Inspiratie voor ouders van lichamelijk en/of verstandelijk beperkte kinderen
€ 6,95
BP
Mede mogelijk gemaakt door
KAMPEREN MET JE BEPERKTE KIND? In Dronten kan dat heel goed
MY BREATH MY MUSIC
Omdat iedereen van muziek houdt!
DOSSIER OVER KWIJLEN
Reguliere EN alternatieve behandelmethoden
AL KLAAR VOOR KONINGSDAG? Laat de oranjekoorts maar komen!
zeven, 2017
COVERMODEL Kristian
Deze stoere, vrolijke knul heet Kristian! Hij is 10 jaar en zit in groep 6 van de mytylschool. Kristian is lichamelijk beperkt door cerebrale parese (hersenbeschadiging bij de geboorte door zuurstoftekort) waardoor hij onder andere niet kan lopen. Communiceren kan hij als de beste via zijn spraakcomputer die door Kristian via zijn Adremo hoofdsteun wordt bediend. Hiermee kan hij ook zijn grootste hobby’s uitoefenen: computeren, filmpjes kijken, spelletjes spelen enzovoort. Door te e-mailen onderhoudt hij contact met familie en vrienden, hoe leuk is dat! Ook logeren bij opa en oma vindt hij fijn en later wordt hij, volgens eigen zeggen, ‘leraar’. Waarschijnlijk is het daarom dat hij schooltje spelen met zijn zusje Lisenka ‘super cool’ vindt.
De kleding van Kristian is gesponsord door: Voorwinden Modemall in ’s-Gravendeel
MODEMALL
VEINE
2
COLOFON
VAN DE REDACTIE
UITGEVER Stichting Veine HOOFDREDACTIE Renée Ruisch EINDREDACTIE Frieda Zebrowski ART DIRECTION ConQuest communication. creation. FOTOGRAFIE COVER Emile Peters REDACTIE Marianne Zwanenburg WEBMASTER EN DESIGN Stephan van Rijt, Talk Today DRUKKERIJ Van de Water, Schiedam VERZENDING BGS Schiedam
PUNT VAN RENÉE
COLUMNISTEN Sandra Titulaer (revalidatiearts), Sylvie Suijkerbuijk (therapeut computer en handicap), Eva Vernet (ergotherapeut), Nicole Kien (advocaat), Chris (moeder), Arie van Tienhoven (ondernemer), Anne van Zwieten (moeder), Martin Meeuwissen (expert houdingsmanagement) ABONNEMENTEN abonnee@veine.nl ADVERTENTIES advertentie@veine.nl ADRES Palladiostraat 35, 3066 AH Rotterdam BANKREKENINGNUMMER
IK HEB ‘M IN ÉÉN ADEM UITGELEZEN. HET BOEK ‘NUJEEN’ OVER EEN LICHAMELIJK BEPERKT MEISJE UIT ALEPPO, DAT MET HAAR ROLSTOEL IN EEN RUBBERBOOTJE NAAR GRIEKENLAND VLUCHT. EEN AANGRIJPEND VERHAAL. Nujeen, die op de vijfde etage
van. Bij het lezen van dit boek besef
woonde, zonder lift en toen ook nog
je maar weer eens dat het fijn is
zonder rolstoel. Haar wereld beperkte
dat in Nederland kinderen met een
zich tot haar familie, de televisie
beperking ook kansen krijgen.
NL66 INGB 0006 799 696
Copyright © 2017 Stichting Veine Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Het is niet toegestaan Veine zonder schriftelijke goedkeuring op te nemen in een leesportefeuille. Veine is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave en niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave. Veine behoudt zich het recht voor ingezonden materiaal zonder kennisgeving vooraf geheel of gedeeltelijk te publiceren. Over uitslagen
en het balkon van de flat. Haar lievelingsplek, omdat ze dan kon kijken
Over kansen kun je in deze voorjaars-
naar het leven buiten en de toen nog
Veine van alles lezen. Interessant
prachtige, statige huizen en pleinen
is onder andere het artikel over
in de stad. Wij mopperen wel eens
sensorische informatieverwerking;
op gemeente en zorgverzekeraars,
hoe kun je jouw kind helpen bij het
maar de hulpmiddelen die we
verwerken van prikkels? Zelf vond
voor onze kinderen nodig hebben,
ik het dossier over kwijlen heel
krijgen we uiteindelijk wel. En
leerzaam. Ik kende de reguliere
gelukkig hebben we als ouders
oplossingen, maar ik had er geen idee
de mogelijkheid om onze kinderen
van dat er nog veel meer methoden
voor één of meerdere dagen naar
zijn om kwijlen te verminderen. Ik ben
school of een kinderdagcentrum te
er meteen mee aan de slag gegaan
brengen. De ontmoeting met anderen,
thuis. Misschien is het ook iets voor
de uitdagingen die ze aangeboden
jou? •
van prijsvragen en/of speciale acties kan niet worden gecorrespondeerd.
krijgen, daar groeien onze kinderen
3
ADVERTENTIE
NEEM NU EEN ABONNEMENT OP VEINE ONTVANG VOOR € 25 PER JAAR IEDER KWARTAAL VEINE THUIS ÉN VERWEN JEZELF MET EEN SHOEBY FASHION ARRANGEMENT T.W.V. € 29,95. SHOEBY FASHION ARRANGEMENT • Een exclusieve shopervaring & verwendag in Den Haag Centrum voor 1 persoon**. Of shop je liever bij Shoeby bij jou in de buurt? Je ontvangt ook een bon voor een VIPavond voor jou met jouw vrienden en of familie. De hele winkel voor jullie alleen. • Een VIPontvangst met bubbles & bites. • Een heerlijke lunch of high tea (meerprijs high tea is € 9,95). • Stylingadvies van je eigen Shoeby stylist: jouw personal shopper. • Make-up en hairstyling, matchend bij je kleding. • 20% korting* op een nieuwe outfit.
* De korting is geldig op de originele prijs van de artikelen uit de hele collectie van Shoeby Den Haag Centrum. ** Het Fashion Arrangement is voor 1 persoon en tegen betaling uit te breiden voor meerdere personen. Te boeken van maandag t/m zondag m.u.v. feestdagen.
VEINE
4 Deze aanbieding is geldig tot 1 september 2017 of zolang de voorraad strekt. Abonnementen gelden tot wederopzegging (prijswijzigingen voorbehouden).
GA VOOR MEER INFORMATIE NAAR ONZE WEBSITE WWW.VEINE.NL
INHOUD
6
46
6
34
15
36
THERAPIE HOREN, ZIEN EN VERWERKEN
64
ORANJE BOVEN KONINGSDAG 2017
60
DOSSIER KWIJLEN
WILD LIFE BIJ DE BEESTEN AF
45
64
OOKLEUKS
COLUMN OP MAAT TILLEN
21
46
70
50
73
53
74
COLUMN HOUDINGSMANAGEMENT
16
OOKCIJFERS OVER KWIJLEN
23
COLUMN #ONTROERING
24
SPORT ÉÉN GROOT SPORTFEEST
30
(P)APPTALK GEK
33
COLUMN HOOFDSTEUN, HOOFDZAAK OF BIJZAAK?
VEINE STEUNT MY BREATH MY MUSIC
ANNA MAAKT ER WAT VAN ROLSTOELTAS
COLUMN GROOVTUBE
55
WAT VIND JIJ VAN VEINE?
56
MOOIE MENSEN CISCA VAN SLOTEN
VAKANTIE KAMPEREN, NATUURLIJK KAN DAT!
COLUMN VAN ANNE DANSEN
SOMS KRIJG IK HET GEWOON NIET VOOR ELKAAR… (ZUCHT)
DOSSIER STATAFELS
83
LEUK AAN MIJN KIND
85
COLUMN SAMEN MET OUDERS ZOEKEN NAAR OPLOSSINGEN
5
THERAPIE
TEKST: RENÉE RUISCH | FOTOGRAFIE: BIJZONDER FOTOGRAFIE
HOREN, ZIEN EN VERWERKEN IN AMSTERDAM ZIJN WE UITGENODIGD BIJ GERARD AYODEJI EN MARIEKE TIJS. HUN DOCHTER SANNE IS EEN PRACHTIG, MEERVOUDIG BEPERKT MEISJE VAN ZES JAAR. GERARD SCHREEF ONS EEN ENTHOUSIASTE MAIL OVER DE SI-THERAPIE DIE SANNE KRIJGT. “HET DUURDE EEN PAAR JAAR VOORDAT WIJ KENNISMAAKTEN MET HET BEGRIP SENSORISCHE INFORMATIEVERWERKING. DIRECT VIEL ALLES OP ZIJN PLAATS; WAAROM DE LOGOPEDIE EN FYSIOTHERAPIE WEINIG LEKEN TE HELPEN EN GEEN INGANG BIJ ONZE DOCHTER WISTEN TE VINDEN”, SCHRIJFT GERARD. NATUURLIJK ZIJN WIJ NIEUWSGIERIG EN DUS GAAN WE BIJ DIT MOOIE GEZIN LANGS.
Midden in Amsterdam bezoeken we Sanne die op het moment dat we arriveren volop bezig is met therapeut Miranda Zwijgers. Miranda, van huis uit ergotherapeut, werkt voor Visio*. Zij heeft verschillende cursussen gevolgd op het gebied van SI, zowel in Nederland als in de
VEINE
6
VS bij Lucy Jane Miller, een volgeling van Jean Ayres, de bedenker van SI. >
THERAPIE
7 *Koninklijke Visio biedt informatie en advies, maar ook verschillende vormen van onderzoek, begeleiding, revalidatie, onderwijs en wonen. Deze diensten zijn er voor mensen die slechtziend of blind zijn, ook als zij daarnaast een verstandelijke, lichamelijke of andere zintuiglijke beperking hebben.Â
THERAPIE
Als ik vraag wat sensorische
informatieverwerking waardoor zij niet
informatieverwerking is, legt Miranda
geholpen kon worden.”
uit hoe al je zintuigen alle prikkels uit je omgeving verwerken. De prikkels
HOE BEPAALT MIRANDA DE
worden door je hersenen ontvangen
BEHANDELWIJZE VOOR EEN KIND?
en omgezet naar gedrag. Dit kan
Miranda start als zij binnenkomt bij
adequaat gedrag zijn waarbij de prikkels
een gezin altijd met een analyse. Heel
gefilterd worden. Een voorbeeld is dat
vaak wordt zij ingeschakeld door een
je een binnenkomend sms-geluidje
andere hulpverlener, bijvoorbeeld door
kunt waarnemen maar dit tegelijkertijd
een groepsbegeleider of een arts. Zij
kunt negeren. Het kan ook leiden tot
neemt dan eerst contact op met de
inadequaat gedrag. Bij een kind (met
ouders, dit kan per mail of telefonisch.
beperkingen) kan het gevolg gillen
Zij probeert dan de ouders vóór het
of schreeuwen zijn. Dit is voor het
eerste persoonlijke contact al een
betreffende kind weliswaar zijn of haar
vragenlijst te laten invullen; Sensory
manier van verwerking, maar in de
Profile-NL. De Sensory Profile-NL (SP-
verzorging geeft dit vaak problemen.
NL) is gebaseerd op kinderen zonder
Ook kan het de verdere ontwikkeling
beperking, dus Miranda neemt deze
van het kind in de weg staan.
niet klakkeloos over. Het is bovendien een momentopname. Ook weet je niet
Gerard legt uit dat de fysiotherapeut
of ouders de vragen goed hebben
niet verder kwam met Sanne omdat ze
begrepen.
geen druk verdroeg op haar voeten.
VEINE
8
“Tijdens dolfijntherapie in Curaçao
Miranda is zich er dus wel heel bewust
kwamen wij erachter dat dit het
van dat, ook al heeft zij de uitslag van
probleem was. Ook het eten van Sanne
de SP-NL, het heel belangrijk is dat
was jaren een ‘gevecht’ ondanks dat er
zij het kind zelf ziet om een compleet
een logopedist was ingeschakeld om
beeld te kunnen vormen. De uitslag
te helpen. Deze logopedist wist op een
van de SP-NL geeft echter wel
bepaald moment niet meer op welke
een richtlijn. Daarnaast doet zij een
manier te helpen; de gereedschapskist
dossieronderzoek. Wat heeft het kind
was als het ware volledig leeg zonder
precies en wat is er in het verleden
resultaat geboekt te hebben. Sanne
allemaal al gebeurd? Wat zijn de
leefde alleen nog op drinkvoeding.
bevindingen hiervan? Miranda: “Idealiter
Later bleek dus dat Sanne een groot
probeer ik vier keer te observeren in
probleem had met sensorische
verschillende situaties, daarna heb ik >
THERAPIE
WAT IS SI? Ouders die het begrip SI horen, denken vaak aan het gebruik van scheerschuim en bakken vol bonen en rijst waarin kinderen met hun handen spelen. Tactiele spelletjes die vaak op KDC’s worden gedaan. Het is voor veel ouders niet helemaal duidelijk waarom hiermee gewerkt wordt. Miranda Zwijgers (SI-therapeut) vertelt dat SI inderdaad een sensopathisch spel is waarbij de zintuigen worden gestimuleerd. Soms wordt er teveel standaard naar de macaroni en het scheerschuim gegrepen zonder dat er gekeken wordt naar de opbouw van prikkels en wat je ermee wil bereiken.
Sensorische informatieverwerking betekent eigenlijk niet meer dan ‘zintuiglijk’: horen, proeven, ruiken, voelen, zien. Bij sommige kinderen werken de zintuigen niet goed samen, het filtermechanisme werkt niet goed. Of er worden te weinig prikkels doorgelaten, waardoor de hersenen te weinig informatie krijgen om een leerproces te ondergaan. Of er worden teveel prikkels doorgelaten, waardoor personen overprikkeld raken en de hersenen om die reden geen leerproces kunnen ondergaan. Ze hebben dan sensorische informatieverwerkingsproblemen. Dat uit zich in hun gedrag. Ze zijn bijvoorbeeld heel onhandig of worden snel boos. Maar het kan hun gedrag ook op heel andere manieren beïnvloeden. Sommige kinderen zijn angstig, huilen snel en zijn snel overprikkeld. De zintuigingangen zijn gehoor, tast, ruiken, kijken en proeven. Daarnaast zijn er minder bekende zintuigen zoals evenwicht, beweging (je vestibulaire zintuig) en het spier- en gewrichtsgevoel, het zogenaamde proprioceptieve zintuig. Ook is er nog het interoceptieve zintuig, dat wil zeggen alle prikkels, gegeven vanuit je eigen lichaam, vanuit je eigen organen. (red. www.nssi.nl voor verdere uitleg van de begrippen).
9
THERAPIE
een redelijk beeld van het probleem.” Dit ‘beeld’ vormt het
masseren we. Uiteindelijk vindt Sanne het zelfs een soort van
uitgangspunt van waaruit Miranda aan de slag gaat.
grappig, want ze gaat giechelen als de handelingen worden uitgevoerd.”
Bij de een is diepe druk wenselijk en bij de ander een
VEINE
10
borstelaanraking (red. het borstelen van het hele, liefst
Bij Sanne is met de extremiteiten (armen en benen)
blote lijf met een speciale borstel, formaat nagelborstel, is
begonnen en langzaam toegewerkt naar het centrum (haar
ook een onderdeel van SI-therapie). Bij Sanne is het zo dat
mond) zodat er in elk geval rust in haar lijfje was. Door deze
het al zoveel spanning zou oproepen om haar kleding uit
druk te voelen, ondervindt Sanne een ontspanning in haar
te trekken dat ‘borstelen’ niet zou leiden tot het gewenste
lichaam. Miranda geeft als voorbeeld dat veel mensen dit
resultaat. Daarom is in haar geval gekozen om met massage
hebben: zelfs als het zomers bloedheet is, willen veel mensen
en diepe druk te werken. Miranda gaat het hele lichaam langs
tóch een laken over zich hebben, alleen maar omdat dit een
met deze aanrakingen. “Door steeds dezelfde handelingen
ontspannen gevoel geeft zodat zij zich dan prettiger voelen
te herhalen, laten we Sanne wennen aan het idee dat zij
en rustiger kunnen slapen.
aangeraakt wordt. Het helpt haar om hardop te tellen terwijl
Daar waar Miranda zich in het verleden wel eens afvroeg
we haar voeten, kuiten enzovoort stevig aanraken. Daarna
of haar therapie bijdroeg aan een betere prikkelverwerking,
THERAPIE
Bij SI gaat het over filteren en daarna verwerken van waarnemingen die we doen. Een SI-storing kan twee redenen hebben: 1 De filter laat te weinig door, waardoor iemand veel dingen niet bewust waarneemt. 2 De filter laat teveel door en je ervaart zo veel waarnemingen tegelijk, dat je er niets meer mee kunt. Vergelijk het met studeren met veel kletsende mensen om je heen terwijl je sokken kriebelen en je honger hebt.
Daar komt nog eens bij dat de filter ook kan schommelen gedurende de dag. Het ene moment laat de filter te veel prikkels door, het andere moment kan het te weinig prikkels doorlaten.
brengt zij dat nu in kaart door GAS*
* G AS staat voor Goal Attainment Scaling;
scores bij te houden. Zo kan ze goed
een methodische manier van werken. Zo
zien wat de vorderingen zijn. “En op
staat de ontwikkeling van persoonlijke
die manier kan ik ook vooraf gestelde
en zorgplannen voor mensen met
doelen nastreven met de kinderen en
een verstandelijke beperking vooral
hun ouders.“
in het teken van het uitwerken van een activiteitenplan. Dit bestaat uit
Miranda filmt heel graag een SI-sessie
een meetbare opzet van een aantal
omdat zij dan later nog eens alles kan
hoofddoelen en subdoelen of concretere
terugzien, ook dingen die haar in eerste
werkdoelen (www.methodieken.nl).
instantie niet opgevallen waren. Heel vaak zijn het de details die er juist toe doen. >
11
THERAPIE
HOE OUD MOET EEN KIND ZIJN OM MET
om prikkels goed te kunnen verwerken. Zijn er echter nog
SI-THERAPIE TE BEGINNEN?
meer doelen waarvoor SI-therapie heel goed zou kunnen
Miranda geeft aan dat SI-therapie zowel bij kinderen als bij
worden ingezet? “Eigenlijk heeft alles wat je gedurende
volwassenen zinvol is, maar de hersenen het meest plastisch
een dag doet, te maken met prikkelverwerking. Bij
zijn tot een leeftijd van rond de acht jaar. Gedurende het
verzorgingsmomenten is het heel belangrijk, maar ook bij eten
hele leven worden nieuwe ‘banen’ aangemaakt doordat je
speelt het een grote rol. De structuur, smaak en temperatuur
bijvoorbeeld beweegt en sport. Daardoor worden allerlei
zijn hierbij bijvoorbeeld heel belangrijk. Samenvattend zou
nieuwe bewegingsprogramma’s in het hoofd aangemaakt.
je dus kunnen zeggen dat SI-therapie eigenlijk altijd in te
Denk bijvoorbeeld aan kitesurfen of skeeleren, aan deze
zetten valt bij elke prikkel waar een probleem bij is. Miranda
sporten wordt vaak op latere leeftijd begonnen. Bij kinderen
merkt dat veel mensen ietwat allergisch reageren op het
kost SI-therapie wel minder tijd dan bij volwassenen, maar
woord SI. Zelf spreekt ze vaak over het inzetten van sterke
van tevoren kan nooit worden bepaald wat er bereikt kan
zintuigingangen van een kind die gebruikt kunnen worden om
worden, simpelweg omdat we nog steeds niet in de hersenen
bepaalde doelstellingen te behalen voor dat kind.
kunnen kijken en kunnen achterhalen wat de mogelijkheden van een individu zijn. Een MRI geeft hierover ook geen
Op de vraag of je er eigenlijk ook kwaad mee kunt aanrichten,
duidelijke informatie.
legt Miranda uit dat je wel degelijk alert moet zijn. “Zo denk ik dat Sanne op het KDC waar ze zat teveel prikkels
VEINE
12
PRIKKELVERWERKING EN VERDER
heeft gekregen. Ik heb in het verleden een jongetje gezien
Het is dus in de eerste plaats voor kinderen heel belangrijk
dat telkens moest overgeven bij het zien van een bus
THERAPIE
scheerschuim. Het blijft een zoektocht, maar één ding is
en op welke kinderen hij of zij zich richt. Idee is wel dit op
zeker; het kost altijd meer tijd om een negatieve reactie af te
de site erbij te gaan vermelden zodat een ouder weet of de
leren dan iets positiefs aan te leren!” Binnen de SI-therapie
therapeut geschikt is voor de problemen waarmee het kind
zijn er ruimtes met tal van hulpmiddelen maar eigenlijk kun
kampt.
je met een beetje creativiteit al heel veel met alles wat je gewoon thuis hebt. Een zitzak, kussens, een iPad of een
VERGOEDING
speeltje dat geluid maakt zijn hiervan al voorbeelden. Een
Miranda is drie keer in de week aan de slag gegaan met
(aangepaste) schommel is prachtig maar door het kind op
Sanne. Door het telkens herhalen is er veel te bereiken en
schoot te nemen en te hobbelen kom je ook al heel ver. Dat
deze bezoekfrequentie is dan ook bijna een voorwaarde,
laatste heeft bovendien als voordeel dat ook de zithouding
tenzij het thuissysteem veel kan bijdragen. Het is echter wel
gelijk wordt verbeterd. Tegelijkertijd voelt Miranda hoeveel
een praktisch probleem, want de zorgverzekeraar gaat hierin
steun het kind nodig heeft zodat de spierkracht gelijk kan
niet mee. Een ingang wordt hiervoor geboden via Visio.
worden beoordeeld.
Sanne bijvoorbeeld valt onder het ‘zwaardere zorgprofiel’. Voor personen die hieronder vallen is meer zorg beschikbaar,
HOE VIND JE EEN GOEDE THERAPEUT?
alhoewel dit voor de toekomst zomaar anders kan zijn.
Op de website www.nssi.nl staan therapeuten vermeld
Aanvragen hiervoor lopen via het zorgkantoor en komen
die de SI-methode ondersteunen. Toch blijkt dat het in de
vervolgens bij de zorgverzekeraar terecht, die het advies van
praktijk niet altijd duidelijk is op welke wijze een therapeut de
deze kantoren opvolgt. •
SI-methode integreert in zijn specifieke behandelmethode
13
ADVERTENTIE
VEINE
14
COLUMN M
ar
t in
en t
MIJN INTERESSE IN HOUDINGSMANAGEMENT Me
eu
w is
s en -
E x per t houd
ings
n ma
ag
em
MIJN INTERESSE VOOR HOUDINGSMANAGEMENT IS GEWEKT EN GEGROEID DANKZIJ EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP. EEN VRIENDSCHAP DIE ONTSTOND DOORDAT IK JOOST NAUTA MEERDERE KEREN BEZOCHT OM EEN TILPROBLEEM OP TE LOSSEN. Het tilprobleem van Joost was door de ernstige
vaak door bewegingsarmoede, anderzijds omdat de spier aan
vergroeiingen en contracturen een behoorlijke uitdaging.
de ene kant van het gewricht harder trekt dan de spier aan de
Omdat er veel besproken moest worden, ontstond er een
andere kant van dat gewricht. Of anders gezegd, de spier aan
onderlinge band. Tijdens een van mijn bezoekjes kwam de
de ene kant van het gewricht is korter geworden en de spier
opleiding die Joost volgde, tot maatschappelijk werker, ter
aan de andere kant van het gewricht is langer geworden. Bij
sprake. Dat verbaasde mij, hij was volledig verlamd en kon
ontspanning is er rust aan beide zijden van het gewricht.
niet meer dan twee vingers bewegen. Sterker nog, hij had
Het lichaam wordt gevormd door invloed van de zwaarte
zelf 24/7 verzorging nodig. Maar juist door zijn ernstige
kracht. De tijdsduur, de houding, de spierspanning en de
handicap, die hij al vanaf zijn geboorte had, en door zijn
mate van ontspanning van het lichaam spelen hierbij een
behoefte aan permanente verzorging, kon Joost heel goed
grote rol.
de geschiktheid van zorgverleners in bepaalde situaties inschatten. Inmiddels heeft Joost Nauta van zijn ernstige
Dus hoe langer iemand in één houding zit of ligt, hoe meer hij
handicap een heel sterk punt gemaakt. Hij runt zelf zijn eigen
of zij vervormt door die houding. Het proces van vervorming
landelijke thuiszorgorganisatie.
gaat het snelst in de remslaap en de diepslaap omdat in die fases van de slaapcyclus de spieren de minste spierspanning
En ik? Ik ging op zoek naar de vergroeiingen van Joost.
hebben. Daardoor heeft de zwaartekracht juist op die
Waardoor ontstaan niet-aangeboren vergroeiingen nou
momenten de grootste invloed op het lichaam. Belangrijk is
eigenlijk? Wat is er allemaal bekend en wat beïnvloedt het
dat als iemand tijdens het slapen zichzelf niet meer draait, hij
bot- en spierstelsel van een mens? Bij spieren ligt dat voor
of zij wordt geholpen en ondersteund om in symmetrische
de hand, deze ontwikkelen zich al naar gelang ze bewegen.
houdingen te liggen. Het liefst drie verschillende houdingen
Als beweging niet mogelijk is, blijft spierontwikkeling achter.
per nacht. Dat draaien is niet alleen van belang om
Maar op deze manier kan niet zomaar een contractuur van
vergroeiingen zoals bijvoorbeeld scoliose te voorkomen,
armen of benen ontstaan. Waarom krijgen sommigen wel
maar ook omdat de borstkas anders kan vervormen met alle
contracturen en anderen niet? Eigenlijk is dat gemakkelijk te
gevolgen van dien. Hierover vertel ik graag in mijn volgende
verklaren en te begrijpen. Contracturen ontstaan enerzijds
column. •
15
OOKLEUK EMOJI’S DIE BIJ JOU PASSEN
Er zijn voor appende kinderen met een beperking nu ook eigen emoji´s:
VEINE
16
EMOJABILITY. Een ziekenhuis in Minnesota (Amerika) ontwikkelde de app zodat jongeren met een beperking veel beter kunnen verwijzen naar hun eigen leefomgeving. | Gratis te downloaden via: supportmagazine.nl/emojis-kinderen-handicap-nieuwe-app/
De VETSAK® ZITZAKKEN uit Kaapstad (Zuid-Afrika) zijn uniek. Juist voor kinderen met een beperking is een zak die zich om je lijf vormt een veilige en comfortabele ervaring (zie ons artikel over SI). En als-ie dan zo zacht is als deze… dan wil je nooit meer ergens anders zitten. Alle ZITZAKKEN van vetsak® zijn er in twee maten (600 en 1000 liter) en in vier verschillende stoffen. | Prijs vanaf € 429,00 | ikwilzitzakken.nl
OOKLEUK OM IN WEG TE ZAKKEN
17
OOKLEUK EEN BEKER DIE NIET OMVALT
Een kleine REISBEKER die niet omvalt, wie wil dat niet. Hoe dat kan? Dankzij de Smartgrip technologie valt deze MIGHTY MUG niet om, maar pak je hem wel eenvoudig op. De smartgrip is zo goed dat je de beker zelfs aan de muur kan laten hangen… voor wie daar behoefte aan
VEINE
18
heeft. Lekdicht door middel van de silicone afsluiting, dubbelwandig, houdt drank drie uur warm of acht uur koel. Prijs € 17,95 | webshop-gouda.nl
MODDERPAKKING Deze WARMTEPAKKING is gevuld met natuurlijke heilmoor; een helende substantie die wordt verkregen uit modder. Gemakkelijk te verwarmen, bijvoorbeeld in de magnetron. De pakking is meteen prettig zwaar en neemt zeer goed de vorm van je lichaam aan. Prijs € 21,95 | premed.nl
OOKLEUK OM TE ONTSPANNEN
19
OOKLEUK OM LEKKER TE KUNNEN DRAAIEN
Dit speciale GLIJLAKEN heeft een zijdeachtige en gladde kern. Daardoor kun je een kind of volwassene met een beperking makkelijk draaien bij de verzorging. Overigens is wel aan de veiligheid gedacht. Aan de randen van het laken zit juist antiglij materiaal zodat uit bed rollen wordt voorkomen. | Prijs vanaf ₏ 49,95 | Diverse zorgleveranciers zoals Vegro en Medipoint, meer informatie via handicare.com.
VEINE
20
OOKCIJFERS OVER KWIJLEN
Betekenis ‘kwijlen’ (volgens Van Dale woordenboek)
SPEEKSEL IS BELANGRIJK VOOR EETGENOEGEN. IETS WAT JE SPEEKSEL NIET KAN ONTBINDEN, HEEFT NAMELIJK GEEN SMAAK.
kwij·len (kwijlde, heeft gekwijld) 1 speeksel uit de mond laten lopen 2 zeuren
STEEK JE TONG NIET UIT ALS JE JE IDENTITEIT WIL VERBERGEN. NET ALS VINGERAFDRUKKEN, HEEFT IEDEREEN EEN UNIEKE TONGAFDRUK!
DAGELIJKS PRODUCEER JE ONGEVEER EEN TOT
1,5 LITER
SPEEKSEL. IN RUST IS ONGEVEER 0,25 TOT 0,5 MILLILITER SPEEKSEL PER MINUUT NORMAAL. BIJ KAUWEN, PROEVEN EN PRATEN HEB JE ZO’N DRIE TOT VIER KEER MEER SPEEKSEL IN DE MOND DAN WANNEER JE NIETS DOET.
TIJDENS ZIJN LEVEN PRODUCEERT DE GEMIDDELDE PERSOON ONGEVEER 25.000 LITER SPEEKSEL – GENOEG OM 2 ZWEMBADEN TE VULLEN!
MAAR LIEFST VAN SPEEKSEL BESTAAT UIT WATER EN 3% UIT ANDERE BESTANDDELEN WAARONDER VEEL VERSCHILLENDE EIWITTEN.
SPEEKSEL WORDT GEVORMD DOOR DRIE GROTE SPEEKSELKLIEREN: DE OORSPEEKSELKLIER EN TWEE MONDBODEMSPEEKSELKLIEREN. DAARNAAST HEB JE IN DE MOND OOK NOG ALLERLEI KLEINE SPEEKSELKLIERTJES, ONDER ANDERE OP JE TONG, ONDERLIP EN GEHEMELTE.
21
COMFORT LIGSYSTEEM TEGEN VERVORMING VAN BORSTKAS EN RUG/BEKKEN INNOCARE IS EEN INNOVATIEVE ONDERNEMING, GESPECIALISEERD IN HOUDINGSMANAGEMENT. WIJ ONTWIKKELEN EN LEVEREN PRODUCTEN DIE BIJDRAGEN AAN EEN GOEDE LICHAAMSHOUDING. VOORAL VOOR DIEGENEN DIE NIET IN STAAT ZIJN ZELFSTANDIG GOED TE LIGGEN OF TE ZITTEN. ADVERTORIAL
Een asymmetrische houding ontstaat door de invloed van de zwaartekracht op het lichaam, vooral tijdens de slaap. In het bijzonder in dat deel van de slaap waarin de tonus (spierspanning) het laagst is; in de remslaap en in de diepslaap. In deze fasen vervormt het lichaam het snelst. Met het Comfort Ligsysteem is het mogelijk om in iedere houding te ondersteunen. Met de steuntjes die je op maat kunt plaatsen, kun je in rugligging voorkomen dat de borstkas verder afvlakt of voorkomen in zijligging dat de borstkas steeds hoger wordt. Als de borstkas al erg vervormd is, kunnen de steunen verbetering bewerkstelligen. Dat kan zowel bij de borstkas als bij een kromming bij het bekken of in de rug (scoliose).
Innocare BV, Leemansweg 80, 6827 BX Arnhem Telefoon 026- 388 3598 www.innocare.nl
VEINE
22
RUBRIEK
COLUMN #ONTROERING #CONFRONTATIE
Chr is - m
oed
er
TIJDENS DE LAATSTE KERSTVIERING WERDEN DE OUDERS EN KINDEREN VAN HET KDC VAN MIJN DERTIENJARIGE DOCHTER, GETRAKTEERD OP EEN OPTREDEN VAN ACHT MUSICALMEIDEN DIE UITBUNDIG ZONGEN EN DANSTEN. EEN FEESTJE, IK KAN NIET ANDERS ZEGGEN. De meiden probeerden echt contact
allemaal zo meegeleefd. En toen kwam
zullen het nooit meer vergeten”. Ik
te maken met hun gehandicapte
het nieuws. Ze bleek ernstig beperkt,
knikte en dacht: “Tja, die tijd uit mijn
leeftijdsgenootjes. Sommigen bewogen
zou nooit kunnen lopen, praten,
leven is er veel langs mij heen gegaan.
in hun rolstoel op de muziek mee. Het
zelfstandig eten... Men dacht eigenlijk
We konden er simpelweg niets bij
mooiste moment volgde toen één van
aan een kasplantje.” Dit verhaal kende
hebben”.
de meisjes een arm om mijn dochter
ik natuurlijk maar al te goed. Als klap
sloeg en zei “Ik ken jou wel, hoor.
op de vuurpijl kregen we van die jonge
Even keek ik naar de meisjes. Het
Wij hebben samen op babymassage
neuroloog (ik kan ‘m nog zo uittekenen)
vrolijke grietje met de twee vlechten die
gezeten.” Ik was verbaasd en zei haar
ook nog te horen dat ons kindje
nu samen met mijn dochter lol maakte.
dat ze dat natuurlijk van haar moeder
niet lang zou leven. Hoe vaak heb ik
Even dacht ik dat het ook andersom
had gehoord die al snel aansloot en
haar in mijn dromen, of beter gezegd
had kunnen zijn. Best confronterend
haar aanvulde: “Ken je mij nog?”.
nachtmerries, niet begraven? Vaak, dat
om zo’n leeftijdsgenootje te zien, bij
weet ik wel.
wie alles ‘normaal’ is. Al snel verdwijnt die gedachte en maakt plaats voor
Ze konden hemel en aarde bewegen maar deze mevrouw had ik nog nooit
Dat het leven anders zou lopen, wisten
een grote glimlach. Ze poseren samen
in mijn leven gezien. Sterker nog, ik
we toen nog niet. Dat ik in dertien jaar
voor de fotograaf. Ook mijn meisje
kon mij slechts vaag herinneren dat ik
zoveel zou leren, daar had ik geen idee
kijkt lachend in de camera. Dit is
überhaupt babymassage had gedaan.
van. De vreemde moeder sprak verder:
blijkbaar waarom kerst, kerst is. Ik ben
Maar waar en met wie, ik wist het niet
“Misschien niet zo gek dat je het
ontroerd… wat een mooie meiden. •
meer. De vreemde moeder vervolgde:
allemaal niet meer weet, je had wel wat
“Je was toen al zo open. We hebben
anders aan je hoofd. Wij daarentegen
23
SPORT
VEINE
24
SPORT
TEKST: RENÉE RUISCH | FOTOGRAFIE: MATHILDE DU SOL
ÉÉN GROOT SPORTFEEST ZONDAG 19 FEBRUARI JONGSTLEDEN WAS HET GEZELLIG DRUK OP DE SPORTBOULEVARD IN DORDRECHT. HET WAS ALWEER VOOR DE TWEEDE KEER DAT DE GIATHLON, EEN SPORTIEF WERVINGSEVENEMENT, WERD GEORGANISEERD DOOR HET FONDS GEHANDICAPTENSPORT. WAT MIJ METEEN OPVIEL WAS DE HEERLIJKE SFEER. IEDEREEN BEGROETTE ELKAAR, VALIDE EN MINDERVALIDE SPORTERS TROKKEN HAND IN HAND MET ELKAAR OP. DIVERSE BEKENDE NEDERLANDSE SPORTTALENTEN ZOALS BIBIAN MENTEL, JETZE PLAT, ARNOLD VANDERLYDE, CARL VERHEIJEN EN JISKE GRIFFIOEN WAREN AANWEZIG OM DE DEELNEMERS AAN TE MOEDIGEN. OOK AMBASSADEUR FLOORTJE DESSING WAS EVEN ‘THUIS’ OM DE SPORTERS AAN TE MOEDIGEN. HET WAS OVERDUIDELIJK DAT ALLE AANWEZIGEN HET FONDS EEN WARM HART TOEDRAGEN. >
25
SPORT
VEINE
26
Oud-bokser Arnold Vanderlyde verzorgde de warming-
EEN SPORTIEF WERVINGSEVENEMENT
up voor alle deelnemers. Met een stevige beat werden
De Giathlon 2017 leverde ruim 44.000 euro op. Fonds
alle spieren opgerekt en werden, hoe kan het anders,
Gehandicaptensport besteedt dit bedrag aan top-
boksbewegingen gebruikt om de armen warm te krijgen.
en breedtesportinitiatieven die tot doel hebben de
Toen iedereen het gevoel had dat er voldoende rek- en
sportparticipatie van mensen met een handicap te vergroten,
strekoefeningen waren gedaan, was het tijd om naar het
zodat iedereen dichtbij huis kan sporten.
zwembad te gaan. De deelnemers kleedden zich om terwijl het publiek zich naar de tribunes begaf. Toen de starttoeter
Hoe werkt zo’n Giathlon? Het is feitelijk een indoor triathlon
afging, was de tweede editie van de Giathlon officieel
waarbij deelnemers zwemmend, fietsend en lopend geld
begonnen.
ophalen voor sporters met een handicap. Degenen die zich
SPORT
inschrijven zijn enerzijds valide sporters die het werk van het Fonds belangrijk vinden, anderzijds zijn dit sporters met een beperking die mede dankzij het Fonds Gehandicaptensport al
wekelijks bij een vereniging in de buurt te kunnen sporten.
jaren in staat zijn om te sporten. Voor hen zijn er aangepaste
De vereniging of sportorganisatie kan dankzij deze bijdrage
loopbanden en fietsen.
de meerkosten dekken om sport voor mensen met een handicap mogelijk te maken. Denk hierbij aan sport- en
Voor deelnemers gold een inspanningsverplichting om
spelmaterialen, aanpassingen aan de locatie, speciaal vervoer
€ 150,- aan donaties op te halen. Dit bedrag is niet zomaar
en het opleiden van een professioneel kader (trainers en
gekozen. Het staat gelijk aan een sportaandeel waarmee
begeleiders). Voor kinderen gold een minimaal donatiebedrag
je één sporter met een handicap drie jaar ondersteunt om
van € 25,-. •
27
ADVERTORIAL
BEDANKT! HET FONDS GEHANDICAPTENSPORT BEDANKT ALLE DEELNEMERS EN HUN DONATEURS. De Giathlon is een succesvol fondsenwervend sportevenement mede dankzij onze partners: Aviko, Aon Talent Foundation, Univé, BDO, Sportlife, Dordt Sport, Ziggo en Arko Sports Media, die het event mogelijk maken.
www.fondsgehandicaptensport.nl
VEINE
28
ADVERTORIAL
29
(P)APPTALK
VEINE
30
LIES & LEX! TWEE MOEDERS MET ALLEBEI EEN BEPERKT KIND. ZIJ DELEN WAT SIMPELE GEDACHTEN VIA DE WHATSAPP, MAAR WEL MET EEN KNIPOOG s
(P)APPTALK
Lex! Wij maken elkaar gek!
Lies! Ik weet dat ik irritant kan zijn maar dat je er gek van wordt?!
Neeeee, ik bedoel niet jou persoonlijk maar ‘wij (vooral) moeders in het algemeen’ maar misschien moeders met een beperkt kind nog wel meer.
Vertel...
Ik merk dat ik toch wel veel onrust krijg door alle social media en dan vooral van het kijken naar wat anderen doen in hun vrije tijd. Daarna ga ik denken: “Daar gaan we weer... moet ik niet naar de dierentuin, Efteling, bos, pannenkoekenhuis? Noem het allemaal maar op.”
Ok... ik heb dat gelukkig helemaal niet, maar dit is wel iets voor jou om over na te denken. Ik hoor dit wel vaker. Op Facebook lijkt het wel of iedereen gelukkig is en altijd maar feestjes en dagjes uit heeft. Maar ik zou zeggen: “Doe gewoon waar jij je goed bij voelt en laat de rest ook hun ding doen!”
Ja dat is ook zo, want weet je wat nou zo grappig is... de kids hoeven helemaal niet zo nodig weg. Op mijn vraag of ze misschien ook naar een of andere dierentuin wilden, riep de jongste van zes: “Nou, ik wil wel naar de Intratuin!”
Haha, zo zie je maar: life is simple. Die van mij willen altijd graag naar IKEA A
En weet je wat het frappante eraan was? Later zag ik de moeder van “Facebook” in den lijve en wat denk je dat ze zei? ”Ik moest er echt even uit, zoonlief was zo vervelend dat ik even niet meer wist wat ik ermee aan moest…” Laterrrr X
X retour!
31
ADVERTENTIE
VEINE
32
COLUMN HOOFDSTEUN, HOOFDZAAK OF BIJZAAK? Ar
ie v
an T
n ie n h ove n - onder
em
er
IN ONS DAGELIJKS WERK VAN HET BEDENKEN EN MAKEN VAN OPLOSSINGEN VOOR ZITPROBLEMEN, VAAK OP EEN ROLSTOEL, ZIJN WE STEEDS BEZIG MET HET ONDERSTEUNEN VAN EEN GROTER OF KLEINER DEEL VAN HET LICHAAM. HIERBIJ KAN HET GAAN OM EEN COMPLETE ZITORTHESE DIE EEN GROOT DEEL VAN HET LICHAAM STEUNT MAAR OOK OM EEN ARMLEGGER, EEN BEEN- OF HOOFDSTEUN DIE AAN EEN KLEIN DEEL VAN HET LICHAAM ONDERSTEUNING BIEDT. Bij de manier waarop we iets willen ondersteunen moeten
steunnemen wordt geboden als je moe bent of wilt rusten.
we steeds dezelfde afweging maken. Het maakt hierbij niet
Je kunt een goede armfunctie hebben, maar een armleuning
uit of het gaat om een groot of klein deel van het lichaam dat
is op bepaalde momenten toch prettig, zeker als je er voor
ondersteuning nodig heeft. Door een verkeerde afweging
kunt kiezen. Het ondersteunen van het hoofd verdient in dit
te maken of door zelfs helemaal niet na te denken over een
kader extra aandacht. Als je googlet op “gewicht hoofd” lees
aanpassing, kan de invloed van een klein onderdeel van een
je getallen als 4 tot 5 kg of 8% van het lichaamsgewicht. Iets
rolstoel een zeer negatieve invloed hebben op de kwaliteit
in die orde van grootte. In ieder geval is het een fors gewicht
van het zitten.
dat gebalanceerd moet worden via zeven nekwervels op de romp door middel van het samenspel van vooral nekspieren.
Wat ons betreft moeten er bij iedere vorm van ondersteuning
Dit is best zwaar! Probeer maar eens een halve emmer water
in ieder geval twee afwegingen gemaakt worden: moet het
op één hand te laten balanceren. Niets in de wereld is zwart
lichaam of het lichaamsdeel gestuurd worden? Moeten we
of wit dus ook op het gebied van de hoofdsteunen bestaan er
het lichaam of het lichaamsdeel volgen of compenseren?
veel mogelijkheden en tussenvormen. Een voorbeeld is het
Sturen is soms nodig om een bepaalde afwijkende (maar
gebruikmaken van een basishoofdsteun waarbij elementen
wel corrigeerbare) stand van de benen onder controle te
zijn toe te voegen om op bepaalde plekken het accent tussen
krijgen, bijvoorbeeld door middel van een abductieklos.
sturen en compenseren te kunnen verschuiven. Zoals blijkt
Compenseren of volgen is noodzakelijk als er sprake is
vinden wij het ondersteunen van het hoofd in een rolstoel
van een daadwerkelijke vergroeiing of dwangstand die niet
zeker geen bijzaak. Vraag ons gerust naar onze mening of de
te corrigeren is. Een voorbeeld hiervan is bij een scoliose
mogelijkheden die we kunnen bieden. •
ruimte maken voor de gibbus (bochel) in de rugleuning. Compenseren kan ook zijn dat de mogelijkheid tot
Mark Huisman / Arie van Tienhoven
Arie van Tienhoven is sociaal ondernemer en eigenaar van het bedrijf Ortho Innovatief. Zijn uitspraak “Bij mij gaat het om mensen, mensen en mensen” is illustratief voor de wijze waarop Arie en zijn collega’s werken. In januari 2016 werd Arie ‘Ondernemer van het jaar’. Zoals hij zelf zegt: “Gewoon omdat het anders moet”. Vragen of opmerkingen? Schroom niet en mail naar: a.tienhoven@ortho-innovatief of m.huisman@ortho-innovatief.nl
33
ORANJE BOVEN
ORANJE ZEIL Als je wil gaan picknicken maar de grond is nat leg je
KONING VOOR EEN DAG Voel je koning Willem-Alexander II
toch gewoon dit vrolijke zeil onder je mand (en je billen)!
KIJK DOOR EEN ORANJE BRIL
Bijvoorbeeld 2x3 meter bij spanbandconcurrent.nl voor
Op welk feest dan ook, met deze
€ 3,56.
chique bril steel jij zeker de show. fun-en-feest.nl voor € 4,95
in deze prachtige koningsmantel. feestartikelen4u.nl | € 26
BESTEK Verkrijgbaar bij meerdere
ORANJE SCHADUW
verkoopadressen en in verschillende prijsklassen.
VEINE
34
ORANJE BORDJES
Multifunctioneel, deze oranje parasol. Gebruik ‘m op het strand, tegen de regen, boven op je vrijmarktkraam, op je balkonnetje of gewoon waar dan
Verkrijgbaar bij meerdere
ook, omdat je er blij van wordt.
verkoopadressen en in diverse prijsklassen.
gardisto.net | € 9,95
ORANJE BOVEN
PROOST!
ORANJE RIETJES
Zum Wohl! Cheers! Salute!
Verkrijgbaar bij meerdere
A votre santé!
verkoopadressen in
Prosit!
diverse prijsklassen.
shoppartners.nl
HOLLANDSE BIERVILTJES
€ 3,50 Pakketje van 30 stuks. shoppartners.nl | € 4,75
VOOR PRINSESSEN Bijna elk meisje wil graag een prinsesje zijn en in deze oranje jurk buigt iedereen voor je en komt de prins op zijn witte paard vast snel naar je toe. bol.com | € 15,40
ROOD, WIT, BLAUW
VROLIJK MANDJE In dit oranje, plastic mandje
Lekker gemakkelijk op
kun je van alles bewaren
je gezicht te plakken
maar het staat ook heel vrolijk
en er weer af te halen!
op de ontbijttafel met verse
(En het loopt niet uit als
croissantjes. | bellatio.nl | € 7,99
MET VLAG EN… 35
Huh, waar is die wimpel nou?
je moet huilen of als je wordt gekust.) | schmink-kopen.nl
vlaggen-winkel.nl
€ 4,50 voor 6 stuks
€ 2,60 voor 50 stuks
DOSSIER
Eén ding is zeker, als kwijlen een probleem is, zijn er veel oplossingen mogelijk.
VEINE
36
DOSSIER
TEKST: RENÉE RUISCH | FOTOGRAFIE: BEELDBANK EN PRIVÉCOLLECTIE
DOSSIER KWIJLEN KWIJLEN IS EEN VEELVOORKOMEND PROBLEEM BIJ KINDEREN, JONGEREN EN VOLWASSENEN MET EEN BEPERKING. SOMS ZIJN SCHRALE EN ECZEEM-ACHTIGE PLEKKEN RONDOM DE MOND EEN PROBLEEM, SOMS ZIJN DE MOMENTEN VAN SCHAAMTE OFWEL DE SOCIALE GEVOLGEN EIGENLIJK NOG VEEL GROTER. OOK PRAKTISCH KAN HET VOOR OUDERS EN VERZORGERS LASTIG ZIJN. DENK AAN HET MEERMALEN PER DAG VERSCHONEN VAN KLEDING EN SLABBEN. AL MET AL EEN PROBLEEM OM EENS UITGEBREID ONDER DE LOEP TE NEMEN. WANT WAT IS NU PRECIES DE OORZAAK? EN WAT ZIJN DE OPLOSSINGEN? WE HEBBEN ALLEMAAL WEL EENS VAN BOTOX-INJECTIES GEHOORD… MAAR ER IS NOG VEEL MEER! Kwijlen is feitelijk het ongecontroleerde speekselverlies uit de mond. Bij baby’s en peuters tot achttien maanden wordt dit als ‘normaal’ gezien. Daarna leren ze om het speeksel te voelen, te verzamelen en volautomatisch door te slikken. Kwijlen op latere leeftijd houdt verband met sensomotorische stoornissen of anatomische afwijkingen. >
37
DOSSIER
METEN IS WETEN
Heel veel onderzoek en studies zijn er
Wanneer er tijdens een van deze
niet. Wél is aangetoond dat de mate van
fasen iets niet goed gaat of wanneer
Een indeling naar de ernst van het
kwijlen samenhangt met zintuigelijke
een kind te weinig slikt, kan dit
kwijlen is mogelijk met behulp van
stoornissen in het mondgebied. Er
leiden tot verslikken en/of kwijlen. Bij
een speciaal ontwikkelde tabel, de
wordt bovendien aangenomen dat
kinderen met een motorische en/of
Drooling Severity and Frequency
kwijlen niet wordt veroorzaakt doordat
verstandelijke beperking kan het kwijlen
scale. Soms kan een ‘slikvideo’
er teveel speeksel wordt aangemaakt.
echter blijven bestaan. Dit kan hinderlijk
bijdragen aan het in beeld brengen van
Het gaat om de speekselverwerking
zijn voor zowel het kind als voor zijn
de problematiek.
in de mond. Onvoldoende lipsluiting
of haar omgeving. Ook kan het kind
en slechte tongmotoriek verergeren
huidirritatie krijgen of zich verslikken
DE DROOLING SEVERITY
het kwijlen. Juist bij kinderen en
in het speeksel. Dat laatste kan
AND FREQUENCY SCALE
volwassenen met een lichamelijke en/
luchtweginfecties tot gevolg hebben.
Severity/ernst
of verstandelijke beperking is hiervan
Maar er zijn nog meer gevolgen. In
1 Dry (never drools)/ droog (kwijlt
sprake. Ook medicijnen kunnen kwijlen
speeksel zit amylase, een stofje dat
verergeren (onder andere anti-epileptica
je nodig hebt bij het verteren van
en spasmolytica).
koolhydraten. Wie veel speeksel
nooit) 2 Mild (only lips wet)/mild (alleen natte
verliest kan een slechtere spijsvertering
lippen)
Ieder mens bezit drie grote
hebben. In de Chinese geneeskunst
speekselklieren die elke dag een
wordt speeksel ook nog eens gezien
halve tot anderhalve liter speeksel
als een organische vloeistof die nodig
produceren. Voor kinderen is het
is om het bloed goed door het lichaam
normaal dat ze één tot drie keer per
te laten stromen. Als je veel speeksel
objects)/overvloedig (natte handen,
minuut hun speeksel doorslikken. We
verliest zou dit kunnen leiden tot een
dienblad en andere objecten)
letten er allemaal niet zo op. Slikken
slechte doorbloeding.
3 Moderate (wet on lips and chin)/ gemiddeld (natte lippen en kin) 4 Severe (wet clothes)/ernstig (natte kleding) 5 Profuse (wet hands, tray and
doe je vaak automatisch. BEHANDELVORMEN
Frequency/ frequentie 1 Never/nooit
Het RadboutUMC spreekt over
In de reguliere geneeskunde kennen we
2 Occasionally (not every day)/soms
drie fases:
een aantal behandelvormen:
• de fase dat de mond het slikken van
• Preverbale logopedie (red.:
(niet elke dag) 3 Frequently (part of every day)/ regelmatig (dagelijks)
VEINE
38
4 Constantly/voortdurend
voedsel en/of speeksel voorbereidt, • de fase dat er daadwerkelijk geslikt wordt in de keel, • de fase dat de voeding en het
behandeling van eet- en drinkproblemen en/of slikstoornissen bij jonge kinderen) • Medicijnen
speeksel in de slokdarm komen en
• Botox-injecties in de speekselklieren
worden verwerkt.
• Operatie • Gedragstherapie
DOSSIER
“Kinderen die zich verstandelijk bewust zijn van hun kwijlen, kunnen ook leren om te voelen dat hun kin bijvoorbeeld nat is.” Maar er zijn ook andere zienswijzen. Voor dit dossier interviewden we Elly de Jong die vanuit de Chinese geneeskunst en voetreflexen de problematiek rondom kwijlen benadert. We spraken bovendien kinderfysiotherapeut Esther de Ru die het tapen gebruikt als middel om het slikken te verbeteren en daarmee
in feite altijd het proberen waard. Er is geen sprake van
het kwijlen te verminderen. Eén ding is zeker, als kwijlen een
medicijngebruik of ingewikkelde operaties waaraan ook altijd
probleem is, zijn er veel oplossingen mogelijk.
bijverschijnselen kleven. Het lijkt een kwestie van ´baat het niet, schaadt het niet´.
DE VIJF REGULIERE BEHANDELVORMEN Logopedie en gedragstherapie zijn twee vormen van
Het RadboutUMC geeft een goede omschrijving van de
therapie die meestal als eerste worden ingezet om kwijlen te
medicatie die vaak wordt ingezet tegen overmatig kwijlen.
verminderen. Daar waar (preverbale) logopedie zich vooral
Glycopyrronium drank vermindert de speekselproductie
richt op het verbeteren van het slikken, de mondmotoriek
zonder dat een tekort aan speeksel optreedt. Bij ongeveer
en de lipsluiting, richt gedragstherapie zich vooral op
zeven op de tien kinderen werkt het medicijn goed. Toch is
het bewustzijn van kwijlen. Kinderen die zich namelijk
men in Nederland nog terughoudend met het voorschrijven
verstandelijk bewust zijn van hun kwijlen, kunnen ook leren
van dit medicijn, met name gezien de bijwerkingen die
om te voelen dat hun kin bijvoorbeeld nat is. In dat geval
kunnen optreden in het gehele lichaam. Bijwerkingen die veel
kunnen ze zichzelf aanleren om regelmatig een doekje
voorkomen zijn obstipatie, buikpijn, een droge mond en droge
langs hun gezicht te halen. Beide vormen van therapie zijn
ogen. >
39
DOSSIER
Botox-injecties kunnen helpen
de speekselklieren onder de tong.
tegen overmatig kwijlen. Dat blijkt
Hierdoor wordt het speeksel achter
uit onderzoek van de Nederlandse
in de mond aangeboden, waardoor
keel-, neus- en oorarts Arthur
kinderen het sneller automatisch
Scheffer van het UMC St Radboud
wegslikken. Een tweede manier is
in Nijmegen. Scheffer gaf meer dan
het afbinden van de afvoergang van
130 patiënten tussen de 3 en 27 jaar
de onderkaakspeekselklier. Via een
onder algehele verdoving een botox-
sneetje onder de tong worden de
injectie in de speekselklieren in de
afvoergangen van de speekselklier
onderkaak. Na twee maanden was
opgezocht en vrijgelegd. Hierna worden
de speekselproductie bij 61 patiënten
er metalen clipjes geplaatst om de
met meer dan de helft afgenomen.
doorgang van speeksel te blokkeren.
Dat het goed kan werken blijkt dus
Een derde manier is het verwijderen van
wel uit onderzoek. Groot nadeel is
de onderkaakspeekselklier, waardoor
de houdbaarheid van zo´n injectie.
de productie van speeksel wordt
Gemiddeld keert na zo´n drie maanden
verminderd.
het oude kwijlpatroon weer terug. Het is dus wel een behandeling die meerdere
Hoewel een eenmalige operatie
keren per jaar herhaald moet worden.
veelal voldoende zal zijn, zijn er ook
Omdat bij deze behandeling wel een
negatieve geluiden over dit soort
narcose noodzakelijk is, vinden niet alle
operaties. Wellicht heeft speeksel
ziekenhuizen in Nederland dit wenselijk.
toch echt wel een functie. Een droge mond en bijwerkingen die we eerder
Scheffer onderzocht tevens het
noemden, zijn het gevolg. Ook wordt
effect van een operatie. Het blijkt dat
er op sommige forums gesproken over
operaties, zoals het omleiden van de
tandbederf.
afvoergangen van speekselklieren
VEINE
40
of het afbinden hiervan, tot een
DE CHINESE GENEESKUNST
aanmerkelijke verbetering in kwaliteit
EN VOETREFLEXTHERAPIE
van leven leiden bij 80% van de
Elly de Jong heeft met zoon
kinderen. In de praktijk, zo legt
Stan (cerebrale parese) al heel
het RadboutUMC uit, zijn er drie
wat ervaring met kwijlen. Als
manieren van opereren. Allereerst
ze thuis komt te zitten omdat
het verleggen van de afvoergang
een fulltime baan lastig is
van de onderkaakspeekselklieren
met haar zorgintensieve kind,
(rerouting) en het verwijderen van
besluit ze na een paar jaar
DOSSIER
De Chinese geneeskunst gaat simpel gezegd uit van vijf elementen: vuur, water, aarde, metaal en hout. De milt valt onder het element ‘aarde’. In het geval van overmatig kwijlen is het element aarde verzwakt. De milt controleert het speeksel, de maag, mond en spieren. Ieder orgaan kent eigen
als pedicure te hebben gewerkt een
jaren van de opleiding wordt er veel
meridiaanbanen en deze vind je door
driejarige hbo-opleiding voetreflexologie
massagetechniek gegeven en tijdens
je hele lichaam. Er zijn ongeveer 80
te gaan volgen. Daar plakte ze nog
het oefenen op Stan merkte ik dat
van deze banen maar ze zijn niet
een eenjarige opleiding medische
dit een positieve invloed op hem had.
anatomisch aanwijsbaar, je moet
basiskennis aan vast om volledig
Bij het begin van de massagesessie
ze zien als energiebanen. Deze
geschoold voetreflextherapeut te zijn,
waren zijn benen bijvoorbeeld altijd
banen zijn al eeuwen geleden door
zowel Chinees als Westers. Als je de
heel gespannen maar na afloop waren
de Chinezen bepaald. Zij wisten
oosterse met de westerse geneeskunst
deze merkbaar meer ontspannen. Al
ook al door middel van de reeds
vergelijkt, is dat heel interessant. Elly
snel merkte ik bovendien dat mijn zoon
bekende acupunctuurpunten de
is niet specifiek aanhanger van een
minder ging kwijlen.”
meridiaanbanen te bereiken. De
van beide geneeskunsten maar vindt
oplossing van kwijlen zou in deze
het juist goed dat deze elkaar kunnen
Elly besloot haar scriptie hieraan te
visie zijn dat je de meridianen
aanvullen. De manier van kijken naar
wijden. De onderzoeksvraag was ‘Kan
van de milt stimuleert met
een afwijking in het lichaam is anders.
voetreflextherapie bijdragen tot het
bijvoorbeeld acupressuur op de
Bij de westerse geneeswijze komt er
verminderen van speekselverlies bij
acupunctuurpunten. Die punten
iemand met een klacht en vervolgens
kinderen met cerebrale parese?’
vind je in de voetzolen, maar
worden de symptomen van die klacht
Ze zocht uit welke oplossingen in het
bijvoorbeeld ook in het gezicht net
behandeld. De Chinese wijze richt zich
Westen en welke oplossingen in het
naast de mond. Zachtjes drukken
meer op het ontstaan van de klacht in
Oosten worden gegeven.
en draaien op deze punten wakkert
samenhang met het hele lichaam, een
verbetering aan. Speeksel en spuug
meer holistische benadering. Elly noemt
“Daar waar in het Westen logopedie,
zijn voor de Chinese geneesheer
de Chinese geneeskunst ‘alternatief
gedragstherapie, medicatie, botox
twee verschillende dingen. Speeksel
complementair’.
en verwijdering van speekselklieren
is waterig en komt vanuit de milt.
worden gezien als oplossingen, ziet de
Spuug is meer draderig en komt
“Stan is altijd mijn proefpersoon
Chinese geneesheer het heel anders.
bij de nier vandaan. Kwijl is waterig
geweest. Hij vond het heerlijk om
Hij ziet dat de mond vaak openhangt en
maar bij sommige kinderen lijkt het
aangeraakt te worden. De eerste
hij zoekt naar de oorzaak hiervan >
meer op slijm dan op kwijl.
41
DOSSIER
KOSTEN EN BATEN
door naar het orgaan te kijken dat
Uiteindelijk schreef Elly een plan dat
hiermee samenhangt. Welk orgaan is
uitgaat van zeven behandelingen. Via
verzwakt? Dan kom je uit op de milt.
een facebookpagina van ouders met
Als we Elly vragen wat ze ouders
Volgens de Chinese leer heeft de milt
kinderen met CP deed Elly een oproep
nog zou willen meegeven in dit
namelijk de functie om controle over
om medewerking te vragen. Uit veel
artikel, zegt ze: “Behalve dat
de mond te houden, dus ook over de
aanmeldingen heeft Elly tenslotte drie
het klachten vermindert, worden
mondspieren en het speeksel. Volgens
kinderen gekozen en met deze kinderen
mijn behandelingen door het kind
de traditionele Chinese geneeskust
en hun ouders is zij haar protocol gaan
uiteindelijk ook als heel prettig
circuleert energie, qi genaamd, door het
volgen. Bij alle drie de kinderen was
ervaren. Ik denk dat dat ook komt
lichaam en volgt hierbij specifieke, met
het resultaat positief; het kwijlen nam
omdat de behandelingen niet in een
elkaar verbonden banen. Deze banen
af. Elly heeft de ouders handvatten
ziekenhuis plaatsvinden en er niet
worden meridianen genoemd. “Voor
gegeven waarmee zij zelf hun kinderen,
met injecties en dergelijke gewerkt
het ´kwijlprobeem´ ziet de Chinese
ook na de zeven behandelingen, verder
wordt. Het geeft dus een dubbel
geneeskundige een oplossing in het
kunnen helpen zodat de positieve
effect: het helpt én het is lekker.”
versterken van de meridianen van de
resultaten zullen blijven.
Bij een aanvullende verzekering
milt”, legt Elly uit. “Overigens was het kwijlen niet
waarin alternatieve geneeswijzen in het pakket zitten, worden de kosten
Bij deze uitleg kan ik kan slechts appelig
geheel weg na zeven behandelingen
vergoed, want sinds oktober is Elly
kijken, ik vind het bere-ingewikkeld.
maar wel heel duidelijk verminderd.
namelijk registertherapeut.
Maar het is het proberen waard.
Bij veel kinderen waren ook positieve
Hoe werkt het precies en wat zijn de
neveneffecten merkbaar. Bij een kind
resultaten?
was duidelijk dat het in plaats van een keer in de vier dagen ontlasting te
VEINE
42
EEN BEHANDELPLAN VOLGENS ELLY
hebben, dit nu dagelijks was. Bij een
We hebben het al gehad over de milt die
ander kind was duidelijk merkbaar dat
betrokken is bij de mondmotoriek maar
het slapen verbeterde. Spierspanning
in haar onderzoek heeft Elly ook de
in armen en benen verminderde bij de
nieren betrokken. De nierfunctie zorgt
kinderen en ze voelden zich prettiger.
voor de ontwikkeling, de voortplanting,
De algehele kwaliteit van leven werd als
de groei en vult ook de hersenen. “Bij
verbeterd ervaren terwijl de focus van
kinderen met een hersenafwijking zoals
Elly eigenlijk alleen gericht was op het
CP kun je je voorstellen dat er bij de
verminderen van het overmatig kwijlen.
nieren iets niet goed functioneert.”
De kinderen die meededen aan het
Het behandelplan dat Elly opstelde,
onderzoek gaven zelf ook aan dat ze
ging voor de zekerheid uit van beide
het prettig vonden. Er was een meisje
organen, zowel de milt als de nieren.
dat pas bij de vijfde behandeling
DOSSIER
gemasseerd kon worden omdat
Het door haar ontwikkelde S-tape
zij dit eerder niet kon verdragen.
Protocol geeft duidelijk aan hoe te
Spelenderwijs kon zij aan het eind een
handelen.
kwartier een voetmassage verdragen, een hele vooruitgang dus. Ook bij
Uit haar onderzoek bleek dat bij 25%
dit meisje kon dus een merkbare
van de onderzochte personen een
verbetering worden vastgesteld omdat
duidelijke verbetering te zien was en het
haar moeder nu ook aan de voeten van
kwijlen merkbaar in frequentie en ernst
haar dochter mocht komen.
afnam. In een aantal gevallen werden nog meer pluspunten ervaren:
HET S-TAPEJE
• Afname hoesten en kokhalzen
Dit dossier zou een redelijk nieuwe
• Verminderen van uitslag rondom de
ontwikkeling in de behandeling van overmatig kwijlen missen als we geen aandacht besteden aan het
mond • Afname van onaangename geur uit de mond
S-tapeje. Eigenlijk een stukje elastisch
• Verminderen van slabgebruik
therapeutische tape dat onder de kin
• Toename van kwaliteit en variatie
wordt geplakt en de spieren stimuleert
van tongbewegingen
om een slikbeweging te maken. Dit
• Verbeteren van mondsluiting
kleine stukje ‘plakband’ wordt gezien
• Sneller eten
als een mogelijk nieuw hulpmiddel
S-tape
bij problemen in het mondgebied.
Ester de Ru: ”Alhoewel het ’S-tapen’
Alhoewel er nog niet veel onderzoek
nog niet zoveel bekendheid geniet in
naar is verricht, tonen een aantal
Nederland zijn er toch hoopgevende
studies aan dat het S-tapeje effectief
ervaringen van gebruikers te horen. Het
kan zijn. Kinderfysiotherapeut Esther de
meest positieve argument is wel dat
Ru heeft als eerste in een case studie
gebruikers en therapeuten blij zijn met
deze S-tape applicatie beschreven.
de positieve werking van dit eenvoudige
Zij heeft tussen 2009 en 2013 data
en goedkope hulpmiddel.” •
verzameld van volwassenen en kinderen die de S-tape gebruikten. 43
ADVERTENTIE
VEINE
44
COLUMN OP MAAT TILLEN Ev
aK
op p
iu s - (
th e kinder)ergo
r ap
eu
t
ALS ERGOTHERAPEUT KIJK JE HOE MENSEN HANDELEN, HOE ZE ACTIVITEITEN UITVOEREN. BIJ KINDEREN MET EEN BEPERKING IS TILLEN EN GETILD WORDEN ELKE DAG EEN VEEL VOORKOMENDE ACTIVITEIT. IN EN UIT HET BED, IN EN UIT DE STOEL, IN EN UIT DE ROLSTOEL, IN EN UIT DE DOUCHESTOEL, IN EN UIT DE AUTO, OP DE GROND EN WEER TERUG IN DE STOEL, IN EEN STATAFEL. GA ZO MAAR DOOR.
Het tillen van het jonge kind is vaak nog geen probleem: alle
de verzorging op die manier daar neerleggen, rolstoel even
kleine kinderen worden getild, dus ook kinderen met een
kantelen. Deze kleine dingen kunnen net het verschil maken
beperking. Oké, die spastische benen en armen moet je als
zodat het tillen minder ‘een dingetje’ wordt voor beiden.
ouder dan even goed leren ontspannen maar daarna kun je ze meestal wel ‘als een pakketje overhevelen’. Lastiger
Soms betekent dit dus ook dat de huidige voorziening
wordt het als ze groter worden en het woord ‘tillift’ vaker
aangepast zal moeten worden. Ik denk dan bijvoorbeeld
gaat vallen. Want voordat je als ouder of begeleider die stap
aan een loophulpmiddel dat met een hendel een stukje
zet, zijn de eerste behandelingen bij de fysiotherapeut voor
naar beneden gezet kan worden zodat de transfer zonder
die hardnekkige rugklachten allang een feit. De algemene
tilmoment kan plaatsvinden. Of in de rolstoel een afneembare
tilprincipes zijn inmiddels wel bekend. Maar vaak gaat het mis
klos in plaats van een vaste zodat het kind van de zitting kan
bij het even snel doen of in die gekke tilsituatie.
schuiven en zo op de grond geholpen kan worden zonder eerst over de klos getild hoeven te worden. Dit lijken kleine
Een ergotherapeut kan thuis, op het kinderdagverblijf, bij de
dingen, maar ze zijn o zo belangrijk voor het kind en alle
rolstoelbus of in het zwembad komen kijken naar die lastige
begeleiders eromheen. De hele dag door van deze (zo op
tilmomenten en die samen met jou analyseren en waar
het oog kleine) onnodig lastige tilmomenten leveren namelijk
mogelijk makkelijker maken. Speciaal op jouw kind en de bij
irritatie, pijn, stress, soms zelfs het vermijden van transfers in
jullie aanwezige voorzieningen en fysieke ruimte toegespitst.
de hand en het kan ook anders.
Niet alleen het besef hoe je goed voor je eigen lichaam kunt
45
zorgen, maar ook hoe je samen met je kind die transfer op
Dus ouders, ergotherapeuten en andere adviseurs: als er
de meest adequate manier kan uitvoeren. Even de rolstoel
nieuwe voorzieningen nodig zijn, let dan ook op hoe de
aan deze kant zetten, je lichaam zo draaien, spullen voor
transfers zo soepel mogelijk kunnen gaan! •
Eva heeft een eigen praktijk in Zwartewaal en Brielle. Zij helpt en adviseert kinderen tussen vier en twintig jaar op kinderdagcentra, scholen en/of bij ouders thuis in Zwartewaal, Brielle en verre omgeving.
VEINE STEUNT
In spelvorm worden kinderen gestimuleerd om VEINE
46
ademhalingsoefeningen te doen
VEINE STEUNT
TEKST: RENÉE RUISCH | FOTOGRAFIE: PRIVÉCOLLECTIE
MY BREATH MY MUSIC MUZIEK RAAKT ONS ALLEMAAL. SMAKEN VERSCHILLEN, MAAR IEDER MENS HEEFT WEL IETS MET MUZIEK. DAT GELDT OOK VOOR KINDEREN EN VOLWASSENEN MET EEN BEPERKING. LUISTEREN NAAR MUZIEK IS LEUK, MAAR ZELF MUZIEK MAKEN GEEFT VAAK NOG VEEL MEER PLEZIER. MAAR WAT NU ALS JE ONVOLDOENDE LUCHT HEBT OM EEN BLAASINSTRUMENT KLANKEN TE LATEN MAKEN? WAT ALS JE EEN INSTRUMENT NIET KUNT VASTHOUDEN? Gelukkig zijn er een aantal muziekliefhebbers die zich inzetten voor iedereen met een zware lichamelijke beperking. Met hun stichting My Breath My Music willen ze deze groep ook de mogelijkheid bieden om muziek te maken. Om dit mogelijk te maken, ontwikkelen zij op maat gemaakte elektronische instrumenten. De stichting, opgericht door Ruud van der Wel, brengt mensen met een beperking in contact met muziek. Simpel gezegd: “Als je ‘lid’ bent, mag je een elektronisch instrument lenen.” > 47
VEINE STEUNT
De deelnemers aan het
DE MAGISCHE FLUIT, OOK
goed mogelijk op peil houden. Hiervoor
uitleenprogramma van My Breath My
VOOR THERAPIE
moeten zij oefeningen doen die vaak als
Music wordt gevraagd een jaarlijkse
De Magic Flute is bijvoorbeeld een
niet leuk worden ervaren en waarvan
donatie aan de stichting te doen. Voor
blaasinstrument waarbij je je handen
het resultaat moeilijk meetbaar is.
de meeste instrumenten geldt een
niet hoeft te gebruiken. Ook is er
Doordat de GroovTube verbonden
minimaal bedrag van ₏ 50,- per jaar.
maar weinig longvolume voor nodig.
is met de iPad kunnen speciaal
De donaties worden vooral gebruikt
De toonhoogte bepaal je als musicus
ontwikkelde apps gebruikt worden om
voor onderhoud en het ontwikkelen
met hoofdbewegingen. Als je je
kinderen in spelvorm te stimuleren om
van nieuwe instrumenten. Ook
hoofd omhoog beweegt, gaat de toon
ademhalingsoefeningen te doen. Wel
moet er een bruikleenovereenkomst
omhoog, beweeg je omlaag dan zakt
even een stuk leuker dan de gewoonlijk
getekend worden.
de toon weer. De Magic Flute bestaat
zo saaie ademhalingsoefeningen! Meer
uit een fluit en een kastje met een
informatie vind je op groovtube.nl.
Kijk voor meer informatie op
display. Dankzij de elektronica kan er
www.mybreathmymusic.com
een enorm volume uit de fluit komen.
OPTREDEN MET NIEMAND MINDER
Bovendien kan er worden gekozen uit
DAN CANDY DULFER
128 verschillende instrumenten. Heb je
Eind vorig jaar is in Cultuurpodium
dus zin om jankende gitaarmuziek door
Boerderij in Zoetermeer een
de kamer te laten klinken, dan is dit ook
benefietconcert voor en door jonge
geen probleem (behalve misschien voor
mensen met een ernstige lichamelijke
je omgeving s).
beperking gehouden. Tijdens dit concert traden jonge musici met een
LEUK OEFENEN
fysieke beperking op. Zij werden
Voor kinderen met een chronische
bijgestaan door een aantal Nederlandse
aandoening, zoals de spierziekte
artiesten, waaronder ambassadeur
Duchenne of SMA, is het belangrijk
Candy Dulfer. •
dat zij hun ademhaling en conditie zo
VEINE
48
VEINE STEUNT
Heb je zin om jankende gitaarmuziek door de kamer te laten klinken, dan is dit geen probleem (behalve misschien voor je omgeving t)
49
ANNA MAAKT ER WAT VAN
achterkant
voorkant
VEINE
50
ANNA
MAAKT ER WAT VAN
ROLSTOELTAS
BENODIGDHEDEN • Stof, bijvoorbeeld spijkerstof of canvas • Katoen voor de voeringtas • Stevige vlieseline • Klittenband • Eventueel applicaties
WERKBESCHRIJVING • Knip een stuk stof van 105 cm x 30 cm + 1,5 cm naad. • Knip 2x de zijkanten: 35 cm x 10 cm + 1,5 cm naad. Knip dit ook van het katoen en de vlieseline. • Knip 2x een stuk klittenband van 30 cm. • Strijk de vlieseline op de delen van katoen. • Naai de zijkanten van de stof vast aan het grote deel; zie de tekening op de pagina hiernaast. Doe hetzelfde met de katoenen delen. • Je kunt in de voeringtas eventueel een of twee zakjes naaien. • Naai aan de achterkant de ene kant van het klittenband op de tas; zie tekening. • De andere kant knip je doormidden en bevestig je alleen aan de zijkant, zodat je de tas achter de rolstoel kunt bevestigen. • Doe de voeringtas in de buitentas en naai deze rondom vast. • Op de klep kun je aan de binnenkant twee stukjes van de ene kant van het klittenband naaien en op de tas de andere kant. Op deze manier kun je de tas sluiten. Je kunt ook een andere sluiting nemen. • Tenslotte kun je de tas eventueel versieren met applicaties.
Veel succes,
51
ADVERTENTIE
VEINE
52
COLUMN GROOVTUBE
i
ijk er b
uijk
- therapeut comp
u
p
ca
lv
Su
an
di
Sy
e
Ademhaling trainen op een leuke manier e te r
nh
MIJN COLLEGA RUUD (ADEMHALINGSTHERAPEUT BIJ RIJNDAM REVALIDATIE) KWAM MET EEN GEWELDIG IDEE EN VROEG OF IK WILDE MEEDENKEN. HIJ HEEFT AL JAREN ERVARING MET DE MAGIC FLUTE, EEN BLAASINSTRUMENT DAT JE VOLLEDIG ZONDER ARM/HANDFUNCTIE KUNT BESPELEN. IK HEB HEEL VEEL KINDEREN ZIEN GENIETEN VAN HET FEIT DAT ZE OPEENS MUZIEK KONDEN MAKEN, TERWIJL ZIJ DAT NOOIT VOOR MOGELIJK GEHOUDEN HADDEN. Nu was het plan om ademhalingsoefeningen leuker en
Yrsa kijkt haar moeder met grote ogen enthousiast aan als
aantrekkelijker te maken. Via een zorginnovatieproject zijn
ze het voor elkaar krijgt om door goed in en uit te ademen
we met een klein groepje aan de slag gegaan. Nu een paar
in het PEPmasker de bel van de kop van Jut op de iPad te
jaar later staat er een mooi en uniek product, de GroovTube,
laten rinkelen. Even later zit ze vol plezier muziek te maken
met momenteel zeven leuke apps om de ademhaling en
en heeft niet eens meer in de gaten dat ze haar longen aan
mondmotoriek te trainen. De nieuwste app Groovy the
het trainen is. Ze weet van geen ophouden en is supertrots
Dragon is een adventure game, die je met je adem kunt
dat het lukt om de apps met haar adem aan te sturen. Haar
aansturen, een hit bij veel kinderen en volwassenen, weet ik
moeder Nicole vertelt: “Ik ervaar bij Yrsa de meerwaarde
uit ervaring a (www.groovtube.nl).
van het peppen met de GroovTube . Ze houdt het langer vol dan peppen zonder de apps en beleeft er zichtbaar plezier
Recent zijn we gaan proberen of ook het PEPmasker
aan. De directe ademsturing en visuele feedback van de
(Positive Expiratory Pressure) aangesloten kan worden op
apps zorgt voor een duidelijke actie-reactie die mijn dochter
de GroovTube en het is gelukt! Weer een stap verder om
begrijpt en die haar uitdaagt. Muziek maken met de Breath
het uitvoeren van ademhalingsoefeningen toegankelijker
Music app is voor haar ook een leuke en actieve manier van
te maken, nu dus ook voor kinderen die niet of nauwelijks
vrijetijdsbesteding.“
lipsluiting kunnen maken en die een PEPmasker gebruiken om de longen te trainen, door in en tegen weerstand weer
De GroovTube is, net zoals de Magic Flute, opgenomen in
uit te ademen. Het PEPmasker is een hulpmiddel waarmee
het uitleenprogramma van de stichting My Breath My Music
door uitademen tegen weerstand het longvolume vergroot
(www.mybreathmymusic.com ). Zo is onze droom uitgekomen
wordt, waardoor kinderen minder vatbaar worden voor
en is het voor een grotere groep mogelijk de GroovTube ook
longontsteking.
thuis te gebruiken. •
53
ADVERTENTIE
Ontdek de wijnen en de luxe vakantie Ontdek Ontdekde dewijnen wijnenen ende deluxe luxevakantie vakantie villa’s van Château de l’Horte in villa’s villa’svan vanChâteau Châteaude del’Horte l’Horteinin Zuid-Frankrijk o.a. ook comfortabele villa’s Zuid-Frankrijk Zuid-Frankrijko.a. o.a.ook ookcomfortabele comfortabelevilla’s villa’s met voorzieningen en aanpassingen voor met metvoorzieningen voorzieningenen enaanpassingen aanpassingenvoor voor minder validen. Kijk voor meer informatie minder mindervaliden. validen.Kijk Kijkvoor voormeer meerinformatie informatie op WWW.WIJNVILLAS.NL op opWWW.WIJNVILLAS.NL WWW.WIJNVILLAS.NL ROLSTOELVRIENDELIJK IN EN OM DE WONING ZITSTOEL IN DE ROLSTOELVRIENDELIJK ROLSTOELVRIENDELIJK ININENENOM OM DEDEWONING WONING ZITSTOEL ZITSTOEL INDEDE DOUCHE VAN DE BADKAMER BEUGELS IN DOUCHE EN IN TOILET DOUCHE DOUCHE VAN VANDEDEBADKAMER BADKAMER BEUGELS BEUGELS ININDOUCHE DOUCHE ENENTOILET TOILET RUIME ROLSTOELVRIENDELIJKE BADKAMER HOOGLAAGBED RUIME RUIME ROLSTOELVRIENDELIJKE ROLSTOELVRIENDELIJKE BADKAMER BADKAMER HOOGLAAGBED HOOGLAAGBED OP AANVRAAG BESCHIKBAAR VERWARMD ZWEMBAD GRATIS OP OP AANVRAAG AANVRAAG BESCHIKBAAR BESCHIKBAAR VERWARMD ZWEMBAD ZWEMBAD GRATIS GRATIS WIFI EN NEDERLANDSE TV VERWARMD ZEER COMPLEET INGERICHTE WIFI WIFIENENNEDERLANDSE TV ZEER ZEERCOMPLEET COMPLEET INGERICHTE HUIZEN NEDERLANDSE PRACHTIGE TV OMGEVING MET RUST,INGERICHTE RUIMTE EN HUIZEN HUIZEN PRACHTIGE PRACHTIGE OMGEVING OMGEVING MET MET RUST, RUST, RUIMTE RUIMTE ENEN CULTUUR STRANDEN OP 30 AUTOMINUTEN CULTUUR CULTUUR STRANDEN STRANDENOP OP3030AUTOMINUTEN AUTOMINUTEN
VEINE
54
KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WIJNVILLAS.NL KIJK KIJKVOOR VOORMEER MEERINFORMATIE INFORMATIEOP OPWIJNVILLAS.NL WIJNVILLAS.NL
REACTIES RUBRIEK
WAT VIND JIJ VAN VEINE? REAGEER VIA ONZE WEBSITE!
• MOET EIGENLIJK HARD AAN HET WERK, MAAR MOEST TOCH EERST DE NIEUWE VEINE LEZEN! WAT IS HET EEN LEUK NUMMER GEWORDEN, MET ZOVEEL GOEDE IDEEËN CARIN VERHAGEN • SLIM OM DE WARME CHOCOMELK TE MAKEN VAN DIEETMELK. MET EEN DOT SLAGROOM EROP HEEFT DIE KLEINE METEEN WEER EEN HOOP CALORIEËN BINNEN! ANNE SCHIPPER • HET BLAD ZAG ER GOED UIT. HET OOGT EEN STUK VROLIJKER DAN VEEL ANDERE ZORGBLADEN. LINDA CHIN • WE HEBBEN DEZE MOOIE GLOSSY WEGGEGEVEN TIJDENS DE NIEUWJAARSBIJEENKOMST! MARIANNE DE MOOR • WAT IS IE MOOI! HEB HET GISTEREN AL AAN EEN AANTAL GEÏNTERESSEERDE OUDERS LATEN ZIEN, DIE GAAN HET TIJDSCHRIFT GELIJK KOPEN! JUDITH SIMON • KAN IK EEN PAAR TOEGESTUURD KRIJGEN VOOR ONZE MEDEWERKSTERS VAN HET MEDISCH KINDERDAGCENTRUM? JANNEKE DE GOEIJ • HET TIJDSCHRIFT HEB IK ONDERTUSSEN ONTVANGEN EN IK VIND HET ZELF OOK MOOI GEWORDEN!! a COVERMODEL ANIEK • INITIATIEF VAN OUDERS VAN EEN BEPERKT KIND, DAT MERK JE. PIET DEN HOEVER • WIJ KREGEN MET KERST EEN ABONNEMENT CADEAU VAN ONZE WERKGEVER OMDAT HET EEN MOOIE AANVULLING OP ONS WERK IS a WIN/WIN SITUATIE DUS. GUUSJE
55
MOOIE MENSEN
VEERKRACHT; DAT IS WAT JE BIJ SOMMIGE MENSEN ZÓ GOED KUNT ZIEN. NEEM NOU CISCA VAN SLOTEN, EEN MOOIE, SPONTANE VROUW DIE LACHEND NAAR ONS TOEKWAM OP DE SUPPORTBEURS AFGELOPEN JAAR. ZE HEEFT NIET ÉÉN BEPERKT KIND, CISCA HEEFT ZOWEL EEN ZOON ALS EEN DOCHTER MET ERNSTIGE BEPERKINGEN ALS GEVOLG VAN EEN STOFWISSELINGSZIEKTE. DE FRIESE IS ECHTER NIET BIJ DE PAKKEN NEER GAAN ZITTEN. TOEN ZE MERKTE DAT HET LASTIG WAS OM CONTACT TE MAKEN MET HAAR TWEE JONGSTE KINDEREN, DJAVI EN CHARO, BLEEK MUZIEK EEN GOEDE INGANG TE ZIJN. ZE BESLOOT DE OPLEIDING MUZIEKTHERAPIE TE GAAN VOLGEN.
VEINE
56
TEKST: RENÉE RUISCH | FOTOGRAFIE: PRIVÉCOLLECTIE
MOOIE MENSEN
Inmiddels is Cisca muziektherapeute
veel zorgboerderijen zijn, zijn er maar
en heeft ze een eigen praktijk in
weinig geschikt voor kinderen met
Leeuwarden; Klinkende Klanken. Bij
een meervoudige beperking.” Haar
Klinkende Klanken vind je (aangepaste)
droom was geboren. En die droom
muzieklessen en begeleiding via muziek
is een zorgboerderij of beter gezegd
die vooral bedoeld is voor kinderen,
een ‘warm thuis’ gecombineerd met
jongeren en volwassenen met een
een therapeutisch centrum en een
verstandelijke beperking al dan niet
therapeutisch zwembad. “Lekker
in combinatie met een lichamelijke
genieten van het buitenleven met
beperking en/of autisme.
boerderijdieren. Dat zie ik echt als meerwaarde.” En dan komt het mooiste
En van stilzitten heeft Cisca nog nooit
nog. “Wij willen ons onderscheiden
gehoord! Op dit moment volgt zij een
door één of twee kamelen te houden.
opleiding als therapiehondbegeleider.
Deze kamelen kunnen verzorgd worden
Ze heeft een hond gekocht die wordt
door de bewoners en hun begeleiders.
opgeleid als hulphond voor haar zoon
Fijne bijkomstigheid is dat er dan
Djavi. Deze hond traint zij zelf en op dit
excursies en feestjes georganiseerd
moment kan de hond al deurtjes open-
kunnen worden in combinatie met
en dichtdoen, iemands jas uittrekken,
muziekworkshops, pannenkoeken
zijn veters losmaken en zijn sokken
eten en kamelenmelk drinken. Om wat
uittrekken.
extra inkomsten te genereren, willen we daarnaast ook kamelenproducten
En alsof Cisca het met haar kinderen,
verkopen.”
de nieuwe hulphond en praktijk nog niet druk genoeg heeft, heeft ze ook nog
Ik vind het een geniaal plan en wie wil
een stichting in het leven geroepen;
nou niet zo’n gezellige plek voor zijn of
stichting De Zonnesteen. Een stichting
haar kind?
die als doel heeft een zorgboerderij te Stichting De Zonnesteen zamelt
realiseren.
inmiddels geld in om haar doelen te “Soms is het fijn voor ouders om
kunnen realiseren. Wil jij Cisca helpen
even te kunnen bijtanken en tijd vrij
of zou je graag geld doneren? Dat kan
te maken voor zichzelf en voor hun
natuurlijk! Kijk even op de website of
andere kinderen. Dat blijkt echter niet
volg Stichting De Zonnesteen via
zo eenvoudig. Hoewel er ontzettend
Facebook. •
www.stichtingdezonnesteen.nl
57
ONBEPERKT GENIETEN BIJ SAILWISE!
ADVERTORIAL
IN EEN ROLSTOEL OF BLIND, LICHAMELIJK OF VERSTANDELIJK BEPERKT... EN TOCH ZELFSTANDIG ZEILEN? JA NATUURLIJK! SAILWISE LAAT IEDEREEN ONBEPERKT GENIETEN OP HET WATER. ‘IEDEREEN KAN WATERSPORTEN!’ IS DE LIJFSPREUK VAN SAILWISE.
NORMAAL WAT NORMAAL KAN
MEER DAN EEN VAKANTIE
Al meer dan 40 jaar verzorgt SailWise
Watersporten bij SailWise is meer dan
watersportvakanties en -activiteiten voor
alleen genieten van een vakantie. Door
mensen met een beperking. Onder het motto
actief te zijn op het water kan iedereen -
‘normaal wat normaal kan, speciaal wat speciaal
ongeacht de mate van beperking - weer een
moet’ zorgen we op onze accommodaties
gevoel van zelfstandigheid, eigenwaarde en
voor uitdagende watersportprogramma’s. Het
onafhankelijkheid ervaren. Bij SailWise word
spreekt voor zich dat we rekening houden
je aangesproken op wat je nog wél kunt. Met
met ieders wensen en mogelijkheden en
de juiste aanpassingen is het voor iedereen
dat veiligheid voorop staat. Je kunt kiezen
mogelijk om te (leren) watersporten.
uit verschillende rolstoeltoegankelijke accommodaties:
IT SAILHÛS
• Watersporteiland Robinson Crusoe in de
Henriëtte verbleef vorig jaar een lang weekend
Loosdrechtse Plassen. Hier kun je zeilen,
met haar gezin in It Sailhûs, de nieuwste
kanoën, waterskiën en nog veel meer.
accommodatie van SailWise. Zij raadt het
• Tweemastklipper Lutgerdina, daarmee maak je een meerdaagse avontuurlijke zeiltocht
steeds naar het raam renden om te kijken of
over het IJsselmeer en de Wadden.
de bootjes al terug waren. Het uitzicht was
• It Sailhûs met catamaran Beatrix. Met
VEINE
58
iedereen aan: “Het leukste was dat de kinderen
fantastisch, het leeft daar! We zijn allemaal gek
de catamaran Beatrix maak je actieve
op water en hebben heerlijk aan de waterkant
zeiltochten over de Friese Meren en het
gezeten. Bij It Sailhûs voelden we ons veilig. Het
IJsselmeer. Je overnacht in onze volledig
huis is erg ruim en schoon. SailWise biedt een
aangepaste appartementen van It Sailhûs.
prachtige locatie met topvoorzieningen voor de
Het is ook mogelijk om in It Sailhûs alleen
ideale vakantie in eigen land.”
een appartement te boeken.
IT SAILHÛS: IDEAAL VOOR GEZINNEN! It Sailhûs is een multifunctioneel watersportcentrum voor mensen met een handicap (Elahuizen, Friesland). Het centrum beschikt over vier prachtige, volledig toegankelijke 4- tot 6-persoons appartementen en aangepast vaarmateriaal. De appartementen zijn ruim van opzet en voorzien van alle comfort: naast een grote woonkamer zijn er twee slaapkamers en twee badkamers. Elk appartement is rolstoeltoegankelijk
hoog/laag sanitair, tilliften en een toegankelijke keuken.
Robin, geboren met dystonie: “Tijdens het zeilen voel ik me niet gehandicapt. Op het water ben ik vrij en sterk en verleg ik steeds mijn grenzen, omdat ik meer kan dan ik denk. Als ik terugkom van mijn zeilvakantie op de Lutgerdina geniet ik altijd nog weken na, ik heb dan zelfs een beetje heimwee.”
ADVERTORIAL
en onder andere voorzien van
Voor meer informatie over onze reizen en appartementen: www.sailwise.nl 0228-350 756 boekingen@sailwise.nl
59
WILD LIFE
WARME VOETEN Lekkere warme voetjes in stijl. Deze luipaardvoetjes koop je bij Bellatio.nl voor € 9,95
KIKKER OP JE HOOFD! Laat de regen maar komen! Met dit regenhoedje, dat ook in rood en geel verkrijgbaar is, ga je vrolijk naar buiten. Bestel ‘m voor € 4,99 op shoppartners.nl
JE EIGEN LANGNEK Dikkertje Dap is er fan van maar ook wij zijn dol op een giraffe. Voel je voor even een langnek met dit verkleedsetje dat je kunt kopen voor € 6,95 bij fun-en-feest.nl
VEINE
60
ZEBRA IN JE HAAR Voor een stoere look maar lieve prijs van € 1,60 koop je deze haarspeldjes met zebraprint bij knuffels-webshop.nl
WILD LIFE
IN DE AAP GELOGEERD? Welnee, juist niet, want met deze aap kun je alle kanten op! Verwarm hem twee minuten in de magnetron en je hebt een kruik. En als je koorts hebt geeft ‘ie verkoeling als je hem drie uur in de vriezer hebt gelegd.
Gevuld met gierst en lavendel (dus hij ruikt ook nog eens heerlijk). Je vindt de aap bij for-you-only.nl voor € 20,00.
VROLIJKE VETERS Elke schoen vrolijkt ervan op: veters met een zebralook!
De veters zijn te koop bij skatestore.nl voor € 3,95.
61
WILD LIFE
PLAKKERIGE OLIFANTEN Twijfel je waar je deze dikhuiden wil plakken? Plak ze gewoon overal, je hebt er genoeg. Je bestelt deze olifantenstickers voor € 1,49 bij viavoordeel.nl
KNUFFELTIJGER
VEINE
62
Dit lieve tijgertje doet precies wat jij wil! Hij is van zacht pluche, past om elke hand en houdt héél veel van knuffelen.
Te koop bij knuffelparadijs.nl voor € 7,95.
WILD LIFE
KOE IN DE REGEN Altijd handig, vooral voor kinderen die in een rolstoel zitten; de regenponcho. En deze koe is dan wel heel Hollands.
Je kunt deze vrolijke poncho bestellen bij feestartikelen4u.nl voor € 12,99.
N(I)ET ECHT
PRATEND MASKER
Deze tijger is niet echt! Heerlijk
Niet schrikken: deze
om op te zitten, maar vooral ook
giraffe kan praten!
leuk in je kamer. Verkrijgbaar bij Bellatio.nl voor € 21,95.
Verkrijgbaar bij shoppartners.nl voor € 5,95.
63
VAKANTIE
TEKST: RENÉE RUISCH | FOTOGRAFIE: PRIVÉCOLLECTIE
KAMPEREN, NATUURLIJK KAN DAT! DE VROLIJKE TJITSKE EN HAAR MAN HEBBEN DRIE KINDEREN VAN NEGEN, ZEVEN EN VIER JAAR. DE ZEVENJARIGE JITZE IS ALS GEVOLG VAN EEN STOFWISSELINGSZIEKTE MEERVOUDIG BEPERKT. “MIJN ERVARING IS DAT BUITENSTAANDERS HET VEEL PITTIGER VINDEN DAN IKZELF, WE ZITTEN ER NOU EENMAAL MIDDENIN, DAN WEET JE NIET BETER!”, VERTELT DE FRIESE TJITSKE ONS. DIE NUCHTERHEID ZIE JE OOK TERUG IN DE MANIER VAN VAKANTIEVIEREN. “WIJ ZIJN ECHTE KAMPEERDERS. TOEN ‘GEWOON’ KAMPEREN MET JITZE LASTIG WERD, HEBBEN WE EEN KEER EEN HUISJE GEHUURD. MAAR DAT PAST ECHT NIET BIJ ONS. DUS MOESTEN WE OP ZOEK NAAR EEN CAMPING WAAR WE TERECHTKUNNEN MET ONZE ZOON. EN DIE HEBBEN WE GEVONDEN, HOOR. CAMPING DE RUIMTE IN DRONTEN IS VOOR ONS HELEMAAL DE UITKOMST!” Jitze is vooral een vrolijk en ondeugend mannetje. Zijn rolstoel biedt hem de vrijheid om te gaan waar hij wil. In de praktijk is dat thuis lastig. Op straat is het al snel gevaarlijk. En dat is zo fijn van het logeren op de camping. Het is
VEINE
64
een groot terrein waar je kinderen ook even los kunt laten. En dat geldt ook voor Jitze. Zijn ouders laten hem gewoon lekker rondrijden en zijn eigen weg kiezen. Onderweg kan er best eens een obstakel zijn, maar op deze camping helpen andere kinderen hem net zo gemakkelijk. >
VAKANTIE
“Wij wilden geen camping waar alleen maar gezinnen met hun gehandicapte kind komen, er moeten ook voldoende vriendjes en vriendinnetjes zijn voor de andere twee.�
65
VAKANTIE
DE ZOEKTOCHT
douchebrancard voorhanden hadden.
Toen Jitze wat kleiner was, bezocht de
Er waren zelfs vier sanitaire ruimtes
familie altijd gewone campings. Toen
met hulpmiddelen voor mensen met
hij groter werd en in een rolstoel zat,
een beperking. De eigenaren die de
werd dat lastiger. Ook liepen zij tegen
camping hebben opgezet, hadden een
bepaalde zaken aan die ze misten
totaal andere achtergrond. De vrouw
wat betreft de verzorging van Jitze.
was werkzaam in de zorg en dat heeft
De familie is echt fan van kamperen.
er ongetwijfeld toe geleid dat ze een
Na een keer een huisje te hebben
‘aangepaste’ camping wilden zijn”,
geprobeerd, zijn ze daar gelijk van
legt Tjitske ons uit. “De eigenaren
teruggekomen. Niets voor hen, dat is
helpen ook bij het huren van zaken
geen vakantie.
die kampeerders extra nodig hebben zoals hoog-laagbedden. De sfeer is
Voor Tjitske en haar man was het vooral
heel gemoedelijk. Als je rondrijdt in je
belangrijk om een camping te vinden
rolstoel wordt er niet gekeken omdat
waar mogelijkheden waren voor Jitze,
je in een rolstoel zit, maar meer naar
maar waar ook de andere kinderen zich
het merk van de rolstoel; het is heel
thuis zouden voelen.
gewoon om in een rolstoel te zitten daar. Er is ook een recreatieteam via
VEINE
66
“Wij wilden geen camping waar alleen
De Wielewaal, dat alle kinderen daar
maar gezinnen met hun gehandicapte
kan bezighouden, zowel beperkte als
kind komen, er moeten ook voldoende
niet-beperkte kinderen. Je kunt er zelfs
vriendjes en vriendinnetjes zijn voor
een PGB-er inhuren van De Wielewaal,
de andere twee. Ik heb behoorlijk
voor een dagdeel of langer.”
moeten spitten, want er zijn niet veel ‘aangepaste’ campings. Maar juist
VAN TENT NAAR CARAVAN
om de hoek in de Flevopolder vond ik
Hoewel de familie het liefst eeuwig in
camping De Ruimte. Ik las dat ze daar
een tent was blijven kamperen, hebben
in elk geval verschoningsmatten en een
ze er inmiddels toch voor gekozen om >
VAKANTIE
67
VAKANTIE
In het hoogseizoen kun je voor een gezin van vier al voor 34 euro per dag een plekje huren op camping De Ruimte. Voor wie het niet ziet zitten om een tent of caravan mee te nemen… Er zijn ook volledig ingerichte rolstoeltoegankelijke bungalowtenten en kampeerbungalows (tenthuisjes) te huur. De bungalowtenten zijn voorzien van een houten vloer. De tent heeft twee gewone slaapcabines waarvan één extra grote, waarin voldoende ruimte is voor een hoog-laagbed met tillift.
Er kunnen hoog-laag-bedden, tilliften of andere hulpmiddelen op de camping worden afgeleverd. Zelfs verpleegkundige hulp of thuiszorg op de camping behoort tot de mogelijkheden.
Meer informatie vind je op campingderuimte.nl
VEINE
68
VAKANTIE
een caravan te kopen. Dat laatste had
CAMPING DE RUIMTE
ook te maken met het feit dat ze graag
Langs de Veluwerandmeren, midden
een heel seizoen wilden blijven staan.
in het bos, ligt Camping De Ruimte.
Nu kunnen ze er ook in de weekenden
Het is een niet zo heel grote camping;
gemakkelijk even naar toe.
110 plaatsen. Het is er overzichtelijk. Je kunt er ook tenthuisjes huren die zijn
“En dus gingen we op zoek naar
aangepast. Maar je mag natuurlijk ook
een caravan die we zouden kunnen
met je eigen tent of caravan komen.
aanpassen. We stuitten op een enorme
Er is veel gras en de nieuwe eigenaren
‘Tabbert’. De caravan is 2.50 meter
(onlangs is de camping verkocht)
breed in tegenstelling tot de meeste
hebben grootse plannen om de paden
caravans die 2.20 meter breed zijn.
rolstoelvriendelijk te maken. Zij hebben
Binnen hebben we daardoor meer
ook de kampeerders gevraagd mee te
ruimte voor de rolstoel. Onze
denken over dit soort zaken.
caravan is ook nog eens acht meter lang”, legt Tjitske uit. De deur van de
Er is een rolstoeltoegankelijk
caravan is verbreed zodat de rolstoel
spetterbad. Het is geen zwembad
er doorheen kan. In plaats van 55 cm
maar wel een heel gezellige
breed is deze nu 90 cm breed. Ze
ontmoetingsplaats waar alle kinderen
hebben de vaste zitplaatsen eruit
op de camping veel plezier van
gesloopt. Daarvan hebben zij bedden
hebben. Er zit een speeltafel bij met
gemaakt waarbij Jitze op hoogte slaapt.
waterspuitdingen. Er zijn onderrijdbare
Aan de zijkant is een stapelbed voor
zandtafels, een rolstoelwipwap en een
de meisjes geplaatst. Er is ook nog een
vogelnestschommel. Er zijn plannen om
zitje zodat de familie binnen kan eten
een snoezelruimte te maken. Er is een
als dat noodzakelijk is met slecht weer.
kleine kampwinkel. Het is heel relaxed, de kinderen willen eigenlijk niet van de
Jitze wordt nu nog de caravan in getild
camping af dus ouders komen er echt
en binnen in zijn rolstoel gezet. “Later
tot rust.
willen we een plateaulift of rolstoelplaat plaatsen. Met een beetje inventiviteit
Aan het Drontermeer is een vissteiger
kom je al een eind.” De verzorging
voor gehandicapten waar het goed
van Jitze gebeurt voor het grootste
toeven is. Op de camping hebben
deel in de caravan, maar voor het
ze tandems en een elektrische
douchen gaan ze natuurlijk naar de
rolstoelbakfiets. •
gemeenschappelijke ruimte.
69
COLUMN VAN ANNE
DANSEN
VEINE
70
ONLANGS LAS IK IN EEN ONDERZOEK OVER GELUK DAT HET BIJ HET GELUKSGEVOEL NIET GAAT OM GROTE ZAKEN ZOALS WERK OF EEN MOOI HUIS, MAAR OM MOMENTEN. DAARBIJ IS NU WETENSCHAPPELIJK BEWEZEN DAT WE HET GELUKKIGST WORDEN VAN DANSEN EN DE LIEFDE BEDRIJVEN TOT DE OCHTENDSTOND. GOH. ZELF DANS IK AL MIJN HELE LEVEN EN NOG STEEDS MAAKT HET ME INDERDAAD VRESELIJK BLIJ. DES TE VERDRIETIGER VOND IK HET DAT NADJA DAT NOOIT ZOU ERVAREN.
COLUMN VAN ANNE
Oké, Nadja heeft een periode op rolstoeldansen gezeten en
Aangemoedigd door het meisje boog Nadja, wild zwaaiend
natuurlijk zeiden we vrolijk: “Zie je, Nadja kan ook dansen,
met haar armen, haar bovenlijf van links naar rechts.
hoor!” Maar een onverdeeld succes was het niet. Want het
Dat kleine blonde meisje was het die me de eyeopener
was niet bepaald dat Nadja pirouettes draaide op één wiel en
gaf. Dansen gaat niet om de perfecte passen, maar om de
de snoeiharde housemuziek hielp ook niet echt mee. Ach, je
beleving. Dit was geluk. En niet alleen voor Nadja, ook de
kunt gewoon niet alles relativeren, daar komt het op neer.
mensen eromheen keken ineens gelukkiger.
Toch kan ik er sinds Koningsdag anders naar kijken. Middenin
De laatste maanden is het een vast ritueel. Thuis uit school
het dorp, tussen de uitstallingen, stond een meisje viool te
trekt Nadja na wat drinken en het eten van een koekje
spelen. Haar zusje liep rond met een geldblikje. We stonden
haar zelfbenoemde danskleren aan: een joggingbroek en
er een poosje te luisteren. Tot Nadja haar wielen in beweging
een doodgewoon T-shirt. Maar wederom: het gaat om de
bracht en rondjes begon te draaien. Mensen keken. “Ja,
beleving. Ze zet een muziekje aan, zingt op haar manier
leuk!”, riep het meisje met het geldblikje, “Dans maar hoor,
mee en springt op haar knieën in het rond. Iedere middag
dat is veel gezelliger dan alleen kijken.”
momenten van geluk. Je snapt: deze Koningsdag gaan we weer dansen tussen de kraampjes. En wie weet neem ik zelf een geldblikje mee! •
71
ADVERTENTIE
VEINE
72
COLUMN SOMS KRIJG IK HET GEWOON NIET VOOR ELKAAR… (ZUCHT) Nic
ole K ie
SOMS ZIT HET TEGEN. OOK ALS ADVOCAAT IN DE ZORG. ZO TRAD IK ONLANGS OP NAMENS EEN PATIËNTE DIE IN EEN INSTELLING ZIT. DAAR WERD GEWEIGERD HAAR ZORGPLAN ZO AAN TE PASSEN ZOALS ZIJ DAT WILDE. DE INSTELLING VOND HET ZORGPLAN GOED, MAAR DE PATIËNTE MEENDE DAT VEEL BELANGRIJKE INFORMATIE ONTBRAK.
n - a d vo c
a at
wat de klachtencommissie daar na een paar maanden van gaat vinden.
U zult begrijpen dat ik dit niet alleen onbegrijpelijk maar ook ontzettend gênant vind. Hoe kan ik mijn cliënte nu uitleggen dat ze onnodige pijn nog maar een paar maanden moet ondergaan omdat haar situatie niet ernstig genoeg gevonden wordt? Misschien biedt de regelgeving niet de mogelijkheid om de instelling te dwingen dat zorgplan aan te passen, maar we kunnen toch niet toestaan dat mensen gewoon maar
Zo ontbrak daar bijvoorbeeld in dat aan deze patiënte maar
onnodig pijn lijden? Ik weet zeker dat als ik doorprocedeer, ik
heel zacht een rechterhand mag worden gegeven omdat ze
echt wel ergens gelijk ga krijgen, maar het lijkt me ongewenst
anders heel veel pijn heeft. Bij nieuwe medewerkers pakte
dat ik drie rechtszaken moet voeren voor zoiets eenvoudigs.
dat altijd heel vervelend uit. Die gaven mijn cliënte een ferme
Bijna iedereen die dit leest kan zich wel indenken dat we dit
rechterhand. Mijn cliënte had vervolgens urenlang ernstige
toch veel eenvoudiger en sneller moeten kunnen corrigeren.
pijn. Ook ontbrak in datzelfde plan een goede omschrijving
Ook voor mij, als juridisch professional in de zorg, geldt dus
hoe bepaalde kledingstukken moeten worden aan- en
dat ik wel eens nagelbijtend moet vertellen dat ik iets niet
uitgedaan. Ook dat, vooral weer bij nieuwe medewerkers,
voor elkaar kan krijgen binnen een aanvaardbaar budget en
was een groot probleem. Zij deden dat zo onhandig dat
tijdsbestek.
mijn cliënte urenlang pijn had. Bij de rechter heb ik voor deze patiënte gevraagd om een gebod aan de instelling op
Het zal u misschien bekend voorkomen. Dat gevoel van
te leggen om het betreffende zorgplan aan te passen om
onmacht om een logge machine op een redelijke manier in
daarmee die risicovolle situaties die veel pijn veroorzaken te
beweging te krijgen. En toch moeten we het blijven proberen.
voorkomen. De rechter vond de situatie niet nijpend en niet
Want als we het systeem niet onder druk blijven zetten,
spoedeisend genoeg om dat in een kort geding toe te wijzen.
denkt iedereen dat het altijd oké is. En het voorbeeld wat ik
Het verzoek tot aanpassing legde ik ook aan de bevoegde
vandaag heb beschreven, laat zien dat het systeem níet altijd
autoriteiten voor. Ook die vonden de situatie niet urgent
oké is. Dus, ook al krijg ik het vandaag niet voor elkaar op
genoeg om de instelling te gebieden het zorgplan aan te
deze manier, dan ga ik het morgen toch gewoon weer op een
passen. Het enige dat we nu dus kunnen doen is afwachten
andere wijze proberen. Waarvan akte! •
Nicole Kien is één van de topadvocaten in de gezondheidszorg en staat aan de basis van de succesvolle ontwikkeling van LS&H Lawyers. Meer informatie: www.lshlawyers.nl
73
DOSSIER
Het is goed om als ouder VEINE
74
na te denken over hoe je jouw kind in een statafel zet.
DOSSIER
TEKST RENÉE RUISCH | FOTOGRAFIE: LEVERANCIERS
DOSSIER STATAFELS HOEWEL VEINE VOORAL IS BEDOELD OM OP EEN ONTSPANNEN MOMENT (LEKKER ’S AVONDS OP DE BANK) TE KUNNEN LEZEN, IS HET MISSCHIEN EEN IDEE OM TIJDENS HET LEZEN VAN DIT DOSSIER TE GAAN STAAN. WANT STAAN IS HARTSTIKKE GOED. Onze beenspieren, de grootste spiergroep in ons lijf, moeten dan aan het werk. En dat is niet slecht. De gemiddelde Nederlander zit wel acht tot negen uur per dag. Onder volwassenen zonder beperkingen die te veel zitten, zou onderzoek uitwijzen dat diegenen die dagelijks acht tot elf uur zitten, vijftien procent meer kans hebben om binnen drie jaar te overlijden dan mensen die minder dan vier uur per dag zitten. Hoe meer je aan je stoel plakt, des te groter zou namelijk het risico op harten vaatziekten, diabetes, obesitas en depressie zijn… Maar hoe zit dat met onze kinderen die een lichamelijke beperking hebben? Kinderen die überhaupt niet zelfstandig kunnen staan of lopen. Voor deze kinderen weten we dat de bloedsomloop wordt gestimuleerd als liggen, zitten en staan met elkaar worden afgewisseld. En zo voorkomen we ook ‘doorligproblemen’, met een mooi woord ‘decubitus’. We zien dat staan positief is om contracturen rondom enkels, knieën en heupen te voorkomen. Ook om de stofwisseling te verbeteren en spasticiteit en botontkalking te verminderen is staan essentieel. >
75
DOSSIER
“Voor mijn kind betekent staan dat de
dat je een kind gemakkelijk en veilig in
ontlasting op gang komt. Als ik haar
de statafel neerlegt en in die positie de
alleen laat zitten of liggen hebben we
gordel en banden vastmaakt. Je kunt
continu obstipatieproblemen”, vertelt
het kind daarna langzaam tot staan
een moeder. Een andere moeder vult
kantelen. Deze kantelfuncties kunnen
aan: “Voor mijn zoon is staan in zijn
soms handmatig, hydraulisch of zelfs
statafel zo belangrijk omdat hij er dan
elektrisch gebruikt worden. Eén ding is
echt bij hoort. Zijn broers staan rond
zeker: het is goed om als ouder na te
etenstijd ook altijd te hangen bij het
denken hoe je jouw kind in een statafel
aanrecht. Dat is onze ‘bijpraatplek’ elke
zet. Heb je daarbij altijd hulp nodig of
avond.”
kun je dat alleen? Kan jouw kind enige steun nemen op zijn of haar benen? Dit
DE STATAFEL ALS HULPMIDDEL
zijn enkele vragen die je vooraf kunt
Als zelfstandig staan niet mogelijk
stellen om te bepalen welke statafel het
is, kunnen we een statafel gebruiken
meest geschikt is voor jouw kind.
om het onmogelijke toch mogelijk te maken. Grofweg zijn er al snel wat verschillen aan te geven. Zo bestaan er dorsale en ventrale statafels. Bij een dorsale statafel leunt een kind (of volwassene) met zijn rug tegen een
Ernie en Bert
steun, terwijl bij een ventrale statafel een persoon met zijn buik leunt tegen de statafel. Verder beschikken diverse statafels over een kantelmechanisme. Een meer rechtopstaande of iets naar voren gekantelde positie helpt de wervelkolom te strekken en het gewicht beter te verdelen. Dit is erg belangrijk om de botdichtheid en botvorming te verbeteren. Een gestrekte positie wordt
VEINE
76
aanbevolen om de spieren soepeler te
VENTRALE OF DORSALE STATAFELS
maken en contracturen te voorkomen.
Ongetwijfeld de meest bekende statafels met steun nemen aan
Sommige statafels kunnen zo ver
de buikzijde zijn de Ernie en Bert
kantelen dat een liggende positie
van de firma Atlas. De broertjes
mogelijk is. Dat heeft als groot voordeel
(klein en groot) zijn in te zetten voor
DOSSIER
kinderen die een lengte hebben tot ongeveer 1 meter 50. Door
Gazelle PS
zijn kantelmogelijkheid van 60 tot 90 graden kan een kind geleidelijk verticaal worden gezet. De kantelverstelling is met name bedoeld om strekking van de romp te stimuleren. Deze instelling moet wel handmatig worden gedaan en het is niet eenvoudig voor ouders om dat zelf te doen.
De Bever is de kleine uitvoering van de groep dorsale staortheses en is geschikt voor kinderen
abductiestand (beenspreiding) van maximaal 30 graden te plaatsen.
waarbij volledig verticaal
Hierdoor wordt het risico op
staan heel moeilijk is. De
heupdysplasie sterk verminderd.
Bever kan door middel van
Het is klinisch bewezen dat een
een gasveer van horizontaal
stapositie met beenspreiding
naar verticaal gekanteld worden. Dit geeft de mogelijkheid het kind
(abductie) kan leiden tot een betere formatie van het heupgewricht.
liggend op de rug in de staorthese te plaatsen en zo langzaamaan
Bewegingsprogramma’s voor jonge
verticaal te zetten. De hoogte van de
kinderen zouden aandacht moeten
Bever in horizontale positie is 85 cm
besteden aan heupabductie. In een
waardoor het relatief eenvoudig is
reeks casestudies (Martinsson
een transfer naar de staorthese uit
en Himmelmann 2011) werd onderzocht wat het effect was van
te voeren. De Bever
gewichtdragende, geabduceerde MEERDERE FUNCTIES IN ÉÉN
heupen op heupdysplasie. De conclusie van het onderzoek was
Er zijn ook heel wat statafels die
dat een jaar gewichtsbelasting met
zowel een dorsale als een ventrale
de maximaal haalbare abductie
functie in één bieden. Een mooi
(25-30 graden) en minstens één uur
voorbeeld is de Gazelle PS van
per week 0 graden heupextensie,
R82. Bijzonder aan deze statafel is
een gunstige impact hadden op de
de mogelijkheid om elk been in een
heupvorming. >
77
DOSSIER
Mygo Stander
Ook de Mygo Stander (van
de Mygo Stander en de Gazelle PS,
Pom Revalidatie) is een drie-in-
zowel dorsaal als ventraal gebruikt
één staorthese waarin rechtop,
worden. Doordat de staorthese
voorover geleund en achterover
elektrisch gekanteld kan worden tot
geleund gestaan kan worden. De
horizontaal, is het mogelijk om een
staorthese kan zelfs gebruikt worden
kind vanuit een liggende positie in een
bij contracturen van 25 graden.
staande positie te brengen.
De Horizon Stahulp (ook van Pom
Heel praktisch: de statafel kan zonder
revalidatie) is elektrisch kantelbaar.
gereedschap ingesteld worden, terwijl
Deze robuuste statafel kan, net als
het kind in De Horizon staat.
VEINE
78
Horizon Stahulp
DOSSIER
Caribou
Bijzonder qua uiterlijk is de
ALLEEN RECHTOP
Caribou van R82; een modern
Er zijn ook nog statafels zonder
ogende statafel, die zowel als
kantelfunctie voor kinderen die dat niet
buik-, of als rugstatafel gebruikt
nodig hebben. Zo is de Blixembosch
kan worden. En ook deze
van Atlas ontwikkeld in nauwe
statafel kan volledig horizontaal.
samenwerking met het gelijknamige
De Caribou is beschikbaar met
revalidatiecentrum in Eindhoven.
zowel manuele als elektrische
Deze statafel kenmerkt zich door een
kantelverstelling en is verkrijgbaar
wegklapbare heiligbeen- en rugsteun
in vier maten voor kinderen van één
en een extra lage instap, zodat een
tot achttien jaar.
kind gemakkelijk in de staorthese kan plaatsnemen. Deze statafel kenmerkt
Pronk Ergo Basic
zich door de rechtopstaande houding en ondersteuning tot aan het bekken. Dit stimuleert de hoofd- en rompbalans. Bovendien is de Blixembosch uitermate geschikt om met eenvoudige ingrepen een steeds actievere houding te bewerkstelligen, met name door het verminderen of weglaten van steun. •
ZELF GAAN STAAN Voor jongvolwassenen (vanaf 1 meter 50) die ertoe in staat zijn, worden er ook statafels gemaakt waarin de gebruiker zelf kan gaan staan. De Pronk Ergo Basic is er zo een. Door een zitbroek vast te maken, wordt de gebruiker maximaal ondersteund. Pronk Ergo levert ook een elektrisch model. De adolescent kan met behulp van het elektrische
79
oprolsysteem tot stand komen. Het model is voorzien van steunbuizen waaraan hij of zij zich tijdens de beweging vast kan houden.
Blixembosch
ALLES KAN MET ABENA BIJ ABENA VINDEN WE DAT EEN LUIER NIEMAND MAG WEERHOUDEN OM LEUKE DINGEN TE DOEN. DAAROM HEEFT ABENA OPLOSSINGEN VOOR IEDEREEN. VOOR DIK EN DUN, VOOR GROOT EN KLEIN, VOOR JONG EN OUD.
Dankzij de producten van Abena kun je alles doen
ADVERTORIAL
wat je leuk vindt. Samen met Veine organiseren we de actie Alles kan met Abena met in iedere nieuwe editie van Veine de kans om deel te nemen aan een bijzondere activiteit.
DE HOOGTE IN MET JE ROLSTOEL Voor Veine 8 gaan we klimmen en klauteren op een spannend hoogteparcours. Door middel van aangepaste hoogteonderdelen, touwtechnieken en aangepaste klimgordels is het parcours ook geschikt voor mensen met een beperking.
Ga naar abena.nl/alleskan, geef je kind op en wij bezorgen hem of haar net als Fox (professionele fotoshoot) en Indy (Legoland) de dag van hun leven. Wie durft het aan?
VEINE
80
www.abena.nl/alleskan
ADVERTENTIE
81
ADVERTENTIE
VEINE
82
LEUK AAN MIJN KIND
ESMÉE IS GEBOREN MET ERNSTIGE ASFYXIE (EEN ZUURSTOFTEKORT IN DE HERSENEN) OMDAT MIJN PLACENTA LOSLIET. FOUTJE VAN DE NATUUR. ER STERVEN JAARLIJKS WERELDWIJD 900.000 BABY´S DOOR DEZE AANDOENING. GESCHAT WORDT DAT BIJ 1 OP DE 100 BABY´S IN NEDERLAND SPRAKE IS VAN ASFYXIE RONDOM DE GEBOORTE. DE GEVOLGEN KUNNEN GROOT ZIJN. ZO OOK VOOR ESMÉE… Het resultaat was een meisje dat tot haar
Maar tegen alle prognoses in herkende ze ons
geboorte kerngezond was, maar dat daarna aan
na twee maanden en ging ons volgen. Ze is
allemaal slangetjes vastzat om te kunnen blijven
enorm tevreden en vrolijk en laat ons zien dat we
leven. Er volgden vier dagen van onzekerheid,
vooral van alle kleine dingen tussendoor moeten
wachtend op een MRI die heel slecht bleek te
genieten. Haar grote zus Sophie is gek op haar
zijn… Maar Esmée is ons wonderkind. Ze werd
en als de meiden samen aan het spelen zijn, dan
geboren met een diagnose die bijna niet met het
is niets op de wereld mooier. Esmée heeft een
leven verenigbaar zou zijn, maar we hebben nu,
onvoorwaardelijke glimlach en of iets nu lukt
een jaar later, een op het oog doodnormaal kind.
of niet, de glimlach blijft. De grootste mijlpaal die we tot nu toe bereikten, is dat ze één jaar is
In één jaar tijd hebben we toch enorm mooie
geworden. We hopen dat er nog veel van deze
momenten meegemaakt juist doordat een
mijlpalen mogen volgen.
donderwolk van afscheid moeten nemen van Esmée boven ons hoofd hing.
Sanne van den Dool
83
In deze rubriek vragen wij je om op te schrijven wat jouw Veine-momentjes zijn met je kind. Mail dit naar klantenservice@veine.nl en wie weet staat jouw kind in de volgende uitgave van Veine!
ADVERTENTIE
VEINE
84
COLUMN KWIJLEN
samen met ouders zoeken naar oplossingen Sa
nd
ra
T itu
l aer - kinderreva
ti e li d a
ar
ts
ALS KINDEREN EEN JAAR OF DRIE, VIER ZIJN VOER IK MET OUDERS VAAK GESPREKKEN OVER KWIJLEN EN DE HINDER DIE DAARBIJ KOMT KIJKEN. IMMERS, BIJ EEN HEEL JONG KINDJE WORDT HET ALS NORMAAL ERVAREN DAT HIJ OF ZIJ EEN SLAB DRAAGT. MAAR WAT OUDERE KWIJLENDE KINDEREN KRIJGEN VAAK METEEN HET STEMPEL ‘GEESTELIJK NIET IN ORDE’. OPMERKINGEN ALS ‘ALS JE KWIJLT ZAL JE WEL DOM ZIJN’ KWETSEN DE KINDEREN EN HUN OUDERS. HET SOCIALE PROBLEEM VOOR KWIJLENDE KINDEREN EN HUN OUDERS IS GROOT EN WORDT VAAK ONDERSCHAT. ANDERZIJDS ERVAREN OUDERS OOK HET LICHAMELIJK ONGEMAK VAN HUN KIND DOOR HET ONTSTAAN VAN WONDJES OP DE KIN EN NAAST DE MOND. Als kind en ouders met vragen bij mij komen, kijk ik eerst of
Bij ouders van kinderen met een verstandelijke beperking die
het betreffende kind kan aanleren om (meer) te gaan slikken
zich niet bewust zijn van hun kwijlgedrag, kijk ik samen met
door het verbeteren van de mondmotoriek. Eigenlijk laat ik
hen naar oplossingen die niet direct op het sociale maar meer
kinderen altijd goede logopedie volgen. Mijns inziens zoek je
op het praktische vlak liggen. Deze problemen kunnen zijn
eerst uit wat er kan zónder medicatie en operaties. Als dat
dat wondjes kunnen ontstaan en dat vlekken op kleding als
allemaal niets helpt, verwijs ik kinderen door. In Rotterdam
viezig ervaren kunnen worden. Ik kijk samen met ouders of
en omstreken wordt na een eenmalige botoxbehandeling al
een oplossing tegen het kwijlen ook voor hen een oplossing
snel overgegaan tot een operatie. In Nijmegen daarentegen
biedt. Als het bijvoorbeeld blijft bij twee maal daags een slab
proberen ze een aantal botoxbehandelingen alvorens tot
verwisselen kan dit aanvaardbaar zijn, maar als er elk kwartier
operatie over te gaan. Nadeel van botox is dat het slechts
een nieuwe slab moet komen, kan dit voor een praktisch
een tijdelijke oplossing voor drie maanden biedt. Als je dan
probleem zorgen en moet verder gekeken worden.
daarnaast nog bedenkt dat een botoxbehandeling ook niet
Veel ouders weten niet dat zij met behulp van sjaaltjes en
heel eenvoudig kan worden uitgevoerd (kinderen moeten
gevoerde slabben veel beter ‘de boel’ kunnen opvangen
onder narcose), is een operatie wellicht een keus die
dan met gewone babyslabben en dat je het veel leuker
daardoor makkelijker wordt. De optie van medicatie geef
kunt maken op deze manier. Er zijn op internet firma’s en
ik ook. Dit kan zeker een goede aanpak zijn al moet wel
leuke patronen te vinden die hierbij kunnen helpen en een
rekening gehouden worden met bijwerkingen die kunnen
‘volwassen slab’ kunnen bieden. Ik maak ouders vooral
optreden.
wegwijs en laat de keuzes aan hen over. •
85
ADVERTENTIE
VEINE
86
VEINE MAGAZINE NUMMER ACHT komt uit in juni 2017
MEDICINALE WIET of liever niet? Voetjes van de VLOER in de DISCO STRANDTASSEN in overvloed
Met natuurlijk de vaste columnisten, sport, hulpmiddelen, OOKLEUKS, enzovoort!
87