Inkijkexemplaar Spot het insect - Tom Jackson

inse ct

Omslag_Definitief.indd 1

TIRION NATUUR

www.tirion.nl

100 stickers

ISBN 978-90-5210-910-7

TIRION NATUUR

met meer dan

Spot het insect is een superhandige gids waarmee je een kijkje neemt in de wondere wereld van insecten. Meer dan 100 insecten en griezelige kruipers komen erin voor, waaronder de honingbij, pissebed, sprinkhaan, kruisspin, huisvlieg, goudwesp en nog veel meer. Je krijgt uitleg over de belangrijkste kenmerken en informatie over wat de insecten eten, waar ze leven, en of ze alleen leven of in kolonies. Met de stickers achterin het boek kun je laten zien dat je het insect gespot hebt.

Bereid je goed voor, want straks ben jij de enige echte insectenkenner van de buurt!

inse ct

‘Hé! Wat kruipt daar over de muur of in de tuin? Wat voor een insect is dat eigenlijk?’ Als je je dit regelmatig afvraagt en niet bang bent voor die kleine kruipertjes, dan is dit hét boek voor jou!

Spot het

Spot het

Spot het

inse ct korte voelsprieten

rond lijf

zwarte poten

TIRION NATUUR

met

meer dan 100 stickers

28-03-13 18:36

Inhoud DK LONDON Senior Ontwerper Jacqui Swan • Redacteur Wendy Horobin • Productie Francesca Wardell • Hoofd Productie Alice Sykes • Omslagontwerp Mark Cavanagh • Hoofd Ontwerp Michelle Baxter • Hoofd Redactie Angeles Gavira • Uitgever Sarah Larter • Ontwerper Philip Ormerod • Assistent Uitgeefdirecteur Liz Wheeler • Uitgeefdirecteur Jonathan Metcalf

Dit boek is gepubliceerd door Tirion Uitgevers Postbus 13288 3507 LG Utrecht

4–5

het lichaam

6–7

Waar vind je ze?

8–9

voedsel en eten

10–11

gedaantewisselingen 12–13 vervellen 14

www.tirion.nl Voor het eerst gepubliceerd in Engeland in 2013 door Dorling Kindersley Limited, onderdeel van The Penguin Group (UK), 80 Strand, London WC2R ORL – www.dk.com Oorspronkelijke titel: Spot the Bug Omslagbelettering: Scribent.nl Nederlandse vertaling: Henk Breedveld voor Scribent.nl Zetwerk en redactie: Scribent.nl ISBN 978 90 5210 910 7 NUR 223 © 2013 Dorling Kindersley Limited, London © 2013 voor de Nederlandse taal: Tirion Uitgevers, Utrecht Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.

Gedrukt in China

Stickers

G

ezien!

Heb je een insect gezien, zoek dan zijn sticker achter in het boek en plak deze op de pagina.

Gezien!

Insecten herkennen

woordenlijst

15

spot het insect

16–109

vleugels en vliegen

22–23

geluiden

34–35

jonge insecten

46–47

vermommingen

80–81

WEBben

96–97

register 110–111 dankwoord 112

Plus achter in het boek meer dan 100 stickers

Symbolen

Als een mannetje er anders uitziet dan een vrouwtje, gebruiken we dit symbool als we een mannetje afbeelden.

Habitat – waar het insect leeft

Voedsel – wat het insect eet

Grootte van het insect

Inhoud DK LONDON Senior Ontwerper Jacqui Swan • Redacteur Wendy Horobin • Productie Francesca Wardell • Hoofd Productie Alice Sykes • Omslagontwerp Mark Cavanagh • Hoofd Ontwerp Michelle Baxter • Hoofd Redactie Angeles Gavira • Uitgever Sarah Larter • Ontwerper Philip Ormerod • Assistent Uitgeefdirecteur Liz Wheeler • Uitgeefdirecteur Jonathan Metcalf

Dit boek is gepubliceerd door Tirion Uitgevers Postbus 13288 3507 LG Utrecht

4–5

het lichaam

6–7

Waar vind je ze?

8–9

voedsel en eten

10–11

gedaantewisselingen 12–13 vervellen 14

www.tirion.nl Voor het eerst gepubliceerd in Engeland in 2013 door Dorling Kindersley Limited, onderdeel van The Penguin Group (UK), 80 Strand, London WC2R ORL – www.dk.com Oorspronkelijke titel: Spot the Bug Omslagbelettering: Scribent.nl Nederlandse vertaling: Henk Breedveld voor Scribent.nl Zetwerk en redactie: Scribent.nl ISBN 978 90 5210 910 7 NUR 223 © 2013 Dorling Kindersley Limited, London © 2013 voor de Nederlandse taal: Tirion Uitgevers, Utrecht Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.

Gedrukt in China

Stickers

G

ezien!

Heb je een insect gezien, zoek dan zijn sticker achter in het boek en plak deze op de pagina.

Gezien!

Insecten herkennen

woordenlijst

15

spot het insect

16–109

vleugels en vliegen

22–23

geluiden

34–35

jonge insecten

46–47

vermommingen

80–81

WEBben

96–97

register 110–111 dankwoord 112

Plus achter in het boek meer dan 100 stickers

Symbolen

Als een mannetje er anders uitziet dan een vrouwtje, gebruiken we dit symbool als we een mannetje afbeelden.

Habitat – waar het insect leeft

Voedsel – wat het insect eet

Grootte van het insect

6

het lichaam

het lichaam

Het lichaam Insecten kun je makkelijk onderscheiden van spinnen. Hoe? Door te kijken naar de vorm van het lichaam.

Voelspriet

Het lichaam van een spin Net als insecten hebben spinnen een lichaam dat in delen is gesplitst, maar spinnen hebben twee delen in plaats van drie. De kop en het borststuk zijn samengevoegd. Het tweede deel is het achterlijf.

Drie delen Het woord ‘insect’ komt van ‘insectum’, Latijn voor ‘in delen’. Het lichaam van een insect bestaat uit drie delen.Vooraan is de kop, in het midden zit het borststuk en achteraan vinden we het achterlijf.

Kop

Acht poten

Palpen

Kop De kop is meestal het kleinst. Hier zitten de ogen, de mond en de voelsprieten.

Met die voelsprieten kunnen insecten ook ruiken en proeven.

Borststuk

7

Kop en borststuk zijn samengevoegd

Taille

Achterlijf

Achterlijf Spintepels Vleugel Achterlijf Het achterlijf is meestal het grootste stuk van het lichaam. Hierin zitten de spijsverteringsorganen. Als een insect een angel heeft, zit die aan het uiteinde van het achterlijf.

Borststuk Aan het borststuk zitten de vleugels (als het insect die heeft) en zes poten.

Kopborststuk De poten zitten vast aan het kopborststuk. Spinnen hebben geen voelsprieten, maar wel twee palpen – kleine armarachtige tentakels voorop de kop. Spinnen kunnen tot wel acht ogen hebben.

Achterlijf Dit deel wordt van het kopborststuk gescheiden met een smalle taille. Achter op het achterlijf zitten de spintepels van de spin, waarmee ze haar draden maakt.

22

vleugels en vliegen

vleugels en vliegen

23

Vleugels en vliegen Bijna alle insecten kunnen vliegen, maar ze gebruiken hun vleugels niet allemaal op dezelfde manier.

Insectenvleugels Een insectenvleugel bestaat uit twee dunne lagen harde huid. De stevigheid wordt gegeven door de bloedvaten die door de vleugels lopen.

Taaie, doorzichtige vleugels

Wesp

Kleine achtervleugels

De achtervleugels van een wesp zijn veel kleiner dan de voorste twee. Alle vleugels bewegen tegelijk, alsof ze één vleugel vormen.

Achtervleugels steken uit

Libelle

Een libelle heeft vier smalle, lange vleugels, die allemaal ongeveer even groot zijn. Deze vleugels draaien rond in plaats van dat ze op en neer klapperen. Zo kan de libelle heel snel vliegen, maar ook stilhangen in de lucht.

Uitstekende vleugels

Bij sommige insecten bedekt het dekschild alleen de bovenste helft van de vleugels – de rest steekt eronderuit.

Hard dekschild Ballonvlucht Ze kunnen niet vliegen, maar sommige kleine spinnen kunnen toch grote afstanden afleggen door aan een ‘ballonnetje’ te hangen – ze spinnen een paar draden zijde en laten zich zo door de wind meeslepen.

Kever

Het eerste stel vleugels van een kever is uitgehard tot een dekschild. Als de kever wil vliegen, gaat het dekschild open en komen de achtervleugels vrij.

Huisvlieg

Vleugels vouwen naar achter

Een vlieg gebruikt twee vleugels om te vliegen. Het tweede stel vleugels is gekrompen tot twee kleine orgaantjes, de halters, waarmee de vlieg zijn evenwicht bewaart tijdens het vliegen.

Zijde wordt gemaakt door de spintepels aan het achterlijf

34

geluiden

geluiden

Geluiden Soms kun je een insect al horen voor je hem ziet. Sommige insecten communiceren met geluid. Andere maken simpelweg een boel herrie.

Muggengezoem Muggen kun je in het donker niet zien, maar je kunt wel hun hoge zoemgeluid horen. Dit maken ze door hun vleugels supersnel tegen elkaar te klapperen. Dankzij het geluid kunnen de muggen elkaar vinden, om te paren en eitjes te leggen.

Wrijven Sprinkhanen en krekels maken korte, krassende geluiden door hun poten tegen hun vleugels te wrijven, of door hun vleugels tegen elkaar te wrijven.

Dunne, snelle vleugels

Kloppen Houtwormkevers zitten meestal in hun tunnels die ze in het hout hebben uitgebeten. Ze kloppen met hun kop tegen de wand om zo een maatje te vinden om te paren.

Als je goed luistert, kun je ze horen kloppen.

De timbalen zitten onder de vleugels Heel hard Cicaden zijn heel luidruchtige insecten.

De mannetjes maken veel geluid dankzij twee trommelorganen (timbalen), waar twee trilplaatjes tegen trillen. Met zijn vliegspieren zet de cicade de timbalen onder spanning, zodat het nog harder klinkt!

Zoemen Bijen maken een zoemgeluid door heel snel met hun vleugels te klapperen. Zo warmen deze grote insecten hun spieren op, zodat ze ook kunnen vliegen in temperaturen die voor andere insecten te laag zijn.

35

Ademgaten

Sissen De sissende kakkerlak maakt een fel sissend geluid om aanvallers af te schrikken. Dit doet hij door lucht te blazen uit de ademgaten in de zijkant van zijn lichaam.

42

atalanta

Distelvlinder

Witte vlekken

Knoppen aan het eind

Blauwe vlekken

Boven- en onderzijde De donkere vleugels zijn aan de onderzijde oranje en blauw gevlekt.

De bovenzijde heeft een oranje en wit patroon.

Bruin-zwarte uiteinden

Witte vlekken op voorvleugels

Harig lijf Oranje rand

Kleurrijke vleugels Als hij vliegt, zijn de vleugels oranje. Als hij rust, zijn de opgevouwen vleugels bruin met donkerblauwe vlekken.

Donkere vlekken op achtervleugels

Atalanta

Distelvlinder

Dit is een van de grotere vlinders. Je ziet hem vaak in de herfst, als hij het sap van vruchten en bloemen opzuigt.

Dit is een van de meest voorkomende vlinders. Hij vliegt in cirkels heen en weer tussen de bloemen.

Gezien!

Gezien!

Bosranden

Fruit, brandnetels

6 cm spanwijdte

Bloemen

Nectar

5 cm spanwijdte

43

100

Steatoda nobilis

huiszebraspin

Vochtige nesten Deze spinnen maken hun nest in vochtige bijgebouwen en kelders. Aan het eind van de zomer zit in elk nest een moeder samen met haar bijtende kindjes.

101

Bungeejumpen Springspinnen jagen op hun prooi op muren en boomstammen. Voor ze naar hun slachtoffer toespringen, maken ze zich vast met een zijden veiligheidsdraad.

Twee grote ogen voorop

Palpen

Zes kleinere ogen aan de zijkanten

Zwartwitte ‘zebrastrepen’

Smalle taille

Afgerond achterlijf

Steatoda nobilis

Huiszebraspin

Deze spin komt niet in Nederland voor, maar wel in Frankrijk, Spanje en Engeland. Als hij zich bedreigd voelt, kan hij je een pijnljke beet bezorgen.

Deze spin zul je niet makkelijk vinden, maar hij ziet jou wel: hij heeft heel goede ogen!

Vochtige ruimtes

Insecten

8 mm

Gezien!

Bomen, Insecten, andere muren, stenen spinnen

6 mm

Gezien!

112

dankwoord

Dankwoord Dorling Kindersley wil graag bedanken: het personeel van de RSPB, Louise Thomas voor de beeld-research, Tom Murray voor het aanleveren van de illustraties, Sanjay Chauhan en Upasana Sharma voor hun hulp bij het ontwerp, en Anita Kakar en Ritu Mishra voor hun redactionele bijdragen.

De uitgever dankt de volgende personen en instellingen voor hun toestemming voor het gebruik van hun foto’s: (b=boven; l=links; m=midden; o=onder; r=rechts; u=uiterst) 4 Corbis: Visuals Unlimited (lo). 8 Alamy Images: D. Hurst (lb); Igor Zhorov (mr).

Corbis: Ken Wilson (lo). 9 Alamy Images: Derek Croucher (rb);Victor Savushkin (ro).

Getty Images: Pier (m). 10 Alamy Images: Ivan Andersen (lb); INSADCO Photography (rm); Nigel Cattlin (lo). 11 Getty Images: Troup Dresser (o); Robert Pickett (mr). 12 Alamy Images: (mro); Nigel Cattlin (mr). Getty Images: Anne Sorbes (mlo); Tomatoskin (ml). 13 Dreamstime.com: Peter Waters (mo). FLPA: Simon Litten (rm). naturepl.com: Kim Taylor (ro). 14 Alamy Images: Don Vail (lo). Getty Images: Bob Elsdale (mr). 18 Dorling Kindersley: Courtesy of the Natural History Museum, London / Colin Keates (b). Dreamstime.com: Isselee (o). 23 Dorling Kindersley: Courtesy of the Booth Museum of Natural History, Brighton / Dave King (lb). Tom Murray: (ro, mo).

26 Science Photo Library: James H. Robinson (o). 27 Corbis: Visuals Unlimited (b).

Science Photo Library: Courtesy Of Crown Copyright Fera (o). 32 Corbis: Bert Pijs / Foto Natura (o). 34 Getty Images: Hiroyuki Takeno (mr). 35 Alamy Images: Manor Photography (ml). Fotolia: Andrew Burgess (o). 36 Fotolia: Eric Isselée (b). 40 Alamy Images: Nigel Cattlin (o). Science Photo Library: Science Source (b). 44 Corbis: Nigel Cattlin (o). Getty Images: Visuals Unlimited, Inc. / Nigel Cattlin (b). 45 Corbis: Volkmar Brockhaus (o). 46 Corbis: David A. Northcott (lb). 47 FLPA: Simon Litten (mlo). 52 Alamy Images: Blickwinkel (b). 58 Tom Murray: (o). 62 Ardea: John Mason (b).

63 Dreamstime.com: (b). 64 Tom Murray: (o). 65 Pavel Krásensky/NaturePhoto. cz: (b). Tom Murray: (o). 66 Alamy Images: Juniors Bildarchiv GmbH (m).

Dreamstime.com. 67 Science Photo Library: Barbara Strnadova (m). 69 Getty Images: Nigel Cattlin (o). 70 Alamy Images: Photoshot (m). Corbis: Nigel Cattlin (o).

72 Alamy Images: Photoshot (b). 74 Getty Images: Kunst & Scheidulin (o). 76 Science Photo Library: Hermann Eisenbeiss (o). Tom Murray: (m). 77 Getty Images: Nigel Cattlin (o); José Ramiro (b). 81 Alamy Images: Naturepix (rb). Getty Images: Thomas Marent (mo). 82 naturepl.com: Rolf Nussbaumer (o). 84 Dorling Kindersley: Courtesy of the Booth Museum of Natural History, Brighton / Dave King (m). 86 Tom Murray: (o). 92 Dreamstime.com. Getty Images: Charles Krebs (m).

94 Tom Murray: (b). 96 Alamy Images: Eric Carr (lo). Getty Images: Inga Spence(m).

98 naturepl.com: Kim Taylor (b). 100 Alamy Images: Lee Dalton (m). 101 naturepl. com: Alex Hyde (m). 104 Corbis: Visuals Unlimited (m). Science Photo Library: Thomas Shahan (b). 105 FLPA: Nigel Cattlin (o). 108 Dorling Kindersley: Jerry Young (o) Beeld omslag: voorzijde: Alamy Images: Phil Degginger (mur); rug: Dorling Kindersley: the Booth Museum of Natural History, Brighton/Dave King/(mb) Alle overige afbeeldingen © Dorling Kindersley Kijk voor meer informatie op www.dkimages.com De auteur, Tom Jackson, heeft in de afgelopen 20 jaar veel boeken over dieren geschreven. Zijn liefde voor de natuur bracht hem in contact met projecten over de gehele wereld, van het helpen in dierentuinen tot het planten van bomen en het beschermen van bedreigde diersoorten. Hij woont in Bristol (UK), met zijn vrouw en drie kinderen.

inse ct

Omslag_Definitief.indd 1

TIRION NATUUR

www.tirion.nl

100 stickers

ISBN 978-90-5210-910-7

TIRION NATUUR

met meer dan

Spot het insect is een superhandige gids waarmee je een kijkje neemt in de wondere wereld van insecten. Meer dan 100 insecten en griezelige kruipers komen erin voor, waaronder de honingbij, pissebed, sprinkhaan, kruisspin, huisvlieg, goudwesp en nog veel meer. Je krijgt uitleg over de belangrijkste kenmerken en informatie over wat de insecten eten, waar ze leven, en of ze alleen leven of in kolonies. Met de stickers achterin het boek kun je laten zien dat je het insect gespot hebt.

Bereid je goed voor, want straks ben jij de enige echte insectenkenner van de buurt!

inse ct

‘Hé! Wat kruipt daar over de muur of in de tuin? Wat voor een insect is dat eigenlijk?’ Als je je dit regelmatig afvraagt en niet bang bent voor die kleine kruipertjes, dan is dit hét boek voor jou!

Spot het

Spot het

Spot het

inse ct korte voelsprieten

rond lijf

zwarte poten

TIRION NATUUR

met

meer dan 100 stickers

28-03-13 18:36