Ouderlingenblad 1050, juli augustus 2014

Pastoraat en Gemeenteopbouw Juli-augustus 2014 - nummer 1050 - Jaargang 91

Thema

Aan de grens van het leven

Redactioneel vraagteken in de O, Ten Have 2013), als hem de Bijna de helft van de jonge christenen is neofunvraag gesteld wordt: ‘En u, gelooft u in God?’: damentalist. Dat was de prikkelende kop boven Over welke God hebben we het? Toen men een artikel in Trouw van eind april. Een onderaan Albert Einstein vroeg ‘Gelooft u in God?’ zoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau antwoordde hij: ‘Vertelt u me eerst wat u onder naar de kerkelijkheid van de Nederlanders wees God verstaat, en dan zal ik zeggen of ik erin uit dat kerkelijke jongeren zich vaker dan hun geloof.’ Daar had zijn gesprekspartner niet van ouders als een gelovig of religieus mens zien, terug. Uiteraard niet, want als we ‘God’ zeggen, geloof als een belangrijke waarde in het leven over welke God hebben we het dan? Over de god zien en zonder twijfel geloven in God. Dat is aan wie de Azteken kinderen offerden? Over de heldere taal. Er ontstond in de krant een discuspersoonlijke God uit de Bijbel die tot Mozes en sie waarin het er vooral om ging of de term de profeten sprak? Over de God van Spinoza die neofundamentalist hier wel op zijn plaats was.

Mij interesseerde vooral de vraag naar de beteke- gelijkstaat aan de natuur? Over Voltaires grote klokkenmaker? Over de onpersoonlijke god van nis van die op het eerste gezicht zo eenvoudige vraag: ‘Geloof je in God?’ Wat zeg je eigenlijk als de stoïcijnen of de wijzen van Azië? Zelfs binnen een traditie als het christendom kent God je op die vraag met een volmondig ja of met een talloze gezichten: wat hebben de liefhebbende even volmondig nee antwoordt? Wat voor beeld Vader van Jezus en de boeman uit de negenvan God heb je? Een God die als een marionettenspeler de touwtjes van alle mensen in handen tiende eeuw met elkaar gemeen? Of de God van moeder Theresa en die van de grootinquisiteur? heeft? Die de hand heeft in alles wat er gebeurt? (blz. 211-212) De uitspraak: ‘ik geloof in God’ Of een God die als een tandenloze tijger ‘ziet’ zegt dus niet zoveel. Het kan wellicht wat er gebeurt, meelijdt met wat een goed uitgangspunt zijn voor een mensen overkomt, maar niet ingrijpt? gesprek over de vraag wie God voor jou Geloof je in een God, die in zes dagen is. Maar het lijkt me veel te kort door de hemel en de aarde geschapen de bocht om iemand die zegt ‘zonder heeft? Of in een God die achter de twijfel in God te geloven’ te voorzien Big Bang staat en het evolutieproces? van het etiket neofundamentalist.

En zo rijgen de vragen zich aaneen.

In dit themanummer voor de zomerFrédéric Lenoir (Frankrijk, geb. 1962, maanden speelt het geloof in God ook filosoof en godsdienstwetenschapeen belangrijke rol: God als de bron en per) schrijft daarover aan het einde de schenker van het leven. van zijn boeiende boek God (met een Richard Vissinga

2

OuderlingenBlad, juli-augustus 2014, nummer 1050

4

Aan de grens van het leven

19

Een themanummer over vragen van leven en dood Ter inleiding – Richard Vissinga

6

Zware vragen over de beschikking van het leven – Richard Vissinga

Beslissingen aan het begin

23

Dilemma’s rond behandelen, gezien door de bril van de arts – Germa van de Kamp

11

De broosheid van het leven

Ethiek aan de grenzen van het leven Wat brengt christelijke ethiek in het gesprek in?

– Jacques Schenderling

28

Geneeskunde is soms genezen, dikwijls verlichten, altijd troosten – Margriet van der Kooi

15

Zelfeuthanasie

Verlangen naar het levenseinde Pastorale benadering bij vragen rond het levenseinde – Gerry Kramer-Hasselaar

Het verschil tussen doen en laten Over zin en betekenis van de wilsverklaring – Annemarieke van der Woude

2 32 33 34

Redactioneel Boeken Prikbord Thematisch jaaroverzicht

In dit nummer Volgend nummer Geloven in zicht

Nieuw ingekomenen

Iconen en hun spiritualiteit

Hoe verwelkomen we nieuwe leden?

Basiswoorden gemeenteopbouw

Tussen naam en identiteit

Kernbegrippen in de opbouw van de gemeente

Fundamentele gedachten over pastoraat

De kerkelijk werker

De Bijbel in gewone taal

De positie en de mogelijkheden van de kerkelijk werker

Het nieuwste project van het Nederlands Bijbelgenootschap

Wanneer wij raken aan de grens van het leven, worden wij met indringende vragen van leven en dood geconfronteerd.

Artsen, filosofen, theologen en anderen nemen deel aan dit gesprek. Bezoekers in de gemeente komen er ook volop mee in aanraking.

A

Aan de grens van het leven

Richard Vissinga

Drs. R.S.E. Vissinga is als predikant voor gewone werkzaamheden verbonden aan de Protestantse Gemeente Enschede.

Ds. Vissinga is lid van de redactie van het Ouderlingenblad

Vragen van leven en dood zijn niet nieuw. Zolang er mensen zijn hebben ze zich daarmee verstaan. Maar de toegenomen medische mogelijkheden aan de ene kant en de vergrijzing van onze samenleving aan de andere kant stellen ze met een nieuwe urgentie. We worden er allemaal mee geconfronteerd.

Soms overkomen ze ons persoonlijk of in onze nabije omgeving. Soms stuiten we er op in de bezoeken die we brengen in de gemeente. We kunnen er niet om heen. We zullen moeten nadenken over wat we verstaan onder ‘leven’ en ‘leven voor het aangezicht van God’.

Jaren geleden vroeg een ernstig ziekte predikant aan zijn collega’s voor hem op te schrijven en op te sturen wat zij onder ‘leven’ verstaan. Ik had geen antwoord binnen handbereik. Na zoeken en nadenken stuitte ik op de omschrijving die ooit Huub Oosterhuis gaf: En niemand weet wat leven is alleen dat het gegeven is en dat van dit geheimenis God het begin en einde is.

4

Bij het begin Prenatale of preembryonale diagnostiek met twintigweken-echo, nekplooimeting en vlokkentest maakt het mogelijk al ver voor de geboorte van een kind aan het licht te brengen welke afwijkingen zich zullen voordoen. Ouders kunnen zich daar vervolgens op voorbereiden. Wat doen ze als ze weten hoe hun ongeboren kind zich zal ontwikkelen? Ze kunnen zich afvragen of ze het aankunnen om een kind met ernstige afwijkingen te ontvangen en groot te brengen. Dicht daarbij ligt de vraag of ze hun kind het kunnen en mogen aandoen om geboren te worden.

En hoe staat het met kinderen die te vroeg, soms veel te vroeg geboren worden? Mag het hen in alle omstandigheden worden aangedaan om hen in leven te houden? De vraag zo stellen is ook al de vraag beantwoorden. Maar welke criteria kunnen hierbij gehanteerd worden?

OuderlingenBlad, juli-augustus 2014, nummer 1050

Leven en dood

Aan het einde Niet minder ernwas dat niet het leven op zichzelf het alstig en ingrijpend zijn de vragen rond lerbelangrijkste is, maar dat wij vanuit het levenseinde. Die beginnen al bij de ons geloof God mogen kennen als de vraag naar nut of zin van het doorbeGod van het leven. Wij ontvangen het handelen van kwetsbare, ernstig zieke leven uit Gods hand en wanneer bij onof sterk verzwakte ouderen. Her en der dragelijk lijden met de dood voor ogen klinken vandaag geluiden van speciaons leven beëindigd wordt, mogen wij listen om toch vooral met betrokkenen onszelf en elkaar in het sterven toeverzelf in alle openheid en eerlijkheid die trouwen aan God. vraag onder ogen te zien. De medische mogelijkheden lijken steeds verder toe Zelfeuthanasie Recent verschete nemen. Het is een uitdaging voor artsen om die ook ten volle te benutten. nen er publicaties over de mogelijkheid Maar komen die behandelingen ook van een niet door een arts bezorgde, werkelijk ten goede van de zieken? maar door de betrokkene zelf bezorgde goede dood. De psychiater Boudewijn Chabot en de filosoof en counselor Euthanasie en de kerken Ton Vink hebben hierover belangwekkende boeken geschreven. De cultureel In 2001 is in ons land de zogenaamde antropoloog Anne-Mei The spreekt Euthanasiewet door het parlement over een paradigmaverschuiving in aangenomen. Met de legalisering van euthanasie is Nederland het eerste land onze cultuur. Tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw was barmhartigheid met een ruime wettelijke regeling van één van de leidende principes. Dat was euthanasie. Enkele decennia daarvoor nauw verbonden met religie en geloof. hebben de kerken in Nederland zich In de nieuwe tijd, waarin meer het acuitvoerig met de vraag naar het geoorcent ligt op individualisme, autonomie loofd zijn van euthanasie beziggehouen eigen regie is het principe van barmden. De Rooms-Katholieke Kerk heeft hartigheid vervangen door zelfbeschikzich net als bij de vraag naar de mogeking. Maar ligt hier voor het geloof een lijkheid van abortus op een resoluut negatief standpunt gesteld: het komt de tegenstelling? mens niet toe het leven in eigen hand te nemen, noch het ongeboren leven, Een themanummer Hoewel de noch het ernstig zieke leven in het aangezicht van de dood. De synodes vragen indringend en de verlegenheden van de voorlopers van de Protestantse sterk kunnen zijn, leek het de redactie Kerk in Nederland, de Nederlandse toch goed hier ook in het OuderlingenHervormde Kerk en de Gereformeerde blad op in te gaan. Niet om het laatste Kerken in Nederland hebben zich op woord te spreken, maar om behulpeen genuanceerd standpunt gesteld: zaam te zijn bij het leren omgaan met onder bepaalde voorwaarden is het niet deze vragen. En om samen met wie het ongeoorloofd om tot euthanasie over te aangaat een begaanbare weg te zoeken gaan. Een belangrijke gedachte hierbij voor het aangezicht van God. ▪

OuderlingenBlad, juli-augustus 2014, nummer 1050

5