Ouderlingenblad 1065, december 2015

december 2015 – nummer 1065 – jaargang 93

Ouderlingen blad voor Pastoraat en Gemeenteopbouw

Thema: Een plek in de herberg?

redactioneel

RICHARD VISSINGA

Op de laatste zaterdag van oktober werd de kerkdienst van die ochtend in het verpleegtehuis afgelast. De geplande demonstratie op diezelfde ochtend tegen het aangekondigde asielzoekerscentrum zou wel eens uit de hand kunnen lopen. Het was lang niet zeker of de voor de kerkdienst benodigde vrijwilligers ongestoord en op tijd zouden kunnen arriveren en na afloop ook weer zouden kunnen vertrekken. Zo’n tweehonderdvijftig demonstranten zorgden voor een dreigende stemming. De ME wist alles in goede banen te leiden. Opnieuw was er landelijke aandacht voor Enschede. Enkele maanden daarvoor ving ik van verschillende kanten signalen op van mensen van binnen en van buiten de kerk. Ze hadden gelezen over de komst van het AZC tegen de achtergrond van de grote stroom vluchtelingen, die op weg is naar veiligheid, naar een betere toekomst voor zichzelf en hun kinderen en naar geluk. Zij waren van plan hun diensten als vrijwilliger aan te bieden om de vluchtelingen en asielzoekers, die medio volgend jaar zullen aankomen, een hartelijk welkom te bereiden en hen waar mogelijk bij te staan. Wat een schril contrast met de felheid en verbetenheid waarmee sommige bewoners van de naastgelegen woonwijk zich daartegen met hand en tand en de nodige dreigementen verzetten tegen hun komst. Er gaapt een diepe kloof in de Enschedese samenleving tussen voor- en tegenstanders van het AZC. Dit themanummer van het Ouderlingenblad komt wel op een

heel gelegen moment. Het draagt de titel: ‘Een plek in de herberg?’ en het vraagteken staat er niet voor niets. Wie het kerstverhaal een beetje kent herkent de woorden onmiddellijk: voor Jozef en Maria blijkt in Bethlehem geen plaats in de herberg. Ze moeten genoegen nemen met een verblijf voor dieren, waar hun kind geboren en in een voederbak gelegd wordt.

Eerlijk is eerlijk: zelfs zo’n verblijf is vandaag voor veel vluchtelingen in Europa niet weggelegd: zij slapen onder de blote hemel, op straat. Zo ver is het nu in ons land nog niet, maar zo ver kan het ook hier zomaar komen. Wie zich door de Bijbel laat inspireren weet hoezeer de God van Israel zich het lot aantrekt van vreemdelingen en vluchtelingen en van wie geen helper hebben. Die weet hoezeer Jezus zich met hen identificeert: dat de Heer juist in hen onder ons is.

Intussen biedt het evangelie ons geen kant en klare recepten voor ons politieke handelen. Maar het reikt ons wel grondvormen van menselijk handelen aan: mens zijn is ‘per definitie’ medemens-zijn; wij zijn elkaars hoeders; wij zijn geroepen samen te delen en hulp te bieden waar wij dat kunnen aan wie in nood verkeren. En dat alles zonder aanzien des persoons.

Laat het zo mogen zijn, dat dit themanummer aan bezinning en gesprek een bijdrage mag leveren.

Tenslotte wensen uitgeverij en redactie alle lezers gezegende kerstdagen toe en voor het nieuwe jaar ‘vrede en alle goeds’.

Foto omslag: taalles voor vluchtelingen in de Protestantse kerk van Wassenaar

Ouderlingen blad voor Pastoraat en Gemeenteopbouw

2

2 redactioneel 26 boeken

31 prikbord 32 toerustingsboeken

in dit nummer

18 22

4 4 Een plek in de herberg?

Voor wie kunnen en willen we ruimte maken in de gemeente? – ERICA HOEBE-DE WAARD

• Vluchtelingen en de Protestantse Gemeente Wassenaar – FRANS R. VAN WILGEN

• Helpen waar geen helper is – JAN DE BES EN KARI VAN HOYEMA-WIJBRANS

6 Zes praktijkberichten Portretten van gemeenten, die ruimte bieden aan en oog hebben voor: • Kinderen met autisme in de kerk – CARINA BEZEMER-WAGEMAKERS • Mensen met een verstandelijke beperking – ANNEMARIE KLOMP-HOGE-

22 Een tekening van de kerk Bezinning op de openheid van de kerk – MAARTEN VERMEULEN

• Zorgmaatje – LYDIA ROOSENDAAL • Roze vieringen in Rotterdam – MINNEKUS DE GROOT

27 Hoe maak je ruimte?

Ruimte maken in de kerk voor de ander? Vraag het een testpanel! – RENÉ VAN LOON

18 Dienst aan de ander Een bijbelse en kerkhistorische oriëntatie over de dienst aan de ander– ARIE ROMEIN

TERP EN HILLIE SLEURINK-WINTERS

Het lied in het pastoraat Betekenis en mogelijkheden van een lied Jeugd en jongeren Mogelijkheden van kerkelijk werk met jongeren Bijbelwoorden nu De betekenis van een bijbelwoord voor nu

3

volgend nummer De kliederkerk Impressie van een kerkelijke pioniersplek Kerk en media Over de kerkelijke gemeente en de krantenjournalistiek

Liturgie en levensgevoel Liturgie en kerkelijke traditie is één ding, maar wat over het moderne levensgevoel?

Over de ziel Een oud woord opnieuw ontdekt

December 2015 – nummer 1065 – Jaargang 93

ERICA HOEBE-DE WAARD

Sinds de jaren ’90 is in veel kerkelijke gemeentes het beeld van ‘de kerk als herberg’ besproken en eigen gemaakt. De kerk als plaats waar je je welkom weet.

E

Mw. ds. E. Hoebe-de Waard is als gemeentepredikant verbonden aan de Protestantse Gemeente te Wageningen. Zij is lid van de redactie van Ouderlingenblad

en plek in de herberg

De kerk als herberg, zie het als een pleisterplaats langs je levensweg waar je kortere of langere tijd warmte, voeding en rust kunt vinden. Een plek waar God zelf gastheer is en waar je als mens zowel kunt geven als ontvangen. Kunnen we als kerk zo’n herberg zijn? En wie zijn er welkom?

Het kerstverhaal De titel van dit themanummer is ontleend aan het kerstverhaal volgens Lucas, waarin we lezen: ‘En zij baarde haar eerstgeboren zoon en wikkelde Hem in doeken en legde Hem in een kribbe, omdat voor hen geen plaats was in de herberg.’ (Lucas 2: 7 in de NBG-vertaling van 1951). In deze kerstmaand wil dit themanummer aanzetten tot bezinning binnen de kerken op de gastvrijheid van de eigen gemeente.

Gastvrijheid in praktijk In veel jaarplannen van gemeente vinden we het verlangen om ‘een gastvrije herberg voor iedereen te zijn’ terug. Maar de vraag is: hoe doe je dat? Kun je wel zo’n open en gastvrije plek voor iedereen zijn of sluit de kerk bewust of onbewust toch mensen uit?

In dit themanummer lezen we over aandachtspunten, moeilijkheden en kansen. We zetten in bij gemeentes die proberen hun deuren weloverwogen open te stellen voor verschillende doelgroepen. Zij

Ouderlingen blad voor Pastoraat en Gemeenteopbouw

maken bewust plek in hun herberg voor bepaalde groepen mensen. In zes inspirerende voorbeelden zien we wat de kansen en mogelijkheden zijn, maar worden ook de grenzen en problemen zichtbaar waar je als gemeente mee te maken krijgt als je de drempels verlaagt. De voorbeelden zetten aan het denken: hoe gastvrij zijn wij gemeente en wie zien we wel en wie nog niet?

Reflectie Om in de eigen gemeente tot een kritische zelfreflectie te komen rondom dit thema, volgen een paar artikelen die dieper ingaan op de thematiek. Het zijn artikelen waarin de theorie verduidelijkt wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden in kerken vandaag de dag.

Arie Romein verkent de plek van de kerk in de samenleving en vertelt hoe door de geschiedenis heen de kerk naar die plek toegegroeid is. Hij zet daarbij in bij het spreken van de Bijbel over het thema ‘gastvrijheid’.

Vervolgens schrijft Maarten Vermeulen over hoe de kerk graag gastvrij wil zijn, maar bewust of onbewust toch voor veel mensen een hoge drempel heeft. Hoe sluiten we als kerk door onze wijze van communiceren (taalgebruik in kringen en kerkdienst, website, liturgie), maar ook door onze gebouwen en gewoontes, mensen buiten? Vermeulen zet ons als lezer aan om na te denken over wie we wél en wie we niét

4

bereiken en hij reikt ideeën aan om weloverwogen, maar óók op een ludieke manier, mensen bewust maken van onze (taal)drempels.

Het themanummer eindigt met een praktijkverhaal van Renée van Loon waarin we horen hoe in Rotterdam niet-kerkgangers zijn uitgenodigd om diensten bij te wonen. Een inspirerend voorbeeld van hoe je kunt leren door ‘met andere ogen te kijken’.

Onze eigen gemeente?

Met al deze bijdragen wil dit themanummer een aanzet geven voor bezinning in de eigen gemeente: wie bereik je? Voor wie is er al voldoende ruimte en voor wie –nog- niet? Een eerste aanzet voor bezinning kan gemaakt worden op een kerkenraadsavond of gemeenteavond. Hier kan echter alleen het thema verkend worden. Voor verdere uitwerking is meer tijd en ruimte nodig. Hiervoor is een (tijdelijke) werkgroep, waarin gemeenteleden, maar ook mensen van buiten de gemeente een plek krijgen, geschikt.

Enkele vragen voor bezinning bij dit onderwerp: • Wat betekent gastvrijheid binnen onze kerkelijke gemeente?

• Wat betekent het antwoord op bovenstaande vraag voor onze (bijbelse) missie/visie met betrekking op onze plaats in de samenleving en de aandacht voor mensen?

• Wat is de huidige plek van onze kerkelijke gemeente in ons dorp/de wijk/ de stad? Staat ze op zichzelf, of zijn er verbindingen met andere kerken of met niet-kerkelijke organisaties?

• Welke plek wíl onze kerkelijke gemeente graag innemen in de eigen omgeving en is dat haalbaar?

• Zijn er bepaalde doelgroepen die op dit moment extra aandacht krijgen binnen onze kerkelijke gemeente? Gaat dit naar wens en wordt daarin samengewerkt met andere organisaties?

• Welke groepen die in dit themanummer genoemd worden heeft onze eigen kerkelijke gemeente ‘in het vizier’ en welke nog niet? Zijn er mogelijkheden en is er behoefte om te onderzoeken of deze groepen extra aandacht nodig hebben?

• Welke mensen vanuit de doelgroepen kennen we en kunnen zij betrokken worden bij het gesprek over ‘gastvrijheid’, zodat we niet alleen ‘over hen’ praten, maar ook ‘mét hen’?

De antwoorden op bovenstaande vragen bepalen mede de keuzes die gemaakt worden. Daarbij zijn ook de eigen mogelijkheden en onmogelijkheden van de gemeente van belang. Een gemeente met volop financiële mogelijkheden kan andere keuzes maken dan een gemeente met een tekort op de begroting.

Een gemeente in een dorp heeft een andere context dan een plattelandsgemeente en nog weer een andere dan een wijkgemeente in een stad. Uitgangspunt is steeds die ene vraag: ‘hoe gastvrij zijn we nu wérkelijk en hoe maken we dat zichtbaar?’ Blijf als gemeente zoeken naar kansen en mogelijkheden om gastvrij te zijn. Een realistische zoektocht: je blijft uitgaan van het mogelijke. Maar ook dat kan een inspirerende zoektocht zijn langst ongebaande wegen met nieuwe contacten en nieuwe mogelijkheden.

Leren door ‘met andere ogen te kijken’

5

December 2015 – nummer 1065 – Jaargang 93