Westeinder

DE V ER K E N N I NG

W E ST EI N DER PL A S SE N

Onder de rook van Schiphol ligt de grootste van de Hollandse Plassen: de Westeinder. De belangrijkste plaats aan de plas is Aalsmeer. In zo'n omgeving denk je misschien eerder aan een veiling dan aan watersport.

In dat geval kan het geen kwaad je beeld flink bij te stellen …

TEKST EN BEELD PIM VAN DER MAREL

118

119

W E ST EI N DER PL A S SE N

DE V ER K E N N I NG

GROTE POEL

LIGGING

WESTEREINDEPLASSEN

We komen vanaf de Kaag en passeren op de Ringvaart de Leimuiderbrug in de gelijknamige plaats.

Daar stapt vandaag Annemarie aan boord. Zij is een fysiotherapeut uit Leimuiden die is opgegroeid aan de Ringvaart. Het wordt een warme dag want het is 's morgens al lekker van temperatuur.

'Insmeren hoor!' is één van haar eerste suggesties, die we gelaten opvolgen. Kort daarna gaan we stuurboord uit de Pieter Leendersloot door. Als we daarvandaan de Westeinderplassen opvaren zijn we onder de indruk van de lange watervlakte voor ons. Die wordt aangeduid als de 'Grote Poel'. We schatten de afstand tot de watertoren van Aalsmeer op een kleine 7km.

We hadden gehoord dat die watertoren vanaf iedere plek het uitzicht domineert, maar vanaf deze afstand kunnen we 'm eigenlijk maar net aan zien. De Grote Poel is met gemiddeld een meter of drie niet erg diep.

Het maakt dat het water in trek is bij open zeilboten en niet al te diep stekende zeiljachten. Die kom je er dus ook volop tegen. Annemarie vult aan: 'Doordat het zo open is kan het hier op de Grote Poel aardig spoken en dat vinden die zeilers natuurlijk leuk!'.

De plas beslaat een kleine 20 km2 en bestaat uit een enorme lap water met daarnaast een prachtig voormalig legakkergebied. Het geheel ligt tegen de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder aan. Via die Ringvaart ben je binnen de kortste keren op de Braassemermeer en de Kager Plassen. En met iets meer moeite brengt die je ook in Amsterdam. Maar de Westeinder heeft van zichzelf zoveel te bieden dat je er veel liever gaat willen blijven!

TURFWINNING De Westeinderplassen zijn veenplassen. Zo noem je plassen die het gevolg zijn van turfwinning.

De turf werd ‘gewonnen’ door het afgraven van de bovenste laag van het veen en het drogen daarvan. Het werd als brandstof verhandeld. Als je veen blijft afgraven kom je vanzelf beneden het grondwaterpeil. Met een baggerbeugel en een afwateringsnet kun je dan nog steeds doorgaan. 'Natte vervening' heet dat. Als de legakkers die je overhoudt dan ook worden weggegraven of bij storm worden weggeslagen, wordt het vanzelf een watervlakte. Maar gelukkig zijn ze in een deel van het gebied fraai behouden gebleven.

Turf ‘winnen’ heeft ons landschap gemodelleerd tot wat het is 120

WATERVLAKTE De plassen van Zuid-Holland kenmerken zich allemaal door knusheid.

Weliswaar in verschillende mate, maar toch. Watervlaktes zoals we die kennen van de Zeeuwse wateren en van sommige Friese plassen zijn er niet. Er is er maar één die dat wel heeft : de Westeinder. In die zin lijkt deze plas de uitzondering op de regel.

Dat het plasgebied ook het legakkergebied omvat, maakt het echter toch weer een typisch zuidhollandse plas.

121

W E ST EI N DER PL A S SE N

DE V ER K E N N I NG

SNELVAARBAAN We besluiten een rondje met de klok mee te maken. In de zuidwestelijke hoek van de plas ligt Leimuiden, waar ook Kempers watersport zijn domicilie heeft. In de buitengewoon goed geoutilleerde jachthaven van dit bedrijf zijn we vanavond te gast. Even verderop zien we een set opvallende gele boeien. Die markeren de enorme speedbootbaan die hier is aangelegd. We schatten dat die bijna driekwart van de lengte van de Grote Poel beslaat. Om er te mogen varen heb je een ontheffing van de Gemeente Aalsmeer nodig. Met een zogenoemde volledige ontheffing mag je er iedere dag (snel)varen. Het aantal van die volledige ontheffingen is gemaximeerd op 185. Maar er bestaan ook beperkte ontheffingen. Die vraag je per e-mail aan bij de gemeente onder overlegging van een aantal voor de hand liggende documenten (vaarbewijs, verzekering etc.).

Voor waterscooters worden geen vergunningen afgegeven en jetskiën is er verboden.

We gaan er even goed voor zitten want er nadert met grote snelheid een waterskiër. De schipper zwaait enthousiast als hij mijn camera ziet. Dat is minder vreemd dan het lijkt want zo'n schipper heeft eigenlijk niet zoveel te doen.

Als het goed is houdt zijn duopassagier immers - achterstevoren - de waterskiër in de gaten.

AMBITIE De gemeente Aalsmeer blijkt nog veel meer ambitie te hebben. Zo wil ze zichzelf een 'gezicht aan het water' geven door een aantrekkelijk waterfront te creëren.

Dit project is in volle gang. Het surfeiland naast de watertoren is ervoor op de schop gegaan. Bij het schrijven van dit verhaal ziet het er nog vooral uit als een grote zandbak. Annemarie kijkt daar nogal praktisch naar: 'Het is nu vast ook al heel leuk voor kinderen!'. Maar het moet leiden tot het ontstaan van een wandelboulevard en een pier die twee maal zo lang en breed is als de bestaande. Extra zand aan de binnenkant van de pier en aan de landzijde gaan zorgen voor een driemaal groter strand. Op die manier krijgt de gemeente straks haar eigen 'Zandvoort aan de plas'.

De Westeinder krijgt zijn eigen ‘Zandvoort aan de plas’ KUDELSTAART We hebben dan aan stuurboord de plaats Kudelstaart. Tot in de dertiende eeuw heette het plaatsje Schonedorp. Vanaf de plas wordt het aanzicht van het dorp gedomineerd door de jachthaven. Parallel aan de ontwikkeling van het watertoerisme kreeg de plaats interessante bijnamen : ''Parel aan de Poel' en nog sprekender : het 'Saint-Tropez van de Lage Landen'. 'Leuk hè', zegt Annemarie, 'En dat voor Kudelstaart! Of all places …'.

We varen voorbij aan de plaats en bereiken een stukje verder het 'Fort bij Kudelstaart'. Het is een onderdeel van de Stelling van Amsterdam en behoort tot dit UNESCO werelderfgoed. Het fort is omringd door grachten waarvan een deel met een ringkade is afgesloten van de plas. Die grachten zijn in gebruik als jachthaven.

Om die reden is een onderbreking gemaakt in de ringkade, waardoor de schepen in- en uit kunnen varen. Er staat een verbodsbord dus Annemarie belt met havenmeester Erik, die het prima vindt dat we een rondje om het fort willen varen. Het fort oogt oud en is aan een opknapbeurt toe. Die zit eraan te komen want er is een nieuwe bestemming vastgesteld door de gemeenteraad. Het moet een watersportfort worden met jachthaven, hotel, congreszalen, restaurant, evenementenlocatie en ga zo maar door. De partij die het moet gaan doen is al geselecteerd. We zijn benieuwd!

122

VROUWENTROOST Het buurtschap van Aalsmeer tussen de watertoren en het Fort bij Kudelstaart heet Vrouwentroost. Over de achtergrond van deze naam bestaan meerdere theorieën. Eén ervan is dat een te water geraakte dame hier getroost zou zijn. Een andere theorie is dat de vrouwen hier troost bij elkaar zochten na het afscheid van hun ten strijde trekkende mannen. Maar de leukste is dat het gewoon een gekscherende benaming is voor de bemanning van het fort!

WATERTOREN Ter hoogte van dit waterfront in wording zijn we inmiddels aangeland bij de overbekende watertoren van Aalsmeer. Bijna een eeuw oud, gebouwd in Art Déco stijl en 50 meter hoog domineert de toren de omgeving. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kwalificeert de toren architectuur- en cultuurhistorisch van belang.

Pogingen van de gemeente een bestemming aan dit Rijksmonument te geven – waaronder een hotel - hebben het niet gehaald. Het beheer is in handen gegeven van een stichting die ervoor zorgt dat de toren af en toe bezocht kan worden. Annemarie is er wel eens op geweest: 'Op een heldere dag is het uitzicht er echt fantastisch!'.

123

W E ST EI N DER PL A S SE N

DE V ER K E N N I NG

KLEINE POEL NATUURGEBIED

Voor ons ligt dan het voormalige legakkergebied.

Het bestaat uit een wirwar van rietgaten, plasjes, vaarten en sloten met daartussen legakkers, eilanden en tuinen met steigers, soms bebouwd met schuurtjes of blokhut-achtige accommodatie.

Die gehele wirwar wordt in het midden doorsneden door een iets breder vaarwater: de Kleine Poel.

Vanaf de Grote Poel is er een aantal plaatsen waar je kunt doorsteken naar de Kleine Poel. Die doorsteekplaatsen zijn duidelijk gemarkeerd met borden en hebben namen als Vossegat, Kleine Brug, Grote Brug en Eendegat.

Door de strook met legakkers die de Kleine Poel scheidt van de Ringvaart loopt de Uiterweg.

Daaraan ligt een grote hoeveelheid jachthavens en bedrijven, waardoor het er aan die kant vaak niet erg natuurgeoriënteerd uitziet. Door deze strook loopt een paar sloten waarmee je op de Ringvaart komt. Tenzij je doorvaarthoogte boven 1m20 is, want dan moet je eerst even omvaren. Aan de kant van Aalsmeer zijn aan de Kleine Poel - naast jachthavens - meerdere aantrekkelijke horecabedrijven gevestigd. Bij elkaar staan die garant voor levendigheid en op een mooie dag voor flinke drukte!

Ook natuurliefhebbers kunnen hier hun hart ophalen

Voor natuurliefhebbers in sloepen en tenders is de legakkerstrook tussen de Grote en de Kleine Poel een soort van eldorado. Overal in deze zogenoemde Bovenlanden zijn verrassende sloten, vaarten en plasjes waar je - mits met niet al te grote diepgang - kunt genieten van alle mogelijke soorten gebruik van de legakkers en de eilandjes. Die worden namelijk niet alleen toeristisch gebruikt, maar ook voor de seringenteelt. De veengrondeilanden in dit gebied bieden een opvallend vruchtbare bodem voor het kweken daarvan. De combinatie van verschillende manieren van gebruik leidt tot een boeiende variatie bij het doorkruisen van deze Bovenlanden. Midden door het 'eilandenrijk' loopt de Westeinder Dijksloot als onderdeel van de prachtige kanoroute. Als je boot te groot is heb je misschien de kano of een SUPboard bij je, dan hoef je het niet te missen. De kanoroute is ook goed met een sloep of dinghy te doen.

De doorsteek van de Kleine Poel naar de Ringvaart via de Dwarszwet doet er trouwens niet voor onder en is met een boot met veel meer diepgang mogelijk.

Het gebied blijkt opvallend veelzijdig TERUG OP DE PLAS Aanleggen kan op nogal wat plaatsen. Bijvoorbeeld op één van de vier openbare eilanden van de gemeente Aalsmeer. Op alle aanlegplaatsen is het gebied is het toegestaan 48u te blijven liggen.

Op een warme dag is de Grote Poel ook een verzamelplaats voor motorboten, sloepen en tenders. Die ankeren dan graag in de namiddagzon in de buurt van het legakkergebied. Als je daar vaart is het van belang op te letten op zwemmers, want veel van die motorboters duiken gemakkelijk van hun schepen af. En op een warme dag als vandaag sluiten we ons daar graag bij aan …

124

125