Inkijkexemplaar Landschappen tekenen

D E

K U N S T

VA N

Van een klein dorpsstraatje tot grootse berglandschappen; in dit boek worden werkelijk alle facetten van het tekenen van landschappen getoond. Hierbij worden alle belangrijke elementen, zoals bijvoorbeeld licht, lucht en water, tot in de kleinste details uitgewerkt.

Met verschillende tekenmaterialen en -technieken laat auteur Giovanni Civardi stap voor stap diverse schetsen van landschappen zien. De schetsen worden ondersteund met duidelijke beschrijvingen en tips.

Een waardevol naslagwerk dat een bijdrage levert aan de technische ontwikkeling van elke tekenaar, of deze nu amateur of professional is.

G I O VA N N I C I VA R D I L A N D S C H A P P E N T E K E N E N

LANDSCHAPPEN TEKENEN

D E

K U N S T

VA N

LANDSCHAPPEN TEKENEN

Kijk voor meer informatie op www.defonteintirion.nl ISBN 978 90 4391 432 1

9 789043 914321

Giovanni Civardi

11027 - DFT - Het Landschap 01-19:Pagine 01-19 05-09-11 22:17 Page 1

DE KUNST VAN HET

Landschappen tekenen GIOVANNI CIVARDI

11027 - DFT - Het Landschap 01-19:Pagine 01-19 05-09-11 22:17 Page 2

INHOUD

Giovanni Gugliemo Civardi werd in 1947 in Milaan geboren. Na zich aanvankelijk te hebben gericht op illustraties en beeldhouwkunst houdt hij zich al vele jaren bezig met anatomie voor kunstenaars en geeft hij cursussen modeltekenen.

Dit boek is gepubliceerd door De Fontein | Tirion Uitgevers Postbus 13288 3507 LG Utrecht www.defonteintirion.nl Omslagontwerp: De ontwerpunie, Danny Dijkstra Binnenwerkontwerp Nederlandse editie: De ontwerpunie, Danny Dijkstra Vertaling (uit het Italiaans): Aniek Njiokiktjien/Vitataal, Feerwerd ISBN 978 90 4391 432 1 NUR 476

Inleiding

3

Materiaal en techniek

4

Een aantal praktische overwegingen

6

Lineaire perspectief

8

Atmosferische perspectief

14

De compositie van het landschap

18

De keuze van de compositie

20

De werkwijze van de tekening

22

Voorbereidende studies

32

Het panorama en de details

34

De elementen van het landschap: het licht

36

De elementen van het landschap: het water

38

De elementen van het landschap: bomen en planten

42

De elementen van het landschap: gebouwen en bouwsels

46

De elementen van het landschap: Voor het eerst gepubliceerd in Italië in 2006 door Il Castello srl, Via Milano 73/75, 20010 Cornaredo (MI).

Oorspronkelijke titel: Il paesaggio © 2006 Il Castello srl, Milaan © 2011 De Fontein | Tirion Uitgevers, Utrecht Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.

de lucht en wolken

50

Reisnotities

52

Het landschap met figuren

54

Heuvels en vlakten

56

De zee

58

Industriële en stadslandschappen

60

De bergen

62

11027 - DFT - Het Landschap 01-19:Pagine 01-19 05-09-11 22:17 Page 3

INLEIDING Bij het zien van een landschap of een andere natuurlijke omgeving ervaart een kunstenaar vaak diepe emoties.

Die kunnen tot tekenen aanzetten, omdat dit voor een kunstenaar het middel bij uitstek is om iets over te brengen.

Het is niet eenvoudig, en misschien ook wel nutteloos om precies te definiëren wat een landschap is, want het beperkt zich niet uitsluitend tot aspecten uit de natuur, zoals bomen, rivieren, vlakten, zeeën en bergen. Het landschap omvat de gehele omgeving waarin mensen en dieren leven, dus zowel de landelijke als de stadse omgeving, met alle transformaties die de mens daarin heeft aangebracht, zoals wegen, landbouw, monumenten en huizen. We hoeven de geschiedenis van de schilderkunst maar door te nemen om ervan overtuigd te raken hoe belangrijk het ‘landschapsgenre’ is geweest en nog steeds is en op hoeveel totaal verschillende manieren kunstenaars in verschillende tijdperken het hebben geïnterpreteerd en uitgebeeld.

Voordat u goed kunt schilderen, moet u goed kunnen tekenen (velen stellen dat een goede tekening de basis vormt van een goed schilderij), op zijn minst de basisbeginselen van bijvoorbeeld perspectief en compositie kennen, niet als doel op zich, maar om verder te gaan dan een louter instinctief tekenen, om het kunstenaarsvak te leren kennen en daarna vrij te zijn om uw eigen artistieke stijl te volgen of te ontwikkelen.

In dit boek heb ik getracht een eenvoudige visie te geven van de vele aspecten van het onderwerp ‘landschap’.

Daarbij stip ik een aantal problemen van de beginnende tekenaar aan en doe ik suggesties over hoe (op basis van mijn eigen didactische ervaring) die het best opgelost kunnen worden om verder te komen en goede resultaten te behalen. Naast het leren van en experimenteren met tekentechnieken moet u zich realiseren dat het noodzakelijk is om de realiteit, de omgeving om u heen, te leren ‘zien’ om uw indrukken daarna grafisch te kunnen vertalen. Naast tekeningen en schetsen die ik speciaal heb gemaakt, staan er ook tal van foto’s in dit boek met als doel om u een verzameling afbeeldingen te verschaffen waarmee u, als u geen tijd of mogelijkheid hebt het landschap naar de ‘natuur’ te bestuderen, kunt beginnen met het oefenen en maken van tekeningen volgens de stijlen en technieken die u het leukst vindt, zonder daarbij beïnvloed te worden door mijn manier van tekenen.

3

11027 - DFT - Het Landschap 01-19:Pagine 01-19 05-09-11 22:17 Page 4

MatErIaaL EN tEcHNIEk

Voor het tekenen van landschappen kan het eenvoudigste en bekendste tekengerei worden gebruikt: potloden, houtskool, pastelkrijt, pen en inkt, aquarelverf, stiften, enz. Al deze materialen zullen echter een ander effect veroorzaken, niet alleen vanwege hun specifieke eigenschappen, maar ook door de eigenschappen van de ondergrond waarop getekend wordt: ruw of glad papier, aquarelpapier, wit of gekleurd papier, enz. De tekeningen op deze en de volgende bladzijde zijn gemaakt met veel gebruikt tekengerei, dat geschikt is om de tonen, schakeringen en details van de natuur doeltreffend weer te geven.

Potlood (H, B, 2B) op ruw papier Potlood is het meest gebruikte tekengerei voor alle soorten tekeningen, en voor landschappen is het bijzonder handig, want er kan spontaan en gemakkelijk mee getekend worden.

Potloden kunnen worden gebruikt voor ingewikkelde tekeningen of voor kleine studies en grove schetsen: voor die laatste kunnen vulpotloden worden gebruikt en voor de eerste kunt u beter grafiet met een grotere diameter en een zachtere hardheid nemen. Grafiet dat in vulpotloden wordt gedaan, wordt net als gewone potloden (grafiet in een houten omhulsel) ingedeeld naar hardheid: van 9H (zeer hard), tot 6B (heel zacht).

Pen, kroontjespen en Oost-Indische inkt op halfruw papier Kunstenaars gebruiken ook regelmatig inkt. Inkt kan met een penseel of een kroontjespen worden aangebracht, maar speciale effecten worden bereikt door het gebruik van bijvoorbeeld een rietpen (bamboepen), grote kroontjespennen, ganzenveren of door afdrukken met een sponsje te maken. De sterkte van de toon verschilt gewoonlijk door de pennenstreken wel of niet dicht op elkaar te zetten of door de hoek waaronder ze elkaar kruisen. Het is daarbij raadzaam om op tamelijk glad papier (of tekenkarton) van goede kwaliteit te tekenen, zodat het oppervlak niet kapotgaat of de inkt niet te veel wordt geabsorbeerd. Voor buitenstudies zijn vulpennen, technische tekenpennen, viltpennen en balpennen heel geschikt.

4

11027 - DFT - Het Landschap 01-19:Pagine 01-19 05-09-11 22:17 Page 8

LINEaIrE pErspEctIEf Perspectief is een geschikte grafische methode om op een plat vlak diepte in de ruimte weer te geven. Op deze bladzijden staan de geometrische basisbeginselen over lineaire perspectief, waarmee het gevoel van ruimtelijke diepte wordt verkregen door middel van het kleiner maken van de afgebeelde voorwerpen. Door deze eenvoudige principes te volgen kan de kunstenaar de perspectief die hij intu誰tief met zijn oog waarneemt verbeteren of beter begrijpen.

beeldvlak as van de gezichtskegel

visueel middelpunt VM

ooghoogte OH

horizonlijn H

object grondlijn grondvlak verdwijnpunt VP

H

8

VP

visueel middelpunt VM

horizon H

VM

VP

11027 - DFT - Het Landschap 20-35:Pagine 01-19 05-09-11 22:15 Page 20

De keuze van De compositie Als u een landschap buiten gaat tekenen, moet u een compositie kiezen door de overwegingen van de twee vorige bladzijden toe te passen. U kiest een compositie door het landschap vanuit verschillende gezichtspunten te bekijken, zodat u de verschillende aspecten ervan ‘kent’ en het op de beste en meest bevredigende manier kunt afbeelden. Hieronder ziet u een aantal voorbereidende schetsen en op de volgende bladzijde het gezichtspunt dat ik voor verdere studie heb gekozen.

20

11027 - DFT - Het Landschap 20-35:Pagine 01-19 05-09-11 22:15 Page 21

Potlood op halfruw papier, 33 x 48 cm.

21

11027 - DFT - Het Landschap 36-51:Pagine 01-19 05-09-11 22:10 Page 36

De elementen van het lanDschap: het licht

Omdat licht een basiselement voor de tekenaar is, moet u veel aandacht besteden aan de effecten die de zon op het landschap heeft: de schaduwen veranderen afhankelijk van het tijdstip en jaargetijde van lengte en richting, zoals is aangeven in de tekeningen hierboven en op de volgende bladzijde. Bekijk indien mogelijk eenzelfde landschap bij verschillende weersomstandigheden, zoals bij felle zon of met wolken, regen en mist.

Direct zonlicht bij een heldere hemel.

36

Diffuus licht bij een bewolkte hemel.

11027 - DFT - Het Landschap 36-51:Pagine 01-19 05-09-11 22:10 Page 42

De elementen van het lanDschap: bomen en planten Op vrijwel alle landschapstekeningen komen bomen, bossen, struiken, planten of bloemen voor. Vegetatie is uiterst gevarieerd en vraagt om een aandachtige observatie van de werkelijkheid om deze overtuigend te kunnen tekenen. Hier geef ik slechts enkele suggesties. Let bij het tekenen van een boom in de eerste plaats op de globale vorm, vooral het silhouet (zie de tekeningen op de volgende bladzijde), probeer de beweging van de stam en de grootste takken weer te geven, en de structuur van de schors en de bladeren: dit zijn de karakteristieke en onderscheidende elementen om verschillende soorten bomen te herkennen. Volg daarna de volgende drie fasen: 1) schets het silhouet; 2) maak de belangrijkste onderverdelingen van het gebladerte; 3) geef de details van de bladeren aan.

Deze tekeningen tonen een aantal typische vertakkingen van bomen: u ziet hoe de takken doorgaans om en om ontstaan, alle kanten op groeien en daarbij de conische of ronde vorm van de gehele boom bepalen.

Vermijd eenvoudige silhouetten zonder diepte te tekenen of de bladeren te dicht op elkaar te tekenen: het gebladerte wordt door stralen licht doorboord en onderbroken.

42

11027 - DFT - Het Landschap 52-64:Pagine 01-19 05-09-11 22:19 Page 64

64

D E

K U N S T

VA N

Van een klein dorpsstraatje tot grootse berglandschappen; in dit boek worden werkelijk alle facetten van het tekenen van landschappen getoond. Hierbij worden alle belangrijke elementen, zoals bijvoorbeeld licht, lucht en water, tot in de kleinste details uitgewerkt.

Met verschillende tekenmaterialen en -technieken laat auteur Giovanni Civardi stap voor stap diverse schetsen van landschappen zien. De schetsen worden ondersteund met duidelijke beschrijvingen en tips.

Een waardevol naslagwerk dat een bijdrage levert aan de technische ontwikkeling van elke tekenaar, of deze nu amateur of professional is.

G I O VA N N I C I VA R D I L A N D S C H A P P E N T E K E N E N

LANDSCHAPPEN TEKENEN

D E

K U N S T

VA N

LANDSCHAPPEN TEKENEN

Kijk voor meer informatie op www.defonteintirion.nl ISBN 978 90 4391 432 1

9 789043 914321

Giovanni Civardi