advies_startnota_slim_wonen_en_leven.pdf

VLAAMSE WOONRAAD //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

ADVIES STARTNOTA SLIM WONEN EN LEVEN Advies 2017-07 / 4.05.2017 //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

~y, __\Vlaanderen 'l)2 \ 1swonen

www.vlaamsewoonraad.be

INHOUD 1 2 3

Situering ................................................................................................................................... 3 Beknopte inhoud...................................................................................................................... 3 Bespreking................................................................................................................................ 4

3.1

procesmatige aanpak

4

3.2 3.3

visie maatschappelijke en woonproblematiek

6 8

3.4 3.5

doelstellingen en tussendoelen woonbeleidsplan

10 11

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 2 van 12

startnota Slim Wonen en Leven

4.05.2017

1 SITUERING Op 31 maart 2017 hechtte de Vlaamse Regering haar principiële goedkeuring aan de startnota Slim Wonen en Leven. De startnota kadert in de transitieprioriteiten die werden vooropgesteld in de Visie 2050, de langetermijnstrategie voor Vlaanderen (goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 25 maart 2016). In de Visie 2050 worden de algemene ambities en doelstellingen voor het toekomstige Vlaanderen geformuleerd. Om deze te bewerkstelligen en de noodzakelijke omslag te kunnen realiseren worden zeven transitieprioriteiten weergegeven. Eén van de transitieprioriteiten betreft Slim Wonen en Leven waarvan voorliggende startnota het toekomstbeeld en de organisatorische aanpak voor het traject schetst. De Vlaamse Woonraad werd op 03 april 2017 verzocht hierover advies te willen uitbrengen. Het advies werd op 04 mei 2017 goedgekeurd door de Vlaamse Woonraad en bezorgd aan de bevoegde ministers.

2 BEKNOPTE INHOUD De startnota geeft een toekomstbeeld weer over Slim Wonen en Leven in 2050. Het toekomstbeeld wordt opgehangen aan ‘de duurzame buurt waar iedereen kan en wil wonen en leven’. De buurt wordt als een concreet schaalniveau gehanteerd en laat toe de bewoner, de woning en de woon- en leefomgeving in een omvattend concept te plaatsen. Aan de duurzame buurt wordt invulling gegeven aan de hand van vier pijlers: 1. Een duurzame woning en omgeving 2. Op een slimme locatie 3. Een aanbod op maat van de woonbehoefte 4. Duurzame woonwensen De vier pijlers worden in de startnota uitgewerkt en toegespitst op de (toekomstige) uitdagingen. In 2050 beantwoorden de woning en de woonomgeving aan de duurzaamheidsprincipes. Gerichte innovatie en renovatie van het woonpatrimonium moeten dit kunnen realiseren. Multi-inzetbare woningen en het combineren van functies van gebouwen gebeurt op buurtschaal. Een kwalitatieve omgeving en collectief gebruik van ruimte worden vooropgesteld. Met de slimme locatie sluit de startnota aan op het Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. In 2050 zijn de woon- en leefsituatie geconcentreerd in de nabijheid van knooppunten van voorzieningen en openbaar vervoer. Het ruimtelijk rendement wordt hierbij stelselmatig verhoogd. De demografische trends nopen tot een diversiteit aan woontypes en –vormen. Een flexibel aanbod moet kunnen inspelen op veranderende woonbehoeften en wijzigende socio-economische situaties van huishoudens. In 2050 laat een divers woonaanbod bewuste woonkeuzes toe. Tenslotte wordt in 2050 wonen en leven anders gepercipieerd en beleefd. Duurzame alternatieve keuzes gelden als referentie. Het wonen in een duurzame buurt in de stad of (landelijke) kern is aantrekkelijk.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 4.05.2017

startnota Slim Wonen en Leven

pagina 3 van 12

De duurzame buurt wordt niet losgezien van (toekomstige) innovaties. Deze innovaties werken in op alle aangehaalde pijlers en boetseren mee het toekomstbeeld. Onder meer kunnen de ICT toepassingen (met uitwerking naar smart cities) en de bouwtechnische innovaties een kentering ten positieve inhouden.

Daarnaast zal de bestuurlijke innovatie een mede bepalende factor zijn. Via inspraak en co-creatie met de maatschappelijke actoren moet het beleid tot stand komen. Bewoners, verenigingen en diverse maatschappelijke actoren (waaronder de financiële- en bedrijfswereld) participeren en geven mee gestalte aan de duurzame buurt.

3 BESPREKING 3.1 PROCESMATIGE AANPAK -------------------------------------------------------Transversale benadering De ambities van de startnota zijn erop gericht het wonen én leven van de Vlamingen in 2050 in hun buurt duurzaam vorm te geven. Het transitietraject Slim Wonen en Leven overstijgt het beleidsveld Wonen. Het toekomstbeeld wordt mede bepaald door een aantal (strategische) keuzes in diverse beleidsvelden (onder meer Energie, Ruimtelijke Ordening, Mobiliteit, Welzijn en Fiscaliteit). De nood aan een transversale aanpak wordt in de startnota beklemtoond, alsook de samenwerking over de beleidsniveaus heen. Lokale besturen bekomen werkbare en efficiënte instrumenten om de transitie mee te realiseren.

De Vlaamse Woonraad erkent het belang van een transversale aanpak en een aanpak over de bestuursniveaus heen. De transversale aanpak en afstemming met het beleidsdomein welzijn kan als voorbeeld worden aangehaald: het vooropgestelde concept van de duurzame buurt sluit aan op buurtgerichte zorg en aangepaste woon- en zorgvormen. Ook de opmaak van het lokaal sociaal beleid is in dit kader van belang en legt dwarsverbanden tussen wonen en welzijn.

Voor het welslagen van het transitietraject zal voldoende afstemming tussen beleidsdomeinen en samenwerking aangewezen zijn. Op dit vlak blijven voor de Vlaamse Woonraad enkele punten onduidelijk. De concrete impact van het transitietraject op diverse beleidsvelden (en vice versa) is niet voldoende uitgeklaard.

De startnota spreekt over de verbindende, initiërende en ondersteunende rol voor Slim Wonen en Leven. Het is volgens de Raad aangewezen deze rollen te verduidelijken enerzijds, en de impact van het transitietraject scherper te duiden anderzijds. Zo is het volgens de Raad klaar dat het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen determinerend is om ‘de slimme locaties’ te bepalen. Deze pijler in het transitietraject kan buiten het BRV geen eigen invulling krijgen. Eenzelfde bedenking kan worden geformuleerd wat betreft het verduurzamen van het woonpatrimonium. Welke rol dient Slim Wonen en Leven op te nemen in relatie tot het lopende renovatiepact en de bestaande energiedoelstellingen? Het is volgens de Raad aangewezen de onderlinge

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 4 van 12

startnota Slim Wonen en Leven

4.05.2017

dwarsverbanden scherper te duiden. Bovendien is afstemming met de andere lopende transitieprioriteiten noodzakelijk. Dit kan verzekerd worden via een algemene coördinatie en sturing.

Brede betrokkenheid startnota De startnota is tot stand gekomen via een interactief proces. Het vijfhoekmodel betrekt een breed scala aan deelnemers uit diverse (maatschappelijke) geledingen (de focus ligt hierbij niet op de directe belanghebbenden zoals bewonersgroepen, bouwwereld, maatschappelijke middenveld). In de transitiearena heeft het publiek en het bredere beleidsveld een inbreng kunnen doen. Het zoeken naar synergiën tussen overheid, burgers en bedrijfswereld werkt vernieuwend en dynamiserend. De Vlaamse woonraad ondersteunt een dergelijke aanpak.

De startnota gaat uit van een wendbare overheid die inspraak- en participatievormen hanteert (co-creatie, inspraak van belanghebbenden,...). Een dergelijke benadering moet volgens de Raad worden aangehouden gedurende het volledige transitietraject, en moet waar nodig op ondersteuning kunnen rekenen.

Transitieruimte De startnota neemt een aanvang met de uitwerking van de transitieprioriteit Slim Wonen en Leven. De startnota stelt voor om in het vervolgtraject de ruime betrokkenheid van actoren en maatschappelijke vijfhoek aan te houden. In grote lijnen wordt het organisatorisch kader hiertoe aangegeven. Een strategische denkgroep zal het globale traject en de transitie naar het toekomstbeeld bewaken. Daarnaast worden concrete werven ontwikkeld die als leerexperimenten dienen (als tussenstap naar het streefdoel). Deze kunnen resulteren in nieuw beleid en/of vernieuwing introduceren. Publieke en maatschappelijke terugkoppeling wordt voorzien in transitiearena’s.

Deze werkwijze heeft volgens de Raad voldoende oog voor betrokkenheid en participatie. Bovendien wordt een meervoudige aanpak voorgestaan, met lerende concrete werven, het werken aan een strategisch omvattend kader en periodieke publieke terugkoppeling. Dergelijke werkwijze maakt een betrokken en dynamische werking mogelijk. Het samengaan van concrete initiatieven en strategische opvolging laat bovendien een kruisbestuiving toe. Globaal kan de Raad zich vinden in de voorgestelde werkwijze voor de transitieruimte.

Wat betreft het vervolgtraject vraagt de Raad extra aandacht te willen verlenen aan de betrokkenheid van kwetsbare huishoudens. Wonen is bij hen vaak een precair gegeven en doorgaans behoren zij niet tot de groep van mondige burgers. Allicht voelen zij zich (individueel of in groep) minder aangesproken om te participeren,

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 4.05.2017

startnota Slim Wonen en Leven

pagina 5 van 12

terwijl net de nood aan betrokkenheid hoog is (gezien hun situatie). Deze bekommernis werd door de Raad eerder geformuleerd naar aanleiding van zijn advies over de Visie 20501.

Verder meent de Raad dat de meervoudige aanpak voordelen biedt, maar eveneens een valkuil inhoudt indien het transitietraject zich in hoofdzaak zou richten op de concrete werven (met een beperkte terugkoppeling of doorstroming naar het strategische denkkader). De Raad meent dat in het vervolgtraject waarborgen kunnen worden ingebouwd om dit te voorkomen. De Raad merkt op dat de invulling van de werven in de startnota nog niet volledig is uitgeklaard, terwijl wel twee jaar als doorlooptijd wordt vooropgesteld. Mogelijk is deze tijdsduur te kort (afhankelijk van de concrete inhoud en werking van de werf zelf).

Tenslotte is het niet duidelijk of in het vervolgtraject voldoende ruimte wordt voorzien om keuzes en inhoud van de startnota verder te verfijnen, onder meer wat betreft doelstellingen en toekomstbeeld. Het is dan ook de vraag of de strategische denkgroep in volgende fase bijkomende accenten kan leggen en binnen bepaalde marges nog bijsturing kan vooropstellen. De Raad acht zulks wenselijk en logisch (o.m. omdat eveneens innovaties zullen nopen tot bijsturing). De Raad vraagt deze aspecten te willen uitklaren vooraleer het vervolgtraject aan te vatten.

3.2 VISIE Duurzame buurt als bruikbaar concept Het toekomstbeeld van de transitieprioriteit Slim Wonen en Leven wordt opgehangen aan ‘de duurzame buurt waar iedereen kan en wil wonen en leven’. De buurt als concept is volgens de Raad bruikbaar om de transitieprioriteit op te enten. Het biedt een voldoende concreet niveau voor verdere uitwerking en is tegelijk bruikbaar voor de uittekening van strategische lijnen. Via de vier gehanteerde pijlers (zie hoger) kan invulling worden gegeven aan de verschillende dimensies van het buurtleven. Aandacht kan dan uitgaan naar de inplanting en de fysieke omgevingsaspecten (locatie en directe omgeving), maar eveneens kan worden ingespeeld op de kwaliteitsaspecten van de woning en de woonbehoefte (woning en mens). Het concept en de pijlers bieden voldoende houvast om naargelang de plaatselijke noden specifieke klemtonen te leggen.

Bovendien worden met de digitale, technologische en bestuurlijke innovatie enkele horizontale en verbredende dimensies in de visie en het toekomstbeeld verweven. Deze zullen ongetwijfeld inwerken op de wijze waarop in de toekomst zal worden geleefd en gewoond, en moeten bijgevolg in rekening worden gebracht. Dergelijke invalshoek is voor het beleidsveld wonen vernieuwend, en kan perspectieven inhouden.

De Raad kan zich dan ook globaal vinden in het vooropgestelde concept van de duurzame buurt waar iedereen kan en wil wonen. De Raad wenst evenwel enkele kanttekeningen te formuleren.

1

Zie ook advies over de Visie 2050, een lange termijnstrategie voor Vlaanderen, advies 2015/12.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 6 van 12

startnota Slim Wonen en Leven

4.05.2017

Inefficiënties woonmarkt Het vooropgestelde concept van ‘de duurzame buurt’ houdt het risico in dat een aantal aangelegenheden minder worden belicht. Zo wordt weinig rekening gehouden met de woonmarkt en de (mogelijke) inefficiënties van de marktwerking. (Territoriale) verschillen in woningvraag en aanbod, dualisering tussen huur en eigenaarschap, en verdringingsmechanismen in de onderste lagen van de private huurmarkt sluiten minder aan op het gehanteerde concept. De Raad vraagt dan ook aandacht voor de ruimere aspecten die het niveau van de buurt overstijgen (en eerder gerelateerd zijn aan maatschappelijke of marktmechanismen).

Sociale leefbaarheid De Raad merkt op dat de buurt als concept voornamelijk wordt verbonden met de notie duurzaamheid. De Raad erkent het belang hiervan, maar meent tegelijk dat de notie sociale leefbaarheid sterker aan bod moet komen. De buurt moet de sociale cohesie kunnen bevorderen en als sociaal knooppunt fungeren (om de sociale vernieuwing te realiseren). De Raad vraagt in het transitietraject hier extra aandacht voor.

Scope Aandacht voor technologische en digitale innovaties houdt volgens de Raad een logische keuze in, en biedt een horizontale verbreding. Dergelijke innovaties zijn evenwel onvoorspelbaar (naar voorkomen en impact), waardoor het scherpstellen van het toekomstbeeld wordt bemoeilijkt. Mede daarom mag de scope van het transitietraject zich hiertoe niet beperken. Bovendien meent de Raad dat de aandacht voor technologische en digitale innovatie er niet mag toe leiden dat bestaande problemen in het beleidsveld wonen niet of te weinig aan bod komen in het transitieproject, ook in de werven. De Raad vraagt hier extra waakzaam te blijven, en met het oog op sociale vernieuwing en inclusie de scope breed open te houden.

Complexiteit en doordachte aanpak In de startnota wordt de slimme locatie als een pijler van de duurzame buurt beschouwd. In het advies over het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen heeft de Raad de nood aan een wijzigend nederzettingenbeleid erkend 2.

Verhoging van het ruimtelijk rendement, verdichting in knooppunten en verweving van functies zijn hierbij toonaangevend.

Om de doelstellingen waar te kunnen maken zowel op het vlak van ruimtelijke ordening, mobiliteit, verbeteren van het woonpatrimonium als op het vlak van betaalbaarheid van het wonen is een doordachte aanpak noodzakelijk. Onder meer zijn de inspanningen op het gebied van het verbeteren van het woonpatrimonium aanzienlijk -niet in het minst op de private huurmarkt- en dit zal een sterke impact hebben. De 2

Zie ook advies Beleidsplan Ruimte Vlaanderen, advies 2017/01.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 4.05.2017

startnota Slim Wonen en Leven

pagina 7 van 12

transitieprioriteit erkent de uitdagingen maar benadrukt (te)weinig de complexiteit, de verschillen tussen de deelmarkten en de nood aan een aangepast flankerend beleid (zie verder sociale gevolgen van de transitieprioriteit).

Verder heeft de Raad in vermeld advies aandacht gevraagd voor de leefbaarheid van de ontwikkelingsluwe gebieden of kernen (gesitueerd buiten de knooppunten). Ook in die gebieden moet in de toekomst op duurzame wijze worden geleefd en gewoond. Volgens de startnota verdwijnen (verouderde) woningen op slecht gelegen locaties tegen 2040 stilaan uit het aanbod (pg 20). De Raad wenst erop wijzen dat een significant deel van de huidige woningen verspreid ligt buiten de knooppunten of kernen. Het verschuiven van woonaanbod (met mogelijk afbouwbeleid?) is niet evident en moet worden afgewogen tegen de toenemende vraag (cf. demografische evoluties), de mogelijkheden op vlak van verduurzamen van het woningbestand en de mogelijke gevolgen naar prijszetting.

3.3 MAATSCHAPPELIJKE EN WOONPROBLEMATIEK Armoede, sociale uitsluiting en ongelijkheid De Raad meent dat de visie getuigt van een optimistisch beeld van de toekomst, dit vanuit een voluntaristisch geloof in de burger en de markt (met een overheid die corrigerend optreedt indien nodig). De Raad ondersteunt een optimistisch toekomstbeeld, maar meent dat de toekomstvisie over leven en wonen de maatschappelijke problemen (en hun onderliggende mechanismen) niet uit de weg mag gaan. Het is volgens de Raad aangewezen om onder meer armoede, sociale uitsluiting en ongelijkheid te benoemen en na te gaan hoe hiermee moet worden omgegaan in het toekomstig leven en wonen. Deze problemen overstijgen ongetwijfeld het beleidsveld wonen, maar hebben steeds (rechtstreeks of onrechtstreeks) een impact op het wonen en leven. Om het transversale opzet van de transitieprioriteit én de inclusieve samenleving (vooropgesteld in de Visie 2050) te kunnen realiseren, is het noodzakelijk deze problematiek meer centraal te stellen.

De woonproblematiek De visie in de startnota gaat in eerste instantie niet uit van de analyse van de huidige en toekomstige woonproblematiek in Vlaanderen. Volgens de Raad is dit evenwel op zijn plaats om gerichte doelstellingen te kunnen formuleren. Zo is in de visienota de problematische woonsituatie van socio-economisch zwakke huishoudens, in het bijzonder de betaalbaarheidsproblematiek en het onvoldoende aanbod voor deze groep, onderbelicht. Mede in dit verband verwijst de Raad naar zijn eerder advies inzake de visie 20503. Hierin

3

Zie ook advies over de Visie 2050, een lange termijnstrategie voor Vlaanderen, advies 2015/12.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 8 van 12

startnota Slim Wonen en Leven

4.05.2017

onderstreepte de Raad dat zonder gerichte overheidstussenkomst de problematische woonsituatie van inkomenszwakke huishoudens in de toekomst zal aanhouden.

In de startnota moet dan ook de visie (en de doelstellingen) over de essentiële opdracht op vlak van wonen, met name de realisatie van het grondwettelijk recht op wonen voor iedereen, sterker aan bod komen. Onder meer moet worden nagegaan wat dit recht op wonen moet inhouden voor de doelgroepen en/of de burgers, en welke verantwoordelijkheden dit meebrengt voor overheden, actoren en bestuursniveaus. De Raad ervaart dit als een lacune in de startnota en vraagt de ambities te willen expliciteren. Deze ambities kunnen dan vervolgens worden uitgewerkt in het aangekondigde woonbeleidsplan.

Gevolgen van de transitieprioriteit De Raad meent dat rekening moet worden gehouden met de (sociale) gevolgen van het transitietraject Slim Wonen en Leven. Het verduurzamen van de woning en de woonomgeving, en een slim locatiebeleid, kunnen een effect hebben op de prijszetting en kunnen mogelijk gentrificatie in de hand werken. In het bijzonder wordt een sociaal rechtvaardige transitie gevraagd die oog heeft voor de kwetsbare groepen (onder meer op de private huurmarkt). Hierbij moet de betaalbaarheidsproblematiek in het transitietraject extra worden opgevolgd. De Raad acht het vreemd dat in de startnota de ‘betaalbaarheid’ opgenomen wordt in het deel over de slimme locatie en niet bij de woonbehoefte. Het valt overigens te betwijfelen of duurzame buurten op slimme locaties de kosten zullen beperken voor de meest kwetsbare groepen (mede door de aangehaalde gevolgen op de prijszetting van het wonen). De Raad wenst in dit verband eveneens te wijzen op de samenhang van (woon)problemen. Huishoudens die kampen met een betaalbaarheidsprobleem, hebben vaak te maken met ontoereikende woningkwaliteit en woononzekerheid (een samenhang die te weinig wordt belicht in de startnota).

Rol overheid Om de inclusieve samenleving te realiseren zullen structurele oplossingen moeten worden gezocht voor hoger aangehaalde maatschappelijke problemen. Daarnaast is evenzeer het effectief vervullen van het recht op wonen voor iedereen inherent verbonden aan de inclusieve samenleving. Volgens de Raad kan een dergelijke ambitie niet alleen worden overgelaten aan de marktwerking, maar is noodzakelijkerwijs een sturende en/of ondersteunende overheid vereist. De visienota erkent dit principe (waar de markt tekortschiet grijpt de overheid in - pg 19). Het is hierbij volgens de Raad van belang te expliciteren hoe en in welke mate de overheid zal tussenkomen, en vooral welke verantwoordelijkheden hiermee gepaard gaan (inspannings- of resultaatsverbintenis, verantwoordelijkheid in de realisatie en uitwerking van het recht op wonen, mate van sturing van de woonmarkt,…). Tevens is het aangewezen aan te geven welke middelen de overheid ter beschikking wenst te stellen. Het nastreven van de visie zal allicht een herverdeling van middelen over de beleidsinstrumenten vergen.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 4.05.2017

startnota Slim Wonen en Leven

pagina 9 van 12

3.4 DOELSTELLINGEN EN TUSSENDOELEN ------------------------------------------------------------------------------------· Tussenstappen Om het toekomstbeeld meer tastbaar te maken wordt in de startnota gebruik gemaakt van tussendoelen.

Deze worden in een voortschrijdend tijdsperspectief geplaatst (2020,2030 en 2040). Ze geven de richting van het toekomstbeeld aan en laten toe stapsgewijs te werken. De tussendoelen bieden een houvast voor het opzetten van mogelijke werven. De Raad kan globaal een dergelijke werkwijze en aanpak ondersteunen.

De geformuleerde tussendoelstellingen bieden volgens de Raad dan ook een waardevolle aanzet waarop het transitietraject van start kan gaan. De vraag is of de vooropgestelde tussendoelen als absolute tussendoelen moeten worden beschouwd dan wel eerder als indicatief gelden. Het is onvoldoende duidelijk of de doelen steeds overeind zullen blijven gelet op de toekomstige innovaties. Tevens blijft de effectieve mate van realisatie onzeker (zo lijkt het een delicate opgave te worden om individuele eigenaars te overtuigen hun woonsituatie aan te passen naargelang de werk- en gezinssituatie). De onzekere realisatie in samenhang met mogelijke toekomstige wijzigingen maken de vooropgestelde doelstellingen eerder relatief en indicatief (waarbij moet worden nagegaan wat dit betekent voor het transitietraject).

Kwantificeerbaar en meetbaar De doelstellingen om het woonpatrimonium en de woonomgeving te verduurzamen zijn volgens de Raad voldoende meetbaar omschreven, en ze omvatten een logische evolutie. Zo wordt onder meer een afname van het aandeel woningen van ontoereikende woningkwaliteit vooropgesteld (20% in 2030 tot 10% in 2040).

Duidelijkheid in doelstellingen en mogelijkheid tot toetsing zijn van belang voor de opvolging en monitoring..

Wat betreft het aanbod op maat van de woonbehoefte meent de Raad dat weinig aandacht uitgaat naar kwantificeerbare en meetbare resultaten. Bijzondere doelstellingen voor de kwetsbare groepen zijn aangewezen. In het tussendoel voor 2030 wordt gesteld dat er een betaalbaar en kwaliteitsvol aanbod is en hiertoe zullen extra inspanningen worden geleverd. Dit kan volgens de Raad ambitieuzer en meer gekwantificeerd worden geformuleerd.

Instrumentarium Het lijkt de Raad aangewezen om in huidige fase niet te diep in te zoomen op het instrumentele niveau. In algemene termen kan worden aangegeven hoe en welk instrumentarium kan worden ingezet om een specifiek streefdoel te realiseren. De Raad wenst in dit verband op te merken dat een aantal instrumenten in de tussendoelen aan bod komt (bv op vlak van ruimtelijke ordening en locatie-afhankelijke ondersteuning), terwijl andere belangrijke instrumenten uit het beleidsveld wonen niet vermeld worden. Zo maakt de

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 10 van 12

startnota Slim Wonen en Leven

4.05.2017

startnota nergens gewag van de sociale huisvesting. Nochtans kan deze sector op tal van vlakken een bijdrage leveren aan de toekomstvisie. Ook de vernieuwing naar woonformules (o.a. via burgerontwikkeling), en de duurzame woonwensen vergen het herdenken van bestaande aanpak en instrumentarium, onder meer inzake woon- en mobiliteitsfiscaliteit.

Bij enkele instrumenteel gerichte doelstellingen kunnen kanttekeningen worden geplaatst. Om het wonen nabij kooppunten aan te moedigen zal tegen 2030 de ondersteuning van de instrumenten locatieafhankelijk zijn. Het is aangewezen het tijdsperspectief te vervroegen en hiermee reeds een aanvang te maken vanaf de realisatie van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (minstens vanaf 2020). Verder wordt gesteld dat in 2040 de woonfiscaliteit zal vertrekken van een correcte en geactualiseerde basis. Ook deze doelstelling wordt het best vroeger in de tijd gepositioneerd om een gerichte sturing mogelijk te maken. Mogelijk kan rond het instrumentarium een apart actieplan worden opgezet met een stapsgewijze uitwerking. Hierin kan worden aangegeven in welke mate de doelstellingen (geheel of partieel) kunnen worden opgestart.

3.5 WOONBELEIDSPLAN ---------------------------------------------De Vlaamse Woonraad heeft in eerdere adviezen het beleidsvoornemen om het woonbeleidsplan uit te werken toegejuicht. Met het woonbeleidsplan wordt een langetermijnvisie vooropgesteld als sturend beleidskader. Hierbinnen zullen coherente en duurzame beleidskeuzes mogelijk worden. De Vlaamse Wooncode bepaalt dat het woonbeleidsplan de realisatie van de doelstellingen van het woonbeleid op de lange termijn garanderen, onder meer het recht op menswaardig wonen. Hierbij is het volgens de Raad cruciaal om de (huidige) woonproblematiek en de (toekomstige) uitdagingen mee te nemen in het woonbeleidsplan. De analyse op basis van wetenschappelijk onderzoek biedt dan de nodige inzichten (wat eveneens het informatief gedeelte van het woonbeleidsplan moet stofferen). Op basis hiervan worden effectieve doelstellingen (op lange en middellange termijn) geformuleerd.

Volgens de startnota moet de langetermijnvisie van het woonbeleidsplan gemeenschappelijk zijn aan de visie van Slim Wonen en Leven. Dit houdt in dat de visie, gebaseerd op de vier pijlers, geïntegreerd wordt in het woonbeleidsplan Vlaanderen. Volgens de Raad moet het woonbeleidsplan onderdeel uitmaken van de toekomstvisie Slim leven en Wonen. Finaal moet immers één toekomstvisie worden gerealiseerd.

Toch meent de Raad dat er een verschil is tussen beide projecten. De transitieprioriteit Slim Wonen en Leven kent een breder transversaal opzet. Het woonbeleidsplan daarentegen sluit nauwer aan op de (bestaande en toekomstige) uitdagingen van het beleidsveld wonen. Mede daarom legt het woonbeleidsplan andere accenten en heeft het een eigen finaliteit. De (bijzondere) doelstellingen in de Vlaamse Wooncode en de realisatie van het recht op wonen vormen hierbij uitgangspunten. Dit verschil neemt niet weg dat tussen beide projecten maximale congruentie en afstemming moet worden bewerkstelligd.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 4.05.2017

startnota Slim Wonen en Leven

pagina 11 van 12

Omwille van het verschillend opzet is het volgens de Raad niet wenselijk het raamwerk van Slim Wonen en Leven over te hevelen naar het woonbeleidsplan, maar dit wel te beschouwen als algemeen oriënterend kader. Zo worden in Slim Wonen en Leven doelstellingen op vlak van woningkwaliteit geformuleerd. Deze staan in de startnota eerder op zich en beogen een algemene verbetering van het woonpatrimonium. Op het terrein gaat de ontoereikende woningkwaliteit vaak gepaard met woononzekerheid en betaalbaarheidsproblemen voor de bewoner (zie ook hoger). Het zal van belang zijn in het woonbeleidsplan dergelijke onderlinge samenhang te beklemtonen. Op die manier worden dwarsverbanden tussen de diverse pijlers van Slim Wonen en Leven gelegd, onder meer op het snijvlak van woonbehoefte en woonkwaliteit. Het nastreven van de inclusieve samenleving, met duurzame buurten waar iedereen kan en wil wonen, noopt overigens volgens de Raad tot een dergelijke aanpak.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 12 van 12

startnota Slim Wonen en Leven

4.05.2017