Niveau 1 In de bedrijfswereld (grote bedrijven) kan de beginnend bordenbouwer niveau 1 doorgroeien naar bordenbouwer en naar meestergast. Hij/zij kan het elektrische gedeelte van het bord leren uitvoeren.

De sector onderkent in het beroep bordenbouwer twee pijlers: het mechanisch bouwen van een bord en het elektrisch bouwen van een bord. In kleine bedrijven moet de beginnende beroepsbeoefenaar inzetbaar zijn in de verschillende mechanische en elektrische bewerkingen; in grote bedrijven is hij/zij inzetbaar in het mechanische bouwen van het bord (kwalificatie bordenbouw niveau 1).

De beginnende bordenbouwer niveau 1 beheerst de mechanische basistechnieken om een bord te bouwen. Hij/zij moet de eigen mogelijkheden kunnen inschatten en is kritische ingesteld ten aanzien van zijn eigen werk. Hij/zij kan zijn eigen werk beoordelen. Hij/zij leert productief en kwalitatief werken.

Het zal dan ook nodig zijn dat de beroepsopleiding leertrajecten uitstippelt, die rekening houden met de toekomstvisie op het beroep en rekening houden met de residentiële bordenbouw, de industriële bordenbouw en residentiële-industriële bordenbouw.

De kwalificatie moet duurzaam zijn. Dit houdt in dat de opleiding alle basiscomponenten omvat om de technologische ontwikkelingen in de sector op te volgen.

De opleiding moet de beginnende beroepsbeoefenaar toelaten om zich in de toekomst op een vlotte manier bij te scholen. Dit vereist het inbouwen van technieken om een transfer in de bewerkingen te realiseren.

Niveau 2 Het hogeschoolonderwijs biedt geen specifieke opleidingen voor bordenbouw aan.

Het secundair onderwijs biedt voor bordenbouw geen specialisatiejaren aan in het TSO en het BSO. In de bedrijfswereld kan de beginnend bordenbouwer doorgroeien naar meestergast in een bedrijf.

HIVA suggereert het beroep bordenbouwer breder te maken, door de beginnende beroepsbeoefenaar inzicht te verschaffen in het ontwerp en het tekenen. Deze verbreding is nodig opdat de beginnende beroepsbeoefenaar zou kunnen doorstromen naar meestergast.

De sector onderkent in het beroep bordenbouwer twee pijlers: het mechanisch bouwen van borden en het elektrisch bouwen van borden. In kleine bedrijven moet de beginnende beroepsbeoefenaar inzetbaar zijn in de verschillende mechanische

12

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

en elektrische bewerkingen; in grote bedrijven is hij/zij inzetbaar in meer specifieke bewerkingen, mechanische of elektrische.

Het uitsluitend beheersen van het mechanisch bouwen van het mechanisch bouwen van het bord is te vatten in een kwalificatie bordenbouw niveau 1; het beheersen van het mechanisch en het elektrisch bouwen van een bord is te vatten in een kwalificatie bordenbouw niveau 2.

De beginnende bordenbouwer niveau 1 beheerst de mechanische basistechnieken om een bord te bouwen. De beginnende bordenbouwer niveau 2 beheerst alle mechanische en elektrische basistechnieken om een bord te bouwen. Hij/zij moet de eigen mogelijkheden kunnen inschatten en is kritisch ingesteld ten aanzien van zijn eigen werk. Hij/zij kan zijn eigen werk beoordelen. Hij/zij leert productief en kwalitatief werken.

Het zal dan ook nodig zijn dat de beroepsopleiding leertrajecten uitstippelt, die rekening houden met de toekomstvisie op het beroep en rekening houden met de residentiële bordenbouw, de industriële bordenbouw en de residentiële-industriële bordenbouw.

De kwalificatie moet duurzaam zijn. Dit houdt in dat de opleiding alle basiscomponenten omvat om de technologische ontwikkelingen in de sector op te volgen.

De opleiding moet de beginnende beroepsbeoefenaar toelaten om zich in de toekomst op een vlotte manier bij te scholen. Dit vereist het inbouwen van technieken om een transfer in de bewerkingen te realiseren. Tevens zal getracht worden om inzicht te verschaffen in het onderwerp en het tekenen.

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

3

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL (BOP) BORDENBOUWER NIVEAU 1- NIVEAU 2

3.1

Benaming van het beroepsopleidingsprofiel

13

Beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het beroepsprofiel bordenbouwer.

3.2

Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel De voornaamste vaardigheidsclusters die volgen uit het beroepsprofiel zijn: Vooraleer een bord kan worden gebouwd dient eerst een ontwerp te worden gemaakt, in overeenstemming met de specifieke wensen van de klant. Dit ontwerp wordt door ontwerpingenieurs uitgewerkt en door tekenaars schematisch op plan gezet.

Het ontwerp wordt aan de afdeling bordenbouw bezorgd en op basis hiervan nemen de werkzaamheden een aanvang. De bordenbouwer dient dus in eerste instantie het ontwerp grondig te lezen. Door zijn ervaring leert hij het ontwerp controleren op fouten. Op basis van het ontwerp gaat hij, al dan niet in overleg met de ploegbaas, zijn eigen werk organiseren. Hij verzamelt het benodigde materiaal en materieel voor het bouwen van het bord. Wanneer de bordenbouwers in het bedrijf een min of meer vaste werkpost hebben, waar ze het nodige materiaal onmiddellijk bij de hand hebben, is deze taak dikwijls beperkt tot het louter aanvullen van hun ‘materiaalbakjes’. In sommige bedrijven is het echter zo dat de bordenbouwers ook bepaalde magazijntaken moeten uitvoeren of toch de goede werking van het magazijn moeten helpen vrijwaren. Dit kan door bijvoorbeeld aan te geven welk materiaal niet meer in voorraad is of ontbreekt.

Dan kan begonnen worden aan het eigenlijke uitvoerende werk. Hier zijn in eerste instantie twee opties mogelijk, ofwel beslist de onderneming om te werken met geprefabriceerde kasten, ofwel beslist zij om de kast zelf te maken. In het geval zij kiest om de kast zelf te maken, dan kan gekozen worden tussen een kast of een montageraam met een beschermingsplaat (ook wel carta genoemd). In een kast komen die terecht op een montageplaat.

Het maken van de kast daarentegen gebeurt meestal niet door een bordenbouwer, maar door een metaalbewerker binnen hetzelfde bedrijf. De bordenbouwer moet de kast wel klaarmaken, dit wel zeggen verder afwerken in overeenstemming met het plan. Het gaat om het monteren van de sokkel, inbouwen van aardingen en verlichting, maken van gaten voor signalisatie, monteren van kasteigen applicaties (voltmeters, sloten, …).

Het maken van het montageraam gebeurt door de bordenbouwer zelf. Hij gaat de maten en verhoudingen van het raam bepalen en monteert de profielen op de juiste manier tot een raam (niveau 2).

Dan wordt het montageraam of de montageplaat klaargemaakt voor bedrading. In hoofdzaak plaatst de bordenbouwer niveau 1 de vooraf gevormde componenten.

Onder componenten dient men het hele gamma van materialen te verstaan, gaande van differentieelschakelaars tot PLC’ s.

Een volgende stap is het bedraden of kableren. Dit is een essentieel onderdeel van het bouwen van borden. De verschillende componenten moeten immers vol-

14

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

gens het schema op de juiste manier met elkaar verbonden worden. Het komt voor dat bedrijven mensen in dienst hebben die zich louter en alleen bezig houden met bedraden. Het komt echter evenveel voor, voor zover wij konden vaststellen, dat een of twee arbeiders een bord over de hele lijn afwerken.

Op dit moment is het bord eigenlijk zo goed als klaar. De bedrade montageplaat moet terug in de kast worden gemonteerd. Voor het montageraam moet een afdekplaat (carta) worden gemaakt en gemonteerd worden. Na het uitvoeren van de essentiële testen en eventuele schoonmaak- en retoucheringswerken door de bordenbouwer is het bord klaar om naar de klant vervoerd te worden (niveau 2).

Na het uitvoeren van de essentiële testen wordt het bord schoongemaakt en eventueel hersteld. Het bord is klaar om naar de klant vervoerd te worden.

Het voorgaande in acht genomen opteren wij voor de volgende omschrijving: De bordenbouwer niveau 1 is de werkman die zelfstandig en met kennis van zaken aan de hand van een ontwerp of uitvoeringsplan, de nodige mechanische werkzaamheden kan uitvoeren om een bord te bouwen. Zijn functionele bijdrage bestaat dan in hoofdzaak uit het mechanisch klaarmaken van de kast, het monteren van vooraf gevormde componenten en het klaarmaken van de kast voor vervoer naar de klant.

De bordenbouwer niveau 2 is de geschoolde werkman die zelfstandig en met kennis van zaken aan de hand van een schema, de nodige werkzaamheden kan uitvoeren om een bord te bouwen. Zijn functionele bijdrage bestaat dan in hoofdzaak uit het klaarmaken van de kast of het maken van het raam, het monteren van onderdelen en componenten, en het bedraden van het bord.

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

3.3

15

Concrete vertaalslag

3.3.1 Selectie van takenclusters en taken Volgende takenclusters worden uit het beroepsprofiel geselecteerd en omgezet naar vaardigheidsclusters: TAKENCLUSTER IN HET BEROEPSPROFIEL Voorbereidende taken Plannen van de werkzaamheden Verzamelen van het materiaal en materieel

GESELECTEERDE

TAKEN VERTAALD NAAR CLUSTERS VAN VAARDIGHEDEN

De beginnende bordenbouwer kan werkzaamheden plannen De beginnende bordenbouwer kan materiaal en gereedschap verzamelen

Uitvoerende taken Klaarmaken van de kast Maken van het montageraam Plaatsen van de onderdelen en de componenten Bedraden Afwerken van de kast Vervoersklaar maken

De beginnende bordenbouwer kan een kast mechanisch klaarmaken De beginnende bordenbouwer kan de componenten plaatsen De beginnende bordenbouwer kan de kast vervoersklaar maken

Ondersteunende taken Kwaliteitszorg

Toezicht op de veiligheid

De beginnende bordenbouwer kan kwaliteitszorgsysteem toepassen.

Opgevangen in cluster toepassen voorschriften welzijn, kwaliteit en milieu.

De beginnende bordenbouwer kan veiligheidssysteem toepassen.

Opgevangen in cluster toepassen voorschriften welzijn, kwaliteit en milieu.

In de cluster ‘klaarmaken van de kast’ werd enkel het mechanisch gedeelte weerhouden. Het maken van het montageraam behoort niet tot het takenpakket van niveau 1.

In de cluster ‘plaatsen van de onderdelen en de componenten’ werd enkele het plaatsen van vooraf gevormde componenten weerhouden.

De cluster ‘bedraden’ en ‘afwerken van de kast’ behoren niet tot het takenpakket van niveau 1. Het gaat over het elektrisch gedeelte en het testen en controleren van de kast.

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

16

3.3.2

Vaardigheidsclusters Bordenbouwer niveau 1 EINDDOELEN 1 2 3 4 5 6

De beginnende beroepsbeoefenaar kan de mechanische eigen werkzaamheden plannen De beginnende beroepsbeoefenaar kan het materiaal en gereedschappen verzamelen De beginnende beroepsbeoefenaar kan de kast mechanisch klaarmaken De beginnende beroepsbeoefenaar kan de vooraf gevormde componenten plaatsen De beginnende beroepsbeoefenaar kan de kast vervoersklaar maken De beginnende beroepsbeoefenaar kan zorgsystemen toepassen

SUBCLUSTER 1: DE MECHANISCHE WERKZAAMHEDEN PLANNEN

Cluster van vaardigheden 1.1

1.2 1.3

uitvoeringsplannen en/of werkopgaveblad lezen en controleren naar de dagtaak informeren het eigen werk organiseren

Mate van beheersing 3

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

Mate van beheersing

•

mechanische uitvoeringsplannen, lijsten en symbolen

3

• •

noties van arbeidsorganisatie een eigen planning opmaken

2 3

3 3

SUBCLUSTER 2: HET MATERIAAL EN GEREEDSCHAPPEN VERZAMELEN Cluster van vaardigheden 2.1

lijsten controleren van het benodigde materiaal en gereedschappen

Mate van beheersing 3

• • •

2.2

geschikt gereedschap kiezen

3

2.3

de eigen werkpost inrichten en onderhouden ontbrekend materiaal en gereedschappen doorgeven en melden

3

2.4

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

3

materiaal om bord mechanisch te bouwen of in te richten gereedschappen het gereedschap voorzien dat men bij de uitvoering zal nodig hebben

Mate van beheersing 2 3 3

17

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

SUBCLUSTER 3: DE KAST MECHANISCH KLAARMAKEN Cluster van vaardigheden 3.1

verpakkingsmateriaal verwijderen

Mate van beheersing 3

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) •

• 3.2

de montageplaat uit de kast demonteren9

3

•

3.3

aftekenen

3

• •

3.4

gaten voor signalisatie op de deur en kabelinvoer in de kast aftekenen en maken

3

3.5

kasteigen mechanische applicaties monteren (sloten, identificatieplaatjes)

3

• • • • • • •

Mate van beheersing 3

de verpakking op een veilige manier en zonder beschadiging van de inhoud, verwijderen verpakkingsmateriaal in functie van de afvalverwerking sorteren gereedschap functioneel gebruiken demonteren elementaire mechanische tekening lezen meten boren, ponsen, zagen technische fiches lezen mechanische bewerking nauwkeurig uitvoeren ergonomisch werken maten uitzetten montagewijze

3

3 3 2 3 3 2 3

3 3

SUBCLUSTER 4: DE VOORAF GEVORMDE COMPONENTEN PLAATSEN Cluster van vaardigheden 4.1

de maten uitzetten

Mate van beheersing

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

2

•

4.2

de montageprofielen plaatsen

3

• • •

4.3

de vooraf gevormde componenten plaatsen

3

•

• • 4.4 4.5

9

de mechanische bewerkingen visueel controleren identificatienummering aanbrengen op componenten

op basis van de lay-out van het bord maten aftekenen schaalberekening de profielen op maat snijden de plaatsing- en bevestigingswijze materiaalkennis van componenten: beveiligingstoestellen, schakeltoestellen, sturingselementen herkennen de plaats van de componenten bevestigingstechnieken

3 2

Mate van beheersing 2 1 3 2 1

1 1 3

•

verschillende nummeringsystemen

1

De bedrading kan ook in de kast zelf gebeuren. Dan blijft de montageplaat gewoon zitten. Indien de bordenbouwfirma de montageplaat zelf maakt, dan wordt hij voor de bedrading in de kast gemonteerd.

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

18

SUBCLUSTER 5: VERVOERSKLAAR MAKEN Cluster van vaardigheden

Mate van beheersing

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

5.1

kast schoonmaken en eventueel herstellingen uitvoeren

3

• •

5.2

het bord verpakken

3

•

Mate van beheersing 3 3

schoonmaakmateriaal herstellingswerken uitvoeren (schilderen) verpakking rekening houdend met het transport

1

SUBCLUSTER 6: ZORGSYSTEMEN TOEPASSEN Cluster van vaardigheden 6.1 KWALITEITSZORG 6.1.1 de termijnen naleven 6.1.2 het eigen werk analyseren en beoordelen 6.1.3 de kwaliteit van de onderneming in zijn geheel bevorderen 6.2 WELZIJNSZORG10 6.2.1 beschermende maatregelen nemen voor de veiligheid van zichzelf en die van anderen

Mate van beheersing

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

3 3

• •

1

•

3

• • • • •

6.2.2 beschermende maatregelen nemen voor de gezondheid van zichzelf en die van anderen

3

6.2.3 de werkplaats net houden

3

• •

6.3 MILIEUZORG 6.3.1 restmaterialen behandelen 6.3.2 afvalmaterialen voorsorteren

3 3

• •

10

• •

Mate van beheersing

het eigen werk plannen het eigen werk in termen van kwaliteit en kwantiteit evalueren de technische, organisatorische en relationele tekortkomingen

3 3

de persoonlijke beschermingsuitrusting de veiligheidsmaatregelen vigerende voorschriften in het domein van de elektriciteit de risico’s eigen aan materiaal de risico’s eigen aan gereedschappen elementaire regels m.b.t.

EHBO uitvoeren naargelang de omstandigheden de juiste ergonomische houding aannemen materialen sorteren de voorschriften inzake de netheid en hygiëne

3

restmaterialen afval

3 3

Onder welzijn wordt verstaan veiligheid, gezondheid en hygiëne

1

2 2 2 3 3 3

3 3

19

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

Vaardigheidsclusters Bordenbouwer niveau 2

EINDDOELEN 1 2 3 4 5 6 7 8 9

De beginnende beroepsbeoefenaar kan de mechanische en elektrische werkzaamheden plannen.

De beginnende beroepsbeoefenaar kan materiaal en gereedschappen verzamelen.

De beginnende beroepsbeoefenaar kan de kast mechanisch en elektrisch klaarmaken.

De beginnende beroepsbeoefenaar kan het montageraam maken in functie van de te monteren kast en de componenten.

De beginnende beroepsbeoefenaar kan de onderdelen en componenten plaatsen.

De beginnende beroepsbeoefenaar kan bedraden.

De beginnende beroepsbeoefenaar kan een kast afwerken.

De beginnende beroepsbeoefenaar kan een kast vervoersklaar maken.

De beginnende beroepsbeoefenaar kan zorgsystemen toepassen.

SUBCLUSTER 1: DE MECHANISCHE EN ELEKTRISCHE EIGEN WERKZAAMHEDEN PLANNEN

Cluster van vaardigheden 1.1

1.2 1.3

Mate van beheersing

uitvoeringsplannen en/of werkopgaveblad lezen en controleren

3

naar de dagtaak informeren het eigen werk organiseren

3

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) • •

3

• •

Mate van beheersing

mechanische uitvoeringsplannen, lijsten en symbolen schema’s kunnen controleren op fouten voor de basisfuncties

3

noties van arbeidsorganisatie een eigen planning opmaken rekening houdend met de omvang van het werk en de opgelegde termijn

2 2

2

SUBCLUSTER 2: HET MATERIAAL EN GEREEDSCHAPPEN VERZAMELEN Cluster van vaardigheden 2.1

Mate van beheersing

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

Mate van beheersing

lijsten controleren van het benodigde materiaal en gereedschappen geschikt gereedschap kiezen

3

• •

componenten gereedschappen

2 3

3

•

3

2.3

benodigde componenten en bevestigingsmiddelen verzamelen

3

• •

2.4

ontbrekend materiaal en gereedschappen doorgeven en melden

3

•

voorzien welk gereedschap men bij de uitvoering zal nodig hebben bevestigingsmiddelen op een efficiënte manier verzamelen inzicht in de minimale hoeveelheden catalogus lezen en gebruiken

2.2

•

2 3 3 3

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

20

SUBCLUSTER 3: DE KAST MECHANISCH EN ELEKTRISCH KLAARMAKEN Cluster van vaardigheden 3.1

verpakkingsmateriaal verwijderen

Mate van beheersing 3

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) •

• 3.2

de montageplaat uit de kast demonteren11 aftekenen

3

•

3

•

3.4

gaten voor signalisatie op de deur en kabelinvoer in de kast aftekenen en maken

3

3.5

kasteigen mechanische applicaties monteren (sloten, identificatieplaatjes) de aardingen in de kast inbouwen

3

• • • • • •

3.3

3.6

3.7

bordverlichting en noodverlichting inbouwen

SUBCLUSTER 4:

3

3

• • • •

Mate van beheersing

de maten en verhoudingen van het raam volgens de lay-out van het bord bepalen

3

• • •

4.2

de montageprofielen snijden en de gaten ponsen de profielen tot een frame monteren een montageraam via systeembouw monteren

3

•

3

•

11

12

3

de functie van een aarding de functie van EMCrichtlijnen (elektromagnetische compatibiliteit) de inbouwwijze inbouwwijze

2 1

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

4.1

4.4

de verpakking op een veilige manier en zonder beschadiging van de inhoud, verwijderen verpakkingsmateriaal in functie van de afvalverwerking sorteren gereedschap functioneel gebruiken elementaire mechanische tekening lezen meten boren, ponsen, zagen technische fiches lezen ergonomisch werken maten uitzetten montagewijze

3

3 3 2 3 3 2 3 3 2

2 2

HET MONTAGERAAM MAKEN IN FUNCTIE VAN DE TE MONTEREN KAST EN DE COMPONENTEN12

Cluster van vaardigheden

4.3

Mate van beheersing

lay-out van het bord lezen schaalberekening met de verhoudingen van de componenten en de verluchting rekening houden een multifunctionele snijmachine gebruiken montagewijze (meestal bevestiging met schroeven)

Mate van beheersing 2 3 3

3 2

3

De bedrading kan ook in de kast zelf gebeuren. Dan blijft de montageplaat gewoon zitten. Indien de bordenbouwfirma de montageplaat zelf maakt, dan wordt hij voor de bedrading in de kast gemonteerd.

Indien niet met een montageplaat wordt gewerkt.

21

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

SUBCLUSTER 5: DE ONDERDELEN EN COMPONENTEN PLAATSEN Cluster van vaardigheden

Mate van beheersing

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

5.1

de maten uitzetten

3

•

5.2

de montageprofielen plaatsen

3

• • •

5.3

de draadkanalen plaatsen

3

• •

5.4

de stroomrails plaatsen

3

•

5.5

de klemmen plaatsen

3

•

3

• •

5.6

de componenten plaatsen

• • 5.7 5.8

mechanische bewerkingen visueel controleren identificatienummering op klemmen en componenten aanbrengen

Mate van beheersing

op basis van de lay-out van het bord de maten aftekenen schaalberekening de profielen op maat snijden de plaatsing- en bevestingswijze de draadkanalen op maat zagen de plaatsing- en bevestigingswijze soepel koper in de gewenste vorm plooien de verschillende klemtypes en bevestigingssystemen klemlijsten gebruiken materiaalkennis van componenten: beveiligingstoestellen, schakeltoestellen, sturingselementen de plaats van de componenten aan de hand van de layout van het bord bepalen bevestigingstechnieken

3

de verschillende nummeringsystemen

3

3 3 2 3 2 3 2 3 2

3 2

2 3

•

SUBCLUSTER 6: BEDRADEN Cluster van vaardigheden 6.1

de draden op de gewenste lengte meten, afknippen en strippen

Mate van beheersing 3

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) • • • • •

6.2

de draden nummeren

3

•

6.3

de bedrading aan de hand van uitvoeringsschema volgens de vigerende voorschriften uitvoeren

3

• • • • •

de maten aan de hand van de afstand tussen twee verbindingen bepalen de sectie van draden kleuren goed onderscheiden de nodige draadreserve voorzien bij soepele bedrading de draaduiteinden beschermen de verschillende systemen voor draadnummering de bedrading- en verbindingswijze uitvoeringsschema materialenkennis gereedschapskennis veiligheidsvoorschriften

Mate van beheersing 3 2 3 3 3 2 3 3 2 3 3

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

22

Cluster van vaardigheden

Mate van beheersing

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

6.4

de draden bundelen

3

•

6.5

de aansluiting en de bedrading controleren

3

• •

draadbindertjes ordelijk en esthetisch gebruiken geschikte meettoestellen gebruiken meettoestellen

Mate van beheersing 3 3 3

SUBCLUSTER 7: DE KAST AFWERKEN Cluster van vaardigheden

Mate van Beheersing

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

7.1

de bedrade montageplaat of het montageraam in kast monteren

3

7.2

een afdekplaat maken en plaatsen

3

7.3

3

7.4

de kasteigen elektrische applicaties met de klemmen verbinden het bord testen

3

• • •

7.5 7.6

pictogrammen aanbrengen de sokkel monteren

3 3

• •

• • • • • • • •

Mate van beheersing

de montagewijze de plaat met de nodige omzichtigheid behandelen hef- en tiltechnieken de maten aftekenen snijgereedschappen de nodige openingen voorzien de plaatsingswijze de verbindingswijze

2 3

test- en meetapparatuur meettechnieken kwaliteitscontrole van het bord visueel en door middel van meetapparatuur uitvoeren pictogrammen gereedschap functioneel gebruiken

3 3 2

3 3 3 3 2 2

2 3

SUBCLUSTER 8: VERVOERSKLAAR MAKEN Cluster van vaardigheden

Mate van Beheersing

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

8.1

kast schoonmaken en eventueel herstellingen uitvoeren

3

• •

8.2

het bord verpakken

3

•

schoonmaakmateriaal herstellingswerken uitvoeren (schilderen) verpakking rekening houdend met het soort van transport

Mate van beheersing 3 3 1

23

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

SUBCLUSTER 9: ZORGSYSTEMEN TOEPASSEN Cluster van vaardigheden

Mate van Beheersing

9.1 KWALITEITSZORG TOEPASSEN 9.1.1 de termijnen naleven 9.1.2 het eigen werk analyseren en beoordelen 9.1.3 de kwaliteit van de onderneming in zijn geheel bevorderen 9.2 WELZIJNSZORG TOEPASSEN13 9.2.1 beschermende maatregelen nemen voor de veiligheid van zichzelf en die van anderen

Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V)

3 3

• •

1

•

3

• • • • •

9.2.2 beschermende maatregelen nemen voor de gezondheid van zichzelf en die van anderen

3

9.2.3 werkplaats net houden

3

• •

9.3 MILIEUZORG TOEPASSEN 9.3.1 restmateriaal sorteren 9.3.2 afval voorsorteren

3 3

• •

13

• •

Mate van beheersing

het eigen werk plannen het eigen werk in termen van kwaliteit en kwantiteit evalueren de technische, organisatorische en relationele tekortkomingen

3 3

de persoonlijke beschermingsuitrusting de algemene veiligheidsmaatregelen in het domein van de bordenbouw noties van vigerende voorschriften in het domein van elektriciteit de risico’s eigen aan materiaal de risico’s eigen aan gereedschappen elementaire technieken EHBO uitvoeren naargelang de omstandigheden de juiste ergonomische houding aannemen restmaterialen sorteren de voorschriften inzake de netheid en hygiëne

3

restmateriaal afval

3 3

Onder welzijn wordt verstaan: veiligheid, gezondheid en hygiëne

1

2 2 2 3 3 3 3 3

24

3.3.3

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

Beroepshoudingen Onder beroepshoudingen verstaan we de meer algemene, minder aan een specifieke uitvoering gebonden eigenschappen, attitudes, persoonlijkheids- en gedragskenmerken die functioneel kunnen zijn in het arbeidsproces. Het is het geheel van affectieve componenten die wezenlijk nodig zijn voor de uitoefening van een beroep.

Accuratesse-zorgvuldigheid Erop gericht zijn een taak nauwkeurig binnen de voorgeschreven tijd te voltooien Kwaliteitsbewustzijn Zorg die besteed wordt aan het eigen handelen Precisie Oog hebben voor detail en geduld hebben om deze details zorgvuldig af te werken, stipte navolging van de plannen Veiligheids- en milieubewustzijn Actief gericht zijn op veiligheid, op het voorkomen van situaties die personen en milieu kunnen schaden Contactbereidheid Bereid zijn om contact te leggen, sociaal vaardig zijn

3.3.4

Contextgegevens De bordenbouw is een afdeling die zich situeert in bedrijven die het installatiewerk als hoofdactiviteit hebben. Het komt ook voor dat die installatiebedrijven de borden extern laten fabriceren. Deze orders komen dan terecht bij bedrijven die zich enkel en alleen toespitsen op het bouwen van borden.

De bordenbouw dient gezien te worden als een aparte afdeling binnen het installatiebedrijf, die nauw samenwerkt met de ontwerpingenieurs en de tekenkamer. De uitvoerende taken kunnen opgesplitst zijn over verschillende personen: 1 een persoon die voornamelijk mechanische bewerkingen doet; 2 een persoon die altijd kableert.

In de meest gevallen echter voert de bordenbouwer zelf een kwaliteitscontrole uit.

Bij voorkeur is dit een andere persoon dan diegene die het bord gemaakt heeft en iemand die over een gedegen praktijkkennis beschikt, bv. een meestergast. Hij/zij is vaak de directe interface tussen de bordenbouwers en de tekenkamers. Hij/zij is meestal ook op de hoogte van de expliciete wensen van de klanten of de bedoeling van het ontwikkelde concept. Naast het nauwkeurig in het oog houden van de timing, staat hij de bordenbouwers met raad en daad bij. Naast het leidinggevende, coördinerende aspect bouwt hij dus zelf ook nog borden, vooral in kleine bedrijven.

Het testen van zeer complexe borden wordt overgelaten aan de ontwerpafdeling.

De bordenbouwers kunnen, afhankelijk van de grootte van de onderneming en de graad van arbeidsdifferentiatie in hun taken mogelijk worden bijgestaan door een graveur en een magazijnier.

B E R O E P S O P L E ID IN G S P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

25

We verwijzen ook naar enkele specifieke arbeidsomstandigheden die typisch zijn voor het beroep van bordenbouwer. Het gaat om de mate waarin het werk kan leiden tot lichamelijke en psychische belasting.

-

-

4

De bordenbouwer werkt voornamelijk in een atelier. Het gaat hier om meestal goed uitgeruste ruimtes waarvan het arbeidsklimaat vergelijkbaar is met dat van een magazijn.

Het werk van de bordenbouwer kan fysisch belastend zijn. Hij/zij dient de heel dag rechtop te staan. Ook wordt dikwijls voorover gebogen gewerkt, vooral bij het plaatsen van onderdelen en componenten. Verder dient de bordenbouwer over een zekere fysieke kracht te beschikken, omdat nog regelmatig iets manueel moet worden getild. Hij dient daarom zeker aandacht te besteden aan de juiste ergonomische houding tijdens de uitvoering van zijn taken.

De bordenbouwer heeft normaal gezien een redelijk vast uurrooster. Als een bord dringend moet geleverd worden, dan komt overwerk wel eens voor. Dit is echter eerder de uitzondering dan de regel. Wat het arbeidsritme betreft kunnen we stellen dan één man een bord van gemiddelde grootte en complexiteit kan afwerken op gemiddeld anderhalve werkdag.

BIBLIOGRAFIE Delagrange, H., Van Gramberen, M., Bertrand, N., Kwaliteit van de arbeid in de elektriciteitssector, HIVA/RIAT, Leuven/Antwerpen 1994.

Dienst voor Onderwijsontwikkeling, Handleiding voor het schrijven van een beroepsopleidingsprofiel voor het secundair en volwassenenonderwijs, Brussel, 1998.

Malfait, D., Sels, L., Het opstellen van een beroepsprofiel, het proces van A tot Z, Leuven, HIVA, 1996.

Sels, L., Een koninklijke weg … ook voor Vlaanderen, een studie naar methoden voor de ontwikkeling van functie- en beroepsprofielen, Leuven, HIVA, 1995.

Unilec Jaarboek, 1997.

Vereniging Elektrotechnisch Vakonderwijs, Beroepsonderwijs Elektrotechniek, Eindtermendocument, monteur elektrotechnische panelen, Nijkerk, Nederland.

VDAB, analyse vacatures’95, ’96, ’97 - Deel I, knelpuntberoepen, Brussel, Studiedienst, 1996,1997,1998.

VDAB, Beroepencodes.

Vormelek, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften van de bordenbouwer, SERV, Brussel, december 1998.

B E R O E P S O P L E ID IN G P R O F IE L B O R D E N B O U W N IV E A U 1 E N 2

26

5

MEDEWERKERS AAN DE SECTORCOMMISSIE ♦

R. Vandevoorde, voorzitter, Gemeenschapsonderwijs

♦

V. Camphijn, Vormelek

♦

D. De Meester, Fabrimetal Vlaanderen

♦

L. De Moor, Educam

♦

J.P. Heirweg, CVPO

♦

N. Leenaerts, Educam

♦

L. Proesmans, werkgevers

♦

H. Smeesters, inspectie

♦

P. Steelandt, VAH

♦

J. Tiesters, VSKO

♦

B. Van Soom, OVSG

♦

L. Vermeulen, werknemers

♦

F. Vermeesch, dienst voor onderwijsontwikkeling

♦

W. Vermorgen, Vlaamse onderwijsraad

♦

F. Allard, Vlaamse onderwijsraad

TOEGEVOEGDE LEDEN ♦

H. Defillet, CVPO

♦

D. Goethals, VIZO

♦

A. Onkelinx, DBO

♦

G. Robbrecht, Gemeenschapsonderwijs

♦

F. Steenacker, Vormelek

♦

E. Suys, VSKO

♦

M. Van Cauwenbergh, ABVV

♦

J. Vandenbranden, OVSG

♦

Y. Vergeylen, ACLVB

♦

J. Verstraete, inspectie

♦

J. Veys, VDAB