STUDIE 78 OPLEIDINGSPROFIEL. facilitaire dienstverlening.pdf

STUDIE 78 OPLEIDINGSPROFIEL facilitaire dienstverlening

OPLEIDINGSPROFIEL facilitaire dienstverlening

sector : sociale zorg studiegebied : industriële wetenschappen en technologie opleiding : facilitaire dienstverlening

Sectorcommissie hogeschoolonderwijs van de Vlaamse Onderwijsraad D/1998/6356/17 De leden van de sectorcommissie zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor het opleidingsprofiel.

De VLOR staat in voor een uniforme en toegankelijke lay-out.

INHOUD OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIRE DIENSTVERLENING

I N H O U D

H O O F D R U B R I E K 1 : INLEIDING

1.1 1.2 1.3 1.4

Identificatie van het opleidingsprofiel Opdracht Ontwikkelingsproces Legitimatie

H O O F D R U B R I E K 2 : SITUERING VAN DE OPLEDING

2.1

Gegegevens uit de beroepenwereld 2.1.1 2.1.2 2.1.3

2.2

Beroepenstructuur Geraadpleegde beroepsprofielen Visie

Gegevens uit de onderwijswereld 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.2.7 2.2.8 2.2.9

Studiegebied, opleidingen en opties Aanverwante studiegebieden, opleidingen, opties Diploma’s en getuigschriften Recente evoluties in het aantal uitgereikte diploma’s Gelijkaardige opleidingen en diploma’s in het buitenland Geografische spreiding van de beroepsactiviteiten in Vlaanderen Geografische spreiding van het opleidingsaanbod in Vlaanderen Infrastructuur Kwantitatieve beschrijving van het totaal aantal studenten in de opleiding 2.2.10 Kwantitatieve beschrijving van de eerstejaarsstudenten van de opleiding 2.2.11 Reële studieduur 2.2.12 Inhoudelijke profilering van de opleiding in binnen- en buitenland

2.3

Verantwoording van de opleiding

H O O F D R U B R I E K 3 : HET OPLEIDINGSPROFIEL

3.1 3.2 3.3

De exacte benaming van de opleiding De globale omschrijving Het beroepsgericht opleidingsprofiel 3.3.1 3.3.2

3.4 3.5 3.6

Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen De concrete uitwerking van de vertaalslag 3.3.2.1 Van takencluster naar functionele gehelen/onderdelen 3.3.2.2 Formuleren van basiscompetenties

Sleutelkwalificaties De kern van het opleidingsprofiel De maatschappelijk-culturele vorming

1

1 1 1 3

5

5 5 5

5 6 6 6 7 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8

10

10 10 11 11 11 11 12 16 17 17

INHOUD OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIRE DIENSTVERLENING

H O O F D R U B R I E K 4 : DOELGROEPEN VAN HET AFGEWERKTE OPLEIDINGSPROFIEL

H O O F D R U B R I E K 5 : BIBLIOGRAFIE

18

19

5.1

Boeken

19

5.2

Rapporten

19

5.3

Losbladige werken

19

5.4

Vaktijdschriften

19

5.5

Lijst der beroepsverenigingen

20

H O O F D R U B R I E K 6 : MEDEWERKERS

21

BIJLAGEN

Bijlage:

EUROFM Education Forum

22

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

1

HOOFDRUBRIEK 1 INLEIDING

1.1

Identificatie van het opleidingsprofiel Het betreft het profiel van de basisopleiding van 1cyclus “Facilitaire Dienstverlening” binnen het studiegebied “Industriële Wetenschappen en Technologie, waarvoor de graad van gegradueerde in de facilitaire dienstverlening wordt verleend overeenkomstig het decreet betreffende de hogescholen in de Vlaamse Gemeenschap d.d. 13.07.94.

Het opleidingsprofiel werd opgemaakt binnen de sectorcommissie Opleidingsprofielen Sociale Zorg, door de werkgroep Facilitaire Dienstverlening. De werkgroep heeft bij het opstellen van het beroepsprofiel reeds de opmerking geformuleerd dat de indeling binnen de sector commissie Sociale Zorg niet relevant is voor de tewerkstellingssector van de facilitaire dienstverlener.

1.2

Opdracht Het decreet betreffende de hogescholen van de Vlaamse Gemeenschap bepaalt in art. 12 par. 1 : “Voor 1 mei 1988 worden de basisopleidingen en opties getoetst op hun maatschappelijke relevantie, het beroepsprofiel en de inhoudelijke kwaliteit.

Op basis van deze evaluatie kan de Vlaamse regering de opleidingen en opties herschikken vanaf oktober 1988.”

In uitvoering van deze decretale bepaling heeft de Vlaamse Gemeenschapsminister van Onderwijs, de Heer L. Van den Bossche, in een brief van 22 maart 1995, aan de Vlaamse Onderwijsraad gevraagd per studiegebied, per opleiding een overleg te organiseren met de betreffende socio-economische sectoren en hogescholen omtrent een 3-fasig overleg met respectievelijk volgende doelstellingen : opstellen beroepsprofielen, vastleggen basiscompetenties in een opleidingsprofiel, verantwoording van de opleidingsprogramma’s in de betreffende hogescholen.

Onderstaand werk kadert zich in de 2de fase nl. het vastleggen van basiscompetenties in een opleidingsprofiel.

De doelstelling van het opleidingsprofiel betreft het vastleggen van een gestructureerd geheel van basiscompetenties die in de opleiding tot beginnende beroepsbeoefenaar moeten worden meegegeven. De beroepstaken beschreven in de beroepsprofielen vormen de vertrekbasis voor het structureren van de opleidingscompetenties. Inhoudelijk hebben de basiscompetenties betrekking op de professionele en persoonsvorming en de maatschappelijke integratie.

1.3

Ontwikkelingsproces Op 12 november 1996 werd door de VLOR het beroepsprofiel van de facilitaire dienstverlener goedgekeurd.

2

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

Op 18 december 1996 werd in de sectorcommissie opleidingsprofielen Sociale Zorg de Heer P. Lambers (Katholieke Hogeschool Sint-Lieven) aangeduid als expert om de werkgroep opleidingsprofiel van de facilitaire dienstverlening voor te zitten. Op deze vergadering werd ook beslist dat de experten een eerste poging zouden doen om de vertaalslag van takenclusters naar functionele gehelen/onderdelen te realiseren.

Op de vergadering van 29 januari 1997 van de sectorcommissie OP Sociale Zorg beslist Dhr. Lambers in overleg met Dhr. J. Van Ransbeek, secretaris van de sectorcommissie, de vergaderingen van de sectorcommissie OP Sociale Zorg niet meer te volgen en enkel een overleg te onderhouden met Dhr. J. Van Ransbeek betreffende de technische aspecten van het opstellen van het opleidingsprofiel Facilitaire Dienstverlening, dit gezien de specifieke inhoudelijke discussies aangaande de andere opleidingsprofielen binnen deze sectorcommissie. Ondertussen maakt Dhr. P. Lambers een eerste ontwerp van vertaalslag beroepsprofiel/opleidingsprofiel.

Op maandag 26 mei 1997 werd door de werkgroep OP Facilitaire Dienstverlening een eerste nota van de vertaalslag beroepsprofiel/opleidingsprofiel besproken.

Op de vergadering van de sectorcommissie OP Sociale Zorg, Facilitaire Dienstverlening van 28 mei 1997 werd een overleg georganiseerd met leden van de SERV. Op deze vergadering waren volgende deelnemers : − Voorzitter : P. Lambers (Katholieke Hogeschool Sint-Lieven) − Onderwijs : P. De Backer (Katholieke Hogeschool Sint-Lieven) − SERV : L. Geenen (Verbond van Verzorgingsinstellingen) T. Copier (VHHV) A. Lardenoit (Algemene Belgische Schoonmaakunie: ABSU) − Overheid : M. Zaman − VLOR : W. Vermorgen Op deze vergadering legt de voorzitter een voorontwerp van vertaalslag voor. De vergadering stemt in met deze vertaalslag. De voorzitter benadrukt dat de sleutelkwalificaties nog moeten ontwikkeld worden.

Het vooronderzoek ontbreekt nog gezien het een relatief recente opleiding betreft.

Een aantal gegevens over tewerkstelling zijn hierdoor minder beschikbaar. De voorzitter beklemtoont dat er een beperkt gegevensbestand kan gehaald worden over een 130-tal studenten inclusief de Belgische studenten die afstudeerden aan een Nederlandse hogeschool.

De opleiding Facilitaire Dienstverlening zal zich duidelijk onderscheiden van de opleiding Hotelmanagement.

De opleiding Hotelmanagement richt zich vooral naar voeding en werkt vooral “in front”, zichtbaar. Facilitaire dienstverlening werkt naar gebouwenbeheer, uitrusting, schoonmaak en bewaking én voeding.. Zij werkt vooral ondersteunend.

Op de vergadering met de werkgroep OP Facilitaire dienstverlening op 17 juni werden de sleutelkwalificaties verder ontwikkeld en werden de niveaus bepaald i.v.m. beroepsspecifieke kennis basiscompetenties. Op 19 september 1997 komt de werkgroep OP Facilitaire Dienstverlening een laatste maal samen om de ontwerptekst een laatste maal te amenderen en/of goed te keuren.

De werkgroep beslist dat de voorzitter, samen met Dhr. P. De Bakker, secretaris, een ontwerptekst maakt van het opleidingsprofiel. Deze tekst kan dan voorgelegd worden op de conferentie van 24 september 1997.

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

3

Tijdens de conferentie van de sectorcommissie opleidingsprofiel sociale zorg op 24 september 1997, werden volgende opmerkingen gemaakt betreffende het opleidingsprofiel facilitaire dienstverlening (FD): - Er wordt gevraagd in het opleidingsprofiel (FD) een duidelijk onderscheid te maken tussen het opleiding tot een facilitaire dienstverlener en het aanbieden van sommige facilitaire diensten door en in het hotelwezen.

- Aangaande de positie van de facilitaire dienstverlener in een bedrijf kan de term ‘middenkader’ verwarring stichten. De vergadering stelt daarom voor de term ‘middenkader’ te vervangen door ‘kader’.

- De werkomgeving waarbinnen een facilitair dienstverlener zijn activiteiten ontplooit kan duidelijk omschreven worden als het leefmilieu van de klant. Dit omvat een fysische component (woonomgeving enz.) en een welzijnscomponent (rationele aspecten, enz.).

- Uit de IFMA-standard kan worden opgemaakt dat in het Vlaamse opleidingsprofiel geen “vastgoed” werd opgenomen in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Nederlandse profiel. Hiervoor werd door de commissie bewust gekozen omdat in Vlaanderen een optie “vastgoed” binnen de opleiding Bouw binnen het studiegebied Industriële wetenschappen en technologie bestaat. Alle andere aspecten van het Vlaamse opleidingsprofiel FD komen overeen met deze in de IFMA-standard.

- Uit een doorlichting van de arbeidsmarkt blijkt dat er jaarlijks ongeveer 150 vacatures voor het betrokken beroepsprofiel in Vlaanderen zijn.

- Het opleidingsprofiel is zo gestructureerd dat het duidelijk aansluit bij een eigen en specifiek beroepsprofiel van Facilitaire Dienstverlener in elk gebied van het werkveld. Hierdoor is er een duidelijk onderscheid tussen het opleidingsprofiel Facilitaire Dienstverlener en dat van bijvoorbeeld Hotelmanagement.

- De term “verzorging” kan begripsverwarring veroorzaken in sectoren zoals deze van de gezondheidszorg. Daarom dient duidelijk gesteld dat het gaat om de materiële zorg en meer bepaald in het scheppen en het handhaven van de randvoorwaarden waarbinnen de primaire activiteit van eender welk bedrijf of organisatie zich kan afspelen (dus ook verzorging en/of verpleging in de sector van gezondheidszorg). Daar waar mogelijk wordt het begrip “verzorging” en “zorg” binnen het opleidingsprofiel FD vervangen door een duidelijker en specifieker woord of omschrijving.

1.4

Legitimatie Ingevolge de bepalingen van het decreet van 13 juli 1994 werden door de Vlaamse minister van Onderwijs in oktober 1995, 54 werkgroepen belast met de ontwikkeling van beroepsprofielen, opleidingsprofielen en basiscompetenties.

De Vlaamse Onderwijsraad organiseert het overleg en de Raad voor het Hoger Onderwijs ziet toe op de resultaten.

De Koepelcommissie Opleidingsprofielen van de Vlaamse Onderwijsraad coördineert de werkzaamheden en richtte in deze o.m. de sectorcommissie OP Sociale Zorg op waarin een werkgroep werd opgericht om het opleidingsprofiel ‘facilitaire dienstverlening’ uit te schrijven.

Deze opleidingsprofielen worden besproken ter gelegenheid van een conferentie met alle betrokken partijen.

Hierna wordt het opleidingsprofiel voorgelegd aan de Raad Hoger Onderwijs. Deze zorgt voor legitimering.

4

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

De VLOR maakt het gelegitimeerde opleidingsprofiel als voorstel over aan de overheid.

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

5

HOOFDRUBRIEK 2 SITUERING VAN DE OPLEIDING

2.1

Gegevens uit de beroepenwereld

2.1.1

Beroepenstructuur In de huidige samenleving bestaat er een sterke tendens naar professionalisering van de zorg en dienstverlening. Dit uit zich onder meer in schaalvergrotingsprocessen. Deze ontwikkeling is terug te wijten aan meerdere oorzaken. De facilitaire onderdelen van organisaties, instellingen en bedrijven staan om economische en politieke redenen voor de opdracht kostenbeheersing en kwaliteitsverbetering te realiseren. Veelal leidt dit tot het uitbesteden van zorg- of dienstencomponenten aan gespecialiseerde bedrijven enerzijds of tot de ontwikkeling van een gespecialiseerde dienst binnen de organisatie.

Deze diensten én gespecialiseerde dienstverlenende bedrijven hebben nood aan daartoe gekwalificeerde leidinggevenden die kunnen gesitueerd worden in een middenkaderfunctie.

Ook private huishoudens worden geconfronteerd met een steeds complexer wordende samenleving, waarin een groeiend aantal instellingen en belangenorganisaties informatie overdragen aan de consument.

Deze instellingen en belangenorganisaties hebben hiertoe eveneens gekwalificeerde deskundigen nodig die in staat zijn de consument te adviseren met betrekking tot facilitair-technologische aspecten.

2.1.2

Geraadpleegde beroepsprofielen Voor het opstellen van het opleidingsprofiel werd door de werkgroep o.a. uitgegaan van het enerzijds het reeds vermelde goedgekeurde beroepsprofiel en anderzijds het rapport “Facilitaire Dienstverlening: over de deskundigheid van een generalistisch specialisme” Landelijk Studierichtingsoverleg THW, Groningen 1992 en het werk “De vele gezichten van Facility Management” (drs. Wessel Wytsma (red.), Kluwer Bedrijfsinformatie 1997.

2.1.3

Visie De facilitaire dienstverlener is een deskundige met betrekking tot het organiseren, coördineren of leveren van diensten in een middenkaderfunctie of als zelfstandige ondernemer.

Dit leidt in het werkveld tot een facilitaire dienstverlener die hoofdzakelijk optreedt: − als facilitair manager binnen een organisatie of instelling (verzorgingsinstelling, onderwijsinstelling, vakantiecentrum, sport- of cultuurcentrum, lokaal bestuur, privaat bedrijf)

6

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

− of als een facilitair manager binnen een gespecialiseerd dienstverlenend bedrijf (cateringbedrijf, schoonmaakbedrijf, geïntegreerd facilitair bedrijf ...) − of als zelfstandige ondernemer (eigen adviesbureau, eigen schoonmaakbedrijf,...) − of als adviseur in organisaties die de consument vertegenwoordigen en/of doorlichten Het onderscheid tussen het tewerkgesteld zijn in de primaire organisatie of in een toeleverend dienstenbedrijf wordt steeds kleiner en kleiner, daar heel wat facilitaire diensten worden verzelfstandigd.

Daarenboven bestaat er een tendens tot integratie van de faciliteiten, waarbij door firma’s meer en meer “multiservice contracten” worden aangeboden.

Daarnaast zien we de facilitair dienstverlener als medewerker/adviseur in verbruikersorganisaties, organisaties voor volwassenenvorming, financiële instellingen, huisvestingsmaatschappijen, lokale besturen e.a.

Op dit ogenblik bestaan er in het werkveld reeds verschillende beroepsorganisaties die de facto FD’ers groeperen : de VHHV (Vereniging Hoofden Hoteldiensten in Verzorgingsinstellingen, die wellicht in de nabije toekomst hun naam zullen omvormen tot Hoofden Facilitaire Diensten), de ABSU (Algemeen Belgische Schoonmaakunie), ...

Internationaal bestaat er de IFMA : International Facility Management Association en de EURO-FM, een associatie van instellingen met opleidingen FD en onderzoekscentra FD.

2.2

Gegevens uit de onderwijswereld

2.2.1

Studiegebied, opleidingen en opties Opleidingsaanbod Het decreet betreffende de hogescholen in de Vlaamse Gemeenschap van 13 juli 1994 voorziet binnen het studiegebied “Industriële Wetenschappen en Technologie” een opleiding van 1 cyclus (drie jaar) met als titel gegradueerde in de facilitaire dienstverlening.

Opties De opleiding bevat geen opties. Wel wordt in de opleiding die momenteel wordt aangeboden een pakket keuzevakken aangeboden, hetzij naar Facilitair Management (beheer van faciliteiten), hetzij naar Consumentenzaken communicatie rond facilitaire diensten met de gebruikers).

2.2.2

Aanverwante studiegebieden, opleidingen, opties Er zijn geen aanverwante studiegebieden, opleidingen, opties.

2.2.3

Diploma’s en getuigschriften Gegradueerde in de facilitaire dienstverlening.

Hoewel het diploma nog niet formeel wordt gevraagd als instapvoorwaarde zien we het toch reeds meer en meer in vacatureberichten opduiken.

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

2.2.4

7

Recente evoluties in het aantal uitgereikte diploma’s Belgische studenten die een Nederlands diploma behaalden aan de Hanzehogeschool (4-jarige HBO-opleiding) in het kader van het samenwerkingsakkoord HIMM - Hanzehogeschool : − Promotiejaar 1996 : max. 16 − Promotiejaar 1997 : max. 11 Vlaamse diploma’s gegradueerde uitgereikt door KaHo Sint-Lieven : − Promotiejaar 1997 (eerste zittijd): 20 (waarvan 16 keuzepakket FM en 4 keuzepakket CZ) Gezien het in Vlaanderen een nieuwe opleiding betreft kunnen we nog geen evolutie bepalen.

2.2.5

Gelijkwaardige opleidingen en diploma’s in het buitenland Internationaal wordt het aanbod van gelijkwaardige opleidingen beschreven in. het EUROFM-document “European facility management network” waarin een vergelijking wordt gemaakt tussen de Europese opleidingen o.a. op basis van de IFMAnormen en BIFMA-normen.

In het Nederlandse taalgebied zijn op het Nederlandse grondgebied 7 voltijdse opleidingen HBO (4 jaar) : Haagse Hogeschool, Hogeschool Limburg Heerlen, Rijkshogeschool IJselland Deventer, Hanzehogeschool, hogeschool van Groningen, Hogeschool Diedenoort Wageningen, Hogeschool Rotterdam, Hogeschool Holland Diemen. In Vlaanderen bestaat de opleiding van 1 cyclus Facilitaire Dienstverlening aan de KaHo Sint- Lieven, te Sint-Niklaas.

Ook in Finland bestaat er een vergelijkbare voltijdse opleiding.

2.2.6

Geografische spreiding van de beroepsactiviteiten in Vlaanderen Het werkveld van de gegradueerde in de facilitaire dienstverlening spreidt zich over heel Vlaanderen. Een aantal beroepsorganisaties zijn gestructureerd op Belgisch en Europees niveau. De Vlaamse facilitaire dienstverlener ziet zijn/haar werkterrein ook zeer nadrukkelijk in de Belgische context (Brussel en Wallonië) en de Europese (in eerste instantie alle lidstaten van de EU).

2.2.7

Geografische spreiding van het opleidingsaanbod in Vlaanderen Deze opleiding wordt momenteel enkel aangeboden binnen de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven op de Campus HIMM Hospitaalstraat 23, 9100 Sint-Ni-klaas.

De opleiding is vrij centraal gelegen in Vlaanderen en trekt momenteel studenten aan vanuit gans Vlaanderen.

2.2.8

Infrastructuur Omwille van de praktijkgerichtheid van de opleiding is het kunnen beschikken over een modern uitgeruste praktijkinfrastructuur erg belangrijk.

Natuurlijk is het voor de hogeschool financieel onmogelijk en eveneens zinloos om over de modernste uitrustingen allemaal zelf te willen beschikken. Zo dient men samenwerkingsakkoorden na te streven met relevante opleidingscentra (ook buiten het onderwijs), dienstenbedrijven, enz.

Minimaal dient men te beschikken :

8

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

− − − − − −

2.2.9

modern audiovisueel uitgeruste leslokalen mediatheek op niveau hoger onderwijs labo wetenschappen (scheikunde, microbiologie, fysica) labo facilitaire technologie (apparatuur, installaties, schoonmaak) computerklas labo restauratieve voorzieningen.

Kwantitatieve beschrijving van het totaal aantal studenten in de opleiding Aantal studenten dat de opleiding volgt in Vlaanderen per academiejaar Academiejaar 1994-1995 1995-1996 1996-1997

Aantal studenten 26 54 89

Voor het academiejaar 1997-1998 worden ongeveer 110 studenten verwacht.

2.2.10 Kwantitatieve beschrijving van de eerstejaarsstudenten van de opleiding volgens S.O.-vooropleiding, ervaring met hoger onderwijs, geslacht, leeftijd en studiematerialen Academiejaar

94/95 95/96 96/97

aantal inschrijvingen

jongens

meisjes

19 20 16

7 14 25

Totaal 26 34 41

geslaagd 19 29 22

vooropleiding S.O. (%)

tweede generatiestudenten

ASO

TSO

BSO

Andere

38 56 39

50 41 59

4 0 3

8 3 0

37% 21% 17%

Cijfers per 1 februari; geslaagden 96/97 niet bekend.

2.2.11 Reële studieduur Statistisch geen relevante gegevens beschikbaar.

2.2.12 Inhoudelijke profilering van de opleiding in binnen- en buitenland.

Een vergelijkend studie opgesteld in het kader van Euro-FM is bijgevoegd als bijlage 1.

2.3

Verantwoording van de opleiding De verantwoording van de opleiding Facilitaire Dienstverlening wordt gehaald uit volgende elementen: − De concrete vraag vanuit het werkveld om met een dergelijke opleiding te starten (zie aanvraag VHHV 1985) - zie beroepsprofiel.

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

9

− Een beperkte enquête (1991) in samenwerking met de VHHV raamt voorzichtig het aantal vacatures van bedoeld beroepsprofiel op minimaal 150 per jaar (in Vlaanderen) - zie beroepsprofiel. − De gemotiveerde aanwezigheid van leidinggevende figuren uit de bedoelde werkvelden in de werkgroep opleidingsprofiel FD (schoonmaaksector, huisvestingssector, openbare besturen, gezondheidssector, sportinfrastructuur). − De professionalisering in de sectoren zelf; deze komt ondermeer tot uiting in het ontstaan van beroepsorganisaties en de uitgave van vakspecifieke tijdschriften. − De verwetenschappelijking van het beroep; deze komt tot uiting in de uitgave van specifieke handboeken i.v.m. facilitair management. − De gelijkaardige ontwikkelingen in andere Europese lidstaten.

10

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

HOOFDRUBRIEK 3 HET OPLEIDINGSPROFIEL

3.1

De exacte benaming van de opleiding Studiegebied : Industriële Wetenschappen en Technologie Opleiding : van één cyclus facilitaire dienstverlening Europees referentiemateriaal : dezelfde benaming wordt in Nederland algemeen gebruikt

3.2

Globale omschrijving De gegradueerde in de Facilitaire Dienstverlening is na de opleiding in algemene termen in staat tot : − het beoordelen van een bestaande situatie in facilitaire systemen voor zover het de materiële verzorging betreft (voeden, wonen, kleden) − het beoordelen van behoeften van facilitaire systemen, de daardoor gestelde prioriteiten en gehanteerde waarden en normen met betrekking tot de dagelijkse materiële verzorging − het hanteren van huishoudkundige criteria voor facilitaire systemen in verschillende situaties, zowel kwantitatief als kwalitatief − het bijdragen tot een zo gunstig mogelijke woon- en leefsituatie door : - alternatieven te onderzoeken die tot een dergelijke situatie kunnen leiden en hieruit die alternatieven kunnen kiezen en/of aan te bieden die voor de betreffende zorgsystemen relevant zijn - een gunstige verzorgingssituatie te handhaven door aanwijzingen te geven voor: • een doelmatige voeding, kleding, huisvesting, inclusief doelmatig schoonmaak en onderhoud van gebouw en inventaris • een doelmatig beheer van geld en goederen en het verzorgen van de daarvoor benodigde administratie

-

het beoordelen van externe invloeden door :

• het onderkennen welke externe ontwikkelingen invloed kunnen uitoefenen of kunnen gaan uitoefenen op de dagelijkse verzorging van mensen • de implicaties van deze invloeden voor zorgsystemen te beoordelen • de wenselijkheid en de mogelijkheden te beoordelen om op deze invloeden te reageren of te anticiperen

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

11

3.3

Het beroepsgericht opleidingsprofiel

3.3.1

Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Niet van toepassing.

3.3.2

De concrete uitwerking van de vertaalslag Opleidingsprofiel facilitair dienstverlener.

3.3.2.1 Van takencluster naar functionele gehelen/onderdelen Takencluster

Beroepsprofiel Taak

Opleidingsprofiel Functioneel Onderdeel geheel A. Technologie − organisatie van huisvesting − organisatie van diensten

Plannen

− het bepalen van de behoeften van de klant (zowel interne als externe) (B) − het ontwerpen van een werkschema (B) − het opstellen van een budget (B) − het opstellen van een tijdsplan (B) − het opstellen van kwaliteitsnormen (A)

Realiseren

B. Bedrijfsvoe− het uitvoeren van geplande activiteiten(B) ring (C) − het laten uitvoeren van geplande activiteiten(B) (C) − het controleren van uit te voeren activiteiten(A)(B)(C) − het coördineren van geplande activiteiten (B) − het geven van leiding aan een individu en aan een groep (C) − het verdelen van taken (B)(C) − het maken van bestekken (A)(B) − het maken van offertes (A)(B) − het beoordelen van offertes (A)(B) − het onderhandelen met ondergeschikten, collega's en oversten (C) − het meten van kwaliteitskenmerken van producten en personen (A)(B)(C) C. Communi− het opstellen van een balans/budget (B) catie − het controleren van budgetten (B) − een strategie ontwikkelen om een project te realiseren( B) − het voeren van personeelsmanagement (B)(C) − het rapporteren van werkzaamheden/ vergaderingen (C) − het opstellen van kwaliteitscriteria van producten, diensten en personen (A)(B)(C) − het opstellen van financiële/ economische criteria (B)

Beheren

Adviseren

− het opstellen van vergelijkend onderzoek naar kwaliteitskenmerken van producten, diensten en personen (A)(B)(C) − het formuleren van onderzoeksresultaten (C) − het formuleren van voorstellen ter ondersteuning van een keuzeproces of veranderingsproces (A)(B)(C) − het motiveren van individu en/of groep in een keuze- of veranderingsproces (C)

− financieel beheer − arbeidsorganisatie − human resource management (personeelsbeheer) − marketing − onderzoeksmethodiek − ethiek

− rapportering − relationele vorming − voorlichting

12

3.3.2.2

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

Formuleren van basiscompetenties

Functio- Onderneel geheel deel

Basiscompetentie

vaardigheid de student kan A. Facilitaire Technologie

organi- −technische satie plannen van lezen en huisinterpreteren vesting −technisch ontwerpplan opstellen −onderhoudsschema’s opstellen −schoonmaakschema’s opstellen −klimatisatietechnieken beheren −milieutechnische maatregelen organiseren −ruimte inrichten en beheren

beroeps specifiek

kennis algemeen ondersteunend

−bouwtechnieken (2) −bouwvoorwaarden (2) −woonvormen (2) −textieltechnologie (3) −schoonmaakproducten (3) −schoonmaakapparatuur (3) −schoonmaaktechnieken (3) −verwarmingssystemen (2) −klimatisatiesystemen (2)

−fysica −chemie −informatica −ergonomie

attitude

context hulpmiddewerkomstanlen digheden

−accuratesse −apparatuur gebaseerd −veiligop nieuwe heids- en technologiemilieubeen, rekening wustzijn houdend −resultaatgerichtheid met ergonomische principes en milieuvoorwaarden −software programma’s ter ondersteuning van de toegepaste technologieen en taken

−particuliere huishoudens zijn kleiner dan vroeger; particuliere huisvesting zelf is groter en complexer; zij worden gegroepeerd waardoor grote collectiviteiten ontstaan en typisch facilitaire problemen worden uitvergroot : energie-, afval-, schoonmaak, onderhoudbeheer. −Deze collectiviteiten ontstaan ook waar veel mensen samen werken/ ontspannen: fabrieken , kantoorgebouwen vakantiecentra, sportcomplexen, culturele centra. −De facilitaire dienstverlener fungeert hierbij als zelfstandig ondernemer of in een middenkaderfunctie

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

B. Bedrijfsvoering

13

organi- −voedingssatie schema's van opstellen dien−voedingssten dienst organiseren −communicatietechnieken beheren −voorraden beheren −technische apparatuur (van groot en klein huishouding) beheren

−voedingsmiddelen (3) −levensmiddelentechnologie (3) −kookprocessen −groot- en kleinkeuken (2) −voedingsmiddelenhygiëne (4) −groot- en kleinkeuken apparatuur (3) −communicatieapparatuur (3) −cateringsystemen (3)

−biologie −microbiologie −voedingsleer −warenkennis −fysica −informatica

−dienstver- −groot- en lenende kleinkeuken ingesteldapparatuur heid −software −accuratesse i.v.m. voedingsmid−resultaatgerichtheid delenbeheer en voorraad beheer

−de facilitair dienstverlener fungeert als zelfstandig ondernemer als externe leverancier van diensten aan een collectiviteit of als middenkader als interne leverancier binnen de collectiviteit

financieel beheer

−kostencalculatie maken −begroting opstellen −budget opstellen −prijsofferte opstellen

−boekhouding (2)

−economie

−accuratesse −software i.v.m. boek−kritische houding ingesteld−budgetteren heid −zelfstan−hardware digheid i.v.m. betaalsystemen (automatisering betaalverkeer)

−de facilitaire dienstverlener is zowel als zelfstandige als middenkader een bedrijfsleider −die alle kosten/ baten elementen onder controle dient te houden

personeelbeheer

−personeel −perso−economie aanwerven neelsma−recht nagement −sociologie −een taak(4) profiel −sociale opstellen wetgeving −een func(2) tieprofiel −sociologie opstellen van het −een team gezin / leiden organisatie −sociale (3) wetgeving implementeren

−contactbereidheid −zin voor samenwerking −empathie −beslissingsvermogen

−de facilitaire dienstverlener werkt als intern of extern bedrijfsleider met personeel dat hij/zij niet alleen leiding moet geven maar ook opleiding, vandaar ook het belang van de selectie van dat personeel

−sociaal secretariaat

14

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

arbeids- −het uit te organi- voeren satie project organiseren −de arbeidswetgeving implementeren −milieuwetgeving implementeren −wetgeving i.v.m. volksgezondheid implementeren −kwaliteitszorg implementeren mar−statistisch keting materiaal verzamelen en verwerken −een marktonderzoek opstellen −uitvoeren −een aankoop-/ verkoopgesprek voeren

onderzoeks methodieken

−arbeids−economie wetgeving −recht (2) −milieuwetgeving (2) −wetgeving i.v.m. volksgezondheid (2) −organisatiekunde (3) −veiligheidkunde (3) −IKZ principes (3)

−zin voor initiatief −flexibiliteit −veiligheids- en milieubewustzijn −doorzettingsvermogen −beslissingsvermogen −omgaan met stress

−ARABreglementering −overheidsdiensten i.v.m. advies over milieu −volksgezondheid −vakbonden i.v.m. arbeidswetgeving en organisatie

−statistiek (2) −marketing technieken (3) −verkooptechnieken (2)

−wiskunde −informatica −Nederlands −andere talen −psychologie

−kritische ingesteldheid −resultaatgerichtheid −zin voor initiatief

−overheids−de facilitair diensten dienstverlei.v.m. algener functiomeen statisneert voorttische gegedurend in een vens leverancierklant relatie; −beroepsorde behoeften ganisaties i.v.m. speci- van de klant zijn de drijffieke statisveer van de tische gegeleverancier vens −software om enquêtes te ontwikkelen en te verwerken

−wiskunde −informatica −sociologie

−leergierig- −beroepsor−de facilitair heid ganisaties dienstverlener functio−accuratesse i.v.m. aanbod studieneert in een −doorzetmateriaal beroepskader tingsver−studiecentra dat zich meer mogen en meer m.i.v. hogeprofessionascholen / universiteit / liseert; voor professionaoverheid lisering is i.v.m. aanverwetenbod studieschappelijmateriaal king van de maatschappelijke en bedrijfskundige opdracht noodzakelijk

−statistisch −statistiek materiaal (2) interpreteren −onder−weteschapzoeksmepelijke thodiek literatuur (3) verwerken −toegepast wetenschappelijk onderzoek uitvoeren

−een werkzame arbeidsorganisatie steunt op betrokkenheid van alle partners: werkgever, werknemer, overheid

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

C. Communicatie

15

ethiek

−de bedrijfsvoering ethisch verantwoorden

−maat−godsschappij dienst kritiek (2) −filosofie −dienste−sociologie nethiek (3) −woonproblematiek (3) −samenlevingsethie k (2)

−kritische ingesteldheid −empathie −loyauteit −zin voor samenwerking

rapportering

−informatie verzamelen −verslag maken −synthesenota's maken −een boodschap verwoorden −een publicatie opstellen

−verslaggeving (4)

−accuratesse −interne communi−dienstvercatie kanalenende len ingesteld−jaarverslaheid gen −kritische −vaktijdingesteldheid schriften

−de facilitair diensverlener −verzamelt en beschikt over informatie, nuttig voor zijn omgeving (werkgever, werknemer, collega's); om in deze omgeving goed te kunnen functioneren is overdracht van informatie essentieel

relationele vorming

−een functioneringsgesprek voeren −een vergadering leiden −een boodschap overbrengen (naar ondergeschikten, collega’s, oversten) −personeel motiveren

−vergader- −psycholotechnieken gie (3) −Neder−gesprekslands technieken −andere (3) talen −motivatietechnieken (4) −conflicthantering (3)

−loyauteit −contactbereidheid −assertiviteit

−om deze overdracht van informatie te kunnen realiseren is communicatievaardigheid noodzakelijk

−Nederlands −andere talen

−beroepsver- −de maateniging schappelijke −studiecentra en bedrijfskundige −religieuze −relevantie instanties van het −vakbonden beroep van facilitair dienstverlener wordt essentieel bepaald door de mate waarin het bedrijf of de maatschappij deze dienstverlening apprecieert .

Dit impliceert een ethisch verantwoorde invulling ervan

−beroepsvereniging −(bij)scholin gscentra −adviesbureaus

16

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

voorlichting

3.4

−multimedia technieken gebruiken −informatie overbrengen (aan interne en externe klanten) −PR-functie uitoefenen −opleiding geven

−multimedia technologie (3) −voorlichtingskunde (3) −omgangskunde (3) −didactiek (3)

−fysica −Nederlands −andere talen −psychologie

−resultaat gerichtheid −imago bewustzijn −contactbereidheid −zin voor esthetiek −empathie −dienstverlenende ingesteldheid

−AV−een kwalitechnieken teitsvolle communica−vaktijdtie veronderschriften −handboeken stelt in onze maatschappij het kunnen hanteren van de moderne communicatie technologie en methoden

Sleutelkwalificaties Sleutelkwalificaties hoog Abstract denken Accuratesse Assertiviteit Beslissingsvermogen Commercieel inzicht Contactbereidheid Creativiteit Dienstverlenende ingesteldheid Doorzettingsvermogen Een werkplan kunnen maken Empathie Flexibiliteit Imago bewustzijn Inzicht in de arbeidsorganisatie Kritische ingesteldheid Kunnen omgaan met informatie Kwaliteitsbewustzijn Leerbekwaamheid Leergierigheid Loyauteit Omgaan met stress Planmatig denken Problemen onderkennen en oplossen Produktieve taalvaardigheid MVT Produktieve taalvaardigheid Moedertaal Receptieve taalvaardigheid Moedertaal Receptieve taalvaardigheid MVT Resultaat gerichtheid Solidariteit Veiligheids- en milieubewustzijn Verantwoordelijkheidszin Zelfstandigheid Zelfvertrouwen Zin voor initiatief Zin voor samenwerking Zin voor esthetiek

frequentie matig ✗

laag

✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

3.5

17

De kern van het opleidingsprofiel De facilitaire dienstverlener is in staat om het management te voeren over en voorlichting te geven over de dagelijkse materiële verzorging van mensen in de omgeving waar zij leven, werken, zich ontspannen.

Daartoe steunt het opleidingsprofiel op drie beroepsgerichte opleidingscomponenten: − een technisch/ technologische component − een bedrijfseconomische component − een sociaal/agogische component De facilitaire dienstverlening is enerzijds gericht op organisaties, waarin deze dienstverlening het secundaire proces uitmaakt met als doel het primaire proces van de organisatie optimaal te laten verlopen. Anderzijds is facilitaire dienstverlening gericht op de consument (individuen of groepen) zelf waaraan facilitaire diensten geleverd worden of voorlichting en advies over facilitaire diensten en produkten wordt gegeven. Hieruit volgt het ontwikkelen van keuzevakken en eventueel opties binnen het opleidingsprofiel facilitaire dienstverlening: facilitair management en consumentenzaken.

De essentie van de beroepsgerichte vorming met betrekking tot de persoonsvorming van de facilitaire dienstverlener kan als volgt worden samengevat: − De facilitaire dienstverlener kan binnen zijn opdracht en werkveld een eigen en specifieke deskundigheid ontwikkelen. Hiertoe zijn volgende sleutelkwalificaties van essentieel belang: accuratesse, doorzettingsvermogen, kunnen omgaan met informatie, een werkplan kunnen maken, problemen onderkennen en oplossen, zin voor initiatief, zelfstandigheid. − De facilitaire dienstverlener is in staat aan de technisch/technologische aspecten van de materiële verzorging van de mens een economische vertaling te geven.

Hiervoor zijn volgende sleutelkwalificaties noodzakelijk: kwaliteits-bewustzijn, veiligheids- en milieubewustzijn, commercieel inzicht. − De facilitaire dienstverlener is in staat goed te communiceren enerzijds met de klant en anderzijds met zijn/haar medewerkers. Hiertoe zijn volgende sleutelkwalificaties noodzakelijk: contactbereidheid, dienstverlenende ingesteldheid, omgaan met stress, productieve en receptieve taalvaardigheid moedertaal, verantwoordelijkheidszin, zin voor samenwerken, beslissingsvermogen.

3.6

De maatschappelijk culturele vorming De facilitaire dienstverlener ontwikkelt een kritische houding over de wijze waarop hij/zij in zijn/haar beroep functioneert. De maatschappelijk culturele basiscompetenties die tijdens de opleiding dienen verworven te worden kunnen als volgt samengevat worden.

De facilitaire dienstverlener stelt zich per definitie dienstverlenend op. Dit veronderstelt dat volgende basiscompetenties ontwikkeld worden: relationele vaardigheden (leiding geven, onderhandelen, motiveren).

De facilitaire dienstverlener houdt rekening met de beperkingen opgelegd door zijn/haar omgeving (milieu, arbeidswetgeving, financiële beperkingen...). Dit veronderstelt dat volgende basiscompetenties ontwikkeld worden: kunnen implementeren van administratieve, wetgevende en economische imperatieven.

De facilitaire dienstverlener houdt rekening met de maatschappelijke context inzake normen en behoeften. Dit veronderstelt dat volgende basiscompetentie ontwikkeld wordt: een ethische reflex hanteren bij het omgaan met klanten en medewerkers en bij de bedrijfsvoering.

18

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

HOOFDRUBRIEK 4 DOELGROEPEN VAN HET AFGEWERKTE OPLEIDINGSPROFIEL

Het opleidingsprofiel is een basisdocument voor: − de overheid.

Verder is het opleidingsprofiel een onmisbaar instrument voor: − de visitatiecommissies Hoger Onderwijs − hogescholen en docenten − navorming − het werkveld en de daaraan verbonden beroepsverenigingen − studenten en toekomstige studenten.

Ook informatie- en oriënteringscentra (bv. Centra voor leerlingenbegeleiding) kunnen er gebruik van maken.

Het opleidingsprofiel kan aan personeelsverantwoordelijken in organisaties een beter zicht geven op de professionele en algemene vorming van (kandidaat-) werknemers (facilitaire dienstverleners) en een inspirerend document zijn voor het aanpassen van beroepsopleidingen in de sector.

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

19

HOOFDRUBRIEK 5 BIBLIOGRAFIE

5.1

Boeken ♦ Bouwen en Milieu/Dicke, D; Haas, E / WEKA, Amsterdam, 1995. ♦ De Vele gezichten van facility management/Drs Wessel Ytsma/Kluwer bedrijfsinformatie, Zaventem, 1997. ♦ Facility management : Het professioneel besturen van de kantoorhuisvesting/ Jan Regterschot/Kluwer Bedrijfswetenschappen, Zaventem, 1994. ♦ Restauratie voor collectiviteiten/Dewulf, J; Goossens, E/Dewulf, Leuven,1982. ♦ Schoonmaakboekje : programma’s en richtgetallen/Misset Bouw/Misset, Doetinchem.

5.2

Rapporten ♦ De “studiegidsen” van de Hanzehogeschool, Hogeschool van Groningen, afdeling facilitaire Dienstverlening. ♦ Het rapport “Facilitaire Dienstverlening: over de deskundigheid van een generalistisch specialisme” Landelijk Studierichtingoverleg THW, Groningen 1992 ♦ Het “Opleidingsprofiel Facilitaire Dienstverlening en Afstudeerrichting consumentenzaken” van mw. Drs. W.E. ter Borg-Spitholt, Hanzehogeschool Groningen, 1995.

5.3

Losbladige werken ♦ Handboek interne en civiele diensten/Ploos, V; Amstel, W/Samson, Alphenaan-de-Rijn, 1995. ♦ Management voor interne en civiele diensten/Van der Velden, C; Hofstra, H; Van der Leij, F; Veldman, A; Westerveld, V/Samson, Alphen-aan-de-Rijn, 1994. ♦ Onderhoud Interieur/Pasman, W; Hartemink-Boland, A; Brethouwer, H; Lebbruk, B; Veldkamp, I/Misset, Doetinchem, 1994.

5.4

Vaktijdschriften ♦ Service Management/Samson, Alphen-aan-de-Rhijn. ♦ Professional Cleaning/Technipress, Groot-Bijgaarden. ♦ Facilities/Technipress Groot-Bijgaarden. ♦ Der Facility Manager/Forum Verlag Herkert GMBH, Merching. ♦ Facility Management Informatie/APPR, Naarden. ♦ Premises and Facilities Management/IML Group, Tonbridge, Kent. ♦ Facility Management Journal/IFM, Heather Mc Lean Wiederhoeft, Houston. ♦ Facility Management Magazine/Arko uitgeverij, Nieuwegein.

20

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

♦ Huishoudstudies/Van Gorcum & Comp., Assen ♦ ICD/Samson, Alphen-aan-de-Rhijn. ♦ Veiligheidsnieuws/C. van Laethem, De Pinte. ♦ Test-Aankoop/A. De Wasch, Brussel. ♦ Persoverzicht OIVO/CRIOC/OIVO, Brussel.

5.5

Lijst der beroepsverenigingen ♦ VHHV, p/a UZA, Wilrijkstraat 10 2650 Edegem ♦ IFMA ,European Bureau, 15 Boulevard Sint-Michel, 1040 Brussel ♦ ABSU, Nerviërslaan 117 bus 48 bis, 1040 Brussel ♦ OIVO-CRIOC, Ridderstraat 18, 1050 Brussel

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

21

HOOFDRUBRIEK 6 MEDEWERKERS

♦ P. Lambers, voorzitter, directeur Campus HIMM KaHo Sint-Lieven ♦ P. De Backer, secretaris, afdelingshoofd opleiding Facilitaire Dienstverlening KaHo Sint-Lieven ♦ T. Van Hoye, directeur Hotel- en Economische Diensten Universitair Ziekenhuis Antwerpen, voorzitter VHHV, ♦ A. Lardenoit, lid directiecomité ABSU, zaakvoerder schoonmaakfirma ♦ E. De Munter, adjunct-hoofdbegeleider secundair onderwijs ♦ A. Tollenaere, voorzitter adviesraad opleiding Facilitaire Dienstverlening KaHo SintLieven ♦ R. Van Havere, inspecteur-directeur Eetwareninspectie (Ministerie van Volksgezondheid en milieu) ♦ D. Van de Velde, ondervoorzitter Vereniging voor Sociale Huisvesting ♦ T. Copier, directeur Hoteldiensten A.Z. Maria Middelares, bestuurslid VHHV ♦ K.W. van der Hoek, afdelingsdirecteur FD Hanzehogeschool Groningen, voorzitter LOOFD (Landelijk Overleg FD - opleidingen Nederland), vervangen in de loop van het ontwikkelingsproces door Mw. J. Blom, afdelingsdirecteur FD Hanzehogeschool Groningen

22

OPLEIDINGSPROFIEL FACILITAIR DIENSTVERLENER

BIJLAGE

EUROFM Education Forum.

Een kopie van deze bijlage kan opgevraagd worden op de Vlaamse Onderwijsraad.