15 Voor niets gaat de zon op

15

Voor niets

gaat de zon op Alles heeft een prijs, maar niet alle prijzen hebben een prijskaartje. Leesexemplaar

Leesexemplaar

Alles heeft een prijs en de sleutel tot veel geldzaken is dat je kijkt wat die prijs is en of je bereid bent om die te betalen.

Het probleem is dat de prijs van veel dingen pas duidelijk wordt op het moment dat de rekening moet worden betaald.

General Electric was in 2004 het grootste bedrijf ter wereld, met een boekwaarde van een biljoen dollar. Het was in het daaraan voorafgaande decennium steeds eerste of tweede geweest en was een glanzend voorbeeld van ondernemingsaristocratie. Totdat alles in duigen viel. De financiële crisis van 2008 stortte de financieringsdivisie van ge – die voor meer dan de helft van de winst van het bedrijf zorgde – in chaos. De divisie werd uiteindelijk voor een habbekrats verkocht. Daaropvolgende investeringen in olie en energie waren rampzalig en leidden tot miljardenafschrijvingen. Het aandeel ge daalde van 40 dollar in 2007 naar 7 dollar in 2018. De beschuldigingen aan het adres van ceo Jeff Immelt kwamen snel en waren niet mals. Er was kritiek op zijn leiderschap, overnames, dividendverlaging, ontslag van werknemers en – uiter aard – de duikelende aandelenkoers. En terecht: wie met dynastieke rijkdom wordt overladen als alles goed gaat, draagt een zware verantwoordelijkheid als het tij keert. Hij trad in 2017 af. Maar Immelt zei tijdens zijn aftocht nog iets verhelderends. In reactie op critici die zeiden dat hij had gefaald en die hem erop wezen wat hij anders had moeten doen, zei Immelt tegen Leesexemplaar zijn opvolger: ‘Alles lijkt gemakkelijk zolang je niet degene bent die het hoeft te doen.’ Dat komt doordat de uitdagingen waar je in de arena mee te maken krijgt vaak onzichtbaar zijn voor het publiek.

175

de psychologie van geld

Omgaan met de tegenstrijdige eisen van ongebreidelde groei, kortetermijninvesteerders, regelgevers, vakbonden en diepgewortelde bureaucratie is niet het enige probleem; ook het onderkennen van de ernst van de problemen is lastig zolang je ze zelf niet hoeft op te lossen. Immelts opvolger, die het veertien maanden volhield, leerde dit ook.

De meeste dingen zijn in de praktijk moeilijker dan in theorie. Soms is dat het gevolg van overmoed, maar vaak komt het doordat we niet zien wat de prijs van succes is en kunnen we die prijs dus niet betalen. De s&p 500 nam in de periode 1969 tot en met 2018 met het 119-voudige toe. Je hoefde alleen maar achterover te leunen en je geld te laten groeien. Maar succesvol investeren ziet er natuurlijk gemakkelijk uit als je niet degene bent die het doet. Je krijgt te horen dat je ‘aandelen voor de lange termijn moet kopen’. Dat is goed advies. Maar weet je hoe moeilijk het is om vast te houden aan je langetermijnvisie als de aandelenmarkt instort? Net als andere dingen die de moeite waard zijn, heeft succesvol investeren een prijs, niet in dollars of euro’s, maar in volatiliteit, angst, twijfel, onzekerheid en spijt – die je allemaal gemakkelijk over het hoofd ziet zolang je er niet daadwerkelijk mee te maken krijgt. Niet erkennen dat investeren een prijs heeft kan ons in de verleiding brengen te proberen iets voor niets te krijgen en net als winkeldiefstal loopt dat zelden goed af. Stel, je wilt een nieuwe auto, die 30.000 dollar kost. Dan heb je drie opties: 1) je betaalt er 30.000 dollar voor, 2) je gaat op zoek Leesexemplaar naar een goedkoper, tweedehands exemplaar, of 3) je steelt hem. In dit geval zal 99 procent van de mensen de derde optie weten te vermijden, omdat de gevolgen van het stelen van een auto zwaarder wegen dan de voordelen.

176

voor niets gaat de zon op

Maar stel dat je de komende dertig jaar een jaarlijks rendement van 11 procent wilt behalen, zodat je straks zorgeloos van je pensioen kunt genieten. Krijg je deze beloning dan voor niets? Natuurlijk niet. Zo vriendelijk is de wereld niet. Er hangt een prijskaartje aan, een rekening die moet worden betaald. In dit geval is dat de nimmer aflatende uitdaging van de markt, die hoge rendementen oplevert en ze even snel weer wegneemt. Inclusief dividenden had de Dow Jones Average van 1950 tot 2019 een gemiddeld rendement van ongeveer 11 procent per jaar, en dat is fantastisch. Maar de prijs voor succes was in deze periode akelig hoog. De schaduwlijnen in de grafiek laten zien wanneer het rendement ten minste 5 procent onder het vorige hoogste percentage ooit lag. Leesexemplaar

177

de psychologie van geld

Dit is wat je betaalt voor marktrendement. Dit is wat het kost, de toegangsprijs. En die doet pijn.

Net als bij de meeste producten is het zo dat hoe hoger het rendement is, hoe hoger de prijs. Het aandeel Netflix leverde van 2002 tot 2018 meer dan 35.000 procent rendement op, maar werd 94 procent van de dagen onder het vorige hoogste percentage verhandeld. Monster Beverage had van 1995 tot 2018 een rendement van 319.000 procent – een van de hoogste rendementen uit de geschiedenis – maar werd 95 procent van de tijd onder het vorige hoogste percentage van die periode verhandeld. Maar dit is waar het om gaat: net als bij het kopen van een auto heb je een paar opties: je kunt deze prijs betalen, de volatiliteit en onrust accepteren. Of je kunt een aandeel nemen met minder onzekerheid en een lagere opbrengst, het equivalent van een tweedehands auto. Of je kunt gaan voor het equivalent van een auto stelen: proberen het rendement te krijgen zonder de volatiliteit die ermee gepaard gaat. Veel mensen die investeren kiezen voor de derde optie. Net als een autodief – maar dan gezagsgetrouw en met goede bedoelingen – bedenken ze trucs en strategieën om het rendement te behalen zonder de prijs te betalen. Ze kopen en verkopen. Ze proberen te verkopen vóór de volgende recessie en te kopen vóór de volgende opleving. De meeste investeerders met zelfs maar een klein beetje ervaring weten dat volatiliteit reëel en gewoon is. Velen nemen dan de volgende, ogenschijnlijk logische stap: ze proberen die volatiliteit te vermijden. Maar de geldgoden hebben geen hoge dunk van mensen die een beloning willen zonder daarvoor de prijs te betalen. Sommige autodieven komen er misschien mee weg, maar er zijn er veel Leesexemplaar meer die worden gepakt en gestraft.

Hetzelfde geldt voor investeren.

Financieel onderzoeksbureau Morningstar keek ooit naar de prestaties van tactische beleggingsfondsen, waarvoor een strate-

178

voor niets gaat de zon op

gie wordt gehanteerd van switchen tussen aandelen en obligaties om zo marktrendement te pakken met lagere risico’s.50 Ze willen het rendement zonder daarvoor de prijs te betalen. Het onderzoek richtte zich op de periode van halverwege 2010 tot eind 2011, toen de Amerikaanse aandelenmarkt instortte als gevolg van angst voor een nieuwe recessie en de s&p 500 meer dan 20 procent daalde. Dit is precies het soort omgeving waarin tactische fondsen worden geacht te werken. Het was hun kans om zich te laten zien.

Volgens de telling van Morningstar waren er in deze periode 112 tactische beleggingsfondsen. Slechts negen daarvan hadden een beter voor risico aangepast rendement dan een simpel 60/40 aandelen-obligatiefonds. Minder dan een kwart van de tactische fondsen had kleinere maximale opnamen dan de index waar je niet aan mocht komen. Morningstar schreef: ‘Op een paar uitzonderingen na wonnen tactische fondsen minder, waren ze volatieler of waren ze onderworpen aan net zoveel neerwaarts risico’ als het hands-off fonds. Ook individuele investeerders vielen hiervoor wanneer ze hun eigen investeringen deden. De gemiddelde beleggingsfondsinvesteerder presteerde een half procent per jaar onder de markt, aldus Morningstar – het gevolg van kopen en verkopen terwijl ze gewoon hadden moeten kopen en vasthouden.51 De ironie hiervan is dat investeerders door te proberen de te betalen prijs te vermijden, uiteindelijk het dubbele betalen. Terug naar ge. Een van de vele tekortkomingen van het bedrijf dateert uit de tijd onder voormalig ceo Jack Welch, die beroemd werd omdat hij ervoor zorgde dat de kwartaalinkomsten per aandeel de schattingen van Wall Street overtroffen. Hij was de grootLeesexemplaar meester. Als analisten van Wall Street 25 dollarcent per aandeel verwachtten, zorgde Jack ervoor dat het 26 dollarcent per aandeel werd, hoe het bedrijf of de economie er ook voor stond. Hij deed dat door de cijfers te kneden – en dat is nog zwak uitgedrukt –

179

de psychologie van geld

vaak door winsten uit toekomstige kwartalen naar het actuele kwartaal te halen zodat de cijfers gehoorzaamden aan de wensen van de meester.

Forbes berichtte over een van de vele voorbeelden: ‘General Electric “verkocht” twee jaar achtereen locomotieven aan niet genoemde financiële partners door middel van transacties waarbij het merendeel van de risico’s van het eigenaarschap bij ge bleef liggen.’52

Welch heeft dit nooit ontkend. Hij schreef in zijn boek Straight From the Gut:

De reactie van onze leiders op de crisis was kenmerkend voor de ge-cultuur. Hoewel de boeken voor dat kwartaal gesloten waren, boden velen van hen onmiddellijk aan te helpen de inkomstenkloof te dichten. Sommigen zeiden dat ze wel 10 miljoen dollar of 20 miljoen dollar, of zelfs 30 miljoen dollar extra in hun bedrijfsonderdeel konden vinden om de verrassing te compenseren.

Het gevolg was dat aandeelhouders onder Welch de prijs niet hoefden te betalen. Ze kregen consistentie en voorspelbaarheid – een aandeel dat jaar na jaar omhoog schoot, zonder de verrassingen van onzekerheid. Uiteindelijk moest de rekening toch worden betaald, zoals dat altijd gaat. ge-aandeelhouders hebben een decennium van monsterverliezen doorstaan, die eerder waren afgeschermd door boekhoudkundige manoeuvres. De kleine winsten uit het Welch-tijdperk werden monsterverliezen in de huidige tijd. Het eigenaardigste voorbeeld hiervan is afkomstig van de verLeesexemplaar dwenen hypotheekreuzen Freddie Mac en Fannie Mae, die begin 2008 werden betrapt op het met miljarden dollars onderrapporteren van hun inkomsten met de bedoeling die winst uit te spreiden over toekomstige perioden om investeerders de illusie conti-

180

voor niets gaat de zon op

nuïteit en voorspelbaarheid te geven.53 De illusie dat ze de prijs niet hoefden te betalen.

De vraag is waarom zoveel mensen die bereid zijn om de prijs te betalen voor auto’s, huizen, eten en vakanties, zo stug blijven proberen de prijs voor een goed investeringsrendement te vermijden?

Het antwoord is simpel: de prijs die je betaalt voor investeringssucces is niet meteen duidelijk. Het is geen prijskaartje dat je kunt zien, dus als de prijs moet worden betaald, voelt dat niet als een eerlijke vergoeding voor iets goeds. Het voelt als een boete voor iets wat je verkeerd hebt gedaan. En hoewel mensen het meestal prima vinden om onkosten te betalen, word je geacht het betalen van boetes te vermijden. Je wordt geacht beslissingen te nemen die boetes voorkomen. Verkeersboetes en boetes van de belastingdienst betekenen dat je iets verkeerds hebt gedaan en dat je het verdient om te worden gestraft. De spontane reactie van iedereen die zijn vermogen ziet afnemen en die afname ziet als een boete is toekomstige boetes vermijden. Het klinkt triviaal, maar de wisselvalligheid van de markt beschouwen als een kostenpost in plaats van een boete is een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling van een mentaliteit die ervoor zorgt dat je het lang genoeg volhoudt om investeringswinsten in je voordeel te laten werken. Slechts weinig investeerders verkeren in de situatie om te zeggen: ‘Als ik 20 procent van mijn geld verlies, gaat het nog steeds prima.’ Dit zal zeker niet gelden voor nieuwe investeerders die nooit eerder een daling van 20 procent hebben meegemaakt. Maar als je wisselvalligheid ziet als onkosten, dan ziet het er anders uit.Leesexemplaar

Kaartjes voor Disneyland kosten 100 dollar per stuk, maar daarvoor krijg je een fantastische dag die je kinderen nooit meer zullen vergeten. Vorig jaar vonden meer dan 18 miljoen mensen dat bedrag de moeite waard. Maar weinig mensen hadden het

181

de psychologie van geld

gevoel dat die 100 dollar een straf of een boete was. Te betalen kosten kunnen als compromis de moeite waard zijn als duidelijk is dat dat is waar je voor betaalt.

Hetzelfde geldt voor investeren, waarbij wisselvalligheid vrijwel altijd een kostenpost is en geen boete.

Marktrendement is nooit gratis en dat zal het ook nooit zijn. Je moet er een prijs voor betalen, net als bij elk ander product. Je wordt niet gedwongen om deze kosten te betalen, net zo goed als je niet wordt gedwongen om naar Disneyland te gaan. Je kunt ook naar de plaatselijke kermis gaan waar kaartjes veel minder kosten, of thuisblijven, wat niets kost. Dan kun je evengoed een leuke dag hebben. Maar je zult meestal krijgen waar je voor betaalt. Hetzelfde geldt voor markten. De volatiliteits- of risicokosten – de prijs voor rendement – vormen je toegangskaartje om een rendement te behalen dat hoger ligt dan goedkope kermissen, zoals cash en obligaties. De truc is dat je jezelf ervan overtuigt dat de kosten van de markt het waard zijn. Dat is de enige manier om goed met wisselvalligheid en onzekerheid om te gaan – je moet ze niet alleen verdragen, maar beseffen dat ze het toegangskaartje vormen dat zijn prijs waard is. Er is geen garantie dat het zo zal gaan. Het kan ook regenen in Disneyland. Maar als je je toegangskaartje als een boete ziet, zul je nooit de magie beleven. Kijk wat de prijs is en betaal die vervolgens. Leesexemplaar

182