Jaarverslag 2022

2022 Jaarverslag

Jaarverslag 2022

Colofon

Uitgave Utrecht Natuurlijk

Tekst en beeld Utrecht Natuurlijk

Vormgeving buro-Lamp

Datum © mei 2023

Meer informatie Utrecht Natuurlijk 030 753 38 00

info@utrechtnatuurlijk.nl www.utrechtnatuurlijk.nl

Vooraf

Op 10 januari trad het nieuwe kabinet aan, met voor de eerste keer een minister voor Klimaat en Energie. Op 24 februari viel Rusland Oekraïne binnen, een daad die in de eerste plaats voor Oekraïne, maar ook wereldwijd, politiek en economisch ontwrichtend heeft gewerkt. Op 25 februari vervielen alle beperkingen die waren ingesteld vanwege het coronavirus en op 9 juni werd in Utrecht het nieuwe college van burgemeester en wethouders geïnstalleerd. Het college kiest ervoor om de groeiende ongelijkheid in de stad tegen te gaan en een stevige bijdrage te leveren aan de klimaatdoelstellingen.

De politiek is serieus aan de slag om de klimaatdoelstellingen te realiseren en wil dat iedereen mee kan doen. Tegelijkertijd groeit de ongelijkheid, hebben we van doen met sterk stijgende kosten door de oorlog in Oekraïne en ervaren we de nasleep van de coronajaren met een hoog ziekteverzuim en grote personeelstekorten.

In deze tijd zijn onze natuureducatie, boerderijen en tuinen van grote waarde. Op de locaties van Utrecht Natuurlijk geven we vorm aan ‘samenleven met de natuur en met elkaar’. We bieden praktische en inspirerende activiteiten en locaties waar Utrechters kunnen leren, meewerken en recreëren. We bouwen aan draagvlak voor de veranderingen die nodig zijn om de balans in ons ecosysteem te herstellen en zorgen dat iedereen mee kan doen. Ook als het even tegenzit en je een steun in de rug nodig hebt.

De stadsboerderijen van Utrecht Natuurlijk liggen midden in de Utrechtse wijken, zijn zes dagen in de week geopend en gratis toegankelijk. Utrechters met vele verschillende sociaaleconomische en culturele achtergronden ontmoeten elkaar op onze locaties en voelen zich daar welkom. Op het terras kun je je zelfgesmeerde boterham eten, maar ook een boerentosti uit onze winkel en horeca.

Nagenoeg alle Utrechtse kinderen en ouders brengen wel eens een bezoek aan een van de boerderijen of tuinen om contact te maken met dieren, te spelen, te recreëren, mee te werken of om zelf te leren over de natuur in onze stad. Dit heeft in 2022 weer geleid tot vele enthousiaste bezoekers die deelnamen aan de prachtige natuureducatielessen, activiteiten en projecten die in dit jaarverslag worden beschreven.

We bedanken alle Utrechters en samenwerkingspartners die met ons werkten aan de verzorging van onze dieren, samen met ons tuinierden, meewerkten in onze speeltuinen en deelnamen aan activiteiten en projecten in de stad. En we bedanken alle Utrechters die een bezoek brachten aan onze locaties, met wie we daar zulke fijne plekken van konden maken en waarmee we onze inspiratiebron, de natuur, konden delen.

Rob Nillezen Directeur

In deze tijd zijn onze natuureducatie, boerderijen en tuinen van grote waarde.

Onze activiteiten

Utrecht Natuurlijk had in 2022 weer een uitgebreid activiteitenaanbod. Dit is vooral gericht op kinderen, families en volwassenen.

Onze activiteiten hebben twee bovenliggende thema’s: ‘ Natuur in de stad ’ en ‘ Tuinieren en voedselvoorziening ’. Onderliggende thema’s zijn, onder andere, biodiversiteit, klimaatadaptief vermogen, biologie, gezonde en duurzame voeding, lokale en ecologische voedselproductie, ecologisch tuinieren, duurzame vleesproductie en de relatie mens en dier. Meer informatie over de achtergrond van ons programma vind je in hoofdstuk 3.

Hieronder een opsomming van de activiteiten die wij in 2022 uitvoerden.

Steede Hoge Woerd

Koppelsteede

Griftsteede

• Klimaatgesprekken

•

•

• Kunstroute Kunstroute door ZIMIHC georganiseerd door de wijk Wittevrouwen. Wij deden mee met 2 exposanten

April

• Pasen Tijdens Pasen zochten kinderen gekleurde paasstenen in de tuin. De paashaas was aanwezig

Mei

• Meivakantie

Diverse activiteiten: schaapscheerdersfeest, spinners op spinnenwielen, viltworkshop, verhalenverteller

• Lezing Lezing over vleermuizen

• Internationale Dag van de Biodiversiteit

Diverse activiteiten: kruidenthee, imkers, microscoop, tuinspeurtocht, evolutie van het schaap (uitleg door dierverzorger)

•

• Speelklok Roadshow

Speelklok kwam langs met een mobiel draaiorgel

• Struinen in de tuinen Struinen in de tuinen op Griftsteede

• Buurtcamping Twee nachten kamperen op de locatie. Muziek, kampvuur, samen koken, dieren voeren, blotevoetenpad en meer

• Stichting

diverse locaties in de zomer Fietspiste op de locatie

Gagelsteede

Stadstuin Kanaalweg

Stadstuin Klopvaart

•

Een jaarplan maken voor de moestuin Workshop over hoeveel plaats je nodig hebt voor verschillende gewassen in je tuin, welk gewas je zaait in welk jaargetijde. Ook ontdekte je het verschil tussen ter plaatse zaaien

Natuureducatie voor basisonderwijs

Overzicht van al onze programma’s voor het basisonderwijs in 2022 en aantal leerlingen dat deelnam.

Lessen op Utrecht Natuurlijk-locaties

Voor meer informatie over de verschillende programma onderdelen zie ons programmaboek:

www.issuu.com/utrechtnatuurlijk/docs/ un_programmaboek_22-23_digi

Onze locaties

2.1 Inleiding

Utrecht Natuurlijk beheerde in 2022 vijf stadsboerderijen en zes stadstuinen verspreid over de verschillende Utrechtse wijken.

De stadsboerderijen waren het hele jaar, minimaal zes dagen per week geopend voor publiek. De dieren op de stadsboerderijen werden iedere dag verzorgd door onze medewerkers en vrijwilligers. De schooltuinen en stadsboerderijen van Utrecht Natuurlijk vormen al decennialang een schakel tussen de stad en de landbouw. De locaties in de stad vormen een venster op de voedselproductie en natuur in Nederland. In 2022 lieten we vooral de dieren uit de veeteelt, huisdieren en de productie van gewassen zien. Kinderen leerden hoe gewassen worden geteeld en kwamen in contact met landbouwhuisdieren. Zo zorgen de locaties in de stad voor kennis, begrip en verbinding met de landbouw. Dit doen we zonder grootschalig productie en zonder het gebruik van biociden en gewasbeschermingsmiddelen.

2.2 Onze stadsboerderijen

2.2.1 Inspirerende natuureducatiecentra met diverse functies

Onze stadsboerderijen ontwikkelen zich naar kleinschalige voorbeelden van duurzaam boeren in Nederland. We bieden Utrechters waardevol contact met dieren en ontwikkelen ons tot volwaardige centra voor natuureducatie en -recreatie. Onze vijf stadsboerderijen zijn Eilandsteede in de wijk Zuidwest, Gagelsteede in de wijk Overvecht, Griftsteede in de wijk Noordoost, Koppelsteede in de wijk Zuid en Steede Hoge Woerd in de wijk Vleuten – De Meern. We werken aan locaties die interessant en inspirerend zijn om te bezoeken. Met een aantrekkelijke verblijfskwaliteit en met een informatief en enthousiasmerend programma waarmee bezoekers de groene stad kunnen ervaren en erover kunnen leren.

Een programma dat stimuleert en activeert om ook zelf een bijdrage te leveren aan een groene en duurzame wereld.

Op onze stadsboerderijen realiseerden we:

1 duurzaam boeren met dieren;

2 duurzame gewasproductie en ecologisch tuinieren (paragraaf 2.3.1);

3 een bezoekerscentrum met boerderijwinkel en ondersteunende horeca;

4 een biodiverse en klimaatadaptieve natuurhotspot;

5 een groene en natuurlijke speelomgeving;

6 een levendig erf, waar altijd wat te doen, te beleven en te leren is.

Onze stadsboerderijen worden goed bezocht door families met jonge kinderen. In 2022 continueerden we onze inspanning om onze locaties aantrekkelijker te maken, ook voor andere doelgroepen. We versterkten de kwaliteit van de natuurbeleving en mogelijkheden tot natuureducatie. Ook motiveerden we bezoekers op meerdere manieren om zelf aan de slag te gaan met groen in de stad.

2.2.2 Duurzaam boeren met dieren

Met de landbouwhuisdieren op onze stadsboerderijen brachten we onze bezoekers in contact met productiedieren die zo veel mogelijk de kans kregen hun natuurlijk gedrag te vertonen in harmonie met milieu, landschap en klimaat. De kennismaking met deze dieren bood een waardevol, ander en persoonlijk perspectief op dierlijke producten dan slager of supermarkt. Met onze dierkeuze droegen we waar mogelijk bij aan het behoud van levend cultureel erfgoed met een gezonde genetische basis.

Stadsboerderijen Stadstuinen

Steede Hoge Woerd Hoge Woerdplein 1 3454 PB De Meern

2 Eilandsteede Vreugdenhillaan 31 3526 ZB Utrecht

3 Gagelsteede Gangesdreef 7a 3564 SN Utrecht

4 Griftsteede Van Swindenstraat 129 3514 XR Utrecht

5 Koppelsteede Koppeldijk 115 3524 SK Utrecht

6 Stadstuin Kanaalweg Kanaalweg 172 3533 HL Utrecht

7 Stadstuin Klopvaart Vancouverdreef 70 3564 KX Utrecht

8 Stadstuin Plutodreef Plutodreef 9 3561 PX Utrecht

9 Stadstuin Zuilen Daalseweg 150/150A 3555 SW Utrecht

10 Kasteeltuin Nijevelt De Milan Viscontilaan 3453 RM Utrecht

11 Stadstuin Food for Good Vreugdenhillaan 48 3526 ZB Utrecht

1

In 2022 hielden wij de volgende dieren:

Aantallen dieren op de stadsboerderijen

Omdat dieren houden ook impact heeft op de omgeving, zijn wij kritisch op de hoeveelheid dieren die wij houden. In 2020 hielden wij in totaal 432 dieren. Dat brachten wij in 2022 terug naar 340 dieren. In verband met de langdurige afschermmaatregelen vanwege de vogelgriep konden wij de dieren geen adequate huisvesting bieden. Daarom zijn er voor onze pauwen, ganzen en een aantal kippen nieuwe verblijfadressen gezocht. Onder andere die van Gagelsteede.

Op een aantal locaties zijn de oude cavia’s overleden. Deze zullen in 2023 vervangen worden.

Op Steede Hoge Woerd zijn de konijnen, ondanks vaccinatie, besmet geraakt met het RHD2 virus. Hierdoor hadden we uitval in ons konijnenbestand. De sprinkhanen vallen iedere winter gedeeltelijk terug in aantallen. Zij planten zich dan minder voort door de lage omgevingstemperatuur in de stal.

Op Eilandsteede is geïnvesteerd in een nieuw aquarium met passende huisvesting voor de dieren die er al waren en een aantal nieuwe dieren.

Op Koppelsteede hielden we een aantal mannelijke individuen Drents heideschaap. Zij zijn vrij van de ziekte CL en genetisch waardevol voor de populatie Drenten in Nederland.

Op Gagelsteede begonnen we met de bouw van een nieuw hok voor de kippen met een grote overdekte uitloop. Zo kunnen zij ook tijdens de afschermplicht scharrelen. Het stierkalf Ferdinand van Gagelsteede verhuisde in het voorjaar naar een terrein van Natuurmonumenten. Hier wordt hij samen met een aantal andere koeien en stieren ingezet voor een begrazingsproject. Tijdens de zomervakantie heeft het team op Gagelsteede de bezoekers bevraagd op hoe hun favoriete kinderboerderij eruitziet. De onderzoeksvraag luidde: ’Welke dieren wil jij zien op een kinderboerderij?’ met als opdracht: ‘Kies zes dieren voor in de weide en zes dieren voor in de stal.’ De verrassende winnaar voor het dier in de stal was het konijn. Voor buiten gooien de alpaca’s en pony’s hoge ogen. Dit onderzoekje heeft daarnaast heel veel leuke gesprekken opgeleverd met bezoekers.

Kinderen en volwassenen leerden over het gedrag van dieren. Ook ervaarden ze dat een leven van een dier voorafgaat aan een dierlijk product als vlees. Zij vormden zich een beeld van dit leven en hoe dit met respect en zorgvuldigheid kan worden behandeld. Op de stadsboerderijen laten we zien hoe duurzaam boeren eruit kan zien. Hoe vee op een duurzame en diervriendelijke manier kan worden gehouden voor de productie van dierlijke producten. Sinds 2022 werken we op al onze stadsboerderijen samen met Buitengewone Varkens. Zij leveren varkens die bij ons te zien zijn. Ze betalen hun voer en medische kosten en zorgen dat de dieren na verloop van tijd geslacht worden. Wij verkopen de droge worst en verwijzen voor het andere vlees naar de webwinkel van Buitengewone Varkens. In de boerderijwinkel van Koppelsteede verkopen wij ook vlees van eigen schapen en lammeren.

Tijdens de lessen over dieren die op al onze boerderijen worden aangeboden, leren de kinderen onder andere over de dieren zelf, de verschillen tussen de dieren, dierenwelzijn en hun rol bij de voedselvoorziening. Naast de dieren uit de landbouw houden wij op onze stadsboerderijen ook huisdieren zoals konijnen, cavia’s en ratten. Bezoekers leren deze huisdieren kennen, vinden er informatie over en kunnen onze medewerkers vragen stellen over de verzorging ervan.

In 2022 haalden alle stadsboerderijen van Utrecht Natuurlijk het kwaliteitsbewijs van de vSKBN. Ook openden wij het nieuwe konijnenverblijf op Griftsteede waar de dieren veel meer ruimte hebben. Bezoekers zijn er te gast in de natuurlijke omgeving van de konijnen. Met de activiteit ‘de Boerderij Inspectie’ nodigden we de jonge en oudere bezoeker uit om mee te denken over dierenwelzijn en hoe we dit nog beter kunnen maken.

Het is onze ambitie om zichtbaar en ervaarbaar te maken hoe we onze stadsboerderijen ontwikkelen naar kleinschalige natuurlijke systemen. We werken aan het optimaal benutten van grondstoffen en producten in lokale kringlopen. Als voorbeeld hiervan hebben we in 2022 het hooi van eigen land op Koppelsteede gebruikt voor onze dieren.

Bezoekerscentrum met boerderijwinkel en ondersteunende horeca

Boerderijwinkel en ondersteunende horeca

Onze stadsboerderijen en een aantal van onze stadstuinen beschikken naast de stallen, tuinen en speeltuinen ook over een bezoekersruimte. In de periode 2020 – 2022 realiseerden we in de bezoekersruimtes van Griftsteede, Koppelsteede, Eilandsteede en Stadstuin Zuilen een boerderijwinkel en ondersteunende horeca. Dit is een combinatie van een kleinschalige horecavoorziening en een winkel. Voor de boerderijwinkel met horeca op Gagelsteede, Het Praathuis, realiseerden we de openstelling met vrijwilligers. In 2022 waren er drie vrijwilligers actief. Zo kon de horeca steeds twee of drie middagen per week opengaan. Het werken met vrijwillige inzet is kwetsbaar. Zonder vrijwilligers, ook geen open winkel.

De producten kwamen van onze eigen boerderijen. Beperkte hoeveelheden groente en fruit van onze tuinen, honing van imkers van onze locaties (aangesloten bij de Utrechtse BijenhoudersVereniging) en dierlijke producten van ons vee zoals droge worst van onze varkens (in samenwerking met Buitengewone Varkens) bij alle boerderijwinkels. Ook was er lamsvlees te koop op Koppelsteede (zolang de voorraad strekte). Daarnaast verkochten we een aantal biologisch en/of duurzaam geproduceerde producten van lokale leveranciers. Zoals kaas, yoghurt en vla van boerderij de Brienenshof uit Cothen, boeken over de natuur in Utrecht (zoals de Utrechtse Veldgids), eenvoudig materiaal voor het onderzoeken van de biodiversiteit in de stad en biologische bloembollen om in eigen tuin te planten. Ook verkochten we zo’n 100 kerstpakketten met lokale producten.

De winkel- en horecafaciliteiten waren van grote toegevoegde waarde voor onze locaties. Onze natuureducatie en -recreatie functie wordt hiermee aantrekkelijker voor meer Utrechters en voor meer verschillende doelgroepen. Zo weten ook studenten ons steeds vaker te vinden voor een goede kop koffie.

In 2022 wilden we een winkel- en horecafaciliteit realiseren op Stadstuin Klopvaart en Steede Hoge Woerd. Het exploiteren van de bestaande winkel- en horecafaciliteiten kostte echter meer inspanning dan verwacht. Hierdoor besloten wij om deze uitbreiding uit te stellen. We hadden te maken met de krapte op de arbeidsmarkt. Hierdoor hadden wij veel vacatures openstaan. Het regelen van voldoende bezetting voor de bestaande faciliteiten vroeg dermate veel inzet dat er geen capaciteit meer was om te investeren op nieuwe winkels en horecaplekken.

De boerderijwinkel en horeca stelden ons ook in staat om het thema voedselvoorziening op meerdere manieren te agenderen. Met het assortiment van de winkel- en horecavoorzieningen communiceerden we met onze bezoekers over:

• lokale voedselproductie en in het verlengde daarvan over de stad en regio als voedselbron;

• moestuinieren en het zelf telen van groenten;

• verantwoord en duurzaam vlees eten. Ook deden we mee met de week zonder vlees waarin we een week lang enkel veganistische producten verkochten;

• voedselverspilling door zelf zo veel mogelijk het hele product in een gerecht te verwerken en de resten te composteren.

De boerderijwinkel en horecafaciliteiten dienden ook als proeflokaal. In de weekenden lieten we bezoekers proeven van biologisch en lokaal geproduceerd voedsel.

Sustainable Development Goals

Ons programma rondom dit thema sluit aan op SDG-doel 12 Verantwoorde consumptie en productie

Bezoekerscentrum

De ontwikkeling van onze boerderijwinkel en horeca bood aantrekkelijke mogelijkheden om ook de functie van onze bezoekerscentra te versterken. De additionele horeca en winkelfunctie in het bezoekerscentrum zorgde voor meer en langdurigere bezoeken. Hierdoor waren we in staat om meer bezoekers attent te maken op onze activiteiten en ons cursus- en workshopaanbod. We zorgden er ook voor dat bezoekers bezig konden zijn met educatieve activiteiten. Bijvoorbeeld door in de bezoekersruimte een beperkte bibliotheekfunctie te creëren. Hier vonden bezoekers informatie en producten over, onder andere, natuur, tuinieren en milieuvraagstukken. Ook begonnen we met de ontwikkeling van een groenlaboratorium waar bezoekers interactief bezig konden zijn met natuureducatie op onze locaties. Bijvoorbeeld met het knutselen met natuurlijke materialen.

2.2.3

2.2.4 Biodiverse en klimaatadaptieve natuurhotspot

Om een gezonde, leefbare stad te hebben voor mensen, dieren en planten, is een basiskwaliteit nodig van de natuur in de stad: de stad als gezonde biotoop voor alles wat daarin leeft. Ook in 2022 betrok Utrecht Natuurlijk Utrechters bij de natuur in de stad. Ons doel was om zoveel mogelijk Utrechters te laten genieten van de natuur in de stad, kennis bij te brengen over de natuur en het belang ervan en om zo mogelijk ook Utrechters te motiveren zelf een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van een gezonde biotoop. We ontwikkelden onze locaties tot natuurhotspots waar bezoekers konden zien en ervaren met welke elementen een stad biodivers en klimaatadaptief kan worden ingericht.

• Op Steede Hoge Woerd vonden bezoekers inspiratie op de locatie: het circulair gebouwde Castellum Hoge Woerd heeft bijvoorbeeld een sedumdak en een Warmte Koude Opslag. In 2022 gaven we de publiekscommunicatie over de circulaire aspecten van het Castellum een update, waarmee we bezoekers nog beter kunnen inspireren om ook zelf aan de slag te gaan met verduurzaming.

• In het kader van de Nationale Bijentelling inspireerden we onze bezoekers om aan de slag te gaan voor de insecten in hun omgeving. Met een aantal workshops in het voorjaar van 2022 rondom solitaire bijen (leer ze herkennen en bouw een klein insectenhotel voor ze) informeerden en motiveerden we bezoekers voor een insectvriendelijke omgeving.

• Rondom de nieuw geplaatste Bee Embassy op Steede Hoge Woerd legden we jaarrond bloeiende beplanting aan. Zo inspireerden we onze bezoekers om ook in hun tuin of op hun balkon te vergroenen, zodat de bijen uit de Bee Embassy ook in de wijk voedsel, nectar en stuifmeel vinden.

• Tijdens Open Monumentendag op 10 september hielden we rondleidingen rond het thema groen door de eeuwen heen. Verschillende groepen mensen lieten zich inspireren door de rol van groen tóen (voedselvoorziening) tot de rol van groen nu (recreatie, ontspanning).

• Vanaf de herfstvakantie bouwden we met kinderen op Gagelsteede een insectenhotel van pallets.

Sustainable Development Goals

Met programma rond dit thema sluiten we aan bij de SDG-doelen 13 Klimaatactie , 14 Leven in het water en 15 Leven in op het land .

2.2.5 Groene en natuurlijke speelomgeving

Utrecht Natuurlijk zorgde ervoor dat kinderen konden spelen in het groen en daarbij ook zoveel mogelijk natuurlijke materialen konden gebruiken, ontdekken en ermee konden experimenteren. De speelervaring die kinderen bij ons opdeden, droeg bij aan de ontwikkeling van de eigen identiteit, het persoonlijke levensverhaal van kinderen en de waardering voor een groene leefomgeving.

We verbeterden de mogelijkheden om te spelen in het groen stap voor stap. In 2022 investeerden we op meerdere locaties in fysieke aanpassingen voor een groene en natuurlijke speelomgeving. Zo voegden we op Eilandsteede, Griftsteede, Gagelsteede en Koppelsteede diverse natuurlijke speelelementen toe. Bijvoorbeeld houten klimtoestellen, natuurlijke zitjes aangekleed met bomen, hagen en struiken. Zo ontstonden er spannende speelplekken. Ook legden we de beekloop op Koppelsteede opnieuw aan, waardoor kinderen weer fijn met water kunnen spelen. Op Steede Hoge Woerd hadden we al eerder veel natuurlijke spelelementen toegevoegd. Om het af te maken, plantten we in 2022 alleen nog wat kruip-door-sluip-door hagen, en zetten we een zogenaamde loeppaal en een houtxylofoon neer.

Daarnaast experimenteerden we in 2022 op meerdere locaties met het aanbieden van natuurlijke materialen, zoals spelen met takken en bladeren. Onder het motto ‘Samen spelen’ zorgden we ervoor dat er op onze boerderijen ook speelmogelijkheden waren voor kinderen met een fysieke beperking om samen te spelen met andere kinderen. De nieuwe educatieve speurtocht op Eilandsteede is zo gemaakt dat deze ook geschikt is voor kinderen met een fysieke beperking. Daarnaast verbeterden we al onze minder valide toiletten.

Op de stadsboerderijen Griftsteede en Eilandsteede beheerden wij een grotere speeltuin. Het beheer van deze speelvoorzieningen werd gefinancierd uit de gemeentelijke subsidie sociaal beheer speeltuinen.

2.2.6 Levendig erf

Ook in 2022 gingen we verder met het verlevendigen van onze stadsboerderijen. Onder het motto ‘Levendig erf’ vergrootten we de aantrekkelijkheid en toegevoegde waarde van onze locaties door:

• veranderingen in de fysieke inrichting die de mogelijkheid om te beleven en ervaren vergroten;

• bezoekers in de gelegenheid te stellen mee te werken aan dagelijkse boerderijwerkzaamheden;

• en door het doe-het-zelf educatief aanbod op onze locaties uit te breiden.

We willen bereiken dat bezoekers die in eerste instantie komen voor de speelvoorzieningen ook in aanraking komen met de dieren of de tuinen en zo verleid worden tot een ‘totaalervaring’.

Veranderingen in fysieke inrichting

Op Steede Hoge Woerd legden we een blotevoetenpad aan. Het pad zorgt voor fysieke verbinding tussen de natuurspeeltuin, dierenuitloop en de bloemenpluk- en moestuin. In de dierenweides deden we aanpassingen om speelaanleidingen voor mens en dier te maken. Bijvoorbeeld grote boomstammen waar zowel geiten als kinderen overheen kunnen klauteren. De paden op het terrein legden we opnieuw aan om meer verbinding te creëren tussen de moestuinen en natuurspeeltuin. We gaven de beukenhagen rondom de natuurspeeltuin een organische snoeivorm met kruip-door-sluip-door paadjes. Zo vormen de hagen nu een speelaanleiding. Ook legden we een voedselbos aan waarin bezoekers uitgenodigd worden om spelenderwijs te ontdekken welke vruchten van bomen, struiken en kruiden eetbaar zijn.

Op Stadsboerderij Koppelsteede verwijderden we het hekwerk vooraan bij het terrein en maakten we een gezellige chillplek in de schaduw. In de vrolijke hangmatten genieten de bezoekers op een koele plek van het geluid van ritselende blaadjes en zingende vogels.

Voor de kleinsten maakten we een natuurlijke speeltuin met zandbak, tunnel en balanceerbalken. Voor de iets oudere kinderen legden we een nieuwe beekloop met handpomp aan. We integreerden de lisdoddebak van het project Lisdoddelint in de speeltuin zodat kinderen met water met hoogteverschillen kunnen spelen. In de siertuin en op de educatieve tuin legden we verschillende bijenhotels aan met een groen sedumdak.

Op Stadsboerderij Eilandsteede verlaagden we de hekken en verplaatsten we deze soms om meer ruimte te creëren voor spelaanleidingen. Ook maakten we een begin met aanpassingen bij de ingang om te komen tot een plein.

Op Stadsboerderij Gagelsteede richtten we een ‘hangout’ in. Er hangen nu drie hufterproof hangmatten waar jong en oud kunnen hangen of schommelen. Eén van de dierenweides is op de schop gegaan en getransformeerd tot een dierenweide met natuurspeelplaats. Een heerlijke plek om te genieten, te klimmen en klauteren en te spelen met water, zand en modder. Een unieke plek die we nog verder zullen uitbouwen in 2023.

Samen met kinderen bouwden we aan een insectenhotel, waarbij het onderste gedeelte is ingericht als winterslaapgedeelte voor de egel.

Op Stadsboerderij Griftsteede breidden we het klauterbos verder uit. Hier klauteren kinderen in het groen. Ook kinderen met een beperking kunnen gebruikmaken van deze speelaanleiding.

Meekijken en helpen met de boer

Bezoekers maken op onze locaties contact met boerderijdieren en kleine huisdieren. Wij vertellen over kenmerken van deze dieren en de verzorging ervan. Ook vertellen we hoe deze dieren ook in de veeteelt met een hogere kwaliteit van dierenwelzijn en met minder gezondheidsrisico’s kunnen worden gehouden.

We versterken de ervaring en educatieve waarde van een bezoek aan onze boerderijen en tuinen door bezoekers ons dagelijks werk mee te laten beleven. Ook in 2022 breidden we de mogelijkheden voor bezoekers om mee te werken verder uit.

Op Steede Hoge Woerd organiseerden we een flyeractie om vrijwilligers voor de boerderij te werven. In 2022 leidden we kinderdagverblijfkinderen 20 minuten lang rond langs de dieren. Ze hielpen ook met het voeren van de cavia’s en varkens. We maakten een lichte variant van de les ‘Werken op de boerderij’. Volwassenen gingen aan het werk met de dierverzorgers om alle stallen uit te mesten.

Op Stadsboerderij Koppelsteede gaven we invulling aan de educatieve zuil met het thema ‘Vier seizoenen op de boerderij’. Elke dag konden bezoekers, jong en oud, meehelpen met het voeren van de dieren. Dit jaar is er weer voor het eerst in lange tijd gemaaid op de weilanden. Er zijn 308 hooibalen geperst en opgeslagen. Dit was een mooie boerenervaring samen met hulp uit de wijk.

Op Stadsboerderij Eilandsteede wierven we vrijwilligers voor het werken met de dieren. Ook organiseerden we vaker activiteiten waarbij de dieren een rol speelden, zoals een vragenuurtje met een dierverzorger.

Op Stadsboerderij Gagelsteede introduceerden we een kunststof melkgeit. Ze hoeft geen voer en hoeft niet gekapt te worden. Bezoekers kunnen de verleiding niet weerstaan om hun melkvaardigheden uit te proberen.

Op Stadsboerderij Griftsteede wierven we een team van vrijwilligers om het Wilhelmina Kinderziekenhuis te bezoeken met kleine huisdieren. Ook ging een team van vrijwilligers aan de slag met het opzetten en tuinieren in de oogsttuin. Bezoekers oogstten in de zomer iedere woensdag zelf groenten en kruiden in de zelfoogsttuin.

Doe-het-zelf educatie aanbod op onze locaties

In 2022 actualiseerden en verbeterden we onze informatievoorzieningen en breiden we het doe-het-zelf educatief aanbod verder uit. Bezoekers kunnen op ieder moment van de dag gebruikmaken van dit aanbod. Hieronder volgt een beschrijving wat wij hier in 2022 onder meer op realiseerden:

• Op Stadsboerderij Koppelsteede boden we in de schoolvakanties, maar ook daarbuiten, continu doehet-zelf (knutsel)activiteiten aan. Nadat we de varkens op de tuin plaatsten, bezochten veel bezoekers de tuin. We begeleidden bezoekers met aanduidingsborden over het terrein. Door eigen producten aan te bieden in de boerderijwinkel, zoals lamsvlees en wol van de schapen, openen we makkelijker het gesprek met de bezoeker. Zo deelden we ons verhaal van lokaal, biologisch en het maken van bewuste keuzes. Dit inspireerde een bezoeker om zelf een hooimadam te maken: een isolatiezak voor een pan.

• Op Stadsboerderij Eilandsteede realiseerden we een educatief project over natuur in de stad in samenwerking met Peerdrops.

• Op Stadsboerderij Griftsteede zijn de doe-het-zelf activiteiten beter in zicht. Zoals de speurtochten. De informatieborden over de locatie zijn vernieuwd.

2.3 Onze tuinen en stadstuinen

Ecologisch en gemeenschappelijk tuinieren

Utrecht Natuurlijk tuiniert op de tuinen bij de vijf stadsboerderijen Steede Hoge Woerd, Eilandsteede, Koppelsteede, Gagelsteede en Griftsteede en op de zes stadstuinen: Kanaalweg, Klopvaart, Plutodreef, Zuilen, Kasteeltuin Nijevelt en de Food for Good tuin. Op stadsboerderij Gagelsteede tuinieren we samen met Voedseltuin Overvecht.

We stellen Utrechters in staat om op onze tuinen ecologisch en klimaatadaptief te tuinieren. Om te leren en te experimenteren. Met ecologische gewasproductie laten we op onze tuinen op kleinschalige manier zien hoe we in Nederland duurzaam en lokaal kunnen boeren. We voorzien ook op kleinschalige manier in onze eigen lokale voedselproductie. We verrijken hiermee onze leefomgeving en werken op een kleinschalige manier aan een klimaatadaptieve en biodiverse stad.

Tuinieren heeft ook een positief effect op de lichamelijke en geestelijke gezondheid van Utrechters. Daarnaast zorgen de kennisuitwisseling, gemeenschappelijk tuinieren en gezamenlijk consumeren en delen van de oogst voor sociale samenhang in de stad.

We zetten de tuinen in voor vijf verschillende functies:

1 lokale ecologische gewasproductie met en voor de stad;

2 klimaatadaptief en biodivers tuinieren;

3 educatie over ecologische gewasproductie en tuinieren;

4 recreatie in een natuurrijke omgeving;

5 inclusiviteit door samenwerken in het groen.

Onze tuinmedewerkers, samenwerkingspartners op de tuinen en onze vele vrijwilligers geven deze functies vorm. De invulling van de functies is doorlopend in ontwikkeling en we zorgen voor onderlinge inspiratie.

Welkom!

Wist je dat wij lokale producten verkopen? Honing van Utrechtse bijen, seizoensgebonden groenten uit de tuin en nog veel meer! Ook serveren wij heerlijke koffie, diverse taartjes en lekkernijen. Kom langs en geniet van onze lokale producten!

Lokale producten & verse oogst uit eigen tuin

Hieronder vind je een overzicht van de initiatieven en groepen die in 2022 op onze tuinen werkten en van de educatieve en recreatieve voorzieningen die we realiseerden per locatie.

Stadsboerderij Steede Hoge Woerd

Bijenhotel opknappen, sleuf graven bij Bee Embassy tbv irrigatie, schilderwerk dierenstalletjes, plantensetjes samenstellen tbv

Recreatieve voorzieningen

Inrichting tuin

Voedselbos aangelegd als voorbeeld van klimaatadaptief tuinieren en educatief om vaste planten landbouw te laten zien. Recreatief vanwege de speel- en eet mogelijkheden. Uitbreiding bloemenpluktuin met vaste planten.

Een verfplantentuin aangelegd bij de Kleding en compost expositie en nu blijvend in de tuin.

Recreatie op de tuin

Blote voetenpad aangelegd als afstudeeropdracht van een stagiair en de padenstructuur aangepast waardoor een rondgang over de tuin is nu mogelijk door verbinding tussen de verschillende tuinonderdelen.

Kasteeltuin Nijevelt Initiatieven en groepen

Telindus teambuilding

Bouw en financiering bijenstal en hulp bij tuinwerkzaamheden.

20

Genmab teambuilding

25 (met Stichting Zin als tussenpersoon)

Bouw en gedeeltelijke financiering verkoopkraam, insectenhotel, tuinonderhoud. Tevens financiering tuingereedschap.

Helpers Kasteeltuin Nijevelt: buurtbewoners en leden Vereniging Kasteeltuin Nijevelt 30*

Onderverdeeld in werkgroepen:

• Bestuur

• Activiteiten en communicatie

• Teeltplan

• Bloemenpluktuin

• Kippenverzorging

Tuinwerk en de coördinatie ervan (moestuin, educatieve tuin, pluktuin en kippen verzorgen). Het mede-organiseren van activiteiten en de communicatie hieromheen. Het mede-aanvragen van subsidies. Meedenken met en uitvoering van het teeltplan.

* Daarnaast nog een groep mensen die incidenteel meehelpen.

Recreatieve voorzieningen

Inrichting tuin

Bouw bijenstal, buitenleslokaal, zit- en levendige muren, takkenrillen, pergola en verkoopkraam en aanleg van vaste paden (snippers, gras, half verharding).

Zit gelegenheden

Plaatsing tent met zitjes, 5 houten banken.

Beplanting tuin

Aanplant vaste planten, hagen en bloemenpluktuin.

Stadsboerderij

Stadstuin Plutodreef

Stadstuin Kanaalweg

Voedselbos 6

Beheer en onderhoud oude en nieuwe Voedselbos

Common Ground Two 3-10*

Tuinieren met vluchtelingen.

* Wisselend

Tuinsoep & Co 3

Bereiding lunch voor en door vrijwilligers Stadstuin op woensdagmiddag.

Beheer verkoop kraam op de tuin en openstelling tuin.

Landhuis in de Stad 1

Kweken van bloemen en kruiden voor kruidenboter.

Bijenburcht 8

Samenwerkingsproject van Bijenhoudersvereniging, de imkers van de tuin, Ingenieursbureau Tauw, de gemeente Utrecht en Utrecht Natuurlijk.

Stichting Emmaus 3

Ondersteuning lesprogramma van Utrecht natuurlijk en deelname aan het oogstfeest.

Recreatieve voorzieningen

Inrichting tuin

Overkapping gemaakt bij de keet. Er is nu een droge plek waar de gebruikers van de tuin elkaar kunnen ontmoeten. Aanleg van houtsnipperpaden voor meer wandelmogelijkheden op de tuin.

Zit gelegenheid

Eettafel met twee banken gerealiseerd. Mogelijk gemaakt door een gift van buurtbewoners. Bankjes en stoelen aangeschaft ten behoeve van de vrijwilligers.

Food for Goodtuin

De tuin wordt alleen gebruikt voor begeleid vrijwilligerswerk. Voor meer info over deze tuin zie paragraaf 4.3.

Recreatieve voorzieningen

Inrichting tuin Een poel gegraven.

Water

Er is een waterpulse geslagen die we gaan gebruiken als bron voor het watergeven van planten.

Stadsboerderij Gagelsteede

Initiatieven en groepen

Voedseltuin Overvecht 10

Productietuin voor groenten en bloemen.

Stadstuin Klopvaart

Initiatieven en groepen

Samentuinders 40

Tuinieren jaarrond op hun gedeelte van de tuin. Komen op momenten als het hen uitkomt.

Recreatieve voorzieningen

Zitten op de tuin 14 bankjes neergezet, gemaakt van gezaagd hout van een omgewaaide boom uit de tuin,

amfitheater/buitenleslokaal en

picknicktafels (2e hands, opnieuw gelakte) gerealiseerd.

Recreatieve

Activiteiten op onze locaties

3.1 Inleiding

Naast het bezoek aan onze locaties, namen Utrechters ook deel aan ons activiteitenprogramma.

Dit programma richtten we op diverse doelgroepen: kinderen en hun families en volwassenen. In hoofdstuk 1 vind je een overzicht van alle door Utrecht Natuurlijk uitgevoerde activiteiten in 2022.

Onze activiteiten hadden twee bovenliggende thema’s: ‘Natuur in de stad’ en ‘Tuinieren en voedselvoorziening’. Onderliggende thema’s waren onder andere de biodiversiteit, klimaatadaptief vermogen, biologie, gezonde en duurzame voeding, lokale en ecologische voedselproductie, ecologisch tuinieren, duurzame vleesproductie en de relatie mens en dier.

Onze educatiemedewerkers, recreatiemedewerkers en programmamakers ontwikkelden deze programma’s, vaak in co-creatie met andere Utrechtse partijen.

3.2 Natuur in de stad

Een gezonde, leefbare stad is natuurinclusief en biodivers. Het is een gezonde biotoop. Een gezonde, leefbare stad is niet alleen belangrijk voor mensen maar ook voor de planten en dieren die er voorkomen. Het ervaren van verbondenheid met stadsnatuur en de mogelijkheid daaraan bij te dragen zijn belangrijke elementen in de duurzame ontwikkeling van Utrecht.

Utrecht Natuurlijk wil Utrechters betrekken bij de natuur in de stad. Ons doel was om zoveel mogelijk Utrechters te laten genieten van de natuur in de stad en kennis bij te brengen over de natuur en over het belang ervan.

We wilden zo veel mogelijk Utrechters motiveren zelf een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van een gezonde biotoop. We organiseerden activiteiten over natuur in de stad en richten onze locaties zo in dat deze zelf biodiverse natuurhotspots werden (zie paragraaf 2.2). Ook zorgden we voor ondersteuning van bewonersinitiatieven op het gebied van stadsnatuur (zie paragraaf 6.2).

Met ons activiteitenprogramma zorgden we dat Utrechters zich konden verwonderen over de stadsnatuur en er actief mee aan het werk konden. Utrechters konden als vrijwilliger meedoen met inventarisaties, rondleidingen bijwonen, luisteren naar een natuurcollege, een materiaalkist ophalen en zelf geïnitieerde activiteiten organiseren op onze locaties. Zie hoofdstuk 1 voor het overzicht van alle uitgevoerde activiteiten.

Recreatieve activiteiten

Op de stadsboerderijen organiseerden we verschillende soorten laagdrempelige natuuractiviteiten. Daarbij sloten we vaak aan op de actualiteit van het seizoen, vakanties, feestdagen of evenementen in de stad. Met deze activiteiten boden we natuurbeleving, waarbij ook altijd wat geleerd werd.

We concentreerden dit aanbod onder andere op de schoolvakanties en feestdagen. Zie hoofdstuk 1 voor het overzicht van alle uitgevoerde activiteiten.

Buurtcamping

De buurtcamping is een initiatief van Stichting De Buurtcamping. Het is een ‘kampeerweekend’ in de buurt in het eerste weekend van de zomervakantie van de scholen. Utrecht Natuurlijk is al vier jaar samenwerkingspartner voor de buurtcampings in Utrecht. De buurtcamping raakt aan veel waar wij voor staan. Overnachten in een tent in de stad, slapen op een Utrechts grasveld, de stadsgeluiden horen vanuit een tent en ontbijten met andere buurtbewoners. Overdag doe je samen activiteiten waardoor je elkaar en de natuur in de stad beter leert kennen. In 2022 landde De Buurtcamping van 7 t/m 9 juli op drie van onze locaties. Op Steede Hoge Woerd stonden zo’n twintig tenten op het terrein. De opening van de Bee Embassy was onderdeel van het programma. De bezoekers namen verder deel aan, onder andere, workshops wildplukken en survivallen in de stad. Bij de buurtcamping op Griftsteede deden tachtig mensen mee en stonden dertig tenten op de boerderij. Op Eilandsteede waren vijftig kampeerders neergestreken.

Op Koppelsteede ging de buurtcamping helaas niet door vanwege een tekort aan mensen voor de organisatie.

Landelijke themadagen

Utrecht Natuurlijk participeerde ook in een aantal landelijke themadagen. Deze werden vaak door landelijke organisaties georganiseerd. Wij verzorgden de lokale activiteiten bij deze landelijke themadagen (zie ons activiteitenoverzicht in hoofdstuk 1) en zetten onze communicatiemiddelen in om Utrechters op te roepen om op landelijke teldagen mee te doen met het tellen van soorten dieren of insecten.

3.3 Tuinieren en voedselvoorziening

Utrechters konden als vrijwilliger op al onze locaties komen tuinieren. We tuinieren ecologisch, met aandacht voor biodiversiteit. We laten samen met vrijwilligers zien hoe we gewassen lokaal en op kleinschalige wijze kunnen verbouwen en kunnen voorzien in onze voedselvoorziening. Vrijwilligers tuinierden op onze locaties in thema- en werkgroepen. Naast het zelf tuinieren als vrijwilliger konden Utrechters ook deelnemen aan een workshop- en cursusprogramma over tuinieren. We organiseerden activiteiten met het thema tuinieren en een gezonde en lokale voedselvoorziening. Zie hoofdstuk 1 voor het overzicht van alle uitgevoerde activiteiten.

Start van het tuinseizoen en het oogstfeest

Op onze stadstuinen en stadsboerderijen organiseerden we tweemaal een publieksactiviteit om de twee belangrijke momenten op onze tuinen te markeren: de start van het tuinseizoen en het oogstfeest.

De start van het tuinseizoen vond plaats in maart. We nodigden Utrechters uit om te gaan tuinieren of hun kennis en vaardigheden over tuinieren verder te ontwikkelen met ons cursus- en workshopprogramma. Ook konden Utrechters zich aansluiten bij verschillende werkgroepen op onze stadstuinen of zelf een nieuw initiatief opstarten. Met de communicatiecampagne wierven we verschillende nieuwe vrijwilligers die als tuinder aan de slag gingen op een van onze tuinen.

In de maanden september en oktober organiseerden we onze oogstfeesten. We vierden met de stad de oogst en de afsluiting van het tuinseizoen. In een feestelijke setting namen bezoekers deel aan verschillende activiteiten zoals fruitplukken, sap maken en een pizzaspeurtocht waarbij je zelf de ingrediënten bij elkaar zoekt op de tuin.

Cursussen en workshops tuinieren en moestuinieren

We hadden in 2022 weer een mooi aanbod aan cursussen, workshops en voorlichting over moestuinieren zodat het hele jaar door te leren viel op de verschillende tuinen. Zie hoofdstuk 1 voor het overzicht van alle uitgevoerde activiteiten.

Voor de inhoud van ons workshopprogramma werkten we onder andere samen met Velt Utrecht (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren). Bij Velt Utrecht is veel kennis en ervaring aanwezig om inhoud te geven aan een workshopprogramma.

Voor de cursussen moestuinieren werkten we onder meer samen met de Tuinders met wie wij gezamenlijk de moestuincursus XL aanboden. Op Stadstuin de Plutodreef en Stadstuin Zuilen bewerkten twintig deelnemers gezamenlijk een moestuin onder begeleiding van een ervaren tuinder. Samen leerden ze succesvol moestuinieren en hadden gedurende dertig weken een lokaal, lekker en gezond groentepakket.

Biodivers en klimaatadaptief inrichten en tuinieren

De buitenruimte die particulieren tot hun beschikking hebben, beslaat een groot deel van het oppervlak dat in Utrecht groen kan worden ingericht. Deze buitenruimte draagt al bij of heeft de potentie om bij te dragen aan een grotere biodiversiteit en aan het klimaatadaptief vermogen van de stad. In 2022 stimuleerden wij Utrechters met voorbeelden op onze locaties om dit thuis ook toe te passen. Bijvoorbeeld geveltuinen en regentonnen.

3.4 Overige activiteiten Exposities

Meerdere stadsboerderijen beschikken over een bezoekersruimte waar we ook exposities tonen.

We worden benaderd door kunstenaars die bij ons willen exposeren en we nodigen kunstenaars uit.

De exposities hebben zoveel mogelijk een thematische verbinding met de natuur. We streven ernaar om bij iedere expositie een activiteit te organiseren onder leiding van de kunstenaar.

Griftsteede

Wat Data

Wild in de Nederlandse natuur Januari t/m mei

Tuin – Schilderijen van Joost Delsink April t/m juni

Oogst in Kleur Juli t/m september

Door de ogen van September t/m oktober

Foto-expositie gemaakt en samengesteld door Pim Schuitema, natuurfotograaf. Bijzondere dieren die in Nederland leven en hoe dicht bij huis die te vinden zijn. Hij gaf ook een workshop over hoe je als natuurfotograaf te werk gaat.

Joost Delsink, beeldend kunstenaar en tuinvrijwilliger bij Griftsteede. Alles wat Joost ziet en meemaakt in de tuin slaat hij onbewust op. In zijn atelier komt alles tot volle bloei in de materie ‘verf op doek’. Vaak in abstracte vorm.

Van Petra Mynarzová. Kleurrijke schilderijen en verrassende gebruiksvoorwerpen, geïnspireerd door de oogst uit de tuin van de stadsboerderij.

De expositie ‘Door de ogen van…’ toont schilderijen en keramiek in verschillende stijlen. Het werk is gemaakt door mensen met Afasie. Dat is een beperking in hun taal- en spraakvermogen. Zij krijgen wekelijks les in de Marline Fritziusateliers bij InteraktContour. Via de schilderijen en keramiek hebben de deelnemers de mogelijkheid om zich op een andere manier te uiten. Voor de expositie is werk geselecteerd op het thema natuur. De werken tonen veel dieren, landschappen en planten. In samenwerking met InteraktContour en Stichting Marline Fritzius.

Biodiversiteit Oktober t/m

Steede Hoge Woerd

De expositie Biodiversiteit toont kunstwerken van leerlingen van de Werkplaats die hun creativiteit los lieten gaan op dit thema. Voorafgaand aan de expositie kwamen zij naar Griftsteede. Selma Renting en Asta Koolhaas verzorgden een inspirerende ochtend over het thema. Vervolgens maakten de leerlingen op school onder begeleiding van hun kunstdocent het werk voor de expositie.

Compostkleding: de groene toekomst van onze fashion

In samenwerking met Abrona. Cliënten van dagbestedingscentrum Mooi! maakten insecten. Opening door wethouder Maarten van Ooijen.

Expo en multidisciplinair project Compostkleding. Fashion als voer voor je moestuin en de moestuin als voer voor je fashion.

* Dit is het totaal aantal bezoekers van Steede Hoge woerd in de looptijd van de expositie; een deel hiervan kwam specifiek voor de expositie.

Compostkleding: Dutch Sustainable Fashion Week

Oktober Themaweek met workshops, lezingen en activiteiten bij Compostkleding in het kader van de Dutch Sustainable Fashion Week.

Natuur in Eenvoud November t/m januari

Door Martha Goedings en Anke van der Kwaak. Inclusief verschillende workshops in de herfst- en kerstvakantie en corporate workshops op aanvraag.

26.978*

560

2.643 bezoekers incl. deelnemers aan workshops

N.B. De gebruikelijke expositie met leerlingen van het Bonifatiuscollege op Castellum Hoge Woerd ging niet door vanwege de coronabeperkingen.

Kinderfeestjes

Ouders kunnen op onze stadsboerderijen op een laagdrempelige manier een kinderfeestje organiseren. Ook in 2022 boden wij vijf verschillende verjaardagskisten aan. In zo’n kist zitten alle materialen waarmee je een feestelijke activiteit uitvoert voor kinderen in de leeftijd van 4 tot en met 12 jaar. De thema’s zijn Piet Piraatappel, Slootje prutten, Survival, De Dierenschat en Kabouterkist. Kinderen leren met deze verjaardagskisten op spelenderwijs over natuurthema’s. Op een aantal stadsboerderijen kunnen ouders ook een ruimte huren voor het vieren van een kinderfeestje.

In 2022 voegden we een aanvraagformulier op de website toe om het aanvragen van een verjaardagskist gemakkelijker te maken. Met het digitale aanvraagformulier krijgen we ook beter zicht op het aantal aangevraagde kisten.

In 2022 zijn 32 verjaardagskisten gehuurd. De meest aangevraagde kist in 2022 was Piet Piraatappel. Deze werd twintig keer verhuurd.

3.5 Groen wijkpodium

Wij stelden onze faciliteiten ook ter beschikking aan andere initiatiefnemers. Onze locaties passen uiteraard goed bij initiatiefnemers van activiteiten die bijdragen aan een groene en gezonde stad. We zagen onze locaties daarom graag als groene wijkpodia en droegen dit ook uit. In diverse paragrafen in dit jaarverslag komen samenwerkingsverbanden aan de orde met organisaties en initiatiefnemers die gebruikmaken van onze faciliteiten. Bij activiteiten die werden georganiseerd door andere partijen speelden we een rol als facilitator door onze locatie, publieksmanagement en publiciteit ter beschikking te stellen.

Onze locaties werden ook gebruikt voor sociale wijkactiviteiten. Op Stadsboerderij Eilandsteede en Griftsteede kwam bijvoorbeeld elke week een groep ouderen voor een buurtbakkie. Op Gagelsteede en Steede Hoge Woerd werd een KinderzwerfboekenStation onderhouden. Koppelsteede was in Lunetten het trefpunt voor de Zusterparken, de Natuurgroep Lunetten en de Utrechtse werkgroep van het IVN. Krijg de Kleertjes had hier maandelijks op zaterdagochtend een kinderkleding-ruilbeurs die druk bezocht werd. Ook was Koppelsteede inzamelpunt voor hulpgoederen aan Oekraïne. Zeker in de beginperiode van de oorlog werd daar heel veel gebruik van gemaakt. Van luiers tot medicijnen en kleding. De spullen werden gesorteerd en opgehaald door Oekraïners die blij waren dat ze vanuit Utrecht ook enigszins konden helpen. Ook was Koppelsteede betrokken bij de oprichting van de buurtcoöperatie in Lunetten. We onderzoeken nog hoe we als Koppelsteede een goede bijdrage kunnen leveren aan deze coöperatie.

Griftsteede was in 2022 gastlocatie voor veel groene of maatschappelijke organisaties. Zo vonden in maart en april zogenaamde Klimaatgesprekken plaats waarin de deelnemers in zes sessies met elkaar allerlei klimaatdilemma’s bespraken, maar vooral ook elkaar motiveerden om iets te doen. In de winter was een tweede ronde gesprekken. Het KNNV maakte drie avonden gebruik van Griftsteede voor lezingen en bijeenkomsten en Bloem Ecoprint organiseerde zes keer een workshop ecoprinten. De cursisten zochten zelf naar bloemen en bladeren in de tuin, waarbij de cursusleider uitleg gaf over kleurstoffen, structuren en meer. Bakfiets van LOOS, verpakkingsloze levensmiddelen, was vanaf de zomer wekelijks op Griftsteede te vinden. Ook maakte de Stichting Kinderhulp gebruik van Griftsteede voor het organiseren van het persmoment voor het uitdelen van vakantietassen aan gezinnen met kleine portemonnee. Circa 25 gezinnen hadden een feestelijke middag met activiteiten en lekkers en kregen een mooie tas met speelgoed. Utrecht Natuurlijk leverde hier ook een tegoedbon bij voor gratis versnapering bij een volgend bezoek. Circus Diedom gaf twee voorstellingen in de zomer en Meatball & van de Camp Circustheater maakte in kader van Utrecht 900 een drakenkop met de kinderen. De voorstelling met de drakenkop is uiteindelijk gebruikt voor het slotfeest op Eilandsteede. Ook Bibliotheek Utrecht en Museum Speelklok ‘on tour’ deden in de zomer Griftsteede aan. Op Wereld Alzheimer dag, 21 september, kwamen diverse bezoekers vanuit zorg- en verzorgingshuizen langs op Griftsteede voor een rondleiding in het park, muziek en massages. In december deden we mee met de verkoop duurzame kerstbomen vanaf Griftsteede en Steede Hoge Woerd.

Utrecht Natuurlijk werd ook regelmatig benaderd door bedrijven die voor hun personeel een klusdag wilden organiseren op een van onze locaties en daarmee ook een maatschappelijke bijdrage wilden leveren. Op 6 oktober ontving Steede Hoge Woerd een groep medewerkers van ASR verzekeringen. Zij verrichtten met veel enthousiasme groot onderhoud aan de tuin, renoveerden een deel van onze ezelweide en klusten aan de dierenweides en -stallen.

In het kader van de expositie Compostkleding (zie paragraaf 6.3) hield het textiel-netwerk van MVO Nederland hun landelijke netwerkdag bij Steede Hoge Woerd. Dertig ondernemers die werken aan de verduurzaming en circulariteit in de textielsector lieten zich inspireren door de expositie Compostkleding met een rondleiding door de curator van de expositie.

Steede Hoge Woerd werd in 2022 partner in het Fluid Future plan voor een educatief waterkunstwerk in het Waterwinpark. Stichting Fluid Future werkte in samenwerking met Vitens, de provincie Utrecht en de gemeente een plan uit en zocht financiering. Die financiering is in 2022 rondgekregen. Ruimtelijk vormgever Sannah Belzer maakte een ontwerp voor een educatief bezoekerscentrum waar basisschoolkinderen en buurtbewoners de route van regendrup naar drinkwater kunnen ervaren. Het kunstwerk wordt in 2023 opgeleverd. Utrecht Natuurlijk, specifiek Steede Hoge Woerd, is als educatief partner betrokken bij de ontwikkeling van het bezoekerscentrum. We stellen educatief materiaal ter beschikking en denken mee over de exploitatie van het bezoekerscentrum. In de zomer van 2022 landden de Waterdragers op Eilandsteede, Steede Hoge Woerd en Gagelsteede als voorloper op de oplevering van het bezoekerscentrum in het Waterwinpark: kinderen kregen een Waterdragers-pakketje waarmee ze zelf het water in hun woonomgeving onderzochten. Het onderzochte water brachten zij allemaal naar het Centraal Museum waar het onderdeel was van de tijdelijke collectie. In 2022 hielpen de trainees van de Rabobank op Koppelsteede bij het verwijderen van de leemoven en deed een deel van de medewerkers van ASR een klusdag als teambuildingactiviteit.

Wijknetwerken

Utrecht Natuurlijk nam ook deel aan diverse wijknetwerken. Wanneer wijkpartners activiteiten of evenementen organiseren, wordt Utrecht Natuurlijk regelmatig gevraagd om ook een bijdrage te leveren. Bijvoorbeeld voor de Sirenelunch op Stadsboerderij Gagelsteede. Elke eerste maandag van de maand organiseert Wijkbureau Overvecht deze lunch bij een organisatie in de wijk. Op 4 september waren de organisaties uit Overvecht welkom op Stadsboerderij Gagelsteede. Na een heerlijke lunch presenteerden wij Utrecht Natuurlijk en Stadsboerderij Gagelsteede en vertelden we wat je hier kunt komen doen, halen en brengen. Hierbij lichtten we het vrijwilligerswerk extra uit. Er waren 35 aanmeldingen van verschillende organisaties. Uiteindelijk zijn er twintig personen gekomen. De aanwezigen waren zeer enthousiast en geïnteresseerd.

In de schoolvakanties werkten we samen met de collega’s van DOCK om op Gagelsteede een leuk programma aan te bieden. In de voorjaarsvakantie hadden we bijvoorbeeld een succesvol programma met DOCK en Staatsbosbeheer samen: ‘Expeditie Gagelbos’.

Met onder meer Staatsbosbeheer organiseerden we eind augustus weer het steeds bekender wordende Over de Brugfeest in het Gagelbos. En naast ons eigen programma, zorgde dit jaar ook IJsclub Siberia voor een deel van de programmering van het Voorjaarsfeest op Gagelsteede, eind maart.

Eind september waren we weer te vinden met een kraam met informatie, oogst van de stadstuin en met een kleine activiteit op het ZON festival in Zuilen.

Tot slot werden Castellum Hoge Woerd, Griftsteede en Koppelsteede ingezet als stemlocatie voor de gemeenteraad in maart 2022.

Meewerken op de stadsboerderijen en stadstuinen

4.1 Inleiding

Utrecht Natuurlijk zorgt er ook voor dat Utrechters midden in de gemeenschap werken en initiatieven ontplooien in een groene omgeving.

Naast het feit dat we met vrijwilligers meer kunnen realiseren, is het werken met vrijwilligers voor Utrecht Natuurlijk ook een doel op zich; werken met vrijwilligers is ons werk. In 2022 hadden wij een uitgebreid aanbod aan vrijwilligerswerk. Ook richtten we ons op Utrechters die een vorm van professionele persoonlijke begeleiding nodig hebben om actief te kunnen zijn en voor wie het werk op onze locaties goed past bij hun talent, mogelijkheden en persoonlijke motivatie. We noemen dit begeleid vrijwilligerswerk (zie paragraaf 4.3).

Vrijwilligers werden in staat gesteld om met echt werk van toegevoegde waarde te zijn voor de bezoekers van onze locaties en voor de natuur in de stad. Bovendien droegen ze met hun werk bij aan educatie over een belangrijk maatschappelijk doel; op een duurzame wijze zorgdragen voor onze aarde. Het werk dat mensen bij ons verrichten, doet ertoe.

Met het vrijwilligerswerk op de stadsboerderijen en stadstuinen voorzagen we in de behoefte van Utrechters om:

• een bijdrage te leveren aan de natuur en het groen in onze stad;

• andere mensen te leren over de natuur en kennis over te dragen aan een jonge generatie;

• te leren over tuinieren, het verzorgen van dieren en de natuur in de stad;

• te werken in een groene omgeving en daarmee, o.a., de eigen fysieke en geestelijke gezondheid te versterken;

• sociale contacten aan te gaan met andere Utrechters in een groene omgeving;

• een fijne en zinvolle dagbesteding te hebben.

In de volgende paragrafen lichten we toe hoe we in 2022 werkplekken realiseerden voor reguliere vrijwilligers en mensen die een vorm van professionele persoonlijke begeleiding nodig hebben.

Sustainable Development Goals

Hiermee werken we aan het bereiken van SDG-doel 8 Waardig werk en economische groei

4.2 Vrijwilligerswerk

Mensen konden bij ons terecht voor diverse vormen van vrijwilligerswerk. Onze jongste vrijwilligers zitten nog op de basisschool en de oudsten zijn ver over pensioenleeftijd.

Vrijwilligers meldden zich aan op onze locaties en gingen werken in een locatieteam van onze stadsboerderijen of -tuinen.

Vrijwilligers meldden zich in 2022 aan voor de volgende functies:

• activiteitenbegeleider

• gastheer of gastvrouw

• tuinder

• dierverzorger

• medewerker in de boerderijwinkel en ondersteunende horeca

• klusser

• communicatiemedewerker

Met vrijwilligers maakten we schriftelijk afspraken over het aantal uren die de vrijwilliger wilde en kon werken en welke werkzaamheden de vrijwilliger zou verrichten. Zij moesten allemaal een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) overleggen waaruit bleek dat er geen beperkingen waren voor het werken met publiek en kinderen. Vrijwilligers maakten onderdeel uit van het team en werden uitgenodigd voor vieringen. De begeleiding van vrijwilligers was in handen van betaalde medewerkers op onze locaties.

De meeste vrijwilligers solliciteren bij de locaties van Utrecht Natuurlijk of via de vacatures die we plaatsen op de website van Vrijwilligerscentrale Utrecht.

In 2022 startten wij met een het vormen van een klankbordgroep, bestaande uit drie medewerkers en een vrijwilliger. Daarnaast ook een werkgroep om diverse vragen en knelpunten te bespreken en te komen tot besluitvorming. Daaruit maakten we een start met het actualiseren van het vrijwilligersbeleid. Daar wordt in 2023 verder aan gewerkt. Een aantal veranderingen zijn dat de vrijwilligersovereenkomst vanaf 1-1-2022 werd afgeschaft, evenals de vergoeding.

We maakten een nieuw intake-afsprakenformulier waarin afspraken met de vrijwilliger zijn vastgelegd. Ook scherpten we de afspraken met betrekking tot de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) aan. De arbo- en veiligheidsafspraken maakten we explicieter. De procedure voor aanstelling en tussentijdse evaluaties zijn beschreven en intern afgestemd.

4.3 Begeleid vrijwilligerswerk

Utrecht Natuurlijk is in 2020 gestart met het aanbieden van begeleid vrijwilligerswerk. Stichting De Wending ondersteunde ons in het opbouwen van kennis en ervaring met deze dienstverlening. Stichting De Wending is de oprichter van Food for Good, een stadstuin in Park Transwijk. Daar werkten zij meer dan tien jaar aan het ontwikkelen van begeleid vrijwilligerswerk. Utrecht Natuurlijk nam vanaf 2021 het beheer van deze stadstuin over.

Werken in het groen heeft op veel vlakken meerwaarde. Onderzoek van onder andere Jolanda Maas, Senior Research aan de VU Universiteit, laat zien dat mensen die (moes) tuinieren, gezonder gaan eten, meer bewegen en zich beter kunnen ontspannen. “Groen doet mensen sneller herstellen van stressvolle situaties. Niet alleen een wandeling door de natuur helpt, zelfs het uitzicht op groen heeft al effect”, aldus Jolanda Maas. Ook het werken met dieren heeft een therapeutische werking. Het zijn levende wezens die je gevoel aanspreken. Ze kunnen iemand troost, warmte en veiligheid bieden en ze zijn te vertrouwen. Aangezien ze voor hun verzorging afhankelijk van ons zijn, spreken ze mensen aan op hun verantwoordelijkheidsgevoel waarbij

het verzorgen de eigenwaarde versterkt. We hoorden dit bij werkdagen met vrijwilligers direct terug in de ervaringen die deelnemers deelden. Mensen gingen meer ontspannen naar huis. Ze deden energie en inspiratie op en hadden fijne sociale contacten. Ook waren mensen enthousiast dat ze nieuwe dingen leerden, met hun handen werkten, dieren verzorgden en direct resultaat zagen van wat ze deden.

Met de vijf stadsboerderijen en zes stadstuinen beschikt Utrecht Natuurlijk over een unieke infrastructuur voor het realiseren van de gemeentelijke doelstellingen met betrekking tot ‘meewerken’ en ‘meedoen’. Daarnaast bieden wij ook begeleid vrijwilligerswerk voor Utrechters die een intensievere, vaak psychosociale professionele begeleiding nodig hebben om vrijwilligerswerk uit te kunnen voeren. De locaties boden met hun verscheidenheid aan werksoorten een waardevol en toekomstbestendig aanbod voor Sociale Prestatie en Arbeidsmatige Activering, vormen van begeleid vrijwilligerswerk die door de gemeente Utrecht werden gesubsidieerd.

We werkten ook samen met andere organisaties die begeleid vrijwilligerswerk uitvoeren op onze locaties. Deze organisaties hebben een eigen unieke werkaanpak of bereiken een specifieke doelgroep. We werkten samen met onder andere Abrona, Reinaerde, Voedseltuin Overvecht, Stichting Zorgtrecht, de Groene Golf en Common Ground.

Als begeleiders van de vrijwilligersgroepen zorgden we voor voldoende variatie in werk zodat alle deelnemers naar vermogen mee konden en wilden doen. We waarborgden daarbij een veilige en prettige werksfeer.

In 2020 zijn we gestart met het aanbieden van begeleid vrijwilligerswerk op Stadsboerderij Steede Hoge Woerd. In 2022 is dit verder uitgebreid. Er deden 43 unieke vrijwilligers mee, waarvan er 22 onder de Sociale prestatie subsidie vallen. De meeste vrijwilligers meldden zichzelf aan. Daarnaast hadden wij ook contact met de verwijzers van onder andere Buurtteams, Lister en Amerpoort. Zij weten ons inmiddels goed te vinden.

Met de toekenning van het subsidietraject ‘Versneld Vernieuwen’ bood Utrecht Natuurlijk voor drie locaties in Overvecht meer mogelijkheden voor vrijwilligers met een begeleidingsvraag. Te weten Stadstuin Plutodreef, Stadstuin Klopvaart en op Stadsboerderij Gagelsteede. Omdat er meer aanvragen voor subsidie zijn binnengekomen dan de gemeente geld voor heeft, is de subsidie voor onze locatie Lunetten niet toegekend.

De locaties ontvingen aanvragen naar begeleid vrijwilligerswerk vanuit doorverwijzers zoals Lister en Buurtteams. Ook werden zij rechtstreeks benaderd door mensen die vrijwilligerswerk wilden komen doen, maar daar een duidelijk behoefte aan begeleiding bij meebrachten.

Natuureducatie voor het onderwijs

5.1 Inleiding

Met het onderwijsprogramma bouwt Utrecht

Natuurlijk voort op de lange traditie die begon in de jaren dertig van de vorige eeuw.

Wij bieden de Utrechtse basisscholen een relevante bijdrage aan het schoolcurriculum voor natuur- en milieueducatie.

Dit doen wij door kinderen in praktijksituaties op een positieve manier te betrekken bij hun natuurlijke omgeving en hun voedsel. Voor het voortgezet en hoger onderwijs in Utrecht bieden wij maatwerk op aanvraag of in co-creatie.

Dinsdag 5 juli 2022

Een TOP ochtend op Griftsteede: op een ochtend ongeveer 150 leerlingen!

• 75 leerlingen KSU ‘kleuteruitje’

• 50 leerlingen, 2 groepen

Op de tuin: Groene Vingers

• 25 leerlingen, 1 groep

Op de boerderij: Beestenboerderij

Sustainable Development Goals

Met ons onderwijsprogramma leverden wij

een bijdrage aan het behalen van SDG-doel 4

Kwaliteitsonderwijs en in het bijzonder aan het subdoel Kennis en vaardigheden verwerven die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen. Bovendien leverden wij een bijdrage aan het subdoel De toevloed verhogen van gekwalificeerde leraren . Utrecht Natuurlijk is hiervoor aangesloten bij de coöperatie Leren voor Morgen.

5.2 Basisonderwijs

5.2.1 Het lesaanbod

Zelf ervaren en zelf doen, ontdekken en onderzoeken was ook in 2022 de kern van de educatieve aanpak van Utrecht Natuurlijk. Leren doe je met hart, handen en hoofd. Vooral die eerste twee spelen een hoofdrol bij onze educatie. Eigen ervaring en verwondering geeft kinderen inzicht in en waardering voor de natuurlijke omgeving. Dat vormt de basis voor de bereidheid om (later) duurzaam te handelen. Uit de evaluaties van scholen blijkt dat zij dit erkennen en een bezoek aan een van de Utrecht Natuurlijk locaties nog meer waarderen dan een reguliere les op school. Hieronder een greep uit de reacties van scholen:

• “De kinderen beleven, ervaren en leren dingen die wij ze op school niet zo tastbaar kunnen aanbieden.”

• “Het uitstapje op zich is al een beleving. Veel van de kinderen op de Lukasschool hebben niet vaak een uitstapje. Verder is het echt bezig zijn met materialen heel passend bij deze leeftijd. De kinderen ervaren met al hun zintuigen de lente! Een hele mooie aanvulling op de lessen op school. De opdrachten waren voor onze leerlingen (speciaal onderwijs) passend of eenvoudig passend door ons te maken, heel fijn!”

• “Plezier beleven in de natuur en kennismaken met verschillende aspecten die met de natuur te maken hebben.”

• “Het werkelijk fysiek ervaren maakt veel meer indruk. Heel leuk dat er deze keer ook nog andere activiteiten waren, zoals met houtsnippers een pad maken en water gieten in een nieuw te maken vijver.”

Voor een overzicht van al onze programma’s voor het basisonderwijs en het aantal leerlingen dat deelnam zie hoofdstuk 1 Onze activiteiten.

Utrecht en de Sustainable Development Goals Global (SDG)

In onze educatie integreren we aandacht voor de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. In 2022 ontwikkelden we in samenwerking met Junior Global Goals een postertentoonstelling over de SDG’s voor kinderen. Vervolgens boden we dit als doe-het-zelfproject aan de scholen aan. Na de presentatie in de leermiddelenweek van Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling (GDO) is de postertentoonstelling ook beschikbaar gesteld voor alle scholen in Nederland.

Op 30 september waren we samen met NME-collega’s uit het land op bezoek bij de gemeente Maastricht voor een rondje Duurzaamheid. Hierin werden voorbeelden van duurzaamheid en duurzaam onderwijs op drie Maastrichtse scholen getoond, georganiseerd door Ecoschool in het kader van ‘17 doelen om te delen’.

Ecologische basisvorming in Utrechtse context

In 2022 gaf Utrecht Natuurlijk met unieke natuurervaringen vorm aan de ecologische basisvorming van leerlingen. Passend bij de leeftijd en het niveau werd kennisgemaakt, inzicht ontwikkeld en werden zorg en betrokkenheid voor de natuur bij leerlingen aangewakkerd. Kennismaken met en inzicht krijgen in natuurlijke kringlopen speelde een sleutelrol. We sloten aan bij de leefwereld van leerlingen in een Utrechtse context.

Scholen konden kiezen uit lessen op de stadsboerderijen, op de stadstuinen en op boerenbedrijven in de omgeving van Utrecht. Voor op school waren er projecten met levende materialen, leskisten met uitdagend onderzoeksmateriaal en doe-het-zelfprojecten. Het lesaanbod is beschikbaar per twee leerjaren of is geschikt voor alle jaargangen of een ‘bouw’. In de lessen is differentiatie mogelijk op niveau en ervaring. Met de NME-Themakalender kunnen scholen onze lesprogramma’s koppelen aan landelijke en internationale themadagen of -weken en zo aansluiten bij de actualiteit.

De NME-gids

De Utrechtse scholen schreven zich via de digitale NME-gids in voor lessen op onze locaties en voor de afname van alle andere onderwijsproducten. Om de scholen te informeren over ons programma, stuurden wij hen in juni 2022 onze nieuwe gids ‘Natuur- en milieueducatie Basisonderwijs Utrecht 2022-2023’.

In de NME-gids werden de volgende onderwerpen nog eens extra uitgelicht:

• Mysterieus eten aan de hand van het materiaalproject ‘Champignons binnenstebuiten’ voor groep 1 en 2.

• De rol van biodiversiteit aan de hand van de leskist ‘Op minisafari rond de school’ voor groep 1 t/m 8.

• Werelddoelen voor kinderen aan de hand van het doehet-zelfproject ‘Junior Global Goals’ voor groep 5 t/m 8.

• Wereldvoedselvoorziening aan de hand van de nieuwe leskist ‘Avontuurlijke Eiwitten’ voor groep 7 en 8.

• Eigen gekweekte groente aan de hand van het vernieuwde materiaalproject ‘Moestuin bij School’ voor groep 1 t/m 8.

Op onze website konden scholen de digitale versie van het programmaboek vinden. En via onze database werden al onze programma’s digitaal ontsloten.

Maatwerk

Iedere stadsboerderij heeft een verzorgingsgebied van twee wijken. Bij vragen voor maatwerk is de educatiemedewerker van het gebied de aanspreekpersoon voor de scholen. In 2022 verzorgden wij het volgende maatwerk voor scholen:

• Een leerlijn voor het speciaal onderwijs op de St. Maartenschool.

• In het kader van de buitenlesdag in april ontvingen we verschillende groepen op Stadsboerderij Eilandsteede.

• De Johannesschool maakte met al haar kleutergroepen in september en november gebruik van Stadstuin Klopvaart. De leerkrachten maakten een speurtocht over de veranderingen in de natuur tijdens de herfst.

• We ondersteunden de schoolvaders bij hun vuilprikactie door de vuilknijpers uit onze Knijperhub uit te lenen.

• Net als voorgaande jaren boden we maatwerk aan de Vrije School die bij ons de lessenreeks ‘Groene Vingers’ volgde. Dit hield in dat de klassen grotere, individuele tuinen hadden en tot aan de herfstvakantie bleven tuinieren.

Evalueren

Na afloop van elke afgenomen activiteit is een digitale evaluatie afgenomen bij de gebruiker. Ons doel was om met een acht of hoger gewaardeerd te worden door de meerderheid van de gebruikers van ons programma. Dit hebben we behaald. Voor onze tuinlessenserie ‘Groene Vingers’ scoorden we meerdere tienen.

De leerlingen ontdekten, ontmoetten, ervaarden en leerden onder anderen over:

• Sla oogsten (Iske en Mano)

• Kruidenboter (Bram, Imran, Annika)

• Wortels planten (Sem)

• Dat wortels lang moeten groeien (Vivien)

• Snijbiet (Lenna)

• Rustig water geven (Casper)

Leerkrachten over de leskist ‘Ontdekken & Onderzoeken’:

“Erg leuke leskist! Met veel plezier gebruikt in mijn kleutergroep. Veel materialen, die eigenlijk niet voor kleuters bedoeld waren, toch onder begeleiding ingezet! Het enthousiasme en de verwondering waren groot!”

“Je hebt meer materialen om de les met meerdere kinderen/hele groep te gebruiken, waardoor je de betrokkenheid van de kinderen vergroot en het enthousiasme langer kunt vasthouden.”

“De kinderen en ik hebben het met veel plezier gebruikt!”

“We gebruikten echt bijna al het tastbare materiaal om dingen te onderzoeken. Bijvoorbeeld loepjes, spiegeltjes, een verrekijker, kaarten met beestjes of voorwerpen erop, etc.”

“Besef dat er veel meer om hen heen te zien, voelen, ruiken, etc. is, dan ze in eerste instantie dachten.”

Met recepten uit eigen moestuin

“Dank voor het mooie pakket Schooltuinieren dat wij woensdag opgehaald hebben. Wat goed verzorgd en wat een fijne informatie die digitaal te vinden is. Onze tuinen liggen er klaar voor. Volgende week starten wij met de kinderen. Dank dus.”

Schooltuinieren

We boden basisscholen meerdere soorten schooltuinlessen aan op onze tuinen. Daarin leren kinderen achtereenvolgens over het planten en zaaien van gewassen, het onderhouden van de gewassen en over het oogsten ervan. Voor een aantal scholen in Overvecht waren begeleidende ouders lastig te organiseren. Daarom boden we daar een aangepast ‘Groene vingers’ programma aan. Hierbij tuinierden de leerlingen gezamenlijk in een gemeenschappelijke tuin en kwamen minder op de tuin. De nieuwe tuinles ‘Zaden en Zo’ voor groep 5 t/m 8 boden we aan op al onze tuinlocaties. Deze is in 2022 wel 26 keer afgenomen.

We pasten ons programma ‘Tuin bij school’ aan door de materialen te bundelen in pakketten. Zo werd het voor scholen makkelijker om mee te doen. We zorgden voor een grotere betrokkenheid, omdat de leerlingen zelf voorzaaiden en voorkweekten in de klas. We maakten nieuwe specifiek Utrechtse tuinvlogs gericht op de leerlingen, waarin we de leerlingen informeerden over diverse tuinonderwerpen zoals zaaien en planten. Bij de gewassen uit dit project maakten we een speciale zaai­ en oogstkalenders en receptenkaartjes om samen met schoolgroepen te koken met de oogst.

Twee leden van de Moestuincoachespoule, die wij samen met Jong Leren Eten en een Utrechtse collega­organisatie in 2020 in het leven hebben geroepen, ondersteunde Utrechtse scholen bij hun schooltuinlessen op school.

Ook nam Utrecht Natuurlijk deel aan de focusgroep Schooltuinieren van de Gemeenten voor Duurzame ontwikkeling om gezamenlijk het programma voor schooltuinieren verder vorm te geven. Bovendien maakten we deel uit van de landelijke ‘Alliantie Schooltuinen’ die in september 2021 officieel gelanceerd is.

Op de landelijke conferentie Schooltuinieren, tijdens en op de Floriade in mei, presenteerde Utrecht Natuurlijk de vorig jaar door ons ontwikkelde praatkaarten voor bij het schooltuinieren. Dit deden we samen met de natuur­ en milieu educatieve afdeling van de Omgevingsdienst Regio Utrecht (ODRU) en de Groene Belevenis Leusden. Daarna boden Jong Leren Eten en het GDO de platen landelijk aan via hun websites voor alle scholen in Nederland.

Verder nam Utrecht Natuurlijk deel aan de klankbordgroep van het onderzoek van de universiteit Wageningen (WUR) naar de effecten van schooltuinieren. Ook ondersteunden we een WUR student bij haar onderzoek naar drempels voor scholen om te starten met moestuinieren.

Brede School coördinator Brede School Het Zand:

Voedselagenda gemeente Utrecht

In aansluiting op de voedselagenda van de gemeente Utrecht formuleerden we in 2022 samen met andere aanbieders zoals Jong Leren Eten, de Moestuincoaches en Growwizzkid een ambitie: dat iedere leerling op een Utrechtse basisschool tenminste een keer een zelfgekweekte groente eet. In dat kader organiseerden we in maart een vertoning van de film ‘De Schoolmoestuin’ met medewerking van onder andere de landelijke Alliantie Schooltuinieren, Jong Leren Eten en wethouder Lot van Hooijdonk. De bijeenkomst was voor leerkrachten uit Utrecht en NME-collega’s uit het hele land. Deze werd zeer goed bezocht en enorm gewaardeerd.

Leerkracht van Basisschool De Vliegenier:

“Dank voor de prachtige bijeenkomst vandaag! Ook erg genoten van de film. Na afloop nog mooie ontmoetingen gehad. Dank je wel! Wat gebeurt er enorm veel.”

Leerkracht van KC Haarzicht:

“Bedankt voor de presentatie en voor de inspirerende middag. Ik ben in ieder geval weer vol goede moed verder aan het uitdenken en bouwen voor een moestuin bij de school, bedankt!”

Deelnemer:

“Een dik compliment voor de organisatie. Mooie opkomst. Goed geregeld. Mooi programma. Lekker vlot!”

Op 9 juni namen we, samen met de voedselambitiegroep, deel aan de netwerkbijeenkomst Jongeren op Gezond Gewicht Utrecht.

Dierenwelzijn en dierenlessen

Juist in een stadse omgeving is het extra belangrijk dat kinderen dieren kunnen ontmoeten. Deze ontmoetingen vormen het uitgangspunt om kinderen kennis te laten maken met dierenwelzijn. In de opdrachten van onze boerderijlessen ervaren leerlingen wat dieren nodig hebben, onder andere qua leefruimte en gezelschap van soortgenoten. Kleuters leren bijvoorbeeld al dat ze zich rustig moeten gedragen bij de dieren en er niet achteraan mogen hollen. De ‘prooidieren’ moeten niet de indruk krijgen dat de kinderen ‘roofdieren’ zijn en een bedreiging voor ze vormen. Zo leren ze een cavia niet van achter te benaderen omdat dat het dier de angst van een naderende roofvogel geeft.

In het kader van de Week Zonder Vlees, begin 2022, lanceerden we de nieuwe leskist ‘Avontuurlijke Eiwitten’. Een bewerking van een product van de WUR, waarin leerlingen leren dat er ook andere bronnen van eiwit zijn dan dierlijke eiwitten. Helaas is deze leskist slechts twee keer uitgeleend in 2022.

Nieuwe toonaangevende bijenles

De nieuwe bijenles ‘Bevrijd de bijen’ ontwikkelden we in 2021 in de vorm van een escape game. Bij het uittesten van de les waren de leerlingen erg enthousiast. Na een paar kleine aanpassingen in 2022 is de les verfijnd en uitgerold over de Utrecht Natuurlijk locaties. Hij is enthousiast ontvangen door leerlingen en leerkrachten.

Utrecht Bomenstad

In verschillende lessen en educatieproducten benadrukken we hoe bijzonder Utrecht als bomenstad is. In 2022 onderzochten we of we voor de Bomentag een junior variant konden ontwikkelen. De Bomentag is een label aan een boom waarop te zien is welke functie de boom in het ecosysteem heeft. Bijvoorbeeld het vastleggen van CO2 of O2 afgifte. De junior variant kan bijvoorbeeld op schoolpleinen gebruikt worden. In overleg met boomverzorgingsbedrijf Pius Floris maakten we de eerste schetsontwerpen van de Junior Treetag, een kindervariant op hun populaire Treetag.

Na de pitch van Utrecht Natuurlijk tijdens de Online Leermiddelenweek van GDO, was Stichting Boomfeestdag geïnteresseerd in onze leskist ‘Bomen, bos, hout en papier’. De stichting overweegt onderdelen van onze leskist over te nemen voor landelijke inzet.

In 2030 heeft ieder kind op een Utrechtse basisschool zelfgekweekte groente gegeten.

Watertafel

Het GDO heeft lesmateriaal ontwikkeld bij de educatieve watertafel waarbij goed te zien is wat het effect van een versteende stad is op het afvoeren van regenwater tijdens grote stortbuien. Een zeer actueel onderwerp. Het was ons voornemen om in 2022 te onderzoeken hoe we deze tafel op een praktische manier kunnen inzetten voor het basisonderwijs. Dit is helaas niet gelukt wegens te veel plannen en te weinig tijd.

5.2.2 Andere aanbieders en co-creatie Programma van de buren

We boden 35 andere (lokale) aanbieders een podium aan om hun programma digitaal te ontsluiten voor de Utrechtse scholen in het zogenaamde ‘Programma van de buren’. Denk bij (lokale) aanbieders onder andere aan de Utrechtse Fungi Factory, Technotrend, Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Het Vogelnest in Amelisweerd, Natuurmonumenten, Landgoed Haarzuilens en het Wetenschapsknooppunt Utrecht. Omdat we de programma’s digitaal aanbieden, zijn deze niet meer gebonden aan publicatiedeadlines. Hierdoor konden we deze het hele jaar door op ieder gewenst moment toevoegen en onder de aandacht brengen.

Coproductie en cocreatie

Ook in 2022 werkten we samen met de Marnixacademie (Pabo). Het doel van deze samenwerking is om pabostudenten gedurende hun opleiding regelmatig in contact te brengen met de Utrecht Natuurlijk locaties als NME-centra en ze te laten deelnemen aan NME-activiteiten. Dit zodat zij deze ook in hun loopbaan als leerkracht optimaal weten in te zetten. Zo oefenden pabostudenten in september met ‘lesgeven met dieren’. Bovendien testten vierdejaars pabostudenten op Stadsboerderij Griftsteede en Gagelsteede hun eigen ontworpen boerderijlessen met Utrechtse schoolklassen.

De Fungi Factory bood via de Nieuwsflits van Utrecht Natuurlijk extra oesterkweekpakketten aan scholen aan. Op woensdag 30 maart was de eerste uitleen van onze nieuwe leskist ‘ZOOM, Light on the Small’, een landelijk pilotproject in samenwerking met Nikon en SME Advies. Daarna is deze leskist nog vier keer uitgeleend. Ook dachten we mee bij het educatieve project ‘Aarde bedankt!’ naar aanleiding van het gelijknamige boek van de schrijver Jamie Nee.

Docent Pabo over de samenwerking: “Heel leuk om eens te zien wat jullie allemaal hebben en doen bij Griftsteede. Heel inspirerend!”

“Het was weer erg geslaagd, dus bedankt dat we mochten komen!”

In samenwerking met SME, begeleidden we basisschool de Odyssee bij het behalen van hun certificaten als Eco-school. De kern van de aanpak van Eco-Schools is dat leerlingen de school van binnenuit verduurzamen. De school nam in 2022 diverse stappen om te verduurzamen, veelal gericht op de natuur. Zo tuinierden ze met de pakketten van ons materiaalproject ‘Moestuin bij School’, bouwden ze insectenhotels en plaatsten ze een regenton. Daarnaast zijn de wc’s voorzien van ‘waterbespaarstickers’. De school maakt zich op voor het behalen van de ‘bronzen vlag’. De stap naar de ‘zilveren vlag’ zal in 2023 gemaakt worden.

Schooldag van de duurzaamheid Begin vandaag voor morgen Schooldag van duurzaamheid basisschoolkinderen spelenderwijs ervaren wat de Global Goals en hoe zijzelf hiermee aan de kunnen gaan. korte animatiefilmpjes informeren en stimuleren kinderen. www.schooldagvandeduurzaamheid.nl Drinkwaterbedrijven Les je dorst ‘Les dorst’ is het educatieplatform van drinkwaterbedrijven basisscholen. Kom hier alles over kraanwater! Ga aan de met opdrachten en met proefjes. www.lesjedorst.nl Plastic soup foundation

Wereld van Oz Het spannende avontuurlijke lesmateriaal (geschikt voor groep t/m is gebaseerd de Wereld van Oz. Leerlingen krijgen kans om de plasticsoep van dichtbij

en natuurbeleving. www.natuurkampen.nl

5.2.3 Ontwikkelingen in het onderwijs

Kringloopdenken en 21ste-eeuwse vaardigheden

Binnen het onderwijs is er behoefte aan mogelijkheden om te differentiëren in de lesstof om zodoende beter aan te kunnen sluiten bij de verschillende leerstijlen en niveaus van de leerlingen. Ontdekkend en onderzoekend leren, kringloopdenken en 21ste -eeuwse vaardigheden bieden veel mogelijkheden voor differentiatie. Binnen het educatieteam oefenden we onderling met het praktisch toepassen van passende en didactische werkvormen en het gebruik van hogere orde denkvragen.

Curriculum.nu

We volgen de ontwikkelingen rondom Curriculum.nu: de herziening van het curriculum in het basisonderwijs (bo) en het voortgezet onderwijs (vo). Daartoe zijn we onder meer aangesloten bij de Coöperatie Leren voor Morgen. Ons huidige lesaanbod biedt invulling aan de huidige kerndoelen voor het primair onderwijs. Omdat het traject voor de herziening van de kerndoelen in een impasse is geraakt, zijn er nog geen nieuwe kerndoelen vastgesteld. Dit heeft dus nog niet gezorgd voor aanpassingen in ons programma. Wel namen we op 15 juni deel aan de het Duurzaam PO en PABO-congres ‘Duurzaam onderwijs binnenste buiten’ in Amsterdam en aan de inspiratiesessie ‘Duurzame feestdagen op school’ van Leren voor Morgen.

Groene scholen

Een groen schoolplein, een moestuin bij school en een groene buitenruimte als leeromgeving zijn mogelijkheden om natuureducatie op school een impuls te geven en tegelijkertijd bij te dragen aan meer groen in de stad. Met ons levend materiaalproject ‘Tuin bij School’ leverden wij een bijdrage aan het vergroenen van schoolpleinen. Scholen konden via het Tuin bij Schoolproject bij ons zaden, knollen en bollen bestellen om in hun schoolomgeving te moestuinieren.

Ook blijven we vraaggericht scholen ondersteunen die hun schoolplein willen vergroenen. Zie hiervoor paragraaf 6.4. Samen met collega NME-organisaties in de provincie hebben we toegang tot een gedeelde poule van zzp groen- en moestuincoaches. Scholen kunnen bij deze coaches terecht voor advies over het ontwerpen en opzetten van moestuinen bij school en de uitvoering van groene (moes)tuinlessen.

5.3 Voortgezet en hoger onderwijs

Ook in 2022 vroeg het Utrechtse onderwijs steeds vaker om lokale maatschappelijke context die aansluit bij het curriculum en zocht zij naar mogelijkheden om actuele maatschappelijke vraagstukken onderdeel te maken van dat curriculum. Utrecht Natuurlijk beantwoordde die vraag met maatwerk in Utrechts perspectief op onderwerpen als Circulariteit, Sustainable Development Goals, Klimaatadaptatie, Voedselproductie en Biodiversiteit waarmee leerlingen aan de slag konden. Samen met onze partners verbonden we docenten, scholen, studenten en organisaties aan elkaar die verder willen met duurzame ontwikkeling in het onderwijs. Dit deden we met inzet van ons netwerk.

In 2022 leidde dit tot het volgende maatwerk:

• Informatieverstrekking, een locatiebezoek en een interview met een student Global Sustainabillity Science van de Universiteit Utrecht (UU) ten behoeve van een bachelorthesis met inspiratie en handelingsperspectief voor Utrechters met betrekking tot het vergroten van het aantal buurttuinen.

• Verkennen van de mogelijkheden rondom non-formele educatie aan een groep 12- tot 14-jarigen rond het onderwerp biodiversiteit in combinatie met de gezamenlijke aanleg van een bijenburcht.

• Gastlessen voor twee klassen op het St. Bonifatiuscollege rond het thema ‘Grenzen’, ingevuld vanuit duurzaamheid en biologie (Planetary Boundaries, grenzen aan de groei, territorium, communicatie & dynamiek rond grenzen).

• Bijdrage aan een onderzoek van studenten naar uitdagingen van bewonersinitiatieven voor een duurzamer Utrecht in het kader van de UU special interest group Citizen Engagement & Urban Sustainability (CITEUS).

• Bijdragen aan de masterthesis van een WUR student Forest and Nature Conservation, een vergelijkend onderzoek rond het ontwikkelen van groene speelplekken en schoolpleinen in Utrecht en Barcelona.

• Bijdrage aan het behalen van het Eco-Schools brons certificaat van het Amadeus Lyceum.

• Vraagstelling rondom biodiversiteit en klimaatadaptatie in Utrecht, gepresenteerd aan de studenten van de Hogeschool Utrecht (HU) lerarenopleiding duurzame ontwikkeling.

• Begeleiden van vier groepen studenten van de HU lerarenopleiding bij het ontwikkelen van lesmateriaal voor het voortgezet onderwijs rond biodiversiteit en klimaatadaptatie in de stad en ‘rechten van de natuur’.

• Begeleiden van twee studenten van de HU minor Marketing van duurzame oplossingen bij het ontwikkelen van een werkwijze om jongeren in de wijk Transwijk bij de natuur te betrekken.

• Een excursieprogramma op twee Utrecht Natuurlijk locaties voor een groep studenten van het Europese Masterprogramma Global Challenges for Sustainability met als thema ‘innovative food projects’.

• Begeleiden van een groep CHARM-EU masterstudenten die werken aan de door Utrecht Natuurlijk ingebrachte ‘Capstone Challenge’ over succesvol bouwen aan sterke en actieve tuingemeenschappen en hoe deze kunnen bijdragen aan het verbeteren van de relatie mens-natuur.

• Bijdragen aan de bachelorscriptie van een student Geografie, Planologie en Milieu aan de Radboud Universiteit over lokale projecten die gericht zijn op bewustwording rond de Sustainable Development Goals.

• Begeleiden van een onderzoeksstage Product Development rondom het betrekken van jongeren bij Rights of Nature, als onderdeel de tweejarige master Science Education and Communication (SEC) van het Freudenthal Instituut van de UU.

• Input geleverd voor de thesis van een masterstudent Sustainable Business and Innovation aan de UU over de samenwerking tussen lokale actoren op het vlak van duurzame voedselvoorziening.

• Het formuleren van een aantal casussen voor STORM consultancy: een studenten adviesbureau van de UU Sustainability Sciences studievereniging. Over de vraag over duurzame en lokale voedselvoorzieningen in Utrecht en de rol van Utrecht natuurlijk hierbij.

• Het verzorgen van een introductieactiviteit voor de eerstejaars UU studenten Sustainability Sciences rond duurzaamheid en duurzaamheidsdilemma’s aan de hand van praktijkverkenning op Castellum Hoge Woerd en Steede Hoge Woerd.

• In het kader van de HU opleiding Sustainable City Challenge als deskundige externe partij input en feedback verzorgd op ideeën en plannen voor een groene, gezonde en klimaatbestendige wijk.

• Begeleiden van leerlingen van het Globe College bij het maken van een ‘Escape Box’ rondom het thema circulariteit. In het kader van het Circulair Skills programma van stichting Technotrend.

• Bijdrage rond het thema circulair textiel, geleverd aan de kick-off van het Young Innovators programma van stichting Technotrend.

• Bijdrage aan het Citizen Engagement and Urban Sustainability programma van de UU met informatie rond de domeinen stadsgroen en duurzame energie.

• Informatie verstrekt voor leerlingen van het Christelijk Gymnasium Utrecht die het schoolterrein bij-vriendelijker wilden maken.

• Als klankbord gefungeerd voor een masterstudent van de TU Delft en Universiteit Leiden voor de master Industriële Ecologie die een scriptie schreef over de potentie van de Utrechtse alternatieve voedselbeweging om een transformatieve verandering uit te oefenen op het huidige voedselsysteem.

• Workshops georganiseerd ten behoeve van het biodiversiteitsproject voor leerlingen van 5 VWO van de Werkplaats. Onder andere een filosofisch gesprek over biodiversiteit en verbinding, een workshop bij de bijenstal, een workshop over kringlopen aan de hand van bodemdieren en een workshop over kunstmatige selectie versus natuurlijke selectie aan de hand van onze kippen en konijnen.

Ondersteuning van groen initiatief en projecten

6.1 Inleiding

Naast het werk vanuit onze locaties participeerden we ook in stedelijke projecten en ondersteunden we groene initiatieven.

Daarbij werkten we samen met andere natuurorganisaties, maatschappelijke organisaties en bewonersinitiatieven. We initieerden deze projecten vanuit de subsidie Natuur- en Milieucommunicatie en educatie. Voor de uitvoering van deze projecten werven we additionele projectfinanciering.

6.2 Adviseren en faciliteren van zelfbeheer en groen initiatief

Ondersteuning op maat

Utrechters dragen bij aan een prettige openbare ruimte door zwerfvuil op te rapen, maar ook door een boomspiegel of een stuk openbaar groen in beheer te nemen. Utrechters doen dit individueel en in georganiseerd verband. Er zijn ook initiatiefnemers die specifieke dier- en plantsoorten beschermen. Dit zijn bijvoorbeeld de ringslang-broeihoop beheerders en de overzetters van padden en kikkers. Maar ook initiatiefnemers voor een wormenhotel in de buurt of het ophangen van bijenhotels en gierzwaluwkasten. Bovendien zijn het groepen die wilde bijenburchten bouwen waar wilde bijeen een onderkomen vinden. Deze zogenaamde zelfbeheerders dragen bij aan de kwaliteit van de openbare ruimte omdat zij zorgen voor meer biodiversiteit, meer toezicht en omdat zij vaak een hogere beheerkwaliteit leveren dan de gemeente kan bieden. Deze initiatiefnemers konden ook in 2022 bij ons terecht voor kennis en advies.

Sustainable Development Goals

Met de ondersteuning van groeninitiatieven en de projecten dragen we bij aan SDG-doel 3 Goede gezondheid en welzijn, SDG-doel 11 Duurzame steden en gemeenschappen, SDG-doel 12 Verantwoorde consumptie en productie, SDG-doel 13 Klimaatactie, SDG-doel 14 Leven in het water en SDG-doel 15 Leven op het land

Onze Programmamakers/Adviseurs bewonersinitiatieven ondersteunden de volgende initiatieven:

• Buurtmoestuin Texel/Ameland in Lunetten. Daar zijn bakken aangebracht. Er wordt in kleine, behapbare delen getuinierd.

• Buurtboswachterij Utrecht Zuidoost. We gaven veel tips en aanknopingspunten voor verbinding met de gemeente en vergelijkbare initiatieven in de stad.

• Voor openbaar gebied Zonstraat/De Minstroom adviseerden we over een beheerplan.

• Voor Normandië 43 adviseerden we over de vergroening van een gevel.

• Zaailing Gewenst Zone Rotsoord. We waren betrokken bij een initiatief samen met kunstenaar/initiatiefnemer en de gemeente Utrecht.

• We ondersteunden het initiatief van de Zoogdiervereniging in samenwerking met de gemeente Utrecht over zoogdieren in achtertuinen. Met behulp van camerabeelden werd in de tuinen van aangemelde vrijwilligers in kaart gebracht welke zoogdieren gebruikmaken van

die tuinen (denk aan egels, marterachtigen, katten en muizen). De resultaten van het onderzoek worden geanalyseerd door de Zoogdiervereniging en de gemeente. Utrecht Natuurlijk ondersteunde dit project door de vrijwilligers van Utrecht Natuurlijk te enthousiasmeren om hieraan mee te werken en ze desgewenst te adviseren om hun eigen tuin zoogdiervriendelijk in te richten.

• We ondersteunden verschillende buurtinitiatieven in Leidsche Rijn, Vleuten en De Meern. Denk aan de vergroening van boomspiegels, ondersteuning van buurtbewoners in hun contacten met de woningbouwvereniging over groene inrichting van gemeenschappelijke tuinen en advies omtrent bijenhotels en bijenburchten in parken. Bovendien waren we in april aanwezig bij het Odenveltcafé, waar het ging over groene initiatieven in Vleuten.

• We adviseerden een bewoonster uit de Daelwijcklaan met betrekking tot de beplanting van een stoeptuin in de straat.

• We adviseerden kunstenaar en initiatiefnemer van het project ‘Blauwdruk van de stadsnatuur’ over de organisatie van stadsplantenexcursies.

• Een bewoonster uit de Minister Talmalaan wilde de brede stoep vergroenen. We hielpen haar met contact met de gemeente hierover.

• We dachten mee met Speeltuin Speelboom over een aanpak om de speeltuin op te fleuren met plantenbakken en een geveltuin. Dit is uiteindelijk niet doorgegaan vanwege te weinig belangstelling bij de gebruikers van de speeltuin.

• In samenwerking met de Vlinderstichting organiseerden we in het voorjaar van 2022 een inspiratiesessie voor buurtbewoners van de vlinderwijk over insectvriendelijk tuinieren. Centraal stond de eigen tuin of balkon: aan welke planten hebben insecten het meest en hoe zorg je voor een bloeiboog het jaar rond?

Platform BuurtNatuur030

In 2022 werkten we verder aan het platform BuurtNatuur030. We ontwikkelden dit platform in samenwerking met het Milieucentrum Utrecht. Dit project wordt financieel ondersteund door de gemeente Utrecht en startte eind 2021.

Het platform bestaat onder andere uit een website, een redactie en (offline) activiteiten. Het biedt de inwoners van Utrecht volop informatie en inspiratie om hun omgeving te vergroenen, in contact te komen met elkaar en het groen in hun omgeving te beheren. De inhoud van het platform is afgestemd op de behoefte van de gebruikers.

De website is gerealiseerd naar het voorbeeld van Buurtgroen020. De website biedt:

• praktische tips en informatie;

• vraag en aanbod op het gebied van groen zelfbeheer;

• nuttige adressen en netwerkcontacten;

• een kalender met aankondigingen van groene (buurt) activiteiten en gebeurtenissen;

• een overzicht van buurtinitiatieven;

• een twee wekelijks verschijnende nieuwsbrief.

Utrecht Natuurlijk legt zich binnen het platform BuurtNatuur030 toe op het faciliteren van de website en het uitvoeren van overige online werkzaamheden. Denk hierbij onder andere aan het beheer van de socialemedia het versturen van de nieuwsbrief en het bijhouden van binnenkomende vragen.

Milieucentrum Utrecht organiseert de offline activiteiten en zorgt voor organisatorische ondersteuning. In 2022 werd gewerkt met een team van drie vrijwilligers.

Op 11 mei 2022 vond de feestelijke lancering van BuurtNatuur030 plaats. Hier waren zo’n vijftig Utrechters aanwezig. Diverse initiatiefnemers hielden een pitch over hun groene buurtinitiatief, meldden zich ter plekke aan op het platform en maakten van de gelegenheid gebruik om kennis te maken met elkaar en ervaringen uit te wisselen. Ook is die avond de adviesgroep gelanceerd en is er een oproep uitgegaan om hieraan deel te nemen. Eens in de drie maanden komt de adviesgroep samen om mee te denken over de koers en activiteiten van BuurtNatuur030. In november organiseerde BuurtNatuur030 een tweede bijeenkomst die opnieuw bestond uit een mix van ontmoeting en uitwisseling van informatie, ervaringen en verhalen. Op deze avond waren zo’n dertig belangstellenden aanwezig. Eind 2022 stonden er 35 buurtinitiatieven op de kaart en bestond de community uit ongeveer driehonderd Utrechters, waarvan 218 Utrechters met een openbaar profiel. Al met al een zeer succesvolle start van het platform.

Het Wilde Stadscafé

Een projectgroep met deelnemers uit het Magie-overleg, waaronder Utrecht Natuurlijk en de bibliotheek, organiseerde Het Wilde Stadcafé. Dit met als doel om een groter publiek te betrekken bij groene onderwerpen die spelen in de stad en om mensen te activeren tot het doen van ‘groene’acties.

In 2022 organiseerden we vier bijeenkomsten over de volgende onderwerpen:

• Door-de-wol-geverfde Guerrilla Gardener Jenny presenteerde haar denkbeelden over groene steden en riep de deelnemers op om te gaan guerrilla gardenen met als doel Utrecht verder te vergroenen.

• Samen met filosoof Johan van de Gronden gingen we op zoek naar vergezichten. Johan van de Gronden vroeg eerder, als directeur van het Wereld Natuur Fonds, meer aandacht voor verschralende natuur op het platteland. We zoomden in op de vraag: hoe nemen we ook de stad serieus als natuurlijk landschap en als biotoop van verschillende levensvormen? En wat is een ambitieuze, groene stip aan de horizon voor een stad als Utrecht?

• Het klimaat verandert. Ook voor de stad heeft dit gevolgen. Hoe wordt het klimaat in Utrecht? Waar moeten we ons op voorbereiden en wat kan je zelf doen om klaar te zijn voor het veranderende klimaat? Deze presentatie werd verzorgd door Erwin Rebergen, strategisch beleidsadviseur stedelijk water en klimaatadaptatie bij de Gemeente Utrecht.

Groen moet je Doen

We ondersteunen al langer de organisator van de Groen moet je Doen-dag. De dag waarop Utrechtse zelfbeheerders in het zonnetje worden gezet. In 2022 werden alle Utrechters uitgenodigd om kennis te maken met diverse vormen van het biodivers en klimaatadaptief inrichten van Utrecht. Daarnaast presenteerden verschillende groeninitiatieven zich aan de stad. Er werden diverse workshops georganiseerd. Zo was er een lezing over negenhonderd jaar medicinale planten in de Botanische Tuinen waar 25 mensen op afkwamen. In de bibliotheek maakten veertig kinderen zaadbommen. Ook kon men meewandelen met de burgemeester langs de door bewoners ontwikkelde ‘Drieparken wandeling’ (onderdeel van de Zusterparken) tussen stadspark de Pioniers, Ons Buiten en de Driehoektuin. Verschillende beheerders van groen in de wijken Leidsche Rijn, Vleuten en De Meern deden inspiratie op bij Steede Hoge Woerd en op Kasteeltuin Nijevelt. Met name het eetbare groen en de insectentuin stonden in de belangstelling. We onderzochten of we deze dag konden koppelen aan het 900-jarig bestaan van Utrecht in 2022 onder het motto ‘Utrecht 900 jaar groen’. Helaas werd de aanvraag daarvoor afgewezen.

• Steden worden groener en wilder. Maar heeft dit mogelijk ook nadelige gevolgen? Hoe kunnen we de stad zo inrichten dat we wel de voordelen hebben, maar niet de nadelen? Na twee jaar corona zijn de meeste mensen zich ervan bewust dat dieren infectieziekten bij mensen kunnen veroorzaken. Medewerkers van de Universiteit Utrecht verzorgden het inhoudelijk programma.

6.3 Projecten Waarnemingen verzamelen

In Utrecht zetten diverse mensen zich in om kennis te vergaren over de biodiversiteit in de stad door actief te zijn als waarnemer. Utrecht Natuurlijk begeleidt projecten waarin Utrechters gierzwaluwen en vleermuizen monitoren (de waarnemers van Gierzwaluw030 en BAT030) en de leef omstandigheden voor ringslangen verbeteren. Voor deze begeleiding ontvangt Utrecht Natuurlijk additionele financiering van de gemeente Utrecht.

Veel Utrechters zetten zich in 2022 actief in voor de stadsnatuur. Ongeveer 35 vrijwilligers brachten 276 nesten van gierzwaluwen tot op adresniveau in kaart. Voor de vleermuizen kwamen zo’n veertig vrijwilligers in actie. Zij telden de uitvliegende gewone dwergvleermuizen uit kraamkolonies, inventariseerden welke soorten vleermuizen gebruikmaken van vleermuiskasten en ze fietsten een aantal vaste routes (‘transecten’) met batloggers om de verspreiding van vleermuissoorten in de gehele stad vast te leggen. In totaal legden de vrijwilligers voor de ringslangen op dertien plekken in de gemeente broeihopen aan waarin de slangen hun eieren konden leggen.

Voor al deze vrijwilligers organiseerde Utrecht Natuurlijk verschillende bijeenkomsten ter inspiratie, informatie en voor de onderlinge contacten. Soms stond kennis delen centraal, soms was het een sociaal moment zoals een zomerborreltje of een excursie waarbij de groep naar een specifieke soort op zoek ging. De gemeente Utrecht gebruikte de resultaten van de onderzoeken van deze vrijwilligersgroepen als input voor haar ecologische beleid en voor de stadsgerichte Soort Management Plannen. In 2022 kregen de vrijwilligers extra ondersteuning van twee laatstejaars stagiairs van de opleiding Toegepaste Ecologie van de Hogeschool Van Hall Larenstein. Voor hun afstudeeronderzoek richtten zij zich op de volgende onderzoeksvraag: hoe kan het leefgebied van de gewone dwergvleermuis, ringslang en gierzwaluw in de gemeente Utrecht vergroot worden en wat is de huidige staat van instandhouding?

Maaibeheer

In 2020 is het maaibeheer in de gemeente Utrecht opnieuw aanbesteed. Een belangrijk aandachtspunt voor het nieuwe beheer was het behoud van biodiversiteit. Veel Utrechters hebben nog vooroordelen over het minder maaien en vinden dat de stad er rommeliger van wordt. Utrecht Natuurlijk en de gemeente Utrecht willen dat er in de stad meer begrip ontstaat voor het nieuwe maaien en er meer waardering komt voor de biodiversiteit in de stad.

In 2022 bleven we aandacht besteden aan dit onderwerp. Op 2 juni organiseerden we een excursie, samen met het KNNV en de stadsecoloog. Deze was bestemd voor alle inwoners van Utrecht en vond plaats in het deel van het Vechtoeverpark nabij de Daalseweg: het eerste gebied waar gemaaid is volgens Kleurkeur (het insectvriendelijk beheer keurmerk van de Vlinderstichting). Door lokaal deur-aandeur flyers uit te delen, het ophangen van posters in de wijk, de inzet van social media en de buurt Whatsapp nodigden we Utrechters uit om mee te lopen. Op de avond waren zeven gidsen vanuit de KNNV plantenwerkgroep aanwezig. In totaal kwamen er elf mensen op af. Zij waren allen zeer geïnteresseerd. De bordjes over de verschillende plantensoorten lieten we een weekend lang staan, zodat ook andere recreanten in het gebied hiervan konden leren. Helaas waren de bordjes datzelfde weekend, op zondag, allemaal verdwenen. Gezien de magere opkomst en de grote communicatieinspanning, concludeerden we dat het een leuk, gezellig en leerzaam experiment was dat niet herhaald wordt.

Groen doet goed

In 2022 voerden wij voor het vijfde achtereenvolgende jaar het programma ‘Groen doet goed’ uit, in opdracht van de Provincie Utrecht. Dit programma heeft als doel meer kinderen de natuur in te laten gaan, vooral in de stenige wijken. Het beschikbare budget in 2022 investeerden we voor het grootste deel in de Avonturenclubs. In samenwerking met de Brede School Overvecht vinden er nu op alle scholen in Overvecht twee clubs per jaar plaats.

In het voor- en najaar, in de midden- en bovenbouw. Dat betekent dat ruim 330 kinderen een Avonturenclub volgden. In groepen van tien gingen de kinderen zes keer een middag naar buiten, op avontuur in hun eigen buurt. De kinderen en hun ouders waren erg enthousiast over de Avonturenclub. Kinderen deden nieuwe ervaringen op, leerden in en van de natuur en van elkaar. Ook in Leidsche Rijn werd een Avonturenclub georganiseerd. De Brede School Hoograven was ook geïnteresseerd.

Daarnaast droegen we bij aan het vergroenen en toegankelijker maken van speeltuin Noordse Park. Een grote gedaanteverwisseling heeft zich daar voltrokken. Steeds meer omwonenden verbinden zich als vrijwilliger aan de speeltuin. De invloed van de vergroening speelt hierin een grote rol.

In 2022 is in het speelbos Zuilen een mooi groot klimtoestel toegevoegd. Omdat het speelbos openbaar toegankelijk is, kunnen buurtbewoners er altijd terecht. Daar werd veelvuldig gebruik van gemaakt.

Een deel van de activiteiten van NatuurWijs kon helaas niet doorgaan. Op het laatste moment zegde een belangrijke partner af, waardoor de Herfsttoer werd geannuleerd. Een aantal bosuitjes is wel doorgegaan.

Het ‘Over de Brug’ feest was weer een groot succes. Ruim vierhonderd bezoekers waren aanwezig, vooral uit Overvecht en Zuilen. Met partners als Staatsbosbeheer, IJsclub Siberia, de plaatselijke manege en DOCK was een prachtig programma opgezet en uitgevoerd in het Gagelbos.

Zaailingen en spontane natuur

Er lijkt weinig ruimte in de stad te zijn voor spontane natuur. Al het groen is ooit bedacht, geplant en wordt verzorgd. Toch laat de natuur zich niet tegenhouden en groeien er spontaan zaailingen op in de stad. Soms op plekken waar ze ongestoord kunnen groeien maar soms ook op plekken die daar niet voor bedoeld zijn. In samenwerking met kunstenaar Hans van Lunteren startten we in 2021 met een programma voor meer aandacht voor spontane natuur en zaailingen in de stad. Dit leidde in 2021 tot een bijdrage over spontane natuur in de stad bij de tentoonstelling ‘De botanische revolutie’ in het Centraal Museum, twaalf artikelen in de DUIC over spontane natuur, twaalf televisie afleveringen bij RTV-Utrecht en een oproep aan Utrechters om zaailingen te labelen met het label ‘Zaailing gewenst’. Na de succesvolle eerste fase gebruikten we het eerste deel van 2022 om plannen te maken voor het vervolg. Vanaf september vroegen we opnieuw aandacht voor de zaailingen door het verspreiden van de labels via de stadsboerderijen. De reizende tentoonstelling was een maand lang te zien, als onderdeel van de tentoonstelling Kunst op Volle Grond, in het tuincentrum STECK. Daar hield Hans van Lunteren op 10 september een lezing over dit onderwerp. De tentoonstelling reist in 2023 verder door Utrecht.

Vergroen je boomspiegel

In 2022 organiseerden we samen met de Guerrilla Gardeners en de gemeente Utrecht voor de derde keer de succesvolle actie voor boomspiegeladoptie. Sinds 2020 hebben ruim negenhonderd Utrechters zich aangemeld om een boomspiegel te vergoenen en te verzorgen. Daarmee bereikten we onze ambitie om in het jaar dat Utrecht negenhonderd jaar bestond, negenhonderd boomspiegels te vergroenen. In 2022 adopteerden 454 Utrechters vijfhonderd boomspiegels.

Lisdoddelint

Het Lisdoddelint ging over de veelzijdigheid van de natuur, wat de lisdodde duidelijk laat zien. Vanaf april 2022 werden er negenhonderd lisdodden opgekweekt in de vijver van Stadsboerderij Koppelsteede, in het kader van Utrecht 900 jaar. De lisdodden kregen in het water rustig de tijd om te groeien, om vervolgens verspreid te worden door heel Utrecht. In de zomer waren de lisdodden te vinden op Stadsboerderij Eilandsteede, Stadsboerderij Griftsteede, Steede Hoge Woerd, Stadsboerderij Koppelsteede en Stadstuin Zuilen. In de zomer konden Utrechters meedoen met verschillende lisdodde-activiteiten, waarbij de veelzijdigheid van deze bijzondere plant centraal stond. Bovendien kon men na afloop een eigen lisdoddestekkie mee naar huis nemen in een speciale drager. Dit om haar vervolgens op te eten of zelf te onderhouden en gebruiken in eigen tuin, vijver of op het balkon. Op zondag 16 oktober, Wereldvoedseldag, was een rondrit langs alle stadsboerderijen met als tussenstop de Neude. Tijdens deze rit maakten de horecamedewerkers van Utrecht Natuurlijk negenhonderd lisdoddestuifmeelkoekjes en deelden deze uit aan het publiek. De bakken waarin de lisdodden zaten, worden hergebruikt voor verschillende doeleinden op de stadsboerderijen.

Bijenburcht

In samenwerking met de afdeling Groen en ecologie van de gemeente Utrecht, de Utrechtse Bijenvereniging en adviesen ingenieursbureau Tauw voerden we een project uit om samen met bewoners en actieve groengroepen te zorgen voor betere nestelgelegenheid voor wilde bijen. Dit dezen wij door middel van (het bouwen van) bijenburchten. We realiseerden een duidelijke instructie voor het bouwen van een bijenburcht; een uitgebreide handleiding voor grotere burchten en een handzame flyer voor kleine burchtjes. Op onze vijf stadsboerderijen voorzagen we Utrechters met de benodigdheden en (gratis) bouwmaterialen zoals leemhoudend zand, riet en bamboestengels.

Op bijna alle stadsboerderijen gaven we workshops voor kinderen en ouders over hoe een kleine bijenburcht gebouwd kan worden. Voorafgaand aan de workshop was er een kleine instructie over wat solitaire bijen zijn en waarom het belangrijk is om ons hiervoor in te zetten.

Op Stadstuin Kanaalweg realiseerden we in het voorjaar van 2022 de eerste Utrechtse bijenburcht, in samenwerking met de Utrechtse Bijenvereniging. Deze is feestelijk geopend door wethouder Lot van Hooijdonk en goed bezocht door betrokkenen en omwonenden. Ook hier gaven we een workshop. In dit geval aan kinderen van de naastgelegen BSO Partou. Onder andere het radioprogramma Vroege Vogels maakte een reportage over deze burcht.

Om vorm te geven aan de wens voor meer bijenburchten in Utrecht, is door de werkgroep ingezet op het vinden, enthousiasmeren en begeleiden van groengroepen om hun eigen burchten te bouwen. In 2022 was er intensief contact met veertien initiatiefnemers, waar nu tien burchten uit voortkomen. De begeleiding van dit proces bestaat onder andere uit het informeren, (helpen) ontwerpen en ondersteunen bij de bouwwerkzaamheden, die zowel door de initiatiefnemers zelf als door een aannemer uitgevoerd worden. De bijenburchten zijn zeer divers als het gaat om ontwerp en doen eer aan de plek waar zij komen te staan. Ze zullen zowel in de openbare ruimtes als op semiopenbare ruimtes gebouwd worden. Bij elke burcht wordt een bord geplaatst met informatie over bijen, bijenburchten in het algemeen en wat die bijenburcht zo bijzonder maakt.

Vanuit verschillende steden, musea, universiteiten en individuen over het hele land komen vragen over bijenburchten. Zelfs uit het buitenland. Vanuit de werkgroep wordt informatie uitgewisseld en ondersteuning geboden waar mogelijk. Voor 2023 zijn we bezig met het ontwikkelen van educatief materiaal in het Engels, zodat ook vragen van verder weg beantwoord kunnen worden. Bovendien is er een internationale community die ingezet kan worden bij het realiseren van nog meer burchten en het ondersteunen van nog meer solitaire bijen.

Dit project is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Bee Embassy

In de zomer van 2022 openden we de Bee Embassy op het terrein van Steede Hoge Woerd. Een ambassade voor de honingbij en een plek waar de menselijke afhankelijkheid van bijen als bestuivers van voedsel zichtbaar is. Op initiatief van de Vlaamse curator Tim Joye en met ruimhartige financiële ondersteuning door het Fentener van Vlissingen Fonds is dit project mogelijk gemaakt. Het project was winnaar van de Open Call Natuurcultuur: een wedstrijd waarin het thema kunst en natuur centraal stond. Kunstenaar Zeger Reyers maakte het ontwerp van de Bee Embassy op basis van een reeds bestaande constructie die vóór 2022 tentoongesteld stond in Gent. Het raamwerk van deze constructie is in het voorjaar van 2022 naar Steede Hoge Woerd vervoerd. Kunstenaar Zeger Reyers bouwde dit raamwerk om tot de huidige Bee Embassy: een plantaardig kunstwerk, waarbij planten en borden elkaar in evenwicht houden op een metershoge koepel. Binnenin de koepel leeft een geïmkerd volk zwarte bijen: de inheemse honingbijen van Noordwest-Europa. De Bee Embassy is mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van het Fentener van Vlissingen Fonds en met hulp van vele vrijwilligers.

Expositie Compostkleding

In de expositie Compostkleding was van juni tot en met oktober te zien op het Castellum Hoge Woerd. Hiermee vroeg Utrecht Natuurlijk op verschillende manieren aandacht voor plantaardige alternatieven voor onze kleding. Fashion die na gebruik niet de verbrandingsoven of recyclingbak in hoeft, maar die gewoon terug de grond in kan: fashion als voeding voor de moestuin. Dankzij de ruimhartige ondersteuning van zeven verschillende fondsen konden we een grootschalige expositie neerzetten, waarin acht kunstenaars hun visie op de circulaire en plantaardige toekomst van onze fashion toonden. Gerenommeerde kunstenaars zoals

Dasha Tsapenko, Marijke Bongers en Thomas Bruins werkten samen met beginnende ondernemers en kunstenaars zoals

Musa, Marije Dijkstra en Ilse Kremer. Het project bestond uit een expositie, een activiteitenprogramma met workshops en lezingen en themabijeenkomsten in het kader van de Dutch Sustainable Fashion Week. Compostkleding is mogelijk gemaakt dankzij financiële bijdrages van: Stichting Stokroos, het Prins Bernhard Cultuurfonds, Fonds NME, Stichting Zabawas, het K.F. Hein Fonds, het Fentener van Vlissingen Fonds en het BNG Cultuurfonds.

Wormenhotel

Een wormenhotel is een collectieve composteerinstallatie voor een buurt. Een groepje buurtbewoners beheert samen een ‘hotel’ en gebruikt dat om groenafval te composteren. Zij gebruiken de opbrengst (compost) in hun tuin, boomspiegel of voor hun zelfbeheer project. Door het gebruik van een wormenhotel hoeft er minder afval opgehaald te worden, zorgen bewoners zelf voor de instandhouding van de bodemvruchtbaarheid en dragen we bij aan kennis over kringlopen in de natuur.

In 2021 realiseerden we een ontwerp voor een Utrechts wormenhotel en ontwierpen we een werkwijze voor de realisatie en het beheer ervan. In 2022 konden initiatiefnemers gebruikmaken van het ontwerp voor een wormenhotel en het draaiboek voor het opzetten van een project. Er meldden zich geen belangstellende initiatiefnemers.

6.4 Groene schoolpleinen

Steeds meer scholen en bij de school betrokken ouders nemen het initiatief om het schoolplein te vergroenen. Het plein ziet er op deze manier uitdagender en aantrekkelijker uit dan de gebruikelijke tegelvlakte. Daarnaast zorgt het ervoor dat leerlingen en buurtkinderen kunnen spelen en leren in de natuur en op creatief vlak meer worden uitgedaagd. Een groen schoolplein levert ook een bijdrage aan het klimaatadaptief vermogen en aan de biodiversiteit in de stad en daarmee aan een prettigere leefomgeving voor de leerlingen, leerkrachten en de buurt. Onze inzet op dit onderwerp werd mede mogelijk gemaakt door een additionele financiering van de gemeente Utrecht. Bij de bespreking van de gemeentelijke voorjaarsnota van 2017 is een motie aangenomen om de totstandkoming van groene schoolpleinen in Utrecht meer te stimuleren en te faciliteren. Wij werkten hierin samen met het IVN, die in opdracht van de provincie Utrecht werkt aan een steunpunt voor groene schoolpleinen in de provincie Utrecht. In het kader hiervan organiseerden wij op 26 september de bijeenkomst ‘Het groene schoolplein: de ideale speel- én leeromgeving!’ voor Utrechtse basisscholen. Tijdens deze bijeenkomst werd er ook aandacht besteed aan het feit dat een groen schoolplein een ideale omgeving is om betekenisvol te spelen en leren.

Het programma bestond uit een rondleiding over de nieuwe groene schoolpleinen van basisschool De Spits. Daarna volgden drie workshops om uit te kiezen: ‘Buiten lesgeven’ door ‘Buitenlesleerkracht van het jaar’ juf Linda Kroeze, ‘Betekenisvol buitenspel’ door Pleun Schaeffer van Speelmakers en ‘Ontwerp en gebruik van een groen schoolplein’ door Marianne Greenall van Schoolpleinadvies. Het was een inspirerende bijeenkomst waar bijna veertig Utrechtse leerkrachten aanwezig waren.

Daarnaast adviseerden wij initiatiefnemers van groene schoolpleinen van de volgende scholen bij het opstellen van een programma van eisen, het zoeken naar financiering en het realiseren van draagvlak bij het schoolteam en de ouders:

• Gertudisschool, locatie Waalstraat (adviesgesprek op locatie)

• Basisschool Arcade ’t Zand (een online bijeenkomst)

• Basisschool Sint Bonifatius (adviesgesprek online)

• Basisschool de Regenboog (adviesgesprek op locatie met een betrokken ouder)

• International School Utrecht (brainstormsessie met betrokkenen en informatieverstrekking)

• Vrije School Utrecht locatie Maliebaan (adviesgesprek)

• Basisschool Stepping Stones (adviesgesprek)

• LEF Montessori Kindcentrum (adviesgesprek)

• Johannesschool (adviesgesprek met betrokken ouder)

Bovendien adviseerden wij Arnold Boudestein van de gemeente Utrecht over een door de gemeente te ontwikkelen spelvorm rond het vergroenen van kinderverblijven in Utrecht. Ook stemden we met het IVN af over hun project voor een zogenaamd voedselbosje bij basisschool Klim in Lunetten.

Netwerken – samenwerken aan kwaliteit

Utrecht Natuurlijk participeerde in verschillende netwerken op het niveau van de wijk, stedelijk, regionaal en landelijk.

We deden dit om de kwaliteit van ons werk te borgen en gezamenlijk te verbeteren. Ook droegen we graag bij aan de ontwikkeling van (gemeentelijk) beleid waar het raakt aan ons vakgebied.

Sustainable Development Goals

Wij zijn ervan overtuigd dat de doelen die wij nastreven te groot zijn om alleen aan te pakken en dat we gezamenlijk meer kunt bereiken dan alleen. Deze werkwijze sluit aan bij SDG-doel 17 Partnerschappen om doelen te bereiken .

Overzicht van netwerken waar wij in 2022 bij betrokken waren:

LOS, branchevereniging voor buitenspelen, vrijetijd en natuur. www.vereniginglos.nl

Vereniging Stads- en Kinderboerderijen Nederland www.vskbn.nl

Speeltuinmakers Utrecht www.dibeka.nl/speeltuinen/ utrecht.nsf

Alliantie schooltuinen alliantieschooltuinen.nl

GDO, gemeenten voor duurzame ontwikkeling vereniginggdo.nl

Afstemming met gemeente Utrecht m.b.t. stadsecologie, groenbeheer en participatie, water en voedsel.

Magie-overleg

Utrechtse natuur- en milieugroepen en de gemeente.

Utrecht4Global Goals utrecht4globalgoals.nl

Communicatie

8.1 Inleiding

Met onze communicatie zorgen we ervoor dat Utrechters ons kennen, kennisnemen van onze doelstellingen en dat zij deelnemen aan ons programma.

We informeren Utrechters over de thema’s op onze locaties, zorgen voor kennisoverdracht tijdens onze activiteiten en via onze communicatiekanalen en bieden een handelingsperspectief om zelf bij te dragen.

De meeste Utrechters leren Utrecht Natuurlijk kennen via onze locaties. Bijvoorbeeld door als kind met familie of school een van onze stadsboerderijen of tuinen te bezoeken. Volwassenen die in Utrecht wonen, maar er niet zijn opgegroeid, bezoeken de locaties met hun kinderen. Een deel van de Utrechters leert onze locaties kennen omdat ze recreeren in de parken en het groen en daarbij ook onze locaties bezoeken. De locaties worden goed gevonden.

8.2 Activiteiten

We maken onder andere publiciteit voor onze activiteiten via onze website, via socialmediakanalen, persberichten, (betaalde) offline en online communicatiecampagnes, activiteitenagenda’s in wijk-, week- en dagbladen, samenwerkingspartners en via verschillende activiteitenkalenders op websites die zich richten op Utrecht of een deel van de stad.

In 2022 vergrootten we het bereik van onze communicatie door:

• op de locaties (nog) meer aandacht te besteden aan het activiteitenaanbod op de andere locaties;

• geïnteresseerden te vragen naar hun interessegebieden, zodat we hen beter leren kennen en in de toekomst kunnen informeren op specifieke interessegebieden;

• onderscheid te houden in de activiteitenagenda van Utrecht Natuurlijk en de activiteitenagenda met alle natuuractiviteiten in de regio Utrecht, de Groene Uitloper;

• met verschillende kennissessies te zorgen voor upto-date kennis en vaardigheden met betrekking tot communicatie, zodat iedereen bij Utrecht Natuurlijk goed toegerust is om te kunnen communiceren.

Activiteitenaanbod op andere locaties

Een deel van onze activiteiten richt zich op inwoners uit de buurten die grenzen aan een locatie. Een groot deel van onze activiteiten is echter ook interessant voor inwoners uit andere wijken. In 2022 communiceerden we ons activiteitenaanbod breed over onze locaties door middel van een kruisbestuivingsposter. Per kwartaal maken we een overzicht van het programma op onze verschillende locaties. Eind 2022 hebben we dit geëvalueerd en besloten om hiermee door te gaan.

Groene Uitloper

De Groene Uitloper is een opzichzelfstaande agenda. Hierin promoten we natuuractiviteiten in de stad Utrecht en in een straal van dertig minuten fietsen rondom de stad. In 2022 zagen we een groei van ruim duizend paginaweergaven ten opzichte van het jaar ervoor. Dit komt mede door de online communicatie die we eraan besteden. De Groene Uitloper wordt verzorgd door een enthousiaste vrijwilliger. Zij speurt websites en uitagenda’s af en verzamelt natuuractiviteiten van heel veel verschillende organisaties. Om het bereik van de Groene Uitloper nog meer te vergroten, zoeken we een extra vrijwilliger voor de online communicatie. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het opzetten van socialmediakanalen voor de Groene Uitloper.

Informeren op interessegebieden

Het versturen van een Utrecht Natuurlijk nieuwsbrief is succesvol gebleken. Maandelijks groeide het aantal met ongeveer vijftig abonnees. Eind 2022 behaalden we ruim zevenhonderd abonnees. Op onze locaties, via onze activiteiten en op onze website kunnen belangstellenden zich hierop inschrijven. We vragen naar de interesses van onze bezoekers. Zo kunnen zij na inschrijving op een activiteit ook in de toekomst actief benaderd worden met informatie over soortgelijke activiteiten.

Zo ontstaat er een groeiende groep Utrechters die bekend raakt met Utrecht Natuurlijk en specifiek geïnteresseerd is in onderwerpen die raken aan de doelen die wij willen realiseren. Dit zijn Utrechters die bijvoorbeeld geïnteresseerd zijn in stadsnatuur, moestuinieren, dieren houden, of die willen participeren in het versterken van het klimaatadaptief vermogen van de stad. Utrecht Natuurlijk benadert deze groep Utrechters door publiciteit te generen met samenwerkingspartners en via nieuwssites die zich specifiek op deze onderwerpen richten.

Meer groen te doen in Utrecht

8.3 Website

In 2022 ontwikkelden we de activiteitenkalender op de website verder door. De blokken en het filtersysteem zijn aangepast en toegankelijker gemaakt. Daarnaast kreeg de ‘Over ons’-pagina een grote update. Ook in 2022 hielden we de websitecijfers maandelijks bij. We keken onder andere naar het aantal bezoekers, de best bezochte pagina’s, de gemiddelde bezoekduur en de manier waarop bezoekers op de website van Utrecht Natuurlijk terecht waren gekomen. Door deze inzichten te verzamelen en monitoren, kan de communicatieafdeling stapsgewijs verdere optimalisaties blijven doorvoeren. In 2022 groeide het aantal unieke gebruikers op onze website op jaarbasis met ruim 21% ten opzichte van 2021.

8.4 Persaandacht

In 2022 zijn in totaal elf persberichten verzonden vanuit Utrecht Natuurlijk. Dit leverde bij elkaar mooie media-aandacht op bij verschillende Utrechtse en landelijke kanalen. Zo werden we onder andere vermeld door U in de Wijk, Utrecht Nieuws, de ANWB, Regio Leidsche Rijn, DUIC, radio Bingo FM, Telegraaf Utrecht, RTV Utrecht, Vroege Vogels radio, Ontdek Utrecht, VAR nws, In de Buurt Utrecht, het UITagenda Magazine, Bier & Appelsap, Kidsproof en het tv-programma BinnensteBuiten. Bovendien deed een journalist van het tijdschrift Stadstuinieren mee met een fermenteerworkshop. Naar aanleiding hiervan verscheen een vier pagina’s groot artikel over fermenteren, waarin ook Stadsboerderij Gagelsteede en Utrecht Natuurlijk de aandacht kregen.

8.5 Kennis delen Intern

Alle medewerkers van Utrecht Natuurlijk communiceren met de buitenwereld over de thema’s van de organisatie. Dat gebeurt tijdens de dagelijkse werkzaamheden op de locatie, door te communiceren over onze thema’s gekoppeld aan het programma dat wij aanbieden en door gebruik te maken van onze socialmediakanalen. Veranderingen vinden snel en veelvuldig plaats binnen de communicatiewereld. In 2022 organiseerden we een viertal kennissessies waarin we onze medewerkers wegwijs maakten in de laatste ontwikkelingen binnen het communicatielandschap. Daarmee zorgden we ervoor dat alle medewerkers goed waren toegerust om te kunnen communiceren. Ook zijn we in 2022 gaan samenwerken met een fotograaf om nieuwe, frisse sfeerbeelden te laten maken over de verschillende thema’s op onze locaties. Hiermee zorgen we voor een actuele beeldbank.

Extern

In de communicatie over de onderwerpen waar wij ons mee bezighouden, bieden we waar mogelijk ook een handelingsperspectief. We laten Utrechters kennismaken met onze onderwerpen, maar ons uiteindelijke doel is een actieve betrokkenheid. Want een groene en gezonde stad maken we samen.

In 2022 realiseerden we een nieuwe informatiepagina over de wilde bij. Aanleiding hiervoor was de eerste bijenburcht van Utrecht op Stadstuin Kanaalweg. Op de webpagina kan men een instructie downloaden om zelf aan de slag te gaan in eigen tuin. Bewoners konden gratis leemhoudend zand ophalen op onze stadsboerderijen. In 2022 werd de webpagina 1744 keer bezocht. Met een piek van 203 sessies op 24 maart 2023, een dag na de opening van de eerste bijenburcht.