STUDIE_187_Technoloog_Medische_Beeldvorming.pdf

STUDIE 187 BEROEPSPROFIEL Technoloog Medische Beeldvorming

BEROEPSPROFIEL Technoloog Medische Beeldvorming

Werkgroep beroepsprofiel van de Vlaamse Hogescholen in opdracht van de Vlaamse Onderwijsraad D/2001/6356/13 De leden van de werkgroep beroepsprofielen zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor het beroepsprofiel.

De Vlor heeft enkel ingestaan voor een uniforme en toegankelijke lay-out.

INHOUD BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

I N H O U D

1

IDENTIFICATIE

1

1.1

Identif ic atie van het ber oeps pr of iel

1

1.2

Identif ic atiegegevens

1

1.3

W etgeving

2

1.3.1 Basiswetgeving 1.3.1.1 Wat is een paramedisch beroep?

1.3.1.2 Hoe komt het statuut van een paramedisch beroep tot stand 1.3.1.3 Toegang tot het beroep

2

1.3.2 Genomen uitvoeringsbesluiten

4

1.3.3 Nog te nemen uitvoeringsbesluiten

4

1.3.4 Europese regelgeving

4

1.4

O pdr ac ht

5

1.5

O ntwik k elings pr oc es

5

2

SITUERING VAN DE BEROEPEN IN DE SECTOREN

7

2.1

Begr ippen

7

2.1.1 Radiologie

7

2.1.2 Magnetische resonantie

7

2.1.3 Nucleaire geneeskunde in vivo

7

2.1.4 Echografie

7

2.1.5 Radiotherapie

7

Het ber oep tec hnoloog m edis c he beeldvor m ing

7

2.2.1 Historiek

7

2.2

2 3

2.2.2 Overzicht van het werkveld

10

2.2.3 Sociale en economische relevantie van het beroep

14

2.2.4 Omschrijving van het beroep 2.2.4.1 Het beroep zoals gereglementeerd door het KB van 28 februari 1997 2.2.4.2 Omschrijving van het beroep

19 19 20

INHOUD BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

2.3

Ber oeps s ec tor en en bedr ij f s s ec tor en

22

2.3.1 Radiologische beeldvorming en behandeling, domein straling, onafhankelijk van huidige en toekomstige technieken

22

2.3.2 Magnetische resonantie

22

2.3.3 Nucleaire geneeskunde in vivo

22

2.3.4 Radiotherapie

22

2.3.5 Echografie

22

2.3.6 Privé-praktijken radiologie

22

2.3.7 Digitaal beeldbeheer en archivering (PACS)

22

2.3.8 Doorstroomfuncties 2.3.8.1 Bedrijven 2.3.8.2 Medische en arbeidsgeneeskundige diensten 2.3.8.3 Onderwijs 2.3.8.4 Kwaliteitscontrole 2.3.8.5 Hoofdtechnoloog

22 22 22 22 23 23

Situer ing van de ‘helper ’ in de huidige ber oeps - en bedr ij f s s ec tor ver gelek en m et de toek om s tige ‘T ec hnoloog Medis c he Beeldvor m ing’

23

2.4.1 Enquêteverwerking

23

3

BEROEPSPROFIEL

24

3.1

Begr ippen

24

3.1.1 Taak

24

3.1.2 Taakgebieden

24

3.1.3 Typefuncties

24

Ber oeps pr of iel

24

3.2.1 Taken per taakgebied 3.2.1.1 Taakgebied 0 3.2.1.2 Taakgebied 1: verlenen van zorg 3.2.1.3 Taakgebied 2: samenwerken met andere zorgverleners 3.2.1.4 Taakgebied 3: voorlichten 3.2.1.5 Taakgebied 4: beheren 3.2.1.6 Taakgebied 5: geven van onderwijs en begeleiding 3.2.1.7 Taakgebied 6: verrichten van onderzoek 3.2.1.8 Taakgebied 7: evalueren van het beroepsmatig handelen 3.2.1.9 Taakgebied 8: ontwikkelen van individuele kennis en kunde 3.2.1.10 Taakgebied 9: ontwikkelen van het eigen beroep

24 24 25 31 32 32 33 34 34 34 35

3.2.2 Typefuncties

36

3.2.3 Contextgegevens

37

3.2.4 Ondersteunende kennis

37

3.2.5 Beroepshoudingen

38

3.2.6 Omschrijving van het beroep

39

3.2.7 Vereiste opleiding

39

2.4

3.2

INHOUD BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

4

BIBLIOGRAFIE

40

5

LIJST VAN DE MEDEWERKERS

41

5.1

Lij s t van de advies c om m is s ie, ger aadpleegde ex per ten en or ganis aties

41

Dir ec te m edewer k er s bij het ops tellen van de tek s t en het ver wer k en van de enquête

42

5.3

Lij s t m et af k or tingen

42

6

BIJLAGEN

43

6.1

Enquête ber oeps pr of iel T ec hnoloog Medis c he Beeldvor m ing

6.2

KB 28 f ebr uar i 1997

6.3

T aak om s c hr ij ving m edis c he beeldvor m ing

6.4

Ber oeps pr of iel van een m edis c he beeldvor m er /r adiologis c h ver pleegk undige

6.5

Com petenc ies f or the Eur opean nuc lear Medic ine tehnologis ts

6.6

Counc il Dir ec tive 97/43/Eur atom

6.7

Staats blad van het Konink r ij k der Neder landen 551, Bes luit van 19/11/1997

6.8

Le r ôle du tec hnologue en im ager ie m édic ale en Eur ope

6.9

Sur vey of ex is ting c onditions f or the educ ation of r adiogr apher s within the EC c ountries

5.2

6.10 Sam envatting van de wer k zaam heden van het Stoer a- c om ité 6.11 Pr opos al f or ISRRT r ec om m endations on the s tandar d on pr of es s ional educ ation and tr aining of m edic al r adiologic al tec hnologis ts in Europe to ens ure they pos s es s the required level of ex per tis e in r adiation pr otec tion 6.12 Het k ine- dec r eet

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

1

1.1

1

IDENTIFICATIE

Identificatie van het beroepsprofiel Het beroepsprofiel in dit document werd opgesteld door de werkgroep ‘Beroepsprofiel Technoloog Medische Beeldvorming’ van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR).

De werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers uit de verschillende sectoren: uit het werkveld 37,5%, de beroepsverenigingen 25%, het onderwijsveld (Katholieke Hogeschool Brussel) 18,75% en de overheid (VLOR) 18,75% (zie punt 6 lijst van medewerkers).

De term “technoloog medische beeldvorming” (TMB) is een letterlijke vertaling van de Franstalige term “technologue en imagerie médicale”. Deze letterlijke vertaling was nodig voor de ontwerptekst van K.B., opgesteld door de Nationale Raad voor Paramedische Beroepen. Uit het K.B. houdende de lijst van de handelingen waarmee een TMB door een arts kan worden belast en uit ons vooronderzoek en uit de survey “Recommanded levels of education in radiation protection” en de “ Topics for the theoretical education” van de “ISSRT recommendations on the standard of professional education and training of medical radiological technologists in Europe” (zie bijlage) blijkt dat de gekozen term beperkend is en verwijst naar slechts een gedeelte van het werkveld.

Dit verklaart waarom wij de term “helper” (counsil directive 97/43/Euratom) in de enquête omschreven hebben als “medisch beeldvormend werker” om de huidige actieve personen in het werkveld aan te duiden: verpleegkundigen, verzorgenden, paramedisch gevormden en niet-paramedisch gevormden.

1.2

Identificatiegegevens Diensten

:

Studiegebied :

-

radiologische beeldvorming, domein straling nucleaire geneeskunde in vivo dienst radiotherapie echografie bedrijven onderwijs

gezondheidszorg

Opleiding

:

medische beeldvorming

Diploma

:

gegradueerde in de medische beeldvorming met bijkomend attest stralingshygiëne

Beroep

:

technoloog medische beeldvorming

2

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

1.3

Wetgeving

1.3.1

Basiswetgeving Het statuut van paramedicus ontleent de beoefenaar van een paramedisch beroep aan het "Koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de geneeskunst, de verpleegkunde, de paramedische beroepen en de geneeskundige commissies".

1.3.1.1 Wat is een paramedisch beroep?

Artikel 22 van het K.B. nr. 78 bepaalt wat onder de uitoefening van een paramedisch beroep moet worden verstaan, namelijk: −

het gewoonlijk verrichten, door andere personen dan artsen (vroedvrouwen), tandartsen, apothekers, kinesitherapeuten en verpleegkundigen, van technische hulpprestaties die verband houden met het stellen van de diagnose of met het uitvoeren van de behandeling.

Deze prestaties worden in de uitvoeringsbesluiten met betrekking tot de verschillende paramedische beroepen 'technische prestaties' genoemd.

−

het gewoonlijk uitvoeren van de bij artikel 5, §1, eerste lid van het KB. nr. 78 bedoelde handelingen. In dit artikel wordt bepaald dat "... de geneesheren, op eigen verantwoordelijkheid en onder eigen toezicht, personen die een paramedisch beroep uitoefenen kunnen belasten met het verrichten van bepaalde handelingen die de diagnose voorafgaan of de toepassing van de behandeling aangaan of de uitvoering van maatregelen van preventieve geneeskunde betreffen".

Deze handelingen worden in de uitvoeringsbesluiten "toevertrouwde handelingen" genoemd.

De technische prestaties zijn de handelingen die eigen zijn aan het betrokken beroep en door de beoefenaar ervan, alhoewel op voorschrift van een arts, onder zijn eigen verantwoordelijkheid worden uitgevoerd.

Toevertrouwde handelingen zijn en blijven medische handelingen die een arts onder bepaalde voorwaarden aan een paramedicus kan toevertrouwen. Zijn worden uitgevoerd onder het toezicht en de verantwoordelijkheid van de arts.

Zoals het beroep van medisch laboratorium technoloog en farmaceutischtechnisch assistent bestaat het beroep van technoloog medische beeldvorming enkel uit toevertrouwde handelingen.

1.3.1.2 Hoe komt het statuut van een paramedisch beroep tot stand? a. De Koning bepaalt welk beroep een paramedisch beroep is (art. 22bis) - de wet voorziet hiervoor geen adviesplicht - op basis van de in artikel 22 gegeven bepaling van een paramedisch beroep. b. Op advies van de Technische Commissie voor de Paramedische Beroepen kan de Koning: 1)

de eerder genoemde technische prestaties nader bepalen,

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

2) 3)

3

de voorwaarden vaststellen waaronder zij moeten worden uitgevoerd en de vereiste kwalificatievoorwaarden bepalen waaraan de personen moeten voldoen die deze prestaties verrichten (artikel 23, § 1).

c. Eveneens op advies van de Technische Commissie stelt de Koning 1) 2) 3) 4)

de voorwaarden vast waaronder artsen handelingen aan een paramedicus kunnen toevertrouwen, de lijst van deze handelingen vast, de uitvoeringsmodaliteiten ervan, alsook de vereiste kwalificatievoorwaarden (artikel 5, § 1, eerste en derde lid).

d. Op advies van de Nationale Raad voor de Paramedische Beroepen bepaalt de Koning de beroepstitel waaronder de betrokken beoefenaars hun beroep uitoefenen (art. 23, § 2). e. Op advies van de Nationale Raad bepaalt de Koning de voorwaarden en de regels voor het verkrijgen, het behouden en het intrekken van de erkenning van de individuele beoefenaar (art. 24, § 2).

1.3.1.3 Toegang tot het beroep a. De erkenning van de individuele beoefenaar, noodzakelijk om toegang tot het beroep te hebben, wordt verleend door de Minister tot wiens bevoegdheid de Volksgezondheid behoort op basis van de vereiste kwalificatievoorwaarden en met toepassing van de voorwaarden en regels voor het verkrijgen van de erkenning (art. 24, § 1). b. Artikel 54ter regelt de verworven rechten voor hen die niet aan de vereiste kwalificatievoorwaarden voldoen (enkel de bepalingen die betrekking hebben op de technoloog medische beeldvormer werden opgenomen). § 1. (niet van toepassing)

§ 2. In afwijking van artikel 24, § 2, tweede lid, wordt de in artikel 24, § 1, bedoelde erkenning op hun verzoek toegekend aan personen die niet reeds in § 1 bedoeld zijn en: 1) (niet van toepassing) 2) hetzij - wat een beroep betreft waarvoor geen opleiding bestaat in een inrichting opgericht, gesubsidieerd of erkend door de bevoegde overheid - houder zijn van een diploma, uitgereikt door een inrichting opgericht, gesubsidieerd of erkend door de bevoegde overheid, dat een opleiding bekroont waarvan het niveau overeenstemt met de in artikel 24, § 2, tweede lid, bedoelde voorwaarden voor zover zij dit diploma behalen voor het einde van jaar waarin de eerste diploma's worden uitgereikt die een opleiding bekronen die overeenstemt met de in artikel 24, § 2, tweede lid, bedoelde voorwaarden.

Voor het indienen van de aanvraag tot erkenning bij de minister tot wiens bevoegdheid de Volksgezondheid behoort, beschikken de in 1° en 2° bedoelde personen over één jaar vanaf de inwerkingtreding van het koninklijk besluit genomen in uitvoering van artikel 24, § 2, eerste lid, of vanaf het behalen van boven bedoelde diploma's. Tijdens deze overgangsperiode en zolang niet over hun aanvraag tot erkenning is beslist, mogen ze hun beroep blijven uitoefenen.

4

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

§ 3. (eerste lid niet van toepassing).

In afwijking van artikel 24, § 1, mogen personen die niet voldoen aan de in artikel 24, § 2, tweede lid, gestelde bekwaamheidseisen voor hun paramedisch beroep, waarvoor geen opleiding bestaat in de zin van bovengenoemde bekwaamheidseisen, dezelfde werkzaamheden blijven verrichten onder dezelfde voorwaarden als de beoefenaars van de paramedische beroepen die zulke prestatie of handelingen uitvoeren, voor zover zij op het einde van het jaar waarin de eerste diploma's worden uitgereikt die een opleiding bekronen die overeenstemt met de in artikel 24, § 2, tweede lid, bedoelde voorwaarden, deze prestaties of handelingen uitvoeren.

Op straffe van verlies van het voordeel verleend bij de bepaling van het eerste of tweede lid van deze paragraaf, moeten zij zich bij de minister tot wiens bevoegdheid de Volksgezondheid behoort, bekend maken volgens een door de Koning vastgestelde procedure; bij deze gelegenheid vermelden zij de werkzaamheden waarvoor zij het voordeel van de verkregen rechten inroepen. De door de Koning bepaalde procedure zal onder meer de wijze vaststellen waarop het bewijs van de uitvoering van de in het eerste lid bedoelde prestaties of handelingen moet worden geleverd.

3) Bijkomende vereiste voor beroepsuitoefening Artikel 24bis bepaalt dat de beoefenaars van de in artikel 22 bedoelde handelingen alleen hun beroep mogen uitoefenen indien zij vooraf hun titel hebben laten viseren door de provinciale geneeskundige commissie, bevoegd overeenkomstig de plaats waar zij zich wensen te vestigen.

1.3.2

Genomen uitvoeringsbesluiten Koninklijk besluit van 28 februari 1997 betreffende de beroepstitel en de kwalificatievereisten voor de uitoefening van het beroep van technoloog medische beeldvorming en houdende vaststelling van de lijst van handelingen waarmee deze laatste door een arts kan worden belast.

1.3.3 Nog te nemen uitvoeringsbesluiten − Koninklijk besluit betreffende de voorwaarden en de regels voor het verkrijgen, het behouden en het intrekken van de individuele erkenning. − Koninklijk besluit betreffende de het verkrijgen van de verworven rechten. − Koninklijk besluit betreffende de regels voor het verlenen van het visum door de provinciale geneeskundige commissie.

1.3.4 Europese regelgeving − Reeds omgezet in Belgische wetgeving: de artikelen uit Hoofdstuk IV bis van het K.B. nr. 78 met betrekking tot de “Eerste Algemene Richtlijn”: Richtlijn 89/48/EEG van de Raad van 21 december 1988 betreffende een algemeen stelsel van erkenning van hoger-onderwijsdiploma’s waarmee beroepsopleidingen van ten minste drie jaar worden afgesloten. − Nog niet volledig omgezet in Belgische wetgeving: tekst Europese Wetgeving in verband met medische blootstelling aan ioniserende straling, richtlijn 97/43/Euratom, is nog niet volledig omgezet in een Belgische wetgeving.

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

1.4

5

Opdracht De opdracht voor deze studie werd gegeven door de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR). Dit orgaan is niet afhankelijk van het departement onderwijs maar heeft als taak advies te geven aan de minister van onderwijs.

Decretaal is in de wetgeving van het hoger onderwijs (13/7/94 en aanvullende decreten) de verplichting ingeschreven dat de minister van onderwijs een evaluatie dient te maken van het totale onderwijsaanbod in Vlaanderen. Als belangrijkste instrument worden hiervoor de beroeps- en opleidingsprofielen gehanteerd die goedgekeurd werden door de VLOR. Het beroepsprofiel dient te worden opgesteld door de SERV (Sociaal Economische Raad Vlaanderen) of indien deze hiervoor onbevoegd is, door een commissie bestaande uit werknemers en werkgevers van de betreffende sector.

Elke van de opgesomde sectoren bevat gespecialiseerde subdomeinen. Een specialist van een bepaald subdomein bezit een aantal bijzondere competenties.

Het beroepsprofiel werd opgesteld als een gestructureerde verzameling van taken en functies van een TMB en de vereisten waaraan die voldoen.

Ongeacht de aard van de functie of de tewerkstellingssector dient de gegradueerde in de medische beeldvorming deze specifieke en aspecifieke kennis, inzicht en vaardigheden te bezitten. Ongeacht of het een startende of een ervaren beroepsuitoefenaar betreft dient deze zijn takenpakket terug te vinden in het beroepsprofiel. De TMB kan op basis van zijn kwalificaties nog tewerkgesteld worden in andere sectoren. Het is geenszins de bedoeling de taakgebieden van deze doorstroomfuncties (bedrijfssector, onderwijs, kaderfunctie...) te omschrijven binnen dit beroepsprofiel.

1.5

Ontwikkelingsproces In september 1998 werd op basis van het KB van 28/2/97 de graduaatopleiding TMB aan de KH Brussel opgericht.

Na een voorafgaand overleg met de secretaris van de VLOR, Dr. Vanderheeren, werd een commissie opgericht die vergaderde volgens onderstaand schema.

Deze commissie was samengesteld uit: - VLOR medewerker, - deskundigen uit de verschillende sectoren van het beroepsveld, - deskundigen uit het onderwijsveld, - leden van de beroepsvereniging van Medische Beeldvormers, - overheid (Ministerie van Volksgezondheid).

Vergaderprogramma: −

Oktober /november 1998: telefonische contactname met deskundigen in de medische beeldvorming;

−

27/11/1998: schriftelijke uitnodiging gericht aan de deskundigen door de voorzitter met de vraag tot participatie aan de werkgroep;

−

10/02/1999: eerste plenaire vergadering: toelichting bij de voorbereidende werkzaamheden (handleiding DVO), Procedure i.v.m. het opstellen van het beroepsprofiel en timing van de werkzaamheden;

−

03/03/1999: plenaire vergadering: bespreking taakomschrijving TMB op basis ste van sneuveltekst van de beroepsvereniging VMBV en voorstel enquête (1 versie);

−

19/05/1999: plenaire vergadering: bespreking van de taakomschrijving van de de TMB en voorstelling van de enquête (2 versie);

6

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

−

20/05 tot 01/15/10/1999: verzenden van de enquête en verzamelen van de gegevens;

−

06/10/1999: ad hoc werkgroep: VLOR vertegenwoordiger en deskundigen hogeschool: verwerking van de enquêtegegevens;

−

29/10/1999: ad hoc werkgroep: deskundigen hogeschool: verwerking van de enquêtegegevens;

−

08/12/1999: plenaire werkgroep: voorstelling verwerkte resultaten van de enquête;

−

07/06/2000: plenaire vergadering;

−

10/01 tot 30/03/2001: verzamelen van schriftelijk informatiemateriaal bij diverse externe deskundigen uit alle sectoren van het beroepsveld;

−

18/04/2001: ad hoc werkgroep met vertegenwoordigers van de hogeschool: contactname met de VLOR en verzamelen van de synthesenota’s;

−

25/+26+27/04/2001: ad hoc werkgroep met vertegenwoordigers van de hogeschool: verwerken van de verzamelde resultaten en omzetten van de synthesenota’s tot het beroepsprofiel volgens de richtlijnen van de DVO.;

−

31/5/2001: plenaire vergadering: mogelijkheid van de verschillende deelnemers om opmerkingen te formuleren over de voorgelegde tekst;

−

15/06/2001: rondsturen van de bewerkte tekst voor een laatste lezing;

−

30/06/2001: overmaken van definitieve versie van het beroepsprofiel aan de VLOR;

−

11/09/2001: datum goedkeuring.

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

2

2.1

7

SITUERING VAN HET BEROEP IN DE SECTOREN

Begrippen Beroep: een geheel van bijeen horende taken; de onderlinge samenhang en de aard van die taken zijn onafhankelijk van de organisatie waarbinnen die arbeid verricht wordt. Over dit geheel bestaat maatschappelijke consensus.

Sector: een gestructureerd veld van verwante socio-economische activiteiten.

Over dit veld bestaat maatschappelijke consensus.

Medische beeldvorming: dit is een overkoepelende benaming waaronder verschillende medische disciplines ressorteren, onder andere:

2.1.1 radiologie: medisch-diagnostische techniek die gebruik maakt van röntgenstralen

2.1.2 magnetische resonantie: medisch-diagnostische techniek de gebruik maakt van magnetische velden

2.1.3 nucleaire geneeskunde in vivo: medisch-diagnostische techniek die gebruik maakt van de ioniserende stralen van radiofarmaca

2.1.4

echografie: medisch-diagnostische techniek die gebruik maakt van ultrageluidsgolven

2.1.5 radiotherapie: medisch specialisme dat aandoeningen behandelt met ioniserende stralen.

N.B. Radiotherapie behoort niet tot de discipline medische beeldvorming. Vanwege de veelvuldige overlapping van de taken (kennis van het gebruik van ioniserende straling en diagnostische technieken) valt de discipline wel binnen hetzelfde beroepsprofiel.

2.2

Het beroep technoloog medische beeldvorming

2.2.1 Historiek Zij die met het verleden een loopje nemen zijn het heden niet waardig… en de toekomst al evenmin. Om te weten waarheen we gaan… moeten we van tijd tot tijd in ogenschouw nemen waar we vandaan komen.

Spreken over het paramedisch beroep TMB zonder melding te maken van de essentie, namelijk medische beeldvorming, is desgevallend aangewezen.

De geschiedenis van de medische radiodiagnose vangt aan met de ontdekking van de X-stralen. Merkwaardig in deze geschiedenis is de continue vooruitgang doorheen de tijd.

Apparatuurbouwers hebben de eisen van de artsen gevolgd door kortere belichtingstijden te realiseren voor het onderzoek van de bewegende organen. De beeldversterker werd gebouwd, film - scherm combinaties opgezet die toelieten de bestraling te verminderen en tomografen verschenen ten tonele om het menselijk lichaam in “schijven” te snijden.

8

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

Farmaco-chemische industrie heeft de ontwikkeling mogelijk gemaakt van nieuwe contrastproducten om de holle organen te visualiseren.

De laatste 20 jaar in het bijzonder is er veel veranderd dankzij de toepassing van nieuwe technologieën en de ontwikkelingen van en in de informatica.

Met het verschijnen van ultrasound, computertomografie en magnetische resonantie, hebben de “klassieke” X-stralen terrein moeten prijsgeven.

Moderne beeldvorming bij middel van “scanners”, digitale beeldvorming en postprocessingtechnieken behoren tot de moderne beeldvorming.

Kort nadat het bericht van de ontdekking van de röntgenstralen zich over de wereld had verspreid, volgden vlug de eerste toepassingen in de geneeskunde.

De behoeften, zowel op kwalitatief als kwantitatief gebied, stegen met de toenemende medische vraag naar radiologie.

Doordat in het begin initieel elke arts toestemming had om röntgenstralen te gebruiken voor eigen medische toepassingen, steeg meteen de vraag naar hooggekwalificeerd en opgeleid hulppersoneel. Het Instituut Lettte-Verein in Berlijn richtte meteen de eerste fotografische opleiding op waarbij in 1897 de eerste röntgenfotografe afstudeerde.

In tegenstelling tot vele andere landen scheen dit beroep zich uitsluitend als vrouwelijk beroep te ontwikkelen.

Het duurde in België nog tot 1928 vooraleer de eerste röntgenfotografe als assistente aan het werk kon.

Geleidelijk aan werd dit assisterend beroep door de jaren heen opgevuld door verpleegkundigen, het best geplaatst bij de patiënt, het verst geplaatst van de medische beeldvorming.

1895

Ontdekking door W. Conrad Röntgen van de X-stralen

1967

De uitoefening van geneeskunde, verpleegkunde en paramedische beroepen ligt vast in het K.B. nr. 78 van 1967.

1978

MRTB en VMRL, Franstalige en Vlaamstalige vereniging voor röntgenlaboranten wordt onder de noemer van een vzw opgericht.

Het hoofddoel na organisatie van bijscholing wordt de uiteindelijke erkenning van het beroep van röntgenlaborant.

1979

Gedurende 10 jaar wordt het aftasten en zoeken naar de juiste weg in een politieke doolhof van een Federaal België met zijn Gemeenschappen.

De eerste Europese richtlijnen betreffende stralingshygiëne worden in de Belgische wetgeving opgenomen

1989

De VMRL, wetenschappelijke vereniging VZW, wordt VMBv, een door de wet erkende beroepsvereniging.

1988

Ministerieel besluit van 12 augustus 1988 houdende aanduiding van de paramedische beroepen. Vernietigd door het arrest nr. 33462 van de Raad van State van 27 november 1989.

1989

Koninklijk besluit van 21 december 1989 tot samenstelling van de Nationale Raad voor de Paramedische Beroepen

1991

Eerste vergadering van de afdeling “medische beeldvorming” op 6 juni 1991 Advies van de Nationale Raad betreffende de beroepstitel op 7 november 1991: Technoloog medische beeldvormer (op advies van de Raad van

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

9

State gewijzigd in technoloog medische beeldvorming naar analogie met de Franse beroepstitel Technologue en imagerie médicale) 1992

Koninklijk besluit van 27 januari 1992 houdende benoeming van de leden van de Technische Commissie voor de Paramedische Beroepen.

1994

Laatste vergadering van de afdeling “medische beeldvorming” op 21 april 1994.

1996

Advies van de Technische Commissie voor de Paramedische Beroepen betreffende de kwalificatievereisten voor en handelingen van het beroep van technoloog medische beeldvorming op 25 januari 1996.

1997

Koninklijk besluit van 28 februari 1997 betreffende de beroepstitel en de kwalificatievereisten voor de uitoefening van het beroep van technoloog medische beeldvorming en houdende vaststelling van de lijst van handelingen waarmee deze laatste door een arts kan worden belast.

Bekendmaking van het koninklijk besluit van 28 februari 1997 in het Belgisch Staatsblad van 7 juni 1997.

Op 1/9/1998 is de zaak rond en beschikt ons beroep over een erkende opleiding.

De opleiding technoloog medische beeldvorming is er gekomen door decretale wijziging van het HOBU-decreet waarbij door de inlevering van een bestaande kinesitherapieopleiding (kine-decreet 23/6/1998) in ruil een nieuwe opleiding medische beeldvorming aan de Katholieke Hogeschool Brussel mocht worden ingericht.

10

2.2.2

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

Overzicht van het werkveld (bron: Rijksdienst voor sociale zekerheid) Een overzicht geven van het beroepsveld medische beeldvorming is niet evident daar deze informatie vooral niet ”te koop” wordt aangeboden.

De enige houvast zou kunnen zijn de controle op de dragers van dosismeters en dan nog mag verondersteld worden dat vooral in private praktijken met deze regels een loopje wordt genomen.

Onderstaande tabel toont als inleiding de werkgelegenheid in de gezondheidssector tussen 1992 en 1995.

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

11

In deze tweede tabel zijn de verpleegkundigen terug te vinden volgens beroepspraktijk en de geneesheren in hospitaalpraktijk en polikliniek

Onderstaande tabel geeft het aantal verstrekkers aan die medische beeldvorming praktiseren (inclusief connexisten) en waar men van de veronderstelling mag uitgaan dat ook daar technologen zullen tewerkgesteld zijn.

12

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

Wanneer het aantal prestaties wordt bekeken op onderstaande tabel kan men afleiden dat tot 85% van de technische handelingen op medische beeldvorming uitgevoerd wordt door de technoloog.

Voor wat betreft de industrie leren de afgelopen jaren dat steeds meer ervaren medisch beeldvormers het ziekenhuisplatform verlaten voor tewerkstelling in de industrie.

De nijverheid speelt dus duidelijk in op ervaring en kennis van het beeldvormingsplatform.

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

13

Om te eindigen en het belang van medische beeldvorming in de globale sector van de gezondheidszorg aan te tonen, nog volgende tabellen die aantonen dat een blijvende stijging op het gebied van medische beeldvorming te verwachten is:

14

2.2.3

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

Sociale en economische relevantie van het beroep Medische toepassingen van ioniserende straling spelen een voorname rol op het gebied van de gezondheid van de bevolking en zijn een belangrijke factor in de vooruitgang van de kwaliteit van de medische verzorging in ons land. Anderzijds zijn de medische toepassingen met in de eerste plaats de medische beeldvorming verantwoordelijk voor meer dan 95 % van de blootstelling aan nietnatuurlijke stralingsbronnen in België en zijn dus belangrijk voor de collectieve dosis van de bevolking. Bovendien zijn de dosissen zeer ongelijk verspreid over de bevolking. Medische dosissen worden opgelopen in de radiologie, nucleaire geneeskunde en de oncologie.

Figuur 1:

De gemiddelde blootstelling van de Belgische bevolking aan straling per jaar ten gevolge van verschillende bronnen.

medische toepassingen 37% kernenergie, militaire toepassingen industriële producten 1%

kosmische straling 8% radon 32%

radioactieve stoffen in het lichaam 8%

thoron 3% bodem en gebouwen 11%

Het aantal onderzoeken in de radiodiagnostiek en de nucleaire geneeskunde wordt geschat op basis van gegevens van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV). Het werkelijk aantal onderzoeken ligt waarschijnlijk zo’n 10 % hoger ten gevolge van onderzoeken die niet door het RIZIV worden vergoed (bijv. onderzoeken door bedrijfsgeneeskundige diensten).

15

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

Figuur 2: Evolutie van het aantal onderzoeken in de radiologie (a) en in de nucleaire geneeskunde (b) per 1000 inwoners per jaar (België, 91-98; Vlaanderen, 96-98). aantal onderzoeken per 1 000 inwoners België

1,250

Vlaanderen

1,200

1,150

1,100

1,050

1,000 1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

a) Radiologie aantal onderzoeken per 1 000 inwoners 70 61 60

62

62

65

57

54

51

54

50 40 30 20 10 0 1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

b) Nucleaire geneeskunde De daling van het aantal radiologische onderzoeken in 1993 komt door een aanpassing in de RIZIV-nomenclatuur. Vanaf 1997 is er een stijgende trend in het aantal onderzoeken. Er is geen wezenlijk verschil in het gebruik van radiologische middelen tussen Vlaanderen en België.

Het aantal nucleair geneeskundige onderzoeken (figuur 1b) daalde in 1996 en 1997 om in 1998 weer licht te stijgen. België heeft zowel het hoogste aantal nucleair geneeskundige diensten per miljoen inwoners (14 tegenover een gemiddelde van 5) als het hoogste aantal radiologische onderzoeken per inwoner van Europa (Rijk, 1998).

1998

16

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

De RIZIV-cijfers laten een verschuiving zien tussen de typen radiologische onderzoeken (Figuur 3).

Traditionele technieken als blaas- en wervelzuilonderzoeken worden meer en meer verdrongen door CT (Computed Tomography). Mammografie kende de laatste jaren een sterke groei, terwijl het aantal longfoto's en angiografieonderzoeken dan weer relatief constant blijven.

Figuur 3:

Relatieve verandering in het aandeel van verschillende onderzoekstypen binnen de radiologie.

2.50

Thorax

2.00

Ruggenwervel

Urografie

1.50

Angiografie 1.00

Mammografie 0.50

Computer Tomografie 0.00 90

91

92

93

94

95

96

97

98

Uit de combinatie van het aantal onderzoeken en de gemiddelde dosis voor een dergelijk onderzoek kan men de gemiddelde dosisbelasting voor de bevolking berekenen. De gemiddelde jaardosis voor een lid van de Belgische bevolking tengevolge van diagnostische radiologie was 1.14 mSv. Het relatieve belang van de verschillende onderzoekstypen is te zien in figuur 4. Men kan daarin zien dat de CT onderzoeken die de laatste jaren aan belang gewonnen hebben tevens verantwoordelijk zijn voor meer dan 41% van de bevolkingsdosis tengevolge van radiologie.

17

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

Figuur 4:

relatief aandeel van verschillende onderzoeken in de bevolkingsdosis tengevolge van diagnostische radiografie

Overige 14% Longen 3% Buikholte 4%

CT- scan (computer tomography) 41%

Borstklier 7% Spijsverterings stelsel 7% Bloedvaten 8% Wervelzuil 16% Kosten Figuur 5:

toont de uitgaven voor de radiologie en nucleaire geneeskunde op basis van RIZIV gegevens.

30

Uitgaven in miljarden Belgisch

25

Radiologie Nuclaire Geneesk 20

15

10

5

0 90

91

92

93

94

95

96

97

18

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

Het belang van een goede opleiding van de Technoloog Medische beeldvorming De laatste tien jaar is er meer en meer aandacht voor stralingsbescherming voor de patiënt. Een gerichte campagne van de Britse overheid eind jaren 80 in de radiologie met o.a. het trainen van beeldvormers, en radiologen, het opstellen van criteria voor verwijzende artsen en het invoeren van programma’s kwaliteitscontrole, zorgde ervoor dat voor de meeste onderzoeken de patiëntendosis met gemiddeld 30% daalde. Men schat dat, uitgaande van de verdeling aan onderzoeken uit 1998 in België, de dosis voor de bevolking met 14 tot 20 % kan verminderen.

Een goede opleiding van medische beeldvormers is essentieel voor een veilige en efficiënte medische beeldvorming.

Bron

Vanmarcke H., Eggermont G., Mol H., (2000) Hoofdstuk 4.6 Ioniserende straling, Mira S-2000, milieu en natuurrapport, Garant 2000, Leuven/Apeldoorn.

Eigen onderzoek, Mol H., ziekenhuisfysicus VUB.

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

19

2.2.4 Omschrijving van het beroep 2.2.4.1 Het beroep zoals gereglementeerd door het koninklijk besluit van 28 februari 1997 Statuut: (Artikel 1) Het beroep van "technoloog medische beeldvorming" is een paramedisch beroep in de zin van artikel 22bis van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de geneeskunst, de verpleegkunde, de paramedische beroepen en de geneeskundige commissies.

Beroepstitel: (Artikel 2) Het in artikel 1 bedoelde beroep wordt uitgeoefend onder de beroepstitel "technoloog medische beeldvorming".

Kwalificatievereisten: (Artikel 3) Het beroep van technoloog medische beeldvorming mag slechts worden uitgeoefend door personen die voldoen aan de volgende voorwaarden: 1 houder zijn van een diploma dat een opleiding bekroont, die overeenstemt met een opleiding van minstens drie jaar in het kader van een voltijds hoger onderwijs, waarvan het leerprogramma op zijn minst omvat: a) een theoretische opleiding in: - anatomie; - fysiologie; - algemene en bijzondere ziekteleer; - radioprotectie en biologische effecten van ioniserende straling; - deontologie; - patiëntenbegeleiding en -communicatie; - radiofarmacologie en farmacologie van de contraststoffen en medicatie; - fysica van de ioniserende straling, van de magnetische resonantie, van de ultratonen en nucleaire fysica; b) een theoretische en praktische opleiding, toegepast op de medische praktijk, in: - informatica, toegepast op de medische beeldvorming; - radiologische anatomie; - ziekenhuishygiëne; - apparatuur voor medische beeldvorming (radiologie, ultratonen, magnetische resonantie) en nucleaire geneeskunde in vivo; - techniek voor beeldregistratie, -bewerking en -weergave; - kwaliteitscontrole; - verpleegkundige technieken (inbegrepen houdings- en tiltechnieken); - instel- en beeldvormingstechnieken en toegepaste radioprotectie in: a) radiologie, b) ultratonen, c) magnetische resonantie, d) interventionele technieken in de medische beeldvorming, e) pediatrische beeldvorming, f) nucleaire geneeskunde in vivo; 2 met vrucht een stage doorlopen hebben in: - radiologie; - ultratonen; - magnetische resonantie;

20

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

-

interventionele technieken in de medische beeldvorming; nucleaire geneeskunde in vivo.

3 hun beroepskennis en -vaardigheden via bijscholing onderhouden en bijwerken, om een beroepsuitoefening op een optimaal kwaliteitsniveau mogelijk te maken.

De hierboven bedoelde bijscholing moet bestaan uit persoonlijke studie en deelname aan vormingsactiviteiten.

Handelingen en voorwaarden waaronder zij mogen worden uitgevoerd: (Artikel 4 en Bijlage) Handelingen waarmee een arts met toepassing van artikel 5, § 1, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967(dit is: op eigen verantwoordelijkheid van de arts en onder zijn eigen toezicht) een technoloog medische beeldvorming kan belasten: − Administratief onthaal van de patiënt (met inbegrip van de afspraken), fysische en psychologische hulp aan de patiënt; − Inwinnen van de noodzakelijke gegevens en elementen voor het goed verloop van het onderzoek en/of behandeling; − Bewaking van de vitale parameters en de biologische functies van de patiënt, alsmede van het materiaal hiervoor nodig, zowel tijdens als na het onderzoek en/of de behandeling. − Aanleggen van verbanden; − Voorbereiding en manipulatie van substanties met diagnostisch en/of therapeutisch doel, en van het materiaal bestemd voor diagnose en/of behandeling; − Registratie, verwerking en weergave van beelden en gegevens; − Beheer en klein onderhoud van het materiaal, apparatuur en producten; − Deelname aan radioprotectie en kwaliteitscontrole; − Plaatsen van een perifere veneuze toegangsweg, eventueel gevolgd door een bloedafname; − Voorbereiden van, toedienen van en toezicht houden op de zorgverstrekking nodig voor de goede uitvoering van het onderzoek en/of de behandeling; − Voorbereiding en toediening van medicatie en substanties met diagnostisch en/of therapeutisch doel, volgens de voorschriften van de arts, via de noodzakelijke toegangswegen; − Staalafname en collecte van secreties, excreties en organische substanties, met uitsluiting van invasieve handelingen; − Gebruik en bediening van toestellen in de medische beeldvorming (conventionele en digitale radiologie, magnetische resonantie), de nucleaire geneeskunde in vivo, met of zonder contrastproducten of merkers met een diagnostische en/of therapeutische waarde; − Instellen en gebruik van injectietoestellen; − Positioneren en voorbereiden van de patiënt ten behoeve van het onderzoek en/of behandeling; − Hulp bij interventionele technieken, echografische en al de bijzondere beeldvormende, diagnostische en therapeutische technieken.

2.2.4.2 Omschrijving van het beroep De medisch beeldvormende technieken nemen een belangrijke plaats in de Belgische gezondheidszorg. Elke praktijk uitoefenende arts in de intra- en extramurale gezondheidszorg kan een onderzoek aanvragen.

Een radiologisch en of nucleair onderzoek wordt aangevraagd wanneer men meer inzicht wil verkrijgen in de anatomie, functie of pathologie van een lichaamsdeel of orgaan. Bij het onderzoek kan gebruik gemaakt worden van ioni-

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

21

serende stralen, radionucleïden, ultrageluid en van magneetvelden. Ook worden steeds meer interventies verricht op de afdeling radiologie.

Door de toegenomen mogelijkheden is het radiologisch/ nucleair onderzoek steeds meer van belang voor het genezingsproces van de patiënt. De TMB werkt in opdracht en onder de eindverantwoordelijkheid van de radioloog/nuclearist.

De taak van de TMB bij de onderzoeken/behandelingen is veelomvattend. Kennis van de techniek, doorgedreven stralingshygiëne, insteltechniek, digitale beeldverwerking en archivering, anatomie, pathologie, fysiologie, opstellen en omgaan met procedures, en het bezitten van sociale vaardigheden (niet limitatief) behoren tot de deskundigheid van de TMB. De TMB kan een limitatieve rol spelen binnen de onderzoeken met ultrageluid. De zorghandelingen gesteld door een TMB zijn toevertrouwde handelingen zoals bepaald in het K.B. van 28 februari 1997. Al deze aspecten moeten worden gecombineerd om de patiënt zo goed mogelijk te begeleiden en een zo goed mogelijk onderzoek/behandeling te verrichten, wat voor een goede diagnose/therapie noodzakelijk is. Elke onderzoeksmethode en/of uitvoering van een standaardprotocol zal steeds aangepast worden aan de individuele noden van de zorgvrager. Tevens assisteert de TMB bij doorlichtingsen interventieprocedures waarbij het werken onder steriele omstandigheden tot zijn deskundigheid behoort en materialenkennis van essentieel belang is. De TMB is tijdens de werkzaamheden verantwoordelijk voor de stralingshygiëne in de onderzoeks- of behandelingsruimte. Dit is van belang voor zowel zichzelf, de patiënt als voor andere personen die in de ruimte aanwezig zijn.

Op basis van zijn opleidingscompetentie zou de TMB een belangrijke rol kunnen vervullen op een afdeling radiopathologie. Hierbij kan hij/zij veelomvattende taken uitoefenen bij de voorbereiding en de uitvoering van de bestralingsbehandeling.

Deze taken hebben zowel een medisch-technisch als een begeleidend karakter.

De taak van de TMB binnen de afdeling radiotherapie laat zich als volgt kort samenvatten. Op de voorbereidingsafdeling worden hulpmiddelen voor de bestraling vervaardigd en wordt het doelgebied van de bestraling gelokaliseerd en gesimuleerd. Voor de lokalisatie/simulatie positioneert de TMB de patiënt, maakt een röntgenopname van het te bestralen gebied en tekent de bestralingsgrenzen aan op de patiënt of op het hulpmiddel.

In veel ziekenhuizen wordt nauw samengewerkt met klinisch fysici of met stralingsdeskundigen bij het opstellen en het uitvoeren van veiligheidsvoorschriften en kwaliteitsprocedures. Ook is de omgang met medici, verpleegkundigen, administratief personeel en paramedici van belang om het gehele onderzoek / behandeling soepel te laten verlopen en op de hoogte te zijn van alle van belang zijnde gegevens t.a.v. de patiënt. Samen met de zich steeds vernieuwende technieken en het mondiger worden van de patiënt, kun je spreken van een zeer complex beroep. Er worden dan ook hoge eisen gesteld aan de persoon die dit beroep uitoefent.

22

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

2.3

Beroepssectoren en bedrijfssectoren De verschillende medische beeldvormende disciplines zijn op basis van verscheidene historische ontwikkelingen en technologietoepassingen uit elkaar gegroeid. Het is de bedoeling dat de TMB zich thuis voelt in alle sectoren met respectievelijke subdomeinen. Algemeen is er enerzijds een diagnostisch beeldvormend terrein, al of niet gebruik makend van stralen en anderzijds een therapeutisch domein gebruik makend van ioniserende straling. Hierna volgt een op1 somming van sectoren en subdomeinen in de huidige situatie .

2.3.1 Radiologische beeldvorming en behandeling, domein straling, onafhankelijk van huidige en toekomstige technieken − projectieradiologie − angiografie en interventionele technieken − computer tomografie (CT-scan) − catheterisatielabo − alle aanverwante diensten die met ioniserende straling in vivo werken.

2.3.2

Magnetische resonantie

2.3.3 Nucleaire geneeskunde in vivo −

alle onderzoeksmethoden en behandelingsmethoden binnen deze sector

2.3.4 Radiotherapie −

medewerker bij de behandeling van pathologieën met hoge stralingsdosis

2.3.5 Echografie −

subdomein binnen de niet interactieve diagnostische onderzoeksmethoden.

2.3.6 Privé-praktijken radiologie, poliklinieken en geneesheer connexisten 2.3.7

Digitaal beeldbeheer en archivering (PACS) binnen alle sectoren en subdomeinen

2.3.8 Doorstroomfuncties: functies waarin een gevorderde, ervaren TMB kan doorstromen

1

2.3.8.1

Bedrijven accountmanager applicatiespecialist research: verrichten van goed omschreven opdrachten op gebied van toegepast en fundamenteel onderzoek voor preventieve en wetenschappelijke doeleinden binnen de gezondheidszorg.

2.3.8.2

Medische en arbeidsgeneeskundige diensten: zowel in bedrijven als met mobiele eenheden.

2.3.8.3

Onderwijs tewerkstelling in hoger onderwijs (lector-praktijklector) studiegebied gezondheidszorg stagementor in het werkveld opstellen, implementatie en geven van beroepsgebonden inservice training.

Dit is een opsomming binnen de huidige situatie, maar is niet-limitatief

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

2.4

23

2.3.8.4

Kwaliteitscontrole is verantwoordelijk voor de analyse en werkzaamheden met betrekking tot de kwaliteitscontrole. De TMB kan als helper fungeren voor dagelijkse controles in samenwerking met de ziekenhuisfysicus.

2.3.8.5

Hoofdtechnoloog

Situering van de “helper” in de huidige beroeps en bedrijfssector vergeleken met de technoloog medische beeldvorming

2.4.1 Enquêteverwerking Het doel van de werkgroep was een zicht te krijgen op de beroepssituatie van de huidige medisch beeldvormend werker (helper) in het werkveld. Dit gebeurde aan de hand van een enquête. Deze kadert volledig in het breder opzet van het opstellen van een beroepsprofiel. De enquête geeft een verduidelijking voor wat betreft de taakgebieden enerzijds en de kwalificaties anderzijds. Verder is er informatie aanwezig m.b.t. mogelijke functies, tewerkstellingssectoren, vooropleidingen, navorming, doorstroomfuncties, aanwervingcriteria tewerkstellingsmodaliteiten, talenkennis, multidisciplinaire samenwerkingsverbanden en andere relevante competenties en beroepshoudingen.

De bedoeling was door middel van een deductieve methode tot een formulering van het beroepsprofiel te komen. De huidige realiteit van de medisch beeldvormend werker werd gecorreleerd aan het door het werkveld verwachte beroepsprofiel. Dit werd nagegaan door een score te geven voor zowel de huidig medisch beeldvormend werker en de toekomstige TMB op een 5-puntenschaal. Er werden lijsten gemaakt van topics per verzameling van competenties Bij nadere analyses van de respons bleek dat voor een aantal tewerkstellingssectoren te weinig respondenten waren. We besloten tot een tweede enquêtering om op deze wijze de hiaten op te vullen.

Voor de sectoren die niet door de enquête werden bevraagd, werd gebruik gemaakt van de conferentiemethode. Hierbij werd op basis van systematisch overleg informatiemateriaal ingewonnen steunend op basis van de kennis en ervaring van de deelnemers. We stuurden deze enquêtes zowel naar het leidinggevend personeel van de diensten medische beeldvorming als naar de diensten nucleaire geneeskunde. In de huidige situatie zijn dit twee volledig apart functionerende diensten. Met de enquête hebben we gegevens verzameld met de bedoeling een beroepsprofiel met bijhorende competenties te creëren dat overkoepelend is voor beide sectoren.

Resultaten enquête: zie bijlage 7.1

24

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

3

3.1

BEROEPSPROFIEL

Begrippen

3.1.1 Taak Een taak is een geheel van handelingen, gericht op een omschreven prestatie, rekening houdend met de middelen waarover de beoefenaar beschikt en de eisen die hem zijn gesteld.

3.1.2 Taakgebieden Doel is om tot een systematische opsomming van taken te komen. Er wordt een onderverdeling gemaakt tussen de taken die binnen het wettelijk kader van het K.B. vallen en dewelke niet gereglementeerd door het K.B.

3.1.3 Typefuncties Zijn een deelaspect van een beroep met name een bundeling van bijeen horende taken. Een typefunctie is niet gebonden aan een concrete organisatie waarin de arbeid wordt verricht.

3.2

Beroepsprofiel

3.2.1

Taken per taakgebied Bij de ontwikkeling van het beroepsprofiel worden de diverse beroepstaken geclassificeerd door een indeling in taakgebieden te hanteren. Ten behoeve van diverse sectoren en subdomeinen in het domein van de TMB zijn er negen taakgebieden te onderscheiden. Hoewel er soms overlap bestaat tussen verschillende taakgebieden, biedt de indeling structuur aan het groot aantal beroepstaken. De verschillende taken binnen de bestaande sectoren en subdomeinen zijn terug te vinden in dit overkoepelende beroepsprofiel. Hieronder worden de omschrijvingen van de taakgebieden weergegeven, toegespitst op het beroep van TMB. Er is per taakgebeid een onderscheid gemaakt tussen taken die vallen binnen het wettelijk kader van het KB en taken die buiten de strikte toepassing van het KB vallen doch die noodzakelijk om vernoemd te worden om een zo compleet mogelijk beroepsprofiel op te stellen.

3.2.1.1 Taakgebied 0: In taakgebied 0 zijn de taken opgenomen die overkoepelend van aard zijn in de beroepsuitoefening van de TMB. Deze keuze is gemaakt om te voorkomen dat de taken steeds opnieuw in onderstaande taken genoemd worden.

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

25

Taken binnen het taakgebied die vallen onder het K.B.: − −

hanteert bij het uitoefenen van zijn/haar beroep de door de wet gestelde kaders; hanteert parate kennis en inzicht in het geheel van een ziekteproces met zijn fysische, psychische en sociale aspecten.

Aanvullende taken binnen taakgebied, niet door het KB gereglementeerd: − − − − − − − − −

hanteert bij de uitoefening van zijn beroep de grenzen van zijn deskundigheid en bekwaamheid; hanteert bij de uitoefening van zijn beroep de beroepscode/gedragsregels voor de technoloog medische beeldvorming; levert een bijdrage aan kwaliteitszorg m.b.t. alle aspecten van de beroepsuitoefening; kan een situatie overzien en prioriteiten stellen, hoofdzaken van bijkomstigheden onderscheiden; beschermt zichzelf tegen de vanzelfsprekendheid en het automatisme van zijn/haar handelen, die (zouden) kunnen leiden tot arbeidsafvlakking; respecteert het beroepsgeheim in al zijn facetten; heeft kennis van het organigram (verantwoordelijkheden) van de dienst medische beeldvorming; doet een positieve bijdrage in de relatie tot de leveranciers (apparatuur, medisch materiaal,…); past de kennis en inzicht in de voorschriften van de nationale wetgeving op de gegevensbescherming toe zoals die toegepast worden op de afdeling, en op de gegevensopslag volgens het plaatselijk protocol en de nationale regelgeving.

3.2.1.2 Taakgebied 1: Verlenen van zorg Onder het taakgebied “verlenen van zorg” worden de beroepstaken gegroepeerd, die betrekking hebben op het werken met en rondom patiënten, het toepassen van medische beeldvormende technieken om de toestand/functie van een bepaald lichaamsdeel, orgaan of orgaansysteem, weer te geven en het assisteren bij onderzoek met behulp van medisch beeldvormende technieken.

3.2.1.2.1

Taken in het algemeen

Taken binnen het taakgebied die vallen onder het K.B.: − −

− − −

hanteert bij het verlenen van zorg de voorschriften omtrent infectiepreventie en ziekenhuishygiëne; hanteert bij het verlenen van zorg m.b.t. het toepassen van alle medisch beeldvormende technieken en therapeutische behandeltechnieken (beeldvormingapparatuur, magneetvelden, laserapparatuur, ontwikkelapparatuur, elektrische toestellen, farmaca en radiofarmaca) de veiligheidsnormen, de richtlijnen en voorschriften voortkomende uit Europese richtlijnen omgezet in Belgische voorschriften, interpreteert ze en doet ze naleven met betrekking tot zichzelf en derden; draagt zorg voor het verplaatsen van de (niet mobiele) patiënt naar de onderzoekstafel; voert, naast het toepassen van ioniserende straling, handelingen uit waarmee een arts (met toepassing van art.5,§1, eerste lid van het K.B. nr. 78 van november 1967) hem/haar kan belasten; heeft inzicht en geeft toezicht op beeldvormings- en beeldverwerkingsprocessen;

26

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

−

reageert adequaat op calamiteiten met ioniserende straling en sterke magneetvelden; − reageert adequaat op storingen van (hulp)apparatuur; − voorkomt het onnodig blootstellen van patiënten aan onderzoek met behulp van medisch beeldvormende technieken; − past bij het uitvoeren van medisch beeldvormende technieken, voor wat betreft de stralingsdoses, het ALARA-principe toe (As Low As Reasonably Achievable); − heeft een sleutelfunctie bij radioprotectie en kwaliteitscontrole; − heeft aandacht voor stralingshygiëne (opvoeding) in de ruimste zin van het woord, dus voor ioniserende en voor niet-ioniserende stralen; − past de richtlijnen betreffende ontsmettingsprocedures bij stralingsincidenten toe; − informeert de patiënt (en/of begeleider) over de voorbereiding, de uitvoering en mogelijke bijwerkingen van het onderzoek en de behandeling en controleert of de patiënt het correct begrepen heeft; − draagt zorg voor het totale welzijn en welbevinden, fysisch en psychisch, van de patiënt voor, tijdens en na het onderzoek − draagt er zorg voor dat de waardigheid van de patiënt zoveel als mogelijk wordt behouden; − voert alle handelingen veilig en met het nodige toezicht uit zodat de patiënt geen onnodig risico loopt op verwondingen. In het bijzonder is het belangrijk dat de patiënten bij het gebruik van bewegende toestellen nooit zonder toezicht worden gelaten; − vangt de patiënt voor, tijdens en na het onderzoek op . via verbale relatiebekwaamheden, zoals het gesprek en ook via onze luisterbereidheid, . door concrete vragen van de patiënt te beantwoorden, . door aandacht te besteden aan het non-verbale gedrag van de patiënt, zoals kenen van spanning en/of onbehagen.

N.B.: − past zich aan de patiënt aan (kinderen, psychiatrische patiënten, gerontologische patiënten); patiëntenzorg voor specifieke doelgroepen: IZ, CCU, OP, spoed; − beschikt over voorkennis van socio-culturele en religieuze achtergronden en maakt zich een multiculturele benadering eigen; − zorgt voor een continuïteit van het verpleegkundig handelen tijdens het verblijf van de gehospitaliseerde patiënt op de medische beeldvorming; − werkt onder de eindverantwoordelijkheid van de geneesheer-radiodiagnost of geneesheer-nuclearist.

Taken binnen het taakgebied, niet door het K.B. gereglementeerd: − − −

heeft organisatorische kennis: administratief, time management, ergonomisch denken; denkt in functie van kosten-baten; beschikt over een kritische instelling dewelke de TMB in staat stelt mogelijke problemen te onderkennen en wanneer nodig door te verwijzen naar de medische staf, fysici, radiofarmaceuten.

3.2.1.2.2

Taken in de voorbereidingsfase van het onderzoek

Taken binnen het taakgebied die vallen onder het K.B.: −

draagt zorg voor het aanwezig zijn van relevante gegevens ten behoeve van het onderzoek/de behandeling;

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

− − − − − − − − − − − − −

− − − − − − − − − − − − − −

27

administratief onthaal van de patiënt (met inbegrip van de afspraken), fysische en psychologische hulp aan patiënten; inwinnen van noodzakelijke gegevens en elementen voor het goed verloop van het onderzoek en/of behandeling; heeft kennis van het inbrengen van patiëntgegevens: HIS/RIS, digitale beeldvormingsapparatuur, PACS-systeem of gelijk welke andere apparatuur de waarbij het inbrengen van patiëntengegevens een noodzakelijk gegeven is; voorbereiden van, toedienen van en toezicht houden op de zorgverstrekking nodig voor de goede uitvoering van het onderzoek en/of behandeling; verzorgt de voorbereiding en manipulatie van substanties met diagnostisch en/of therapeutisch doel en van het materiaal bestemd voor diagnose en/of behandeling; heeft kennis van filmmanipulatie: bedient en onderhoudt filmverwerkingsapparatuur en afdrukapparatuur; kan injectietoestellen instellen en gebruiken; doet navraag naar eventuele zwangerschap of borstvoeding; zo ja is het de verantwoordelijke geneesheer die een beslissing neemt over de uitvoering van het onderzoek en of behandeling; interpreteert de relevante gegevens; verzamelt de gegevens met betrekking tot een eventuele contra-indicatie voor het onderzoek of de behandeling en informeert de geneesheerradiodiagnost of geneesheer-nuclearist daaromtrent; kiest de benodigde apparatuur en hulpmaterialen ten behoeve van het gevraagde onderzoek; heeft voldoende materialenkennis; ontvangt de patiënt. Vergewist er zich van dat er een onderzoeksaanvraag aanwezig is, aangevraagd door een aanvragend of behandelend geneesheer. Controleert de patiëntgegevens. Alle identificatiegegevens op de aanvraag moeten correct, compleet en permanent zijn, volgens medico-legale vereisten. controleert of de patiënt de noodzakelijke voorbereiding volgens de voorafgaand verstrekte aanwijzingen heeft gevolgd. geeft de patiënt en/of diens begeleider informatie omtrent het doel, werkwijze, duur en eventueel de risico’s van het onderzoek (de behandeling); instrueert de patiënt omtrent door hem uit te voeren voorbereidende handelingen; controleert of alle benodigdheden aanwezig zijn ter voorkoming en behandeling van eventueel optredende complicaties; zet de benodigde farmaca en instrumenten klaar; controleert de farmaca op activiteit en identiteit; brengt de benodigde apparatuur en hulpmaterialen in gereedheid; bepaalt en stelt de juiste parameters in van de te gebruiken apparatuur en volgt hierbij de richtlijnen van bestaande procedures of de instructies van de geneesheer-radioloog of geneesheer-nuclearist; heeft kennis en inzicht in de veiligheidsvoorschriften bij gebruik en bediening van toestellen in de medische beeldvorming (conventionele en digitale radiologie, magnetische resonantie) en de nucleaire geneeskunde in vivo; controleert de relevante labo-uitslagen; haalt relevante gegevens noodzakelijk voor het goed verloop van het onderzoek en/of behandeling uit het medische dossier; controleert de patiënt op mogelijke contra-indicaties; controleer de volledigheid van de radiologische aanvraag op medico-legale, patiëntgerelateerde en onderzoeksgerelateerde gegevens; de TMB is in staat eenvoudige en complexe radiofarmaceutische producten voor te bereiden.

28

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

Taken binnen het taakgebied, niet door het KB gereglementeerd: −

neemt bij onduidelijkheid omtrent de vraagstelling en/of indicatie en/of klinische gegevens contact op met geneesheer-radioloog, de geneesheernuclearist of de aanvragende geneesheer.

Aanvullend bij 3.2.1.2.2

Voorbereidingsfase van de radiotherapeutische behandeling, niet gereglementeerd door het K.B.

De term radiotherapeutisch is overgenomen vanuit Nederland.

Radiotherapie behoort niet tot de discipline medische beeldvorming. Vanwege de veelvuldige overlapping van de taken (kennis van het gebruik van ioniserende straling en diagnostische technieken) valt de discipline wel binnen hetzelfde beroepsprofiel.

2

In die optiek werden dan ook onderstaande taken geschreven en beschreven . − − − − − − − − − − − − − − − − − − − −

2

draagt zorg voor het aanwezig zijn van de relevante gegevens ten behoeve van lokalisatie (en simulatie); bestudeert de opdracht van de radiotherapeut omtrent de te geven behandeling; draagt zorg voor het vervaardigen van hulpmiddelen ten behoeve van immobilisatie/fixatie; neemt bij onduidelijkheid omtrent de opdracht contact op met de radiotherapeut; controleert of de activiteit, opgegeven door de fabrikant, juist is (brachytherapie); informeert, instrueert en adviseert de patiënt en diens begeleider omtrent de procedure en het doel van de lokalisatie (en simulatie); bepaalt, op aanwijzing van de radiotherapeut, het doelvolume met behulp van medisch beeldvormende technieken; legt het doelvolume vast met behulp van medisch beeldvormende technieken; legt het resultaat van de bepaling en vastlegging van het doelvolume ter goedkeuring voor aan de radiotherapeut; markeert het bestralingsgebied op de patiënt of op het hulpmiddel (teletherapie); draagt zorg voor het vervaardigen van eventuele contouren ter plaatse van het doelgebied; legt de lokalisatiegegevens vast en voert zonodig digitale reconstructies uit; bepaalt met behulp van de planningscomputer de meest optimale bestralingstechniek en de daarbij behorende dosisverdeling; vervaardigt dosisverdeling met behulp van diverse bronconfiguraties (brachytherapie); legt de bepaalde stralingstechniek en de daarbij behorende dosisverdeling ter goedkeuring voor aan de radiotherapeut; draagt zorg voor het vervaardigen van individuele afschermingmiddelen; draagt zorg voor het vervaardigen van compensatiefilters (teletherapie); controleert met behulp van (virtuele) simulatie de bestralingstechniek; maakt de benodigde radioactieve bronnen (brachytherapie); documenteert de bestralingstechniek.

Het zijn vooral die taken die toebehoren of kunnen toevertrouwd worden aan een TMB tijdens een radiotherapeutische behandeling

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

29

Taken in de uitvoeringsfase van het onderzoek Taken binnen het taakgebied die vallen onder het K.B.: − −

− − − − − − −

− − − − − − − − − − − − − − − − −

positioneert de patiënt en bereidt deze voor op het onderzoek en/of behandeling volgens de geldende procedures; bewaakt en observeert de vitale parameters, psychologische toestand en algemeen welzijn, comfort en de biologische functies van de patiënt, alsmede van het materiaal hiervoor nodig, zowel voor tijdens als na het onderzoek en/of behandeling; heeft kennis van reanimatietechnieken; heeft voldoende kennis van gebruikte medicatie, contrastmiddelen en andere substanties met diagnostisch en/of therapeutisch doel; verzorgt de voorbereiding en toediening van medicatie en substanties met diagnostisch en/of therapeutisch doel, volgens de voorschriften van de arts, via de noodzakelijke toegangswegen; plaatst een perifere veneuze toegangsweg, neemt eventueel bloed af; controleert en observeert veneuze toegangswegen; neemt stalen en collecteert secreties, excreties en organische substanties, met uitsluiting van invasieve handelingen; gebruikt en bedient op een correcte wijze toestellen en randapparatuur in de medische beeldvorming (conventionele en digitale radiologie, magnetische resonantie), de nucleaire geneeskunde in vivo, met of zonder contraststoffen of merkers met een diagnostische en/of therapeutische waarde; assisteert bij het toedienen van of dient zelf de benodigde farmaca toe; bewaakt gedurende het onderzoek de algemene en psychische toestand van de patiënt; reageert adequaat bij het voorkomen van complicaties bij de patiënt; positioneert de patiënt overeenkomstig de vraagstelling, rekening houdend met diens individuele conditie; controleert tijdens het onderzoek de ingestelde parameters en past deze individueel aan; controleert de te gebruiken (rand-)apparatuur, instrumenten en farmaca; bedient echografische toestellen, scintigrafietoestellen, MR en röntgentoestellen rekening houdend met procedures en protocollen; geeft de toestand of functie van een bepaald lichaamsdeel, orgaan of orgaansysteem van de patiënt weer met behulp van medisch beeldvormende technieken, rekening houdend met procedures en protocollen; legt de toestand of functie van een bepaald lichaamsdeel, orgaan of orgaansysteem van patiënt vast op registratiemateriaal, rekening houdend met de procedures en protocollen; zorgt voor de beeldwerking van digitale beeldinformatie; beoordeelt of de vastgelegde beelden aan de gestelde criteria voldoen; interpreteert in hoeverre de vastgelegde beelden de vraagstelling beantwoorden; helpt bij interventionele technieken, echografische en al de bijzondere beeldvormende diagnostische en therapeutische technieken; assisteert bij onderzoek en/of behandeling die door de arts wordt uitgevoerd; zorgt voor een juiste identificatie en markering op het registratiemateriaal; zorgt voor registratie, verwerking, weergave, archivering en doorsturen van beelden en gegevens op een manier die op dat moment toepasselijk is; registreert de gebruikte materialen en medicatie.

30

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

Taken binnen het taakgebied, niet door het KB gereglementeerd: − −

informeert de patiënt tijdens het onderzoek omtrent de vooruitgang en de uit te voeren handelingen reageert gepast op feedback van de patiënt

Aanvullend bij 3.2.1.2.3

− − − − − − − − − − − − − − − − − − − −

berekent de monitoreenheden (bestralingstijd); controleert het computerplan en de gegevens van de lokalisator; voert de behandelingsgegevens in de computer in ten behoeve van de bestralingsapparatuur en het dosisverificatiesysteem; begeleidt de patiënt naar de behandelruimte; informeert, instrueert en adviseert de patiënt omtrent de procedure bij de uitvoering van de bestralingsbehandeling; positioneert de patiënt; brengt de (hulp)apparatuur in benodigde positie; controleert de positionering van de patiënt; controleert met gebruikmaking van parameters de ingestelde (hulp)apparatuur; vervaardigt indien nodig met megavoltbeelden de ingestelde bestralingsvelden; vergelijkt indien nodig megavoltbeelden tijdens of na de bestraling, met de simulatiefoto’s of de gereconstrueerde CT-beelden van de bestralingsvelden; beoordeelt de megavoltbeelden en past zonodig de instelling aan; dient de voorgeschreven ioniserende straling toe; bewaakt de patiënt gedurende het toedienen van ioniserende straling; begeleidt de patiënt uit de behandelruimte; draagt zorg voor de registratie van de toegediende hoeveelheid ioniserende straling; observeert de algehele conditie en noteert eventuele bijwerkingen van de patiënt tijdens de behandeling en rapporteert zo nodig aan de radiotherapeut; informeert de patiënt en diens begeleider omtrent de eventuele bijwerkingen van de behandeling en geeft adviezen; zorgt ervoor dat de patiënt de radiotherapeut en eventuele andere hulpverleners periodiek bezoekt; draagt de patiënt over aan het personeel van de verpleegafdeling.

Aanvullend bij 3.2.1.2.3

− − − − −

Taken in de uitvoeringsfase van de radiotherapeutische behandeling met behulp van teletherapie

Taken in de uitvoeringsfase van een radiotherapeutische behandeling met behulp van brachytherapie

assisteert de radiotherapeut bij het inbrengen van de houder(s) of van het radioactief materiaal; controleert met behulp van medische beeldvormende technieken en/of digitalere constructies de ligging van de houder(s) of van het radioactief materiaal; maakt met behulp van de planningscomputer een bestralingsplan ten behoeve van de definitieve dosisverdeling en de bestralingsduur; overlegt met de radiotherapeut omtrent dosis, duur en berekening daarvan; draagt zorg voor het inbrengen van de ingekapselde bron(nen) in de van tevoren ingebrachte houder(s)/applicatoren;

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

− − − − − − − −

31

controleert de juiste positie van de radioactieve bronnen; bedient de afterloadingapparatuur; draagt zorg voor de bewaking van de patiënt en controle van de apparatuur tijdens de behandeling; draagt gegevens over aan de verpleging; draagt zorg voor het verwijderen van de ingekapselde radioactieve bron(nen) uit de houder(s); assisteert de radiotherapeut bij het verwijderen van de houder(s) of van het radioactief materiaal; verzorgt het transport binnen de instelling van de gebruikte radioactieve bron(nen); controleert ruimte, personeel en middelen op achtergebleven radioactieve bronnen.

3.2.1.2.4

Taken in de afrondingsfase van het onderzoek

Taken binnen het taakgebied die vallen onder het K.B.: − − − − − − − − − − − −

instrueert de patiënt, de begeleider en/of verpleegafdeling omtrent afrondende handelingen; onderkent problemen en stuurt ze bij; heeft kennis van het aanleggen van verbanden; informeert de patiënt, de begeleider en/of de verpleegafdeling over de nazorg; draagt de patiënt over aan de verpleegafdeling/afdeling spoedeisende hulp; verzorgt de gebruikte apparatuur, instrumenten en materialen; geeft informatie over de secundaire effecten (in samenwerking met multidisciplinair team) posttherapeutisch; beheer en onderhoud van het (verbruiks-)materiaal, apparatuur en producten; verzorgt een schriftelijke documentatie van alle toedieningen, volgens het protocol van de afdeling; geeft eventueel afgenomen stalen met de patiënt naar de verpleegafdeling of stuurt ze door naar de gepaste locatie; controleert het radiologisch dossier op zijn volledigheid alvorens ter controle aan te bieden aan de geneesheer-radioloog of geneesheer-nuclearist die de eindverantwoordelijkheid heeft; past de richtlijnen toe die van toepassing zijn op stralingscontrole / stralingshygiëne, stralingsbescherming van werkruimte/toestel/materiaal en de patiënt na onderzoek, therapie of behandeling.

3.2.1.3 Taakgebied 2: Samenwerken met andere zorgverleners Onder taakgebied 2 wordt verstaan het samenwerken met medici, paramedici en medewerkers van andere disciplines.

Taken binnen het taakgebied, niet door het K.B. gereglementeerd: − − − −

overlegt met leden van het multidisciplinair team omtrent onderdelen van het onderzoek en de behandeling; handelt volgens de in de organisatie geldende afspraken en organisatie-/verantwoordelijkheidsstructuren; geeft informatie, instructie en/of aanwijzingen aan eigen medewerkers van eigen en andere afdelingen; ontvangt informatie, instructies en/of aanwijzingen van de medewerkers van de eigen en andere afdelingen;

32

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

− − −

levert een bijdrage aan overlegsituaties binnen en buiten de afdeling en/of ziekenhuis; handelt overeenkomstig het doel en beleid van de instelling/afdeling met inachtneming van de eigen professionele verantwoordelijkheid; verzorgt een sleutel- en schakelfunctie binnen de medische multidisciplinaire samenwerking.

3.2.1.4 Taakgebied 3: Voorlichten Onder taakgebied 3 wordt verstaan het verstrekken van informatie aan zowel medisch betrokkenen als aan niet medisch betrokkenen.

Taken binnen het taakgebied die vallen onder het K.B.: −

geeft inlichtingen i.v.m algemene veiligheidsprotocollen.

Taken binnen het taakgebied, niet door het K.B. gereglementeerd: − − − − − −

draagt zorg voor het verstrekken van algemene informatie m.b.t. radiologie, het onderzoek en/of de behandeling aan de patiënt en/of de begeleider rekening houdend met sociale aspect van de patiënt; stelt voorlichtingsmateriaal op ten behoeve van patiënten en/of begeleiders en andere hulpverleners in de gezondheidszorg; evalueert (bestaand) voorlichtingsmateriaal; geeft informatie en voorlichting aan werkers in de gezondheidszorg over de beroepsuitoefening; geeft voorlichting over opleiding en beroep van de technoloog medische beeldvorming aan scholieren, stagiaires, decanen en beroepskeuzeadviseurs of andere geïnteresseerden; werkt mee aan het opstellen van procedureboeken.

3.2.1.5 Taakgebied 4: Beheren Onder taakgebied beheren worden die beroepstaken gegroepeerd, die betrekking hebben op het beheren van patiënt- en behandelgegevens, van de benodigde apparatuur, hulpmiddelen en materialen en van de eigen werksituatie.

Taken binnen het taakgebied die vallen onder het K.B.: − − − − − − − − −

draagt zorg voor de uitstroom van vastgelegde gegevens, verkregen met behulp van medisch beeldvormende technieken; zorgt voor het gebruiksklaar zijn van de behandel- en onderzoeksruimten, de gebruiks- en verbruiksmaterialen en de aanwezige apparatuur; hanteert bij het beheren van ruimte, apparatuur, materialen en middelen de voorschriften en richtlijnen omtrent veiligheid, stralingshygiëne, infectiepreventie en ziekenhuishygiëne; stelt kwaliteitscriteria op m.b.t. ruimte, apparatuur, materialen en middelen; voert permanente kwaliteitscontroles uit op ruimten, apparatuur, materialen en middelen volgens lokaal geldende richtlijnen of richtlijnen van producenten; beheert, en verzorgt het klein onderhoud van het materiaal, apparatuur en producten; heeft kennis van beheer van voorraden en houdt rekening met de geldigheidsduur; voert controle uit op de beschikbaarheid en het goed functioneren van het testmateriaal voor kwaliteitscontrole; houdt een logboek bij van technische problemen van alle apparatuur;

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

− −

33

laat kleine herstellingen uitvoeren door gekwalificeerde personen; voert zelf kleine herstellingen uit.

Taken binnen het taakgebied, niet door het K.B. gereglementeerd: −

− − − − − − − − −

draagt zorg voor de interpretatie en controle van de onderzoek en/of behandelingsaanvraag, de planning en administratie van de onderzoeken en/of behandeling van de patiënten, rekening houdend met de hierbij geldende prioriteiten onafhankelijk van sectoren of subdomeinen; draagt zorg voor de registratie en archivering van gegevens van patiënten in een patiëntendossier en voor doorstroming (intra en extramuraal); levert een bijdrage aan de besluitvorming bij de aanschaf van apparatuur, materiaal en middelen en de inrichting van de ruimte; levert een bijdrage aan het afdelingsoverleg; levert een bijdrage aan het beleid van de afdeling; draagt zorg voor het beheer en archiveren van documenten en literatuur rondom het beroep van technoloog medische beeldvorming; hanteert de wettelijke bepalingen en regelingen omtrent zijn eigen arbeidssituatie en/of arbeidsovereenkomst; neemt initiatieven die leiden tot verbetering van de arbeidssituatie; ontvangt, interpreteert en adviseert informatie, instructies en/of aanwijzingen van de leveranciers (technische know-how); zorgt voor de doorstroom van deze gegevens.

Aanvullend bij 3.2.1.5 − − − −

profiel radiotherapeutisch laborant taakgebied “Beheren”

levert gegevens aan voor de administratieve verrichtingen en declaratie; houdt het register omtrent de voorraad ingekapselde bronnen bij; is in alle subdomeinen van de verschillende sectoren een volwaardig lid van het volledig team; ontwikkelt, onderhoudt en brengt de kwaliteitscriteria en procedures in praktijk op de afdeling.

3.2.1.6 Taakgebied 5: Geven van onderwijs en begeleiding Onder dit taakgebied worden die beroepstaken gegroepeerd, die betrekking hebben op het leveren van bijdragen aan onderzoek omtrent de toepassing van radiodiagnostiek. Tevens die beroepstaken die betrekking hebben op het leveren van bijdragen aan onderzoek gericht op wetenschappelijke, kennisontwikkeling ten behoeve van de gezondheidszorg, welzijnszorg en onderwijs.

Taken binnen het taakgebied, niet door het K.B. gereglementeerd: − − − − − − − −

geeft op methodische wijze werkbegeleiding aan studenten van de opleiding tot technoloog medische beeldvorming; draagt bij aan de beoordeling van studenten van de opleidingen tot technoloog medische beeldvorming; begeleidt stagiair(e)s /gasten van andere beroepsgroepen conform richtlijnen begeleidt arts-assistenten en co-assistenten; verzorgt onderwijs als gastdocent aan de opleiding tot technoloog medische beeldvorming; verzorgt onderwijs als gastdocent m.b.t. het eigen vakgebied aan andere opleidingen in de gezondheidszorg; verzorgt bij- en nascholing m.b.t. het eigen vakgebied; beschikt over de competenties om de collega’s een inservice-opleiding te bieden;

34

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

− −

kan opleiding geven aan en de supervisie uitvoeren van een equipe; geeft gezondheidsvoorlichting en opvoeding aan een groot publiek.

3.2.1.7 Taakgebied 6: Verrichten van onderzoek Onder taakgebied 6 worden die beroepstaken gegroepeerd, die betrekking hebben op het leveren van bijdragen aan onderzoek omtrent de toepassing van radiodiagnostiek. Tevens worden die beroepstaken die betrekking hebben op het leveren van bijdragen aan onderzoek gericht op wetenschappelijke, kennisontwikkeling ten behoeve van de gezondheidszorg, welzijnszorg en onderwijs aangehaald.

Dit taakgebied valt volledig onder de doorstroomfuncties. − − − − −

signaleert onderwerpen voor het verrichten van onderzoek naar mogelijkheden voor het aanpassen en verbeteren van onderzoek met behulp van medisch beeldvormende technieken; evalueert de resultaten van gekozen onderzoek en/of behandelmethoden verricht toegepast onderzoek; participeert in multidisciplinair (wetenschappelijk) onderzoek; presenteert onderzoeksresultaten, onder andere door middel van publicaties, berichtgeving in vaktijdschriften en deelname aan symposia, congressen en workshops.

3.2.1.8 Taakgebied 7: Evalueren van het beroepsmatig handelen Onder taakgebied 7 worden die beroepstaken gegroepeerd die betrekking hebben op het individueel of met anderen bespreekbaar maken van het (eigen) beroepsmatig handelen.

Taken binnen het taakgebied, niet door het K.B. gereglementeerd: − − − −

evalueert het eigen beroepsmatig methodisch handelen; maakt binnen een inter-/multidisciplinair team het beroepsmatig handelen bespreekbaar; neemt deel aan intercollegiale toetsing; doet voorstellen tot het verbeteren van het eigen beroepsmatig methodisch handelen of dat van collega’s.

3.2.1.9 Taakgebied 8: Ontwikkelen van individuele kennis en kunde Onder taakgebied 8 worden die beroepstaken gegroepeerd die betrekking hebben op het bijhouden en ontwikkelen van de eigen kennis en kunde in het vakgebied en van ontwikkelingen daarbuiten die van invloed zijn op het eigen vakgebied.

Taken binnen het taakgebied, niet door het K.B. gereglementeerd: − − − −

signaleert eigen bij- en nascholingsbehoeften; houdt vakliteratuur bij om op de hoogte te blijven van trends en ontwikkelingen in het eigen vakgebied; neemt deel aan wetenschappelijke congressen, symposia en bij- en nascholingscursussen die een relatie hebben met de beroepsuitoefening; permanente vorming, posthogeschool vorming, voortgezette opleiding; neemt deel aan functiegerichte scholing;

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

− − − −

35

onderhoudt contacten met leden van de eigen beroepsgroep en andere beroepsbeoefenaren ten aanzien van ontwikkelingen in relatie tot het vakgebied. houdt zich op de hoogte van de maatschappelijke en politieke ontwikkelingen; die consequenties hebben voor het beroep; kan zich aansluiten bij een beroepsvereniging; bezit de instelling van een “levenslang leren”.

3.2.1.10 Taakgebied 9: Ontwikkeling van het eigen beroep Onder taakgebied 9 worden die beroepstaken gegroepeerd die betrekking hebben op het profileren van het beroep, zowel inhoudelijk als beleidsmatig.

Taken binnen het taakgebied die vallen onder het K.B.: − −

levert binnen een multidisciplinair afdelingsteam een bijdrage aan de ontwikkeling van procedures en protocollen m.b.t. de beroepsuitoefening; evalueert binnen een interdisciplinair afdelingsteam de procedures en protocollen m.b.t de beroepsuitoefening.

Taken binnen het taakgebied, niet door het K.B. gereglementeerd: − − − −

levert een bijdrage aan de ontwikkeling van kwaliteitscriteria ten aanzien van het beroepsmatig methodisch handelen; levert een bijdrage aan beleidsvoorbereidende en beleidsbepalende activiteiten m.b.t. het beroep ten gevolge van politieke en maatschappelijke ontwikkelingen; ontwikkelt en voert een actief PR-beleid voor het eigen beroep; profileert zich als technoloog medische beeldvorming in overlegorganen, commissies en dergelijke, zowel op nationaal, regionaal, provinciaal als internationaal niveau.

Besluitvorming Het is duidelijk dat een groot aantal factoren de rol van elke individuele TMB kan beïnvloeden. Zoals − ontwikkelingen van nieuwe technologieën, − lokale afspraken, procedures, protocollen, − de variëteit van het uit te voeren werk door de equipe, − de kwaliteit en ter beschikking staan van andere equipes binnen de gezondheidszorg.

Dit is de reden dat er regionale variaties ontstaan in het werkveld die desondanks praktisch aanvaardbaar blijven.

Het beroepsprofiel geeft een opsomming van taken die door de beroepsbeoefenaar kunnen worden uitgevoerd op grond van zijn/haar opleidingswerk en denkniveau. Het misverstand bestaat nog wel dat de beroepsbeoefenaar deze ook daadwerkelijk moet uitvoeren om een volwaardig beroepsbeoefenaar te zijn. Dit is niet het geval.

Wij vertrouwen erop dat het beroepsprofiel breed gedragen zal worden binnen de beroepsgroepen van alle sectoren en subdomeinen.

36

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

3.2.2 Typefuncties

TYPEFUNCTIES

VOORBEELD

Research

Opstellen van protocollen

Voorstudie

Bepalen van bestralingsvelden binnen de radiotherapie

Advies

Advies bij aankoop apparatuur en materialen

Bedrijfsbeleid

Management van dagprogramma,...

Organisatie

Afsprakenbeleid

Analyse

Fluctuatie van patiëntendoorstroming

Onderhoud

Klein onderhoud ontwikkelingstoestellen

Herstelling

Vervanging van tandwielen, centragelamp

Controle

Naleven van stralingshygiëne

Voorbereiding

Patiënten

Verwerking van materie

Hotlab tracers

Installatie

Software programma

Goederenbehandeling

Stockrotatie

Inning/registratie

R.I.Z.I.V. nomenclatuur

Onderhandeling

Interdisciplinair

Informatieverzameling

Anamnese

Reproductieve informatieverwerking

Patiëntenregistratie voor R.I.Z.I.V.

Productieve informatieverwerking

PACS

Informatieverstrekking

GVO (gezondheidsvoorlichting en- opvoeding)

Onthaal

Opvang van stagiair(e)s

Verzorging

Manutentie

Hulpverlening

Ontkleden

Educatie

Informatieverstrekking

Interventie

Advanced life support

Samenwerking

Lid van een multidisciplinair team

Communicatie

Multiculturele approach

Animatie

Kindvriendelijk onthaal

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

37

3.2.3 Contextgegevens W erkomstandigheden: − − − − − −

werken met ioniserende stralen, lage en hoge dosis methoden ; werken in gecontroleerde en niet-gecontroleerde zones; contacten met lichaamsvochten; omgang met radionucliden; werken met elektromagnetische stralingsvelden; aanpassen van onderzoeksmethoden aan specifieke patiëntendoelgroepen bv. pediatrie.

Hulpmiddelen: − − − − − − −

stralingsprotectie in het algemeen en toepassen van het ALARA-principe. Om dit te kunnen doen is het belangrijk om het attest stralingshygiëne te behalen; kwaliteitsborging; dragen van de nodige beschermingsmaterialen en dosismeter; toepassen van veiligheidsmaatregelen omtrent contaminatie; hanteren van de veiligheidsvoorschriften voor manipuleren van radionucliden; afnemen van veiligheidsinterview; gebruik van immobilisatiemateriaal.

Graad van verantwoordelijkheid: − − − − − −

verantwoordelijkheid in verband met stralingshygiëne; gevolg geven aan de aanbevelingen van de externe en interne controleorganismen; uitvoeren van dagelijkse testen in samenwerking met de ziekenhuisfysicus; initiatief nemen voor het creëren van en opvolgen van standaardprotocols en procedures; aandacht hebben voor de standaardprocedures betreffende contacten met lichaamsvochten; met voorkennis hanteren van standaardprocedures ter manipulatie van radionucliden ter voorkoming van contaminatie.

Dit is geen limitatieve lijst.

De graad van persoonlijke verantwoordelijkheid van de TMB werd reeds voldoende aangegeven door bovenstaande.

3.2.4 Ondersteunende kennis Deze werd geïntegreerd in hoger vermelde taakgebieden.

38

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

3.2.5 Beroepshoudingen Aandacht voor competentieontplooiing

EÉN VOORBEELD VAN GEDRAGSINDICATOREN

Accuratesse

Kan met de nodige precisie medische apparatuur instellen

Assertiviteit

Kan op gepaste wijze omgaan met aanmerkingen

Beslissingsvermogen

Kan een standaardprotocol deduceren en verdedigen

Brede belangstelling

Long life learning houding

Contactbereidheid

Multidisciplinair-multicultureel werken

Dienstverlenende ingesteldheid

Verlenen van zorg aan patiënt

Doorzettingsvermogen

Aanpassen van de onderzoeksmethode aan de individuele noden van de zorgvrager

Empathie

Kan zich inleven in de situatie van de patient

Informatie verwerven en verwerken

PACS

Flexibiliteit

Kan zich aanpassen aan wijzigende procedures

Kritische ingesteldheid

Ingeburgerde methoden in vraag durven stellen

Leergierigheid

Volgen van congressen

Observatievermogen

Aandacht voor detail

Omgaan met stress

Prioriteiten stellen bij hoge werkdruk

Opslaan van gegevens

Archiveren

Organisatievermogen

Afsprakenbeleid

Overbrengen van informatie

Pro-actieve en retro-actieve communicatie

Resultaatgerichtheid

Volledigheid van eindproduct bekomen

Veiligheids-en milieubewustzijn

Toepassen ALARA-principe

Zelfstandigheid

Autonoom werken binnen teamverband

Zin voor initiatief

Publicatie van artikel

Zin voor samenwerking

Teamwork

Zin voor esthetiek

Optimalisering van filmverdeling

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

39

3.2.6 Omschrijving van het niveau De omschrijving van het niveau gebeurde op basis van de niveaubeschrijving/bepaling beschreven in het Europees SEDOC-systeem en de gehanteerde criteria “ verantwoordelijkheid, complexiteit en transfer”.

Motivatie: op basis van de complexiteit (de mate waarin sprake is van routinematige en niet routinematige procedures en bedenken van nieuwe oplossingen) en op basis van de transfer (de mate waarin kennis en beroepsvaardigheden in andere beroepsmatige situaties kunnen worden toegepast) zou niveau 5 in aanmerking kunnen komen. Daar de eindverantwoordelijkheid niet berust bij de TMB KB 28-2-1997: ... taken waarmee de TMB door de arts kan worden belast ..., moeten we besluiten dat de uitoefening van het beroep van TMB het meest aansluit bij niveau 4.

Niveau 4 is een kwalificatie die het mogelijk maakt op autonome of onafhankelijke manier verantwoordelijkheid op te nemen voor planning en/of leiding en/of beheer. De beroepsbeoefenaar is verantwoordelijk voor het uitvoeren van het eigen takenpakket en moet zich daarvoor ook tegenover collega’s kunnen verantwoorden “niet hiërarchisch”.

Daarnaast draagt hij uitdrukkelijk een hiërarchische verantwoordelijkheid; die verantwoordelijkheid betreft planning en/of administratie en/of beheer en/of ontwikkeling van de gehele cyclus. Voorts combineert of bedenkt hij nieuwe procedures.

Het betreft specialistische vaardigheden en kennis en/of beroepsonafhankelijke vaardigheden of kennis.

3.2.7 Vereiste opleiding Het K.B. van 28/2/1997 bepaalt dat het beroep van Technoloog Medische Beeldvormer slechts mag uitgeoefend worden door personen die houder zijn van een diploma dat een opleiding bekroont, die overeenstemt met een opleiding van minstens drie jaar in het kader van een voltijds hoger onderwijs en waarvan het leerprogramma op zijn minst de inhouden omvat die voorzien zijn in dit K.B.

40

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

4

BIBLIOGRAFIE

Beroepsprofiel radiodiagnostisch laborant, NVRL Utrecht juni 2000 Beroepsprofiel radiotherapeutisch laborant, NVRL Utrecht juni 2000 Competenties in beeld: Opleidingscompetenties ten behoeve van de hboopleiding Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken (MBRT) Concept, versie 27 april 2000 Taakomschrijving medische beeldvorming Beroepsprofiel van een medisch beeldvormer/radiologisch verpleegkundige.

Werkgroep opleiding VMBV mei 1990 Koninklijk Besluit betreffende de beroepstitel en de kwalificatievereisten voor de uitoefening van het beroep technoloog medische beeldvorming en houdende aan de vaststelling van de lijst van handelingen waarmee deze laatste door een arts kan worden belast.28 februari 1997 (B.S. 7 juni 1997) Competencies published by BNMS Technology Group April 1998 Modified for European use by EANM Technologist Committee with permission

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

5

41

LIJST VAN MEDEWERKERS

5.1 Leden van de adviescommissie, geraadpleegde experten en organisaties ♦

Dhr. De Backer Dirk, afdelingshoofd medische beeldvorming, KHB

♦

Dr. Dercq, voorzitter Nationale Raad Paramedische Beroepen, Ministerie van Volksgezondheid

♦

Dhr. Heylen Eduard, Departementshoofd dep. Gezondheidszorg, KHB

♦

Dhr. Logghe Luc, voorzitter Belgische Vereniging van Laboratoriumtechnologen

♦

Prof. Mortelmans, Diensthoofd Nucleaire Geneeskunde, UZ Gasthuisberg, KUL

♦

Dhr. Olbrechts Jos, Nursing Directeur, AZ St-Jan, Brussel

♦

Dr. Pouders, Hoofdradioloog Militair Hospitaal Koningin Astrid, Neder-overHeembeek

♦

Dhr. Prananto Paul, Voorzitter Belgisch Genootschap voor Nucleaire Geneeskunde, afdeling technologen

♦

Dhr. Putzeys Guido, Hoofdverpleegkundige radiologie, UZ Gasthuisberg, KUL

♦

Dhr. Rosseel Geert, Voorzitter beroepsvereniging VMBv

♦

Dhr. Suvée Patrick, afgevaardigd beheerder beroepsvereniging VMBv

♦

Mevr. Van Cauteren Mady, kwaliteitscoördinator KHB

♦

Dhr. Van den Broeck Renaat, hoofdassistent radiologie, AZ VUB

♦

Dr. Vanderheeren Fernand, secretaris Vlaamse Onderwijsraad (VLOR)

♦

Dhr. Vermorgen, medewerker VLOR

♦

Dhr. Van Sande, Ambtenaar verantwoordelijk voor paramedische beroepen, Ministerie van Volksgezondheid

♦

Dhr. Vercruysse Jan, Hoofdverpleegkundige radiologie, UZ Gent, RUG

♦

Dr. Vereycken Huguette, Geneesheer-radioloog, diensthoofd, AZ Stuivenberg

42

5.2

5.3

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

Directe medewerkers bij het opstellen van de tekst en het verwerken van de enquête ♦

De Backer Dirk, afdelingshoofd MBv, KHB

♦

Grosemans Joep, lector KHB

♦

Heselmans Marc, praktijklector MBv, KHB, notularis beroepsprofiel

♦

Heylen Eduard, afdelingshoofd departement gezondheidszorg, KHB

♦

Suveé Patrick, afgevaardigd bestuurder VMBv

♦

Van den Broeck Renaat, hoofdassistent MBv, AZ VUB

♦

Van Laer Philippe, praktijklector MBv, KHB

♦

Dr. Van Tiggelen, radioloog en conservator Belgisch museum voor radiologie

Lijst met afkortingen PACS

:

Picture Archiving Communication System

K.B.

:

Koninklijk Besluit

STOERA

:

Studie toekomst radiologie 1991

VLOR

:

Vlaamse Onderwijsraad

TMB

:

Technoloog Medische Beeldvorming

SERV

:

Sociaal Economische Raad Vlaanderen

KHB

:

Katholieke Hogeschool Brussel

VMBV

:

Vereniging Medische Beeldvormers

VMRL

:

Vereniging voor Medisch Röntgenlaboranten

HOBU

:

Hoger Onderwijs Buiten Universiteit

RIZIV

:

Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering

CT

:

computer tomografie

ALARA

:

As Low As Reasonably Achievable

IZ

:

intensieve zorgen

CCU

:

coronary care unit

GVO

:

Gezondheidsvoorlichting en opvoeding

SEDOC

:

Système Européen de Diffusion des Offres et des demandes d’emploi en compensation internationale

NVRL

:

Nederlandse Vereniging van Radiologisch Laboranten

MBRT

:

Medisch beeldvormende en radiotherapeutische technieken

BEROEPSPROFIEL TECHNOLOOG MEDISCHE BEELDVORMING

6

43

BIJLAGEN

6.1

Enquête beroepsprofiel Technoloog Medische beeldvorming

6.2

K.B. 28 februari 1997

6.3

Taakomschrijving medische beeldvorming

6.4

Beroepsprofiel van een medisch beeldvormer/radiologisch verpleegkundige

6.5

Competencies for the European nuclear Medicine technologists

6.6

Council Directive 97/43/Euratom

6.7

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden 551 Besluit van 19 november 1997

6.8

Le rôle du technologue en imagerie médicale en Europe

6.9

Survey of existing conditions for the education of radiographers within the EC countries

6.10

Samenvatting van de werkzaamheden van het Stoera-comité

6.11

Proposal for ISRRT recommendations on the standard on professional education and training of medical radiological technologists in Europe to ensure they possess the required level of expertise in radiation protection

6.12

Het kine-decreet

Een kopie van deze bijlagen kunt u opvragen bij de Vlaamse Onderwijsraad.