Nieuwsbrief nr. 2 2019

Nieuws

DRIEKWART MENSEN MET PSYCHOSE KRIJGT ONVOLDOENDE ZORG Op 31 mei was het VGCt-rapport ‘Praten naast pillen’ landelijk groot nieuws. Het onderzoek toont aan dat 70 tot 75 procent van de mensen met een psychose belangrijke standaardzorg niet krijgt. ‘Als dit de behandeling van kanker betrof, zou Nederland woedend zijn.’

I

n Nederland zijn bijna 100.000 mensen in behandeling voor een psychose. Volgens de Zorgstandaard Psychose moet elke patiënt met een psychose standaard Cognitieve Gedragstherapie voor psychose (CGTp) aangeboden krijgen. Op 31 mei verscheen het rapport ‘Praten naast pillen’ van de sectie stemmen, achterdocht en andere bijzondere

belevingen (SAABB). Hieruit blijkt dat de afgelopen drie jaar slechts 20-25 procent van de patiënten met een psychose deze behandeling kreeg. De meerderheid van de trajecten is bovendien kwalitatief van onvoldoende niveau: in slechts 43 procent van de teams werkt een psycholoog die een cursus CGTp heeft gevolgd, en in slechts een kwart van de teams pag 2

02/2019

Najaarscongres Ons najaarscongres vindt plaats op 27, 28 en 29 november in Veldhoven. Als je je nu aanmeldt, profiteer je van de vroegboekkorting.

Het thema is dit jaar ‘Work in progress – transitie in behandeling’. Keynotesprekers: Thomas Ehring, Ad de Jongh /Suzy Matthijssen, Marleen Rijkeboer, Marcus Huibers, Thérèse van Amelsvoort en Jon Arcelus. Op het congres is ook aandacht voor EMDR en schematherapie. Het volledige programma staat nu online op de congreswebsite.

Hier vind je ook informatie over de sprekers, accreditatie, hotelovernachtingen en de mogelijkheden om partner te worden. (ML) ▶ vgctnajaarscongres.nl

Uit de praktijk 4 Veelbelovende behandeling van langdurige depressie

Back to the Future 5 Dit najaarscongres mag je niet missen N=1: selectief

mutisme en separatieangst 6/7

De mooiste parel 8 Therapie via een app 10 En verder: Exposure bij chronische pijn 9 Aanpassing En verder: herregistratie-eis cgw’ers 11 • Positionering van niet BIGVGCt zomeractie2 •12Trots op geregistreerden

ereleden 9 • Word ook lid van de NVGzP 10

Survey

PRATEN NAAST PILLEN: KRIJGT DE PATIËNT MET PSYCHOSE DAT WEL? Beschikbaarheid van standaardzorg Cognitieve Gedragstherapie voor psychose (CGTp) anno 2019

(de snelheid van) het geneesproces.’

Om te voldoen aan de vraag en de Zorgstandaard Psychose is er minimaal een verdubbeling nodig van het aantal ftepsychologen in deze sector, moeten de beschikbare psychologen hun tijd meer aan CGTp besteden en moet er een inhaalslag komen bij 57 procent van de teams met betrekking tot CGTp-opleiding. Daarnaast is er meer nodig om de goedopgeleide psychologen in deze sector te behouden.

Ga naar vgct.nl/nb voor: • Rapport: Praten naast pillen: krijgt de patiënt met psychose dat wel?

Beschikbaarheid van de standaardzorg Cognitieve Gedragstherapie voor psychose (CGTp) anno 2019.

• Een overzicht van alle publicaties en uitzendingen in de media naar aanleiding van dit rapport.

EXTRA AANSPORING 1

vervolg pag 1 werkt een erkend cg-therapeut. Staatssecretaris Paul Blokhuis laat op 31 mei in het voorpagina-artikel in De Volkskrant weten dat hij het onderzoek een ‘opvallend en zorgelijk signaal’ vindt. ‘Ik wil snel van ggz-bestuurders en professionals horen hoe zij dit beoordelen.’

GESCHROKKEN Tonnie Staring, klinisch psycholoog, voorzitter van de sectie SAABB en mede-onderzoeker, is erg geschrokken.

‘Als dit een standaardbehandeling van kanker betrof, dan was Nederland woedend. Diezelfde verontwaardiging is ook hier passend. Een psychose is één van de meest ernstige psychische aandoeningen. De huidige kwaliteit van zorg staat een juiste behandeling voor deze patiënten in de weg en uiteindelijk ook

Hubert van der Kleij, directeur VGCt: ‘Wij zetten ons zelfstandig en via P3NL in voor toegankelijke, evidence-based psychologische/psychotherapeutische zorg, in het bijzonder cgt. Dat is goed voor patiënten en goed voor Nederland.

Nu uit dit rapport blijkt dat die zorg voor de groep patiënten met psychoses nog onvoldoende beschikbaar is, is dat een extra aansporing om onze inzet aan allerlei overlegtafels, onder meer rond het Hoofdlijnen Akkoord voor de ggz, te intensiveren. Ik verwacht dat het naadloos past in het P3NL-betoog voor gepast gebruik: de juiste zorg voor de juiste patiënt. GGZ Nederland heeft ons

‘Meer geld voor de ggz is geen kostenpost maar een investering’ uitgenodigd voor een gesprek. Daarnaast hopen we dat Zinnige Zorg, een initiatief van Zorginstituut Nederland, op landelijk niveau het een en ander in beweging kan brengen.’ Het rapport over Zinnige Zorg in de ggz, waarbinnen psychosezorg een speerpunt is, wordt in het najaar gepubliceerd.

INHAALSLAG Hubert van der Kleij en Tonnie Staring pleiten voor een inhaalslag bij de oplei-

‘ Verontwaardiging is hier passend’ 2

ding van gz- en klinisch psychologen en psychotherapeuten in CGTp. Daarnaast zouden directies van ggz-instellingen meer psychologen moeten aannemen en hen binden met opleiding, cohesie en eventueel een beter salaris. Tot slot moet in de psychosezorg minder afgerekend worden op productie: no-shows horen erbij. ‘We gaan de politiek vragen om meer geld om deze zorg beter beschikbaar te krijgen en te houden.

Meer geld voor de ggz is geen kostenpost maar een investering. Uit de publicatie ‘Therapiewinst’, de vertaling van ‘Thrive’ van David Clark en Richard Layard blijkt dat een investering in goede psychologische zorg een land het dubbele oplevert.’ (MK/ML) vgct.nl/nb

VGCt-ledenenquête 2019: de highlights

• Belangrijkste redenen om te kiezen voor het VGCt-lidmaatschap zijn de opleidingen in cognitieve gedragstherapieën en het kunnen voeren van de VGCt-registratie.

• Dat de VGCt deel uitmaakt van de federatie P3NL zien leden als een toegevoegde waarde.

•R uim 400 leden hebben aangegeven dat ze tijdens een bijeenkomst willen meedenken over manieren van kennisdeling rond het thema van de VGCt: Beter worden in je vak. Komende tijd gaan wij deze leden gefaseerd benaderen.

• Opmerkelijk is dat meer dan de helft van de respondenten de VGCt-webinars wel kent maar hieraan nog niet heeft deelgenomen. Als redenen geven zij aan: de kosten en de mate van bekendheid.

• Onder leden blijkt een sterke voorkeur te bestaan voor nascholing in het weekend. Ons kennis- en nascholingsteam pakt deze feedback op.

• Een grote meerderheid van de leden vindt dat in het Tijdschrift Gedragstherapie de praktische kant van het vak meer belicht mag worden. Dit wordt teruggekoppeld aan de redactie.

• Het VGCt-najaarscongres is het grootste psychotherapiecongres van Nederland. Hoewel de opkomst (nog steeds) hoog is, heeft ruim de helft van de respondenten de afgelopen drie jaar het najaarscongres niet bezocht. Als redenen geven zij aan: de kosten, het programma en de duur (twee of drie dagen).

We mogen de uitkomsten van de ledenenquête representatief noemen: alle ledencategorieën zijn naar verhouding vertegenwoordigd. De komende tijd analyseren we de feedback, zodat we specifieke onderwerpen en aandachtspunten kunnen opnemen in het jaarplan voor 2020. (DO) Op vgct.nl/nb vind je een uitgebreide samenvatting van de ledenenquête.

Verschil moet er wezen. Toch?

Onlangs werd de Generieke Module Psychotherapie gepubliceerd (zie ggzstandaarden.nl). Een initiatief van VGCt en NVP, samengesteld door tientallen deskundigen van allerlei gezindten. Dat ging niet zonder gekrakeel, maar het resultaat is daar: een veldbrede consensus over wat goede psychotherapie, ongeacht gezindte, is of zou moeten zijn.

Het gekrakeel ging, natuurlijk, over de vraag wie wat kan en mag. En dus al gauw over wat psychotherapie eigenlijk is, en of psychotherapie iets anders is dan bijvoorbeeld psychologische behandeling. Vele definities en beelden kwamen voorbij, maar geen daarvan overtuigde me van een betekenisvol onderscheid tussen beide. De wet BIG en aanverwante teksten helpen ons wonderlijk genoeg niet verder. Zo stelt de wet BIG dat ‘Tot het gebied van deskundigheid van de psychotherapeut wordt gerekend het onderzoeken en het volgens bij AMVB aan te wijzen methoden beïnvloeden van stemmingen, gedragingen en houdingen van een persoon met een psychische stoornis, afwijking of klacht, teneinde deze te doen verdwijnen of te verminderen.’ Maar ‘Tot het gebied van deskundigheid van de gezondheidszorgpsycholoog wordt gerekend het verrichten van psychologisch onderzoek, het beoordelen van de resultaten daarvan alsmede het toepassen van bij AMVB aan te wijzen psychologische behandelingsmethoden ten aanzien van een persoon met het oog op diens gezondheidstoestand.’ Ziet u een wezenlijk verschil? Beïnvloedt de gezondheidszorgpsycholoog soms geen stemmingen, en doet de psychotherapeut geen psychologisch onderzoek?

Volgens mij is er, alle definities en beelden ten spijt, geen wezenlijk verschil aan te wijzen. Psychotherapie en psychologische behandeling zijn in feite een soort verzamelbegrippen die op allerlei manieren kunnen worden ingevuld, maar zonder zo’n concrete invulling leeg zijn.

Een beetje zoals sport zich verhoudt tot voetbal. Je doet aan sport, maar je zit op voetbal.

Reageren? Mail Arnold van Emmerik via A.A.P.vanEmmerik@uva.nl 3

van de voorzitter •

Zijn onze leden tevreden over het aanbod van de VGCt? Wat gaat goed, wat kan beter? In maart lanceerden we een grootschalige VGCt-ledenenquête. Maar liefst 1638 leden gaven hun feedback: dat is een responspercentage van 26 procent. Wat waren de meest opvallende uitkomsten?

?

sectienieuws •

Afscheidssymposium Wies van den Bosch 27 september

Nieuws van de sectie persoonlijkheidsstoornissen

In het kader van het officiële afscheid van Dr. Wies van den Bosch als hoofd DGT Nederland en de presentatie van het boek ‘Emotieregulatievaardigheden voor Verstandelijk Beperkte cliënten’, organiseert Pearson Academy in samenwerking met Dialexis Advies een symposium. De titel is ‘Behandelen als praten moeilijk is – Over compassievolle technologie en andere innovaties’. Het programma bestaat uit lezingen en workshops. Accreditatie is aangevraagd bij de VGCt. Meer informatie en aanmelden via vgct.nl/nb.

Vacature sectiebestuurslid Ben jij die cgt’er die werkt met mensen met persoonlijkheidsstoornissen? Wil je met collega’s samenwerken om de behandeling van deze mensen beter op de kaart te zetten?

Zet je je graag in om kennis en kunde te verspreiden? Dan is de sectie persoonlijkheidsstoornissen iets voor jou.

Samen met Horusta, Ursula, Wies, Rosi en de VGCt besteed je twee tot vier uur per maand aan het informeren van cgt’ers over behandeling van ernstige persoonlijkheidsstoornissen. We organiseren bijeenkomsten, werken aan de Richtlijn Persoonlijkheidsstoornissen en verzorgen informatiemateriaal. Interesse? Mail of bel Rosi Reubsaet, r.reubsaet@me.com, 06 27553903.

CBASP ALS VEELBELOVEND MIDDEL BIJ LANGDURIGE DEPRESSIE Cognitive Behavioral Analysis System of Psychotherapy (CBASP) is een relatief nieuwe en veelbelovende behandelmethode voor mensen die langdurig depressief zijn. Een interview met VGCt-lid Jenneke Wiersma, die hierin is gespecialiseerd.

J

enneke Wiersma: ‘Mensen die langdurig depressief zijn, zitten verstrikt in een bepaalde manier van denken en doen. Door gebrek aan liefde, aandacht en feedback hebben ze nooit geleerd wat het effect is van hun eigen gedrag op anderen. Omdat ze vroeger zijn afgewezen of verwaarloosd, vermijden ze contact.’

ISOLEMENT DOORBREKEN ‘Met CBASP gebruik je de band met cliënten om ze bewust te maken van de impact die hun verbale en non-verbale 4

gedrag heeft op anderen. Je helpt ze om specifieke situaties te analyseren en cognities en gedrag te ontrafelen en bij te stellen. Daarbij benoem je expliciet hoe hun gedrag op jou overkomt. Zo kunnen cliënten zien dat je anders denkt en doet dan zij van huis uit hebben meegekregen. Bij CBASP vindt het gedragsexperiment plaats binnen de sessie; als therapeut maak je deel uit van het experiment. Je cliënten gebruiken deze ervaring vervolgens in relaties buiten de behandelkamer. Zo doorbreken ze hun sociaal-emotionele isolement en daarmee ook de chronische depressie.’

TRANSPARANTIE ‘Soms gebruik ik de Roos van Leary om cliënten te laten zien welke reacties hun gedrag oproept. Vaak zijn ze zich niet bewust van het effect van dit gedrag. Ze vinden mijn transparantie fijn en voelen

uit de

PRAKTIJK ‘ Als therapeut maak je deel uit van het gedragsexperiment’ zich steeds veiliger om dingen te vertellen. In het begin vond ik het best spannend om deze vorm van therapie te geven. Je geeft continu feedback aan je cliënt: “Je hebt net je emoties getoond.

Hoe was dat voor je? Hoe reageerde ik?”

Je moet jezelf in de strijd gooien.’ (IG) Wil je ook leren om je cliënten met chronische depressie een betere behandeling te geven? Schrijf je in voor de vervolgcursus CBASP en/of kijk het webinar CBASP terug.

De linkjes vind je op vgct.nl/nb.

Hier vind je ook een interview met een patiënt.

JAARVERSLAG 2018 IN WOORD EN BEELD

inpren

6

vers

40 jaar

ting

laving

4

nk

en

1

}

de 2 dwangh

andelin

gen

controle 5 angst

vgct.n

l

3

CHANGE

Naast het formele jaarverslag brengt de VGCt ook een jaarverslag uit met foto’s, dat leest als een magazine. Dit jaarverslag ‘nieuwe stijl’ kun je online doorbladeren.

www.

www.vgct.nl

Najaarscongres Nieuwste inzichten in de psychopathologie

Gedragstherapie & het onbewuste

Verandermechanismen en cognitieve gedragstherapie

9 en 10 november 2006 NH Koningshof te Veldhoven

Vereniging voor Gedragstherapie en Cognitieve Therapie • Vlaamse Vereniging voor Gedragstherapie

NIEUWE NAAM

HIGHLIGHTS

Belangrijke speerpunten van de vereniging zijn meer samenwerking met andere verenigingen op het gebied van bewezen effectieve therapieën en vergroting van de maatschappelijke impact op de gezondheidszorg. Daarom heeft de VGCt haar naam gewijzigd in

En dan in vogelvlucht nog een paar highlights in 2018: er zijn meer N=1-verslagen geschreven dan ooit, namelijk 199. Judith Beck is benoemd tot erelid.

Paul Rijnders en José van Reijen zijn nieuwe leden van verdienste. In het kader van het competentiegericht maken van de cgt-opleiding hebben we belangrijke stappen gezet, zoals de invoering van het PE-portfolio met daarin de praktijktoetsen en het evaluatieformulier. (IG)

najaarscongres 2018

Diagnostiek en behandeling van psychische stoornissen die betrekking hebben op het lichaam

Vereniging voor Gedrags- en Cognitieve therapieën (meervoud).

Met het boek Therapiewinst, de waarde van psychologische behandeling en een manifest vroegen we samen met P3NL en de ADF-stichting aandacht voor betere geestelijke gezondheidszorg in Nederland.

7 | 8 | 9 november 2018 NH-Hotel Koningshof Veldhoven vgctnajaarscongres.nl

IJKE

RADERL HET VER

Najaarscon

ferentie

LICHAAM www.vgct

.nl

Informatie voor kinderen met ADHD

apie itieve Ther ie en Cogn erapie agstherap Gedragsth voor Gedr niging voor Vereniging Veldhoven Vlaamse Vere ingshof te

4 NH Kon mber 200 ag 19 nove 18 en vrijd donderdag

Ook in deze serie Voor kinderen met een specifieke fobie

Voor kinderen die veel piekeren

Voor kinderen met een sociale fobie

Gg

n Bèè

Voor kinderen met verlatingsangst

Voor kinderen met dwanggedachten en dwanghandelingen

KJ 6 0911

H

et hoogtepunt van het afgelopen jaar was toch wel de groei en bloei van onze vereniging. In 2018 meldden zich 811 nieuwe cg-therapeuten in opleiding (i.o.) aan, en 87 cg-therapeutisch werkers i.o. Daarmee telde de VGCt op 1 januari 2019 in totaal 6.284 leden en deelnemers.

Postbus 14081 • 3508 SC Utrecht • T 030 254 30 54 • www.vgct.nl • info@vgct.nl

Informatie voor kinderen over omgaan met ADHD

Nieuwsgierig naar meer? Je vindt het jaarverslag op vgct.nl/jaarverslag.

5

g

Op 12 maart 2019 overleed onze vormgeefster Annelie Seegers.

Zij heeft zestien jaar lang het gezicht van de VGCt bepaald.

In nauwe samenwerking met het bureau ontwikkelde zij de kleurrijke VGCt-huisstijl en een eindeloze reeks aan opvallende communicatiemiddelen. We missen in haar een warme, betrokken en creatieve vrouw met humor.

Casus N=1

In iedere nieuwsbrief lees je het verslag van een afgeronde behandeling (N=1). In deze editie lees je over de N=1 van kinder- en jeugdpsycholoog en cg-therapeut Judith Hendriks. Zij krijgt de zevenjarige Anne in therapie, die aanvankelijk heel angstig is en haar lippen stijf op elkaar houdt.

Met gedragsmatige interventies en vooral veel ruimte voor vrij spel weet Hendriks het tij uiteindelijk te keren – in Ên buiten de behandelkamer.

6

EEN STIL EN ANGSTIG MEISJE Thuis en met haar vriendinnen is Anne (7) vrolijk, energiek en spraakzaam. Maar op andere plekken durft ze geen woord te zeggen. Hierdoor is ze afhankelijk van haar ouders, en heel bang hen te verliezen. Haar therapeut – Judith Hendriks – stelt selectief mutisme en separatieangst vast.

DOELEN Aangezien het selectief mutisme en de separatieangst met elkaar samenhangen, kiest Hendriks ervoor dit gecombineerd te behandelen. Annes behandeldoelen worden door haar ouders en leerkrachten opgesteld. Het behandeldoel voor het selectief mutisme is dat Anne hardop spreekt, te beginnen op school. Voor de separatieangststoornis is het doel dat Anne zelfstandig taken vervult die passen bij haar ontwikkelingsleeftijd. Ook Annes

ouders krijgen begeleiding, die zich richt op hun overbeschermende opvoedingsstijl. Leerkrachten krijgen advies over hoe ze Anne kunnen stimuleren te spreken en vragen te stellen.

VRIJ SPEL Aanvankelijk is het moeilijk om contact te leggen met Anne, maar gaandeweg raakt zij op haar gemak bij Hendriks. Klampte zij zich tijdens de eerste sessie nog vast aan haar moeder, na zeven sessies praat ze in de therapieruimte vrijuit. Hendriks: ‘Veel tijd geven om te wennen, een rustige, veilige sfeer creëren door weinig van haar te verwachten, met vrij spel werken en haar uitnodigen mee te spelen, waren goede manieren om het ijs te breken.’

In zeven maanden vinden er vervolgens 21 behandelsessies plaats met, naast gedragsmatige interventies, veel aandacht voor vrij spel. Volgens Hendriks werkte een speelse aanpak heel goed bij het uitzoeken welke angsten er precies speelden: ‘Anne kon me echt

niet vertellen waarom ze ergens bang voor was, maar ze liet me wel in haar spel met prinsessen, kastelen, trollen en spinnen prachtig zien dat ontvoeringen, opgesloten zijn en alleen zijn haar angstig maakten.’

KLEURRIJK SYMBOOL Aan het eind van de therapie zijn het selectief mutisme en de separatieangst nog niet volledig verdwenen, maar wel aanzienlijk verminderd. Hendriks heeft geleerd hoe je spel binnen cgt op zo’n manier kunt gebruiken dat het wel echt cgt blijft. Hendriks: ‘Ik ben geschoold met speltherapie vanuit de psychoanalytische hoek, maar door er met mijn supervisor uitgebreid over te praten hoe je spel kunt inzetten om cognitief te herstructureren of rollenspellen kunt doen om alternatieve gedragingen te oefenen en dergelijke, realiseer ik mij hoe breed je het eigenlijk kunt gebruiken. En hoe leuk het is om te doen!’ Op de kaft van de N=1 van Hendriks staat een tekening van Anne met kasteel, een prinses, een regenboog en een vijver.

Een kleurrijk symbool voor hoe de behandeling is afgerond. (AG)

GEZAMENLIJKE AANPAK De gedragstechnieken bestaan vooral uit exposure-oefeningen waarmee Anne stickers kan verdienen. Onder begeleiding van Hendriks beklimt zij de ‘berg van bang’. Deze oefeningen – in combinatie met de rollenspellen – geven het meeste effect op de angstvermindering. Ook de gesprekken met ouders blijken effectief, met name door de psycho-educatie. Annes ouders staan open voor informatie en zijn bereid om thuis met Anne te oefenen. Op school wordt Anne eveneens goed gestimuleerd om te praten. De gezamenlijke aanpak werpt vruchten af: na elf sessies is Anne niet alleen verbaal actiever, maar is zij zelfs een beetje rebels. Door time-outs in te lassen wordt Anne hierin gecorrigeerd.

7

Casus N=1

A

nnes moeder heeft een obsessief-compulsieve stoornis. Ze voelt zich schuldig over de problemen van Anne. Brengt zij haar controlebehoefte en dwangmatige perfectionisme over op haar dochtertje?

Annes vader is rustig en zorgzaam, maar de angsten van zijn vrouw zijn belastend voor hem. Beide ouders hebben de neiging overbeschermend te zijn en Annes angstige en afhankelijke gedrag te belonen. Vooral van haar moeder krijgt Anne veel aandacht.

‘ Na elf sessies is Anne zelfs een beetje rebels’

Column

HOOGTEVREES S

tel je voor: je staat bovenop een fjord in IJsland en kijkt uit op de rafelige rotspartijen. Onder je ligt de azuurblauwe Atlantische oceaan, maar die kun je op deze afstand nét niet zien.

een kartonnen virtual reality bril (VRbril) nodig en een compatibele telefoon.

Daarmee is ZeroPhobia een van de eerste laagdrempelige en kosteneffectieve apps tegen hoogtevrees.

Je zet een wankele stap naar voren. Hoe mooi zou het zijn om de oceaan met eigen ogen te bekijken? Nog één stap.

En dan tuur je, met je bovenlijf over de rand van de afgrond, de diepte in. Pardoes dondert je telefoon naar beneden.

Het zou je zomaar kunnen gebeuren als je de app ZeroPhobia hebt gedownload.

ZeroPhobia blijkt namelijk goed in staat om mensen van hun hoogtevrees af te helpen. Zonder therapeut. Je hebt enkel

Volgens oprichter Donker en collega’s doet ZeroPhobia niet onder voor duurdere VR-behandelingen op locatie of traditionele cgt-behandelingen met een therapeut. In het onderzoek liet maar liefst 79 procent van de patiënten die de app inzette een klinische verbetering zien. Interessant, want een specifieke fobie is één van de meest voorkomende psychische aandoeningen. En laat hoogtevrees nu net de meest voorkomende fobie zijn binnen die categorie.

‘Maar liefst 79 procent van de patiënten die de app inzette liet een klinische verbetering zien.’

Persoonlijk zou ik er niet zo snel voor gaan, zo’n VR-behandeling tegen hoogtevrees. Ik denk dat ik een VR-behandeling nog angstaanjagender vind dan reguliere exposure. Met zo’n bril op weet je nooit waar je écht loopt. Voor je het weet, stap je in die pijnlijke legoblokjes van je kind en heb je perfecte gevormde rotsformaties in je voetzolen staan. Of – en dat is pas echt exposure – je lazert in een onfortuinlijk moment van misplaatste lef de trap af. Nee, die virtual reality-component zorgt voor 8

Een op de vijf mensen krijgt er in zijn leven mee te maken: chronische pijn.

Samen met zijn collega’s pleit senior onderzoeker en cognitief gedragstherapeut Jeroen de Jong voor meer exposuregerichte behandelingen.

COLUMN Mieke Ketelaars

een extra realiteit waar ik niet op zit te wachten. Dan sta ik liever ouderwets op een keukentrapje. Daar heb ik ook nog wat aan. Want met een kapotte telefoon kan ik toch geen foto’s maken van die prachtige fjorden.

Mieke Ketelaars is kennisredacteur bij de VGCt. Op pagina 10 vind je een interview van Mieke met de mede-bedenker van ZeroPhobia: Tara Donker.

‘Als je met chronische pijn aan de slag wilt, moet je ook je eigen angsten overwinnen’

J

eroen de Jong: ‘We spreken van chronische pijn bij alle pijnklachten waarvan de oorzaak niet direct in de somatische of medische hoek te vinden is. Of pijnklachten waarvan de medische of somatische oorzaak geen afdoende verklaring biedt voor de hoeveelheid pijn en de beperkingen. Rugpijn, whiplash, KANS (klachten aan de nek en/of schouder), maar ook complexere pijnsyndromen als het Complex Regionaal Pijnsyndroom (CRPS) vallen hieronder.’

Deze klachten brengen, naast de medische kosten, ook veel andere maatschappelijke kosten met zich mee.

VEEL TE WINNEN Vaak gaat chronische pijn samen met pijngerelateerde angst. Jeroen: ‘Mensen

zijn bang voor pijn, voor schade, voor nieuw letsel of überhaupt voor bewegen. Dat is ook niet zo gek, want in het ziekenhuis word je al geïnformeerd over de risico’s op het ontwikkelen van chronische pijn. Bij patiënten die wat angstiger zijn aangelegd, zet dat een heel proces in gang. Ze gaan uit voorzorg voorzichtig doen en letten meer op mogelijke pijnklachten. Door patiënten uit te leggen dat angst voor pijn een normale respons is, zijn ze beter voorbereid.’ Met collega’s maakte Jeroen daarom een informatiefilmpje en momenteel wordt gewerkt aan een vlog over pijn. Ook bij artsen valt er volgens Jeroen veel te winnen. ‘Vandaag de dag zijn er nog steeds specialisten die bij pijn rust en voorzichtigheid adviseren.’

VERWACHTINGEN Jeroen is groot voorstander van exposure bij chronische pijn. De bevindingen zijn veelbelovend: exposure helpt om pijngerelateerde angst onder controle te krijgen en activeert patiënten.

Jeroen: ‘Het mooie is dat patiënten na afloop zeggen dat ze veel minder pijn hebben, terwijl de behandeling daar niet op gericht is. Bij sommige pijnklachten zien we zelfs dat verschijnselen als oedeemvorming, verkleuringen van de huid of tremoren minder wor-

den.’ Helaas wordt exposure vaak niet ingezet. Daar waar het wel wordt gegeven, is het in sterk afgezwakte vorm. ‘Als er in de behandeling wordt gewerkt aan dingen die patiënten een tijd niet hebben gedaan, wordt dat al snel exposure genoemd. Maar dat is de kern niet. De kern is aan de slag gaan met de verwachtingen die een patiënt heeft over bewegen en pijn als uiting van letsel of schade.’

STERK IN JE SCHOENEN De reden voor de terughoudendheid bij het inzetten van exposure heeft wellicht te maken met de mythes, misverstanden en onnodige angsten over pijn bij therapeuten zelf. Exposure-behandeling bij chronische pijn vraagt veel van een therapeut. Jeroen: ’Wil je met mensen met chronische pijn aan de slag, dan moet je ook je eigen angsten overwinnen. Het moet niet zo zijn dat je op basis van je eigen angsten een bepaalde voorzichtigheid hebt ten opzichte van de patiënt. Als je iemand blootstelt aan beweging en hij ervaart veel pijn, dan moet je zorgen dat je sterk in je schoenen staat.’ (MK) Je kunt het informatiefilmpje over pijn bekijken via vgct.nl/nb

9

Structurele investering noodzakelijk voor goede jeugdzorg De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft op 8 mei een open brief gepubliceerd in het Algemeen Dagblad (AD) en regionale kranten. In deze brief uit de VNG haar zorgen over de bekostiging van de jeugdhulp en de hulp aan personen met psychische problemen en verward gedrag. De VNG roept het Rijk op voldoende middelen ter beschikking te stellen voor de jeugdzorg en ggz.

P3NL staat achter het statement dat NIP, NVO, NVvP, LVVP, BPSW en NVK naar aanleiding van deze brief publiceerden. Er zijn structurele investeringen én kwalitatieve aanpassingen nodig om te zorgen dat psychologen, pedagogen en psychotherapeuten kinderen en jongeren de beste zorg kunnen geven.

In een brief aan de Tweede Kamer heeft minister De Jonge gereageerd op de open brief van de VNG. Hij schrijft dat het kabinet bereid is om de gemeenten de komende jaren financieel tegemoet te komen. Daarbij is er volgens De Jonge betere regievoering, sturing en samenwerking in de regio nodig. Hierover worden afspraken gemaakt met de VNG. Deze afspraken zullen aansluiten op het Actieprogramma Zorg voor de Jeugd. (DO)

P3NL nieuws •

BEWEGEN MET PIJN, MAG DAT?

SPELENDERWIJS VAN JE ANGST AF Van je hoogtevrees afkomen zonder therapeut. Het kan met ZeroPhobia. De methode is een toegankelijk en kosteneffectief alternatief voor een behandeling die niet langer vergoed wordt door zorgverzekeraars, aldus onderzoeker Tara Donker.

ZeroPhobia is ontwikkeld door de Vrije Universiteit en de Universiteit Twente en draait op zowel iOS- als Android-telefoons. Uit dit onderzoek blijkt dat de methode effectief is: Donker, T., Cornelisz, I., van Klaveren, C., van Straten, A., Carlbring, P., Cuijpers, P., & van Gelder, J. L. (2019). Effectiveness of Self-guided App-Based Virtual Reality Cognitive Behavior Therapy for Acrophobia: A Randomized Clinical Trial. JAMA psychiatry.

ZeroPhobia is een mobiele app voor mensen met hoogtevrees die van hun angst willen afkomen. De app kan onbegeleid worden gebruikt en recent bleek uit onderzoek dat de methode effectief is. Maar hoe werkt ZeroPhobia eigenlijk?

Mede-bedenker van ZeroPhobia Tara Donker: ‘ZeroPhobia maakt gebruik van een geïntegreerde verhaallijn, waarbij je tijdelijk de taken van een theatermanager overneemt. Door een eenvoudige virtual reality bril (VR-bril) zie je het theater. Spelenderwijs word je via de app aan steeds hogere hoogten blootgesteld. Het begint met op een keukentrapje staan. Uiteindelijk sta je op een wankele ladder in de nok van het theater een platform te repareren.’

GROTER HULPBEREIK Met de app wil Tara een groter hulpbereik realiseren. ‘Iedereen heeft tegenwoordig een smartphone. Voor de behandeling heb je dus geen dure VRapparatuur of een computeraansluiting nodig. De app is toegankelijk, gemakkelijk schaalbaar en kosteneffectief.’ Het inzetten van VR-apps vult een gat in de markt, aldus Tara. ‘We kampen met enorme wachtlijsten in de ggz en heb10

ben een tekort aan therapeuten. Behandeling van specifieke fobieën wordt niet meer vergoed. Deze fobieën vergroten bij vrouwen de kans op andere angststoornissen of depressie.’ Therapeuten worden niet overbodig door de app. ‘Je zult altijd mensen houden die meer baat hebben bij een therapeut. Voor hen kan de app wel een mooie ondersteuning zijn. Ter motivering of als eerste stap als de angst nog te groot is om in de echte wereld te oefenen.’

NEPWERELD Is zo’n VR-exposure met een mobiele telefoon wel realistisch genoeg? Volgens Tara maakt dat eigenlijk niet zo uit. ‘Uit ons onderzoek blijkt dat ZeroPhobia even effectief is als duurdere VR-behan-

delingen voor specifieke fobieën. De ervaring dat je aanwezig bent in de VRomgeving is belangrijker dan hoe realistisch die omgeving is. Waarschijnlijk heeft dat te maken met de werking van onze hersenen. Het grootste deel van onze hersenen houdt zich bezig met visuele informatie. In een VR-omgeving, waarin die visuele input groot is, kunnen onze hersenen ons gemakkelijk misleiden. Je weet dat de wereld nep is.

En toch roept de diepte die je ziet angst op.’ Maar er is nog een andere plausibele verklaring. ‘Als je angstig bent, slaat het limbisch systeem aan. Die heeft een snellere verwerking dan de meer cognitieve systemen. De angst voel je dus voordat je bedenkt dat het niet echt is.’

(MK)

Wanneer telt een supervisorencursus mee voor nascholing?

Hierover blijkt onduidelijkheid te bestaan. Het zit zo.

• Voor je herregistratie als cognitief gedragstherapeut VGCt telt het volgen van een supervisorencursus niet mee.

Je krijgt hiervoor geen nascholingspunten. Wel geldt de supervisorencursus als vooropleidingseis voor het supervisorschap VGCt. De cursus telt ook niet mee voor de 30 nascholingspunten die je nodig hebt om supervisor te worden. Deze punten moet je apart halen.

• Voor je herregistratie als supervisor telt de supervisorencursus wel mee. In dit geval krijg je dus wel nascholingspunten voor het (opnieuw) volgen van de supervisorencursus. (ML)

Let op! Per 1 juli 2019 zijn er wijzigingen in het registratie- en accreditatiereglement cgt’ers en supervisoren en in het registratiereglement cgw’ers (zie artikel op deze pagina).

Ga naar vgct.nl/nb voor een link naar het overzicht met wijzigingen.

Hulp bij het zoeken Je wilt behandelen op basis van de meest recente wetenschappelijke literatuur. Maar hoe vind je makkelijk en snel relevante wetenschappelijke artikelen? En als je die hebt gevonden, hoe zorg je dan dat je toegang krijgt tot het volledige artikel? De VGCt helpt je met twee nieuwe screencasts. Dit zijn korte filmpjes waarin je stap voor stap uitleg krijgt over het (snel) vinden van wetenschappelijke artikelen.

De filmpjes staan op het YouTubekanaal van de VGCt bij de afspeellijst ‘Wetenschappelijke Vaardigheden’. (DdV)

De huidige herregistratie-eisen voor cgw’ers blijken praktisch en financieel nauwelijks haalbaar te zijn.

Supervisoren zijn moeilijk te vinden en de kosten zijn hoog.

Daarom heeft het bestuur besloten met ingang van 1 juli 2019 de eisen aan te passen en de voorwaarden voor herregistratie te wijzigen naar het behalen van 30 nascholingspunten.

De nieuwe eis geldt voor alle aanvragen voor herregistratie ingediend op of na 1 juli 2019

Je kunt deze punten behalen met: • het volgen van VGCt-geaccrediteerde vervolgcursussen of nascholingsactiviteiten • het geven of verzorgen van VGCtgeaccrediteerde nascholingsactiviteiten • het geven van een presentatie op cgt-gebied tijdens een wetenschappelijk congres of symposium (ter beoordeling van de accreditatiecommissie) • het ontvangen van supervisie (een supervisiesessie is een nascholingspunt) De combinatie nascholing en supervisie heeft de voorkeur.

De nieuwe herregistratie-eis geldt voor iedereen die zijn aanvraag voor herregistratie op of na 1 juli 2019 indient. (ML)

Registratie klinisch psychologen De VGCt wil graag meer klinisch psychologen aan de vereniging binden. Onlangs hebben we met elf klinisch psychologen (i.o.) een pilot gedaan om te onderzoeken welke kennis en vaardigheden zij hebben opgedaan en in hoeverre dit overlapt met het VGCt-traject. Op basis van de uitkomsten ontwikkelen we komende tijd een VGCt-registratietraject voor klinisch psychologen. Als je de opleiding klinisch psycholoog hebt afgerond, kun je hiervoor vanaf 1 juli 2019 in aanmerking komen.

Alle cgt’ers i.o. hebben hier inmiddels een mail over ontvangen. (DO) 11

Opleidingsnieuws •

Aanpassing herregistratie-eis cgw’ers

Nascholingspunten supervisorencursus

VGCt Zomeractie

AGENDA

De VGCt luidt deze zomer in met een leuke actie voor alle leden. Heb je weinig tijd, maar wil je wél graag je vak bijhouden? Dan is het volgen van een VGCt-webinar een eenvoudige en snelle manier van online nascholing. Tot en met 31 augustus 2019 kun je gratis een van de geselecteerde VGCt-webinars volgen. In de VGCt Zomeractie-mailing vind je meer informatie. (DO)

Beter worden in je vak 2019

Tot en met 31 augustus VGCt zomeractie Bekijk 6 webinars gratis

Factsheet rapie

gsthe ek en de tieve gedra happelijk onderzo te therapie rt het wetensc gsgerich (pcgt) integree en oplossin Positieve cgt e psychologie van de positiev kader. toepassingen therapeutisch cognitief gedrags te beschrijbinnen een e toekomst hun gewenst Het is een anders te denken, ang te boeken. cliënten uit en vooruitg Pcgt nodigt op sterke kanten op te merken mogelijk nadruk en e verschillen zoveel positiev kan worden ven, ing, met er gecreëerd chte benader kijkt naar wat oplossingscompetentiegeri leven. Pcgt e (functionele in iemands he van de synthes en wat werkt (reductionistisc paradigma e vanuit het a van de analyse werkt daarme waarbij de focus het paradigm en niet vanuit niet de ziekte, en model) gerichte mens centraal Pcgt zet de mreductie. medische model). dan symptoo verder gaat d. nden op welbevi ie cgt’ genoem ‘de vierde generat Pcgt wordt

Positieve cogni

17 tot 20 juli World congress of behavioural and cognitive therapies – Berlijn

?

Positieve cognit

ieve gedrag

e aan het medisch complementair om het starten gaat in pcgt model: het gedrag en van gewenst met of uitbreid en doelgericht t toekomstgerich hoopgevend

27 t/m 29 november VGCt najaarscongres – Veldhoven

Meer informatie en aanmelden: vgct.nl/agenda

kortdurend en praktisch gericht op t concreet resultaa licht en positief sfeer van toon en ch trans-diagnostis en transcultureel

Er zijn weer twee nieuwe factsheets verschenen: ‘Cognitieve gedragstherapie voor kinderen met een angststoornis’ en ‘Cognitieve gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis’. In de factsheets wordt kort en duidelijk uitgelegd wat de stoornis inhoudt, welke symptomen erbij horen en wat de eerste stappen van een cgtbehandeling zijn. Je kunt de factsheets gebruiken bij gesprekken met huisartsen en andere verwijzers of om je cliënten uitleg te geven. (ML) Downloaden via www.vgct.nl/factsheet

e feelings, g on positiv Gilbert: ance of buildin we focus on essential import captures the It changes what Positive CBT and behaviors. y, memories .” motives, imager people change work in helping and how we

Prof. dr. Paul

4 dagen in het najaar, start 30 augustus Vervolgcursus behandelen van chronische depressie met CBASP – Utrecht

stherapie is:

NIEUWE FACTSHEETS

ing de vergelijk Maastricht naar de Universiteit onderzoek van aan dat: Resultaten van cgt (tcgt) toonden traditionele drop-out van van pcgt met voor minder • pcgt zorgde len van en cliënten is in het behande eerst tcgt krijgen • pcgt effectief ieve stoornis • wanneer cliënten een depress grote effecten cliënten met nte behandit leidt tot daarna pcgt klinische significa meer pcgt • tcgt ve van bereikte dan (d=2.71) Positieve cognitie del-resultaten ek naar de effecten behandelresisten is • verder onderzo cliënten met gedragstherapie • pcgt door gewaardeerd nd pcgt nodig is hoger werd energiebespare te depressie ut ele cgt voor de therape tradition dan t) (minder burn-ou

Effectiviteit

Te veel e-mails?

Beheer zelf je maillijsten Ontvang je (te) veel e-mail? Vind je de inhoud niet altijd even relevant?

Of wil je over bepaalde onderwerpen meer of juist minder informatie ontvangen? Dat kan!

Via vgct.nl/ledenservice kun je zelf je e-mail beheren. Onder Mijn Interesses vink je jouw interessegebieden aan. Je ontvangt dan af en toe e-mails over deze onderwerpen.

Wil je dit niet meer, dan haal je het vinkje gewoon weg. Via Mijn Mailinglijsten beheer je de ontvangst van de tweewekelijkse e-mailnieuwsbrief Diginieuws en de Vacatureservice. We adviseren om in elk geval aangemeld te blijven voor Diginieuws. Via deze nieuwsbrief ontvang je belangrijk verenigingsnieuws. (IG)

12

Lees meer op vgct.nl/nb

Colofon Deze nieuwsbrief is een uitgave van de Vereniging voor Gedrags- en Cognitieve therapieën en verschijnt vier keer per jaar. Overname en vermenigvuldiging van artikelen is toegestaan met bronvermelding.

T 030 254 30 54 E info@vgct.nl W vgct.nl LinkedIn en Facebook: VGCt Twitter: @VGCtwit YouTube: VGCtube Instagram: vgct_insta Eindredactie: Mariëtte Lammers en Annet Reusink Aan dit nummer werkten mee: Arnold van Emmerik, Anja Greeven, Ingrid Grutters, Mieke Ketelaars, Marjon Kranenbarg, Saskia Mulder, Dalanda Ouchene, Dian de Vries