Inkijkexemplaar 'Wij presenteren het paard'

Het paard, de bestormende kracht van het schaakspel

ISBN

978

90

4391

539

7

www.tirionsport.nl

TIRION SPORT

Paard_rug12,5mm.indd 1

TIRION SPORT

Hans Böhm (1950) is een bekende Nederlandse schaker en was seniorenkampioen in 2010. Hij schreef meer dan 20 boeken en is vaste schaakmedewerker van De Telegraaf.

Yochanan Afek (1952) is een bekende Israëlische schaker en was in 2012 Nederlands kampioen in het oplossen van studies. Hij is naast speler ook studiecomponist, schaakjournalist en trainer.

Wij presenteren HET PAARD

De internationale schaakmeesters Hans Böhm en Yochanan Afek begonnen in 2010 met De pion, kwamen in 2011 met De toren en vervolgen met dit boek over het paard de unieke 6-delige serie waarin steeds één schaakstuk centraal staat.

Aan de hand van historische achtergrond, spelsituaties en probleemstellingen worden 60 thema’s – aanvallend en verdedigend – in 240 opgaven behandeld. We leven mee met bijzondere partijfragmenten waarin het paard een beslissende rol speelt.

Hans Böhm & Yochanan Afek

Het paard is een grillig stuk, dat over het bord en over andere stukken kan springen. Eenmaal in zijn element kan het paard ieder ander stuk domineren en het zelfs opnemen tegen een geheel, vijandelijk leger. Het paard is een aanstormende kracht in de aanval en een sterk stuk in de verdediging.

Hans Böhm & Yochanan Afek

Wij presenteren… het paard is een boek voor iedereen met een passie voor schaken!

Wij presenteren

HET PAARD De bestormende kracht van het schaakspel

TIRION SPORT

24-10-12 13:27

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 1

Hans Böhm en Yochanan Afek

Wij presenteren…

HET PAARD

B

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 2

Eerder verschenen in deze reeks: Wij presenteren… de pion, ISBN 978 90 4391 296 9 Wij presenteren… de toren, ISBN 978 90 4390 067 6

Dit boek is gepubliceerd door Tirion Uitgevers Postbus 13288 3507 LG Utrecht www.tirionsport.nl Volg Tirion Sport op Twitter : @TirionSport Omslagontwerp: Hans Britsemmer Vormgeving binnenwerk: Mat-Zet bv, Soest ISBN 978 90 4391 539 7 NUR 481 © 2012 Tirion Uitgevers, Utrecht Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.

De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden.

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 3

Inhoudsopgave

Voorwoord Korte terugblik op de ontstaansgeschiedenis Geschiedenis van het paard

5 7 14

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72

Paard tegen pion Paard tegen pionnen Mijn paard voor de overwinning Paarden in de opening De machtige randpion De verdediging van de laatste pion Vorken Pat De vijand van het paard Het paard op de zere plek Het klassieke stikmat Onverwachte ontpenning Afbuigen Het voorste stuk van een batterij Mijn paard voor een vrijpion Het matnet Stikmat in de praktijk Eeuwig schaak Het ene paard voor het andere De hand van de wereldkampioen (1) De hand van de wereldkampioen (2) Beslissende paardzetten in WK’s Met het paard was beter Sluiten en openen van lijnen Paard tegen loper

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 4

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60

Precies dat ene tempo Samenwerking met een toren Een volle toren achter Eén paard tegen drie stukken Twee paarden tegen twee torens Paardenpaar tegen koningin Hollandse miniaturen Het aanstormende paardenpaar Het verdedigende paardenpaar Feniksthema De echokameleon Een fort bouwen Vier paarden Opeenvolgende paardpromoties Wederzijdse paardpromoties De hoofdweg loopt over de hoek Actieve verdediging Hollands glorie Pat met gepend paard Systematische manoeuvres De grote draf Zetdwang Paard en pion tegen toren Paard tegen toren plus pion Mat met een paard Mat met twee paarden Eén paard tegen drie Meervoudige paardpromoties Alleen tegen een heel leger Novotny & Plachutta Paard tegen loperpaar Paardproblemen Historische paardzetten De werkpaarden van Ottó Bláthy Lachende paarden

74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 100 102 104 106 108 110 112 114 116 118 120 122 124 126 128 130 132 134 136 138 140 142

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 5

Voorwoord

Met nog meer genoegen dan de eerste twee delen in deze serie, waarin de fascinerende geheimen van ieder schaakstuk worden behandeld, presenteren wij nu: Het paard. Na De pion (eerste druk januari 2010) en De toren (eerste druk september 2011) dan nog net in 2012 het derde van de in totaal zes boeken.

Zoals de pion de ziel is en de toren de belangrijke steunpilaar, zo is het paard de bestormende kracht van het schaakspel. Geen enkel ander stuk kan daadwerkelijk springen, niet alleen over het bord maar ook over andere stukken.

Nog nooit zijn zoveel facetten van het paard, aanvallende zowel als verdedigende, bij elkaar gebracht.

Het zal onze lezers niet verwonderen dat de inleiding, een ‘Korte terugblik op de ontstaansgeschiedenis’ van het schaakspel, de algemene geschiedenis dezelfde is en in deze gehele serie ook dezelfde zal blijven. Daaraan kunnen wij immers niets veranderen. De geschiedenis van het schaakstuk paard echter is uniek. Het vertegenwoordigt de cavalerie in de oude wijze van oorlog voeren en het paard is altijd paard gebleven. Ook zijn beweging, de choreografie, is altijd dezelfde gebleven: één recht en één schuin. Maar het paard is in de loop der tijden wel op vele verschillende manieren afgebeeld. In het begin als paard met een sjabrak (paardendeken) en een ruiter met borstharnas, helm en schild, in zijn rechterhand een speer en in zijn linker een zwaard. Later zien we een heel of een half paard, een steigerend paard op de achterbenen en ook de uitvoering van de ogen, de oren en de manen hebben wezenlijke veranderingen ondergaan.

We behandelen zestig verschillende thema’s rond het paard. Per thema bieden we vier voorbeelden, oplopend in moeilijkheidsgraad en met liefde en zorg verzameld uit de werelden van toernooipraktijk, studie en schaakprobleem.

Na bestudering geeft dit boek meer inzicht in de rijkdom aan tactische en positionele mogelijkheden die het paard te bieden heeft.

Om de geschiedenis goed in beeld te krijgen gingen we te rade bij schaak-

5

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 6

historicus Leo Diepstraten. Hij gaf voor deze hele serie waardevolle adviezen, waarvoor onze hartelijke dank.

De afbeeldingen van schaakpaarden die u in dit boek vindt, komen uit een van de mooiste privécollecties, die van May en Ine Kloprogge, waarvoor eveneens veel dank.

Zoals ook in de eerste delen zijn niet alleen alle 240 stellingen door dr. Harold van der Heijden gecheckt op bron en correctheid, maar gaf hij tevens instructieve tips vanuit zijn database met 76.000 eindspelstellingen. Nog meer dank.

En tot slot danken wij al onze bronnen: zowel de vele boeken waarvan Anthology of Chess Combinations en de Encyclopedia of Chess Endings van Chess Informant apart vermeld dienen te worden, alsook alle schaakspelers die door hun briljante of juist foutieve zetten een passend voorbeeld werden voor onze thema’s.

Hans Böhm en Yochanan Afek

6

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 7

Korte terugblik op de ontstaansgeschiedenis

Raya! Mantri! Hasti! Asva! Ratha! Padati!

Pardon? Dit zijn de benamingen van de schaakstukken uit het inmiddels vrijwel uitgestorven Sanskriet, de moedertaal van de meeste Indo-Europese talen. Hoe en waar begon het schaakspel? Omdat hier al eeuwenlang uiteenlopend over wordt gedacht, kwamen veertien schaakhistorici uit verschillende landen in 1991 bijeen in Königstein, Duitsland. Vanwege de verheugende stortvloed aan inzichten organiseerde het Max Euwe Centrum in Amsterdam in 1993 een vervolgcongres. Die bijeenkomsten werden vervolgens om de paar jaar herhaald, de laatste was in 2005. Men stelde om te beginnen maar eens vast wat de definitie van ‘schaken’ is, en daar kwam ongeveer het volgende uit: een bordspel, van in principe acht bij acht velden aan beide zijden een gelijk aantal stukken de stukken hebben een onderscheiden vormgeving en zij hebben een eigen ‘choreografie’, die kenmerkend is voor dat stuk. de bedoeling is de hoofdfiguur, de koning, mat te geven met als essentieel gegeven dat deze koning onkwetsbaar is, dat wil zeggen, niet ‘geslagen’ kan worden.

Een ruime definitie die opgaat voor het schaak zoals we dat vandaag-de-dag kennen, maar ook voor de (verre) voorlopers. Volgens de historici is de schaakgeschiedenis in te delen in globaal vier perioden.

4000 – 400 voor Christus: de voorlopers 400 voor Christus – 750: India, Iran, Arabië 750 – 1475: Europa in de middeleeuwen 1475 – heden: het moderne schaak

7

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 8

De legende van de graankorrel De legende over het ontstaan van het schaakspel kent vele versies. De oudste is waarschijnlijk die van Mas’udi, waarin hij verhaalt dat koning Balhit zo tevreden was over de uitvinding van het schaakspel dat hij de uitvinder, de Brahmaan Sissa, vroeg welke beloning hij wilde hebben.

“Doe mij maar één graankorrel op het eerste veld en vervolgens op ieder volgend veld het dubbele”, zei Sissa. De koning ontstak in grote woede, zoals dat gebruikelijk was, want hij vond de beloning te bescheiden en dus een belediging. Maar toen hij toch maar opdracht gaf om aan het verzoek te voldoen, bleek al spoedig dat er niet genoeg graan over de gehele wereld verbouwd werd om de opdracht uit te voeren.

Wiskundigen hadden uitgerekend dat het om 18.446.744.073.709.551.615 graankorrels zou gaan (wiskundige formule 264 – 1), dat is een rij kamelen in ganzenpas met ieder 140 kilo van 23 miljard kilometer. Niet genoeg graan en niet genoeg kamelen dus. En deze legende moet als slotzin hebben ‘…en de koning wist niet wat hij meer moest bewonderen: de uitvinding van het schaakspel of de vraag naar de bijzondere beloning’.

Eerste periode: 4000 – 400 voor Christus, de voorlopers De mogelijke voorlopers De eerste periode wordt gekenmerkt door de renspelen, waarbij de stukken van de ene kant naar de andere kant van het bord moesten zien te komen. In deze periode werd de zet vaak bepaald door dobbelstenen. De speler die het eerst al zijn stukken naar de overkant had gebracht, was de winnaar. Typische hedendaagse renspelen zijn halma en mens-erger-je-niet. Indien er wordt geslagen, begint men weer bij ‘af’.

Ook het damspel heeft daar elementen van, maar het heeft ook het karakter van een berovingspel, net zoals het vroegste schaak. Een geslagen stuk keert dan niet meer terug. En in deze beide denksporten is er de ‘promotie’ bij het bereiken van de overkant. Een van de jongere schaakhistorici Gerhard Josten (geboren 1938 in Duisburg) vond de oorsprong van de promotie in een renspel van de Sumeriërs.

8

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 9

Hij wijst daarbij op het Gilgamesj-epos van ongeveer 2300 voor Christus, waarin de mens zijn zelfbestemming zoekt ten opzichte van de goden. De stukken op de onderste rij staan voor de goden en de pionnen stellen ‘de mens’ voor. De mens kon aan (een) god gelijk worden door aan de andere zijde te komen. Het is de drang naar onsterfelijkheid.

We kunnen aan deze mythologische verwijzingen binnen onze schaakcultuur net zoveel waarde hechten als we zelf willen. Er zijn vele verklaringen gezocht en gevonden. De zoektocht naar de betekenis van de symboliek van de schaakstukken is in ieder geval cultuuroverschrijdend.

De directe voorloper De directe voorloper van het schaakspel is het zogeheten ‘Chaturanga voor vier personen’. Chaturanga was een oorlogsspel dat werd gespeeld op een ‘ashtapadabord’, dat wil zeggen een speelbord van acht bij acht velden. De zetten werden bepaald met behulp van dobbelstenen en Chaturanga moet derhalve worden aangemerkt als geluksspel. Chaturanga is een woord uit het Sanskriet en betekent vierdelig.

Bekend is dat Alexander de Grote in 326 voor Christus tegenover een leger stond van 50.000 voetsoldaten, 1000 strijdwagens, 130 olifanten en 3000 paarden, het vierdelige Indiase leger dat model stond voor Chaturanga. Iedere speler had de beschikking over een Ratha, een Asva, een Hasti, een Raya en vier Padati.

Het woord Ratha is etymologisch hetzelfde woord als ons woord ‘rad’ of wiel en hiermee werd de strijdwagen aangeduid. Asva betekent paard in het Sanskriet en het betreft dan bereden paarden. Het waren de Hettieten in Anatolië die omstreeks 1700 voor Christus erin slaagden wilde paarden te temmen zodat ze konden worden gebruikt als trek- en rijdier. Hasti staat voor olifant en juist in India zijn de olifanten, een inheemse diersoort, aangewend als vierde divisie van het vierdelige leger. Padati betekent in het Sanskriet ‘voetsoldaten’ en de infanterie is altijd en overal de eerste oorlogsdivisie geweest. Het zal niet verbazen dat ‘padati’ staat voor ‘voeten’. In de oeroude tijden voerde de koning het leger aan, om gebied te veroveren (offensief) of om te voorkomen dat zijn eigen gebied ingenomen werd (defensief). De Raya is de Indiase koning.

9

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:16 Pagina 10

Chaturanga werd gespeeld op een ongeschakeerd bord (geen wit/zwart) van 64 velden en zal volgens schaakhistorici omstreeks 500 voor Christus zijn ontstaan.

agag ibjf

GAAA CHDL

GAGA CHDL

mmmmmmmm mmmmmmmm mmmmmmmm mmmmmmmm mmmmmmmm mmmmmmmm agagmmmm ibjfmmmm Tweede periode: 400 voor Christus – 750, India, Iran, Arabië

Chaturanga voor twee personen De coalitiegenoten uit het Chaturanga voor vier personen, de witten en de zwarten, voegden hun twee legers samen. Omdat er geen twee koningen konden zijn, werd één Raya vervangen door een Mantri. Dit Sanskrietwoord kennen wij in zijn Latijnse vorm als ‘mentor’. Het zijn etymologisch verwante woorden en ze hebben de betekenis van ‘raadgever’ of ‘raadsheer’. De samenvoeging van de legers leidde vanzelf tot een andere opstelling op het ashtapadabord, met alle witte stukken aan de ene kant en aan de andere kant alle zwarte stukken.

Volgens de historici is het niet waarschijnlijk dat in het Chaturanga voor twee personen de partij kon worden beslist door mat te geven. Volgens een hypothese van Johannes Kohtz, uiteengezet in het Handbuch des Schachspiels uit 1916, was er nog steeds sprake van een berovingoverwinning.

In de bloeiperiode van de vroege Arabische islam van 640-750 ontstaat een enorme verbreiding van het schaakspel als de Arabieren op hun veroveringstocht het ‘Shahtrang’ leren kennen in Perzië. Goede schakers uit die tijd zijn Al-Adli en Al-suli; zij lieten ook aanzienlijke literatuur na over opening, middenspel en eindspel.

10

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 14

Geschiedenis van het paard

Het paard is uniek in ons schaakspel en niet alleen vanwege de sprong en het feit dat er ook óver andere stukken gesprongen kan worden. Het paard is het enige stuk dat acht vijandelijke stukken kan aanvallen en tegelijkertijd mat kan geven, zonder dat het zelf geslagen kan worden. Het paard is het enige stuk dat in de loop van de lange geschiedenis van het schaakspel nooit enige verandering heeft ondergaan.

Het chaturangaspel kende naast vier padati (pionnen in het Sanskriet) nog vier andere stukken per speler: de raya (koning), de hasti (olifant), de ratha (strijdwagen) en de asva (paard). Het is te begrijpen waarom het paard deel uitmaakt van een schaakleger: het schaakspel is gebaseerd op de oude manier van oorlog voeren. Toch geeft de ontwikkeling van het wilde paard tot gedomesticeerd paard ook een indicatie betreffende de voorlopers van het schaakspel. In onze algemene inleiding wordt de eerste periode van deze voorlopers door enkele historici gesteld op 4000-400 voor Christus. In de periode daarvoor was het paard slechts een voedselbron. Een eerste domesticatiehaard wordt gesitueerd rond 3500 v.C. in Zuid-Oekraïne en dat proces vond navolging in heel Eurazië in de periode tot 2000 v.C. Het legerpaard, de cavalerie, was er niet eerder dan rond 1500 v.C. Dus die allereerste voorlopers van het schaakspel konden geen legerpaarden hebben en het bord hoefde ook niet acht bij acht te zijn. Daarom menen andere historici dat deze bordspellen zo ver van het schaakspel af staan, dat ze zelfs de naam voorloper niet mogen dragen.

Het wilde paard was een kuddedier en trok rond door Europa en Azië. De nakomelingen van het wilde paard, de tarpan en het przewalskipaard, zijn tot ongeveer 1900 nog op deze continenten waargenomen. Het waren de laatste exemplaren van een uitstervend ras waarvan hier en daar nog een teruggekruiste nazaat in een dierentuin is te bewonderen.

Het przewalskipaard is genoemd naar de Russische ontdekkingsreiziger Nikolai Przewalsky (1839-1888). Het waren de Hethieten uit Klein-Azië die erin slaagden de paarden zodanig te temmen dat ze als rijpaard konden dienen. De

14

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 15

paarden waren aanvankelijk tamelijk klein en werden ongezadeld en zonder stijgbeugels bereden.

De uitvinding van de stijgbeugel staat op het conto van de Chinezen; in een Jin-graf uit 322 werden vele exemplaren aangetroffen. Het succes van Attila de Hun (rond 420) wordt toegeschreven aan het gebruik van de stijgbeugels door de Hunnen; daarmee waren ze in staat te paard andere wapens te gebruiken waarvoor twee handen nodig zijn.

Betekenis van het paard Het paard heeft veel betekend voor mens en maatschappij. Men kon door het paard sneller reizen dus kwam er meer zakelijk verkeer tot stand tussen dorpen en steden. Dankzij het paard ontwikkelde de landbouw zich en werd het graan vermalen door voortsjokkende trekpaarden in een tredmolen. Mooie paarden werden een statussymbool en werkpaarden hielpen mensen aan een schamel bestaan, denk aan de groente- en de schillenboer.

Maar het schaakpaard is een legerpaard. Paarden werden in de bakermat van het schaakspel, India, in het leger niet alleen gebruikt om de strijdwagens te trekken maar vormden ook een afzonderlijk onderdeel, uiteraard bereden door bewapende ruiters.

Het Indiase leger had ten tijde van Alexander de Grote (rond 300 v.C.) een cavalerie van drieduizend paarden. Dit kleine ras had een schouderhoogte van maximaal 150 centimeter, juist hoog genoeg om het zonder stijgbeugel te kunnen bestijgen. Asva staat voor een paard met ruiter. Er zijn vele afbeeldingen van schaakpaarden met een ruiter.

Twee paarden uit een Kantonees spel. Circa 1840.

Materiaal ivoor.

Hoogte 72 mm.

15

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 38

B 8. Pat

Bij de meeste (bord)spellen is het zo dat als een van beide spelers niets meer kan doen, de ander wint. Ongeveer zoals de houdgreep bij judo. Maar in de schaaksport hebben we de uitzondering dat als een speler niets meer kan doen maar niet schaak staat, de partij in remise eindigt. Onbeslist door pat!

1. zwart aan zet

2. zwart aan zet

mmmmmmmm mmHmmmmm mmmmmmmm mmmmmmmm mmmmbmag mmmmlmmm mmmmmmFG mmmmmmmm

mmmmmmmm mmmmmmmm mmmmmhmm mmmmHmmm mmmmmGmm mmmmmFGf mmmmmmmm mmmmmmmm

mmmmmmmm mmmmHmmm mmmmmmmm Hmmmmmmm mmmmbmfm mmmmmama mmmmmmmm mmmmmmmF

mmmmmmmm mmmmmmGm mmmmmmmm mmmmmmmm mmmmmmmj gmLmmmmm mmmmmmBj mmmcmfmm

3. remise

4. remise

38

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:05 Pagina 39

. Florescu - Florean, Kampioenschap Roemenië, Boekarest, 1998: Zwart moet naar voren om zijn beste kans te pakken: …h+ .Kg Ke .Pd Kf .Pe Pc omdat op 4…g3 5.Pf5 g2 6.Ph4+ Kg4 7.Pxg2 volgt en het ook remise is. Na .Pf is het belangrijk te begrijpen dat zwart niet kan winnen met 5…Kf4 6.Ph6 Kg5 7.Pxg4 Kxg4 omdat er geen vorderingen te maken zijn vanwege pat, daarom …Pe+ .Kh Ke .Ph Kf .Pxg! een mooie slotzet: remise. . Grischuk - Polgar, Biel, 2007. Wit had het aan zichzelf te wijten want zijn laatste zet was .Kf-f? waar 1.f5! simpel had gewonnen. Nu kreeg zwart een studieachtige uitweg: …Pg! mogelijk vanwege het patmotief. .Pd Ph+! .Ke Pg .Pe Pf+ .Kf Pg! .Pc Ph+! .Ke Pf! .Pe Pxg+ .Ke Kh Het probleem is dat wit Pg3 niet kan verdrijven 10.Pf5 Ph5 daarom probeerde hij .Kd Ph .f Pg .f Pe+ en remise. . N. Kralin, Bulletin Central Chess Club, Moskou, 1986. Wit kan in de fout gaan met 1.Pd5? Pg3+ 2.Kh2 Pf1+ 3.Kh1 f2 4.Pc4 Pg3+ 5.Kh2 f1P+! 6.Kg1 h2+ en zwart wint. Dus .Pc! Pg+, ook 1…f2 2.Pe3+ Kf3 3.Pf1! Pg3+ 4.Pxg3 Kxg3 5.Pf5+ Kf3 6.Pg3! Kxg3 levert niet meer op dan remise. .Kh Pf+ .Kh! beslist niet 3.Kg1? h2+ 4.Kh1 f2 5.Kg2 Kg5! en zwart wint! …f .Pe+ Kg .Pf! Kxf .Pg! Pg+ .Kh Kxg en remise door pat. . N. Rezvov, eerste prijs Oekraïne, 1966. Natuurlijk wint zwart door overmacht na direct 1.g8D Txg2 daarom .Pe+ Ke .gD Th, na 4…Kxe3 5.Dg3+ Ke2 6.Dd3+ Ke1 7.Dd2+ heeft zwart geen vervolg meer. Zwart wil het paard toch vangen dus .Kd Th+ .Kc T-h .Dg Th, wit werkt met de patval: 5…Txe3+ 6.Dxe3+ Kxe3 pat. Maar hij komt nu ook niet verder na .Dg Th .Dg La .Dg+ Kf een laatste poging met als antwoord: .De+ Kxe pat.

39

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:06 Pagina 102

B

40. Wederzijdse paardpromoties

Dit boek gaat over het paard en dus hebben wij met zorg gekeken naar stellingen waarbij de promotie tot paard beter is dan de promotie tot ieder ander stuk, zelfs de dame. Maar deze bijzonderheid krijgt een extra dimensie als bĂŠĂ­de partijen beter tot paard kunnen promoveren.

1. remise

2. wit wint

mmmmmLmm mBmmmmmm mGmmmmmm mmmbmmmm mmammmmm mbmmmmmm mmmmmmmm mmmmmmlm

mmmmmmmm mmmmmalm mmmmAmAm mmmmmaLm mmmmmmaG mmmmgmGm mmmmmgmm mmmmmmmm

mjmmmmBL mmmmmmGA mgmmmgam mAmmmmgm mmmmmmmm mmmfmmmm mmmGmmmG mmmmmmmm

mmmmmmmm mmmmmfmm mGmGammm mmmAGmmm mmmmmmmm GAgmgmmm mjmmAmmm Lmmmmmmm

3. remise

4. remise

102

Wij presenteren het paard_157x234 24-10-12 16:06 Pagina 103

. V. Yakimchik, eerste eervolle vermelding Shakhmaty v SSSR, 1933. Beide partijen moeten voorkomen dat er tot dame wordt gepromoveerd. Dus .Pd c .b! en niet 2.Pe4? c2 3.b7 Pc5 4.Pxc5 c1D 5.b8D Dh6+ 6.Kg8 Dg6+ 7.Kh8 Pf6 en zwart wint en ook niet 2.Pb5? c2 3.b7 Pf6! en wit verliest. …Pc (na 2…Pf6 3.Pe4! heeft zwart niets. .Pb c .Pd cP! .bP! en dit is een theoretische remisestelling. . V. Kovalenko, uit Shakhmaty v SSSR, 1979. De eerste zetten zijn duidelijk: .e f+! Omdat 1…f1D 2.e8D Dc4 3.De5+ Kf8 4.Dh8+ Ke7 5.Df6+ Kd7 6.g7 e2 7.g8D Dc1+ 8.Kh5 tot mat voert. Nu heeft zwart na .Kh fP! .eP+!, de enige manier om mat te voorkomen. …Kf .g+ Kf .Kh e .Pxf! eD .gD+ Kxf .Df+ Ke .De+ en wit wint de dame en de partij. . Y. Afek, eerste prijs EG, 2004-2005. Wit staat bijna pat: .h! g .h g .h! Kd .d Ke .d g .d gP!, de beste kans want 6…g1D 7.d6 Dh2 8.d7 Dxh6 9.d8D Dxh7+ 10.Kxh7 Txd8 11.Pxf6 g5 12.Kg6 is ook remise. Nu dreigt het zwarte paard in enkele zetten naar het matveld f7 te springen: .d Pf .d Pe .dP! Txd pat! Zwart kan zich met die twee vrijpionnen geen winstpoging permitteren. . Y. Afek, eervolle vermelding Zoltan-thematoernooi, 2007. Niet goed is 1.b4? Tb3 2.b7 Txa3+ 3.Kb1 Tb3+ 4.Kc2 Txb4, daarom .d! Ke .b Tb .Ka Tb+ .Ka Tb .Ka c! De enige manier om door te spelen: .b cP+! .Ka Txa+ .Kb Tb+ .Ka Txb .d+ Kxd .bP+! (niet 11.b8D? Pb3+! en de patconstructie is eruit gehaald) Kc .d+ Kd .Pc+ Kxd .Pxb en wit houdt remise.

103

Het paard, de bestormende kracht van het schaakspel

ISBN

978

90

4391

539

7

www.tirionsport.nl

TIRION SPORT

Paard_rug12,5mm.indd 1

TIRION SPORT

Hans Böhm (1950) is een bekende Nederlandse schaker en was seniorenkampioen in 2010. Hij schreef meer dan 20 boeken en is vaste schaakmedewerker van De Telegraaf.

Yochanan Afek (1952) is een bekende Israëlische schaker en was in 2012 Nederlands kampioen in het oplossen van studies. Hij is naast speler ook studiecomponist, schaakjournalist en trainer.

Wij presenteren HET PAARD

De internationale schaakmeesters Hans Böhm en Yochanan Afek begonnen in 2010 met De pion, kwamen in 2011 met De toren en vervolgen met dit boek over het paard de unieke 6-delige serie waarin steeds één schaakstuk centraal staat.

Aan de hand van historische achtergrond, spelsituaties en probleemstellingen worden 60 thema’s – aanvallend en verdedigend – in 240 opgaven behandeld. We leven mee met bijzondere partijfragmenten waarin het paard een beslissende rol speelt.

Hans Böhm & Yochanan Afek

Het paard is een grillig stuk, dat over het bord en over andere stukken kan springen. Eenmaal in zijn element kan het paard ieder ander stuk domineren en het zelfs opnemen tegen een geheel, vijandelijk leger. Het paard is een aanstormende kracht in de aanval en een sterk stuk in de verdediging.

Hans Böhm & Yochanan Afek

Wij presenteren… het paard is een boek voor iedereen met een passie voor schaken!

Wij presenteren

HET PAARD De bestormende kracht van het schaakspel

TIRION SPORT

24-10-12 13:27