De jonge sterrenzoeker - Milène Wendling

Milène Wendling

De jonge

De jonge

Voor meer informatie kijk op www.tirion.nl

Milène Wendling

Hoe onderscheid je een ster van een planeet? Hoe kun je een sterrenbeeld herkennen? Wat is een kometenspoor?

Dit boek geeft het antwoord op deze en vele andere vragen en neemt je mee langs de sterren en planeten van ons zonnestelsel.

Door experimenten uit te voeren, ontdek je de geheimen van het universum. Daarnaast krijg je praktisch advies om zelf een reis naar de sterren te kunnen organiseren.

Na het lezen van dit boek heb je nog maar één wens: gauw een ruimtepak aantrekken en de ruimte veroveren!

De jonge sterrenzoeker

Ontdek nu zelf de sterren en planeten!

ISBN 978 90 5210 886 5

JongeSterrenzoeker_OMSLAG_DEF.indd 1

TIRION NATUUR

TIRION NATUUR

TIRION NATUUR

19-07-12 15:09

INT_CIEL_NL_DEF.indd 2

21-07-12 22:38

Ik wil mijn moeder hartelijk bedanken voor haar onmisbare hulp.

M. W.

Dit boek is gepubliceerd door Tirion Uitgevers Postbus 13288 3507 LG Utrecht www.tirion.nl Omslagontwerp: Scribent.nl Vormgeving en redactie: Scribent.nl Nederlandse vertaling: Liesbeth Tangerman voor Scribent.nl ISBN 978 90 5210 886 5 NUR 225 Voor het eerst gepubliceerd in Frankrijk in 2010 door Éditions MILAN – 300, rue Léon-Joulin, 31101 Toulouse Cedex 9, France. www.editionsmilan.com Oorspronkelijke titel: Activités pour découvrir le Ciel et les Planètes © 2010 Éditions MILAN, Toulouse © 2012 voor de Nederlandse taal: Tirion Uitgevers, Utrecht Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.

INT_CIEL_NL_DEF.indd 3

21-07-12 22:38

Kijk omhoog . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Je oriĂŤnteren . . . . . . . . . . . . . . . 24

Op excursie. . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Hemellichamen onderscheiden . . . . . 24

De instrumenten . . . . . . . . . . . . 12

Zoek de windstreken . . . . . . . . . . . 26

De zon en de maan . . . . . . . . . . . 14

De sterrenkaart . . . . . . . . . . . . . . . . 28

De bewegingen van de zon . . . . . . . 14

Het zonnestelsel . . . . . . . . . . . . . 30

Het observeren van de zon . . . . . . . 16

Grote familie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

De bewegingen van de maan . . . . . . 18

Mercurius en Venus . . . . . . . . . . . . . 32

Het observeren van de maan . . . . . . 20

Mars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

De eclipsen . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Jupiter en Saturnus . . . . . . . . . . . . 36

INT_CIEL_NL_DEF.indd 5

21-07-12 22:38

Kometen en astero誰den . . . . . . . . . . 38

Winterhemel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Vallende sterren . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Het diepe heelal . . . . . . . . . . . . . 54

Onzichtbaar . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Sterrenstelsels . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Sterrenbeelden . . . . . . . . . . . . . . 44

Sterrennevels en sterrenhopen . . . . 56

Maquettes maken . . . . . . . . . . . . . . . 44

De sterren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Grote Beer en Kleine Beer . . . . . . . . 46

Woordenlijst . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Zomerhemel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Meer lezen? . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Herfsthemel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Lentehemel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

INT_CIEL_NL_DEF.indd 6

21-07-12 22:39

De zon en de maan zijn de trouwe metgezellen van onze aarde: ze geven een

bepaald ritme aan ons bestaan en hebben invloed op het planten- en dierenleven.

Het zijn respectievelijk een ster en een satelliet.

DE

BEWEGINGEN

VAN DE

ZON

De zon wordt al duizenden jaren door diversen culturen verafgood om zijn

licht dat iedere dag op onze aarde schijnt. De mens heeft aandachtig de cycli van de zon aan de hemel gevolgd en heeft lang gezocht naar een verklaring.

Lente

DAG EN NACHT Observeer geduldig de hemel gedurende 24 uur: in de ochtend komt de zon op in het oosten; rond de middag staat de zon in het zuiden; ’s avonds gaat de zon in het westen onder; ’s nachts verplaatsen de sterren zich in dezelfde richting.

Je zou zeggen dat alle hemellichamen op dezelfde wijze door het heelal bewegen en om de aarde heen draaien. Maar dat is pure illusie: in werkelijkheid is het de aarde die in 24 uur tijd om haar as draait.

Net als in een draaimolen, waar het lijkt alsof de wereld om jou heen draait, terwijl jij degene bent die ronddraait!

Dag

Nacht

Zon Aarde 14

INT_CIEL_NL_DEF.indd 13

Zomer

Herfst Noordelijk halfrond

Winter

Draaias

Herfst

Zuidelijk halfrond

Baan van de aarde

Lente

DE OPEENVOLGING

Zomer

Winter

VAN DE

SEIZOENEN

Noteer aan het begin van de vier seizoenen (op 20 maart, 21 juni, 22 september en 21 december): de lengte van de dag: noteer ook de tijden waarop de zon op- en ondergaat; de richting waarin de zon op- en ondergaat: gebruik hiervoor je kompas (zie p. 26); de hoogte van de zon op het midden van de dag: strek je arm, open je hand en tel vanaf de horizon hoeveel handen het zijn tot aan de zon. Het zal je opvallen dat in de zomer de dagen het langst zijn en dat de zon dan hoog aan de hemel staat. Daarentegen zijn winterdagen kort en staat de zon op die dagen laag aan de hemel. Dit komt doordat de aarde om de zon heen draait en omdat de draaias van onze planeet in een hoek staat.

De zon en de maan

21-07-12 22:40

Je overlevingspakket Om te zorgen dat je excursie zo goed mogelijk verloopt, neem je het volgende mee: warme kleding; waterdichte schoenen om door het hoge gras te kunnen lopen; ’s winters en in de bergen een muts, handschoenen en een sjaal; een rugzak om je spullen mee te nemen; een zaklamp.

Neem ook wat te eten en te drinken mee: een pakje crackers, een fles water en als het even kan een thermoskan met een warme drank.

Astronomische uitrusting Neem spullen mee die je nodig hebt voor je onderzoek: een sterrenkaart (zie p. 28); een kompas (zie p. 26); instrumenten: een verrekijker en een telescoop (zie p. 12-13); een boekje waarin je de stand van de planeten noteert op de dag van je excursie en alles opschrijft wat je verwacht te zien.

JE LAMP AANPASSEN Om niet verblind te raken, gebruik je een zaklamp die rood licht geeft. Hiervoor wikkel je een rood transparant vel om de uiteinde van je lamp (rode bonbonwikkels voldoen prima). Je kunt ook het achterlicht van je fiets eraf halen en op je astronomische excursies gebruiken!

Op excursie

INT_CIEL_NL_DEF.indd 10

11

21-07-12 22:39

Het is niet moeilijk om een beginnend astronoom te worden.

Misschien denk je wel dat het heel lastig is om de hemel te doorgronden, maar dat lijkt maar zo: hoe beter je je kunt oriĂŤnteren, hoe meer je begrijpt van wat je ziet.

Hemellichamen onderscheiden Als je op een berg staat te kijken naar een prachtige sterrenhemel, kun je je volledig verloren voelen tussen al die flonkerende lichtjes. Vanaf de aarde kun je al meer dan 3000 sterren met het blote oog zien‌ planeten, satellieten, vliegtuigen en vallende sterren hebben we dan nog niet eens meegerekend!

Sterren en planeten Het is niet moeilijk om het verschil tussen beide te zien: de zwakke en heldere lichtjes die je ziet fonkelen zijn de sterren. Planeten hebben over het algemeen een stabiel schijnsel. Als je goed oplet, valt het je ook op dat je vaak als eerste de planeten ziet wanneer de zon ondergaat.

Vliegtuigen en kunstsatellieten Laat je niet in de war brengen! De lichtpuntjes die je heel snel langs de hemel ziet bewegen zijn vliegtuigen of kunstsatellieten. Hoe je het verschil ziet?

Vliegtuigen knipperen, kunstsatellieten niet. Deze laatste zijn de witte puntjes die je in volle vaart langs de hemel ziet bewegen aan het begin of einde van de nacht.

Venus Kunstsatelliet

Vliegtuig

24

INT_CIEL_NL_DEF.indd 23

Je oriĂŤnteren

21-07-12 22:40

DE ECLIPSEN VAN DE MAAN

Zonnestralen

Boots een maaneclips in het klein na.

Maan

Frequentie Beide typen eclipsen vinden gemiddeld 2 keer per jaar plaats.

De maaneclipsen zijn over de hele wereld te zien (natuurlijk alleen aan de nachtkant), maar om een zonne-eclips te zien moet je veel van reizen houden. Je kunt deze maar vanaf één plek ter wereld bekijken en die ligt in de schaduw van de maan. Deze schaduw is echter maar 270 km lang.

INT_CIEL_NL_DEF.indd 22

Aarde

In het klein Je kunt dezelfde spullen gebruiken als bij de zonne-eclips, maar in een andere volgorde, namelijk: maan, aarde, zon. Bij volle maan ligt de maan nu in de schaduw van de aarde en wordt niet langer door de zon verlicht.

In het echt…‘s nachts Bijzonder aan dit nachtelijk fenomeen is dat de maan eerst snel verduistert, maar al gauw daarna oranjerood van kleur wordt. Dit is een prachtig gezicht. De maaneclips duurt iets langer dan 2 uur. De maan wordt niet volledig bedekt door de schaduw van de aarde, omdat een deel van de zonnestralen (vooral de rode) door de atmosfeer van de aarde verspreid worden en nog een zwak licht afgeven. Het is echt de moeite waard om de verrassende kleuren van de maan met je verrekijker te bekijken.

21-07-12 22:40

Sterrennevel Reusachtige wolk van gas en stof, waaruit nieuwe sterren kunnen ontstaan.

Sterrenstelsel Bestaat uit honderden miljarden sterren, gaswolken en stof.

Universum Het geheel van alles wat er bestaat.

Zwaartekracht Aantrekkingskracht die een voorwerp ondervindt door de aarde of tussen massa’s (dus ook de hemellichamen) onderling. Het is de reden dat we op aarde blijven staan en niet door de lucht zweven. Ook wel gravitatie genoemd.

MEER LEZEN? Sterrenwijzer voor onderweg, door M. Vogel Een superhandig en actueel gebruiksboekje voor elke geïnteresseerde hemelwaarnemer. Je kunt hiermee bijvoorbeeld: - de sterrenhemel verkennen; - heldere planeten ontdekken; - bijzondere hemelverschijnselen waarnemen.

Verder bevat dit zakboekje actuele gegevens voor de komende tien jaar: praktische informatie over maanstanden, postities van planeten en andere verschijnselen aan de hemel. Een uitgebreide beschrijving van alle hemellichamen die rond de zon draaien.

De geheime sleutel naar het heelal door Lucie en Stephen Hawking Een ongelofelijk verhaal waarin je wordt meegenomen naar de uiterste grenzen van het universum. Leuk en leerzaam!

Handboek Sterrenkunde, door Govert Schilling.

Een prachtig boek, boordevol nuttige informatie, schitterende illustraties en foto’s, interessante weetjes en tips om zelf de sterrenhemel waar te nemen.

Woordenlijst

INT_CIEL_NL_DEF.indd 60

61

21-07-12 22:42

Milène Wendling

De jonge

De jonge

Voor meer informatie kijk op www.tirion.nl

Milène Wendling

Hoe onderscheid je een ster van een planeet? Hoe kun je een sterrenbeeld herkennen? Wat is een kometenspoor?

Dit boek geeft het antwoord op deze en vele andere vragen en neemt je mee langs de sterren en planeten van ons zonnestelsel.

Door experimenten uit te voeren, ontdek je de geheimen van het universum. Daarnaast krijg je praktisch advies om zelf een reis naar de sterren te kunnen organiseren.

Na het lezen van dit boek heb je nog maar één wens: gauw een ruimtepak aantrekken en de ruimte veroveren!

De jonge sterrenzoeker

Ontdek nu zelf de sterren en planeten!

ISBN 978 90 5210 886 5

JongeSterrenzoeker_OMSLAG_DEF.indd 1

TIRION NATUUR

TIRION NATUUR

TIRION NATUUR

19-07-12 15:09