Inkijkexemplaar Op jacht - Alastair Fothergill & Huw Cordey

VAN DE BEKENDE BBC-NATUURSERIE

OP JACHT TOONT DE MEEST FASCINERENDE RELATIE IN DE NATUUR, NAMELIJK DIE TUSSEN ROOFDIER EN HUN PROOI: ÏBOMVOL MOOIE FOTO’S EN VERHALEN VAN DIEREN DIE VOOR GROTE UITDAGINGEN STAAN

alastair fothergill

ÏWELKE STRATEGIE EN TECHNIEK GEBRUIKEN ZE OM TE OVERLEVEN? ÏHET IS EEN KWESTIE VAN LEVEN OF DOOD WAARBIJ DE UITKOMST NOOIT ZEKER IS!

P R A C H T IG FOTOBOEK OVER DIEREN IN DE WILDERNIS

huw cordey

A L A S TA I R F O T H E R G I L L EN HUW CORDEY

ISBN 9789021559773

NUR 430 Kosmos Uitgevers Utrecht/Antwerpen

KOSMOS OMSLAG DE JACHT_UITKLAP.indd 1

9 789021 559773 www.kosmosuitgevers.nl

ALASTAIR FOTHERGILL EN HUW CORDEY V O O R W O O R D D O O R D A V I D AT T E N B O R O U G H

13-08-15 17:22

OP JACHT HET BOEK BIJ HET BBC-PROGRAMMA THE HUNT ALASTAIR FOTHERGILL EN HUW CORDEY VOORWOORD DOOR

DAVID ATTENBOROUGH

Utrecht/Antwerpen

NL_The HUNT 001-312.indb 3

27-07-15 09:51

INHOUD Voorwoord 6 Hoofdstuk een

DE GROOTSTE UITDAGING 12

Hoofdstuk twee

VERSTOPPERTJE SPELEN 50

Hoofdstuk drie

VERSTOPPEN IS ONMOGELIJK 84

Hoofdstuk vier

RACE TEGEN DE KLOK 126

Hoofdstuk vijf

IN DE GREEP VAN DE SEIZOENEN 160

Hoofdstuk zes

HONGER OP ZEE 198

Hoofdstuk zeven VERHALEN

ACHTER OP JACHT 236

Register 304 Dankwoord 310 Fotoverantwoording 312

NL_The HUNT 001-312.indb 5

27-07-15 09:51

VOORWOORD DAVID ATTENBOROUGH Het filmen van een jachtpartij op de open savanne van Afrika is een van de lastigste dingen die je als natuurfilmer kunt doen. Je moet er altijd voor zorgen dat het gevolgde dier niets merkt van je aanwezigheid. In dit geval echter moet je onzichtbaar blijven voor niet één, maar twee dieren – het bejaagde dier en de jager. Als een van beide je ziet tijdens het besluipen, loop je wellicht je kans mis.

Je moet goed nadenken over de positie die je inneemt. Het kan nodig zijn om je niet achter de jager op te stellen, maar daarvoor – en zo ver voor de prooi dat je erbovenop zit als die uiteindelijk wordt gevangen. Daarvoor moet je weten, of in

NL_The HUNT 001-312.indb 6

27-07-15 09:51

DE RELATIES TUSSEN ROOFDIEREN EN PROOIDIEREN behoren tot de meest dramatische in de natuur – het gaat immers om leven en dood. Beide partijen hebben een fascinerende reeks strategieën ontwikkeld, die volledig zijn aangepast aan de omgeving.

Verschillende omgevingen bieden verschillende uitdagingen. Het korte gras van de Serengeti biedt bijna geen schuilplaats voor een sluipende luipaard. Op de Canadese toendra kan een jonge kariboe zich nergens verstoppen voor een wolf. In de blauwe uitgestrektheid van de open zee moet een walvis enorme afstanden afleggen om voedsel te vinden. In de dichte tropische wouden van Centraal-Afrika spelen roofdieren en prooien verstoppertje. Meestal gaat het mis voor de jagers. Om de afweermechanismen van een prooi te omzeilen moet een roofdier vaardigheden bezitten die zijn toegespitst op de omgeving.

▶

Buffeljacht. Een leeuw rent voor zijn leven nu de buffels hem aanvallen.

Alleen een gezamenlijke aanval door de leeuwinnen van de troep kan het tij nog keren. ▲

(vorige bladzijde) IJsjager. Een jonge ijsbeer springt van schots naar

schots. Als het ijs in de zomer breekt, wordt de jacht steeds minder succesvol.

NL_The HUNT 001-312.indb 14

27-07-15 09:51

20

DE GROOTSTE UITDAGING

NL_The HUNT 001-312.indb 20

27-07-15 09:51

favoriete prooi. Onoplettende individuen aan de rand van een groep – meestal mannetjes – laten zich ook makkelijker vangen.

Zodra de jachtluipaard de sprint inzet, schiet zijn ademhaling omhoog en wordt zijn hartslag meer dan vijftig keer sneller. Maar alleen snelheid is niet genoeg, want antilopen zijn heel wendbaar. Vanuit de lucht is te zien hoe goed een jachtluipaard kan manoeuvreren. Zijn achterklauwen blijven tijdens de achtervolging open om grip te bieden, maar de voorste klauwen zijn gedeeltelijk ingetrokken, zodat ze scherp blijven om de prooi te verscheuren.

Van alle roofdieren in Afrika hebben jachtluipaarden, na Afrikaanse wilde honden, het meeste jachtsucces. Gemiddeld resulteert de helft van de jachtpartijen in een vangst. Maar jachtluipaarden kunnen zichzelf en hun prooi niet verdedigen tegen leeuwen en hyena’s. In de Serengeti wordt meer dan 13 procent van hun vangsten door anderen ingepikt.

IN HET GENIEP Je kunt maanden in de Afrikaanse wildernis doorbrengen zonder een glimp van een luipaard te zien. Slechts weinigen zijn erin geslaagd een bij daglicht jagende luipaard te filmen; ook professionals gaat dat niet makkelijk af. Zijn gestippelde vacht biedt perfecte camouflage in de gevlekte vegetatie waarin hij zich ophoudt. Deze meestersluiper maakt meer dan enig ander roofdier gebruik van de beschutting en zorgt dat hij heel dichtbij komt – op minder dan 4 meter afstand – voordat hij een dier grijpt. Deze strategie is succesvol in Afrika beneden de Sahara, India en zuidelijk Azië, in berggebieden, dorre woestijn, open grasland en tropisch regenwoud.

Luipaarden zijn niet kieskeurig – alleen al in Afrika zijn 92 soorten prooidieren bekend. Ze zijn groot en sterk genoeg om dieren ter grootte van een elandantilope te pakken, maar kiezen liever kleinere prooien, vooral in zware tijden. De perfecte prooidieren – zoals impala’s, bosbokken en duikers – wegen ongeveer 20 kilo, maar als er weinig te kiezen valt, neemt de luipaard genoegen met prooien als stekelvarkens, pauwen en apen.

◀

De gluurder. Een luipaard begluurt grazende impala’s in de Keniaanse Masai Mara.

Hij besluipt zijn veelal middelgrote prooien, zoals bosbokken, impala’s en duikers, tot ze binnen bereik zijn (binnen 4 meter). Dan sleept hij ze mee naar een schuilplaats of een boom in, waar leeuwen en hyena’s er niet bij kunnen.

DE GROOTSTE UITDAGING

NL_The HUNT 001-312.indb 21

21

27-07-15 09:51

Een luipaard kan goed laag bij de grond blijven en zich zo langzaam en stil

De meestersluiper. Door laag bij de

voortbewegen. Vegetatie van 20 cm hoog is al genoeg om zich in schuil te

grond te blijven kunnen luipaarden zich

houden, maar dit roofdier komt vooral voor in de dichte tropische wouden van Centraal-Afrika. Daar biedt de vegetatie genoeg beschutting en past de

verschuilen tussen slechts 20 cm hoge vegetatie. Toch leidt overdag jagen zelden tot een vangst. Daarom jagen de meeste luipaarden liever ’s nachts.

luipaard zijn strategie aan door vanuit een hinderlaag duikers (kleine antilopen) aan te vallen, of apen die afkomen op gevallen vruchten. Op deze manier worden ook grotere prooien gevangen, zoals penseelzwijnen en intelligentere dieren als chimpansees. Luipaarden vormen een serieuze bedreiging voor chimpansees, die soms samen de strijd aanbinden met een luipaard en hem bedreigen met afgebroken takken.

De beste beschutting voor een luipaard is de duisternis; in de meeste delen van zijn leefgebied is hij vooral een nachtdier. De infraroodcamera laat zien

NL_The HUNT 001-312.indb 22

27-07-15 09:51

hoe hij als een meester in de sluipjacht steeds dichter bij zijn prooi komt.

Hoewel elk ritselend blaadje of brekend twijgje veel meer lawaai lijkt te maken dan overdag, heeft de gazelle niets in de gaten en blijft hij staan kauwen, tot de luipaard ineens vooruitschiet. Er klinkt een plotselinge kreet van de antilope, er verschijnt een stofwolk en dan is het stil.

Luipaarden hebben met de jacht echter veel minder succes dan jachtluipaarden. In de Serengeti eindigt 5 procent van alle pogingen in een vangst. In de dichtere vegetatie van het Krugerpark in Zuid-Afrika is het percentage 16 procent en in Namibië, waar luipaarden vooral ’s nachts jagen, is het 38 procent.

Zelfs als ze hun prooi doden, raken luipaarden tot wel 10 procent kwijt aan leeuwen en gevlekte hyena’s. Maar anders dan jachtluipaarden hebben ze de kracht om hun vangst een boom in te trekken, buiten het bereik van hun concurrenten.

NL_The HUNT 001-312.indb 23

27-07-15 09:51

◀

Ringelrobvangst. Een ijsbeer trekt een

ringelrob uit zee. Hij heeft hem gevangen in het water, voordat hij na een sprong van het ijs te ver buiten bereik kwam.

Als het ijs in de zomer in stukken breekt, wordt het lastiger om deze prooi te vangen en breekt voor de ijsberen een magere tijd aan. ▶

Zeebeer. Een ijsbeer gebruikt zijn

grote voorpoten als peddels en zijn achterpoten als roer. Geïsoleerd door een laag vet en een dichte laag onderhaar onder zijn vacht zwemt hij door open water naar ijsschotsen waar mogelijk robben liggen. Als ’s zomers veel zee-ijs smelt, moeten de ijsberen grote stukken ijsvrij water oversteken. Soms zwemmen ze dan dagen achter elkaar.

JAGER VOOR ALLE JAARGETIJDEN De ijsbeer trekt niet met de seizoenen mee. Hij is zo gespecialiseerd dat hij volledig gebonden is aan het bevroren zee-ijs in het noordpoolgebied. Toch noemen de Inuit in Noordwest-Groenland hem pisugtooq, ‘de zwerver’. IJsberen hebben uitgestrekte jachtgebieden – de gemiddelde grootte is gelijk aan het oppervlak van de Amerikaanse staat Georgia; het grootste zou bijna even groot zijn als Texas. Ze zijn constant onderweg, op zoek naar robben. De grootste uitdaging voor de ijsbeer is uniek voor de poolgebieden: elke zes maanden zorgt de zon ervoor dat een groot deel van zijn leefwereld smelt. Om te overleven ontwikkelde hij zich tot het meest aangepaste roofdier ter wereld.

Geen ander roofdier heeft zoveel jachttechnieken ontwikkeld om de wisseling der seizoenen aan te kunnen. Als het zomer wordt, moeten ijsberen bijna elke maand een andere jachttechniek gebruiken. Vroeg in het seizoen jagen ze vooral op ringelrobben, die worden geboren in holen onder het ijs in maart en april. Als het ijs begint te breken en de jonge ringelrobben zijn gespeend,

38

DE GROOTSTE UITDAGING

NL_The HUNT 001-312.indb 38

27-07-15 09:51

NL_The HUNT 001-312.indb 39

27-07-15 09:51

NL_The HUNT 001-312.indb 54

27-07-15 09:51

EEN DOORGEWINTERDE JAGER Verstoppertje spelen met een Amerikaanse marter kan veel tijd in beslag nemen.

Marters bewegen zich moeiteloos heen en weer tussen de grond en de boomtoppen, en kunnen het ene moment hier zijn en het andere daar – hun snelle stofwisseling resulteert in een snelle manier van leven. De constante behoefte aan calorieën betekent dat deze solitaire jagers het grootste deel van de tijd dat ze wakker zijn het bos afspeuren, op zoek naar een maaltje. Midden in de zomer, als er eten in overvloed is, zijn ze daar vaak zestien uur onafgebroken mee bezig.

Amerikaanse marters hebben een voorkeur voor ongerepte bossen, waar de bodem bezaaid is met dood hout en takken, en waar ze hun favoriete prooien kunnen vinden. Deze beweeglijke carnivoren – die net als hermelijnen en wezels tot de marterachtigen behoren – eten onder meer hazen, eekhoorns en vogels.

Woelmuizen vinden ze het lekkerst; die leven tussen de rommel op de bosbodem.

De Amerikaanse marter is zeer bedreven in het vangen van woelmuizen, dankzij zijn lichaamsbouw. Zijn lange, slanke, flexibele lijf en korte poten zijn heel geschikt om in bomen te klimmen en tussen de takken achter eekhoorns aan te jagen, maar zijn ook perfect om kleine prooidieren te achtervolgen door nauwe gaten, spleten en gangen. Als een marter een woelmuis op het spoor is, ontsnapt die slechts zelden. Maar het hebben van het perfecte lijf om op woelmuizen te jagen heeft een keerzijde: een lang, slank lijf betekent ook een

◀

Fastfoodjager. Een snelle, nieuwsgierige Amerikaanse marter zoekt voedsel op de

met bladeren bezaaide bodem van een bos in New England, in de VS. Vanwege zijn snelle stofwisseling is hij constant op zoek naar eten. Woelmuizen zijn favoriet.

VERSTOPPERTJE SPELEN

NL_The HUNT 001-312.indb 55

55

27-07-15 09:51

◀

De lucht in. Na zijn sprong van de

klip zweeft het drie weken oude kuiken van een zeekoet omlaag naar zee. Hij heeft nog niet al zijn veren en kan niet goed vliegen. Daarom vliegt zijn vader mee, aan zijn staart trekkend om hem weg te houden van de rotsen. Ze voegen zich bij een groep kuikens en volwassen dieren, en zwemmen samen naar zee. De ouders zorgen ook op het water voor hun jongen, tot ze helemaal onafhankelijk zijn. ▶

Beet! Een grote mantelmeeuw grijpt

een zeekoetkuiken vlak nadat het in zee is geland. De meeste kuikens in een kolonie springen in een tijdsbestek van enkele dagen omlaag. Dat biedt meeuwen en vossen een overdaad aan voedsel, maar slechts voor heel even. Daarom vangen ze naar verhouding weinig kuikens.

TERUG NAAR HET ZUIDEN In juli trekken de vogels die tijdelijk in het noordpoolgebied waren weer zuidwaarts. Binnenkort zal de oceaan weer bevriezen en zijn de lange zomerdagen verleden tijd. De grondbroeders zitten op kleine eilanden of aan kustlijnen en hebben kuikens die vlak na het uitkomen de korte afstand naar zee kunnen afleggen, zelfs als ze nog niet kunnen vliegen. Sommige vogels, zoals de kuikens van eidereenden, klitten samen op zee om veilig te zijn voor plunderende meeuwen.

De ganzen en zeevogels die op de klippen nestelen, staan voor een grotere uitdaging. De kuikens moeten van de rotsen springen. Ze kunnen niet vliegen, dus veel van hen stuiteren langs de rotswand omlaag. De meeste overleven het, maar lopen de kans om te belanden in de bek van een poolvos.

WANNEER HET KUIKENS REGENT Dit is een periode van overvloed voor de vossen, en dat weten ze. Ze wachten de hele dag op de vallende kuikens en vangen er zo veel dat ze de meeste onder de grond kunnen opslaan voor de winter. Zeekoeten hebben een slimme techniek ontwikkeld om hun verliezen te beperken: alle kuikens springen in de loop van een week of twee. In die periode lijkt het kuikens te regenen – ze proberen de veiligheid van de zee tegemoet te zweven. Hun ouders vliegen mee omlaag en sturen bij door voorzichtig aan de staart van hun kuiken te trekken. Helaas liggen niet

194 IN DE GREEP VAN DE SEIZOENEN

NL_The HUNT 001-312.indb 194

27-07-15 09:51

NL_The HUNT 001-312.indb 195

27-07-15 09:51

NL_The HUNT 001-312.indb 302

27-07-15 09:51

◀

Kuiken met zender. Dr. Alexander

Blanco’s onderzoeksassistent Don Blas (links) en producent Adrian Seymour bevestigen voorzichtig een zender aan het vijf maanden oude harpijkuiken.

Daarna plaatst Don het terug in het nest, hoog in een kapokboom aan de rand van een open plek. ▶

Uitzicht. Cameraman Rob Sullivan

zit hele dagen in een 30 meter hoge toren op een open plek tegenover de boom met het harpijnest en filmt hun activiteiten. De ouders waren zo aan de onderzoekers gewend dat ze zich niet hoefden te verschuilen. Matt Aeberhard bracht vier weken door op hetzelfde platform om het kuiken te filmen, en later nog eens vier weken toen het kon vliegen en leerde jagen. John Aitchison heeft het kuiken en zijn ouders vijf weken lang gefilmd vanaf een boomplatform in het bos.

hobbelige wegen naar een plek waar ze morfine hadden. Aangekomen in een ziekenhuis stond dr. Blanco erop dat het team doorging met filmen, zodat de wereld zijn geliefde vogels en hun problemen kon zien.

Gelukkig mankeerde het kuiken niets en kon het met de zender terug in het nest worden gezet. Alexander kon maandenlang niet lopen en geen colleges geven, waardoor hij geen inkomen had voor zijn onderzoek (hij financiert het zelf, omdat er in Venezuela weinig geld is voor natuurbehoud). Nu is hij weer aan het werk, en volgt het kuiken en zijn vorderingen.

In het veld is er altijd de kans op een ongeluk of ziekte, maar bij de opnamen voor The Hunt (Op jacht) was er geen echt gevaar van roofdieren. Jonnie Hughes: ‘Ik had gezien hoe fel de poolwolven kunnen zijn – ze doodden een indringer uit een andere roedel – en ze hadden een van ons kunnen doden als ze dat hadden gewild. Maar ik heb me altijd veilig gevoeld.’

De opnamen op zee waren het gevaarlijkst, niet vanwege de haaien, maar vanwege het risico iemand kwijt te raken in het water of overvaren te worden door een boot. Maar dankzij een goede inschatting van de risico’s en de deskundigheid van het team ging alles goed. Na deze reeks keerde het team veilig en meer dan tevreden terug naar huis.

VERHALEN ACHTER OP JACHT 303

NL_The HUNT 001-312.indb 303

27-07-15 09:51

REGISTER Cursief gedrukte bladzijdenummers

brulaap 69-70

Britton, Barrie 270-271, 271-272, 297-299

verwijzen naar de foto’s.

java-aap 8, 142, 142-143

bruine beer 70, 126-127, 144-149, 145-148

rode franjeaap 76-77

buffel 14-15, 24, 116-121, 116-121

tamarinaapje 82

buizerd 37

A aardvarken 100

arenden

aasballen 209, 210, 215, 278

bultruggen 46, 46-47, 151, 233, 238, 251,

Amerikaanse zeearend 106-107, 106-107,

Abdopus-octopus 140, 140

261, 289-293, 290-292

151

adder, pof- 98-99, 99

harpij 9, 66-70, 67-69, 300-303, 300-303

C

ademhaling jachtluipaard 21

Argentinië 157-158

Caerostris darwini 30-33, 30-31, 274-277

Aeberhard, Matt 257-258, 303

Atkinson, Ryan 274-275

Californië 43, 45, 148, 261

Afrika zie afzonderlijke landen en dieren

Atlantische Oceaan 208, 215, 218

camera’s 9

Afrikaanse wilde hond 9, 21, 25-29, 26-29,

Australië 46, 137-140, 152

242-244, 242-243, 264, 268

cameradolly’s 275, 276 Cineflex 241-251, 246, 258, 259

Aitchison, John 268, 303

B

infraroodcamera 257, 257

Alaska 43, 45, 48-49, 109, 128, 145-148

Balegebergte 113

minicamera’s 252, 253

albatrossen 251

Bandhavgarh, nationaal park 52, 240-241,

polecam 254

galapagosalbatros 218

244-247

slow-motioncamera 268

grijskopalbatros 218

Barnett, Luke 252, 290

camouflage 30, 52, 62-63

grote albatros 216-218, 219

Barren Island 166-167

Abdopus-octopus 140

wenkbrauwalbatros 216-217

bavianen 259

caracal 94

Beaufortzee 168

in het noordpoolgebied 175-179,

alen langbekaal 226, 227

Bedwell, Andy 251

pelikaanaal 229

Bengaalse tijgers 62-66

in oceanen 226, 229

beren

luipaard 21

alk, kleine 172-175, 175, 184, 271-272,

272-273 alpensneeuwhoenders 188

bruine beren 70, 126-127, 144-149, 145-148

180

Portia-springspinnen 73 tijgers 63-65

Amazone 70, 252

grizzlyberen 148, 165

Canada 14, 109-110

Amerikaanse marters 54-57, 55-58

zie ook ijsberen

caracal 92-95, 93-94

amoerroodpootvalk 34-37, 37

Beringzee 43, 45

Caraïbisch gebied 151

ampullen van Lorenzini 207

Beroida 205

Centraal-Afrika 14, 22

Anderson, Doug 254, 254, 260, 278-282,

bijlvissen 225-226

Chauliodus 225

bioluminescentie 101-103, 226, 229-230

Chili 267

ansjovis 207

Blanco, Alexander 300-303

chimpansee 22, 76-77, 76-77

Antarctica 46, 49, 153, 162, 168, 172, 218,

Blas, Don 302

China 37

blauwe vinvis 202-203, 232, 233-235,

Cineflexcamera’s 241-251, 246, 258, 259

280, 290, 293

233 antilopen 18-21, 86, 93 duikers 21, 22 apen 21, 22

234-235, 238, 238-239, 261, 262-263

contraschaduw, vissen 207

bosbok 21

contraverlichting, 226

Brazilië 102

Cordey, Huw 238, 242, 244, 244, 258,

304 REGISTER

NL_The HUNT 001-312.indb 304

27-07-15 09:51

geelvintonijn 208 torren kniptorren 100-103, 102-103 Totterdell, John 289 trek gnoes 86 haaien 33 in oceanen 226

zie ook afzonderlijke soorten

wilde honden, Afrikaanse 9, 21, 25-29,

26-29, 242-244, 242-243, 264, 268

vliegende vissen 221 vlokreeften 134, 224, 225

willet 16-17

vluchten

winterslaap 40

sneeuwganzen 103-107

woelmuizen 55-58

waadvogels 134

woestijnen 122-124 , 154-155

vogels

wolven 14, 147, 148, 284-286, 287 Ethiopische 112, 113-115, 114-115, 294

in het noordpoolgebied 106, 172-176,

roofvogels 33-37

poolwolf 178-179, 186-189, 187-188,

179-180, 184, 194-197, 271

sneeuwganzen 103-107

trek 33-37

vissen 33, 208

waadvogels 17, 131-134, 175, 176

Wrangel, eiland 160-161, 180

walvissen 45, 233, 289

zie ook afzonderlijke soorten

wulp, Amerikaanse 131

troep, leeuwen 24-25, 24-25, 124-125, 124-125

vogelspinnen 78

tureluur 134

vossen 58, 150, 158 zie ook poolvossen

244, 268, 295, 303

Z zalm chinookzalm 42

U uil, sneeuw- 108-111, 109-110, 180

W

ultrasone klanken 74

waddengebieden 131-134

Zambia 117, 242-244, 257, 264, 294

Unimak 45

wahoo 208

zebra’s 267

walrussen 40, 152, 196-197, 197, 266

zeebeer 39, 153, 154, 190

walvissen 14, 203

zeekoeten 172, 172-174, 184, 194-196,

V valken amoerroodpootvalken 34-37, 37 slechtvalk 16-17, 17, 134, 134-135

rode zalm 145-148, 148-149

baleinwalvissen 207, 233, 234-235 blauwe vinvis 202-203, 232, 233-235,

234-235, 238, 238-239, 261, 262-263

194-195, 270-271, 271, 297 zeeleeuw 152, 157-158, 158-159, 212-215, 278, 278-279

Venezuela 300-303

Brydevinvis 215, 280, 281

zeepokken 142

Veracruz 33

bultrug 46, 46-47, 151, 233, 238, 251,

zeesaffier 204

verrassingsaanval

261, 289-293, 290-292

zeeslakken 142, 204, 204

harpij 70

dwergvinvis 49

zeeslangen 203

Portia-springspin 70-73

grijze walvis 44-45, 45

zeespinnen 226

sperwer 2-3, 58, 60-61

potvis 207

zeilvissen 17, 207, 208-209, 210, 222, 278

tijger 65 vissen 203 contraschaduw 207

wandelende takken 79

zijlijn, vissen 207

Wash, The (Engels natuurgebied) 130-131,

zoutpannen 124

131-134

Zuid-Afrika 23, 37

scholen 18, 200, 207, 215, 278-281

waterpoelen 117, 124, 243

Zuid-Amerika 33, 78, 141, 281

snelheid 208

webben, zie spinnen

Zuidelijke Oceaan 49, 216-218, 233

trek 32, 33, 208

Weddellzeehond 48-49, 49, 168

zwaardvis 208

zicht 208, 225

wielwebben, Caerostris darwini 30-33,

zweven 217-218, 221

zijlijn 207

30-31, 274-277

REGISTER 309

NL_The HUNT 001-312.indb 309

27-07-15 09:51

DANKWOORD Met dit boek en de bijbehorende televisieserie The Hunt (Op jacht) willen we de dynamische relatie laten zien tussen roofdieren en hun prooien. We hopen iets weg te nemen van de negatieve reputatie van roofdieren en te laten zien wat ze werkelijk zijn: de indrukwekkendste en hardst werkende dieren die bestaan. Het

www.kosmosuitgevers.nl

filmen van jaaggedrag is niet eenvoudig. Jachtpartijen zijn zeldzaam en jagers zijn onvoorspelbaar; om het beslissende moment van de achtervolging vast te leggen, moet je op exact het juiste moment op de juiste plek zijn. Gelukkig konden we profiteren van de rijkdom aan ervaring en kennis van wetenschappers en

Oorspronkelijke titel: The Hunt © 2015 BBC Books, een imprint van Ebury Publishing (onderdeel van Penguin Random House Group Company)

assistenten over de hele wereld. We hopen dat we al hun namen hebben opgenomen in de lange lijst van bedankjes en zijn dankbaar voor alles wat ze hebben gedaan om de serie en dit boek mogelijk te maken.

De verantwoordelijkheid voor het vastleggen van alle snel voorbijgaande actiemomenten lag in handen van onze vastberaden en ervaren cameramensen. We willen vooral het team van slechts vijf personen

© 2015 Alastair Fothergill Fotografie: aangegeven in fotoverantwoording Omslagbelettering: Prezns, Marco Bolsenbroek

bedanken dat meer dan 50 procent van de serie heeft gefilmd.

Het geweldige productieteam van Silverback Films in Bristol heeft drie jaar lang onophoudelijk gewerkt

Zetwerk: De ZrIJ

om alle verhalen uit het veld weer terug te halen. Dat was onmogelijk geweest zonder de steun van het beste

Vertaling: Saskia Peeters/Vitataal

productiemanagementteam van de wereld. We prijzen onszelf gelukkig dat een uitstekend postproductieteam

Redactie en correctie: Vitataal, Feerwerd Lithografie: AltaImage, London Gedrukt door printer Trento, Italië

zich volledig heeft ingezet om de films op de best mogelijke manier af te werken.

We willen Steve Price bedanken voor zijn krachtige, originele muziek. Het was weer een voorrecht dat Sir David Attenborough de serie heeft ingesproken met zijn kenmerkende heldere stemgeluid en zijn

© 2015 voor de Nederlandse taal: Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen

poëtisch enthousiasme.

ISBN 978 90 215 5977 3

Ableman voor haar ondersteuning, en fotoredacteur Laura Barwick en redacteur Rosamund Kidman Cox

NUR 430

(die ook hoofdstuk 7 heeft geschreven) voor hun onophoudelijke inzet voor een zo goed mogelijk boek –

Huw en ik willen Albert DePetrillio bedanken voor de opdracht voor dit boek, onze agent Sheila

Dit boek is gemaakt i.s.m. het tv-programma The

alleen de jagende honden in Zambia komen in hun buurt wat betreft energie en uithoudingsvermogen.

Hunt, voor het eerst uitgezonden in 2015 op BBC 1.

Uitvoerend producent: Alastair Fothergill producer: Huw Cordey

PRODUCTIETEAM

Uitgever van BBC (Natural History): Tom McDonald

Dan Clamp Darren Clementson Jenni Collie Rebecca Coombs Huw Cordey Marcus Coyle Charles Dyer Sarah Edwards Alastair Fothergill Jane Hamlin Hal Hampson Jonnie Hughes Ellen Husain Rachel James Tara Knowles Sophie Lanfear Ilaira Mallalieu Katie Mayhew Elisabeth Oakham Alex Page Hugh Pearson Sarah Pimblett Jason Roberts Adrian Seymour Vicky Singer Hannah Smith Mandi Stark Rob Sullivan Rose Wilson

Acquirerend redacteur van BBC: Kim Shillinglaw Acquirerend redacteur: Albert DePetrillo Coördinerend redacteur: Rosamund Kidman Cox Redacteur: Kate Fox Vormgever: O’Leary & Cooper Beeldcoördinatie: Laura Barwick Beeldselectie: Stephen Johnson Productie: Antony Heller en Alex Goddard Alle rechten voorbehouden / All rights reserved Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze en/of door welk ander medium ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave.

EERSTE CAMERATEAM

John Aitchison Doug Anderson Sophie Darlington Jamie McPherson Mark Smith CAMERATEAM

Matt Aeberhard Luke Barnett Malcolm Beard Tom Beldam Barrie Britton Richard Burton Rod Clarke Darren Clementson Robin Cox Mark Deeble Stephen De Vere Kevin Flay Nick Guy Graham Hatherley Jonathan Jones Michael Kelem Simon King Ian McCarthy Alastair MacEwen Robert McIntosh Blair Monk

Peter Nearhos Didier Noirot Kieran O’Donovan Mark Payne-Gill David Reichert John Shier Warwick Sloss Robin Smith Rolf Steinmann Vicky Stone Bali Strickland Rob Sullivan Gavin Thurston Jesse Wilkinson

Oliver Scholey Oliver Saurabh Sinclair Charlie Stoddart Oskar Strøm Gisle Sverdrup Audun Tholfsen Ben Tutton Ignacio Walker POSTPRODUCTIE

Films at 59 Bridget Blythe Gordon Leicester George Panayiotou

ASSISTENTEN

MUZIEK

Ryan Atkinson Andy Bedwell Kira Cassidy Heather Chambers John Chambers Corinne Chevalier Jacca Deeble Robin Dimbleby Einar Eliassen Håvard Festø Pennie Ginn Dean Miller Robert Myler Alonso Sanchez

Steven Price BBC Concert Orchestra FILMEDITORS

Nigel Buck Tim Lovell Matt Meech Andy Netley Dave Pearce Sam Rogers ONLINE EDITORS

Simon Bland Franz Ketterer

310 DANKWOORD

NL_The HUNT 001-312.indb 310

27-07-15 09:51

Abhra Bhattacharya Bioparque El Puquen Dave Blackham Alexander Blanco Don Blas DUBBING MIXER Reyk Boerner Graham Wild Andre Botha Espen Brandal KLEUR Paul Brehem Adam Inglis Femke Broekhuis GRAFISCH ONTWERP Peter Brownlee Elisabeth Brox Burrell Durrant Hifle Bureau of Protected Areas, Chubut OPEN UNIVERSITEIT John Calambokidis Miranda Dyson Jane Carter Caroline Green Hector Casin Caroline Ogilvie Centro Nacional Janet Sumner Autónomo de Vicky Taylor Cinematografía (CNAC) Costa Cetacea Meer informatie over Rob Clifford The Hunt: Ella Cole www.open.edu/ Octavio Colson openlearn/thehunt Reginaldo Constatino Javier Contreras MET DANK AAN Juan Copello Aerial Filmworks Ricardo Correa African Parks Zambia Cleide Costa Alaska’s Hallo Bay Corporación Nacional Wilderness Camp Forestal James Aldred Martin Cray Kirsty Allen Will Cresswell Andasibe-Mantadia Antica Culina National Park Marcos Da Silva Cunha Charles Anderson Charlotte Demers Morgan Anderson Department of National Arctic Institute of North Parks, Thailand America Thoswan Devakul Adam Ashraf Rainer Dolch Association Mitsinjo Pastora Donoso Katy Austin Tom Doyle Avitrek Egil Dröge Bandhavgarh National Edriss Ebu Park Emas National Park Andrés Vallejos Baier Estación de Biodiverisdad Balai Konservasi Sumber Tiputini daya Alam (BKSDA), Ethiopian Wildlife Tangkoko, NoordConservation Authority Sulawesi Ethiopian Wolf Robert Bartlett Conservation Peter Bassett Programme Etosha Christine Bays National Park Gerard Beaton Patrick Evans Janice en Richard Beatty Chris Evans Matt Becker Edmund Farmer Eric Bedin Lynn Faust Colleen Begg Ola Fincke Ronald L. Bell Julian Finn Maristela Benites DUBBING EDITORS

Kate Hopkins Tim Owens

Joshua Firth Nigel Fisher Dan Fitzgerald Tom Foreman Adam Fox Gates Underwater Products Al Gaudet Diane Gendron Weldy George Graeme Gillespie Great Smoky Mountains National Park Gobabeb Training and Research Facility Lance Goodwin Matjaz Gregoric Michael David Gumert Steve Haddock Bano Haralu Nagruk Harcharek Jean Hartley Ibrahim Hassan Peter Hawkes Emily Haynes Will Hayward Jostein Hellevik Richard Herrmann Jeff Hester Jimmi Hill Denver Holt Danny Howard José Rafael Hurtado ‘Cheo’ John Innis Ingela Jansson Zoe Jeffery Paul Jensen Martin Jørgensen Paul Johnsgard Kornelius Jonas Ullas Karanth Krithi K. Karanth Natasha Karniski Katmai National Park, National Park Service, U.S. Dept of the Interior Roland Kays Anna Keeling Kimberley Marine Research Station Kluane National Park and Reserve Ree Komatsu Michael Kristjanson Kruger National Park Meemendra Kumar Bjørne Kvernmo Roimen Lelya Laizer

Ramnaresh Barman Lala Bobby Lambaihang Stephen Lang Nathalie LaSalle Don Lavallee Pamela Lepe Daiqin Li Mark Linfield LookBermuda Moloimet Kilusu Lukumay Liuwa Plain National Park Nick Lunn Ben MacDonald Jodi MacGregor John MacIver Yadvinder Malhi Kolei Ikayo Mamasita Kevan Mantell John Marchant Juan Marín Marine Studios & Florida Biodiversity Institute Maasai Mara National Reserve Colette Massier Malcolm McAdie Tim McCagherty Lorraine en Bob McGill Dan McNulty Stacy McNulty Gonzalo Medina-Vogel Andres Emilio Perez Mejias Javier Mesa Jeffery S. Mesach Monterey Bay Aquarium Research Institute Sammy Munene Phillimon Mwanza N/a’an ku sê Nagarhole National Park Brian Nakashima Namib-Naukluft Park Amit Nayyer The New Island Conservation Trust Ngorongoro Conservation Area Authority Carey Nicholson Letro Nini Roger Niño Sean O’Donnell Steve Oliver Owl Research Institute Craig Packer Pangti Village

Parks and Natural Areas Division, Newfoundland & Labrador Dept of Environment & Conservation – Mistaken Point Ecological Reserve Parque Nacional Pan de Azúcar Ange Peers Margie Peixoto Jack Pettersen Ian Phillips Rita Pikasi Nathan Pilcher Robert Pitman Simon Pitt Polar Continental Shelf Program, Natural Resources Canada Simon Pollard Jerome Poncet Leith Poncet Koos Potgieter Rina Pretorius Qikiqtani Inuit Association Jaime Quispe Nina Paul Ratson Jenny Read Lary Reeves Reserva Nacional Tambopata Claire Revekant Evan Richardson Neon Rio Terhi Riutta RSPB Snettisham Barry St. George Ryan St. John Paul Saroli Conway Sassoon Keith Scholey Angela Schuler Brennan David Seaman Secretariat of Environment and Natural Resources (SEMARNAT) Émilie Sénécal Serengeti National Park Ben Sheldon Salamonie Shoo Claudio Sillero Leandro Silveira Toby Sinclair Digpal Singh Daan Smit Diana Smith Jonathan Smith

Dylan Smith Zak Smith Theresa Smith Scuba Travel Smithsonian Institution South Luangwa National Park Squaw Creek National Wildlife Refuge Debbie en Rick Stanley Ian Stirling Tambopata Research Centre Tanganyika Film and Safari Outfitters Daphne Taylor Chris Timmins Phil Timpany Phil Torres John Totterdell Tswalu Kalahari Umiaq US Fish and Wildlife Service Derek en Claire van der Merwe Vincent van der Merwe Gus van Dyk Rudie van Vuuren Marlice van Vuuren Viewfinders Vadim Viviani Wapusk National Park, Parks Canada Agency Stefanie Watkins Tim Watson Darrin Welchert Linda Weldon Coli Whelen Niklas Wikstrand Wildlife Conservation Society Jackie Willis Greg Willis World Bird Sanctuary Mark Young Zambian Carnivore Programme

DANKWOORD

NL_The HUNT 001-312.indb 311

311

27-07-15 09:51

VAN DE BEKENDE BBC-NATUURSERIE

OP JACHT TOONT DE MEEST FASCINERENDE RELATIE IN DE NATUUR, NAMELIJK DIE TUSSEN ROOFDIER EN HUN PROOI: ÏBOMVOL MOOIE FOTO’S EN VERHALEN VAN DIEREN DIE VOOR GROTE UITDAGINGEN STAAN

alastair fothergill

ÏWELKE STRATEGIE EN TECHNIEK GEBRUIKEN ZE OM TE OVERLEVEN? ÏHET IS EEN KWESTIE VAN LEVEN OF DOOD WAARBIJ DE UITKOMST NOOIT ZEKER IS!

P R A C H T IG FOTOBOEK OVER DIEREN IN DE WILDERNIS

huw cordey

A L A S TA I R F O T H E R G I L L EN HUW CORDEY

ISBN 9789021559773

NUR 430 Kosmos Uitgevers Utrecht/Antwerpen

KOSMOS OMSLAG DE JACHT_UITKLAP.indd 1

9 789021 559773 www.kosmosuitgevers.nl

ALASTAIR FOTHERGILL EN HUW CORDEY V O O R W O O R D D O O R D A V I D AT T E N B O R O U G H

13-08-15 17:22