Wie was de man die 2700 jaar geleden wereldliteratuur schreef? hulp als Hitler in de penarie zat. Skorzeny schoot
Inhoud nr. 5
4 Fotomoment: De laatste benzine, 1990.
6 Nieuws
10 Vraag het historici
16 De Duitsers zonken hun schepen af bij Schotland, maar wie kon het waardevolle staal van de zeebodem bergen?
24 Balpen: László Bíró deed heel wat pogingen om inktvlekken uit te roeien.
28 Homerus: De vrijwel onbekende schrijver van het oude meesterwerk Ilias.
32 Postkoets: Een reis van Mississippi naar San Francisco duurde een maand.
38 Otto Skorzeny: Commando werd oorlogsheld van de nazi’s.
42 In de sterren geschreven: Een astrologische gids uit de 15e eeuw vertelt wanneer aderlating een slecht idee is.
56 De tercio maakte Spaanse soldaten onoverwinnelijk.
60 Azteken: Kinderen werden geofferd aan de regengod voor een goede oogst.
62 Hezbollah: De sjiitische militie ontstond in 1982. Slechts 10 jaar later vormden de strijders een grote dreiging voor Israël.
70 Uitvinders uit de oudheid lieten raadsels na voor moderne onderzoekers.
74 Zwartbaard: Piraat gebruikte psychologische trucs.
80 Woestijnbus: Nieuw-Zeelandse broers reden lijndiensten in het Midden-Oosten.
86 Knut Hamsun: Noorse Nobelprijswinnaar liet zich voor Hitlers karretje spannen.
90 Saoedi-Arabië: Zo veroverde het huis Saoed een machtig rijk.
94 Buitenlanders in Berlijn: Zij meldden zich aan om tegen de Russen te vechten.
102 Fotomoment: Razende olifanten, 1933.
104 Nieuws
108 Verrassend verleden
111 Test je kennis met onze quiz.
56
Spanje ontwikkelde een nieuwe formatie om zijn bezittingen te verdedigen: de tercio.
46 De eerste ronde: Vlak na de uitvinding van Coca-Cola betreedt Pepsi het strijdperk.
50 Wereldoorlog: Wereldwijd proberen frisdrankproducenten de twee reuzen uit te dagen.
52 De strijd intensiveert: In 1945 heeft Coca-Cola de wereldmarkt in handen, maar Pepsi komt terug voor een tweede ronde.
Een Griekse computer, een Perzische batterij en Romeinse nanotechnologie. Uitvinders uit de oudheid waren hun tijd ver vooruit.
Frisdrank is meer dan suiker
In dit nummer gaat het over een schijnbaar onschuldige strijd tussen frisdrankfabrikanten The Coca-Cola Company en PepsiCo. Je zou het een ‘oorlog zonder slachtoffers’ kunnen noemen, al is er wel nevenschade in de vorm van tandbederf, diabetes en andere levensstijlziekten.
En er zijn wel degelijk doden gevallen. Zoals popster Michael Jackson, die zware brandwonden opliep tijdens een opname voor een Pepsi-reclame en een verslaving ontwikkelde die hem later het leven kostte. En dan was er nog de loterij van Pepsi op de Filipijnen.
Elke dop had een nummer, en 349 gaf de hoofdprijs. Maar per ongeluk waren er 800.000 doppen met 349 en Pepsi weigerde zoveel prijzen uit te keren. Het resultaat waren protesten waarbij vijf doden vielen. Vanaf pagina 44 lees je over de vele slagen van de cola-oorlog.
Torsten Weper Redacteur
N/A/ALBUM/IMAGESELECT
ULLSTEINBILD/GETTYIMAGES
FOTOMOMENT
De laatste benzine
De Duits-Duitse muntunie is in aantocht. In de DDR komen Trabantbezitters dan ook in drommen naar de staatsbenzinestations van Minol om hun tank te vullen met Oost-Duitse marken, die na 1 juli 1990 waardeloos zijn. Op 3 oktober volgt de eenwording. Het zijn de laatste benzinefiles in rijenland Oost-Duitsland.
Dresden, DDR 29 juni 1990
Nieuws
Leeuwengrot is oudste okermijn ter wereld
Toen steentijdmensen grottekeningen maakten, was verf niet zomaar iets dat ze toevallig hadden gevonden. Uit onderzoek blijkt dat het uit mijnen werd gewonnen en verhandeld.
In de Lion Cavern wordt al duizenden jaren oker gewonnen. Het kleurpigment werd in de meeste delen van de wereld al in de steentijd gebruikt voor grotschilderingen, zoals afdrukken van handen.
ARCHEOLOGIE
De ijzerrijke kleisoort oker wordt beschouwd als het eerste pigment dat door mensen werd gebruikt. De roodachtige kleur die door oker ontstaat, wordt al sinds de steentijd gebruikt voor van alles, van grotschilderingen en symbolische voorwerpen tot persoonlijke versieringen.
Het pigment had blijkbaar een grote culturele en spirituele betekenis en werd later op grote schaal gebruikt door onder andere de Vikingen. Maar wanneer begon de winning van het belangrijke pigment in de steentijd?
We weten nu meer, want een groot internationaal team zegt de oudste okermijn ter wereld te hebben gevonden in het kleine land Eswatini (voorheen Swaziland) in zuidelijk Afrika.
Het onderzoeksteam onder leiding van Brandi L. MacDonald van de University of Missouri bekeek oker dat in en rond de Lion Cavern werd gevonden.
De onderzoekers vonden oker uit
Lion's Cave in verschillende grotten uit de steentijd in zuidelijk Afrika en denken dat de kleurrijke aarde waarschijnlijk werd verhandeld tussen buren.
Met ongekende precisie werden de monsters geanalyseerd in speciale faciliteiten in de VS waar een soort ‘geologische vingerafdruk’ van het pigment kon worden gemaakt.
MacDonald gebruikte neutronenactivering om de chemische samenstelling
van oker te analyseren. Door kleine monsters bloot te stellen aan neutronen in de reactorkern, werd het materiaal tijdelijk radioactief en zond het energie uit in de vorm van radioactieve isotopen.
Via dit proces konden de onderzoekers de unieke chemische signatuur van de oker blootleggen en de ouderdom en oorsprong ervan bepalen.
‘Met deze techniek konden we vaststellen waar het oker vandaan kwam en een geologische link leggen naar de mijn in Eswatini,’ legt MacDonald uit in een persbericht.
Uit de onderzoeken blijkt dat er al minstens 48.000 jaar geleden oker werd gewonnen in de Lion Cavern.
Het is echter nog lang niet het oudste bewijs van menselijk gebruik van oker. Dat komt uit een grot in Kenia die in verband wordt gebracht met de mensensoort Homo erectus, waar ongeveer 70 stukken oker zijn gevonden. Ze worden geschat op ongeveer 285.000 jaar oud.
Dronebeelden van mysterieus scheepswrak
In 2022 ontdekte het Noorse leger een mysterieus scheepswrak tijdens het zoeken naar oude munitie. Dronebeelden leveren nieuwe kennis op.
VIKINGEN
Door een gelukkig toeval ontdekten
Noorse onderzoekers in 2022 een mysterieuze boot op de bodem van het grootste en diepste meer van het land. Nu hebben ze een onderwaterdrone naar beneden gestuurd om het wrak te bekijken, en de nieuwe beelden hebben meer kennis opgeleverd over het eeuwenoude vaartuig.
Volgens onderzoekers van de technische universiteit NTNU en de onderzoeksafdeling van het Noorse leger (FFI) gaat het om een speciaal type boot met een platte bodem, die tussen 1300 en 1900 speciaal werd gebouwd om passagiers en vracht te vervoeren over het
In 2022 toonden sonarbeelden een mysterieus wrak op de bodem van het grootste Noorse meer. Nu heeft een onderwaterdrone een beter beeld van het schip opgeleverd.
Mjøsameer, dat 117 kilometer lang is. Sinds de 8e eeuw is het 360 km² grote meer een belangrijke verkeersader tussen de vele nederzettingen die eromheen liggen. Helaas konden de
onderzoekers door slecht weer en technische problemen het wrak niet zo lang onderzoeken als ze hadden gewild, maar de drone slaagde er wel in om ongeveer een uur lang foto’s te maken.
Het is daarom lastig om het vaartuig precies te dateren, maar de onderzoekers denken dat het tussen de 14e en 18e eeuw is gebouwd.
De planken in de romp van het schip zijn volgens de onderzoekers echter breder dan normaal, wat erop duidt dat ze met een bijl op maat zijn gehakt.
Daarom vermoeden ze dat de boot dichter bij 1300 dan 1700 is gebouwd.
Hoewel Mjøsa bekend staat om zijn kalme wateren, zijn er ook plekken met sterke stromingen – onder andere waar het wrak ligt.
‘Het is niet de rustigste plek,’ zegt maritiem archeoloog Øyvind Ødegård van NTNU, die deelnam aan de expeditie.
Gigantische tempel van Poseidon verrast archeologen
Een tempel voor de Griekse god van de zee verwondert archeologen. De ongebruikelijke plattegrond van de tempel wijst op een unieke functie in het oude Griekenland.
GRIEKEN
Een oude Griekse tempel blijft archeologen verrassen, niet alleen door zijn indrukwekkende omvang, maar ook door zijn functie.
Nu suggereert de architectuur van het gebouw ook dat de Griekse zeegod Poseidon misschien niet de enige god was die in de tempel werd aanbeden.
De tempel ligt in het westen van het schiereiland Peloponnesos en werd in 2022 ontdekt. Uit de laatste opgravingen blijkt dat de tempel 28 bij 9,5 meter meet.
De grootte is op zich al verrassend, maar nog spectaculairder is dat het bouwwerk uit drie kamers bestaat. Eén daarvan is waarschijnlijk een voorkamer, terwijl de andere twee allebei als altaarruimte lijken te hebben gediend.
En dit verrast de archeologen.
‘We hebben een archaïsche tempel die bestaat uit twee centrale kamers [...] De plattegrond van de tempel is ongebruikelijk. Tot nu toe kennen we geen vergelijkbare gebouwen,’ zegt Birgitta Eder, hoofd van de afdeling Athene van het Oostenrijks Archeologisch Instituut, die betrokken was bij de opgravingen.
Normaal gesproken bestaan hedendaagse tempels uit slechts één kamer, dus de onderzoekers speculeren dat de Tempel van Poseidon in Kleidi-Samikon
Volgens de onderzoekers bestond de tempel uit een voorkamer en twee altaarruimten naast elkaar.
ook aan een andere god gewijd was.
Een andere theorie is dat de tempel diende als een plek waar de verschillende volken uit het gebied elkaar konden ontmoeten. De oude Griekse historicus Strabo noemt het gebied Trifylia omdat er drie verschillende volken wonen.
De twee kamers kunnen de hoofden van de stammen in staat hebben gesteld
om voor belangrijke onderhandelingen tot twee verschillende goden te bidden, aldus de onderzoekers in een persbericht. De mysterieuze dubbele tempel zelf wordt waarschijnlijk ook genoemd in de geschreven bronnen van Strabo.
Hij noemt een tempel van Poseidon in ‘een olijfboomgaard’ aan de westkust van de Peloponnesos.
FFI/NTNU
Nieuws
Twee wijnen streden om de markt in de oudheid
Een belangrijk onderzoek wijst uit dat de mediterrane wijnmarkt in tweeën werd verdeeld na de val van het West-Romeinse Rijk. Hierna kwam de favoriete wijn van de rijken uit een verrassende regio.
DAGELIJKS LEVEN
Als je tussen de 4e en 7e eeuw werd uitgenodigd voor een diner bij de elite van het oostelijke Middellandse Zeegebied, stond er waarschijnlijk wijn uit Gaza op tafel.
Maar werd er druivennat uit het huidige Turkije geschonken, dan hoorde je bij het gepeupel.
Dit is een van de conclusies van een grote nieuwe studie naar de wijnen die in de late klassieke oudheid werden gedronken.
Vanaf medio 4e eeuw, rond dezelfde tijd dat het West-Romeinse Rijk viel en veel van zijn macht verloor aan het Oost-Romeinse Rijk, vonden er ook grote veranderingen plaats op de wijnmarkt. Voorheen produceerde het Italiaanse schiereiland veel wijn, maar met name door invallen van Germaanse stammen werden de wijnstokken vernietigd en daalde de productie.
In plaats daarvan ontstonden er nieuwe wijngebieden: Gaza in het Midden-Oosten en Cilicië in het huidige zuidoosten van Turkije.
In de nieuwe studie hebben Israëlische onderzoekers de locaties van amforen met de wijnen uit de twee regio’s in kaart
EGYPTENAREN
gebracht.
Daaruit bleek duidelijk dat wijn uit Gaza was voorbehouden aan de machtige elite in de steden.
Er zijn veel amforen en potscherven gevonden van het type dat werd gebruikt om Gazaanse wijn in te vervoeren in belangrijke machtscentra zoals Constantinopel, Alexandrië en Ravenna, aldus de nieuwe studie.
In meerdere schriftelijke bronnen uit die tijd wordt de wijn uit het Midden-Oosten
CT-scans van mummies zijn de afgelopen jaren een populaire methode geworden om de unieke oude skeletten te onderzoeken. De scans kunnen ons enorm veel vertellen over het leven van duizenden jaren geleden, allemaal zonder dat de sarcofaag geopend hoeft te worden.
Ze kunnen ook puzzels oplossen die onderzoekers al jaren voor een raadsel stellen. Dat wordt bewezen door nieuwe scans van een mummie die archeologen lang hoofdbrekens heeft bezorgd – hoe kwam ze eigenlijk in haar kist? Het Field Museum in Chicago heeft 26 van zijn mummies onderzocht in een CT-scanner. De onderzoekers wilden vooral de raadselachtige vrouw Chenet-aa graag onderzoeken.
De Romeinen beeldden vaak het plezier van wijn drinken af. Dit is een mozaïek uit de Romeinse stad Zeugma in het huidige Zuid-Turkije.
De wijn uit Cilicië was algemener en van mindere kwaliteit.
Deze drank maakte deel uit van het veldrantsoen van de Romeinse legionairs, en de onderzoekers hebben ook veel Cilicische amforen gevonden in de buurt van Romeinse forten.
Mummie in raadselachtige kist
Onderzoekers vragen zich al jaren af hoe een vrouwelijke mummie in een kist kon worden geplaatst die volledig gesloten leek te zijn. Nu hebben CT-scans het antwoord gegeven.
Ze leefde ongeveer 3000 jaar geleden en na haar dood werd ze in een lichaamsvormige kist gelegd die gemaakt was van een soort gips. De methode is bekend van andere mummies, maar meestal moest het materiaal aan elkaar worden genaaid.
In het geval van Chenet-aa konden de onderzoekers echter nergens naden vinden en dus vroegen ze zich af hoe ze in de kist terecht was gekomen.
De scans lieten zien dat het lichaam van Chenet-aa verticaal was geplaatst en het gipsmateriaal was bevochtigd zodat het rond haar lichaam kon worden gevormd. Vervolgens werd het hard.
De hele kist werd gesloten met kleine hechtingen aan de onderkant, die de onderzoekers alleen op de CT-scan konden
zien. Bovendien maakte een houten plank bij de voeten deel uit van de verzegeling.
Uit het onderzoek bleek ook dat Chenetaa eind 30 was en dat ze goed voorbereid was op het hiernamaals. Ze liet onder andere kunstogen inbrengen.
‘De visie van de oude Egyptenaren op het hiernamaals is vergelijkbaar met onze gedachten over pensioensparen. Het is iets waar je je je hele leven op voorbereidt en geld voor opzij zet. En dan hoop je dat je aan het eind genoeg hebt om echt te genieten. De toevoegingen zijn heel letterlijk. Als je ogen wilt, moeten er in het graf fysieke ogen zijn of op zijn minst een fysieke verwijzing naar ogen,’ legt hoofdconservator JP Brown van het Field Museum uit in een persbericht. bovendien geroemd om zijn hoge kwaliteit en goede smaak. Volgens onderzoekers wordt hij in oude bronnen soms genoemd als een van de beste wijnen ter wereld.
Een amfoor van het type dat werd gebruikt om wijn uit Gaza in te vervoeren.
4400 jaar oude stad gevonden
De kleine gemeenschap overleefde door de toegang tot de oase af te sluiten voor de nomaden die al duizenden jaren in het gebied woonden.
ARCHEOLOGIE
In de Khaybar-oase, 150 kilometer ten noorden van Medina, is een 4400 jaar oude nederzetting ontdekt die alleen kon overleven dankzij de oase.
De ontdekking illustreert de overgang van een nomadische leefwijze naar vaste woonplaatsen in het Saoedi-Arabië van de bronstijd, maar ook hoe deze vroege woestijngemeenschappen aanzienlijk verschilden van de bekendere beschavingen van Egypte en Mesopotamië. De nederzetting besloeg circa 1,5 hectare – ongeveer twee voetbalvelden – en bestond uit een centraal deel en een woondeel.
Archeologen hebben het dorp al-Natah genoemd en schatten in hun onderzoek dat er ongeveer 500 mensen woonden.
Toch was het dorp indrukwekkend gebouwd voor zijn tijd. Er zijn sporen gevonden van zeker 50 huizen van leem en zelfs van een 14,5 kilometer lange muur om de
nederzetting en de oase te beschermen tegen aanvallen van nomaden.
Het centrale deel had twee grotere gebouwen, mogelijk voor administratieve doeleinden, en ten westen daarvan lagen de overblijfselen van een necropolis. Deze bevatte grote en hoge ronde graven die de archeologen ‘getrapte torengraven’ noemen.
In dezelfde tijd ontstonden er steden in Mesopotamië en Egypte, maar het Arabisch Schiereiland was minder vruchtbaar en de verstedelijking verliep langzamer.
De onderzoekers scanden in totaal 26 mummies uit de museumcollectie. Onder andere de mummie Harwa, die in 1939 beroemd werd als de eerste mummie die in een vliegtuig vloog.
Dit was een overgangsfase tussen de oude nomadencultuur en kleine stedelijke gemeenschappen, en onderzoek suggereert dat dit leidde tot gewelddadige conflicten, waarschijnlijk over de toegang tot oases.
Vergeleken met de bronstijdsteden van Mesopotamië en Egypte waren de nederzettingen in Saoedi-Arabië vaak kleiner.
‘Deze dorpen waren klein en verbonden door netwerken van monumentale muren die de oases omringden,’ zegt hoofdauteur Guillaume Charloux.
De opgravingen in de nederzetting begonnen in 2020 en duurden tot 2024. Hier zie je een digitale reconstructie.
Vraag het historici
Hoe bloederig was Bloody Mary eigenlijk?
De katholieke koningin Maria I verklaarde de oorlog aan de protestanten toen ze in 1553 op de Engelse troon kwam. Honderden andersgelovigen eindigden op de brandstapel – maar uiteindelijk werd ze zelf het slachtoffer van een lastercampagne.
DeEngelse koningin Maria I (Mary I in het Engels) kreeg de weinig vleiende bijnaam ‘Bloody Mary’ vanwege haar religieuze vervolging van protestanten tijdens haar regeerperiode van 1553 tot 1558. Ze erfde de troon van haar protestantse halfbroer Eduard VI en probeerde het katholicisme in Engeland terug te brengen, dat haar vader Hendrik VIII had afgeschaft toen hij brak met de paus en zijn eigen Anglicaanse Kerk stichtte. Maria was een fervent katholiek en zette een felle vervolging van protestanten op touw, waardoor ongeveer 300 protestanten
op de brandstapel belandden wegens ketterij.
Deze periode van religieuze vervolging en wreedheid gaf de koningin een reputatie als meedogenloze heerser en leidde tot haar sinistere bijnaam Bloody Mary.
Maar historisch gezien was Maria lang niet de enige vorst die ‘ketters’ op de brandstapel bracht. Haar regering was ook niet bloediger dan die van veel andere heersers, hoewel er grote religieuze conflicten speelden. Haar vader, Hendrik VIII, liet bijvoorbeeld tienduizenden mensen executeren.
Zij waren bloediger dan Bloody Mary
Hendrik VIII van Engeland (1491-1547)
Hendrik VIII regeerde van 1509 tot 1547 en staat bekend om zijn vele huwelijken en de Engelse reformatie. Hij liet heel veel mensen executeren, onder wie twee van zijn vrouwen en talrijke edelen en religieuze leiders die hij als een bedreiging beschouwde. Volgens sommige bronnen stierven er tijdens zijn regering 30.000 à 70.000 mensen door politieke en religieuze conflicten.
Ranavalona I van Madagaskar (1778-1861)
Ranavalona I werd de ‘bloeddorstige’ genoemd. Ze onderdrukte op wrede wijze het christendom en de Europese invloed, wat leidde tot wijdverspreide executies, martelingen en dwangarbeid. Er wordt geschat dat haar beleid heeft geleid tot de dood van de helft van de bevolking van Madagaskar, die toen ongeveer 5 miljoen mensen telde.
Dat Maria de bijnaam ‘Bloody’ kreeg en haar vader niet, komt waarschijnlijk doordat de geschiedenis vaak wordt geschreven door de overwinnaars.
Toen Maria op 42-jarige leeftijd door ziekte overleed, werd haar protestantse halfzus Elizabeth I koningin, en zij schafte het katholicisme weer af. Protestantse lastercampagnes vestigden Maria’s nalatenschap als bloeddorstige koningin voorgoed. In de jaren 1920 werd de bloody mary populair, een cocktail die voornamelijk bestaat uit wodka en tomatensap.
Maria I ging de geschiedenis in als Bloody Mary vanwege haar vervolging van protestanten, maar verschillende vorsten hadden veel meer bloed aan hun handen dan de Engelse koningin.
Leopold II van België (1835-1909)
Leopold II is het meest berucht vanwege zijn wrede koloniale bewind over de Congo-Vrijstaat (nu Congo) van 1885 tot 1908. Tijdens Leopolds alleenheerschappij over Congo werd de bevolking onderworpen aan extreme dwangarbeid, geweld en executies.
Historici schatten dat er 10 miljoen Congolezen stierven als gevolg van zijn regime, waarmee Leopold II een van de wreedste heersers aller tijden is.
Wie vierde als eerste zijn verjaardag?
De oude Egyptenaren geloofden dat de farao herboren werd als een godheid wanneer hij de troon besteeg – en dat moest in stijl gevierd worden.
Maria I van Engeland kreeg geen levensvatbare kinderen. Na haar dood ging de troon naar haar zus Elizabeth I. En dat had een prijs.
De eerste gedocumenteerde verjaar dagsvieringen vonden plaats in het oude Egypte. De verjaardag van de farao was een speciale gebeurtenis en werd gemarkeerd met ceremoniën om zijn rol als link tussen stervelingen en goden te benadrukken.
Deze vieringen werden echter vaak meer geassocieerd met de kroning van de farao dan met zijn eigenlijke verjaar dag, omdat de kroning werd gezien als wedergeboorte van de farao als godheid.
Ook het Oude Testament noemt de verjaardagen van de Egyptenaren: ‘Drie dagen daarna gaf de farao een groot feest voor al zijn dienaren, ter gelegenheid van zijn verjaardag.’ Van cadeaus is echter geen sprake.
religieuze feestdagen en heiligenfeesten. De renaissance en de reformatie braken met het middeleeuwse mensbeeld en leidden ertoe dat de kerk vanaf de 16e eeuw verjaardagen weer toeliet.
De traditie van het vieren van verjaardagen werd ontwikkeld door de Romeinen, die ook als eersten bij de verjaardag van niet-koninklijke burgers stilstonden. Maar ook in Rome vierde vooral de elite verjaardagen, met overdadige diners, offers en geschenken.
Na de val van Rome in de 5e eeuw werden verjaardagen zeldzaam in Europa, waar de kerk de teugels aanhaalde. De priesters vonden het gebruik maar niets.
De vieringen werden als heidens gezien, en de kerk moedigde de gelovigen aan om het te houden bij
Waar religie en God in de middeleeuwen centraal stonden, werd het individu nu belangrijker, en de koningen en edelen van Europa begonnen hun verjaardagen vaker te vieren.
In de 18e en 19e eeuw werden verjaardagsvieringen ook gebruikelijker onder mensen uit andere sociale klassen, vooral toen de industriële revolutie een grotere middenklasse creëerde met meer vrije tijd en een grotere aandacht voor individuele behoeften.
Vraag het historici
Nadat ze de laatste Duitse soldaten uit hun land hadden verdreven, hesen Finse troepen op 27 april 1945 hun blauwwitte vlag aan de grens met Noorwegen.
Wat was de Laplandoorlog?
Sinds 1941 was Finland een bondgenoot van nazi-Duitsland in de strijd tegen de Sovjet-Unie. Maar in 1944 wisselde Finland van kant. 200.000
Duitse troepen begonnen aan een wanhopige terugtocht.
De Laplandoorlog was een conflict dat plaatsvond in het Noord-Finland van september 1944 tot april 1945.
De oorlog was een gevolg van de wisselende allianties van Finland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Van 1941 tot 1944 was Finland een bondgenoot van nazi-Duitsland tijdens de zogeheten Vervolgoorlog tegen de Sovjet-Unie. Daarna tekende Finland een wapenstilstand met Stalin.
Een van de voorwaarden van de overeenkomst was dat Finland alle diplomatieke banden met Duitsland verbrak en de meer dan 200.000 Duitse troepen in Finland verdreef.
De Duitsers hadden verwacht dat Finland van kant zou veranderen en hadden al sinds 1943 een vreedzame terugtocht naar Noorwegen gepland.
Na het Finse staakt-het-vuren trokken de Duitsers zich terug, maar er braken nog steeds gevechten uit toen Finland onder druk kwam te staan van de SovjetUnie om de Duitsers sneller te laten vertrekken of hen te ontwapenen.
Daarom vielen 75.000 Finnen de Duitsers aan, vaak met wapens van de nazi’s.
De Duitsers gebruikten de tactiek van de verschroeide aarde, waarbij steden en infrastructuur werden vernietigd om achtervolging te bemoeilijken. De stad Rovaniemi werd bijna volledig verwoest. De Laplandoorlog eindigde in april 1945 toen de laatste Duitse troepen uit Finland naar Noorwegen werden verdreven. Het conflict eiste aan beide kanten ongeveer 4000 doden, gewonden en vermisten.
Sinds wanneer zijn mensen bang voor weerwolven?
Weerwolven bestaan al duizenden jaren, maar de moderne, bloeddorstige weerwolf verscheen pas in de middeleeuwen en werd vaak voor het gerecht gesleept.
In de middeleeuwen bereikte de angst voor weerwolven een hoogtepunt en een groot aantal mensen werd vervolgd omdat ze naar verluidt bloeddorstige menseneters waren.
Mensen hebben het al meer dan 4000 jaar over weerwolven. De eerste beschrijving van een man die in een wolf verandert, komt uit een gedicht over de legendarische koning Gilgamesj, geschreven in Mesopotamië in 2100 v.Chr. Deze wolf was niet bloeddorstig zoals de hedendaagse weerwolf, maar een herder die werd gestraft door de godin Ishtar en in een wolf veranderde.
Het idee van weerwolven kreeg vooral voet aan de grond in het oude Griekenland, waar meerdere bronnen melding maakten van mensen die in wolven veranderen. Zo vertelt historicus Herodotus in 425 v.Chr. over een nomadenvolk in het huidige Wit-Rusland dat elk jaar een paar dagen in wolven veranderde.
Zowel de geograaf Pausanias als Plinius de Oudere vermeldden een man die in een wolf veranderde nadat hij de ingewanden had geproefd van een kindoffer. Volgens Pausanias overkwam dit ook andere mannen.
De bloeddorstige weerwolven die we nu kennen, begonnen voor het eerst vorm aan te nemen in de middeleeuwen. Vooral van de 14e tot de 17e eeuw, toen de angst voor bovennatuurlijke wezens in Europa op zijn hoogtepunt was, lagen ze schijnbaar overal op de loer.
Velen werden ervan beschuldigd weerwolven te zijn. Vooral in Frankrijk, waar ‘weerwolven’ werden vervolgd. In de meeste gevallen gingen de rechtszaken over gruwelijke moorden die zogenaamd door een weerwolf moesten zijn gepleegd. Vaak werden de beschuldigden gemarteld zodat ze zouden bekennen dat ze in een wolf waren veranderd en hadden gemoord.
Waarom hebben de VS twee staten met de naam Dakota, Carolina en Virginia?
Terwijl de meeste Amerikaanse staten erin slaagden om samen te blijven in turbulente tijden, vielen Dakota, Carolina en Virginia in de 18e eeuw uiteen.
De meeste van de 50 Amerikaanse staten zijn uniek, maar de namen Dakota en Carolina komen twee keer voor: North en South. En de staat Virginia heeft een zusterstaat die West Virginia heet. Deze staten vormden ooit een geheel, maar werden opgedeeld na schokkende gebeurtenissen. Het Dakotaterritorium werd in 1861 onderdeel van de Verenigde Staten, maar werd alleen bewoond door oorspronkelijke inwoners, pelsjagers en cowboys tot er goud werd ontdekt in South Dakota.
Door de vondst groeide zowel de bevolking als de rijkdom en al snel wilden de mensen in het zuiden zich losmaken van het wilde, verarmde noorden. Dat lukte in 1889.
Carolina was oorspronkelijk een Britse kolonie. De mensen in het noorden waren afstammelingen van arme bedienden en hadden kleine boerderijen. Het zuiden had grote plantages en de rijke eigenaren ervan deden aan slavenhandel.
kolonie te groot was en de kloof tussen de noordelijke en zuidelijke bevolking te diep.
De verdeling van Virginia heeft zijn wortels in de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865). Virginia en tien andere zuidelijke staten scheidden zich af.
In 1712 werd Carolina opgesplitst omdat de Britse koloniale macht vond dat de
Vóór de Amerikaanse Burgeroorlog in de jaren 1860 hadden de VS maar één Virginia. Na de oorlog waren er twee.
U.S.
Het westelijke deel van Virginia verzette zich tegen de afscheiding en werd bezet door noordelijke troepen. In 1863 scheidde het gebied zich af en kreeg het de naam West Virginia. Er waren bloedige gevechten tussen troepen uit de twee Virginia’s tot de oorlog twee jaar later eindigde.
NATIONAL GUARD
Vraag het historici
Waarom werden Bijbelse personages zo oud?
Veel belangrijke personen uit het Oude Testament werden honderden jaren oud, maar klopt dat nou wel? Ja, zeggen veel gelovige onderzoekers, die wijzen op het klimaat. Volgens het Guinness Book of Records is de oudste persoon van wie de leeftijd is bevestigd 122 jaar en 164 dagen oud geworden.
Maar de patriarchen van het Oude Testament werden honderden jaren oud. Zo staat er te lezen dat Methusalem 969 jaar leefde, en hij was lang niet de enige die 900 kaarsjes mocht uitblazen.
Schriftgeleerden die de Bijbel letterlijk nemen, hebben wel gesteld dat mensen in Bijbelse tijden ouder werden omdat de wereld er anders uitzag. De oeroude mensen leefden vóór de zondvloed, toen de mensen dichter bij God stonden en in een volmaaktere staat verkeerden, zowel lichamelijk als geestelijk.
God had de mens eigenlijk het eeuwige leven toebedacht, maar
veranderde van gedachten en verkortte ons leven toen de mens zondig werd. Andere geleerden leiden uit de Bijbel af dat een laag van waterdamp de aarde vóór de zondvloed beschermde tegen kosmische straling. Toen deze laag verdween, werd ook de levensduur van de mens verkort. Anderen stellen dat het klimaat zoveel beter was dat mensen een stuk ouder konden worden. Meer recent is wel betoogd dat de oude geschriften verkeerd zijn vertaald. Als er 969 jaar staat, gaat het eigenlijk om 969 maanden, of zo’n 78,5 jaar. Dit zorgt echter voor problemen bij latere personages: die worden de 62 en 230 jaar oud, en als je dat omrekent naar maanden, haalt geen van hen de 20. Sommige Bijbelkenners hebben een
De oudste personages in de Bijbel
In de oude teksten van de Bijbel komen mensen voor die eeuwen leven. Van deze indrukwekkende figuren vallen er drie bijzonder op: Methusalem, Jered en Noach.
Methusalem
Leeftijd: 969 jaar
De Bijbel zegt niet veel over het leven van Methusalem, maar vermeldt dat hij de zoon was van Henoch, die 365 jaar oud werd. Methusalem was de grootvader van Noach en helpt dus om de chronologie van de eerste mensen, Adam en Eva, te koppelen aan de tijd van Noach. Volgens de Bijbel stierf Methusalem in het jaar van de zondvloed.
Jered
Leeftijd: 962 jaar
Volgens de Bijbelse traditie was Jered lid van de zesde generatie na Adam en Eva. In Genesis staat dat Jered meerdere kinderen had, onder wie Henoch, die een speciale band met God had en in de hemel werd opgenomen zonder te sterven. Jered was 162 jaar oud toen hij Henoch kreeg en leefde nog 800 jaar.
iets realistischere benadering en denken dat de hoge leeftijden symbolisch moeten worden opgevat. Een hoge leeftijd kan bijvoorbeeld aangeven dat iemand heel belangrijk is of dienen om een theologisch punt te onderstrepen. Dit fenomeen is bekend uit meer culturen, waar bijzondere mensen een ongewoon lang leven krijgen om hun wijsheid en autoriteit te benadrukken. Zo geven teksten uit het oude Soemerië aan dat sommige koningen duizenden jaren regeerden. Ten slotte kunnen de hoge leeftijden ook gewoon een redactioneel hulpmiddel zijn. Zo zijn de generaties tussen de grote Bijbelse personages niet bekend, en dienen de leeftijden wellicht om de ‘gaten te dichten’.
Noach
Leeftijd: 950 jaar
Noach is de hoofdpersoon in het verhaal van de zondvloed. Hij was een rechtschapen man die Gods bevel opvolgde om een grote boot te bouwen om zijn gezin en vele dieren te behoeden voor een grote overstroming die God stuurde om de aarde te zuiveren van het kwaad. Na Noach werden de Bijbelse patriarchen minder oud.
Volgens de Bijbel was Noach rond de 600 jaar oud toen hij
Wie leefden in Egypte vóór de Egyptenaren?
De oude Egyptenaren stichtten zo’n 5000 jaar geleden een machtig rijk. Voordat de eerste farao op zijn troon zat, had een raadselachtig volk al de Nijl getemd en de weg geëffend voor hen.
Vóór de farao’s een van de meest geavanceerde rijken uit de oudheid stichtten, werd het gebied langs de Nijl bewoond door verschillende culturen. De meest prominente was de Merimdecultuur die haar hoogtijdagen had van ca. 5000 tot 4000 v.Chr.
Volgens historici markeert de Merimde-cultuur de overgang bij de prehistorische Egyptenaren van nomaden naar boeren, en daarmee het begin van de eerste georganiseerde gemeenschappen in Egypte.
De Merimde-cultuur leefde in een gebied aan de Nijl, op slechts 45 kilometer van het huidige Caïro. De regio was geschikt voor landbouw dankzij de Nijl, die zowel water als voedingsrijk sediment leverde.
In dit vruchtbare gebied verbouwden de Merimde tarwe en gerst. Men hield er vee, schapen en geiten. Er werd ook gejaagd op onder andere nijlpaarden en krokodillen. Dankzij de stabiele voedselvoorziening kon het volk een van de eerste nederzettingen in Noord-Afrika stichten
met dorpen vol ronde hutten van leem en stro. In de ruïnes van de dorpen vonden archeologen eenvoudige landbouwwerktuigen van hout en bot, evenals stenen werktuigen zoals messen en beitels. Er werd ook eenvoudig aardewerk gevonden dat werd gebruikt voor opslag.
De Merimde-cultuur is vooral bekend door de mysterieuze kleihoofden en maskers, die waarschijnlijk een rituele functie hadden. Veel details over de levenswijze van het Merimde-volk zijn nog onduidelijk. Onderzoek suggereert dat ze uit ZuidwestAzië kwamen, maar in de loop van honderden jaren naar Egypte migreerden. Archeologen denken echter dat ze een wreed volk waren. Dode baby’s werden niet begraven, maar gewoon bij het afval gegooid.
Onderzoekers zijn het er over eens dat de cultus een belangrijke fase vertegenwoordigt in de ontwikkeling van het Egypte van de farao’s, en de sociale en politieke structuren vestigde die de weg vrijmaakten voor een van de meest complexe beschavingen van de oudheid.
De maskers van de Merimde-cultuur zijn de oudste afbeeldingen van mensen die archeologen in Egypte vonden.
SIMON DE MYLE/WIKIMEDIA COMMONS
Ernest Cox slaagde erin om 33 Duitse oorlogsschepen te bergen. Zo ook de kruiser Bremse, die in 1929 van de zeebodem werd gehaald.
MARY EVANS/UNATTRIBUTED POSTCARD/RITZAU SCANPIX
Als kind was Ernest Cox al gefascineerd door techniek. Hij werd daarom ingenieur, voordat hij besloot om schepen te bergen.
COURTESY OF ORKNEY LIBRARY AND ARCHIVE
Ernest Cox
Deberginggrootste ooit
Schroothandelaar borg TROTS VAN
DUITSLAND
In 1919 brachten de Duitsers hun oorlogsvloot tot zinken in de Britse haven Scapa Flow. De Britten dachten dat de schepen verloren waren – maar toen kreeg een schroothandelaar een krankzinnig idee.
