Geloofwaardig spreken - Paulien Vervoorn.9789043529983

Paulien Vervoorn GELOOFWAARDIG SPREKEN

GELOOFWAARDIG SPREKEN

Voor iedereen die steengoed wil preken

Met praktische voorbeelden, oefeningen en tips Je wilt... … genieten van je preekvoorbereiding. … een steengoede structuur gebruiken. … Bijbelgetrouw, duidelijk en gevarieerd spreken. … preken met impact.

In dit boek neemt Paulien Vervoorn je bij de hand om een preek te maken die staat als een huis. De IKEA-structuur geeft houvast: je ontwerpt een inspirerend intro en een krachtige kern, je geeft erkenning bij bezwaren en je hebt een activerende afsluiting.

Je leest wat je al goed doet én je wordt uitgedaagd te spreken op een manier die bij jou en bij deze tijd past.

Paulien Vervoorn is spreker en trainer. Ze begeleidt predikanten, voorgangers en sprekers die Gods goede nieuws goed willen communiceren.

Bekijk ook eens de website www.geloofwaardigspreken.nl, daar vind je de video’s en extra informatie bij dit boek.

SPREKEN HOE JE EEN STEENGOEDE

Paulien Vervoorn

Dit boek biedt een keur aan praktische handvatten voor preken en spreken. Het gaat niet alleen over techniek, maar ook over visie.

Die combinatie is wezenlijk. Durf te groeien en stappen te zetten en feedback te vragen. Geloofwaardig spreken helpt je daarbij.

Nynke Dijkstra, predikant PKN en specialist missionair werk Ik heb aardig wat boeken gelezen over preken, maar nooit was een boek zo praktisch als dit boek. Een prachtig hulpmiddel!

Jos Douma, predikant Plantagekerk Zwolle en docent christelijke spiritualiteit aan de ETF Leuven

www.kok.nl

ISBN 978 90 4352 998 3 NUR 707

GELOOFWAARDIG

HERZIENE EDITIE

preek

MAAKT

Geloofwaardig spreken

Altijd al een hekel gehad aan spreekbeurten? Maar zou je heel graag toch je zegje willen doen? Paulien Vervoorn, coach voor sprekers, geeft tips in Geloofwaardig spreken. Een praktische gids met allerlei handvatten, reflectievragen, praktische opdrachten en socialmediafilmpjes.

– EVA Geloofwaardig spreken is meer dan een handboek voor sprekers in de kerk. Instructieve hoofdstukken over de opbouw van wat je wilt zeggen en het spreken zelf worden namelijk voorafgegaan door een essentieel deel over (het ontwikkelen van) je persoonlijke rol bij en visie op het spreken over God. Opbouwend, en zeker niet alleen voor predikanten.

Denk bijvoorbeeld ook aan Alpha-teams en kringleiders. – IDEAZ Heb je een boodschap te vertellen, maar weet je niet precies hoe? Als jij je verder wilt ontwikkelen in jouw manier van presenteren, dan is dit boek een geweldig hulpmiddel en inspiratiebron om harten van mensen te raken. – Wilkin van de Kamp, spreker en predikant-directeur Vrij Zijn Wie preekt kent het spanningsveld dat bij preken hoort: de spanning tussen enerzijds werken aan je preek met alle talenten en vaardigheden die je hebt ontvangen en geleerd, en anderzijds weten dat je preek nooit zal landen zonder de Heilige Geest. Paulien Vervoorn heeft met Geloofwaardig spreken een voortreffelijk boek geschreven, dat recht doet aan bovengenoemd spanningsveld. – Ron van der Spoel, oprichter van Passie voor Preken en predikant IZB Als frequent spreker kan ik je dit boek echt van harte aanraden. Lekker vlot geschreven en boordevol nuttige tips. Het grasduinen werd lezen én toepassen.

Dat het boek mij zo bijzonder aansprak is niet zo gek, want Paulien vertrouwde me toe dat ik een van de drie ijkpersonen was die ze in gedachten had bij het schrijven van dit boek. Dat heeft geholpen! Ik ben erg enthousiast over de eenvoud van haar ideeën die me helpen om de boodschap van het evangelie nóg beter te communiceren. – Jan Wolsheimer, voorganger CAMA Parousia Woerden

V

Paulien Vervoorn

GELOOFWAARDIG

SPREKEN HOE JE EEN STEENGOEDE

Voorplat Geloofwaardig Spreken f ZW.indd 1

preek

MAAKT

24/07/18 14:36

Deze vierde druk is een volledig herziene editie van Geloofwaardig spreken (2014) © 2018 – Uitgeverij Kok te Utrecht Postbus 13288, 3507 LG Utrecht www.kok.nl Omslagontwerp: Villa Grafica Boekverzorging: Marjoke Knoop – Zijdiezijn Auteursfoto omslag: Gabry Zijlstra – GABRY.NL Illustraties: Dirk-Jan Jansen IKEA-handleiding: David Hakkert – VersGemerkt Cartoon: Gert Oudenampsen ISBN 978 90 435 2998 3 ISBN e-book 978 90 435 2355 4 NUR 707 Tenzij anders vermeld, zijn de aanhalingen uit de Bijbel overgenomen uit de Nederlandse Bijbel Vertaling (NBV), uitgegeven door het Nederlands Bijbelgenootschap, Haarlem.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Inhoudsopgave Voorwoord Leeswijzer

10 12

Deel 1: Jij en je hoorders

15

1. Weet wie je bent 1.1 Je bent hiervoor gemaakt?!

1.2 Je bent waardig gekeurd!

1.3 Je bent van Hem 2. Weet waarom je spreekt 2.1 Je wilt God behagen door te spreken 2.2 Je wilt meebouwen 2.3 Je wilt harten raken 2.4 Je droomt van een kerk met impact 2.5 Je wilt mensen bij Christus brengen 3. Weet hoe je aan inspiratie komt 3.1 Begin bij een tekstgedeelte 3.2 Plan tijd om je te laten inspireren 3.3 Verzamel je vondsten 3.4 Neem kleine pauzes 4. Weet wie je hoorders zijn 4.1 Weet in welke setting je spreekt 4.2 Verplaats je in je hoorders 4.3 Ga in gesprek met je hoorders 4.4 Bid voor je hoorders 5. Wees credible en likeable 5.1 Wees credible 5.2 Wees likeable 5.3 Like Jesus

16 17 18 20 21 21 23 24 26 27 29 29 30 31 31 33 33 34 35 35 37 38 40 44 45 47

Vragen deel 1 Oefeningen deel 1

Inhoudsopgave | 5

Deel 2: Het fundament van je preek (de onderzoeksfase) 6. Werk samen met de Geest 6.1 De Geest werkt 6.2 Wees welkom in Gods aanwezigheid 6.3 De Geest en spreektechnieken?

6.4 Werk samen 7. Laat de tekst spreken 7.1 Ontdek wat er staat door te observeren en te ontleden 7.2 Begrijp wat het Bijbelgedeelte toen betekende 7.3 Pas het Bijbelgedeelte toe in het dagelijks leven 7.4 Hoe gebruik je deze stappen bij een thematische preek?

8. Formuleer de kernboodschap 8.1 Stel jezelf vragen om je kernboodschap te formuleren 8.2 Blijf schuiven en schaven 8.3 Maak je kernboodschap scherper door een titel 8.4 Handleiding om een goede preek te maken

51

52 52 54 56 58 61 63 66 69 71 74 74 76 78 78

Vragen deel 2 Oefeningen deel 2

82 83

Deel 3: Ontwerp een preek die staat als een huis (de ontwerpfase, stap 1)

89

9. Het belang van een steengoede structuur 9.1 Driepuntenpreek 9.2 Informeer, vermaak en beĂŻnvloed 9.3 Gebruik de principes van TED 9.4 Zorg altijd voor structuur 10. De IKEA-structuur 10.1 De IKEA-structuur voor een gebruiksvoorwerp 10.2 Een fruitvliegjesvalverhaal volgens de IKEA-structuur 10.3 Een preek is toch geen reclamepraatje?

Inhoudsopgave | 6

90 90 91 92 94 96 96 97 98

10.4 Een preek volgens de IKEA-structuur 10.5 Moet je echt elke preek ontwerpen volgens de IKEA-structuur?

10.6 Een ezelsbruggetje: loop door je huis 11. Een inspirerend intro 11.1 Eerst relatie, daarna informatie 11.2 Zorg voor herkenning 11.3 Wek de interesse 11.4 De IKEA-start 11.5 Variaties op de IKEA-start 11.6 Stel jezelf vragen bij het bedenken van je intro 11.7 Introduceer jezelf 11.8 Beloof je hoorder bij de deur op welke vraag hij een antwoord krijgt 11.9 Check aan het eind nog een keer je intro 12. Een krachtige kern 12.1 Doe je schoenen uit en lees het Bijbelgedeelte 12.2 Vertel bij de kapstok iets over de context 12.3 Vertel op de bank je kernboodschap 12.4 Elke kern is anders 13. Erkenning 13.1 Geef erkenning 13.2 Niet te veel 13.3 Niet te laat 14. Een activerende afsluiting 14.1 Rond op tijd af 14.2 Geef geen nieuwe informatie 14.3 Rond af met een verhaal 14.4 Laat mensen iets doen 14.5 Blijf dicht bij je tekst, bij je hoorders en bij jezelf 14.6 Eindig positief, eindig met hoop 14.7 Maak zo mogelijk je preek rond

100 102 103 105 106 107 108 109 111 113 114 115 118 120 121 123 125 129 130 132 133 134 136 137 138 138 139 141 142 143 144 146

Vragen deel 3 Oefeningen deel 3

Inhoudsopgave | 7

Deel 4: Zorg voor voldoende afwisseling (de ontwerpfase, stap 2)

149

15. Zorg voor de juiste sfeer 15.1 Laat iets horen 15.2 Laat iets zien 15.3 Gebruik beelden 15.4 Gebruik de juiste woorden 15.5 Gebruik een digitale presentatie (of niet!)

15.6 Laat mensen reageren 16. Vertel verhalen 16.1 Gebruik een heldere structuur 16.2 Show, don’t tell 16.3 Oefen je verhaal

150 151 151 151 153 153 156 160 161 162 164

Vragen deel 4 Oefeningen deel 4

165 166

Deel 5: Noteer je preek (de ontwerpfase, stap 3)

169

17. Maak een mindmap 17.1 Hoe de IKEA-mindmap werkt 17.2 Ervaar de voordelen van een mindmap 17.3 Werk met conceptmindmaps 17.4 Variaties op de mindmap 17.5 Oefen je preek 18. Een voorbeeld: van losse ideeën naar een mindmap 18.1 Mijn ideeën op losse papiertjes 18.2 Schuiven en schrappen 18.3 Mijn mindmap

170 171 173 175 177 179 180 181 185 191 192 193

Vragen deel 5 Oefeningen deel 5

Inhoudsopgave | 8

Deel 6: Houd een steengoede preek (de uitvoeringsfase) 19. CreĂŤer impact met je lichaamstaal 19.1 Oogcontact 19.2 Basispositie 19.3 Positiewisselingen 19.4 Gebaren 19.5 Mimiek 20. Train je stem 20.1 Articuleer 20.2 Varieer 20.3 Zorg goed voor je stem 20.4 Oefen je preek hardop 21. Profiteer van feedback 21.1 Vang non-verbale signalen op 21.2 Neem complimenten aan 21.3 Hoe je optimaal feedback ontvangt 21.4 Vraag mondeling feedback 21.5 Vraag schriftelijk feedback 21.6 Bekijk video-opnamen 22. Reduceer je stress 22.1 Focus je op God 22.2 Focus je op je hoorders 22.3 Bedenk je eigen ritueel 22.4 Durf te falen

199

200 200 202 203 204 206 208 208 209 210 211 213 213 214 215 217 218 219 221 222 222 223 224

Vragen deel 6 Oefeningen deel 6

226 227

Bronnen Over de auteur

230 237

Inhoudsopgave | 9

Voorwoord In 2012 gaf ik samen met Gor Khatchikyan mijn eerste trainingen. Gor is inmiddels afgestudeerd en werkzaam als arts, en ik houd me fulltime bezig met spreken en het begeleiden van mensen die in kerken (s)preken. Wat ik van tevoren nooit had bedacht, gebeurde: door de jaren heen trainde ik honderden mensen.

Tijdens de trainingen vroegen deelnemers regelmatig of ze de lesstof ergens konden nalezen. In 2014 verscheen daarom het boek Geloofwaardig spreken. Na een aantal drukken was de voorraad op. Inmiddels weet ik nog beter dan voorheen waarmee sprekers worstelen. Daarom heb ik nu voor een herziene editie van het boek gekozen.

Wat is er veranderd?

In deze herziene editie tref je in ieder hoofdstuk een paar uitspraken van sprekers aan en daarnaast veel nieuwe voorbeelden en tips. Op de vragen die deelnemers tijdens trainingen stelden, lees je in deze herziene editie de antwoorden.

De eerste jaren legde ik de nadruk op de IKEA-structuur. In de loop der tijd ben ik ervan doordrongen geraakt dat het woord IKEA moet worden uitgebreid. Daarom heb ik een hoofdstuk toegevoegd over geloofwaardigheid op grond van je kennis en sympathie, credibility en likeability.

L BILITY Voorwoord | 10

Bedankt!

Ik bedank alle kerken en gemeenten waar ik mijn vlieguren mag maken.

De sprekers die ik mocht interviewen. Alle deelnemers aan trainingen.

Sprekers, voorgangers en predikanten met wie ik ervaringen heb uitgewisseld: Hersteld hervormd en Pinkster, beginnend en bijna met emeritaat, twintiger of zeventiger – allemaal met een hart voor Gods Woord, de kerk en mensen. Dank voor jullie vele voorbeelden, waarvan ik er een heel aantal geanonimiseerd heb verwerkt.

Meelezers van deze editie, Debora Krikken, Henk van ter Meij, Arno van Oeveren, Anne-Marie Rijm en Jan Wolsheimer, bedankt voor jullie stimulans en feedback!

Steengoed In dit boek leer je hoe je aansluit bij je hoorders en hoe je de tekst laat spreken. Je wordt meegenomen in elk onderdeel van de preek. Als je alle hoofdstukken doorneemt, heb je op het eind een preek, zelfs een steengoede preek: gebouwd op het fundament van de Bijbel, geleid door de Heilige Geest, glashelder opgebouwd en dynamisch gepresenteerd. Je leert preken met vallen en opstaan, door het heel veel te doen. Er zijn veel manieren om aan je preken te schaven. En toch … helemaal maakbaar wordt het niet.

Ik wens daarom dat je tijdens je preekvoorbereiding glimpen opvangt van Gods heerlijkheid. Ik hoop dat je bijzondere momenten meemaakt waarop je deze ontdekkingen op een schitterende manier kunt overbrengen!

Nog meer dan dat hoop ik dat jouw preken de drie-enige God zullen behagen. Omdat je zijn goede nieuws goed communiceert. Omdat je steengoede preken houdt. Omdat mensenmassa’s Jezus zullen volgen (Mat. 8:1). Voor de glorie van zijn naam!

Woerden, zomer 2018 Paulien Vervoorn

Voorwoord | 11

Leeswijzer Voor wie is dit handboek bedoeld?

Tijdens het schrijven van het boek Geloofwaardig spreken had ik diverse mensen in gedachten: • mensen met een betaalde functie in de kerk, zoals voorgangers, predikanten en kerkelijk werkers • iedereen die spreekt in zondagse samenkomsten • iedereen die spreekt op conferenties of bij andersoortige groepen • iedereen die het verlangen heeft om te spreken • theologiestudenten Ik heb het handboek geschreven voor mannen en vrouwen. Voor de leesbaarheid kies ik steeds voor de mannelijke vorm. Ook tref je meestal het woord ‘spreken’ aan in plaats van (s)preken.

Tips bij het lezen Geloofwaardig spreken is een handboek met een mix van Bijbeluitleg, praktische voorbeelden, vragen, tips, ideeën en oefeningen. Afhankelijk van je ervaring zal het ene hoofdstuk je meer aanspreken dan het andere.

1. In deel 1 ligt de nadruk op jou als spreker en het contact met je hoorders. Lees deel 1 als je wilt stilstaan bij de vraag wie jij bent, waarom je wilt spreken en hoe je overkomt.

2. In deel 2 ligt de nadruk op de geestelijke kant van de voorbereiding en het onderzoeken van je Bijbelgedeelte.

3. Als je aan deel 3 toe bent, weet je inmiddels wat je wilt vertellen en bedenk je een goede structuur voor je preek. Deel 4 geeft je ideeën hoe je voor voldoende afwisseling zorgt in je preek en deel 5 helpt je om je preek te noteren.

4. In sommige hoofdstukken zie je kleine letters. Deze stukken zijn bedoeld als verdieping. Voor een snelle lezing kun je dit eventueel overslaan. In hoofdstuk 18 staat het grootste deel zelfs in kleine letters. Je kijkt in dit hoofdstuk als het ware over mijn schouder mee tijdens het maken van een preek. Je leest mijn gedachten, ideeën,

Leeswijzer | 12

vragen, bedenkingen en uitkomsten. Als je liever doorleest, ga je door naar deel 6.

5. In deel 6 ligt de nadruk op de uitvoering van de preek.

6. Je treft veel namen aan in het boek. Voor de leesbaarheid heb ik ervoor gekozen om niet steeds erbij te zetten: ‘laten we haar Judith noemen’ et cetera. De namen zijn gefingeerd.

7. Spreken leer je niet uit een boek. Als je wilt groeien in het spreken is het belangrijk om te reflecteren. Aan het einde van ieder deel vind je daarom een aantal vragen.

8. Als je wilt groeien is het niet alleen belangrijk om te reflecteren, je zult ook moeten oefenen. Daarom vind je aan het einde van ieder deel naast vragen een aantal oefeningen voor de praktijk, zodat je stap voor stap een steengoede preek maakt.

9. De vragen en oefeningen zijn ook goed te gebruiken als input voor intervisiegroepen met collega-sprekers of medestudenten.

10. Je ziet een aantal keren dit pictogram: . Het verwijst naar een video, document, download of extra informatie op de website. Kijk voor alle extra’s op www.geloofwaardigspreken.nl/bijmijnboeken/.

Experimenteer Het boek is bedoeld als een handboek dat je er steeds bij kunt pakken. Daarom staan er veel tips in. Heel veel. Laat je daardoor niet ontmoedigen. Experimenteer er vrolijk op los. En bedenk: fouten maken hoort erbij. Daar groei je van.

Checklist steengoede preek Meld je aan voor de nieuwsbrief en ontvang als welkomstcadeautje de checklist om een steengoede preek te houden. Kijk op www. geloofwaardigspreken.nl/checkjepreek. Je blijft dan automatisch op de hoogte van allerlei aanvullingen. Bijna iedere week verschijnt er een nieuwe blog online.

Leeswijzer | 13

deel een

Jij en je hoorders

1. Weet wie je bent Op mijn elfde besteeg ik voor het eerst de preekstoel. Samen met een nichtje zou ik in de kerk gaan spelen. Zij op het orgel en ik op mijn dwarsfluit. Zij ging op in haar orgelspel, terwijl mijn aandacht naar de preekstoel werd getrokken. Ik liep ernaartoe, imiteerde de dominee door onderaan een paar seconden stilte te betrachten en beklom de kansel. Ik keek wat om me heen, hing met zo groot mogelijke bewegingen de microfoon om mijn nek en schraapte mijn keel. Ik greep mijn kans door de lege kerkzaal met allerlei standaardbewoordingen toe te spreken, zoals ‘Geachte gemeente, …’ en nog een paar mooie volzinnen. Toen kwam plotseling de koster binnen. ‘Wat zijn jullie aan het doen?’. Met het schaamrood op mijn kaken wist ik niks anders uit te brengen dan: ‘Ehm … we spelen domineetje.’ Ik verwachtte een preek. Maar kosters preken niet. Hij zei alleen maar: ‘Ga gerust door, maar dan zet ik wel even de kerktelefoon uit …’

Ik had geen enkele ambitie om dominee te worden. Ik wilde juf worden. Dingen uitleggen en met kinderen omgaan. Dat leek me wel wat.

Thuis speelde ik schooltje en ik kon niet wachten om mijn spreekbeurt te houden. Ik nam ze zelfs op, zodat ik mezelf kon terugluisteren via een cassettebandje. Op de dag dat ik in groep 8 mijn spreekbeurt over Tirol hield, holde ik na de schoolbel naar huis. ‘En ... hoe is het gegaan?’, vroeg mijn moeder. ‘Ik heb een 10+!’ ‘Hoe kan dat?!’ ‘De juf zei dat ze dat eerlijker vond. Anders stond het niet in verhouding met de andere cijfers …’

Ik begreep niet echt waarom andere kinderen niet de dagen aftelden om hun spreekbeurt te houden. Ik bleef spreekbeurten leuk vinden. In het voortgezet onderwijs en daarna. Toen ik begin twintig was stond ik weer in een kerk. Opnieuw in een Gereformeerde Bondsgemeente. De nacht ervoor sliep ik slecht. Ik voelde me als een kind dat niet kon wachten op zijn schoolreisje. De nacht erna sliep ik weer slecht. Van pure euforie. Ik voelde in iedere vezel dat dit anders was dan een spreekbeurt

Jij en je hoorders | 16

over mijn hond, het waterschap, de muskusrat of Tirol. Naast dankbaarheid en enthousiasme kwam de vraag: ‘Wie ben ik eigenlijk dat God mij hiervoor inzet? Dat ik iets mag doorgeven namens Hem?’ Honderden preken volgden. Het gevoel van euforie ken ik nog steeds.

Ook de ‘wie-ben-ik-vraag’ steekt soms de kop op. Pas nog. Ik liep een rondje met een vriendin om mijn preek te evalueren. ‘Ze moesten eens weten wie ik echt ben,’ zei ik. Ze stond meteen stil en proestte het uit.

‘Hoezo?’ ‘Nou, ze hadden me eens op zaterdagmiddag moeten zien.

Het lukte maar niet om mijn preek af te krijgen, ik voelde me rot en ik kreeg mezelf niet gereset. Ik zag nog maar een oplossing en dat was slapen. Lig ik daar een beetje voor pampus, terwijl ik de volgende dag de sterren van de hemel preek.’ ‘Ach, het houdt je nederig. Dan blijf je onder de indruk van de Geest die in jou werkt …’ En zo is het. Preken blijft iets bijzonders.

1.1 Je bent hiervoor gemaakt?!

Op zaterdagmiddag lag ik op bed. De dag erna kon ik wel huppelen.

Met de adrenaline nog in mijn lijf dankte ik God uit het diepst van mijn hart: ‘Dank voor uw bovennatuurlijke kracht en vrede. Ik weet het weer: hier ben ik voor gemaakt!’ Herkenbaar? Dat je het gaaf vindt om voor een groep te staan? Dat je het mooi vindt om complexe dingen uit te leggen? Dat je ervan geniet als je ziet dat je boodschap mensen raakt? Kortom: dat dit gewoon bij je past, omdat het altijd al in je zat?

Ik ben niet de enige die als kind al graag een spreekbeurt hield.

Almatine Leene, predikant Nederduits Gereformeerde Kerk in Stellenbosch: ‘Toen ik zes of zeven jaar was, speelde ik vaak domineetje en hield ik hele preken over verschillende Bijbelse onderwerpen. Ik weet nog dat bijvoorbeeld het feit dat iedereen zondigt me heel erg bezighield. Ik schreef het ook allemaal uit.

Ik vond het leuk om spreekbeurten te houden op school. Wel spannend natuurlijk, maar de onderwerpen zal ik nooit vergeten: het oog, de eekhoorn en borstkanker. Bij de spreekbeurt over de eekhoorn had ik zelfs een opgezet exemplaar bij me. Ik vond het zo’n mooi dier. Over het oog hield ik een spreekbeurt omdat ik een lui

Weet wie je bent | 17

oog heb en over borstkanker omdat het bij ons in de familie heel veel voorkomt en mijn moeder daaraan is overleden.’ (www.geloofwaardigspreken.nl/almatineleene) Lang niet iedere spreker herkent dit natuurlijk. Ik ken genoeg sprekers die juist verbaasd zijn over het feit dat zij zijn gaan spreken. Als hen dit vroeger verteld zou zijn, zouden ze het niet hebben geloofd. Jan Pool is bijvoorbeeld zo iemand.

Jan Pool, spreker, mentor en leider van Heartlink: ‘Ik vond het vroeger verschrikkelijk om een spreekbeurt te houden. Ik was een heel verlegen jongen die al een kleur kreeg als de onderwijzer in de klas iets vroeg. Spreekbeurten waren een ramp.

En dat is heel lang zo gebleven. Rond mijn dertigste volgde ik een tweejarige parttime Bijbelschool. Daar was ook een vak waar je geleerd werd om een preek te maken en te houden. Dat vond ik best interessant. Tot de dag dat ik werd aangewezen om een korte preek voor te bereiden. Ik had twee weken de tijd om een preek van vijftien minuten voor te bereiden. Vanaf dag één liep ik met spanning in mijn lijf rond. Ik had een onprettig gevoel in mijn buik, kon nog maar aan één ding denken en ik sliep slecht. Elke dag probeerde ik te werken aan mijn preek, maar ik had grote moeite om me te concentreren. Op de dag dat ik mijn preek moest houden had ik last van mijn darmen, spanning in mijn keel en een snelle hartslag. Ik voelde me ziek en belde af. Het bleef niet bij die ene keer. Ik meldde me natuurlijk niet altijd ziek, maar ik voelde me altijd vreselijk. Ik durfde niemand aan te kijken, had zweethanden en -voeten, een vreselijk droge mond en kon niet helder nadenken.

Dat soort verschijnselen heb ik nog heel lang gehad, wanneer ik iets in het openbaar moest doen.’ (www.geloofwaardigspreken. nl/janpool)

1.2 Je bent waardig gekeurd!

Als spreker kun je je soms angstig afvragen of je wel geschikt bent om te spreken. ‘Wie ben ik dat ik geroepen zou zijn?’ Vragen en twijfels overvallen je. Er is altijd wel iemand in jouw omgeving die geestelijker is dan jij. Je bent niet de enige met deze gedachten.

Jij en je hoorders | 18

Mozes komt met allerlei smoesjes, zodra God hem vraagt om te spreken (Ex. 3). Jesaja acht zichzelf niet in staat om te spreken. Hij roept het uit: Wee mij! Ik moet zwijgen, want ik ben een mens met onreine lippen, en ik leef te midden van een volk dat onreine lippen heeft (Jes. 6:5). Pas wanneer zijn lippen zijn gereinigd en hij de stem van de Heer heeft gehoord, durft hij zich beschikbaar te stellen.

Paulus zegt van zichzelf dat hij waardig is gekeurd: Wij spreken alleen omdat God ons daartoe waardig heeft gekeurd en ons het evangelie heeft toevertrouwd – niet om mensen te behagen, maar God, die de mensen doorgrondt (1 Tes. 2:4). Op de momenten dat we aan onszelf twijfelen, mogen we ons optrekken aan het feit dat God ons goedkeurt om wie we zijn in Christus.

We spreken omdat ons het evangelie is toevertrouwd. Ik moet hierbij denken aan de gelijkenis van de talenten, waar ook gesproken wordt over een groot vertrouwen van de Heer in mensen. De knechten worden door hun heer achtergelaten met een, twee of vijf talenten (zie Mat. 25:14 en verder). Letterlijk was een talent in die tijd een gewicht van (waarschijnlijk) 34 kilogram goud. Het zal je maar gebeuren dat je baas je dit toevertrouwt in de hoop dat je risico’s neemt en ermee gaat handelen.

Vertrouwen en verantwoordelijkheid zijn twee kernbegrippen die je jezelf als spreker mag voorhouden. Op momenten dat je overvallen wordt door de verantwoordelijkheid die op je drukt, mag je je optrekken aan de genadevolle boodschap dat Hij vertrouwen in je heeft.

Angst en hoogmoed liggen soms dicht bij elkaar. Bij allebei ben je gericht op je eigen prestaties. De ene keer slaat de weegschaal door naar angst, de andere keer naar hoogmoed. Als je hoogmoed herkent in je hart, mag je jezelf herinneren aan de grote verantwoordelijkheid die het spreken met zich meebrengt. Vertrouwen en verantwoordelijkheid houden je op deze manier in balans.

Om het plaatje nog completer te maken, voeg ik het derde ‘V-woord’ uit de gelijkenis eraan toe: ‘Voortreffelijk!’ Deze uitspraak van de heer staat twee keer genoemd in de gelijkenis van de talenten zodra bekend is dat de personen met twee en vijf talenten hun bezit hebben verdubbeld: Voortreffelijk, je bent een goede en betrouwbare dienaar. Omdat je betrouwbaar was in het beheer van een klein bedrag, zal ik je over

Weet wie je bent | 19

veel meer aanstellen. Wees welkom bij het feestmaal van je heer (vers 21 en 23).

Laat je bemoedigen door dit V-woord op alle momenten waarop je je afvraagt of je het wel goed doet. Het helpt niet om je eigen maatstaven te hanteren, het helpt wel om gefocust te zijn op wat Hij van jouw activiteiten vindt. Je bent niet geroepen om mensen te behagen, maar God die de harten doorgrondt. Voor mezelf werkt het dan ontspannend om te bedenken dat Hij ‘Voortreffelijk!’ zal zeggen als Hij terugkomt. Daar ga ik voor!

Je bent waardig gekeurd! In dit boek zul je regelmatig iets lezen over geloofwaardigheid. Of je boodschap aannemelijk, acceptabel, betrouwbaar, echt, overtuigend of plausibel overkomt. Hopelijk krijgt het woord een extra dimensie. Je mag geloofwaardig spreken. Omdat Hij jou het evangelie toevertrouwt.

1.3 Je bent van Hem Als spreker heb je je persoonlijke geschiedenis. Je eigen karakter. Je vaardigheden. Je interesses. Je waarden. Je visie op de preek. Dat alles bij elkaar bepaalt wie je bent als spreker. In de unieke combinatie van al deze aspecten ligt jouw kracht. Het laat je zien hoe God je maakte en vormt. Het is goed om dat te weten van jezelf. Het helpt je om jezelf niet te vergelijken met anderen. Het helpt om ja of nee te zeggen als je wordt gevraagd om ergens te spreken. Om te weten of je meer een leraar bent, een motivator, een verhalenverteller, een evangelist of iemand die het gesprek opzoekt in de preek.

Maar je identiteit hangt er niet vanaf. ‘Onze identiteit is geen kwestie van ‘wie ben ik?’ maar van ‘van wie ben ik?’ (Keller, 133). God is Degene die je roept, die je keurt en jou aanvaardt.

Jij en je hoorders | 20

Download de gratis checklist om naast je preek te leggen! www.geloofwaardigspreken.nl/checkjepreek.

Hoe geef je feedback? Waarom zou je dat in de kerk eigenlijk doen? En hoe kunnen we elkaar aanvaarden en waarderen en tegelijkertijd aanspreken op gedrag?

In Feedback in de kerk daagt Paulien Vervoorn je uit je waardering uit te spreken ĂŠn moeilijke onderwerpen aan te snijden. Je feedback inslikken is geen optie.

Paulien Vervoorn GELOOFWAARDIG SPREKEN

GELOOFWAARDIG SPREKEN

Voor iedereen die steengoed wil preken

Met praktische voorbeelden, oefeningen en tips Je wilt... … genieten van je preekvoorbereiding. … een steengoede structuur gebruiken. … Bijbelgetrouw, duidelijk en gevarieerd spreken. … preken met impact.

In dit boek neemt Paulien Vervoorn je bij de hand om een preek te maken die staat als een huis. De IKEA-structuur geeft houvast: je ontwerpt een inspirerend intro en een krachtige kern, je geeft erkenning bij bezwaren en je hebt een activerende afsluiting.

Je leest wat je al goed doet én je wordt uitgedaagd te spreken op een manier die bij jou en bij deze tijd past.

Paulien Vervoorn is spreker en trainer. Ze begeleidt predikanten, voorgangers en sprekers die Gods goede nieuws goed willen communiceren.

Bekijk ook eens de website www.geloofwaardigspreken.nl, daar vind je de video’s en extra informatie bij dit boek.

SPREKEN HOE JE EEN STEENGOEDE

Paulien Vervoorn

Dit boek biedt een keur aan praktische handvatten voor preken en spreken. Het gaat niet alleen over techniek, maar ook over visie.

Die combinatie is wezenlijk. Durf te groeien en stappen te zetten en feedback te vragen. Geloofwaardig spreken helpt je daarbij.

Nynke Dijkstra, predikant PKN en specialist missionair werk Ik heb aardig wat boeken gelezen over preken, maar nooit was een boek zo praktisch als dit boek. Een prachtig hulpmiddel!

Jos Douma, predikant Plantagekerk Zwolle en docent christelijke spiritualiteit aan de ETF Leuven

www.kok.nl

ISBN 978 90 4352 998 3 NUR 707

GELOOFWAARDIG

HERZIENE EDITIE

preek

MAAKT