Spacerownik-Praski-Mapa

Murale praskie

a k ow środ

edz szw ka

owa Rat usz

a

cka

ck opa

ka

a opa d

ska ka

ręcka

omińs

niepo

mar

esera

n pl. ko

Jesteśmy TU

czy Kawę

tarch

tocka

białos

ka

Ząbkows

ska

kow

brz

aka

kors

esk

ska

ow ąbk

ieckie

Z

go floriańska

sk

KIj

a

Jag iell

ska

esiń

ot

ka

Targowiska praskie 1. Bazar Szmulki - Radzymińska 6 2. Koneser - Ząbkowska 27/31, plac Konesera 1 3. Bazar Różyckiego

BAZAR SZMULKI

Z A P R A S Z A

ws sze

sk

ary

Warszawa Wileńska 1. Dworzec kolejowy Warszawa Wileńska 2. Targowa 63 3. Kompleks gmachów Dyrekcji Okręgowej Polskich Kolei Państwowych 4. Inżynierska 4 5. Dawna zajezdnia tramwajowa tzw. Dom pod Syreną Inżynierska 6 6. Ulica Mała 7. Ulica Konopacka 8. Ulica Stalowa 9. Instytut TELE- i RADIOTECHNICZNY

lub

els

ka

teśmy

TU

tra świętokrsa zyska

ka ońs

kłop

Tar

gow

wrz

go

kie ows

IEGO

ń Jasi

a k s ow

a

iego

ei

z Okr

esk

a d i l so

brz

al.

a

Jes

al.Lis

ecka siedl

ńska

11

list

ymiń

ers

yni

lida

radz

inż

u Rat

Otwo

kon

ów

i

śc o n r

o s . al

WSK

Budynek morgi Żydowski Dom Akademicki Kamienica Mintera Ulica Krowia - ślady po rzeźni Apartamentowiec , Symfonia” Teatr Lalek , Baj" Mykwa Miejsce po praskiej synagodze

ska

eń wil

AKO SIER

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

dz

Spacerownik w Google Maps

k cza

wa szo

ło

Załóż Kartę Stałego Klienta Galerii Wileńskiej i ciesz się korzyściami.

sz row

ta

ch bre

ńs mży

ka ieńs

gro

a

Judaika praskie

ka

ńsk

Katedra św. floriana Kościół Matki Bożej Loretańskiej Cerkiew św. marii magdaleny Bazylika najświętszego serca jezusowego

l sta

dąb

pl

o iell

1.

2.

3.

4.

k elec z r st

era

ll . ha

i c ś o rn

Świątynie praskie

owa

a

Jag

1. , 63 dni z życia Warszawy” Grodzieńska 20 2. Białostocka 42 3. Korsaka 7 4. , 100. rocznica odzyskania niepodległości” - Ząbkowska 3 5. , Flagi” - Targowa 62 6. , Wielka gęś” - Brzeska 14 a 7. , Muchozol” - Targowa 22 8. , Dziura w całym” - Mackiewicza 1 9. , Foton” - Zamoyskiego 31 10. , Powstanie Warszawskie 1944” - Okrzei 5 11. , Przy miśkach” - Floriańska 14 12. , Geometryczny alfabet” - Mała 4 13. , Geometryczna układanka” - Mała 6 14. , Low Bros” - Mała 8 15. , Dobrolin” - Mała 10 16. , Kocham Pragę” - Stalowa 25 17. , Szczudlarze” - Stalowa 37 18. , Loesje” - Stalowa 38 19. , Kolumny” - Stalowa 46 20. , Ania” - Stalowa 50 21. , Budynek w przekroju” - Równa 19 22. , Grzejnik” - Równa 9

Stara Praga 1. Komora wodna - Kłopotowskiego 1/3 2. Dom Pod Sowami - Okrzei 26 3. Pomnik Kapeli Praskiej - u zbiegu ulic Floriańskiej i Kłopotowskiego 4. Siedziba kurii warszawsko-praskiej Floriańska 2a 5. Kamienica - Targowa 57 6. Kamienica - Ząbkowska 2 i 7 7. Dom - Ząbkowska 12 8. Dom Róży Kwiatkowskiej - Ząbkowska 13

Mapa dostępna online na

www.galeriawilenska.pl

Murale praskie 1. 63 dni z życia Warszawy” - Grodzieńska 20 Mural” został wykonany na bocznej ścianie kamienicy i przedstawia mapę Warszawy

z podziałem na dzielnice oraz napis „63 dni z życia Warszawy”. Praca jest częścią wieloelementowego projektu artystyczno-edukacyjnego pod tym samym tytułem.

Wszystkie podjęte inicjatywy upamiętniać mają nieznanych bohaterów Powstania Warszawskiego – artystów, ludzi sztuki. Projekt „63 dni z życia Warszawy” powstał w formie dyplomu magisterskiego Forina na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, jednak ze względu na różne trudności formalne i finansowe nie udało się go wprowadzić w życie. Stało się to możliwe w 2012 roku, dzięki wsparciu Muzeum Powstania Warszawskiego, co zbiegło się z obchodami 68. rocznicy wybuchu zrywu narodowościowego w stolicy.

2. Białostocka 42 Przykład muralu reklamowego z zacięciem artystycznym, wykonanego na zlecenie sieci piekarni francuskich „Vincent” dla ozdobienia ściany budynku, w którym otworzono praski punkt tej firmy.

3. Korsaka 7 Za ten mural odpowiedzialna jest fundacja Vlepvnet. Mural powstał w 2010 roku w ramach projektu Updates. Jego autorem jest Sławomir Czajkowski „Zbiok”. Mural przedstawia postać drapiącą w boczną ścianę kamienicy. Nawiązuje do stylistyki kreskówek. Scenka podpisana jest „screatch the surface”. Błąd w słowie „scratch” („drapać”) sygnalizuje, że może także chodzić o dostrzeżenie w napisie czasownika „eat”, czyli „jeść”.

4. 100. rocznica odzyskania niepodległości”- Ząbkowska 3 ” tego muralu jest Ylan Anoufa. Powstał na ścianie kamienicy dla upamiętnieAutorem nia stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości i przy wsparciu Urzędu Miasta Dzielnicy Praga - Północ. Odsłonięcie nastąpiło 14 listopada 2018 roku.

5. Flagi” - Targowa 62 ” są losy ściany kamienicy przy ulicy Targowej 62, na której pojawiają Przedziwne się co rusz nowe murale. Obecnie można podziwiać część muralu, który powstał w 2017 roku w ramach trzecich warsztatów firmy Desperados „Dotacje na kreacje”.

Gdy zaistniał w przestrzeni publicznej, okazało się, że budzi nie mniejsze kontrowersje niż poprzednia kreacja, ponieważ znaczną jego część zajmowało logo sponsora, które zostało ostatecznie zamalowane.

6. Wielka gęś” - Brzeska 14a ” został stworzony przez włoskiego artystę Diega Mieda, który zaprojektował Mural go wspólnie z okolicznymi dziećmi. Oprócz białej gęsi malowidło przedstawia wiele innych zabawnych stworzeń z bajkowych opowieści, wśród kosmicznych drzew.

7. Muchozol” - Targowa 22 ” muralu reklamowego pochodzącego jeszcze z czasów PRL-u.

To przykład 8. Dziura w całym” - Mackiewicza 1 ” tego malunku jest 1010, specjalizujący się w tworzeniu artystycznych dziur.

Autorem Mural powstał w 2015 roku w ramach festiwalu Street Art Doping.

9. Foton” - Zamoyskiego 31 ” przykład muralu reklamowego pochodzącego jeszcze z czasów PRL-u.

To kolejny Ten jednak ma zaskakującą historię, bo został najpierw zamalowany na szczycie niedaleko położonego budynku, a następnie, po interwencji lokalnych organizacji, pieczołowicie odtworzony na szczycie kamienicy przy ulicy Zamoyskiego 31.

Obecnie nie ma śladu po obu muralach.

10. Powstanie Warszawskie 1944” - Okrzei 5 Mural”autorstwa Macieja Pakalskiego i Dominika Robaka powstał w dniach 16 - 18

listopada 2012 roku w ramach zaproponowanego i sfinansowanego przez Stowarzyszenie Monopol Warszawski projektu „Blok, podwórko, kamienice - ożywiły się dzielnice”. Jego powstańcza tematyka, która została wybrana przez mieszkańców okolicznych kamienic przy ulicach Kłopotowskiego i Okrzei, ukazuje trzech przyjaciół: Alka, czyli Aleksego Dawidowskiego, Rudego, czyli Jana Bytnara i Zośkę – Tadeusza Zawadzkiego oraz ppłk. Antoniego Żurowskiego – dowódcę VI Obwodu Praga ps. „Bober”, „Papież”.

11. Przy miśkach” - Floriańska 14 ” który pojawił się w 2017 roku na jednym z bloków administrowanych przez Mural,

19. Kolumny” - Stalowa 46 ” ukraińskiego artysty Wulfiusa Dmytra, który wspólnie z dziećmi z Grupy To mural

Pedagogiki i Animacji Społecznej stworzył go w 2012 roku. Przedstawia on połamane greckie kolumny i czerwone baloniki. Na jednej ocalałej kolumnie siedzi niebieskawy goryl, uważnie przypatrujący się okolicy.

20. Ania” - Stalowa 50 Mural”został namalowany w 2016 roku jako tło do realizowanej w okolicy reklamy firmy McDonald’s.

21. Budynek w przekroju” - Równa 19 Mural”został wykonany na kamiennej ścianie kamienicy. Składa się z białego zarysu

domu i postaci. Ten prosty zabieg pozwala zobaczyć układ domu (pokoje, schody) oraz przebywających w nim mieszkańców (mężczyzna z rakietą tenisową, kobieta z dzieckiem, kobieta sprzątająca). Stylistycznie nawiązuje do pop-artu. Mural powstał w 2011 roku w ramach projektu „Stowarzyszenia Odblokuj” i jest jedną z wielu interwencji w przestrzeni publicznej, z których część odbyła się właśnie na Pradze.

Autor malunku nie jest znany.

22. Grzejnik” - Równa 9 ” Pięciokondygnacyjny budynek mieszkalny został wzniesiony w 1998 roku. Pod koniec września 2017 roku na jego ścianie powstał mural, którego autorem jest hiszpański artysta Escif. Praca została zrealizowana w ramach festiwalu Street Art Doping.

1. Budynek morgi U zbiegu ulic Sierakowskiego i Jasińskiego znajduje się jeden z ciekawszych zabytków Starej Pragi: budynek dawnej morgi przy Szpitalu Praskim pw. Przemienienia Pańskiego. Gmach, o rozbudowanej bryle i monumentalnej oprawie głównego wejścia, powstał w 1908 roku według projektu Felicjana Rakiewicza. Mieścił on niegdyś kaplicę przedpogrzebową dla niezamożnych mieszkańców dzielnicy oraz morgę – miejsce, w którym wystawiano zwłoki zmarłych na widok publiczny w celu ich identyfikacji. Tu znajdowały się także gabinety dla potrzeb medycyny sądowej. Dawna morga jest niezwykle ciekawa również pod względem architektonicznym. Jej malownicza bryła i dekoracje, nawiązujące do sztuki antycznej, czynią z niej jeden z najwartościowszych zabytków starej Pragi. Obecnie w budynku mieści się stacja dializ Szpitala Praskiego.

2. Żydowski Dom Akademicki Przy ulicy Sierakowskiego 7, pomiędzy dzisiejszymi ulicami Kłopotowskiego i Okrzei, w latach 1924 - 1926 powstał z inicjatywy Mojżesza Koernera Żydowski Dom Akademicki, zaprojektowany przez Henryka Stifelmana. Przeznaczony był dla studentów pochodzenia żydowskiego, studiujących na warszawskich uczelniach i mógł pomieścić 300 chętnych. W czasie II wojny światowej w gmachu działał Szpital Praski, ponieważ właściwe budynki szpitalne zostały wówczas zajęte przez wojska niemieckie. Po wkroczeniu na Pragę wojsk sowieckich w dawnym domu akademickim ulokowała się NKWD, a później Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa (przypomina o tym tablica obok głównego wejścia do budynku). Dziś gmach użytkuje policja. W holu, wśród pozostałości dawnych dekoracji, umieszczony został po wojnie wizerunek panoramy warszawskiej Starówki widzianej z praskiego brzegu Wisły.

3. Kamienica Mintera Na rogu ulic Sierakowskiego i Okrzei, przy ulicy Sierakowskiego 4 usytuowana jest kamienica Mintera. W latach 1885-1905 w budynku funkcjonowało Gimnazjum Praskie, którego tradycje kontynuuje dzisiejsze VIII Liceum Ogólnokształcące

im. Władysława IV znajdujące się u zbiegu ulic Jagiellońskiej i alei Solidarności.

Przed rokiem 1897 kamienica Mintera została rozbudowana o nowe skrzydło od strony ulicy Brukowej (obecnie Okrzei). W latach 1891 - 1898 uczył się tu i zdał maturę Janusz Korczak – polski lekarz żydowskiego pochodzenia, pedagog, pisarz, publicysta, działacz społeczny, prekursor walki o prawa dziecka. Korczak został wywieziony do obozu zagłady w Treblince i tam stracony – podczas tzw. wielkiej akcji likwidacyjnej warszawskiego getta. Dziś tę wielką i heroiczną postać upamiętnia głaz z inskrypcją, który nie znajduje się jednak przy ulicy Sierakowskiego 4, lecz przy wspomnianym budynku liceum przy ulicy Jagiellońskiej 38.

4. Ulica Krowia - ślady po rzeźni

praskimi dziećmi. Efektem ich pracy jest wymyślony przez nich alfabet z zakodowanymi imionami, miejscami, emocjami i różnymi ważnymi dla pomysłodawców nazwami.

Na terenie pomiędzy ulicami Krowią i Wrzesińską jeszcze do lat 70. XX wieku znajdowały się budynki rzeźni miejskiej i różnych zakładów prywatnych związanych z ubojem zwierząt. W XIX wieku odbywały się tutaj targi bydła i świń oraz mieściły się – przeważnie w drewnianych budach i straganach – jatki, gdzie rzeźnicy sprzedawali mięso. W okresie międzywojennym budynki poddano rozbudowie i renowacji. Bezładne stragany zastąpiono betonowymi arkadami. Nadzieje na rozwój wiązano z powstającym w sąsiedztwie w latach 20. XX wieku portem przeładunkowym i miejscem cumowania statków na zimę jako zaplecza transportowego dla rzeźni.

Po II wojnie światowej z powodu uciążliwości, jakie wiązały się dla najbliższej okolicy z funkcjonowaniem rzeźni, zaczął się proces stopniowej jej likwidacji. Najdłużej opierały się zmianom betonowe arkady, które zniknęły dopiero w trakcie prac porządkowych związanych z nową inwestycją deweloperską Portu Praskiego po 2012 roku.

13. Geometryczna układanka” - Mała 6 Mural” powstał w 2012 roku i przedstawia geometryczną układankę stworzoną

5. Apartamentowiec Symfonia” ” powstał sześciopiętrowy apartamentowiec o naPrzy ulicy Okrzei 23 w roku 2001

Robotniczą Spółdzielnię Mieszkaniową „Praga”, nawiązuje do bezpośredniego sąsiedztwa z wybiegiem niedźwiedzi z warszawskiego ZOO, które znajduje się naprzeciwko, po drugiej stronie ulicy. Realizatorem i pomysłodawcą tej pracy jest RSM „Praga”.

12. Geometryczny alfabet” – Mała 4 Mural” powstał w 2012 roku. Stworzył go francuski artysta Eltono we współpracy z

z graficznych sampli. Wykonało go kilku artystów: Eltono, Paweł Ryżko, Graphic Surgery, CT i Wood. Mural został złożony w całość przez kolektyw Massmix.

14. Low Bros” - Mała 8 Mural” na ścianie starej kamienicy przy ulicy Małej 8 wykonali światowej sławy artyści The Low Bros. To berliński duet artystyczny złożony z braci Christopha i Florina Schmidtów, znanych wcześniej z pseudonimów Qbrk i Nerd. Ich praca została doceniona i zaprezentowana na licznych wystawach indywidualnych i zbiorowych w galeriach na całym świecie. Malowidło powstało w 2018 roku.

15. Dobrolin” - Mała 10 ” realizacji filmu Romana Polańskiego pt. „Pianista” scenograf Allan W trakcie Starski ozdobił ślepą ścianę stylizacją na wzór przedwojennej reklamy pasty do butów „Dobrolin”.

16. Kocham Pragę” - Stalowa 25 ” ozdobne litery umieszczone na wysokości ostatniego piętra budynku ukłaCzarne

dają się w napis „Kocham Pragę”. Praca wygrała internetowy konkurs na projekt graficzny hasła „Kocham Pragę”, którego organizatorem był Dom Kultury Praga w dzielnicy Praga - Północ. Autorem jest Tomasz Biernat. Mural powstał w 2013 roku.

17. Szczudlarze” - Stalowa 37 Praca”przedstawia czterech mężczyzn na szczudłach. W tle znajduje się kolorowy

pasek oraz imiona wraz z pierwszą literą nazwiska. Praca powstała w 2008 roku podczas piątej edycji akcji animacyjnej „Kobierce”, organizowanej w okolicach ulicy Stalowej przez Stowarzyszenie Teatralne Remus.

18. Loesje” - Stalowa 38 Loesje” to sieć lokalnych grup, które organizują warsztaty kreatywnego pisania i tworzenia refleksyjnych haseł w różnych miastach. Następnie wybrane z nich pojawiają się w przestrzeni miejskiej w postaci murali, drukowanych naklejek czy plakatów.

Idea narodziła się w Holandii, dlatego nazwę „Loesje” czytamy jak holenderskie imię „Luszje”.

zwie „Rezydencja Symfonia”, projektu Jacka Kopczewskiego, Krzysztofa Tyszkiewicza oraz Krzysztofa Matwiejuka. W nowej bryle budynku zachowano pozostałości po dawnych zabudowaniach młyna parowego Rubinsteina sprzed ponad wieku.

Budynek młyna stanowił część zabudowań Manufaktury Pończoszniczo-Trykotowej M.S. Gorbowa, w znacznej mierze zniszczonych w czasie II wojny światowej.

W 1982 roku dokonano prawie całkowitej rozbiórki obiektu, pozostawiając jedynie jego wschodnią, magazynową część. Zachowane mury dawnego młyna zostały wkomponowane w kompleks apartamentowo-usługowy „Symfonia”. Zakonserwowaną ceglaną elewację możemy oglądać od strony ulicy Okrzei. Rozwiązanie jest harmonijne i oryginalne. Stanowi ukłon inwestora – firmy Juvenes – w stronę tradycji i ochrony dziedzictwa kulturowego Pragi.

6. Teatr Lalek Baj” ” 28 znajduje się jeden z najokazalszych zabytków dzielnicy Przy ulicy Jagiellońskiej

– dawny Gmach Wychowawczy Warszawskiej Gminy Starozakonnych im. Michała Bergsona (mianem starozakonnych określano kiedyś osoby wyznania mojżeszowego), obecnie służący m.in. za siedzibę Teatru Lalek „Baj”. Obiekt powstał według projektu Henryka Stifelmana i Stanisława Weissa w latach 1913 - 1914, a ukończenie budowy upamiętnia istniejąca do dzisiaj na jego fasadzie tablica, ozdobiona polskim orłem i warszawską syrenką. W założeniach budynek miał mieścić szkołę dla 550 żydowskich dzieci, ochronkę dla 150 maluchów i przytułek/internat dla 100 sierot. Wszystko to w widnych i przestronnych pomieszczeniach, co stanowiło ogromny postęp, zważywszy, iż większość ówczesnych placówek wychowawczych mieściła się w zupełnie nieprzystosowanych do tego obiektach.

7. Mykwa Z posesją dawnej praskiej synagogi sąsiaduje od wschodu kolejny z praskich judaików, tj. piętrowy budynek dawnej żydowskiej łaźni rytualnej, czyli tzw. mykwy przy ulicy Kłopotowskiego 31. W mykwie znajdował się rodzaj basenu z wodą o bardzo powolnym przepływie. Ilość wody powinna była wystarczać do zanurzenia całego ciała. Pobożni Żydzi oczyszczali się tu przed szabasem i świętami religijnymi, obmywano też naczynia po zakupieniu ich od nie-Żydów. Choć mykwa przy dzisiejszej ulicy Kłopotowskiego istniała już co najmniej od połowy XIX wieku, to obecny, elegancki w swej formie gmach wystawiono pomiędzy 1911 a 1914 rokiem. Praska mykwa cieszyła się uznaniem nie tylko licznych stałych bywalców, ale i ówczesnych służb sanitarnych miasta. Obecnie w gmachu nie ma już łaźni, nie zachowało się

też jej wyposażenie. Prowadzone jest tu natomiast Wielokulturowe Liceum Humanistyczne im. Jacka Kuronia..

8. Miejsce po praskiej synagodze U zbiegu ulic Jagiellońskiej i Kłopotowskiego znajduje się nieduży zieleniec służący obecnie jako plac zabaw. Jest to miejsce po nieistniejącej, głównej synagodze praskiej gminy żydowskiej. Budowla dawnej synagogi, zaprojektowanej przez Józefa Grzegorza Lessla, powstała w 1835 roku na terenie ściśle związanym z dziejami praskich Żydów. Już w drugiej połowie XVIII wieku właścicielem parceli był bankier i kupiec warszawski, dostawca dla wojsk króla Stanisława Augusta Poniatowskiego – Samuel Jakubowicz, znany jako Szmul Jakubowicz lub Szmul Zbytkower. Zdewastowany, ale niezniszczony gmach dawnej synagogi przetrwał okupację niemiecką.

Mimo, iż figurował w rejestrze chronionych prawem zabytków, władze komunistyczne dokonały jego rozbiórki w 1961 roku. Obecnie jedyną widoczną pozostałością po praskiej synagodze jest dawne ogrodzenie posesji, na której stała świątynia.

Wstępne badania archeologiczne dowiodły, że zachowały się także fundamenty gmachu, a wewnątrz niewielkiego wzgórka zapewne także i gruz ze zburzonego zabytku. Rozważana jest możliwość rekonstrukcji obiektu.

Stara Praga 1. Komora wodna - Kłopotowskiego 1/3 Ten klasycystyczny budynek o imponującej kolumnadzie i fasadzie zwieńczonej tympanonem z płaskorzeźbą dłuta Tomasza Accardiego przy ulicy Kłopotowskiego 1/3 to najcenniejszy zabytek Pragi. Budynek powstał w latach 1824 - 1825 według projektu Antonia Corazziego w celu pobierania opłat za przejazd znajdującym się obok mostem łyżwowym łączącym od wiosny do jesieni oba brzegi Wisły. W cokół budynku został wmurowany żeliwny wodowskaz pokazujący wysokie stany wody w latach 1813, 1839 i 1844. Obecnie budynek jest siedzibą Urzędu Stanu Cywilnego.

jak: przestrzeń mieszkaniowa, usługowo-gastronomiczna, artystyczna, biznesowo-biurowa. Otworzono Muzeum Polskiej Wódki, Google Campus zrzeszający start-upy, liczne restauracje i butiki. Urządza się tu sezonowe wystawy, koncerty muzyki klasycznej, jazzowej i młodzieżowej, seanse filmowe. Część pomieszczeń zajmuje hotel Moxy administrowany przez sieć Marriott. W patio urządzane są kiermasze wyrobów rzemiosła artystycznego czy regionalnych produktów gastronomicznych.

Sezonowo na placu Konesera 1 pojawiają się stoiska w ramach organizowanego Targu Rolnego.

3. Bazar Różyckiego Posesja przy Targowej 50/52 bezpośrednio sąsiaduje z Bazarem Różyckiego – ostatnim czynnym i zachowującym ciągłość działalności handlowej, historycznym targowiskiem warszawskim. Bazar został założony pod koniec XIX wieku przez Juliana Józefa Różyckiego na obszarze zajmowanym wcześniej przez targowiska.

Pomimo swojego statusu zabytku, a także bogatej i barwnej historii, miejsce to ulega postępującej degradacji. W okresie swojej świetności, obok działalności handlowej, Bazar Różyckiego pełnił ważną rolę kulturotwórczą, stając się ostoją folkloru i dowcipu warszawskiego, pełną unikalnego kolorytu. Reklamy i zawołania sprzedawców stawały się powszechnymi powiedzonkami, zawędrowały na sceny kabaretów warszawskich. Piosenki z bazaru trafiały na warszawskie podwórka. Flaki i pyzy stały się nie tylko kulinarną specjalnością bazaru, ale także elementem kuchni warszawskiej oraz znakiem rozpoznawczym targowiska. Bazar znajdował także swoje miejsce w literaturze, malarstwie, karykaturze (np. w twórczości Wiecha, czyli Stefana Wiecheckiego, polskiego prozaika, satyryka, publicysty i dziennikarza). Charakterystycznym elementem targowiska był postawiony jeszcze przed I wojną światową kiosk w kształcie ogromnego syfonu, z którego sprzedawano wodę sodową i słodycze. Swoje najlepsze lata bazar przeżywał w okresie PRL-u. Wraz z nadejściem zmian nastąpił regres. Bazar przegrał konkurencję z pobliskim Jarmarkiem „Europa” na Stadionie Dziesięciolecia – największym ówcześnie targowiskiem w Europie Środkowo-Wschodniej. Dziś Jarmarku „Europa” już nie ma. Na jego miejscu wyrósł okazały Stadion Narodowy, a mimo to degradacja zabytkowego „Różyca” wciąż trwa.

3. Pomnik Kapeli Praskiej - u zbiegu ulic Floriańskiej i Kłopotowskiego U zbiegu ulic Kłopotowskiego i Floriańskiej stoi pięciu muzykantów: skrzypek, akordeonista, gitarzysta, bandżolista i bębniarz. To pomnik Kapeli Praskiej, którego pomysłodawcą był abp Sławoj Leszek Głódź. Za projekt odpowiedzialny był Andrzej Renes. Monument został odsłonięty 17 września 2006 roku. Początkowo, po wysłaniu SMS-a pod podany numer telefonu, można było posłuchać jednej ze stu popularnych melodii, w tym warszawskich czy okupacyjnych. Obecnie system jest nieaktywny.

4. Siedziba kurii warszawsko-praskiej - Floriańska 2a W rozwidleniu ulic Floriańskiej i Jagiellońskiej stoi dawny Dom Weteranów Powstania 1863 roku, co upamiętnia stosowna tablica. Gmach powstał w latach 1896-1900 z inicjatywy rosyjskiego Czerwonego Krzyża jako zakład dla wdów po poległych żołnierzach rosyjskich. Niegdyś narożnik budynku wieńczyła nieduża kopuła,

a pod nią, na pierwszym piętrze, znajdowała się kaplica prawosławna. Funkcję domu dla żyjących jeszcze weteranów powstania styczniowego obiekt zaczął pełnić w roku 1924, przy czym, w niepodległej Polsce, pierwszy dom weteranów mieścił się w części porosyjskich budynków stojących w miejscu popularnego dziś wybiegu dla niedźwiedzi z warszawskiego ZOO, naprzeciw katedry św. Floriana. Okazałe narożne wejście zostało wyremontowane przez obecnego użytkownika budynku: Diecezję Warszawsko-Praską. Niestety podczas remontu część pierwotnych detali zdobiących budynek została bezpowrotnie zatarta.

5. Kamienica - Targowa 57 Trzypiętrowa kamienica o trzech frontach przy ulicy Targowej 57 to przykład obecności secesji na warszawskiej Pradze. Warto wejść do środka, by przejść się po spiralnej klatce schodowej z kutymi barierkami zdobionymi detalami florystycznymi.

6. Kamienica - Ząbkowska 2 i 7 Narożny budynek przy ulicy Ząbkowskiej 2 jest bardzo chętnie fotografowany, a to z powodu charakterystycznej wieżyczki z iglicą i kulą z cynku. Czteropiętrowa kamienica przy ulicy Ząbkowskiej 7 została odtworzona na podstawie wzoru z kamienicy przy ulicy Brzeskiej 3. Autorami tego pomysłu byli architekci Dariusz Hyc i Henryk Łaguna.

7. Dom - Ząbkowska 12 Przedwojennymi właścicielami domu przy ulicy Ząbkowskiej 12 byli Żydzi. Nie wpłynęło to jednak na decyzję, by w niszy na froncie stanęła figurka Matki Bożej. Po wojnie posążek zniknął. W trakcie prac remontowych postanowiono zadbać o to, by jej replika wróciła na swoje pierwotne miejsce.

8. Dom Róży Kwiatkowskiej – Ząbkowska 13 Piętrowy dom Róży Kwiatkowskiej przy ulicy Ząbkowskiej 13 pochodzi z lat 60. XIX wieku. Od frontu budynek posiada okiennice, które zrekonstruowano na podstawie archiwalnych zdjęć. Wejście do mieszkań znajduje się od strony podwórka i prowadzi po urokliwej drewnianej galerii.

Ulica Mała jest jedną z najbardziej „filmowych” ulic Pragi. Zawdzięcza to m.in. oryginalnej, XIX-wiecznej architekturze zachowanej po jej obu stronach. Do lat 80.

XX wieku na ulicy znajdowały się latarnie gazowe – co dodatkowo czyniło ulicę doskonałym tłem filmowym. Mała była plenerem dla takich filmów, jak: „Dziewczęta z Nowolipek”, „Korczak” czy „Pianista”, na potrzeby którego scenografowie wypełnili przerwę w ciągu zabudowy po prawej stronie ulicy, tworząc makietę domu z białą elewacją. Przed makietą domu kręcona była scena, w której bohater filmu – Władysław Szpilman – zostaje zatrzymany w łapance.

7. Ulica Konopacka Ulica powstała na terenie dawnego folwarku Targówek, którego właścicielem był Ksawery Konopacki. W latach 60. XIX wieku grunty zostały rozparcelowane.

W 1880 roku tereny, gdzie przebiega dziś ulica, znalazły się w granicach Warszawy, a w 1891 roku wyznaczono jej bieg i nadano nazwę, którą nosi do dzisiaj.

8. Ulica Stalowa Ulica Stalowa to najdłuższa i najważniejsza ulica historycznej Nowej Pragi. Jej nazwa wywodzi się od działającej tam niegdyś huty stali, która produkowała szyny dla budowanej właśnie pod koniec XIX wieku kolei transsyberyjskiej. Od lat 80. XIX wieku była to główna ulica tej części miasta. Tu znajdowały się najokazalsze domy, przechodniów kusiły okazałe witryny sklepowe oraz szyldy warsztatów rzemieślniczych, a środkiem ulicy jeździły tramwaje. Lata świetności Stalowej dawno już przeminęły; ich echa widać w ciekawych detalach elewacji, balkonów, podwórek, a także pojawiających się nowych inwestycjach, jak np. butikowy hotel Arthotel czy Rano Piekarnia Rzemieślnicza. Do dziś bez zmian po ulicy jeżdżą tramwaje. W kamienicy przy Stalowej 1 przez długi okres mieszkał słynny Stefan „Wiech” Wiechecki – autor popularnych felietonów, humoresek i reportaży pisanych gwarą warszawską oraz powieści „Cafe pod Minogą”, opisującej w sposób satyryczny niezłomnego ducha warszawiaków, którzy nie poddali się niemieckiemu najeźdźcy w czasie okupacji miasta w latach 1939 - 1944.

9. Instytut TELE- I RADIOTECHNICZNY

2. Dom Pod Sowami - Okrzei 26 Narożny budynek u zbiegu ulic Okrzei i Jagiellońskiej to Dom „Pod Sowami” – najbardziej efektowna kamienica Starej Pragi. Budynek zawdzięcza swą nazwę rzeźbom sów z rozpostartymi skrzydłami, które zdobią zwieńczenie fasady. Na samych elewacjach, można także dostrzec płaskorzeźby nietoperzy i smoków. Naroże gmachu zdobi wysunięta wieża. Kamienica powstała ok. 1906 roku i została wzniesiona przez architektów Henryka Stifelmana i Stanisława Weissa dla księcia Bronisława Massalskiego. Największe i najbardziej eleganckie mieszkania znajdowały się na pierwszym, drugim i trzecim piętrze. Zajmowali je najczęściej urzędnicy średniego szczebla, bogaci kupcy i rzemieślnicy. Ubogim pozostawały jednoizbowe pomieszczenia ze wspólnymi sanitariatami na czwartym piętrze. Na parterze mieściły się apteka i restauracja żydowska.

6. Ulica Mała

1. Dworzec kolejowy Warszawa Wileńska U zbiegu ulicy Targowej i alei Solidarności wznosi się nowy gmach handlowy o nazwie Centrum Wileńska, połączony z dworcem kolejowym Warszawa Wileńska. Inwestycja ukończona w 2002 roku wypełniła posesję, na której w okresie międzywojennym znajdowały się torowiska oraz barak pełniący funkcję dworca. Po II wojnie światowej kolejny tymczasowy budynek dworcowy wystawiono od strony ulicy Białostockiej, aż w końcu zbudowano obecny gmach, który tchnął nieco wielkomiejskiego ducha w dzisiejsze serce Pragi. Skończył się także trwający blisko 90 lat czas prowizorki, który nastał po spaleniu przez wycofujących się z miasta Rosjan ówczesnego Dworca Warszawsko-Petersburskiego w 1915 roku. Dawny Dworzec Kolei Warszawsko-Petersburskiej znajdował się w innym miejscu niż obecny Dworzec Wileński. Stał on dokładnie naprzeciw wylotu dzisiejszej ulicy Zaokopowej na ulicę Wileńską, czyli w miejscu, które usytuowane jest po drugiej stronie alei Solidarności, na wysokości wjazdu pociągów do hali dworcowej. Obecnie stoją tu, częściowo przedwojenne, bloki kolejarskiego osiedla, a w miejscu zburzonej przez dewelopera zabytkowej parowozowni powstał sklep Lidla.

Instytut Tele- i Radiotechniczny to najstarsza placówka badawczo-rozwojowa w Polsce o korzeniach sięgających 1929 roku. Od początku swojego istnienia mieści się on przy ulicy Ratuszowej 11. Przed wejściem do budynku ITR znajduje się ufundowane w 1988 roku przez Stowarzyszenie Radioelektroników Polskich popiersie prof.

Janusza Groszkowskiego autorstwa Janusza Pastwy. Profesor Groszkowski, wykładowca na Politechnice Warszawskiej, pierwszy dyrektor instytutu, jest uznawany za ojca polskiej radioelektroniki. Z Ratuszowej we wczesnych latach 50. XX wieku nadawała swoje programy nowo powstała Telewizja Polska. Pracami technicznymi kierował właśnie prof. Groszkowski.

1. Katedra św. floriana Najokazalszym budynkiem przy Placu Weteranów 1863 roku, a jednocześnie jedną z najbardziej charakterystycznych praskich budowli, jest katedra (kościół katedralny) św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika. Jej budowę rozpoczęto w 1888 roku na miejscu pozostałości ziemnych fortyfikacji z czasów napoleońskich.

Prace realizowano według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego – niezwykle płodnego architekta, zwanego żartobliwie „Kraszewskim architektury polskiej”. Liczne świątynie wznoszone przez Dziekońskiego możemy bowiem oglądać nie tylko w Warszawie, lecz także w wielu innych miejscach w Polsce.

2. Targowa 63 Jeszcze w 1880 roku na ulicy Targowej– zgodnie z jej nazwą – kwitło targowisko.

Przeważał handel hurtowy, który zaopatrywał targi miejskie. Głównymi towarami były: bydło, trzoda chlewna, konie, bryczki, drewno opałowe, uprzęże oraz zboże.

Po likwidacji targowiska na jego miejscu urządzono skwery i ułożono chodniki.

Po II wojnie światowej ulica Targowa, jako stosunkowo mało zniszczona, stała się centrum żyjącej stolicy oraz główną siedzibą władz państwa i miasta. Przeprowadzono przez nią pierwszą powojenną linię tramwajową. Swoją siedzibę znalazło tu także Polskie Radio. Na Targowej numer 63 w pięciopokojowym mieszkaniu stworzono prowizoryczne studio radiowe. Do pracy powrócił tu także etatowy muzyk i kompozytor radia – Władysław Szpilman, wybitny polski pianista pochodzenia żydowskiego, którego sylwetka i losy w czasie niemieckiej okupacji stały się kanwą dla filmu w reżyserii Romana Polańskiego pt. „Pianista”. Na Targowej swoją siedzibę miała również Krajowa Rada Narodowa, której przypadł budynek Dyrekcji Okręgowej Polskich Kolei Państwowych. Dopiero w miarę odbudowy lewobrzeżnej części Warszawy urzędy zaczęły być stopniowo przenoszone na drugi brzeg Wisły, a Targowa zaczęła tracić na swojej randze.

3. Kompleks gmachów Dyrekcji Okręgowej Polskich Kolei Państwowych Na wydłużonej działce usytuowanej pomiędzy ulicami Wileńską, Targową i aleją Solidarności znajduje się kompleks gmachów Dyrekcji Okręgowej PKP, wzniesiony według projektu prof. Mariana Lalewicza w latach 1928 - 1931. Okazały front tej kolejarskiej inwestycji możemy podziwiać od strony placu Wileńskiego. Do 1915 roku w tym miejscu stał Dworzec Petersburski, który został spalony przez opuszczających Warszawę Rosjan w czasie I wojny światowej. Budynek wykorzystał Roman Polański jako scenografię do swojej produkcji „Pianista”. Wnętrza monumentalnego gmachu PKP są widoczne w pierwszych minutach filmu. Otwierająca scena pokazuje Władysława Szpilmana odgrywającego koncert na żywo, a potem uciekającego z bombardowanego gmachu. Na budynku od strony alei Solidarności zachowano podczas remontu elewacji ślady po pocisku z czasów II wojny światowej. Informuje o tym tablica pamiątkowa: „Ślady po odłamkach pocisku artyleryjskiego z walk toczonych na Pradze o zdobycie Dworca Wileńskiego w dniach 10 - 14 września 1944 r.”.

2. Kościół Matki Bożej Loretańskiej U zbiegu ulic Jagiellońskiej i Ratuszowej znajduje się najstarszy praski zabytek: kościół Matki Bożej Loretańskiej. To, co możemy oglądać dzisiaj, jest tylko dawną kaplicą, która od południa przylegała do nieistniejącej już barokowej świątyni ojców bernardynów, zbudowanej w latach 1628 - 1638. Jej dwuwieżowa fasada zwrócona była w stronę Wisły. Widać ją choćby na znanej panoramie miasta namalowanej przez Canaletta – nadwornego malarza króla Stanisława Augusta. Kościół Matki Bożej Loretańskiej powstał przy wsparciu króla Władysława IV i królowej Cecylii Renaty jako barokowa kaplica projektu królewskiego architekta Konstantego Tencalli. We wnętrzu wybudowano tzw. Domek Loretański – kopię domu Matki Boskiej, który wedle legendy został w cudowny sposób przeniesiony przez anioły z Ziemi Świętej do włoskiego Loretto w 1291 roku. W środku domku umieszczono cedrową figurę Matki Bożej Loretańskiej. Wizerunek Madonny i kaplicy podtrzymywanej przez anioły umieszczony został w herbie Pragi nadanym miastu przez króla Władysława IV w 1648 roku. Domek Loretański przetrwał do naszych czasów. Samą figurę Bernardyni przenieśli do kościoła św. Anny przy Krakowskim Przedmieściu, gdzie znajduje się do dziś. Do Domku Loretańskiego sprowadzono znajdującą się tu do chwili obecnej gotycką, piętnastowieczną figurę Matki Boskiej Kamionkowskiej.

Przed kościołem znajduje się kamień-grób Rocha Kowalskiego, postaci utrwalonej przez Henryka Sienkiewicza na kartach powieści historycznej „Potop”.

3. Cerkiew św. marii magdaleny Przy placu Wileńskim stoi Metropolitarna Cerkiew Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego pw. Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny. Zaprojektował ją Nikołaj Syczew. Jest to jeden z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych praskich obiektów. Jego powstanie powiązane było z rozwojem Pragi, jaki nastąpił w latach 60. XIX wieku i którego przejawem było m.in. oddanie dwóch dworców kolejowych. Cerkiew na Pradze była pierwszą samodzielnie stojącą prawosławną świątynią w Warszawie. Obecnie ma status katedry metropolitalnej i jest najważniejszą świątynią prawosławną w Polsce. Przed cerkwią znajduje się metalowy krzyż upamiętniający „Rzeź Pragi” z 4 listopada 1794 roku, gdy wojska rosyjskie gen. Suworowa podczas szturmu dokonały masakry obrońców i cywilnej ludności przedmieścia Warszawy.

Targowiska praskie 1. Bazar Szmulki - Radzymińska 6 (1 i 1a) Bazar Szmulki znajduje się w obrębie ulic Radzymińskiej i Kawęczyńskiej i jest czynny od poniedziałku do piątku w godz. 7 - 18 oraz w soboty 7 - 15. To bazar spożywczy z niewielką ilością artykułów przemysłowych, za to takich za grosze. Stoi tu 18 budek i 20 stanowisk dla handlu naręcznego. Można kupić m.in. warzywa, owoce, mięso, jajka, miody, kwiaty, a także, raz w tygodniu, w piątki, świeżą wiejską śmietanę i twaróg prosto od rolnika. Przy okazji zakupów da się oddać odzież do krawcowej. Zakupy robią tutaj przede wszystkim mieszkańcy Szmulek.

2. Koneser - Ząbkowska 27/31, plac Konesera 1 (2 i 2a) Kompleks ceglanych budynków Warszawskiej Wytwórni Wódek „Koneser” przy ulicy Ząbkowskiej 27/31 powstał w 1897 roku dla Rektyfikacji Warszawskiej i Towarzystwa Warszawskiego Oczyszczania i Sprzedaży Spirytusu. Uchodzi za najcenniejszy zabytek architektury przemysłowej w Warszawie. Przez ponad sto lat oczyszczano tu surowy spirytus i produkowano wiele gatunków wódek. Fabryka nie przeszła zwycięsko czasów transformacji ustrojowej w latach 90. ubiegłego wieku i sprzedaż produkowanych tutaj wódek zaczęła dramatycznie spadać. Ratunkiem dla upadającego zakładu miało być jego przekształcenie w centrum kultury, sztuki i turystyki. Realizacji ambitnych planów podjęło się Stowarzyszenie Monopol Warszawski, za sprawą którego otworzono w niewykorzystywanych obiektach m.in. kluby, galerię fotografii Luksfera czy Teatr Wytwórnia. Obecnie na terenie dawnej fabryki powstało Centrum Praskie Koneser z podzielonymi funkcjonalnościami takimi,

4. Inżynierska 4 Przed II wojną światową w budynku przy ulicy Inżynierskiej pod numerem 4 znajdowało się kino ERA. Podczas wojny mieścił się tu również teatr Niebieski Motyl i kino Syrena. Przedstawienia odbywały się nawet w czasie okupacji Warszawy (jeszcze w 1944 roku) i kończyły się odśpiewaniem Roty – patriotycznej pieśni do słów poetki Marii Konopnickiej. Budynek przy Inżynierskiej 4 był też siedzibą jednej ze stacji telewizyjnych.

5. Dawna zajezdnia tramwajowa tzw. Dom pod Syreną Inżynierska 6 Dawna zajezdnia tramwajowa w okresie międzywojennym obsługiwała warszawskie autobusy. Frontowy gmach pochodzi z lat 20. XX wieku, gdy zajezdnię przebudowano według projektu Juliusza Dzierżanowskiego. Zajezdnia pierwotnie służyła tramwajom konnym. Na fasadzie budynku znajduje się tablica informująca, iż właśnie stąd 11 grudnia 1866 roku wyruszył na ulice miasta pierwszy warszawski tramwaj, wówczas konny. Pierwsza linia konna łączyła Dworzec Petersburski, przez Most Kierbedzia, z Dworcem Warszawsko-Wiedeńskim. Do dziś widoczne są w bramach budynku fragmenty szyn. Obecnie we wnętrzu kamienicy znajduje się rekwizytornia filmowa.

4. Bazylika najświętszego serca jezusowego Powstanie bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego przy ulicy Kawęczyńskiej 53 łączy się z osobą jej fundatorki – księżnej Marii Radziwiłłowej z Zawiszów i jest również efektem złagodzenia represyjnej polityki wyznaniowej przez cara Mikołaja II w Królestwie Polskim po rozporządzeniu wydanym w 1905 roku, na mocy którego mogły powstawać nowe parafie. Budowę świątyni rozpoczęto w 1907 roku. Księżna otrzymała błogosławieństwo papieża Piusa X na budowę kościoła pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa. Budynek powstał na wzór bazyliki św. Pawła za Murami w Rzymie. Życzeniem fundatorki wyrażonym w testamencie było, aby świątynia była również centrum wychowawczym dla dzieci i młodzieży, pozostającym pod opieką salezjanów. Stało się to specjalnym aktem już po śmierci księżnej w 1931 roku.