Ouderlingenblad 1078, februari 2017

februari 2017 – nummer 1078 – jaargang 94

Ouderlingen blad voor Pastoraat en Gemeenteopbouw

Met hart en handen.

Over pastoraat en diaconaat

RICHARD VISSINGA

Wat er allemaal achter de schermen gebeurt om een nieuw nummer van het Ouderlingenblad te maken is voor de meeste lezers niet interessant.

Zij verlangen elf keer per jaar een blad dat hen bij hun werk in de kerk de nodige ondersteuning biedt in de vorm van bezinnende artikelen en praktische handreikingen. Maar voor deze keer wil ik toch een inkijkje geven in de binnenkamer van de redactie. De namen van de redactieleden staan op de één na laatste pagina vermeld. Zij komen in de regel drie maal per jaar bijeen om te bezien of de verschenen nummers aan de verwachtingen hebben beantwoord en vooral om te bepalen hoe de komende nummers eruit zullen gaan zien. Daarbij gaat het zowel om de inhoud als om de praktische vormgeving. Van de redactieleden wil ik in dit februarinummer speciaal aandacht vragen voor de eindredacteur prof. dr. J.J. de Lange, die ik verder in dit redactioneel zal noemen bij zijn voornaam Jaap. Eind december heeft hij de eerbiedwaardige leeftijd van 70 jaar bereikt en dat was voor hem het moment om afscheid te gaan nemen van de redactie. Gelukkig heeft hij tijdig de reactie op de hoogte gesteld van zijn voornemen, zo dat de nodige voorzieningen zijn getroffen om in de ontstane vacature te voorzien. Dat was niet eenvoudig. Jaap heeft vanaf 1975 (!) deel uitgemaakt van de redactie, aanvankelijk als redactiesecretaris en later als eindredacteur. Er was een korte onderbreking van 1990 tot 1995, die Jaap in de gelegenheid stelde om zijn dissertatie gereed te maken en af te ronden. In die kleine 37 jaar heeft hij als eindredacteur alle artike-

Ouderlingen blad voor Pastoraat en Gemeenteopbouw

redactioneel len grondig en minutieus beoordeeld. Waar nodig nam hij contact op met de scribent om eventuele wijzigingen aan te kunnen brengen. Op punctuele wijze droeg hij zorg voor de zogenaamde vaste rubrieken, die elke maand in het blad verschijnen.

Pas nadat hij zijn goedkeuring daaraan kon hechten ging de kopij naar de uitgever om gedrukt en verzonden te worden. Hij heeft in al die jaren een belangrijke bijdrage geleverd aan het beleid van het Ouderlingenblad. In de vergaderingen van de redactie putte hij niet alleen uit zijn rijke ervaring, maar probeerde hij met zijn bijdragen ook voortdurend het blad ‘bij de tijd’ te houden door in te spelen op ontwikkelingen die zich in en buiten de kerk voordoen. De meeste tijd verrichtte hij zijn werk als eindredacteur naast zijn werk als predikant, directeur van het Catechetisch Centrum te Kampen en later hoogleraar praktische theologie in Brussel. Na zijn emeritaat kon hij zich met nog meer tijd en toewijding bezighouden met het Ouderlingenblad.

Sommige mensen slagen er in hun werkzame leven in de indruk te wekken, dat ze onmisbaar en onvervangbaar zijn geworden. Jaap is ongewild één van hen. Er is op dit moment niemand in staat het hele pakket van werkzaamheden van Jaap over te nemen. Mevrouw Drop zal de functie van eindredacteur op zich gaan nemen en daarnaast zullen andere leden van de redactie taken overnemen.

Voor dit moment past het om veel respect en dankbaarheid uit te spreken voor het werk dat Jaap voor het Ouderlingenblad gedaan heeft en hem alle goeds toe te wensen voor de nieuwe tijd.

2

2 redactioneel 26 boeken

31 landelijk pastorale dag: 1 april 2017 32 prikbord

in dit nummer

10

27 18

4 Met hart en handen Over de samenhang van pastoraat en diaconaat. Ter inleiding – GERRY KRAMER-HASSELAAR

6 Pastoraat en diaconaat: een paar apart Hoe pastoraat en diaconaat uit elkaar groeiden, maar wel bij elkaar horen – GERBEN HEITINK

14 Armoedebestrijding in en door de kerken Wat kunnen kerken doen? Een artikel met veel concrete handvatten en tips – META FLOOR

22 Maatschappelijke inzet van kerken Uitgangspunten in het diaconale werk en tips voor pastorale bezoekers – CARLA VAN DER VLIST

18 Pastoraat en diaconaat in een Zorgzame Kerk Zoeken naar een antwoord op nieuwe vragen aan de kerken –

27 Luisterend oor en helpende hand Hoe kunnen pastorale en diaconale medewerkers samenwerken – GERRY KRAMER-HASSELAAR

WILLY MEIJNHARDT EN TRINUS HOEKSTRA

10 Stemmen uit de praktijk Drie diakenen vertellen over hun taak en hun ervaringen – NELLEKE BOONSTRA

Het lied in het pastoraat Betekenis en pastorale mogelijkheden van een lied Student-en-kerk Mogelijkheden van kerkelijk werk met jonge volwassenen Bijbelwoorden nu De betekenis van een bijbelwoord voor nu

3

volgend nummer Zalig bakken Heel de kerk bakt …

Bewogen en betrokken Inleiding op de Landelijke Pastorale Dag

Met hart en handen Het woord dat je spreekt en de hand die je uitsteekt Protestantse Kerk in Nederland Veranderingen in structuur van de landelijke kerk

Februari 2017 – nummer 1078 – Jaargang 94

Als ouderling of bezoekmedewerker kom je bij veel mensen thuis. Soms merk je dat er op een bepaald adres praktische problemen zijn: geldzorgen, behoefte aan huishoudelijke hulp, geen vervoer naar het ziekenhuis... Wat kun je dan doen? Ben je bekend met de mogelijkheden van de diaconie?

M

GERRY KRAMER-HASSELAAR Mw. drs. G. Kramer-Hasselaar is bezoekmedewerkster in de kerk en psychologe. Zij is lid van de redactie van Ouderlingenblad

et hart en handen Ter inleiding

In het kerkenwerk kennen we verschillende ambten en taken. Allemaal hebben ze hun eigen aandachtsgebied. Deze afbakening is nodig omdat niemand alles kan behappen. Onze energie en tijd zijn beperkt. Bovendien hebben we allemaal onze speciale interesses en talenten. Daarom is het beter het kerkenwerk te verdelen in een paar ‘werkvelden’. Zo zijn er ambts- en taakdragers die zich in de eerste plaats bezighouden met pastoraat, en anderen die zich vooral inzetten op het gebied van diaconaat.

Hoe handig en nodig de verdeling van het kerkenwerk ook is, het is natuurlijk niet de bedoeling om langs elkaar heen te werken. In de praktijk blijkt vaak dat verschillende groepen niet precies op de hoogte zijn van elkaars activiteiten en mogelijkheden. Het bespreken van de diverse werksoorten in de kerkenraad moet door een volle agenda meestal kort gebeuren. En elkaar tussendoor even bijpraten schiet er ook al gauw bij in. En dat is jammer. Want het kerkenwerk en gemeenteleven zijn

Ouderlingen blad voor Pastoraat en Gemeenteopbouw

juist gebaat bij een goede samenwerking tussen de diverse groepen.

Pastoraat en diaconaat In dit themanummer willen wij aandacht schenken aan de samenwerking tussen pastorale en diaconale

4

medewerkers. Op welke manier kunnen zij elkaar in de praktijk van het kerkenwerk aanvullen? Pastorale bezoekers komen problemen tegen waarbij de diaconie concrete hulp zou kunnen bieden. Weet je elkaar dan te vinden? Hoe schakel je als pastorale bezoeker de wijkdiaken in? Andersom zitten diakenen met de vraag: hoe bereiken wij de mensen die hulp nodig hebben? Zelf hebben diaconale medewerkers niet zomaar een ingang bij de mensen. En degenen die hulp nodig hebben, vragen daar zelf ook niet zo makkelijk om. Uit schaamte of uit onbekendheid met het diaconale werk.

Gemeenteleven is gebaat bij een goede samenwerking In de praktijk liggen het pastorale en diaconale werk vaak dicht tegen elkaar aan. Beide soorten medewerkers zien om naar anderen. Bij pastoraat ligt het accent op luisteren, gesprek, meeleven in lief en leed, nabij-zijn. Ouderlingen en andere pastorale medewerkers leggen en onderhouden contact met mensen in de wijk. Soms blijft het contact beperkt tot een praatje aan de deur, bij anderen ben je als bezoeker namens de kerk ook binnen van harte welkom. De een vertrouwt de bezoeker al snel persoonlijke zaken toe, bij de ander blijft het gesprek meer aan de oppervlakte.

Bij diaconaat ligt het accent op het bieden van praktische hulp. Diaconaat is afgeleid van het woord ‘diakonein’ dat ‘dienen’ betekent. Diakenen zetten zich in voor mensen die op een of andere manier tekort komen of in de knel zitten.

Zij delen financiële of andere materiële gaven uit, zij helpen om voorzieningen of gemeentelijke tegemoetkomingen aan Wilt u na dit themanumte vragen, zij komen op voor mer graag nog verder lezen kwetsbare mensen. Een bekend over diaconaat en pastodiaconaal handboek heeft twee raat? Kijk op onze website: kernwoorden als titel: ‘Barmwww.ouderlingenblad.nl > hartigheid en gerechtigheid’.

Aan de slag > Extra

5

Opzet themanummer De ambten van ouderling en diaken hebben een lange geschiedenis. Al in de Bijbel worden zij genoemd en ingesteld. Gerben Heitink beschrijft hoe beide ambten en hun onderlinge relatie zich in de loop der tijd hebben ontwikkeld. Vervolgens laat Nelleke Boonstra drie diakenen aan het woord over de praktijk van hun werk. De diakenen vertellen waar ze in de afgelopen tijd mee bezig zijn geweest. Welke vragen en moeilijkheden komen zij tegen?

In de drie volgende artikelen komen verschillende werkvelden van de diaconie aan bod. Een belangrijk diaconaal aandachtsgebied is ‘armoede’. Van oudsher is het geven van geld en levensmiddelen een hoofdtaak van de diaken. Hoe is het in deze tijd gesteld met armoede? Welke hulp kan de kerk bieden? Waar kun je als bezoeker op letten? Meta Floor geeft tien tips. Naast armoede spelen ook moeilijkheden rond ‘praktische zorg’ een grote rol in het werk van diakenen. Door bezuinigingen in de zorg komen steeds meer mensen in de knel.

Hoe kun je hen als kerk ondersteunen? Willy Meijnhardt en Trinus Hoekstra schrijven over het project ‘Zorgzame Kerk’. Diaconaal werk onderscheidt zich door een brede maatschappelijke inzet. Zoals: hulp aan vluchtelingen, het opzetten en openstellen van inloophuizen, het werken aan duurzaamheid en fair trade, het ondersteunen van diverse projecten in het buitenland. Carla van der Vlist geeft een overzicht van verschillende maatschappelijke activiteiten van de diaconie.

Tot slot in dit themanummer noemt Gerry Kramer enkele ideeën voor de samenwerking tussen pastorale en diaconale medewerkers. Met aandacht voor vragen als: hoe kom je tijdens een bezoek over geldzorgen in gesprek? Op welke manieren kun je elkaar als pastorale en diaconale medewerkers beter leren kennen?

Leest u ook nog even de bladzijde met informatie over de Landelijke Pastorale Dag. Dat belooft een inspirerend evenement te worden!

Wij hopen dat u in dit themanummer weer veel inspiratie vindt voor uw kerkenwerk!

Februari 2017 – nummer 1078 – Jaargang 94