Майн Рид - Оцеола Баатар

Page 1

, Евроын 1848, 1849 оны хувьсгалыг талархан дэмжиж байв. 1840 онд Америкийн Нэгдсэн Улсад очиж сэтгүүлчээр ажиллан, америк-мексикийн дайнд оролцож байсан ба 1849 онд Унгарын ард түмний тэмцэлд оролцохоор Европ буцаж очжээ. Майн Рид зохиолдоо адал сонин явдлыг Америкийн дарлагдсан ард түмнүүдийн зовлон зүдгүүр, шантаршгүй тэмцэл, боолчлолыг эсэргүүцсэн үзэл санаатай гайхамшигтайгаар хослон үзүүлсэн байдаг “Оцеола баатар” хэмээх эл номдлоо Европын колоничлогчидтой гурван зуу гаруй жилийн турш индианчуудын язуулсан амль хайргүй, шударга, баатарлаг тэмцлийн эмгэнэлт үр дүнг харамсан өгүүлжээ. Семинол овгийн удирдагч Оцеолын яруу сайхан дүрд эрх чөлөөг эрхэмлэгч чин зоригт индиан ард түмний хүсэл эрмэлзэл нэвт шингэсэн байдаг юм. Энэ зохиолд Америк тивийн үржил шимт баян тансаг Флорида нутгийн уугуул хүн ам болох Семинол овгийн индианчуудыг эх орноос нь зайлуулж, “индианы нутаг” гэгч өрнөдийн цөл газар руу хөөж газар орныг нь булаан авахаар АНУ-ын засгийн газар элдэв арга заль хэрэглэж, давуу хүчээрээ далайлган сүрдүүлж байвч индианы ард түмний хатан зоригийг нугалж чадаагүй, тэд өлгий нутгийнхаа төлөө эцсээ хүртэл тулалдаад аргагүйн эрхэнд хүчинд автан өрнө зүг одсон эмгэнэлт түүнийг дүрслэн гаргажээ Шударга чигч, хүнлэг, мятаршгүй зоримог зан чанар, дарлал, ноёрхол, тэгш бус байдлыг жигшин тэмцэгчийг Оцеолын дүрээр харуулсан бол зусарч, хуурмч, ашиг хонжоо олж баяжихын тулд юу ч хийхээс буцдаггүй, нүнжиггүй, аймхай хулчгар хүнийг Агенс Рингольд, Спэнс, Вилъямс, Шар Жек нарын дүрээр гаргажээ. Оцеола бол түүхэн хүний дүр юм Америкийн Коммунист Намын нэрт зүтгэлтэн Виллъям Фостер “Америкийн улст өрийн түүхийн

1 Майн Рид ОЦЕОЛА БААТАР ОРШИЛ Английн нэрт зохиолч Томас Майн Ридийн
“Зоригт анчин багачууд”, “Морь унасан толгойгүй хүн”, “Цагаан бээлий”, “Зоригт анчин бүсгүй” зэрэг олон сайхан бүтээлтэй манай уншигчид эртнээс танил билээ Ирланд нутгийн хүү
дагуулагчдын
түмнийхээ нэг адил
тогтнолынхоо төлөө тэмцэгчдийн хайрлн хүндэтгэж чаддаг байжээ Майн Рид их зохиолч байсан төдийгүй дарлагдсан ард
чөлөө, тусгаар тогтнолынхоо төлөө явуулсан тэмцэлд
тэмдэглэл” номдоо инданы ард түмний XIX зууны эхний хагасын чөлөөлөх хөдөлгөөний өрнөлтийг дүрсэлсэн байдаг. Эл номдоо Оцеолыг индианы ард түмний нэрт удирагдчын нэг гэж тэмдэглээд “Оцеолын гарамгай удиррдлага дор, индианчууд босуул негр боолчуудын дэмжлэгтэйгээр долоон жилийн турш АНУ-ын цэрэгтэй амжилттй тулалдсан байх юм. Энэ бол индианчуудын хийсэн хамгийн ширүүн бэрх тулалдаан байлаа Семинол овгийн нийт хүн амаас гурав дахин илүү хүнтэй АНУ-ын цэргийн довтолгоон бүрийг семинолчууд няцааж байв” гэжээ. Семинолчуудын баатарлаг тэмцлийг урвагчдын тусламжаар л дарж чадсан юм Оцеолыг тулалдааны талбарт ялж чадахгүйдээ хорссон америкчууд гар хүрэхгүй хэмээн амлаад хэлэлцээр хийх нэрийдлээр мэхлэн баривчилжээ. Оцеола тийнхүү хоригдож байгаад удалгүй нас нөгчсөн аж Оцеолын амь үрэгдсэнийг ашиглан найрамдал байгуулах талынхан АНУ-ын Засгийн газартай хэлэлцээр хийж, зэвсгээ хураалгаж, америкчуудын шаардлагыг хүлээн зөвшөөрсөн юм Гэвч Оцеола ба түүний дайчдын баатарлаг жишээ семинолын ард түмний цаашдын
(1818-1883)
Майн Рид английн байлдан
эсрэг удтал тэмцсэн ард
эрх чөлөө, тусгаар
түмний эрх
идэвхтэй оролцож

бйна. Тэгээд ч чамайг Флорида гэж нэрлэсэн агаад энэ бардам нэрдээ чи үнэхээр зохижээ Тэр явдлаас хойш гурван зуун жил өнгөрөв. Чи тийнхүү нэрлэгдсэнээс хойш бүхэл бүтэн гурван зуун улирал өнгөрсөн боловч энхрий нэр чинь эгнэгт үлдсэн билээ Одоо чи, гурван зуун жилийн тэртээ Хуан де Леон1 чиний эрэг дээр анх хөл тавьсан тэр үе шиг л цэцгээр хучигдаад, бурхын бүтээсэн яг тэр янзаараа үзэсглэн төгөлдөр хэвээр байнам Ой мод чинь онгон аглаг хэвээрээ, хээр тал чинь ногоорон халиураад, төгөл шугуйд чинь гоньд, амтат зүржийн мод, замбага, улаан баян цэцгийн сайхан үнэр анхилсаар л байнам Тал хөндийд чинь номин өнгөт икс гялалзаж, усанд чинь алтан дагинас тусдаг хэвээр. Намаг балчигт чинь аварга том агар, лужир бүдүүн царс, бохьт ба инжил модод сүглийн саглайна Мөнгөлөг элсээр хучигдсан дов толгодыг чинь шилмүүс нь дал модны навчистай орооцолдон ургасан нарс хөвөөлөн хүрээлсэн хэвээр байна Ургамлын адтай сонин хослолтой билээ1 Урин дулаан, өн баян нутагт чинь умард, өмнөдийн модод мөчрөө

2 амьдралд том үүрэг гүйцэтгэжээ Хүнлэг үзлийг эрхэмлэж, эрх чөлөө, шударга ёсыг магтан дуулсан Майн Рид дэлхийн янз бүрийн оронд хамгийн их алдаршсан зохиолчдын нэг мөн бөгөөд зохиол бүтээлүүд нь уншигчдын сонирхлыг зүй ёсоор татдаг билээ Top ЦЭЦГИЙН ОРОН Linda Florida! Цэцгийн сайхан орон оо! 2Хөлөг онгоцныхоо хошуун дээрээс чиний эргийг анх олж хараад, адал явдал хайгч зоригт испани эр чамтай ийнхүү мэндэлсэн ажээ Тэр өдөр нь Далдуу модны ням гариг
бишрэлтэй Кастили
ургажээ 1 1513 онд испанийн далайчин Хуан Понсе де Леон Флоридад Европоос анх очжээ Үзэсгэлэнт Флорида1 Чамайг харсан хүний сэтгэл хөдлөхгүй байж яахан чадна! Чамайг өгөөмөр баян орон гэдгийг хэн мэтгэх вэ? Чиний өврөөс залуу насны шидэт булаг, мөнхийн рашаан оргилдог хэмээн энд ирсэн анхны аялагчид итгэдэг байсныг одоо хэн ч гайхахгүй буй заа! Энэхүү сэтгэл татам таатай мөрөөдөл олон хүний ухаан санааг эзэмдэн, түүнд үнэхээр итгэж байсныг гайхалтгүй юм Энэ цуурхал, чиний тунгалаг усанд шумбахыг эрмэлзсэн адал явдал хайгч мянга мянган хүний анхаарлыг Мексикийн цагаан мөнгө, Перугийн шар алтнаас ч илүүгээр татсан билээ Тийм эрэлдээ олон мянган хүн залуужихын оронд хөгширч, зарим нь тэрхүү оргүйх оосон зүйлийн хойноос шамдан хөөцөлдсөөр амь үрэгддэг байжээ Гэвч үүнийг гайхах хэрэг байна уу? Гэтэл одоо ч гэсэн үүнийг хуурамч цуурхал гэдэгт эргэлзэж байхад тэр романтик цагт итгэхэд бүр ч хялбар байлаа. Шинэ ертөнц нээгдэж бйхад амьдралын талаар шинэ онол гарч яагаад болохгүй билээ? Навчирс нь хэзээ ч шарлан унадаггүй, цэцэг нь хэзээ ч гандан хатдаггүй, шувуу мөнхөд жиргэн донгодсон, өвөлгүй зунгаараа, үхэл мөхлийн ямар ч ул мөргүй, тийм нутаг юм гэж хүмүүс
хэмээх цэцгийн баярын өдөр тохиолдсон тул сүсэг
нутгийн хүн маань ихэд билэгшээсэн
нийлүүлэн

, үеийн үед суу залиа цуурайтуулсан аймшиггүй тэмцлээ өнө удаан үргэлжлүүлж байлаа. Цайвар царайтнууд бүхэл бүтэн их цэргээ алдаж, үхлийн олон тулалдаан хийсний эцэст л инданчуудыг төрөлх нутгаас нь шахан гаргасан юм. Тэд хүслээрээ яваагүй. Бэлтрэгийг эхээс нь хүчлэн салгах адил тэднийг өврөөс чинь суга татан гаргаж алс орнө зүг хөөжээ Жаргах нарны зүг одохдоо өр зүрх нь уй гунигаар дүүрч, хөл нь тушаастай юм шиг байжээ Доголон нулимстай, дуу шуу ч үгүй сажлан байсан тэдний нэг нь ч хүслээрээ тэгж яваагүй юм Тэд чамайг орхих хүсэлгүй байсныг гайхах хэрэггүй Тэдний уй гуниг хичнээн их болохыг би даанч сайн ойлгоном. Би ч бас цэцгийн орны үзэсгэлэнт байгальд бахдан цэнгэж, чамаас салахдаа бас л дурамжхан байсан билээ Миний бие сүрлэг ойн чинь сүүдэрт зугаалж, тунгалаг усанд чинь шумбан байхдаа залуу насаа эргүүлэн авчрах гэж нйдсандаа бус, эрүүл энх зол жаргалыг биеэрээ амсах гэсэндээ билээ Замбага, дал модны чинь ногоон ширэг дээр биеийн чилээ гаргаж байсан минь олонсон

3 боджээ Чингэхээр,
ерөөлт
нутагт хүн бас л мөнхжих болов уу
төсөөлөн итгэхэд үнэхээр
гэнэн мөрөөдөл
нь үгүй
урсгалыг хавчаахай завь нь зүсэн хөрөхөө болиод, тэдний дуу хоолой анхилуун ой тайгаар чинь цуурайтаж, татсан нумынх нь хөвч моддын чинь дунд исгэрэн шүнгэнэхээн больжээ Тэд чамаас алс хол, үүрд салан одсон байна. Гэвч тэд хүслээрээ орхиж яваагүй Тэгэх сэтгэлтэй хүн нэгээхэн ч байж чадна гэж үү? Үгүй ээ, үзэсгэлэнт Флорида! Улан арьс үрс чинь чамд үнэнч хэвээр авч бусдын эрхэнд гүн их уй гашуу амсан байж чамаасаа хагацжээ Тэд залуу халуун насныхаа элгэн хайрт нутгаа эрслэн хамгаалж
. Гүн цэнхэр тэнгэрийн чинь ширтэн хэвтэхдээ, Аяа, ертөнц дээр диваажин бий юу гэвэл Үүнийг хар, өмнө тань байна! Хэмээсэн дорнодын нэгэн яруу найрагчийн шүлгийн мөрийг сэтгэлдээ давтан давтан байдаг сан Top БУДАГТ НОГООНЫ1 ТАЛБАЙ Миний эцэг будагт ногооны талбайн эзэн Рэндольф гэдэг хүн байлаа. Намайг түүний бүтэн нэрээр Жорж Рэндольф гэнэ. Миний судсаар индианы цус гүйх бөлгөө. Миний эцэг, Покахонтас гүнжийн2 удмын Роанокийн3 Рэндольфын гэр бүлээс
тийм
сайхан
хэмээн
хялбар байсан бус уу? Тэр
хэдийн арилсна боловч түүнийг төрүүлсэн гоо үзэсгэлэн
болсонгүй Үзэсгэлэнт Флорида, чи яг хэвээрээ, цэцгийн орон хэвээрээ үлджээ! Ногоон төгөл шугуй, цэлмэг хөх тэнгэр, тунгалаг ариун ус чинь хэзээний байсан чигээрээ байнам Дур булаам байгаль чинь огт хувирсангүй! Гэсэн ч юу нь чухам өөр болсныг би ажлаа Байгаль хувираагүй авч хүмүүс нь яав аа? Төрүүлж өсгөсөн хүрэл царайт үр сад чинь хаана байна? Бараа нь ч харагдахгүй байна Одоо тал хөндийд чинь улаан арьстан үзэгдэхийг больж Европ, Африкийн цагаан, хар арьс хүмүүс л байх болжээ. Нэгэн цагт чамайг эзэгнэн амьдарч байсан эртний тэр ард түмнээс эдүгээ ганц нь ч үл харагдана! Тэд хаана байна вэ? Чамайг орхин оджээ Бүгдээрэ оджээ! Цэцэгт зөргөөр чинь тэд хэзээ ч алхлахаа больж, тунагалаг гол мөрний чинь

гарган авдаг

ургамлын

дахь индианы нэгэн овгийн удирдагчийн охин бөгөөд англи офицерийн эхнэр болжээ. 3 Виржини дахь нэгэн хот Гэвч Флорида нутгийн Сувани хэмээх үзэсгэлэнт голын эрэг дээр байхад минь нутгаа гэх сэтгэл анх удаа төрсөн билээ Чухам энд л миний хүүхэд ахуй цаг өнгөрч, залуу насны баяр баясгалан, хайр дурлалын гал дөлийг анх мэдэрсэн юм. Тэр үед манай гэр орон ямаршуу байсныг би сайн санаж байна Ер нь бага насаа өнгөрөөсөн газар санаанаас тийм амархан арилчихааргүй даанч тод үлддэг ажээ Манай гэр ямар байсныг дүрслэн өгүүлье

Покахонтас

4 гаралтай хүн байлаа Эцэг маань индиан гаралтайгаараа бахархаж, бараг л бардамнадаг байлаа Энэ үг, ялангуяа европ хүний чихэнд тун хачирхалтай сонсдож магад боловч индианы цус холилдсон Америкийн цагаан арьстан хүн язгуур гарлаараа бахархдаг нь маргаангүй үнэн билээ. Индианы эрлийз байх нь
тусмаа
чинээтэй
зүйл
огтхон ч зовохгүй байгаа энэ ганц баримт шиг тэдний
чадахгүй биз ээ! Хэдэн зуун цагаан арьстан гэр бүл өөрдсийгөө Виржинийн гүнжийн үр сад хэмээн нотлон өгүүлдэг билээ. Тийнхүү нотолдог нь үнэн л бол гоолиг Покахонтас нь эр нөхрийнхөө хувьд юутай ч зүйрлэшгүй сахиус байжээ Би эцгийгээ Покахонтс гүнжийн үр удам үнэхээр мөн гэж боддог. Ямар ч байлаа гэсэн “эртний захирагчийн” сурвалжит гэр бүлээс гаралтай хүн байсан юм Залуу зндан цагтаа хэдэн зуун хар арьстан боолтой байсан авч хэтэрхий элбэг дэлбэг найр хурим, дайллага цайллага баян чинээлэг эдлэн газры нь хоосруулж, өв хөрөнгий нь үрэн таран болгосон байна Тийм доромж байдалтайга эвлэрч эс чадсан тул үлдсэн бүх хөрөнгөө хамж аваад шинэ амьдрал зохиохоор өмнө зүгийг зорин ирсэн ажээ Манай гэрт ийм өөрчлөлт гарахаас бүр өмнө би төрсөн болохоор Виржини миний төрсөн нутаг болно. 1
хөх
. Тагтны өргөн дээврийг гоё сийлбэртэй модон баганууд тулжээ Байшингийн өмнө этгээдэд цэцэгт нуга, зүүнтэй нь амтат зүржийн төгөл, баруунтай нь өргөн уудам цэцэрлэг байх агаад намхан сараалжин хайсаар байшинг тусгаарласан байна Голын эрэгт бараг нов ногоон аглаг нуга цааш үргэлжилнэ Яг энэ хэсэгтээ голын ус тохойрсон байх нь модот эрэг бүхий том нуурыг санагдуулна Голын дунд орших хүйлсүүд агаарт тогтсон мэт ажээ. Зүсэн зүйлийн зэрлэг шувуу усан дээгүүр эргэлдэн зарим нь усанд шумбан хөвнө Тэрхүү алгагт хурц үзүүрт урт навч бүхий аварга дал мод, дэвүүр хэлбэрт өргөн навчит бяцхан бадар, замбага, анхилуун гоньд, солонгын өнгөт титэм бүхий юкки зэрэг тэр нутгийн ургамал ургадаг билээ Мөнх ногоон навчис нягт хучсан урт урт мөчир нь газарт өргөн сүүдэр буулгасан аварга том царс мод нүднээ тусна. Түүний сүүдэрт алтлаг өнгөөр солонгорон гялалзах цагаан алчуур урт цухуйлган зангидаж, зуны хөнгөн хувцас өмсөөд, гаршуулан дасгасан марал, бяцхан цоохор янзагатай тоглон буй хөөрхөн охин бол миний ганц дүү Виржина билээ. Ээжээс өвлөн авсан алтлаг үс дүүгий минь индиан гаралтайг харуулж чадахгүй нь лавтай Виржина зүрж хальслан хайртай амьтда хооллох агаад тэд нь амтат зүржид
, тэр
хөрөнгө
байвал ичгүүртэй
огт биш Индианчуудын өгөөмөр сэтгэлийн тухай бичсэн олон арван боть ном ч, бид тэднийг өвөг дээдсээ хэмээн зөвшөөрөхдөө
агуу гайхамшигт чанарыг зохих ёсоор нь харуулж
Будагт ногоо гэж
будаг
нэгэн
нэр. 2
гүнж – Виржини
Тод ногоон хөшигтэй цонхнуудтай, эргэн тойрон тагт бүхий цагаан өнгөт гоёмсог “царсан” байшин байна

Энэхүү байдал өөртөө зохилдсон хөг аялгуутай аж. Амтат зүржийн төгөлд үүрлэдэг алтан гургалдай дуулахад тагтан дээр буй заараг шувуу торон дотроосоо дууриаж мөн говь моддын дунд эргэлдэн нисэх улаан хамбага, хөх ятга шаазгайг хөгжилтэйгээр давтан дуулна. Голын эрэгт ургасан өндөр том агарын үрийг тоншин буй ногоон тотийг элэглэн бувтнана Мөнгөлөг жигүүр нь агаарт гялалзах тутгалжин, эсвэл нуурын арлуудын тэртээгээс

нэгэн хэлбэрийн олон жижиг байшин эгнэн ярайх нь негрүүдийн овоохой бөгөөд бүгд л амтат зүржийн төгөл дунд нууцхан байрлажээ Боловсорсон үр жимс лавын цагаан цэцэгсийн анхилуун үнэр нилдээ ханхална. Манай гэрийн өмнөх нугын чимэг аварга дал модтай ав адилхан моддын зарим нь бяцхан байшингуудын дээвэр дээгүүр харагдаж, зарим нь дээрээс нь нөмрөн ургасан үзэгдэнэ. Ногооны газарт харуулдаагүй гуалингаар хааш яаш барьсан, банзан дээвэр бүхий байр бол морины жүчээ, ногооны зоорь, гал зуухны зориулалттай байр байв Гал тогооны газар, анхилуун царсан баганаар цуудас банзан дээврийг нь тулсан задгай гудмаар гол барилгатай холбогддог байлаа Ногооны газраас цааш зах нь тэнгэрийн хаяатай нийлсэн, агарын бараан ойн эмжээрт өргөн уудам тал үргэлжилнэ Чухам энд л будагт ногоо ургадаг юм Дашрамд хэлэхэд бас өөр янзын, тухайлбал: эрдэнэ шиш, амтлаг төмс, цагаан будаа, нишингэ гээд л олон зүйл ургамал тарьдагсан. Манайх идэшний ногоогоо

5 жигтэйхэн дуртай байдагсан Дүүгийн бас нэг хайртай амьтан гилгэр үст
сүүлт бяцхан хар хэрэм хажууд нь цомцойн сууна Хэрэмний
янзагыг үе үе цочоох тул хөөрхий аймхай янзага эхдээ наалдах
минь аврал эрнэ
янцгаах, тэр ч бүү хэл хүний дуу хоолойг, ер есөн шидийн аялгууг хосгүй дууч энэ шувуухай дууриаж
хөл хөдөлгөөн болж
Тэнд
эдлэнгийн
уудам их талбйа манай байшин хүртэл үргэлжлэх агаад төвд нь хагас акр газар эзэлсэн аварга том
бат бэх модон баганууд тулжээ
том том торх харагдана. Давхарлан байрлуулсан гурван торхыг хооронд нь цоргоор холбожээ Энэ торхнуудад будаг хэмээх үнэт ургамлыг дэвтээгээд
будаг гарган авдаг билээ Талбайгаас зайдуухан
худалддаггүй, зөвхөн хоолондоо хэрэглэдэг байв Будагт ногоог хоорондоо зайтай, шулуун мөрөөр тарина. Гэрийн нялх хошингортой төстэй навчис нь дөнгөж соёолсон будагт ногоо байхад аливаа буурцагт ургмал нь онцлог шинж бүхий цайвар ногоон өдлөг навчист (будагт ногоо нь ургамлын энэхүү бүлэгт багтана) бүрэн боловсорсон хоёр алд илүү өндөр будагт ногоо тагнай өвсийг санагдуулна Энэ мэтээр боловсролынхоо янз бүрийн шатанд байна. Удган эрвээхэйтэй төстэй цэцэгс нь хариугүй дэлгэрэх дөхөвч цэцэглэж амжих нь тун ховор. Тэрхүү хондон улаан цэцэгсийг тэс өөр, хайр найргүй тасчих хувь тавилан хүлээж байдаг ажээ Ногооны хашаанд ч, будгийн тариалангийн талбайд ч хэдэн зуун хүн хөдөлмөрлөнө Тэдний нэг хоёроос бусад нь бүгдээрээ африкчууд, бүгдээрээ боолчууд агаад олонх нь негр боловч дан хар арьстнууд биш байв Тэдний дунд эрлийз, хурлийзууд байлаа. Гэвч харгалзагч, газрын эздээс бусад нь цөм боолчууд байв Зузаан уруул, хавчиг, дух, хавтгай хамар, болхи биетэй, ер нь тун үзэмжгүй муухай хүмүүс байхад бас аятайхан хүн, тэр ч байтугай гоолиг сайхан хүн ч тохиолдоно Бараг цагаан гэмээр хурлийз эмэгтэйчүүд байсан нь цөөн боловч ихэнх
, сагсгар
огцом хөдөлгөөн
буюу эсвэл дүүгээс
билүүс исгэрэхэд мөн л дууриадагсан. Нохой хуцах, муур мягуучлах, луус орилох, морь
чаддаг билээ Байшингийн хойно дээр өгүүлснээс эрс ялгаатай төдий л аятай бус боловч түүнээс дутамгүй
байв
манай
ажил ид өрнөж байдагсан Торон хашаагаар хүрээлсэн
асар байна. Тэрхүү асрыг
Асрын дор мод хонхойлгон үйлдсэн гонзгойвтор
цэнхэр өнгийн
газар
6 нь царайлаг, заримдаа тун сайхан бүсгүйчүүд ч тааралдана Бүгдээрэ ажлын хувцас өмссөн агаад
нь нимгэн
цоргонд хийж асгана Өөр нэг хэсэг хүн ялгаж авсан будгийг хатааж сэврээх, хэвд цутгах ажлыг гүйцэтгэнэ. Хүн бүхэн тодорхой ажил хийж, хэрдээ л хөгжилтэй ажилладаг байсныг хэлбэл зохино Хүмүүсийн инээж хөхрөх, ярьж хошигнох, дуу дуулах хөгжилтэй чимээ шуугиан үл тасарна Гэсэн ч тэд боол, миний эцгийн боол байсан юм. Эцэг маань тэдэнтэй сайн харьцаатай, ташуур цөөн хэрэглэдэг байсан болохоор ажилчин боолчуудын санаа сэтгэл өөдрөг, цовоо байсан байж ч магадгүй. За, миний санаад иймэрхүү л аятайхан зүйлс хоногшин үлджээ Энэ нутагт миний хүүхэд нас өнгөрч, ухамсарт амьдрал минь эхэлсэн билээ Top ХОЁР ЖЕК Эдлэн бүр нэг, заримдаа хэд хэдэн “муу зүгийн савдаг” байдаг
нь хмгийн адтай хорон санаатай
юм
байв Хамгийн зэрлэг, харгис балмад явдал үйлдэхээс үл буцах чанар нь үе үе илэрдэг байлаа. Тиймэрхүү зан чанартай хүн негрүүдийн дунд тохиолдохоосоо эрлийзүүдийн дунд их тохиолддог юм. Эрлийзүүд шар арьсаараа бахархаж, оюун ухааны болон биеийн хүчний талаар өөрсдийгөө негрүүдээс дээгүүр тавьдаг, тэгээд ч доромж байдлынхаа шударга бус гэдгийг тэднээс илүү эмзэг мэдэрдэг явдал сэтгэл зүйн тэрхүү онцлогийг нь тайлбарлахад тусална Цэвэр цусны негрүүдийн тухайд гэвэл, тэдний дунд ухамсаргүй балмад этгээд тун ховор байдаг Тэд нь хүн төрөлхтний түүхийн эмгэнэлт явцын золиос болон хохирч байгаагаас биш муу санаатнууд огт бус. Хаан ч тэр, эх орондоо, хүний нутагт ч, газар сайгүй зовж зүдрэх тавилантай боловч өс хонзон, балмад санаа өвөрлөх нь үгүй Африкийн негр хүнийхээс илүү сайхан сэтгэл ертөнцөд хаана ч байхгүй биз ээ Шар Жек хэрцгий балмад авираараа бусдаас хэзээд ялгардаг байв. Энэ нь түүний төрөлх, ер удамт чанар нь байжээ Жек бол испанийн эрлийз, өөрөөр хэлбэл эцэг нь испани, эх нь негр байжээ. Жекийг төрсөн эцэг нь манай эцэгт худалдсан юм шүү! Эх нь боол бол хүүхэд нь ч боол Эцэг нь хэдий чөлөөтэй байвч хүүхдэдээ ямар ч
эрэгтэйчүүд
даавуун өмд, бүдүүн борог цамц, далдуу модны навчин малгайтай. Өмссөн хувцсаараа бахархаад байх хүн тэдний дунд цөөн биз Зарим эрчүүд бүсэлхийгээ хүртэл нүцгэлсэн нь нарны гэрэлт хар пийвар мэт гялтганан байдагсан. Эмэгтэйчүүд нь илүү их эрээн мяраан хувцас өмсөж зүүнэ Эрээн давун палааж өмсөн тод өнгөт дөрвөлжин хээтэй мадрас алчуур зангидна Заримынх нь хувцас эвтэйхэн, их үзэмжтэй оёдолтой байна Үсээ тюрбан маягаар янзалсан нь тэдэнд гайхалтай сайхан зохисон байна. Эрэгтэй эмэгтэй ялгаагүй цөм тариалан дээр ажилладаг байв Нэг хэсэг нь будагт ногоо хадаж бухалдахад, нөгөө нь бухлыг чирэн сарт аваачиж дээд талы нь дэвтээх тэвшинд хаяж, дараагийн хэсэг хүн түүнийг нь ус руу хийж “мушгина” бусад ажилчин тунадас шаарыг тусгй
авч тэднээс нэг
байдаг
Манай эдлэнгийн савдаг, дайсан бол “Шар Жек” байлаа Энэ эрлийз залуу эрэмдэг муухай царай зүсгүй боловч баргар, ширүүн төрхөөрөө бусдаас ялгардаг

тусгүй Америкийн улаан, хар арьстан хүүхдэд эхийнх нь хувь заяа ноогддог юм Цагаан арьс эх хүн л цагаан арьст хүүхдийн эх байх ёстой гэнэ! Манай эдлэнд бас нэг Жек байсан агаад шар Жекээс ялгахын тулд “Хар Жек” гэж нэрлэдэг байв Тэр хоёр үе тэнгийнх, нуруу туруу чацуу боловч хоорондоо өчүүхэн ч төсгүй улс байлаа. Гадаад байдал, царайны ялгаа гэхээсээ зан чанарын их ялгаатай байв Шар Жекийн арьс арай цайвар боловч Хар Жек түүнээс хавьсгүй сайхан сэтгэлтэй Тэд хоорондоо огт төсгүй болох нь нүүр царайных нь байдлаас ч илэрхий байдаг сан. Нэг нь хөгжилтэй, сэтгэл дүүрэн явдаг байхад, нөгөө нь хялайн барайж явдаг байлаа Хар Жек цагаан шүдээ яралзуулан үргэлж инээж явахад Шар Жек ямар нэг хорон зүйл сэдсэн үедээ л мушилздаг байв. Хар Жек бол Виржини мужид төрсөн

Гэтэл Жекэд тийм төрх ер үгүй. Зөв хэлбэрийн царайтай цэвэр негр хүн би олныг харсан Тэдний нэг нь Хар Жек байв Биеийн галбирынх нь хувьд гэвэл Этиопийн Апполон хэмээх дайны тэнгэр л гэсэн үг. Жекийг түүний нэр нэгтээс хол илүү нүдэнд дулаахан үздэг хүний нэг манай эдлэнгийн хамгийн хөөрхөн хурлийз охин Виола байлаа Хоёр Жек Виолагаас болж аль хэдийн өрсөлдөж эхэлсэн билээ. Мань хоёр Виолагийн инээмсэглэлээр шагнуулах гэж тун шаргуу оролдох авч Виола олон зантай, хөнгөн хийсвэр бүсгүй тул амаргүй хэрэг байв Хоёр Жек Виолаг хэрхэн хардаж, түүнд хэрхэн дурлаж байсныг ярихын ч хэрэггүй. Эцсийн эцэст Виола негр Жекэд илт сайн байдаг боллоо. Үүнийг мэдээд эрлийз Жек өрсөлдөгчөө хорсон занаж, үзэж чадахаа больсон юм Тэр хоёр нэг биш удаа хүчээ сориход хүрсэн бөгөөд Хар Жек дандаа дийлдэг байлаа. Чухам тэр байдлыг нь Виола таашааж инээмсэглэлээрээ шагнадаг байсан байж

7
байсан болохоор хоорондоо эзэн боолын харьцаанаас тэс өөр харьцах явдал бишгүйдээ л тохиолдоно Жек өөрийгөө манай гэр бүлийн нэг гишүүн хэмээн тооцож, манай овгоор овоглож явдагтаа ихэд бахархдаг бөлгөө. “Хуучин эдлэнд” төрсөн бусад бүх негрийн адил төрсөн газраараа ч бахархана. “Виржинийн негр” негрүүдийн дунд их хүндэтгэл хүлээдэг байжээ. Хар Жекийн царай зүс тийм ч муугүй, негр гэхээсээ эрлийз гэмээр царайтай билээ Зузаан уруул, хавтгай хамар, хавчиг дух бол негр хүний онцлог шинж байдаг
юм Энэ ертөнцөд хаана ч тэр эр
хүч чадлын
тавьсаар иржээ. Шар Жек нь манай түлээчин, Хар Жек нь манай агтач, дэлбэгч байлаа Хоёр Жекийн хайр сэтгэл, хардалт өрсөлдөөний түүх манай эдлэнгийн амьдралын жирийн л нэг явдал байлаа Миний бие тэр явдлыг онцгой анхаарал татахаар байсанд нь бус, харин миний цаашдын амьдралд ихээхэн нөлөөлсөн нэлээд хэрэг явдал чухам түүнээс үүдэн гарсан болохоор дурсаж байгаа юм. Анхны тохиолдлыг өгүүлбэл: Өрсөлдөгчийнхөө амжилтад хорсон шатсан Шар Жек, Виолаг улаан цайм хөөцөлдөх нь ихсэв. Нэгэн удаа байшингаас хол, модон дотор Виолатай тааралдчихаад жигшүүрт санаагаа хэлэхэд нь Виола зэвүүцэн татгалзсанд Шар Жек улангасан юу ч хийхээс буцахгүй болчихоод байх үеэр нь миний дүү Виржина гэнэт хүрэлцэн очсон явдал тэр этгээдийн бузар санаагаа биелүүлэхэд нь саад хийжээ Түү маань шаардсаар байж эрлийз эрийг шийтгүүлсэн юм Шар Жекийг ганцаар үл барам хэд хэдэн удаа шийтгэвэл зохих байсан боловч анх удаа шийтгэсэн нь тэр билээ Манйа эцэг түүнд сайн, хүмүүсийн ярьдгаар хэтэрхий сайн байсан юм. Жекийг алдаа дутагдал гаргахад төдийгүй гэмт хэрэг үйлдчихээд байхад нь үргэлж уучилдаг байлаа Эцэг маань төрөлхийн өр нимгэн хүн байсан тул
хүн Манай хуучин эдлэнд байж байгаад бидэнтэй хамт Флоридад ирсэн юм. Эцэгт маань маш дотно
магадгүй
зориг,
өмнө гоо сайхан ямагт мэхийн найр

жирийн зодооноор дууссангүй, испани эцэг өвгөөсөө өвлөн авсан зөндөө хөтлөгдсөн Шар Жек хутга шүүрэн авч зэвсэггүй өрсөлдөгчөө хүнд шархдуулав Тэгэхд нь Шар Жекийг урьд урьдынхаас хатуу шийтгэв Хар Жек, миний “бие хамгаалагч”, шадар хүн байсан тул би ихэд хилэгнэж байж билээ. Хар арьстй, билиг хомс хэдий боловч цовоо сэргэлэн зантай Хар Жек маань нөхөрлөхөд тун эвсээрхэн хүн байсан юм Үнэндээ Жек усанд ч, ойд ч надтай хамт явдаг, миний хүүхэд ахуй цагийн шилдэг нөхөр байсан билээ. Шударга үнэн ёс шийтгэлийг шардаж, Шар Жек ч түүнийг зохих ёсоор хүртсэн юм Гэтэл шударга шийтгэл ямар ч тус болсонгүй өнгөрөв. Шар Жек засаршгүй этгээд байжээ Түүнд чөтгөрийн хорон санаа даанч

8
ч шалбархай, дусал цус ч гараагүй байсан тул мөр буюу чоно хороосон гэх үндэсгүй байв.
боож алсан байж таарна. Үнэхээр ч хөөрхий янзагын амыг барьж алсан нь хожим тодорхой болсон билээ. Шар Жек тийнхүү алж байхыг амтат зүржийн төгөлд ажиллаж байсан Хар Жек санаандгүй олж хараад тэр эмгэнэлт явдлын санамсаргүй гэрч болжээ Эрлийз эрийг хоёр дахь удаагаа ташуурдан шийтгэв Үүний дараа тохиолдсон зүйл энэ бүх хэрэг явдлыг эцэс болгож, негр, эрлийз хоёрын өрсөлдөөн гаарч бүр зодоон цохионд хүрлээ Шар Жек, хайр сэтгэлд өрсөлдөгчийнх нь хувьд ч, түүний үйлдсэн сүүчлийн гэмт хэргийн гэрч болсных нь хувьд ч Хар Жекээс өс хонзонгоо авах таатай боломж эрж хайсаар байжээ Тэдний мөргөлдөөн
бат шингээд, зан чанарынх нь салшгүй нэг хэсэг болсон байжээ. Top ФЛОРИДИЙН ХОНХОР Амтат зүржийн төгөлтэй залган өвөрмөц маягийн хонхор газар үргэлжлэх агаад ийм газар зөвхөн Флорида нутагт л байдаг хэмээн миний бие итгэх бөлгөө. Хөмрүүлсэн аварга том чихрийн сав лугаа адил газарт олон фут гүн орсон, дөч юмуу түүнээс ч их хэмжээний голч бүхий дугариг хонхорт бортгон хэ лбэртэй нэлээд тооны худаг байх бөгөөд тэдгээрийн эрэг нь нурснаас гадна хоорондоо хад асгаар тусгаарлагдсан тул эвдэрч нурсан аварга том зөгийн үүрийг санагдуулна Хаа нэгтээ ширгэсэн худаг тааралдах боловч голдуу ёроолдоо устай байх агаад ус нь үе үе ихсэж худгаа дүүргэдэг байлаа. Байгалийн энэхүү усан сан тэгш тал газарт тохиолддог хэдий боловч мөнх
зодож ташуурдх шийтгэлд тун дургүй байсан боловч энэ удаа эрлийз эрийг зайлшгүй шийтгэх ёстой хэмээн дүү минь гуйвалтгүй шаардаж байв Виола бол Виржинагийн шивэгчин байсан агаад Шар Жекийн жигшүүрт явдлыг зүгээр өнгөрөөж хэрхэвч болохгүй байжээ Гэтэл энэхүү зүй ёсны шийтгэл ч ясны хонзогногч чанараас нь Жекийг ангижруулж чадсангүй Түүнээс хойш төдий л удалгүй үйлдсэн нэг хэрэг нь Шар Жекийг хичнээн өсөрхөг хүн болохыг харуулсан юм Дүүгийн минь нэг хөөрхөн янзага голын эргээс холгүй үхчихсэн хэвтэхийг олов. Дөнгөж цагийн өмнө нугад харайн наадаж явсан янзага ердийн үхлээр үхээгүй нь лавтай байв Өчүүхэн
Тэгэхээр

ногоон замбагын ширэнгэ, ягаан инжир, црс, ялам, дэвүүр навчит дал модтой дов толгод буюу хэсэг бусаг хад асгаар ямагт хүрээлэгдсэн байна Иймэрхүү маягийн худаг нарсан ойд элбэг тааралдах ба их далай дунд орших бяцхан арал мэт, тэгш ногоон талд хааяа тааралдах нь бий Индианы дайны түүхэнд алдаршсан Флоридын худаг буюу “хоммок” гэдэг маань иймэрхүү л зүйл билээ Амтат зүржийн төглийн яг цаахантай мөнх ногоон модот бараавтар ойгоор хучигдад хүрэн хад асга хагас саран хэлбэрээр дугуйран эмжсэн нэгэн хонхор газар байх авай Тэндхийн ариун тунгалаг усны ёроолд алтлаг, улаан загас, шар зоодой, толбот алган болон өөр янз бүрийн гоёмсог загас жараахайны баян сүрэг өдөржин бужигнан наадна. Байгалис заяасан загасны цөөрөм гэлтэй тэрхүү усан санд манай гэрийнхэн сэлж сэрүүцдэг

гүдгэргүй ширэг өвст тэгш тал газар оршино Энэ нугад адуу мал чөлөөтэй бэлчдэг ба буга гөрөөс, зэрлэг цацагт хяруулын сүрэг дандаа ирж идээшилдэг билээ. Тэгэхд би ан гөрөө ид сонирхдог насан дээрээ байсан юм Өмнөд муж улсын эрхэлсэн тодорхой ажилгүй ихэнх хөвгүүдийн нэгэн адил миний хамгийн дуртай гол ажил бол ан ав байсан бөгөөд эцэг маань надад хоёр сайхан тайган нохой бэлэглэж билээ Буга гөрөөс цацагт хяруул ойртохыг хүлээн хотгорт нугудан отож байгаад тэднийг ногоон нуга дундуур хөөж агнах цагт маш зугаатай байдаг байв. Анч нохдоор зэрлэг цацагт хяруул бариулах хялбар тул иймэрхүү маягаар би олон тооны цацагт хяруул, буга агнасан юм Гэрийнхэн маань бүгдээрээ унтаж байхад би хар үүрээр босоод анд явдаг энэ цаг хамгийн тохиромжтой үе билээ Нэгэн өглөө орой дээр нь би хоёр нохойтойгоо уужуу багтах талбай бүхий хад өөд авиран отоо хийдэг далдлах газраа хүрэв Тэрхүү өндөрлөгөөс би хэний ч нүдэнд үл өртөх ба надад бүхлээрээ ил харагдах нуга хөндийд юу болж байгаа нь тод харагдана. Мовь модны далбагар навчис миний дээрээс сэрүүн асар мэт нөмрөөд навчсын завсраар доор болж

9
байдгаар барахгүй
зүйл юм. Амтат зүржийн төгөл дундуур өнгөрсөн элсэн жим манай байшингаа ус руу ороход эвтэйхэн том том чулуун шат хүртэл үргэлжилнэ Гэвч тэрхүү сйхан усанд зөвхөн цагаан арстан хүн орох эрхтэй
гаталшгүй намаг хүртэл өргөн уудам тариан талбай цэлийнэ
Манай эдлэнгийн нэг тал өчүүхэн ч хотгор
үйл
Тэр нэгэн өглөө нар мандахаас өмнө
мал хашаа саравчиндаа байх цагт би хоргодох газраа иртэл нуга хөндий хоосон цэлийх нь нүднээ тусав Тийм өргөн уудам хөндийд ганц ч гөрөөс үл харагдана Ээж маань тэр үдэш зочид хүлээж авах гээд бугын мах авчирч өгөхийг гуйхад нь заавал авчирна хэмээн амласан болохоор хоосон нугыг хараад сэтгэл ихэд гонсойв. Тэгээд ч байдал нэг л хачин байсан учраас яггүй гайхав. Өргөн уудам энэ нугад бараг өглөө бүр буга гөрөө ирж идээшлэн бэлчдэг билээ. Надаас өмнө өөр хүн ирж ан хийсэн юм байж тун болзошгүй юм Хөрш эдлэнгийн залуу Рингольд юмуу эсвэл ер унтдаггүй гэмээр индиан анчдаас ирсэн юм болов уу, ямар боловч нэг хүн ирж амтан үргээсэн гэдэг нь илт байлаа Тэр нугад хэн ч ан хийж малаа бэлчээх эрхтэй чөлөөт газар байсан юм Энэ зурвс газар бол засгийн газрын мэдлийн, нийтийн, хэний ч эзэмшил бус, татвар тогтоогоогүй газар байв Тэгэхээр залуу Рингольд энд байв уу, эсвэл манай эдлэнгийн захад суудаг матрын анчин Хикмен өвгөн байв уу, үгүй бол голын цаад эргээс индиан анчин ирж
байлаа Аагим халуун Флорида нутагт усанд орох таатай сайхан
зайлшгүй шаардагддаг
бөлгөө. Хонхрын цаана өндөр том агар, хушан их ойгоор хүрээлэгдсэн хэдэн арван бээр үргэлжлэх
.
буй
явдлыг ажигладаг байлаа
, адуу морь жүчээндээ, үхэр

ан хийсэн юм болов уу Ан гөрөөс үргэсэн шалтгааны талаар ийнхүү элдэв таамаглалд автан суув Хэлсэндээ хүрч оройн хоолонд гөрөөсний мах аваачиж чадахгүй нь гэж бодохоос урам ихэд хугарав Өндөр моддын оройгоор гуру гуру гэх дуу өглөөний цэнгэг агаарт тодрон чангарах нь цацагт хяруулууд нугад ирэхийн дохио мөн. Гэвч урьд өдөр нь цацагт хяруулын мах хангалттай базааж авсан болохоор дахин агнах хэрэггүй байсан тул би тэднийг огт хайхраагүй юм Бугын мах л хэрэгтэй байлаа Гэтэл бугын махтай болохын тулд нохойгоор агнахаас өөр арга бодох ёстой болов Би буугаа авч явсан болохоор ой руу очиж ан хийсэн ч болох байлаа Ер нь Хикмэн өвгөний рүү явсан ч дээр юмуу, надад ямар ч байсан туслах нь лавтай. Өнөө өглөө ан хийсэн бол гэртээ заавал бугын мах аваачсан байх ёстой доо. Тэгвэл өвгөнөөс багахан мах гуйж аваад ээждээ өгч болох юм Тэнгэрийн хаяанаа нар мандан, түүний

байх нь ээ” хэмээн бодогдов. Бугын сүрэг гарч ирсэн байх гэж санагдсан газрын зүг хараа тавин ажиглахад хашааны тэр хэсгийн хаалт онгорхой байх нь миний бүгж байгаа газраас тодхон үзэгдэнэ. Гэтэл хаалт моднууд хэвэндээ байв! Тэгвэл бугын сүрэг тариан талбайд хэрхэн нэвтэрч чадав? Хашаа давж ормоогүй, багана, тулгууртай их өндөр хашаа байсан юм. Хаалт моднууд ч бас хашаа шиг өндөр байв Тэгэхээр бугын сүрэг ойгоос ирсэн гэж үү Буга гөрөөс ямар нэг дайснаас цочин үргэсэн мэт хурдан давхиж байлаа Анчинд хөөгдөв үү? Хикмен өвгөн үү, Рингольд уу, хэн юм бол? Ойн цоорхойгоос хараа үл салган ширтэвч би хэнийг ч олж эс үзэв Ирвэс, баавгайнаас үргэж цочсон юм болов уу, тэгвэл ч нэг их холдохгүй болохоор би анч нохдоороо бариулж болох л юм даа. Эсвэл… ийнхүү бодтол бугын сүргийг үргээсэн зүйл гэнэт нүднээ өртөж бодлыг маань тасалдуулав Тэр бол ирвэс ч биш, баавгай ч биш, харин хүн байлаа. Тэр хүн агар моддын бараан сүүдрээс дөнгөж гарч айсуй. Нарны туяа моддын оройг л гэрэлтүүлж байсан авч тэр хүнийг олж харахад, тэр ч байтугай чухам хэн болохыг таньж болохуйц гэгээтэй байсан тул Рингольд, Хикмэн өвгөн, индиан анчдын хэн нь ч биш, харин хөх зотон өмдтэй, судалтай цамц, хялгаст модны навчаар

10
алгуурхан гэрэлтүүлэхэд цайвар ногоон
нь алтлаг
Би далдлах газраасаа
үзээд бодлоо өөрчилж хадан дээр үлдэхээр шийдсэн юм. Юу гэвэл, тариан талбай, хөндийг тусгаарласан төмөр
хийсэн бүрх малгай зэрэг хувцсаар нь манай модчин
танив. Top ШАР ЖЕК Шар Жекийг хараад гайхахгүй байж чадсангүй. Мань эрлийз ийм эрт ойд юу хийж явдаг байна, нөөцөлж гамнах зангүй, харин ч өдөр тутмын ажлы нь хийлгэхэд тун бэрх хүн байла. Тэгээд ч Шар Жек анчин ч биш, ан гөрөө сонирхох нь огт үгүй, ой модоор үргэлж хэсүүчлэн тэнэж, ан амьтдын зан араншинг сайтар мэддэг хэдий боловч ан хийж байхы нь би нэг ч удаа хараагүй билээ Тэгээд ч Шар Жек анчин ч
туяа тэртээд орших агар моддын оройг
навчис
өнгөөр гялалзан авай
явахын өмнө хөндийг дахин ажиглан харахдаа нэгэн зүйл олж
хашааны чигт, агар ойгоос сүрэг буга гарч ирэв “Уухай, эд бас эрдэнэ шишийн талбайд нэвтэрч ордог
Шар Жек гэдгийг

буюу ноцолгоно гэмээр нэгэн бяцхан амьтан хөдөлж байх шиг харагдав. Тэр бол ноцолгоно шиг цайвар боловч миний бие даанч хол байсан тул гөлөг, ноцолгоны алин болохыг ялгаж чадсангүй. Шар Жекийг ойгоос

Жекийг хашааны нүх хүртэл дагуулан ажиглах зуур байшинд хүрэх дөт зам эрдэнэ шишийн талбай дундуур өнгөрдөг учир хашаан дээгүүр даваад гарах биз гэж бодож байв Талбай дундуур явах нь магад Тэгтэл хашааны шургаагийг нэг нэгээр нь авч эхлэхэд би учиргүй гайхлаа. Шургаагуудыг хажуу тийш нь хаячихаад зайг онгорхой орхин хашаанд орлоо Жек хашааны нүхээр орж бөгтийсөөр талбайг арай хийн өнгөрч, эрдэнэ шишийн далбагар навчсын дундуур орж бараа тасрав. Их л хачин маягаар хөтөлж явсан бяцхан цайвар амьтныхаа хамт Жекийг нэгэнт үзэгдэхээ болиход миний сэтгэл амарч одоо нугад тайван бэлчих бугын сүргийг дахин ажиглаж эхлэв Гэвч эрлийз эрийн хачин байдал санаанаас огт гарахгүй тул дахиад л түүний хойноос харсанд эрдэнэ шишийн ширэнгээс хараахан гарч ирээгүй байсан бөгөөд миний бие нэгэн зүйлийг олж хараад цаглашгүй гайхаж билээ. Юу гэвэл, Шар Жекийн явсан яг тэр замаар нэг амьтан ойгоос гаран нугыг чиглэн айсуй Тэр нь хөлөө чирж гараараа тулан мөлхөн явуу хүн лугаа төстэй бараан амьтан ажгуу Анх түүнийг хараад хүн, гэхдээ цагаан арьстан биш негр юмуу индиан байна гэж бодлоо Байдал нь индиан хүнийг санагдуулах боловч бид найрамдал байгуулчихаад байсан цаг тул ямар учраас эрлийз эрийг дагаж

11 биш, ан гөрөө сонирхох нь огт үгүй, ой модоор үргэлж хэсүүчлэн тэнэж, ан амьтдын зан араншинг сайтар мэддэг хэдий боловч ан хийж байхы нь би нэг ч удаа хараагүй билээ. Гэтэл өнөө өглөө энд юу хийж яваа юм бол гэж бодогдов. Би өндөрлөг дээрээс Жекийг дагуулан харахын чацуу бугын сүргийг алдалгүй ажив Эрлийз эр тэрхүү бугын сүргийг мөшгөөгүй
барьсан амьтнаа оосорлож хөтлөөд харьж явна гэж бодлоо. Түүнд гайхаад байх зүйл ч байсангүй Өчигдөр ойд
урхинд нь нэг ноцолгоно орчихсоныг одоо
рүүгээ авч
Харин
шийдэж дээ. Гэтэл яагаад олзоо бариад явахгүй, чирээд явдаг билээ Тэрхүү
амьтныг идэх гэсэн мэт байн байн тонголзоно. Тэр амьтан ноцолгоно биш юм болов уу хэмээн би гайхаш тасран байлаа Шар
мөшгих билээ дээ? “Даган мөшгих” гэж яагаад хэлэв гэвэл тэрхүү хачин амьтны бүх л хөдөлгөөн байдлыг ажвал Шар Жекийг гэзэг даран дагаж буй нь илт байв Хар Жек юмуу гэсэн бодол төрмөгц негр, эрлийз эр хоёрын хоорондын вендетта хэмээх цусан өшөө авах ёс, эцэстээ Шар Жек хутга гаргаснаар дууссан зодоон зэргийг снав. Шар Жек зохих ёсоор шийтгүүлсэн ч гэсэн хар Жекийн гараар гүйцэтгээгүй шүү дээ. Тэгэхээр гомдсон хүн гомдоосон этгээдээс өс хонзонгоо өөрийн гараар авах гэсэн байж болох бус уу Намайг тийнхүү гайхшралд оруулсан хачин үзэгдлийг тэгж хялбар тайлбарлаж болох боловч Хар Жекийг тиймэрхүү хүншгүй зан гаргана гэж итгэхэд бэрх Урьд сүрхий доромжилж байсан өрсөлдөгчдөө хичнээн их хонзогнолоо ч гэсэн Хар Жек шиг ариун шударга хүн хариугаа энэ мэт муу аргаар авна гэж санаанд багтамгүй байлаа. Хар Жек ч яавч тийм авир гаргахгүй Үгүй ээ Хар Жек бол гэнэдүүлж дайрдаг хүн огт биш. Гэтэл тэр хачин амьтан Хар Жек ч биш, ер нь хэн ч биш ажээ
нь төдөлгүй илэрхий боллоо. Учир нь ойгоос гараад сүргийн хойноос бус, огт өөр зүгт, эрдэнэ шишийн талбай өөд одсон замыг чиглэв Шар Жек доош бөгтийн аажуухан алхах бөгөөд хөлийнх нь хавьд гөлөг
ноцолгоны нүхэнд тавьсан
гэр
яваа биз.
Шар Жекийг гэнэт анчин болсонд баахан гайхаж байсан ч негрүүд ноцолгоны маханд жигтэйхэн дуртайг санаад Жек ч бас ялгаагүй дуртай байх хэмээн бодов Уг амьтныг хялбар барьж болохыг ухаараад амьдаар нь авч харихаар
бяцхан

аймшиг үл төрүүлнэ. Тэгэвч мард өчүүхөн төдий ч айхгүйгээр ойртдог хүн тун ховор биз Харин зан араншинг нь мэдэхгүй хүн бараагий нь хараад л айн чичирч зугтдаг билээ Тэр ч байтугай намаг, далайн тохойн эргээр суудаг нутгийн улаан, цагаан, хар арьстны аль аль нь тэрхүү аварга том гүрвэлд тун болгоомжтой ойртдог юм Өрөөнөөс гарч үзээгүй зарим нэг байгаль судлачид марыг хүн рүү дайрдаггүй гэж батлах боловч адуу, үхэр барьдаг гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх бүлгээ Бас иймэрхүү зүйлийг бар, цус сорогч сарьсан багваахайны талаар нотолдог юм Эсрэг тэсрэг зүйлийг түмэн янзаар хачин жигтэй дүгнэлт гардаг. Мар бол арслан барын адил боломжгүй үед хүн рүү довтолдоггүй нь үнэн авч эндүүрч байсан Бюффон хүртэл марыг огт гэм хоргүй амьтан хэмээн зарлаж зүрхлээгүй юм Америк тивд Колумбийн үеэс хойш энэхүү хомхой амьтны идэш болсон хүний нэрсийг жагсааж чаддгсан бол маш их тоо, магад энэтхэгийн бар, африкийн арсланд бариулсн хүний тоотой тэнцэхүйц тоо гарах буй заа. Хумбольдт Өмнөд Америкт цөөн хонохдоо марын тухай янз бүрийн яриа сонссон байна Миний хувьд гэвэл, мард хүн бариулсан цөөнгүй тохиолдлыг мэдэх бөгөөд

12
бүрхэгдсэн мэт гялалзан эхлэхэд чухам юун амьтан болох нь даруй танигдав. Тэр бол негр индианы аль нь ч биш, ер нь хүн биш, харин хэвлээр явагч үзэшгүй муухай аймшигт мар байлаа Top МАР Флорида голын эрэг дээр өсөн торнисон (төрсөн ч гэж болох) над шиг хүнд марыг хараад гайхах буюу жихүүцэх нь огт үгүй. Муухайгаараа амьтны аймагт ер хамгийн үзэмжгүй нь боловч түүнийг сайн судалсан хүнд тийм ч их
нутгийн гол мөрөнд кайман, мар, бас жинхэнэ матар гээд энэ бүлэгт хамарагдах олон төрөл зүйл оршдог. Тэдний зарим маш догшин байхад зарим нь арай номхон байх тул тэдгээр амьтны авир байдлын тухай аянчин жуулчдын өгүүлэл хоорондоо зөрдөг байв Тэр бүү хэл, өөр өөр голын усанд амьдардаг нэг төрөл зүйл зан авираараа адилгүй ажээ. Мард бусад амьтдын нэгэн адил гадаад орчны нөхцөл нөлөөлдөг байна Биеийн хэмжээ, цаг агаар, нутагшил зэрэг нь нөлөөлдөг бөгөөд нэлээн гайхалтай зүйл гэвэл, тэдний ойролцоо оршин суудаг арьс үндэстний ахуй онцлог зан авирт нь туссан байдаг юм! Зэсвэг муутай индианууд оршин суудаг газрын мар ихээхэн зоригтой, ойртоход тун аюултай. Гэтэл нэг гартаа сүх, нөгөө гартаа винтов буу барин зэвсэглэсэн ойн чийрэг эрс хоёр хөлт босоо амьтнаас айдаг болтол нь хашраагаагүй байсан үед умард нутгийн марууд мөн л догшин 6айв. Үүнээс үзэхэд, энэхүү хэвлээр явагчдад юмны учрыг ялгах чадвар бага сага бий ажээ. Одоо ч гэсэн Флоридын олон намаг, гол мөрөнд аварга том мар элбэг агаад тэдэнд ойртоход маш аюултай, ялангуяа
Энэхэн мөчид нарны туяа моддын оройгоос газар хүртэл гэрэлтүүлээд улмаар өвс ургамал бүрхэн ургасан ногоон нугыг бүхэлд нь гийгүүлэв Нөгөө бараан юм явсаар сүүдрээс гарч эрдэнэ шишийн талбайг шууд чиглэв. Тэрхүү мөлхөгчийн урт бие нарны туяанд хуягаар
марын үлдээсэн сорви бүхий олон хүнтэй тааралдсан билээ. Америк тивийн дулаан уур амьсгалт

эрлийз эрийн явсан мөрөөр алдалгүй даган мөлхсөөр

гэсэн мэт элгээрээ газарт наалдан хормын төдий саатах ажээ. Тэгснээ бараг дэлэн урт биеэ чирэн өндийсөөр ямар нэг хүчинд татагдах мэт тун шуналтайгаар урагш тэмүүлнэ Мар бол хуурай газраар галуу нугасаас дээрдэх юмгүй маш удаан болхи явдаг атал усанд үнэхээр гарамгай, бараг загас мэт шалмаг хурдан хөдөлнө Тийнхүү мөлхсөөр хашааны онгорхой орхисон хэсэгт хүрээд зогтуссанаа урт бараан биеэ чирсээр дотогш орж, эрлийз эрийн далд орсон яг тэр газрыг чиглэн эрдэнэ шишийн талбай дундуур явах нь харагдав! Төдөлгүй түүний бараа ч тасрав Тэр аймшигт амьтан Шар Жекийг дагаж байгаагар үл барам түүнийг араасаа дагаж буйг маань хүн мэдэнж байна гэдэгт одоо би нэгэнт эргэлзэхийг болилоо. Тэгээд ч тийм илэрхий юманд эргэлзэх хэрэг юун? Мар, Жекийг мөшгөн дагаж байгаа нь нүднээ илт байна. Жекийн хувьд гэвэл нөхцөл байдал зөвхөн таамаг төдий байв. Түүний байдал төрх, хийж буй зүйл нь нэг л жигтэй, тухайлбал хашаанаас шураг мод аваад нүхийг онгорхой орхисон, байн байн эргэн харах (задгай талбайгаар нөгөрөх

13
бол
байсан биз. Тэдний хооронд ямар нэг холбоо байгааг үгүйсгэх аргагүй байлаа.
тэрхүү аюумшигт хэвлээр явагч хүний араас мөшгөн дагаж байсан юм! Мар эрлийз эрийг харсан буюу эсвэл халуун мөрөөр нь дагаж байв уу гэдгийг би хэлж мэдэхгүй боловч сүүлчийн таамаглалаа илүү дөхөмтэй гэж бодов Учир юу гэвэл, марыг ойгоос гарч ирэхээс өмнө Шар Жек эрдэнэ шишийн талбайд орж бараа тасарсан тул түүнийг харан харан дагасан гэхэд юу л бол. Тэгсэн байж болзошгүй авч тэрхүү хэвлээр явагч нь
миний бие үл эргэлзэнэ. Мар
хөндлөн
байсан хэмээн би таамаглах байлаа Гэвч тэр хоёрын тухай миний таамаглал учир битүүлэг байдлыг тайлахад ямар ч тус дөхөм болсонгүй Мар урагшаа учиргүй тэмүүлэх нь ямар нэг зүйлд өөрийн эрхгүй татагдан байгааг гэрчлэх бөгөөд мань Жек түүнийг үл ойлгогдох нэгэн аргаар дагуулж яваа нь илт ажээ. Чухам ямар аргаар далдын хүч хэрэглэн илбэдэж байгаа бус уу? Өөртөө ийм асуулт тавимагц мухар сүсэгт автан хамаг бие зарсхийн жихүүцэв. Тэгэхэд үүнд үнэхээр итгэж байсан юм. Африк эхийн сүүгээр бойжиж, боол хүмүүжүүлэгчдийн гар дээр өсч хүмүүжсэн миний балчир оюун ухаан сүсэг бишрэлд хордсон гэхэд гайхах зүйлгүй. Агарын намагт мар байдаг. Мөн хамгийн бөглүү газарт аварга том хэмжээтэй мар ч байдгийг дагуулан явж чадав гэсэн оньсогыг яагаад ч тайлж барсангүй Бодитой хариу өгч чадахгүй болохоор санаа бодол маань өөрийн эрхгүй нууцлаг ид шидийн тухай бодол руу орчихоод байлаа. Би алмайран гөлөрч нэлээд удаан зогслоо Буга гөрөөсний тухай бодол ч арилан одов. Эрлийз эр, түүний газар уснаа явагч дагуул хоёрын учир битүүлэг байдалд хэт автсан миний бие тайван идээшлэн буй бугын сүргийг үл анзаарав
орооных нь цагаар, мөн хүн суудаггүй нутагт бүр ч аюултай билээ Аварга махчин загас сүлжилдэн хөвсөн далайн усанд шумбахтай адил флоридын зарим гол мөрөн, булан тохойн усанд хүн орвол амь гарах горь өчүүхэн ч үгүй. Энэ бүхнийг үл харгалзан хүн ер нь бодит аюулд, ялангуяа тэр нь бараг байнга заналхийлдэг бол ажрахаа байчихдаг юм. Агар, цагаан хуш ургадаг намгийн оршин суугчид үзэмжгүй муухай марыг хараад сэтгэл төдий л түгшихгүй, Флорида нутагт мар үзэгдэх нь этгээд сонин зүйл биш Марын сүүлийг хоолондоо хэрэглэдэг хар арьстнууд, арьсы нь борлуулж амь зогоодог матрын анчдаас өөр хэн ч үл сонирхоно. Эрлийз эрд ажиглагдсантай төстэй нэг л жигтэй хөдөлгөөн нь миний анхаарлыг татаагүйсэн
нугын захад мар үзэгдэхэд би өчүүхэн ч сэжиг авахгүй
Ямар боловч
аливаа аьмтны халуун мөрөөр мөшгөн явах чадвартй гэдэгт
нугыг
огтлон
байв Хааяа нэг амсхийх
үед нь би ажигласан юм) зэргээс үндэслэн араасаа юу дагаж буйг мэдсэн байх ёстой, зайлшгүй мэдэж

тун хүсээгүй агаад бйасан газраа бүгэн үлдэв Мань хүн

тариан талбайгаар явсаар цаг нь болохоор

гарч ирэх нь магад хэмээн

. Хотгор газар, эрдэнэ шишийн талбайн хооронд будагт ногоо тарьсан хэсэгхэн газар буй Байшинд хүрэхийн тулд будагт ногооны талбайг гатлах нь зайлшгүй. Тэр ургамал ердөө л хоёр тохой гаруйхан өндөр болохоор Шар Жекийг алдалгүй харах боломжтой ажээ Тийнхүү би сониуч сэтгэлдээ автан бас ч ид шидийн тухай бодлоосоо салалгүй Шар Жекийн гарч ирэхийг тэсч ядан хүлээж суув Шар Жек маш удаан явж байсан ч түүний газар ахиж байга гэдгийг мэдэж байлаа. Навчсын хөдлөх, эрдэнэ шишийн ганхах нь эрлийз эр явж байгааг илтгэнэ Сэвэлзэх ч салхигүй тогтуун өглөө байсан тул ямар нэг амьтан явж байж л өвс ургамлыг хөдөлгөж ганхуулж байгаагаас зайлахгүй Тэр нь эрлийз эр ба ард нь мөн л эрдэнэ шиш хөдлөн байхыг харвал мар дагасаар ажээ Эрдэнэ шишийн навч үе үе хөдлөхийг нүд үл салган ажиглатал мань хүн мөрийн хоорондуур бус харин талбайг хөндлөн огтолж явна Ямар учиртай юм бэ Би учрыг олж ядав. Аль ч эгнээний дундуур явбал байшинд шууд хүрэх атал яагаад бартаатай зам сонгон авч талбайг хөндлөн гарах болов оо? Тийнхүү мурийж тахирлан явсны учрыг би удалгүй мэдэв Одоо Жек тариан талбайн захад бараг тулж очлоо. Будагт ногооны талбай нэг их өргөн биш болохоор тийн явсаар

14 Top ЯСТ МЭЛХИЙН ЦЭЦЭРЛЭГ Шар Жек, мар хоёр эрдэнэ шишийн талбайд хүрээд ургамал дундуур орж үзэгдэхээ болив Ургамал тариа бүрэн боловсорсон цаг тул өндөр шилбэ, илд хэлбэрт өргөн навчис нь морьтой хүнийг ч далдалж чадна. Миний бие баруун тийшээ яльгүй ахивал эрдэнэ шишийн мөрийн зайгаар юм бүхнийг тодорхой харж болох байв Гэтэл нуувчнаасаа ил гарахаас өөр замгүй учир эрлийз эр намайг олоод харчих байлаа. Хэдэн шалтгаанаас үүдэн би түүнд үзэгдэхийг
сонсож болохуйц
нэг, нохой гаслах лугаа төстэй чимээ сонсогдов. Үе үе намдсанаа дахиад л гарах тэр дуу бие гүйцсэн нохойн гаслахтай огт адилгүй, харин бяцхан дорой гөлөгний гийнахыг санагдуулна. Тэр дууг мар гаргаж байна гэж анх бодлоо. Мар бие гүйцээгүй үедээ яг тэгж дуугардаг юм Гэтэл эрлийз эрийг дагаж байгаа нь бие гүйцсэн том мар байсан тул яавч тийм авиа гаргахгүй Тэгээд ч тэр дуу надад арай ойрхон, Жекийн байгаа газраас сонсогдсон юм. Тэгтэл нугаар өнгөрөх үед нь Жекийн гарт нэгэн цайвар амьтан байхыг ажигласнаа гэнэт санав. Тэр амьтан ноцолгоно биш гөлөг байсан ажээ. Хашгирах чимээ дахин сонсдох нь аргагүй л бяцхан гөлөгний гаслантайяа гийнах дуу байлаа Миний чих ташаа дуулсан байлаа гэхэд төдөлгүй нүдээрээ харж лавтай итгэсэн билээ. Тун удалгүй нөгөө хүн эрдэнэ шиш дундаас арчаагүй бяцхан гөлөг барьсаар ирэх нь харагдав Тийнхүү ил гарч ирэхэд нь манай модчин Шар Жек гэдэгт нэгэнт эргэлзэхийг болив. Тариан дундаас гарахын өмнө эргэн тойрноо сэрэмжлэн ажиглах мэт хормын төдий саатан хамаг биеэ цэхлэн өлийж зогсов Эрдэнэ шишийн өндөр тариалан
одоо
ил
сэтгэлээ зогоов
ургамлын иш навчис шүргэлцэн хэрхэн сэрчигнэхийг
ойр ирэв. Түүнээс гадна өөр

саатсанаа Жекийн мөрөөр будгийн тариан дундуур мөлхөв. Тэрхэн мөчид бүх зүйл тодорхой болж миний бие далдын хүч, ид шидийн тухай бодлоо орхив. Оньсого ч тайлагдлаа. Мар, нохойн гаслах чимээг даган явж байв! Урьд өмнө ийм аргыг дуулсан тул үүний түрүүн санаж болох л байж дээ Тэр тухай бүрэн найдвартай хүмүүсээс, тухайлбал марын анчдаас зөндөө дуулсан билээ Тэд тэр аргыг хэрэглэхэд ялангуяа хөгшин эм марууд гийнэх чимээг дагаж ой дундуур нэг бээр газар ч хамаагүй явдаг ажээ Тэр хэрцгий амьтад ховдоглон залгидаг өөрийнхөө зулзагатай андуурдаг байх хэмээн Хикмэн өвгөн итгэх бөлгөө Гэвч энэ булай чанарын зэрэгцээ нохой бол марын хамгий дуртай зууш юм. Золгүй тайлга нохой ан гөрөөний хойноос улангасан хөөцөлдсөөр булан тохойн ус гатлах үедээ эдгээр үзэмжгүй муухай газар уснаа явагчийн аманд орох нь бий. Тэгэхээр нөгөө мар гөлөг гийнахыг даган хуурай газраар тийм хол явсан ажээ Одоо, наад зах нь мар Жекийг даган явсны учир тодорхой болсон атал эрлийз эр чухам юуны тулд тйим хачин зүйл үйлдэх болов гэдэг бас л нууц хэвээр үлдэв. Анх Жекийн мөлхөхийг хараад, хэнд ч ажиглагдалгүй байшинд

15 дотор нуугдахад бөхийж тонгойх шаардлагагүй боловч будагт ногооны талбайг хэнд ч ажиглагдалгүй хэрхэн гатлах вэ хэмээж байгаа бололтой түүний хөдөлгөөн бүр нь өөрийгөө хүнд харагдуулахгүй гэж хичээснийг гэрчилнэ. Гэвч чухам ямар учраас гэдгийг
Тарианы
хоёр төрөл зүйлийг хэсэгхэн хоосон зай тусгаарладаг билээ Тарианы талбайтай ижил түвшинтэй газар байсан бол тэрхүү хулгайгаар гэтэгч, миний хараанаас мултрах байв Гэтэл миний байрласан газар хавьгүй өндөр тул түүний хөдөлгөөн бүрийг алдалгүй ажиж байсан юм. Жек үе үе саатан гөлгийг барихад бяцхан амьтан учиргүй өвдөх мэт гийнана Жекийг бүр ойр ирээд тэр хөдөлгөөнөө давтахад нь гөлөгний чихнээс угзарч байхыг ажиглав! Эрлийз эрээс тавиад алхмын зайтай аварга гүрвэл гарч ирээд бяцхан
ойртох гэж байна хэмээн бодсон билээ. Гэвч сүүлд бодлоо өөрчлөв. Түүнийг мараас нуугдах гэсэн мэт үе үе сэтгэл түгшингүй эргэн харахыг ажигласан билээ Мань эрлийз чиглэлээ байн байн өөрчлөх нь мар болон өөрийнхөө хооронд ургамлаар хаалт босгох хэмээн хичээх мэт. Тэр байдал түүнийг эрдэнэ шишийн талбай дундуур өнгөрөх үед ч ажиглагдлаа Ер нь Жекийн толгойд ямар нэг ер бус зүйл хийх санаа төрсөн биз. Марыг сүргээс нь хэрхэн дагуулан явах зугаатай аргыг өвгөн Хикмэн үзүүлсэн ч байж магадгүй. Эсвэл ойд мод бэлтгэх үедээ ажиглаж мэдээд өөрөө бодож олон болов уу Шар Жек ямар нэг этгээд санаа өвөрлөн гэр рүүгээ авч явна уу? Нөхдөдөө үзүүлэх, тоглоом тохуу хийх гэсэн юмуу Эсвэл гэрийн ноходтой тэмцэлдүүлэх гэж байгаа юмуу Эсвэл огт өөр зорилго агуулж байгаа байх Би Жекийн санааг яахин таж чадах билээ. Нэг хоёр яльгүй зүйл анхаарлыг минь хөндөөгүй бол түүний тухай бодохоо болих ч байсан биз Тэр этгээд зорилгодоо хүрэх гэж ихэд махарч буй содон байдалд би гайхаш тасрав. Ер бэрхшээл, зүдэргээ, цаг хугацааг огт үл хайхрах ажээ Үнэндээ, тэр өдөр эдлэн газрынхан ажил хийдэггүй
би бодоод олсонгүй Манай эдлэнд тарьсан будаг бол “Хуурамч Гватмелла” гэж нэршсэн төрөл зүйл байв Эдлэнд будгийн хэд хэдэн төрөл зүйлийг тарьсан бөгөөд энэ бол хамгийн өндөр нь байсан юм Бүрэн боловсорсон нэг нь бараг 3 фунт өндөр ажээ Хүн босоогоороо явбал мэдээж, хаанаас ч ил харагдах болно. Гэвч мөрүүдийн хоорондур бөхийн явбал ажиглагдахгүй өнгөрөх боломжтой юм Модчинд ийм санаа бас төрсөн бололтой. Юу гэвэл, хэсэг түдгэлзсэнээ будгийн тариалан дундуур дөрвөн хөллөөд мөлхөж эхлэв. Жекэд хашаа хоро давах хэрэг байсангүй
талбай дан хашаагаар хүрээлэгдсэн байдаг бөгөөд тарианы

амтат

талар хэсэгхэн азнаад л байн байн гаслуулж явлаа Мар, Жек хоёрын хоорондын зай тун багассан тул одоо чанга хашгирах хэрэг нэгэнт үгүй болжээ Миний байрласан газрын доогуур өнгөрөх үеэр би тэрхүү аймшигт амьтныг бүхэл биеэр нь харж чадсан юм Тэр бол мундаг том нь биш байсан авч уртаашаа элбэг хэдэн ярд хүрэх ба гэдсээрээ яггүй бүдүүн ажээ. Бахим хөлөөрөө газар самардан сэлэх мэт урашилна Түүний цэнхэрдүү хүрэн барзгар хуяг нимгэн гялгар арьсаар хучигдсан тул хөдлөх бүрд нь нарны гэрэлд гялалзах шөвгөр шөвгөр хайрсных нь завсар намгийн шавар ч наалдан үлдсэн байх ажээ. Ихэд тэчьядан гөлөг гийнахыг сонсох бүр илтэд хилэгнэн догширно Булчинлаг бахим хөл дээрээ үе үе босч олзоо хайх ажиглах мэт толгойгоо өлийлгөн бадриун сүүлээ газар савчих бөгөөд төмбийтөл хөөсөн бие нь ердийн хэмжээнээсээ хоёр дахин том болжээ. Үүний хамт алсад аянга нүргэлэх мэт сүртэй чанга орилж орчны агарыг эхүүн муухай үнэрээр бузарлана. Түүнээс илүү үзэмжгүй амьтан байдаг хэмээн итгэхэд нэн бэрх Үлгэр дотмогт

16
муутай
ч олиггүй юм хийхээсээ буцахгүй гэдгийг би
билээ Хэрэв муу юм хийх санаатай байгаа бол мараар яах гэсэн хэрэг вэ? Хуурай газар байгаа тэрхүү мөлхөгчөөс хүн айна гэж үү? Тэгээд ямар ч хор хүргэж чадахгүй нь мэдээж бус уу? Тэгж бодогдовч нэг л эзтэй түгшүүр надаас ер салахгүй байлаа Хэдийгээр сэтгэл зовуурьтай байсан авч Жекийг цаашид хэрхэхийг ажиглахаа больж, нугад хэдийнэ ирж миний хоргодох байранд улам бүр дөхөн буй гөрөөсний сүрэгт анхаарал маань нэгэнт татагдах болов Гэвч би ангийн хорхойгоо даран байж эрлийз эрийг нэлээд
ч сааталгүй явж урт биеэ чирэн хашааны хаалгар
. Тэгтэл
навчис тэрхүү ой гутам мөлхөгчийг миний нүднээс далдлав Эрлийз эрийн хэрхэн цаашилсаар буйг ажиглахаар байшингийнхаа зүг харлаа. Миний байсан газраас усан сан болон хавь орчных нь газар тэр чигээрээ үзэгдэх бөлгөө Ялангуяа амтат зүржийн төглийг өнгөрч баймааж л хүрч болох дотор талн хэсэг газар чанх урд байх тул сайн харагдаж байлаа. Амтат зүржийн төгөл, усан сангийн хооронд нэгэн хэсэг цулгуй газар байх ба түүнд хэдэн ярд хэмжээтэй ёроолдоо багахан ус бүхий хийм эл цөөрөм орших агаад усан сангаас хоолойгоор ус цутган ордог юм. Тэрхүү цөөрөмд хоолонд зориулж яст мэлхий өсгөн үржүүлэх тул “яст мэлхийн цэцэрлэг” хэмээн нэршжээ Эцэг маань Биржийн нутгийн зочломтгой занг орхиогүй ба Флоридад яст мэлхий мэт амттаныг олоход тун хялбар Цөөрмөөс усан сан руу шууд очих замтай Жекийг хартал цөөрөмд яг очиж байв. Тэр этгээд нөгөө гөлгөө барин орилуулсаар явж байв. Ус руу орсон шатанд хүрээд зогтусан гэдрэг эргэн харав Эхлээд байшингийн зүг харснаа сэтгэл хангалуун байдлаар ирсэн зам өөдөө харахыг ажиглалаа. Мар тун ойртсоныг үзээ биз Ер эргэлзэж тээнэгэлзгүй хөөрхий гөлгийг ус руу хол
амралтын өдөр байсан тул чөлөөт цагаа хэрхэн өнгөрөөх нь Шар Жекийн л дурын хэрэг байлаа Гэтэл тийнхүү хар эрт босоод гадуур явах нь түүний зан огт биш бөгөөд хэцүү бэрх зүйл хийж буй нь эрлийз эрийн тоомсоргүй, хааш яаш, залхуу хойрго чанарт үл нийцнэ Тэгэхээр ямар нэг хүчтэй зүйл л түүнийг тийнхүү хөдөлгөж таарна Чухам юу байх вэ? Тэр тухай элдвийн таамаг төрөвч учрыг олж чадсангүй Би Жекийг сэтгэл түгшин ажигласаар байлаа Учир үл мэдэгдэх битүү түгшүүр намайг эзэмдэв Дээр дурьдсан сэжигтэй байдлаас гадна мань эрлийз мөс
хүн байсан бөгөөд ямар
мэдэх
ажиглав. Би төдий л удаан эргэлзсэнгүй. Шар Жек явсаар хотгорын захад хүрсэн боловч тийшээ орсонгүй Шугуйг тойрч,
зүржийн төглийг зүглэн хашааны хаалгаар орохдоо хаалгыг нээлттэй орхичихов. Нөгөө
гардаг луу ч тийм аймшигтай биш буй заа Нөгөө мар дуу га рсан зүг өчүүхөн
оров
мөнх ногоон моддын

Тэгээд яст мэлхийн цэцэрлэгийн захаар явсаар амтат зүржийн модон дунд орон бараа тасарлаа Золгүй бяцхан гөлөг хүйтэн усанд гэнэт хаягдаад учиргүй гаслан гийнахын хмт живчихгүйн тулд хөлөөрөө ус самран тийчигнэнэ Гэвч амьдралын төлөө тэмцэл у даан үргэлжилсэнгүй. Одоо нэгэнт сайн танил болсон усны шол шол хийх чимээ, бас нохойн гийнах дуунд татагдсан мар усан сангийн захад маш хурдан ойртож, өчүүхэн ч тээнэгэлзэлгүй ус руу орж явчихав Эгшин зуур усны голд хүрч, олзоо үмхэн аймшигт шүдэндээ зуусаар усны ёроол руу шумбан оров Тэр муухай амьтан тунгалаг уснаа хэсэг байснаа төдхөн төрөлхө зөнгөөрөө хамгийн гүн, харанхуй ёроол руу живэн одлоо. Top

Ердөө

дээ! Энэ хэргийнхээ үрийг амсах бий вий, өөдгүй шившигт этгээд минь! Чамайг хүн ажиглаж байгааг даан ч төсөөлөхгүй байгаа 6из? Хм, шөнө болохоос өмнө чи ийм чөтгөрийн хар санаа гаргасандаа харамсах болно доо!” Миний бие эрлийз эрийн зорилгыг одоо нэгэнт ойлгов (би тэгж бодсон билээ) гэж санаад ийнхүү өгүүлэв Манай усан сан алтан, мөнгөн загас, улаан тулбага гээд л янз бүрийн гоёмсог загасаар элбэг баян билээ. Дүү маань тэр загаснууддаа жигтэйхэн дуртай, өдөр бүр очиж тэднийгээ хооллоод хэрхэн бужигнаж надахыг нь хардаг зуршилтай байсан юм. Тэдний усан дотор бүжин наадахыг үзээд дүү минь ихэд баясана Загаснууд дүүг таньдаг болоод усан санг тойрон сүрэг сүргээрээ дүүгийн араас даган хөвж, гараас нь хооллодог байв Виржина загаснуудаа хооллох их дуртай сан. Тэгэхээр мань эрлийз өс хонзонгоо эндээс л авахаар шийджээ

17
“За
Мар бол загасаар хооллодог, загас тэдний гол идэш гэдгийг тэр этгээд мэдэж байв. Цөөрөмд буй бүх загас марын аманд орно гэдгийг ч мэдэж байлаа. Түрэмгий ховдог мар тэрхүү дархан цөөрмийн арчаагүй бяцхан загас жараахайг залгисаар дуусгачихвал Виржинагийн сэтгэл туйлгүй гонсойж, Шар Жекийн бах тав ханах нь зайлшгүй Тэр этгээд миний дүүг үэзж чаддаггүйг би андахгүй Ялангуяа, Виолатай болсон явдлын дараа шийтгүүлснээс хойш үзэн ядах нь улам даамжирсан юм. Тэрнээс гадна бас бус өөр шалтгаан ч байлаа Виржина Шар Жекийн өрсөлдөгчид их талтай байдаг атал мань түлээчнийг Виолагийн ойр хавь байхыг ч хориглосон байв. Энэ мэт зүйл Виржинад дайсагнах сэтгэлийг улам бадраажээ Хэдийгээр дайсагналаа ил гаргадаггүй (тэгж зүрхлэх ч үгүй биз) боловч би гадарладаг байсан юм. Янзага алсан явдал миний сэжиглэлийг баталсан бол одоо үйлдэхээр завдан буй хэрэг нь хичнээн засаршгүй этгээд болохыг нь тод харуулав Мар, загас жараахайд аюул сүйрэл учруулна хэмээн тооцоолжээ. Тэрхүү аюумшигт амьтныг хүмүүс илрүүлж устгах цаг ирэх авч тэр болтол олон сайхан загас жараахайг хөнөөж амжина гэдгийг даанч сайн мэдэж байжээ
чулуудчихав
ХАН ТАС
, тийм бий, юу сэдээ вэ, шар найз минь
л өс хонзон шив

гөрөө эзэмдсэн билээ Бугын сүрэг винтовын овоо хараанаас тун холдсон учир тэднийг бүр дөхөн ирэхийг найдан хүлээж эхлэв Гэтэл дэмий хүлээжээ. Буганууд цөөрмөөс айн болгоомжилно. Тэд мөнх ногоон арлыг аюултай газар хэмээн үргэлж зайлсхийх бөлгөө Үнэндээ ч, тэндээс тэр хөөрхсийг индианчуудын шүнгэнэх сум, анчдын бууны тачигнах дуун угтах нь олонтаа. Чухам тэндээс үхлийн сум хүртдэг байв. Бугын сүрэг ойртох нь бүү хэл, бүр холдон одож буйг хараад би, тэдэн рүү нохойгоо тавьж, өөрөө хаднаас буун төглөөр дамжин хөндийд очихоор шийдлээ Задгай газар хүрмэгц тайга нохдоо тавьж, гуугачин хашгирсаа урагш гүйв. Гайхамшигтай сайхан ав болж билээ Хашир хөгшин удирдагчтай тэр сүргийг ноход маань гэзэг даран элдэнэ. Буга гөрөөс тийнхүү хурдан давхиж байхыг би хэзээ ч үзээгүй мэт санагдаж авай Бугын сүрэг миль гаруй өргөн хөндийг хоромхон зуур туулан өнгөрөв Давхилдан буй амьтдыг

18
би эрлийз эрийг
шийтгүүлсний дараа
цуг цөөрөмд
хөнөөж амжихаас
өмнө устгуулъя хэмээн бодож байлаа. Гэтэл энэ үеэр бугын сүргийн зүг анхаарал минь татагдаж эхлэв. Хэсэг буга согоо хотгор өөд бэлчин айсуй Надаас нэг хоёр зуун ярд зайтай байхыг үзэхэд агнасан гэхээс байж ядна. Тэгтэл ч ээждээ амласнаа санав. Амандаа хүрч, ямар ч атугай өдрийн хоолонд бугын мах аваачих хэрэгтэй байлаа Мар хооллочихсон болохоор одоо нэг их айж болгоомжлох зүйлгүй биз Бүхэл бүтэн нохой залгичихсан амьтан лав хэдэн цаг цөөрмийн хөгжилтэй бяцхан эздийг түйвээхгүй л дээ Шар Жекийн хувьд гэвэл, мань хүн гэртээ харихаар явсан тул түүнийг дуртай цагтаа олж болох бөгөөд шийтгэлээс мултарч чадахгүй нь лавтай. Ийм бодол төрмөгц анхны санаагаа орхиж, хамаг бодлыг минь ан
харж амжсан юм Тэр газар
сүрэг идээшилсээр өвс ногоо ч халцгайрсан ба ногоон талд ширхэг бут ургасан нь үгүй Тэр бол тайга ноход, бугын сүрэг хурдаа сорьсн жинхэнэ тэмцэлдээн болсон юм Бугын сүрэг учиргүй хурдан давхилдахад бугын махтай харьж чадахгүйд хүрэх нь үү хэмээн сэтгэл зовж эхлэв. Гэвч сэтгэлийн түгшүүр удалгүй замхарла Нугын бараг захад очоод ноход маань хамаг хурдаараа довтлон нэг буга барьснаар тэр удаагийн ан дууслаа. Ноход хэрхэн ухасхийн дайрч, нэг согоог сүргээс нь таслан нэг нохой хоолойд нь асахыг хараад би тийш яаран явав Арваад минутын дараа тэнд хүрч согоог зүйл дуусгаад өвчиж янзаллаа. Миний бие нохдодоо ч, ан хийсэн газарт ч, өөрийнхөө гавъяанд ч сэтгэл ихэд ханамжтай байж билээ Амласнаа биелүүлж чадсандаа туйлгүй хөөрөн, бугынхаа махыг мөрөн дээрээ тавиад гэрийн зүг ялсан баатар шиг алхлаа. Нарлаг нугын дээгүүр эргэлдэх жигүүртний дэвэх далавчны сүүдэр газарт тусахыг би гэнэт олж харав. Дээш х арсанд хоёр том шувуу миний дээр хөвөн нисч байлаа Тэд төдий л өндөрт байгаагүй боловч бүр дээш хөөрөхийг ч хүсээгүй
Тэр марыг тэнд хүн авчирсан гэж хэн ч эс тааварлана Ойр хаийн гол мөрөн, булан тохойн төөрч будилсан марууд устай газрыг андахгүй олдог тайлбарлахуйяа бэрх чанарынхаа ачаар манай цөөрөмд ирэх явдал нэг бус удаа тохиолдсон билээ. Шар Жек ч тийнхүү санаж тооцоолсон биз Тэр этгээдийн санааг би дөнгөж хагас хугас гадарласан болохоо сүүлд ойлгосон юм. Би тэр үе хүн хичнээн өөдгүй муухай юм хийх зүрхтэй байдгийг тааварлаж ч чадахааргүй даанч залуу, тун гэнэн байж дээ Эхлээд
байшин хүртэл мөшгин дагаж очоод юу хийснийг нь хүмүүст мэдэгдэн
улс амьтантай
очиж, марыг загас жараахай
нь
харахад хааж таглах зүйл байгаагүй тул би бүхнийг тодорхой сайн
мал

бололтой Харин ч, агаарт асар том тойрог замаар элин халин нисч, тойрох тусмаа улам доошлон авай Анх нарны гэрэлд нүд гялбаад ямар шувуу болохыг ялган харж чадсангүй. Нуруугаа нар өөд хандуулан зогсоод дээш ажиглан харвал нарны туяанд шувууны хурц шаргал өд ялгаран үзэгдэхүйд ямар төрлийн шувуу болохыг сая танив. Тэр бол өөрийнхөө овгийн дотор хамгийн сайхан тас (би түүнийг дэлхий дээр хамгийн үзэсгэлэнт шувуу гэж айхгүй хэлнэ) болох хан тас байлаа Хан тас, жигүүртний аймаг дотор дээгүүр

доошлон доошилсоор тод шар хүзүү, шүрэн улаан залаа, улбар өвчүүг нь ялган харж болохуйц ойртов. Хоёр тас бууны овоо хараанд орж ирсэн боловч тун түргэн ниссэн тул надаас сайн мэргэн бууч л унагаж чадах байлаа Миний бие тийм зайнаас тэдэн рүү буудахыг зүрхэлсэнгүй. Харин нэг зүйл сэдэж, удаж алгуурлалгүй түүнийгээ хэрэгжүүлж эхлэв Хан таснууд миний үүрч яваа бугын маханд эргэлдэж буйг би мэдэв Тэгээд л миний дээгүүр эргэлдээд байв. Сэдсэн арга маань тун хялбар, ангийн олзоо газар тавьж орхиод өөрөө винтовоо авч хэсэг модонд орж нуугдав Хэсэг мод мах орхисон газраас тавиад алхмын зайд орших агаад хамгийн захын модны ард зогсов Намайг удаан хүлээлгэсэнгүй. Өчүүхэн ч сэжиг аваагүй шувууд улам бүр доошилсоор нэг нь газарт дөнгөж буумагц буудсанд үзэсгэлэнт тас өвсөн дээр үхэдхийн унаж, газарт бууж амжаагүй байсан нөхөр нь буун дуунаас айн цочиж улам дээш хөөрсөөр агар моддын орой дээгүүр нисэн одов Миний бие бугын махаа дахин үүрч хан тасаа барьсаар гэрийн зүг алхав Зүрх сэтгэл баяр хөөрөөр бялхан бйалаа. Ертөнц дээр хамгийн дотнын хоёр хүнээ, энхрий ээж, хөөрхөн дүүгээ баярлуулна гэхээс туйлгүй

19
сондуулт Орико
хөвөө
тэгш талд нутагладаг
.
тас Флоридад тэр
ховор
болохоор дүү мнь нэг хоёр тасын барааг алсаас харснаас биш огт үзээгүй билээ. Гэтэл энэ арван хоёр настйа эзэгтэй маань Флоридын унаган хүн шүү дээ Үнэндээ, Виржина эдлэнгээсээ гадагш бараг г арч үзээгүй байсан юм Тэрхүү үзэсгэлэнт шувуудыг ойроос хараад авах сан гэж жигтэйхэн хүсч байсныг
баясан байлаа Би төдхөн нугыг гатлан амтат зүрхийн төгөлд хүрч, явган хаалгаар ч орсонгүй шууд хашааны намхан хэсгээр давав Би сэтгэл дүүрэн баяртай байсан тул ачаа тээш маань өд шиг хөнгөн санагдана Үр жимсээ дааж ядан бөхийх амтат зүрж модны мөчрүүдийг гараараа зайлуулахад тасарч унасан алтлаг шар зүржийг ийш тийш өшиглөн өнхрүүлэн явлаа Ер, Флоридад тасарч унасан хэдэн амтат зүржийг хэн ч хайхрах вэ дээ! Миний бие цэцгийн мандалд дөхөн очих үеэс ээж маань сэрүүн тагт дээр байснаа намайг олж харан баярлан дуу алдав Би согооны махаа ээжийн өм нө буулгаж тавив. Амласнаа ч биелүүллээ дээ. -Энэ юу вэ, шувуу юу дээ? гэж ээжийг асуухад -Тиймээ, хан тас, дүүд авчирсан юм Харин Виржина хаана байна, босоогүй л байгаа хэрэг үү? Хм, залхуу золигийг би одоохон сэрээчихье. Ийм сайхан өглөө унтаж байх гэж дээ хэмээн би хэлэв -Үгүй ээ, чи андуурч байна Жорж минь, Виржина босоод цаг гаруй болж байна. Тоглож байгаад саяхан явчихсан
зиндаанд орох бөлгөө. Тэрхүү тас шувуу бол цэцгийн орны амьтад болохоор умар зүг холдож явдаггүй байв. Тэд намгархаг мөнх ногоон нам дор газар, онгон Флоридын өргөн уудам хөндийн бут
голын
, Апурын
юм
Хан
бүр тааралдахгүй
шувуу бөгөөд хөрш зэргэлдээ эдлэнд үзэгдэхэд бүргэд ниссэн мэт ихэд сонирхон шохоорхдог байв. Гэтэл хэрээтэй төстэй Cathartes aura, atratus хэмээх төрлийн элээ нисэхэд хэн ч үл сонирхоно Хан тас маш ховор
нь ажигласнаа санамагц дүүгийнхээ мөрөөдлийг биелүүлэхээр шийдэв Шувууд

одлоо Би засмал замаар бус, харин хамгийн дөт замаар, тохиолдсон саадыг ч үл хайхран гүйж, хашаа даван, амтат зүржийн төглйиг гатлан салхи мэт давхиж явахдаа модын мөчир сэрчигнүүлэн, амтат зүрж газар унаган байлаа Ийнхүү яаран харайлгахдаа ямарваа дуу чимээг алдалгүй сонсохыг хичээв. Миний ээжийн айж бачимдн хашгирах тод дуулдана Ээжийн дуугаар гэрийнхэн хэдийн сандран бужигнаж, эр эмгүй шуугилдаж эхэллээ. Гэнэтийн үймээнээс цочиж түгшсэн ноход хуцан боорлож, гэрийн дууч шувууд ч дуу нийлүүлэн орилолдох сонсдож байлаа Гэвч манай эдлэнгийн зүгээс гарах энэ бүх дуу чимээ надад огт хамагүй байв. Би зөвхөн миний урд ямар чимээ гарах бол хэмээн чих тавин гүйлээ Тэгтэл ч би ус цалгилах, мөн “ха, ха, хө” гэж цангинатал хөхрөх дүүгийнхээ жингэнэсэн цээл дууг сонсов! Бурхны авралаар дүү маань амьд байна шүү! гэж бодмогц даруй зогсож, -Виржина, Виржина! Хэмээн чанга дуудав. Хариуг сэтгэл догдлон хүлээсэн авч усны цалгих чимээнд миний дуу дарагдаад хэн ч сонсож хариу үл өгөв. Тэгэхлээр нь улам

20 -Тэгвэл хаана байгаа вэ? Зочдын өрөөнд үү? -Үгүй, усанд шумбахаар явсан -Шумбахаар явсан гэнэ ээ? -Тийм, Виолатай хамт Юу болов оо? -Бурхан минь, тэнд мар! Top УСАН САНД “Шар Жек! Мар!” Миний бие энэ хэдхэн үгнээс өөр юм хэлж чадсангүй Ээж минь юу болсныг тайлбарлаач гэж хичнээн гуйвч би ярьж тайлбарлах сэхээ ч авч чадсангүй. Нам айг туйлгүй аймшигт эзэмдэн, эхдээ би өөрийнхөө түгшүүрийг халдааж орхиод хамаг хурдаараа усан сангийн зүг гүйн
чангаар, -Виржина!, миний дүү, Виржина! гэж хашгираад сонстол, -Хэн бэ? Жорж уу даа? гэхийг сонслоо -Тийм ээ, би байна, Виржина! -Яах гээв, ах аа! -Ээ дүү минь уснаас бушуухан гараад ир! -Юу болов оо? Зочид ирчихсэн гэж үү? Их эрт ирж дээ, Жорж минь, тэд хүлээж л байг Чи очоод тэднийг саатуулж бай Ийм сайхан тунгалаг өглөө би баахан сэлж шумбаж байгаад очъё. Усан дотор үнэхээр гайхалтай байна шүү. Тийм ээ, Виола? Алив, цөөрмөө бас нэг тойрч сэлээд ирье Тийнхүү өгүүлсний дараа ус дахин цалгилах, Виржина, Виола хоёрын хөгжилтэйгөөр хөхрөлдөх сонсдоход би байдаг хоолойгоороо, -Виржина, хонгор дүү минь, ахынхаа үгэнд орооч! Бурхан тэнгэрийг бодож, хурдан гараад ир, гараад… хэмээн хашгирч дуусаагүй байтал хөгжилдөн хөхрөлдөх дуу гэнэт тасарч, часхийтэл огцом дуу алдсанаа төдхөн учиргүй бачимдан чарлах нь тэр Энэ бол миний дуудахад хариулж байгаа хэрэг огт биш байлаа!

Миний бие, дүүгээсээ уснаас даруй гар хэмээн шамдан гуйсан явдал Виржинагийн сэтгэлийг баахан түгшээсэн байж магадгүй юм даа Гэтэл дүү маань учиргүй айж балмагдан чарласан бөгөөд, -Виола, хараач! Бурхан минь, ямар муухай амьтан бэ? Пээ, наашаа ойртож байна. Еэ бурхан минь! Туслаач, Жорж оо, туслаач, намайг авраач! Хэм ээн хашгирахыг сонслоо Дүүгийнхээ хэлж амжсан утга холбоогүй хэдэн үг, амьт тэмцэн орилохыг би даанч сайн ойлгосон тул, -Дүү минь, би одоохон очлоо, одоохон! гэж хашгираад усан сангаас намайг тусгаарлаж байсан шугуйг нүд ирмэх зуур туулав. Оройтсон бол яана даа! Амь тавихдаа

барзгар хуяг нь усны гадарга дээр цухуйж, толгой сүүлээ дээш цогнойлгон сэлж байлаа. Усны мандлыг цагаан хөөс цахартал сүүлээрээ алгадан өөрийнхөө олзноос арав ч хүрэхгүй алхмын зайтай явна Марын аймшигт ам, Виржинагийн хойно чирэгэх ногоон банзлын хормойг шүүрэн алдан авай. Дуртай цагтаа нэг ухасхийгээд л дүүг маань үмхэхэд бэлэн байв Дүү маань хамаг чадлаа шавхан сэлнэ Хичнээн сайн усчин боловч ямар тус болох билээ дээ? Усны хувцас нь түүнд саад болж байлаа. Гэтэл саад боллоо гээд яах вэ дээ Мар, Виржинаг хэзээ л бол хэзээ, өчүүхэн төдий хурд нэмээд л гүйцэн барьж чадах байсан боловч одоохондоо түдгэлзэж буй бололтой Түүнийг яагаад ийнхүү удааширч, яагаад өдий хүртэл ард нь явж байгааг би баахан гайхаж байв Тэр байдлыг би одоо ч тайлбарлаж чадаагүй, гайхсаар байдаг юм. Мар, олз нь хаашаа ч мултарч чадахгүйг лавтай итгэж, баригдсан оготныг даажигнан тамлагч муур лугаа адил эзэрхэг хүч чадалдаа бахдан тавлаж байсан байж ч магадгүй юм Тэр байдлыг би винтовоо цэнэглэх зуур ажиглаж амжив Онилж байгаад буудчихлаа. Марын зөвхөн хоёр амин газрыг нь, тухайлбал нүд юмуу, урд хөлийнх

21
бие хэдхэн харайгаад төглөөс гарав. Яст мэлхийн цөөрмийн хажуугаар хөнгөрч, нэг мэдэхэд усан сангийн дэргэд ирчихсэн байлаа Нүдний минь өмнө сэтгэл хирдхийм зүйл харагдаж байв! Дүү маань усан сангийн бараг төвд нь байх бөгөөд эргийн зүг хамаг тэнхээгээ шавхан сэлэх ажээ Виола өвдгөө татсан усан дотор айж чичрэн, учраа олохгүй балмагдахдаа хуруугаа хөдөлгөн зогсоно. Дүүгийн араас аварга том гүрвэл мөшгин дагах агаад тунгалаг усанд түүний бүхэл бие, хөл, сарвуу тод үзэгдэхээс гадна
мөрий нь оночихов. Гэтэл борин хад руу буудсан мэт сум маань түүний хатуу барзгар хуягаас хальт үсэрч билээ Шөвгөр шөвгөр хуягт нь үл мэдэг цагаан шалбархай үлдээснээс өөр гэм тэл өчүүхэн ч хүргэж эс чадав. Мар даажигнаж залхсан уу, эсвэл буудсанаас болж өвдсөн юмуу, юутай ч гэсэн тэрхүү буудлага түүнийг цочоосон бололтой ухасхийв. Энэ бүхэн хоромхон зуур болж өнгөрөв. Хүч авах мэт өргөн том сүүлээрээ ус шавхуурдаад цахилган мэт урагш ухасхийн, аварга том дээд эрүү нь эгц дээш босоод, ангайсан улаан ам харагдан дараагийн эгшинд дүүгийн м аань усны хувцасны хормой, ээ тэнгэр минь, марын аймшигт аманд орчихлоо Би ч винтовоо барьсан чигтээ ус руу үсрэн орж, тэдний зүг сэлж гарав. Буу саад болох тул усанд хаячихаад сэллээ Би Виржинагаа тун эгзэгтэй мөчид, мар усны ёроол руу авч орохыг завдах яг тэр үед нь амжин барьж авав
хашгирсан бол яах билээ? Аль хэдийн марын аманд орчихсон юм биш байгаа! Миний
нь тус газар зүрхэнд нь оновол сая алж чадах билээ Би марын нүдийг овоо хараандаа оруулж байгаад буудсан боловч

ёроол руу оджээ Нөгөө хүү амь үрэгдчихлээ гэж үү дээ! Ийн сэтгэл шимшрэн цааш сэлж, уснаас гараад, ухаан балартсан дүүгээ эрэг дээр тавьчихаад, усны зүг дахин харлаа. Юутай их баяр вэ? Үл танин хүү маань усан дээр ил үзэгдэх агаад эргийн зүг тун тайван сэлж айсуй Цөөрмийн цаад захад үзэшгүй муухай бие үзэгдэн усан дээр амьт тэмцэн, үхлийн шархандаа зовуурилан татвалзан авай. Юутай их зол жаргал, завшаан бэ! Дүү минь цоо эрүүл байна Усны хувцас аминд нь оржээ Түүний булбарайхан арьсан дээр үл мэдэг шалбархай л үзэгдэнэ Одоо Виржина маань нэгэнт халамжтай улсын гарт орж, тэд ч энхрий үг

22
авч огт
хэн гэгч вэ? Нөгөө хүү аль хэдийн бидний хажууд ирчихсэн байв. Түүний харц шийдмэг зоригоор дүүрэн агаад ганц ч үг дуугарсангүй. Нэг гараа аварга гүрвэлийн мөрөн дээр тавингаа ухасхийн мордчихов Ямар ч хүн мориндоо тэр хүүгээс илүү шалмаг мордохгүй бизээ. Нөгөө гарт нь хутга гялсхийн үзэгдээд марын нүдэнд эгшин зуур зоогдов.! Нөгөө аймшигт амьтан өвдсөндөө газар тэнгэр доргитол орилж, аварга сүүлээрээ ус алгадахад хөөс цахарч, цацагдсан ус нь бидний дээрээс бөөн бөөнөөрөө асгаран байж билээ Тэр мангас аргагүйн эрхэнд олзоо тавьж, би ч дүүтэйгээ эргийн зүг сэлж эхлэв. Тийн явахдаа нэг эргэж хартал аймшигт зүйл үзэгдэв Мар өөр дээр нь мордсон зоригт хүүг аван усны
хэлж, ялдамхан ширтэцгээн, арай л мь алдаагүй газраас нь авч одов Top ЭРЛИЙЗ ХҮҮ Төдөлгүй марыг бороохойгоор цохин алж, эрэг дээр чирч гаргав Манай эдлэнгийн негрүүд энэ ажлыг дуртайяа гүйцэтгэж билээ. Миний бие, нэг ч үг цухуйлгаагүй тул, мар усан санд хэрхэн хүрч ирэв гэдэгт хэн ч гайхаж сэжиглэсэнгүй. Түүнийг ойр хавийн гол мөрөн, булан тохойн уснаас л ирсэн биз хэмээн бүгд итгэж байв Тэр аймшигт амьтныг устгах ажилд бүхнээс илүү идэвх гарган зүтгэж байсан Шар Жек тиймэрхүү санаа байэ байэ цухалзуулж байлаа! Түүний нууцыг мэдэх хүн бий гэж өөдгүй этгээд огтхон ч тааварлахгүй байгаа бололтой Нууц нь зөвхөн надад л илэрхий гэж бодож байтал том эндүүрэл байв! Манй зарц нар марын лагс том хүүрийг олсоор баглан чирч ялалтын дуу хадаан гэрийн зүг буцлаа Би баярлаж талархсанаа хэлэх гээд, биднийг аварсан
Тийнхүү хамаг хүчээ шавхан байж дүүгээ татсаны ачаар бид хоёр усны мандал дээр гарч чадав Надад зэсвэг байсангүй, зэвсэг байлаа ч гэсэн миний гар даанч чөлөөгүй тул түүнийгээ хэрэглэх боломж үгүй байсан юм. Би, тэр гайхлыг айлгаж, зугатаалгах санаатай байдаг хоолойгоороо орилсон
тусболсонгүй Ээ, бурхан минь! Бид хоёрыг доош татан живүүлж, тасчин идэх нь ээ… Гэнэт ус цүл хийх сонсогдож, нэг хүн их өндрөөс цөөрөм рүү гялсхийн шумбан орох нь үзэгдэв Бараан царай, усанд намирах тас хар үстэй, гялалзсан толбо бүхий сувдан чимэгт хувцастай тэрхүү зоригт усчин бол тэм эр биш жаал хүү байлаа! Биднийг аврахаар гэнэт ирсэн тэр үл таних хүү

ажээ

индиан үндэстний хувцас өмссөн байсан гэж би дээр өгүүлсэн билээ. Үнэхээр, цэвэр индиан шиг хувцасласан байв Гэвч ангийн арьсаар хийсэн хувцас биш байлаа. Ер нь Флоридын уугуул иргэд бугын арьсаар хувцас хийхээ болиод удаж байгаа юм Улаан цэмбэн өмд хөвөн цаасан эдээр хийсэн эрээн цамцтай бөгөөд харин бгын арьсан чархи гутал өмсчээ. Өмд, цамц, гутал нь цөм хатгамал, сувсан чимгээр дүүрэн Мөн угалз хатгамалсан бүс бүсэлж, индианчуудын бүргэд мэт үнэлдэг хан тасын сүүлийн гурван өд хатгасан уяа толгойдоо зангидсан байв Хүзүүндээ янз бүрийн өнгөт сондор зүүсэн ба давхарлан зүүсэн гурван хавирган сар гялалзан

23 зоригт хүүтэй хоёулхнаа хоцров Ээж, аав гээд л бүх хүн түүнд баярлаж талархсанаа илэрхийлж, бүгд л зориг баатарлагийг нь гайхан шагшилдаж, дүү маань хүртэл талархлын хэдэн эелдэг үг хэлж амжсан билээ Үл таних зоригт хүү,
нь хандсан аливаа магтаалын үгийг үл сонсох мэт хариу ер дуугарахгүй, инээмсэглэх буюу толгойгоо үл мэдэх дохих ажээ Бага
хувцас өмссөн авч төрх байдал нь цэвэр цусны индиан биш болохыг илтгэнэ. Арьс нь хүрэл өнгөтэй гэхээсээ цайвардуу, холимог цустай болох нь илэрхий. Умард Америкийн зарим овог аймгийнхны онцлог болох монхор хамар нь тэр хүүг бүргэдтэй төстэй болгожээ. Зөөлөн харцтай боловч нүд нь дүрсхийн гялалзана. Сэтгэл нь хөдөлсөн үед тун догшноор гялалзахыг би ажиглаж амжсан юм Европын цус нь индиан хүний ширүүн атлаа гайхалтай зөв хэлбэрт царайг арай зөөлрүүлсэн ч баатарлаг гоо төрх нь хэвээр хадгалагджээ. Гялалзсан шулуун хар үс нь жинхэнэ индианчуудынхаас ч илүү сайхан ажээ Товчоор өгүүлбэл, тэр үл таних буянтай хөөрхөн хүү хэдэн зун өнгөрөхөд гоолиг сайхан эр болон өсөх нь дамжиггүй байлаа. Бага хөвгүүн байсан хэдий боловч нэг удаа харсан бол хэзээ ч мартахааргүй хосгүй онцгой зүс
, өчүүхэн ч шалбараагүй гэв -Та бүр нэгвт норчихсон байна шүү дээ. Хувцсаа сольж өмсвөл зүгээр сэн. Миний хувцас танд лав таарна даа -Баярлалаа, би иймэрхүү хувцсанд дасаагүй. Энэ хурц наранд удахгүй хатчих биз -Та манайд очиж жаахан юм идэхгүй юу? -Би саяхан хооллосон, баярлалаа танд. -Дарс уухгүй юу? -Гялайлаа, би зөвхөн ус уудаг. Би, шинэ танилдаа өөр хэлэх үг олдохгүй мухардав. Миний урилгаас татгалзсан атлаа хажууд минь байсаар байв Надтай хамт манайд очихыг хүсээгүй хэрнээ бас надаас холдоод явчихыг хүсэхгүй байлаа. Өөр зүйл хүсээ юу? Шагнал авах гэсэн юм болов уу? Магтаалын үгнээс өөр биет зүйл хэрэгтэй юм болов уу? Үнэхээр тийм биз. Хичнээн сайхан залуу ч гэсэн индиан хүн шүү дээ. Магтаал талархлын үг ханатлаа сонслоо Индианчууд хоосон гоё үгэнд дургүй Тэгэхээр өөр л юм хүсч байгаа нь лавтай. Түүний байдлыг харахад миний бодол үнэхээр зөв юм шиг санагдав
өөрт
настай хүүхэд гэхэд биеэ авч буй байдал нь насанд хүрсэн эр хүн шиг сүрхий буурьтай байв Тэр хүү бол нас биеэрээ надтай ойролцоо, бие галбир нь төгс зохицсон, тун цэвэрхэн царайтай, индиан үндэсний
царайтай
Тэр хүү
авай Түүний гоёл ердөө л энэ Тэр хүүгийн хувцас хунар шалба норсон боловч ихэмсэг үзэсгэлэнтэй хэвээр. -Та шархдаагүй биз? гэж би давтан асуусанд -Огт шархдаагүй

уснаас гарч, шинэ танилдаа бэлэглэлээ Мань хүү бууг авахдаа нэг л онцгой маягаар инээмсэглэсэн

эвтэй болохыг үзээрэй. Чархитай байхад чимээ гаргалгүй явж болдог юм.

-Яасан догь вэ, чархи гутлыг чинь л авах юмсан -Таны сэтгэлд таарсанд би баяртай байна. Маюми бас дайз ч хийчихнэ. “Маюми хэмээн дотроо өөрийн эрхгүй давтаад, ямар хөөрхөн нэр вэ, нөгөө нэг охин биш байгаа даа” гэсэн бодол төрлөө Ойд явж байтал миний урдуур зам огтлон одсон нэгэн маш гоо, зүүдэндээ үзэв үү гэмээр, энэ ертөнцөд төрсөн гэхэд даанч үзэсглэнтэй тэнгэрийн дагина мэт бүсгүйг санав Анхилуун үнэрт ой модоор тэнэж явтал минь тэрхүү тэнгэрийн дагин индиан охины дүрээр надтйа тааралдсан юм Өмнөд нутгийн ойд элбэг тааралдах байгалийн чимэг болсон цэцэгт цоорхойд тэр охин явж байхдаа үзэсгэлэнт байгалийн салшгүй нэгэн хэсэг мэт санагдаж билээ Сайн харж ч амжаагүй байтал мод руу ороод алга болчихсон юм Би хойноос нь харайлгасан боловч тус болсонгүй Ой шугуйд ороод хий үзэгдэл мэт гэнэт харагдахаа больсон

24 Тийм бодмогц би хармаанаасаа түрийвчээ гаргаад хүүгийн гарт атгуулав Гэтэл түрийвч маань цөөрмийн ёроолд хаягдах нь тэр! -Би танаас мөнгө гуйгаагүй гэж хэлэнгээ түрийвчтэй долларыг ихэд зэвүүцсэн янзтай ус руу хаячихаж билээ Тэгэхэд нь би баахан
түрийвч бариад гарч ирж надад өгөв -Ямар сайхан бэлэг вэ хэмээн бууг эргүүлж тойруулан харж,
эд байна даа, танд ямар нэг зүйл дурсгахсан, гэтэл заавал гэртээ очиж авчрах хэрэгтэй Бидний
бараг үгүй болсон шүү дээ. Манай бүдүүлэг гар урлал, танайхны зүйлтэй харьцуулбал юу ч биш Өөр, байзаараа Та анчин байх аа? Танд чархи гутал, дайз лав хэрэгтэй дээ. Маюми их сайхан хийдэг юм гэж
гомдож, тун их ичив. Би ч ус руу шумбан оров. Гэвч түрийвчнийхээ хойноос бус, усны ёроолын хадан дээр хэвтэж буй бууныхаа хойноос орсон юм Буугаа олж аваад
нь миний бие алдаагаа засч, тэр хүүгийн зоргоороо бардам занг дийлснээ ойлгов -Одоо миний ээлж боллоо. Таны түрийвчийг авчирч өгөхийг зөвшөөрнө үү. Бүдүүлэг загнасныг минь уучлаарай гэж хэлээд намайг хориглож амжихаас өмнө ус руу шумбан орчихов Тэгээд төдөлгүй
сайхан
индианчуудад манай газар нутгаас (энэ үгээ ихэд онцолж хэлэв) өөр цагаан хүнд хэрэгтэй зүйл
өгүүлэв. -Маюми гэнэ ээ? -Миний дүү юм Ан хийхэд таны өмссөн энэ нүсэр гутлаас чархи хавьгүй
авч миний сананаас огт гарсангүй. Түүнээс хойш тэр гоо бүсгүйг дахин харахсан гэж мөрөөдсөөр байлаа Маюми биш байгаа даа? Шинэ танилдаа явахаар завдахад нь: -Таны алдар нэр хэн бэ? Гэж асуув -Цагаан арьст хүмүүс намайг Пауэл гэж эцгийн нэрээр дууддаг. Эцэг маань цагаан арьстан байсан юм Нас барчихсан Ээж минь одоо амьд мэнд байгаа Индиан хүн гэдгийг хэлээд илүү биз гээд хэсэг азнаснаа, -За би ч явъя даа, эрхэм ээ. Гэвч явахаасаа өмнө нэг зүйл лавлахыг зөвшөөрнө үү. Эвгүй санагдаж магадгүй боловч асуухаас аргагүй шалтгаан надад байгаа юм Танай боолчуудаас маш муу, тэр ч байтугай танай гэрийнхнийг дайсагнан үздэг хүн бий юу? гэв. -Нэг хүн байдаг Тэгээд ч түүнийг сэжиглэх үндэс надад байна -Та мөрийг нь харвал таних уу? -Танина. -Тэгвэл намайг дагаад яв! -Хэрэггүй. Та гамайг хааш аваачихыг би таамаглаж байна. Би бүгдийг мэднэ. Тэр хүн миний дүүг хороох зорилгоор мар дагуулж ирснийг ч мэднэ
25
байлаа шүү Одоо
минь
намайг өгүүлэхэд, -Зүйтэй, тэр этгээдийг залхаавал таарна. Тантай
гэлээ Бид хоёр хэдэн үг сольж, гар бариад салцгаав.
ЗУГТАВ Үүний дараа эрлийз эрийн
эсэх
санааг хэрхэн гадарлаж чадах билээ? Тэр үл бүтэх явдал нь Жекийн хонзогнолын нэг илрэл байв. Аз болоход гэмт хэргийг нь илчлэх хүн тааралджээ. Хэн ч мэдээгүй байсан бол тэр этгээд хонзонгоо авч, дүү минь марын хоол болох байж Тэгвэл гэмт этгээдийг хэн ч мэдэхгүй билээ! Мар л дүүг маань барьсан гэж хүмүүс бодох байсан. Эрлийз эрийг сэжиглэх бодол хэний ч толгойд орохгүй, яаж ч сэжиглэх вэ дээ? Тэгэхээр шар чөтгөр бүхнийг шулмын ов залиар нарийн тооцоолсон ажээ Миний хорсол зэвүүцэл буцлав. Хөөрхий гэмгүй дүү минь! Жигшүүрт хорон санааны тухай ч, түүний уршгаар амиа алдахад хүрснээ ч Виржина ер мэдээгүй юм Шар Жек өөрт нь дургүйг мэддэг ч гэсэн тэгтлээ өширхөн явдгийг даанч гадарласангүй Энэ бүх бодол намайг хирдхийлгэх бөлгөө Миний бие цаашид тэвчихийг байв Гэмт этгээдийг даруйхан залхаан шийтгэвэл зохино Хойшид дахин тийм аюултай явдал гаргахыг зогсоохын тулд хатуухан шийтгэх хэрэгтэй. Хэрхэн шийтгэхийг настангууд мэдсүгэй Ташуур тус болсонгүй, гав гинж засан хүмүүжүүлж магадгүй. Ямар ч байсан эдлэнгээс хөөх болно доо. Шар Жекийг цаазаар авбал зохих байсан атал тэр тухай би огт бодоогүй юм. Төчнөөн их зэвүүцэн хилэгнэж байхдаа ч, эцгийнхээ энэрэнгүй үзлээр хүмүүжсэн
-Юу! хэмээн индиан хүү баахан гайхсан байртай дуу алдаад –Та энэ бүхнийг яаж мэдээ вэ, эрхэм ээ? гэж асуув -Тэртээ тэр хадан дээрээс бүгдийг нь ажигласан, харин та яаж мэдсэн юм бэ? гэж би хариуд нь асуувал -Хүн, нохой, марын мөрөөр явсан юм. Би нмагт гөрөөлж яваад мөр ажигласан. Надад жаахан сэжиг төрж, даруйхан талбай гатлан шугуйд хүрч явтал хашгирах дуу сонсов Би ч яг цагаа олж ирсэн шүү гэв -Ёстой л цагаа олж ирсэн дээ. Тэгээгүй бол тэр өөдгүй этгээд санасандаа хүрч амжих
, найз
санаа зоволтгүй, түүнийг заавал залхаана гэж
хожим уулзана гэдэгт итгэж байна
Top
гэмтэй
тухайд миний алива эргэлзээ арилсан юм Загас жараахай устгах гэж зорьсонгүй, тэгээд ч тийм шальгүй юмны төлөө тэгтлээ махарч улайрах хүн огт биш бөлгөө. Гэтэл тэр этгээд юутай аймшигтай хорон санаа агуулж вэ Түүний санаа зэрлэг хэрцгий, атаа жөтөөнөөс ч аюултай, миний дүү юмуу эсвэл Виолагийн амь насыг, магадгүй хоёулангийх нь амийг бусниулах гэж байжээ! Бодохоос аймшигтай хэрэг үйлдэхээр завдн байсныг бүх байдал нотлох тул эргэлзэх зүйл өчүүхэн ч үгүй болов. Индиан хүү ч тиймэрхүү санаа цухуйлгасан билээ Цагийн энэ улиралд дүү маань бараг өдөр бүр усанд орж заншсан бөгөөд эдлэнгийнхэн ч анддаггүй байсан юм Буга гөрөөлөх гэж хөөцөлдөж явахдаа энэ тухай санаанд даанч орсонгүй, тэгсэн бол мэдээж, огт өөрөөр хөдлөх байсан даа. Гэтэл тийм адгийн хорон

өгүүлэв Тэд аянганд ниргүүлсэн мэт алмайхан зогсож миний үгэнд хэн ч эргэлзээгүй байсан боловч Хикмэн өвгөн үнэхээр тийм явдал болсон хэмээн даруй нотло. Харин чухам ямар санаа агуулж байв? Хүний амь насанд халдах гэсэн хэрэг үү? Тийм бузар хорон санаанд хүн итгэхэд тун бэрх. Санаад багтамгүй хэтэрхий аймшигтай юм! Гэтэл тэрхэн мөчид нэгэн гэрчийн баримт аливаа эргэлзээг тас цохиж, эрлийз эрийн санаархлыг батласан юм Тэр шинэ гэрч бол Хар Жек байв Өнөө өглөө, цаг хагасын өмнө Шар Жек ногооны талбайн захад орших том царс руу авиран гарах нь үзэгдэв Модны оройгоос цөөрөм сайн харагдана Яг тэр үед “цагаан эзэгтэй”, Виола хоёр усанд орохоор явж байсан юм Өглөө тэр цагийн орчим хоёр бүсгүй ус руу очдогийг бүгд мэдэх бөгөөд Шар Жек ч тэднийг харсан нь лавтай Эрлийз Жекийн тийм зохисгүй байдалд дургүй нь хүрсэн негр, түүнийг модон дээрээс даруй бууц, юу хийснээ хэл хэмээн сүрдүүлжээ. Тэгэхэд Шар Жек, боргоцой түүснээс өөр хийсэн зүйлгүй, ер нь царсны боргоцой эдлэнгийн хэн бүхний дуртай амттан шүү дээ Гэвч Шар Жекийн үг худал болох нь батлагдав Хар Жек дахин сүрдүүлж

26
сэрчигнэх сонсодлоо. Модон дотор бүгсэн хүний чимээ болов уу гэтэл нэг ч хүн үзэгдсэнгүй Нэг боол нийтийн үймээн сандрааныг ашиглаж хэдэн амтат зүрж түүж иэдэх гэсэн биз. Энэ ч миний хийх ажилтай зүйрлэвэл юу шалих вэ дээ гэж бодоод зогсож, тэр этгээдийг саатуулахыг ч оролдсонгүй Нэг хашгирсна боловч хариу дуугарсангүйд би цаашаа явав Гэртээ дөхөж ирээд эцэг, боол харгалзагч хоёр ногооны талбайд том саравчны дор зогсож байхыг олж харав Мөн тэнд марын анчин өвгөн Хикмэн, ажил хэрэг хөөцөлдөж эцэг дээр ирсэн хоёр гурван цагаан арьстан байлаа. Би тэдэнд өглөө болсон балмад явдлыг тодорхой
эхэлсэнд
! -Рэндольф гуай
унхиагүй шар амьтан царсны боргоцой түүх гэсэн биш, хорон санаа л агуулж байснаас зайлахгүй Хар Жек үзсэн харснаа ийнхүү ярив Тэгэхээр одоо, эрлийз эрийн гэмт хэрэг үйлдэхээр завдаж байсанд эргэлзэх зүйл нэгэнт үгүй боллоо. Хар Жекийн яриа хүмүүсийг сүрхий хилэгнүүлэв Тэрхүү аймшигт гэмт хэрэгт цагаан, хар, эзэн, боолгүй бүгд дургүйцэн жигшиж тал бүрээс “Шар Жек хаана байна?” хэмээн хашгиралдав. Хар, цагаан, шар арьстнууд Жекийг энд тэндгүй хамт эрж хайн гүйлдэнэ Хүн бүхэн л тэр чөтгөрийг баривчлан залхаах хүсэлд автжээ. Гэтэл Шар Жек хаачив аа? Тушааж, сүрдүүлэн янз янзаар дуудавч нэг ч хариу өгсөнгүй Хаачсан юм бол? Морины жүчээ, саравч, гал тогоо, негрүүдийн овоохой, тэр ч байтугай үрийн агуулахад хүртэл газар сайгүй эрсэн боловч ашиггүй өнгөрөв Хаана нуугдчихав аа? Марыг хамт чирэлцээд л саяхан байсан шүү дээ. Хүмүүс тэр гайхлыг хашаанд авчраад гахайн идшинд өгөх зэрэг бүх ажилд Шар Жек шамдан оролцож байлаа Ээн
миний бие хамгийн дээд шийтгэл алах ялын тухай санах ч үгүй байлаа Ташуурдаж, гавлаад гэгээн Маркс юм уу, гэгээн Августины боомтын шоронд хоривол боллоо гэж бодож байв. Жекийг хэрхэн шийтгэх асуудлыг эцэг маань бие дааж шийдэхгүй Иймэрхүү явдал ойр хавийн эдлэнгийн эздэд ч хамаатай байдаг болохоор даруй цуглуулж, шүүх ажиллагаа явуулах нь чухал Энэ хэгийг шүүгчид арай өөрөөр шийдэх нь магад Одоо удаж түдгэлзэх явдалгүй, нэн даруй хүмүүсийг цуглуулж, шүүх хуралдуулах хэрэгтэй байсан тул Шар Жекийн гэм буруутайг хэлэх гэж би гэрийн зүг харайлгав Ихэд яарч замаа товчлон шууд төгөл дундуур гүйлээ. Хэдхэн алхтал надаас холгүй навч
Шар Жек арга буюу газар буутал гарт нь ширхэг ч боргоцой байсангүй
, тэр залхуу

зорьсондоо ч хүрэв Замыг нь амдан гүйсээр, ойн яг заха Жекийн цамцны хормойноос шүүрэн авсан юм Энэ бол миний хувьд болчимгүй тэнэг явдал байлаа. Тэр этгээдийг барьж авъя гэдэгт хамаг бодол санаа явчихаад, цөхрөнгөө барж улангассан хүн яаж ч эсэргүүцэж болохыг огт бодолцсонгүй. Боолуудынхаа дуулгавартай захирагддагт дассан миний бие, намайг гүйцэж очмогц Шар Жек бууж өгнө хэмээн сохроор итгэж байсан боловч айхтар эндүүрсэн юм Шар Жек ганцхан ухасхийгээд миний барьцнаас хялбархан мултрав. Их хурдан гүйснээс би учиргүй амьсгаадаж, хамаг хүчээ барчихаад муур ч барих тэнхээгүй болсон байлаа Мань хүнийг ч алдчихлаа гэж бодтол, зугтахын оронд над руу заналтай эргэн х арснаа хутгаа шүүрэн авч миний гарыг хатгав Тэр этгээд миний зүрх рүү дүрэхээр завдсан боловч гараа санаандгүй өргөсөн минь тус болж, өөрөөсөө үхлийн аюулыг зайлуулж дөнгөсөн билээ Жекийг хутгаа дахин далайх яг тэр үед гуравдагч

27
орж, шалавхан мацан гарч, зовч хичээснийхээ үр дүнг ч харав. Хадны орой дээрээс тал руу хармагц будгийн тариалангийн дундуур эрдэнэ шишийн талбайг зүглэн мөлхөж буй оргодлыг олж
. Цааш нь ажиглах хэрэгцээгүй байсан тул хаднаас даруйхан бууж
харайлаа Эцэг
бүгд л намайг даган гүйлдэв Тийнхүү элдэн хөөж байхдаа бид дуугүй яваагүй болохоор хар хурдаараа зугтаачихлаа Удалгүй эрдэнэ шишийн талбайд ороход бид ч хойноос нь хашгиралдан хөөв Би бага хүү байсан боловч бүхнээс хурдан гүйж байлаа Шар Жекээс ч хурдан гүйдэг байсан болохоор хараанаасаа л алдчихгүй
би мэдэж явав Шар
нь лав, нэгэнт тэнд хүрвэл хялбархан нуугдаж чадах юм. Түүнийг саатуулахын тулдз
хурдаараа
этгээд оролцоогүй бол намайг бас шархтуулж амжих нь лавтай байв. Аюулт мэс миний биед хүрэхээс өмнө Хар Жекийн хүчирхэг гар миний дайсныг тэврэн авав Тэр өөдгүй этгээд Жекийн гараас мултрахаар хилэгнэн зүтгэвч эртний өрсөлдөгчийнх нь бахь мэт тэврэлт Хикмэн нарыг иртэл тавьсангүй Төдөлгүй мань эрлийзийг хүлж баглаж орхивоос арчаагүй, аюулгүй боллоо Top ХАТУУ ЦЭЭРЛЭЛ Энэ бүх хэрэг явдал мэдээжээр эдлэнгийнхний төдийгүй айл хөршийнхнийг ч донсолгон догдлуулва. Голын эргийн дагуу эгнэн, нүүрэн талаараа ус руу хандсан хөрш зэргэлдээ хэсэг эдлэн нэг суурин болдог билээ Болсон хэргийн тухай мэдээ
бүхэн тун саяхан болсон байтал тэр этгээд одоо хgана байна? Хэн ч мэдэхгүй байлаа! Гэтэл амтат зүржийн төгөлд сэрчигнэх чимээ гарсныг би гэнэт санав Шар Жек тэнд л байж дээ! Тэгсэн бол индиан хүү бид хоёрын яриаг (наанадаж сүүлчийг хэсгийг нь) сонссон байж таарна Тэгвэл ч одоо бүр холдож амжсан биз Тэр даруй зүржийн төгөл, усан сан хавийн газрыг нэг захаас нь нөгөө зах хүртэл нэгжсэн боловч ямар ч мөр олдсонгүй Ажиглах байр болдог нөгөө хад маань санаанд
үзлээ
, Жекийн хойноос
, Хикмен гээд
бол мөд гүйцнэ гэдгээ
Жек намагт хүрч, хягас тодон шугуй дотор нуугдах санаатай
би хар
гүйж

үгий нь хэн ч хэрэгссэнгүй Тэдгээр эдлэнгийн эздийн олон боол оргож боссон байжээ Индианчуудын ойр байгаа явдал боолчуудыг тийнхүү оргон зайлахад зоригжуулж байлаа. Эдлэнгийн эзэд эцгийг маань дэмий зөөлөн сэтгэл гаргалаа хэмээн зэмлэж, боссон оргодлуудад Шар Жек шиг болно гэдгийг харуулж, хатуу сургамж өгөх хэрэгтэй гэцгээв Тэгээд Шар Жекийг амьдар нь шатаахаар яллав! Шүүхээс тийнхүү хэлэлцэн ялласан билээ. Хойд Америкийн индианчуудыг олзлогдсон хүмүүсээ тамлан тарчлаадаг заншилтай гэж үздэг нь мш том эндүүрэл юм. Үнэхээр тамлаж зовоосон тохиолдолд зөвхөн хохирогч этгээдийн зүгээс гаргасан уучилшгүй явдлын хариу болдог байжээ Хилийн дайн байлдааны түүхийг индианчууд өөрсдөө

28 түймрийн гал мэт хурдан
Том эдлэнгийн
нар
боловч зарим нэг ёсыг ямар ч гэсэн гүйцэтгэв. Тэр хүмүүс бүрэн эрх эдэлдэг газрын эзэд байсан тул (шүүхийн танхимын бүрэлдэхүүнийг хялбархан сонгов) шүүн таслах газар хялбар байгуулж, шүүгчээр манай зэргэлдээ хөрш Рингольдыг сонгов Эцэг маань шүүх ажиллагаанд оролцохыг татгалзлаа Урьдчилсан мөрдлөг удаан үргэлжилсэнгүй Бүх зүйл тодорхой байлаа Миний бие яггүй шархадсан гараа боочихоод тэдний өмнө зогсож байв. Гэмт хэгийн бүхий л нөхцөлийг нарийн тодорхойлж, баримтыг хөдөлшгүй болгосон билээ Эрлийз эр цагаан арьстнуудын аминд халдахыг оролдсон болохоор цаазлах ялнаас мултрахгүй ажээ Гэмт этгээдийг хэрхэн цаазлах вэ? Дүүжилье гэтэл хэтэрхий багадна гэж хэрэгсэхгүй болгоод амьдаар нь шатаая гэвэл ихэнх улсын сэтгэлд нийцэж зөвшөөрөн дэмжив Энэхүү зэрлэг цээрлэлийг шүүгч ч дэмжлээ Манай эцэг шийтгэлийн ядаж зовлон тамлалыг хөнгөлөхийг гуйсан
бичдэгсэн бол тэдний
гэгчийн тухай
дахин
нь
, цагаан арьстнууд негрүүдийг харгилсан зовоож байсан шиг тийм балмад гэмт хэргийг тэр бүх здйны түүхэнд индианчууд үйлдэж байгаагүй юм. Алгадаж зодсоны төлөө бүү хэл, ялимгүй гомдоосон үгийн хариуд хар арьстан эрэмдэг зэрэмдэг болж тамлал зовлон амсч, үхэж үрэгдэж байыдаг юм! Цагаан арьстнуудын тогтоосон хууль журам энэ дээ! Индианчууд өс хонзон авах үедээ л харгис догшин явдал гаргадаг байтал, соёлжсон зэрлэгүүдийн үйлдсэн балмад хэрцгий явдлыг ядаж өс авсан гээд цагаатгах ч аргагүй билээ. Хариугаа авсан байлаа гэж үзвэл, тэр нь болчимгүй явдлыг залхаасан хэрэг огт биш, харин ч аймхай хулчгар харгис улс эрхэндээ байгаа сул дорой хүнтэй харьцахад үргэлж илэрдэг хорсол зүхэл байдаг юм. Шар Жек даанч хүнд хэрэг үйлдэж гарцаагүй цаазлуулах болов Шүүгчид бас тарчлаан тмлахыг хүсчээ Манай эцэг болон цөөн хэдэн улс эсэргүүцсэн авч үл хэрэгсэн аймшигт ялыг баталцгаав Ял шийтгэлийг баталмагц хэрэгжүүлэх ажилдаа шууд орлоо Хүндтэй эрхмүүдийн эзэмшил дээр хүн цаазлах тохиромжгүй тул манайхаас нэлээд зайдуу, нуурын доод эрэг рүү очихоор шийдэв Хүлээтэй хэрэгтнийг авч
тархаж, цагийн дараа тал бүрээс цагаан арьстнууд цугларч эхлэв
захаар суудаг ядуу анчид явган ирж, эдлэнгийн эзэд болон боол харгалзагч
морьтой иржээ. Хэн хүнгүй винтов, гар буугаар зэвсэглэсэн байна Хөндлөнгийн хүн тэднийг хараад зэвсэглэсэн цагдаагийн бүлэг цугларч байна хэмээн бодож болох авч хүмүүсийн царайг харвал шал өөр сэтгэгдэл төрөх буй заа. Тэдний байдал индианчуудын довтолгооны тухай дуулаад цугласан хилийнхнийг илүү санагдуулх ажээ Нэг цагийн дотор голдуу суурингаас ирсэн тавь гаруй цагаан арьстан цугласан байв Төдхөн Шар Жекийг яллах шүүх байгууллаа. Шүүх ажиллагаанд хууль дүрэм хатуу баримтлаагүй
боловч
харгислал
бодлоо дэлхий
өөрчлөх
лавтай буй заа. Үнэндээ

явахад улс амьтан дагалдаж хөдөллөө Эргээс хоёр зуугаад алдын зайд нэгэн мод сонгон, Шар Жекийг уг модонд хүлээд эргэн тойронд нь түүдэг ноцоох ёстой ажээ. Эцэг маань эл аймшигт ялыг харахыг ч хүссэнгүй Манай гэрээс би л ганцаараа тэнд байсан юм. Эрлийз эр намайг хараад занаж зүхэн тэр ч байтугай намайг тийнхүү шархдуулж амжаад үхэх гэж байгаадаа бахархаж байна гэх зэргээр тавлан баярлаж байлаа Намайг хамгийн заналт дайснаа гэж үзэж буй нь ямар ч эргэлзээгүй билээ. Гэвч би хонзон санадаг хүн биш. Харин болж өгвөл тэр зовлонт ялаас нь мултлах, ядахнаа тамлалыг болиулах гэж бодож явсан билээ Бид ял гүйцэтгэх газарт очиход хүмүүс хэдийнэ ирчихээд

насанд хүрсэн хүүхэн гэж бодож яваа бяцхан охиноос энэ тухай асууна гэвэл хэтэрхий түвэгтэй болох биз ээ. Рингольд царай зүсээрээ ч, ухаанаараа ч ялгарч байсангүй, ухаалагдуу боловч баячуудын хөвгүүдийн адил доод хүмүүстээ дээрэнгүй, өөнтөгч, өсөрхөг зан чанар нь хэдийнэ илэрсэн юм Түүнээс гадна баахан замбараагүй явдалтй бөгөөд танхай улстай хамт ойд зодоон цохион хийж явах нь олонтаа Миний бие Рингольдод дургүй, үерхэхийг ч огт хүсдэггүй байлаа. Хэдэн насаар ах байсанд нь ч биш, ер нь зан, чанар нь надад таалагддаггүй байв Гэтэл эцэг, эх хоёр маань Рингольдод сайн байдагсан Тэгээд ч мань хүнийг манайд байнга ирэхэд тун дуртай, бас ирээдүйд хүргэнээ болох хүн гэж боддог бололтой. Тэр хоёр маань Рингольдын алдаа дутагдлыг ер олж хардаггүй байсан Алтны гялбанд бидний нүд сохордог ажээ. Энэ залуу, эрлийз эрийг цаазлахыг учиргүй шамдан шаардаж, цаазлах бэлтгэлд тун ч идэвхтэй оролцож байв Харгис хэрцгий зан чанар нь Рингольдыг тийнхүү идэвхтэй хөдөлгөж байжээ. Эцэг

29
, модны ёроолд тойруулан
хэсэг
нь хөгжин хөхрөлдөнө Тэдний ярианаас өнгөт арьтснуудыг бүхэлд нь үзэн ядаж, дайрсан үгс сонсдох ажээ. Тэдний дунд залуу Рингольд бүр онцгой байв Рингольд бол харгис, догшин бөгөөд гэр бүлийнхээ хамаг муу муухай адгийн чанарыг өвлөн авсан залуу бөлгөө Виржинаг ихэд шохоорхон, анхаарал тавьдгийг, Виржинагийн ойр хавьд өөр залуус байвал хардаж дургүйцдэгээ нууц чаддаггүйг би сайн мэддэг билээ Эцэг нь сууриндаа хамгийн эзэн тул залуу Рингольд өмч хөрөнгөөрөө бардмнан сайрхаж, өөрийн биеийг хаана ч гэсэн хүсэлт зочин мөн хэмээн итгэнэ Виржина түүнд нэг их талгүй байх, гэвч юмыг яаж мэдэх вэ Өөрийгөө
, хүү хоёр Рингольд догшин хэрцгий эзэд байсан бөгөөд “Рингольд гуайд худалдана” гэдэг үг суурингийн боолчуудад аймшигт зүйл байлаа. Харин залуу Рингольд ийм баатарлаг зүтгэлээрээ манай гэрийнхэнд, тэр дундаа Виржинад дотно сэтгэлээ илэрхийлэх санаа агуулж байжээ Гэвч айхтар эндүүрсэн юм. Түүний тэр хэнд ч хэрэггүй цусанд дуртай зэрлэг занг манайхны хэн ч эс таашаав Сайхан сэтгэлт дүүгээс маань сайшаасан инээмсэглэл хүртэнэ гэж үү дээ! Эрлийз хүү Пауэл бас тэнд очсон байлаа. Хүмүүсийн хашгирч гуугачих дуунаар буцаж ирээд олны дунд орон тэр бүх үйл явдлыг хөндлөнгөөс харан зогсоно Тэгтэл индиан хүү дээр туссан Рингольдын харц нэг л жигтэй гялсхийв. Рингольд тохиолдсон зүйлийг хэдийнэ нэгд нэгэнгүй мэдчихсэн байв Гэвч Виржинагийн амийг аварсан эрэлхэг бор хүүд талархан баярласангүй Харин түүний цээжинд атаа хорсол буцалж буй нь эвгүй мушийлтаас нь тодорхой. Индиан хүүд бүдүүлгээр хандсан явдал ч тийнхүү атаархсаныг нотолсон юм -Хөөш, улаан царайт аа, хэмээн Пауэлийг дуудаж -Чи энэ ажилд гар хүрэх ёсгүй хүн гэж бодоогүй биз, аан? гэж хашгирав
гишүү мөчир цуглуулан
овоолж, нэг
нь гал ноцоож байлаа. Зарим
30 -Улаан царайт ы? гэж эрлийз хүү зэвүүцэн хэлэхдээ доромжлогч этгээд рүү бардам харц чулуудаад –Та намайг улаан царайт гэж байна уу? Ямар боловч миний
өнгө таны зэвхий шар царайнаас хавьгүй дээр шүү! гэлээ. Үнэхээр ч Рингольд шарангуй царайтай
уу үгүй юу Рингольдын буу тасхийлээ. Гэвч оносонгүй. Дараагийн эгшинд дайсагнач хоёр ухасхийн барилцаж, бие биеэ багалзуурдан авав Хоёул газар өнхрөн ноцолдоход эрлийз хүү илэрхий даву байлаа Пауэл дээр нь гарсан ба түүний гарт хутга гялсхийв. Тэнд байсан улсаас нэг нь амжиж Пауэлийн гараас хутгы нь салгаагүй бол цайвар царайт өрсөлдөгчөөсөө маш амархан хоёр
байсан биз. Зарим хүн индиан
гаргасан авирт дургүйцэн, цаазлах хэрэгтэй гэж хашгичиж эхлэв Гэвч шударга үнэнч хүмүүс
орилох
таслав Top МӨШГИСӨН НЬ Би эргэн тойрноо харвал эрлийз эр үнэхээр байсангүй Рингольд, Пауэл хоёрын маргаан зодооныг хамаг амьтан анхараад тэрхэн зуур гэмт хэрэгтнийг мартчихсан байжээ. Пауэлийн гараас мултарсан хутгыг өшиглөчихсөн нь Шар Жекийн хөл дээр унасан байжэ Гарсан будлианыг ашиглан, хэнд ч ажиглагдалгүйгээр хутгыг авч модонд хүлсэн хүлгээ тас огтлоод хүн харахаас өмнө зугтаж амжсан байна Жек хэсэг хүмүүсийн дундуур гүйж өнгөрөхөд нэг хүн барьж авахыг оролдсон боловч нүцгэн байсан тул мултарч чадаад хүмүүсээс бултаж, хэд харайгаад нуурын зүг одов. Анх түүний зугтах оролдлого шал солиотой зүйл мэт санагдсан билээ Жекийг хэзээд ч нам буудах юмуу, бариад авч чадна шүү дээ. Гэтэл, зайлшгүй үхлээс, тэр тусмаа түүнд ноогдсон тийм үхлээс амиа хаацайлан зугтах нь тэнэг явдал гэж үү? Хүмүүс ч буудаж эхлэв Винтовоо мод, хашаа түшүүлэн орхисон байсан учир гар буугаараа буудаж байв. Тэгээд дараа дараалан буугаа цэнэглэн буудсанд явган цэргийн суман сургуулийн буудлага хийх мэт нижигнэсэн дуу гарав Буудсан улсын дунд сайн буучид, мэргэн буучид ч цөөнгүй байсан нь лавтай. Гэвч амиа аврахын тулд хоёр тийш займчин бут сөөгийн араар хоргодон гүйж яваа хүнийг оноход тун адармаатай ажээ Ямар ч мэргэн сум алдаж болох юм
арьсны
байсан тул Пауэлийн үг мэргэн тусчээ Тэр үг цахилгаан гялбахаас ч хурдан цохилт өгсөн боловч индиан хүү ийнхүү үгээр дайрсанд Рингольд учиргүй гайхаж хоцроод хэсэг зуур хариу хэлэх ч сэхээ орсонгүй Гэтэл хэдэн хүн Рингольдоос урьтан, -Тэнгэр минь! Муусайн индианчууд ингэж ярих болоо юу! хэмээн дуу алдацгаав -Юу гэнэ ээ, дахиад хэлчих! гэж Рингольд гэнэт сэхээ орон хашгирсанд, -Таныг хүсвэл бололгүй дээ. Зэвхий шар хулчгар! гэсэн гэж ихэд нухацтай хэлэв Пауэлийг үгээ дуусав
яс хагацах
хүүгийн
байсан юм Тэд Рингольд хэрхэн өдөж хатгасныг нүдээр үзсэн тул Рингольдынхны хүч нөлөөг ч үл тоомсорлон тэрхүү ялт хэргийг эсэргүүцэв Би ч чадах чинээгээрээ эсэргүүцэж байлаа Хэрэг явдал юугаар шувтрах байсныг таахад бэрх. Тэрхүү учир зүйгүй маргааныг “Шар Жек зугтчихлаа!” гэж
дуун

орлоо Эрлийз эр зугтаад хоёр гуравхан хурам өнгөрөхөд бүх зүйл эрс өөрчлөгджээ Ял гүйцэтгэх байр эзэнгүй хоосорч, хүмүүсийн хагас нь нуурын эрэг дээр хашгирч гуугачин, даллаж зогсоход,

. Удаж төдөлгүй бууны тусгалаас холдож чадсан тул одоо айх аюулгүй болжээ Тэр бүх явдад зүүд зэрэглээ мэт санагдана. Хэрэг явдал тийнхүү огцом өөрчлөгдсөн болохоор үнэхээр болж байгаа эсэхэд миний бие итгэж ядан байлаа Дөнгөж сая гэмт этгээд ямар ч арчаагүй, хүлэгтэй хэвтэж, хажууд нь түүнийг шатаахаар мөчир овоолон түүдэг зэхсэн байсан бус уу. Гэтэл одоо алс хол чөлөөтэй сэлэх агаад нэхэж мөрдөгчид нь найдлагагүй хол хаягджээ Ийм эргэлт итгэхэд бэрхтэй даанч хурдан болж өнгөрөв Гэтэл энэ бүхэн үнэхээр болсон, болох болохдоо миний нүдний өмнө болж байгаа бодит явдал шүү дээ! Эл явдал болсоор төий л удаагүй байхад гэмт этгээдийг усан дотор нэхэж мөшгих нь газар дээр мөшгихөөс шал өмнөө болох нь харагдлаа. Үхэл, амьдралыг шийдвэрлэх мөч байсан боловч хөөгдөж яваа

31 Нэг ч сум
аниргүй
нь шоволзон
зугтах Жекийн буржгар хар толгой усан дээр байн байн шоволзож гарах ба тэгснээ шар өнгөт хүзүү, мөр нь цухалзана Тэр явдал үнэхээр санаад багтамгүй зүйл байлаа. Бүслэгдээд гарах газаргүй болсон буга ус руу давхин ороход анч ноход хуцаж боргоон хойноос нь аймшиггүй шумбан орох лугаа адил боловч энэ удаа ан, анчин аль аль нь хүн байсан учраас буга гөрөөс намнахтй зүйрлэх юм огт алга. Бас ч гэнц хүмүүс төдийгүй анч ноход ч эздийнхээ хамт гэмт этгээдийн хойноос мөрдөн мөшгиж явав Үнэхээр санаанд багтамгүй хэрэг болж байсан юм!! Эргийн зүгээс нижигнүүлэн буудсаар байлаа Эрэг дээр үлдсэн
буудахад бууны сум Жекийн хол
нь ч
хүн, нэхүүлүүд ялгаагүй тун аажуу урагшилна Хагас цаг гаруй хугацаа өнгөрөхөд эрэг дээр хоцорсон бид энэхүү жирийн бус тэмцлийг нү үл салган ажигласаар байв Анхны үеийн сэтгэлийн их хөдөлгөөн одоо намжсан боловч хэрэг явдал хэрхэн төгсөх бол гэсэн сонирхол буураагүй байвч тэдний тэгж хашгиралдах нь ашиг тусгүй ажгуу Хөхиүлэн дэмжсэн ямар ч үг нэхүүлүүдийн хурдыг нэмж үл чадна Яаж ч сүрдүүлээд оргодлыг зогсоож чадсангүй. Эрэг дээр үлдсэн бидэнд бодож тунгаах хугацаа хангалттай байлаа Тэгээд ч Шар Жек яагаад чухамхүү ус рүү зулбан орсныг сайтар ойлгосон юм. Тал газраар зугтах гэж оролдвол нохойд дорхиноо бариулах юмуу, эсвэл түүнээс хурдан хөлтөн элбэг тул гарцаагүй баригдах байлаа Гэтэл усанд сайн сэлдэг хүн цөөхөн гэдгийг Шар Жек эс андана. Ийм учраас ч ой модноос усыг илүүд үзэн сонгон авсан нь буруудаагүй ажээ Гэвч Жек баригдалгүй мултарч гарах боломж байсангүй мань хүний зорьж буй арал эргээс хагас бээр зайд орших агаад түүнээс цааш нуурын ус бүтэн бээр гаруй үргэлжилнэ Жек нэхүүлүүдээсээ өмнө арал дээр хүрч амжлаа гэж бодоход дараа нь яах гэсэн хүн бэ дээ? Бут сөөг дотор нуугдан амиа хаацайлах гэж бодож яваа юм гэж үү? Арлын өчүүхэн төдий талбайд хэсэг мод байдаг шүү дээ Зарим мод яг эрэг дээр,
Жекийг оноогүй бололтой Утаа замхрахад харвал мань хүн тэртээ урд гүйсээр агаад бидний барьж авах хөг өнгөрсөн янзтай Төдөлгүй Шар Жек нуурын ус руу шумбан орж эргээс зоригтой холдон сэлж гарав. Зарим хүн буугаа цэнэглэхээр суухад, бусад нь цаг алдахгүйн тулд буугаа хаячихаад малгай, цув, гутлаа яаран тайчиж нуурын зүг гүйлдэн оргодлын хойноос шумбан
нөгөө хэсэг элбэг хорин хүн ус руу тэмүүлэн, чимээ
сэлэхэд зөвхөн толгой
үзэгдэх ажээ Тэднээс урд тавь гаруй тохой зайд нэг хүн цор ганцаараа, амьд явахын төлөө улайран тэмцэж
улс буугаа цэнэглэн
ойр ус үсчүүлэн тусавч нэг
онохгүй байлаа

эрэгт хүрчихээр зайд очив Моддын баран сүүдэрт орж, мөчир толгойг нь шүргэн алдаж буйг харахад гараа одоохон өргөөд мөчрөөс зууран авах нь уу гэмээр байлаа. Нэхүүлүүдийн ихэнх түүнээс тавиад алд зайтай байвч зарим нь хэд хүчтэй самардаад хорин тав орчим алд зайтай болов. Эрэг дээрээс тэд бараг зэрэгцээд оччихсон, хэзээ л бол хэзээ Жекийг бариад авчих гэж байгаа мэт харагдана Хэрэг явдал төгсөхдөө хүмүүсийн хүссэнээр болсонгүй Эрлийз эр ч өөрт нь ямархуу шинэ авул, ямар аймшигт аюул заналхийлж буйг төсөөлөх ч үгүй байлаа Шар Жек моддын бараан сүүдэр буусан хэсэгт хүрэхэд, мөдхөн эрэг дээр гарч мод руу орох нь дээ гэж бодтол, огцом эргэн эрэг дагуу сэлж эхлэв! Чингэхэд нь юунд ингэв гэж бид ихэд гайхав Тийнхүү замаа өөрчилбөл нэхүүлүүдэд ашигтайгаар барахгүй, ташуулдаж очоод барихад хялбар болох билээ. Шар Жек яах гэж чигээ өөрчлөө вэ? Эрэг дээр гарах аятайхан

32 мөнгөлөг навчсаар мөчрөө бүрхээд ус руу өнгийн
баавгай
эзэн рүү гээ хутг
Дээр гарлаа ч ус руу орлоо ч гэсэн баригдах л болно. Тэр нэхэл мөрдлөгийг эрэг дээрээс харж байгаа улс ийнхүү зөвшин ярилцана Хүмүүс аралд ойртох тусам бидний сэтгэл улам догдлов. Ер нь хэрэг явдал ид өрнөхөд тэгж догдолдог шүү дээ Тэр явдал шувтрах ойртсон боловч эрэг дээрээс ажиглаж байсан бидний тааманласнаар болсонгүй Мань оргодлыг аралд хүрээд эрэг дээр гарч модонд нуугдаж (тэгж бодож байлаа) нэхүүлүүд ч эрэг дээр гараад түүнийг өсгий даран мөшгиж модонд хүрэхээс нь өмнө, үгүй бол ус руу орохоос нь урьтаж амжин барих биз гэж бодоцгоож байлаа. Эрлийз эр одоо аралд тун ойртож, хэдхэн самардаад
газар олдохгүй байна уу? Нэг л мөчрөөс бариад авбал эрэг дээр гарчихаад дөнгөнө шүү дээ Тэгтэл ч таавар тайлагдав. Гүн хар уснаа хөвөгч нэгэн урт бор зүйл бол дархи биш ажээ! Өгөр мод биш, амьтай, хөдөлгөөнтэй юм байв! Тэр нь аварга том гүрвэлзэвүүн муухай мар байлаа! Мар аймшигт амаа байдгаар нь ангайж, хайрслаг сүүлээ өргөсөн байх тул их бие нь усны мандал дээр үл үзэгдэх ажээ Байсхийгээд эргэлзэн хөрвөөж, сүүлээ дээш өргөн ус пал хийтэл алгадан үсчүүлнэ. Түүний орилох дуун нөгөө эргээс цуурайтан хадахад нуурын ус сөөнгөтөн орилох дуунд нь доргин чичрэх мэт санагдана. Ойн шувууд далавчаа дэвэн цочин шуугилдаж цагаан тогорнууд гуруу гуруу гэсээр агаарт дэгдэн нисэв. Эрэг дээр үлдсэн улс цөм айсандаа мэлрэн зогсож, нэхүүлүүд усан дотроо эргэлзэн зогтусаад хэн нь ч байрнаасаа хөдөлсөнгүй. Эрлийз эр л орь ганцаараа амиа аврах гэж хүчээ шавхан зүтгэсээр ажээ Гэтэл чухамхүү Шар Жек л марын нүдэнд өртсөн байна Яагаад өөр хүнийг биш, Жекийг сонгон авсан юм бол? Тэд мард бас л ойрхон байсан шүү дээ. Бурхан тэнгэр цээрлэхээр гараа сунгасан юм биш биз? Бас нэг удаа огцом хөдөлж, бас нэг удаа хүчирхэг сэлүүрээрээ ус алгадаад тэр аварга том гүрвэл олз руу гаа шунган орох болно
байна Эл модод тус болох уу даа? Анчдад хөөгдсөн
, чононд нуувч болж чадах боловч хөөгдөж яваа хүнд, тэр тусмаа
далайсан боолд хоргодох газар болж чадахгүй юм. Үгүй, үгүй Тэгвэл зуун модны сөөм бүрийг нэгжиж хайх тул яагаад ч нуугдаж чадахгүй билээ. Жек, арал дээр түр амсхийх гэсэн байж ч магадгүй Тэнд амьсгаагаа дараад дахин ус руу орж нөгөө эрэг хүрэн санаатай байсан биз Гэтэл шилдэг усчин л тэгж дөнгөхөөс биш Шар Жек ч барахгүй ажил юм. Усанд олон тооын завь, суман завь байсан агад хүмүүс ч аль хэдийнэ тэр зүг сэлжээ Тэгэхлээр эрлйиз эрийн зорьсон газартаа хүрэхээс өмнө нэлээд завь хойноос нь хөөх болно. Үгүй, үгүй Жек яагаад ч мултарч чадахгүй, арал

яггүй хүнд байсан боловч нэлээд завь, суман завь тэдэнд туслахаар хурдлан давхилаа Завь, онгоц ойртон айсуйг харчихаад зарим нь улам удаан сэлж, нөгөө хэсэг нь бүр сэлэхээ болиод хүлээж эхлэв Тэднийг, хүн нохой бгдийг завин дээр толгой дараалан татан гаргаад арлын зүг одлоо. Оргодлын хувь заяа хэрхэн төгссөн нь тодорхойгүй байсан тул эрлээ үргэлжлүүлэхээр шийдсэн аж Арал дээр буугаад анч нохдоо бут сөөг рүү тавьж, хүмүүс тэмцэл болсон хэсгийг эргийн дагуу судалж эхлэв Гэвч эрэг дээр ямар ч ул мөр олдсонгүй Тэгтэл усан дээр улаавтар өнгийн хөөс гарч ирэхийг илрүүлэв Тэр бол эрлийз эрийн цус лавтай мөн байж таарна. “Бүх юм ёсоороо боллоо, хүүхдүүд ээ!, энэ ч хар царайтны цус мөн гэж мөрийцөхөд ч бэлэн байна Тэр муу усны ёроолд хэвтэж байыгаа гэвэл хилсдэхгүй. Энэ балай амьтныг чөтгөр

33 Тэрхэн үес би, эрлийз эрийн өдүүлсэн муухай хэргийг мартаж орхиод бараг өрөвдөн халаглаж байлаа Марын амнаас мултарч гарах ямар ч найдваргүй гэж үү? -За тэр! Модны мөчрөөс шүүрээд авлаа. Одоо мод руу гарч,
заналаас
оролдоно
Давалгаа хөөсрөн цахарч, хугарсан мөчрийн навчсыг давлан цохино. Тэр бүхнийг бид нүд цавчилгүй ажиглах бөгөөд өчүүхэн төдий хөдөлгөөн бидний хараанаас мултарч үл чадах байв Гэвч усны мандлыг өчүүхэн ч шинэ хөдөлгөөн хөндөхгүй, нэг ч хөдөлгөөн ажиглагдаагүй, уснаас юу ч гарч ирсэнгүй, харин тэдний живэн орсон хэсэг аажмаар толигор болов Мар хэргээ гүйцээснээс зайлахгүй Хэн ингэв? Бурхны гар ийнхүү цээрлэв үү? Хэмээн хүмүүс эргэн тойронд хэлэлцэнэ. Нэхүүлүүд бидний зүг буцаж эхлэв Хэн ч тэр арлын царс модны бараан сүүдэр туссан эрэг рүү очихыг эс зүрхлэнэ
зэгсэн урт зм туулах
аваасай. Хамаг урам хугалчихлаа” гэж нэг хүн бүдүүлгээр хашгирах нь дуулдав Эл хошигнолыг сонсоод чанга чанга инээж хөхрөлдөв Хүний анчид иймэрхүү аясаар ярилцсаар мөрдөлтөөсөө буцаж ирлээ. Top РИНГОЛЬДЫН ХОНЗОН Эл болсон явдалд хатуу сэтгэлтэй хэдэн хүн зүй бусаар баярлан хөгжиж байхад өр нимгэн улс сүрхий хэцүү юм боллоо хэмээн үэзэж, зарим нь ч нэлээд айсан байлаа. Уг хэрэгт бурхан тэнгэрийн мутар оролцож, өөр хүнийг бүрэлгэхээр зэхэж байсан чухамхүү тэр үхлээр үнэхээр аймшигтай үхэл боловч хүмүүсийн тогтоосон ялын дэргэд хавьгүй хөнгөн билээ. Тэнгэр ял цаазыг ийнхүү хөнгөвчилснөөрөө гэмт хэрэгтэнд ертөнц дээрх хүн төрөлхтний шүүхээс илүү зөөлөн хандсан ажээ
аюул
зайлахыг
Тэнгэр минь гарт нь хүч чадал хайрлаач! Ээ, халаг Хэтэрхий оройтжээ. Марын аймшигт ам харлан ангайна… Юу тасхийв ээ? Нөгөө мөчир нь хугарчихлаа! Шар Жек ус руу палхийн унав Тийнхүү унаад ёроол руу нь живж харагдахаа болилоо. Түүний хойноос аварга гүрвэл ангайсан амаа ч хамхилгүй ухасхийн шумбан орлоо Тэгээд хоёул бараа тасрав
. Манай хүмүүс тун их тамирдсн байв. Гэтэл эрэг хүртэл
ёстой ажээ Тэдний байдал

индиан хөвгүүдийг хайж эргэн тойронд хараад хүмүүсийн дунд үзэгдсэнгүйд сэтгэл уужрав Рингольд тэр хоёрын маргаан г энэт тасарсан авч тэгж хялбар дуусахгүй болв уу г эж би айгаад байсан юм.Пауэлийн үг зарим цагаан арьстнуудын уур хилэнг учиргүй бадрааж, хамаг амьтан түүн рүү анхаарах далимаар гэмт этгээд зугтаж амжсан билээ. Хэрэв эрлийз эр үнэхээр узгтаачихаж чадсан бол ямар их хэрэг мандах байсан бол доо Гэтэл одоо бүх зүйл хэвийн өнгөрсөн боловч зоригт индиан хүүг зүгээр орхих э сэхэд миний бие эргэлзсээр байлаа Голын нөгөө эрэг индианчуудын газар нутаг болох тул Пауэл хүний газар дээр байгаа гэсэн үг. Ийм ч учраас эдлэнгийн эзэд Пауэлийн энд байгааг хүний нутагт халдаж орсон гэж үзэж болох талтай. Бид, индианчуудтай эв найрамдалтай байгаа нь үнэн боловч найрамдлын гэрээг эс харгалзан улаан, цагаан арьстнуудын хоорондохи дайсагнал хэвээр үлдсэн ж. 1818 оны дайнд олсон шарх эдгэрч амжаагүй байлаа Рингольд хонзон санадаг хүн гэдгийг

боловч ёсорхог зарчимчаараа төдий л ялгараагүй манай засгийн газар ордоохондоо өөд бодлого баримталж байлаа Би харихыг завдсанаа, Рингольдтой уулзаж, зүй бусаар авирлахад нь дургүйцсэнээ хэльщ гэсэн санаа төрөв Би учиргүй эгдүүцэж байсан болохоор, ер нь Рингольдын тухай юу бодож явдгаа хэлж орхиё гэж шийдлээ Рингольд надаас ахмад, биерхүү том ч би огт хулчийхгүй байлаа. Харин ч мань хүн надаас баахан эмээдгийг би гадарладаг байсан Цаг гаруйхны өмнө бидний төлөө амь хайргүй зүтгэсэн хүнийг дайрч доромжилсонд нь миний хилэн бадарч, тэр явдлыг буруушааж зэмлэхээр шийдлээ. Тэгээд Рингольдыг хайтал тэнд байсангүй. -Та Арнес Рингольдыг харав уу? гэж Хикмэн өвгөнөөс асуусанд, -Өө, явчихсан шүү дээ гэлээ. -Хаашаа явсан бэ? -Гол өгсөөд Билл Вилъямс, Нед Спенс хоёртой давхисан Тэд их л чухал хэргээр явах шиг болсон шүү. Ингэж хэлмэгц миний толгойд эвгүй зүйл зурсхийн орж ирэв -Хикмэн гуай, морио нэг

34
дуудуулж
зодоонд ялагдсан болохоор мань хүн индиан хүүг яавч зүгээр орхихгүй, өшөөгөө авах ая шалтаг заавал хайх биз Индиан хүүг явсныг хараад миний баярласан учир ийм бөлгөө. Пауэл аюулыг зөнгөөрөө мэдээд гол гатлахаар явсан байж ч магадгүй Тэгвэл хойноос нь мөрдөж мөшгиж чадахгүй болно. Голын нөгөө эрэг рүү Рингольд хүртэл дур мэдэн очиж зүрхлэхгүй нь магад Хууль зөрчвөл зүгээр өнгөрөөхгүй гэдгийг хамгийн улайрсан скваттерүүд ч сайн мэднэ Индианчуудтай хэдийд ч дайн дэгдээж болзошгүй
цаг унуулаач гэж намайг гуйсанд, -Миний муу хөгшин гүүг үү? Тэгээ тэг, бүтэн өдөр унасан ч болно Жордми минь, ийм гартай байж болох юмуу гэхэд нь, -Өө, дажгүй, харин мордуулаад өгөөч гэж би хэлэв. Анчин өвгөн намайг мордоход тусалж би өвгөнтэй, хам хум хэд гурван үг солиод гол өгсөн давхилаа. Нэлээд өгсөөд гарам байдаг бөгөөд индиан хүү тэнд завиа орхисон нь лавтай. Чухам энэ замаар л Пауэл гэртээ харина, харин Рингольд үүгээр явах ёсгүйсэн Тэдний эдлэн эсрэг зүгт байдаг шүү дээ Үүнээс үүдэн Рингольдыг гол өгсөж ясныг дуулаад надад сэжиг төрөв. Ийм үеэр, тийм муу хүмүүстэй цуг яах л гэж байгаа бол Хикмэн гуайн нэрлэсэн хоёр бол сууриндаа хамгийн өөдгүй хөвгүүд ба Рингольдын гар дор байдгийг нь ч би сайн мэддэг байв Тэр гурав индиан хүүгийн араас мэдээж, олиггүй санаа өвөрлөн дагасан байх гэж би сэжиглэж явав Үүнийг таамаглаж ядах юмгүй, үнэн гэдэгт би бараг итгэж байлаа. Гол өгсөн жимээр урагшлах тусам миний сэжиглэл үндэстй болох нь нотлогдож эхэлв Гарам хүрсэн зам дээр тэдний морьдын туурайны мөр, мөн хуурай
Бид
би андахгүй. Тэр тусмаа найз нөхдйинхөө нүдэн дээр муугаа
, хэдхэн хором үргэлжилсэн

ууртай чанга чанга дуу сонсдох нь миний таврыг баталла. Би тэдний яриаг чагнаж зогссонгүй, морио давиран давхилаа. Замын эргэлт дээр модноос уяатай гурван морь үзэгдэнэ Тэр нь Рингольд нарын морь байсан ба яагад энд морио орхисныг миний бие ойлгож ядлаа Би ч хажуугаар нь давхин өнгөрч зорьсон газраа хүрвэл, яг л миний таамагласнаар нөгөө гурав зогсож байх нь тэр! Эрлийз хүү тэдний гарт орсон байв! Тэр гурав морио модноос уячихаад, сэмхэн гэтсээр, Пауэлийг завиндаа орохын даваан дээр барьж авсан аж. Миний бэлэглэсэн винтов хатаагүй, Шар Жек хутгы нь аваад зугтчихсан тул Пауэл гар мухарджээ Тэгээд яаж ч чадалгүй дорхиноо баригдсан

гэнэт ирсэнд баахан балмагдаж, уучлал гуйсан хэдэн юм бувтналаа -Энэ муу улаан царайтыг ингэх л хэрэгтэй гэж Вилъямс яншив.

-Яалаа гэж тэр вэ, Вилъямс гуай гэж намайг асуусанд,

-Цаган арьстны өөдөөс тэгж ичгүүргүй авирласны нь төлөө гэв.

-Энэ этгээд энд ямар юмаа хийж ирсэн юм Голын энэ эрэг дээр гарах эрх байхгүй гэж Спенс үг хавчуулав

-Харин та нарт энд ч, нөгөө эрэг дээр ч, надад халдаж чадахгүйн адил энэ хүнд гар хүрэх арх байхгүй -Ха, Ха! Чамайг ч гэсэн дөнгөчихнө шүү гэж Спенс яахаас ч буцахгүй байдалтай хэлэхд нь миний хилэн буцлаад явчихлаа. -Тийм ч амаргүй байх шүү, гэж би хашгираад хөгшин гүүнээсээ үсрэн бууц, тэдэн рүү гүйн очив. Аз болоход миний баруун гэр эрүүл байсан юм Өмнө юу ч тохиолдож магадгүй хэмээн болгоомжилж Хикмэн өвгөний гар бууг авч явснаа одоо цэнэглэн бэлэн барилаа. Би олзлогдсон хүний хажууд очиж зогсоод, -За, эрхмүүд ээ, одоо та нэр энэ

35 зам д ээр
үе
, чархи нь
Би ч хөгшин
байна. Тэр гурав цамцыг нь даруй тайлж модноос
Олдсон
хорсол зэвүүцлээ тайлахар, түүний нүцгэн нурууг ташуураар ороолгосхыг завдан байжээ. Миний бие цагаа олж ирээгүй бол тэр этгээдүүд яахаас ч буцахгүй байсан биз -Ичээч, Аренс Рингольд! Ичээч! гэж би давхингаа хашгирч, -
чинь хулчгар амьтны л зан даа Энэ явдлыг чинь
индиан чархи гутлын нойтон мөр
үе үзэгдэнэ Пауэлын хувцас хараахан хатаагүй
усаар дүүрсэн байсныг би сайн санаж байсан билээ
гүүг давиран шавдуулсаар гарамд дөхөж очсон авч наагуур ургасан мод халхлаад юу ч олж харсангүй Гэвч
хүлээд авчээ
завшааныг ашиглан
Энэ
суурин даяар зарлаад орхиё гэвэл Рингольд намайг
хүнийг тамлах гээд үз л дээ Харин энэ хүүг цохихыг оролдсон эхний хүний духанд сум зооно гэдгийг сануулчихъя гэв. Мань гурав бага хөвгүүд байсан боловч тэр цагийн заншлаар гурвуулаа хутга, гар буугар зэвсэглэсэн аж Тэр гурваас Спенс нь сүрдүүлгээ хэрэгжүүлэхээр илэрхий зэхэж байх шиг байв. Гэвч Вилъмс тэр хоёр, тэдний толгойлогч Рингольд хэдийнэ зүрэх алдан ухрахыг хараад түүнийг дагав Надтй түнжин эвдрээд, өөрийн найз нарт хамаагүй нэг зүйлийг алдах учраас, амиа хайрласны үүднээс, бас өөр бодол агуулж тийнхүү ухарсан ажээ. Тэдний бодлоор өөрт нь ямар ч падгүй маргаанд хөндлөнгөөс оролцлоо гэж намайг зэвүүсээр, уурлаж цухалдан ичгүүртэйгээр холдоцгоов Индиан хүүг төдөлгүй эвгүй байдлаас нь гаргав. Хэдийгээр тоотой хэдхэн үг хэлсэн боловч бүхий л байдлаараа талархан баярласан шинжтэй салахдаа миний гарыг атгаад, -Нөгөө эрэг дээр дуртай цагтаа очиж ан хийгээрэй. Нэг ч индиан танд муу юм хийхгүй Улаан арьстан бид таныг нутаг дээрээ баяртай хүлээж авна шүү гэж билээ

шарх ч эдгэрлээ. Нэгэн сайхан өглөө Пауэлийн айлчлахаар шийдэж, голын гарам хүрээд очихоор бэлтгэв. Хоёр нохойгоо дагуулан буугаа аваад ганцаараа явах гэж байлаа. Завинда хүрч, суумагц нэг хүн дуудаж зогсоов. Эргэн харвал дүү минь байлаа. Хөөрхий бяцхан Виржина! Сүүлийн үед урьдын хөгжил баясгалангаа алдаж зан нь ихэд өөрчлөгджээ. Тэр аймшигт явдлаас хойш төдий л тайтгарч чадаагүй, баахан бодлогошронгуй явах болсон билээ

-Жорж, хаачих нь вэ? Гэж наашаа дөхөнгөө асуув

-Чи заавал мэдмээр байна уу Виржина?

-Тийм, эсвэл намайг хамт аваад яваач -Юу! Ой руу юу?

-Болохгүй гэж үү? Би ойд очоогүй их удлаа шүү дээ Та намайг ерөөсөө дагуулж явдаггүй шүү дээ -Тэглээ ч гэсэн намайг ойд явах дуртайг мэдэх л ёстой. Ойд зугаалах дургүй хүн бий гэж үү? Аяа, би шувуу ч юмуу, эрвээхэй ч юмуу, ер нь ямар

36 Top МАЮМИ Ингэж танилцсан бол хялбар мартагдах нь үгүй Үүнээс үерхэл нөхөрлөл тогтохгүй гэж үү? Тэр эрлийз хөвгүүн бол их сайхан сэтгэлтэй, боловсон хүү байлаа. Би, Пауэлийн урилгыг хүлээн авч, ой дахь гэрт нь очихоор шийдэв Түүний хэлснээр, ээжийнх нь урд нуурын нөгөө эрэг дээр холгүй орших агаад Сувани мөрөнд цутгадаг багахан голын эрэг
Тэдний гэрийг заалгах
нууцхан
байлаа Тэрхүү жижиг голоор би ойрмогхон нэг явсан тул сайн мэдэж байв. Чухам тэр голын эрэг дээр гоо үзэсгэлэн нь миний ой тонд хоногшсон ойн дагино гэлтэй хөөрхөн амьтныг харсан билээ. Маюми гэдэг нь тэр байсан юм болов уу? Би тэдний рүү очих гэж тэсч ядна Гарынхаа шархыг аньж сэлүүрдэхэд давгүй болохыг л хүлээж ийнхүү удааширсанд цухалдан бачимдаж байв Гэвч цаг хугацаа өнгөрсөөр миний гарын
хавьд очвол түвэггүй олох ажээ
зуур намайг
баяр хөөр эзэмдэж
үзэсгэлэнт ой модоор дурараа тэнэх сэн -Хожим хоёулаа явъя, харин өнөөдөр -Юу харин гэж? Яагаад өнөөдөр болдоггүй юм бэ? Хар л даа, ийм сайхан өдөр! -Тийм ээ, үнэхээр сайхан өдөр байна, дүү минь, гэхдээ би яг ой руу явах гээгүй юм. -Тэгвэл хаачих гэж байгаа юм бэ? Хаашаа явах гэж байгаа юм бэ Жорж оо? -Би Пауэлийн ээжийн урцанд очно Би очно гэж хэлсэн юм -Пээ! гэж дүү минь дуу алдаад, гэнэт хувьсхийн, хэсэг зуур бодлогошрон дуугүй болов Энэ нэр аймшигт явдлыг санагдуулсныг мэдээд би ихэд гэмшив Тэгтэл, -Ах аа, би индианы урц үзэхсэн, би ер үзээгүйг та мадаж байгаа шүү дээ, хонгор Жорж минь, Жоро ийм л сайн шүү! Намайг аваад яв л даа! хэмээн гуйж эхлэх нь тэр. Хэдийгээр ганцаараа явах хүсэлтэй байсан боловч Виржина чин сэтгэлээсээ гуйж байхыг хараад би цааргалж чадсангүй Надад энхрий дүүдээ ч итгэж хэлж болохгүй чухал нууц байсан юм Түүнээс гадна, гэрээсээ тийм хол, би өөрөө ч сайн мэдэхгүй газар руу дүүгээ аваад явж
нэг жигүүртэн байсан ч болоосой. Тэгвэл аминчхан ахаасаа хамт аваад яваач гэж гуйхгүй, тэр сайхан

лав л биш, голын энэ эрэг дээр нэг ч цагаан арьстан суудаггүй билээ Энэхүү эдлэн, боолчуудын эзнийг баян индиан болов уу гэж бид хоёр таамагласан юм. Ийм тохиолдол бишгүй л байдаг учраас гайхаад ч байсангүй Харин манай найзын урц хаана байна вэ? Голын адгаас дээш хагас бээр хүрэхгүй зайд, эрэг дээр байдаг гэж хэлсэн юмсан Бид хоёр харалгүй өнгөрчихөв үү, эсвэл арай дээшээ байдаг юм болов уу?

-Виржина аа? Хоёулаа энд буугаад хүнээс асуу уу?

-Тэр тагтан дээр зогсож байгаа хэн бэ?

-Хэ, миний дүү ч надаас илүү хурц хараатай юмаа, индиан залуу биеэрээ зогсож байх чинь, энэ байшинд суудг юм гэж үү Энэ чинь урц биш байна шүү дээ. Айлд ирсэн юм байлгүй Хараач, наашаа ирж байна Намайг тийнхүү ярих зуур Пуэл, бидний зүг яаран алхав. Төдхөн эрэг дээр ирэдэ, бид хоёрт хаана зогсвол зохихыг зааж өгөв Урьдын адил өдөн өмсгөл, дүүрэн хатгамалтай, хурц өнгийн дэгжин хувцас өмсчээ Бид хоёрыг хүлээгээд

37 хэрхэн болох билээ гэж сэтгэл учир битүүлэг түгшинэ Дүү минь дахиад л гуйж эхлэв -Ээж зөвшөөрвөл ч… -Яадаг юм бэ, Жорж, ээж дургүйцэхгүй ээ Гэртээ харих хэрэг юун? Хар л даа, би бэлэн байна. Нарныхаа малгайг ч өмсчихсөн. Бид хоёрыг эрж сурахаас өмнө
амжина, тэднийх
-
, хө! Бид хоёр ч хөвлөө дөө, тийм ээ? Урсгал намуун байсан ба хагас цагийн дараа голын адагт хүрч, дээш өгсөж эхлэв. Энэ хавиас гол нарийсах авч завь, суман завиар явж болохуйц гүнзгий аж. Нар хүчтэй
навчист мөчрүүд голын адгаас хагас бээр хэртэй
нүцгэн газар хүрэв.
шиш
хүрээлэгдсэн
, сийлбэрээр чимсэн баганууд тулсан эртний хийцийн саравчтйа ажээ Талбай дээр ажиллаж буй боолчуудын дунд хар арьстан, бас улан арьстан индиан хүн ч мэр сэр үзэгдэх авай! Тэр бол цагаан арьстны эдлэн
ирчихэж
холгүй гээ биз дээ
За, гараад ир миний дүү! Хитэг дээр суу За
төөнөсөн байсан ч бид хоёр наранд халж ядарсангүй. Учир юун гэвэл, эрэг дагуу ургасан моддын өтгөн
орших мөргүй
Тэнд эрдэнэ
, төмс, уутат чинжүү, амтат гуа, хулуу зэрэг ногоо суулгасан тариан талбай байхыг харав Эргийн орчим ногооны талбай хэд хэдэн багавтар байшингаар
нэлээд том байшин байв. Тэр модон байшин, болхидуу
нь дайчин эрийн бяц9хан хөшөөг санагдуулна. Пауэл, бага хөвгүүн байсан хэдий боловч нүд гялбам, зураг шиг үзэсгэлэнтэй ажээ Түүний энгийн, онгон сүрлэг сайхан үзэсгэлэнд би бараг атаархаж байсан сан Дүү маань Пауэлийг шагшин гайхаж харах шиг санагдсан ба мөн баахан түгшиж эмээсэн янз харцнд нь тодрохыг би ажиглав Царай нь нэг улайж, нэг цайрч байгааг хараад, Пауэлийн дүр нөгөө аймшигт явдлыг дахин санагдууллаа гэж бодоод дагуулж ирсэндээ бас л гэмшив. Бидний гэнэт ирсэнд индиан залуу сандарч тэвдсэн шинж өчүүхэн ч үгүй Гэтэл цагаан арьстнууд хэнэггүй дүр үзүүлэх гэж ямар их хүч гарган чармайдгийг би сайн мэднэ Бидний ирэхийг мэдээгүй байсан атлаа яг л хүлээж байсан хүн шиг хэнэггүй, тайван байх аж Гэхдээ бид хоёрыг хамт ирнэ гэж даанч төсөөлөөгүй биз Бид хоёрыг элэгсгээр хүлээж авлаа. Биднийг нэлээд дөхөж очмогц завины хамраас барьж, эрэгт тулган зогсоогоод, жинхэнэ боловсон хүний намбаар буухад маань туслав. -Тавтай морилно уу, тавтай морилогтун! гэж хэлээд Виржина руу хандаж,
эрэг зогсож байхад түүний гоолиг бие цогцос цэлмэг тэнгэрийн хөх мандал дээр тодрон ялгарах

асуухад минь -Манай боолчууд Индианчууд бид ч соёл иргэншлийн ёсонд орж байгааг харав уу хэмээн инээмсэглэн хариулав.

-Тэн дан негрүүд биш, бас улаан арьстнууд харагдана Тэд бас боол юм уу?

-Хэн нь ч ялгаагүй боолууд. Та гайхаж байх шив. Манйа овгийнх биш, ямасси аймгийн хүмүүс Манайхан олон жилийн өмнө тэднийг байлдан дагуулж байснаас олон хүн энд боол болж үлдсэн юм Бид байшинд очиход Пуэлийн ээж, залуудаа гойд царайлаг байсан бололтой цэвэр индиан авгай биднийг хаалган дээрээ угтан авав Одоо ч урьдын үзэсгэлэнгээ алдаагүй бөгөөд индиан үндэсний сайхан хувцастай ухаалаг ялдам хүн байв Гэрт нь орвол ангийн олз омгийн зүйлс, испани хийцийн морины тоног хэрэгсэл, гитар, тэр ч байтугай олон ном нүднээ тусна Индиан айлд соёл иргэншлийн тэмдэг болсон тэдгээр номыг олж хараад дүү бид хоёр багагүй гайхав. Индиан хүү гэнэт нэгийг санасан бололтой өө гэж дуу алдсанаа, -Та хүрээд ирдэг юун сайн юм бэ Таны чархийг

38
. Та
нь ээ гэв
бол Испанийн колоничлогчдын эдлэнгийн онцло чанарыг хадгалсан жээ Байшин нь ч Кастиль нутгийн барилгын ул мөрийг тусгасан байх ба сийлбэр нь индианых биш байлаа. -Энэ танайх уу? гэж би бага зэрэг зовсхийж асуув Пауэл, биднийг гэртээ урих боловч би нэг ч урц олж харсангүй Би андуурсан ч байж магадгүй. Гэвч Пауэлийн хариулт миний
тайвшруулав
нь (эцэг нь нас эцэслээд
дүүтэйгээ гурвуулаа
. -
асуусан харцаар хараад, -Синьоритагийн бие овоо сайжирсан гэдэгт найднам Танаас асуугаад илүү юм шив дээ, эрхэм ээ
нэгэнт урсгал сөрж ийм хол сэлүүрдэж чадсан болохоор бүрэн эдгэрсэн байж таарах
“Синьорита” гэдэг испани үг семинолууд, испанчуудын хооронд эртнээс тогтсон харилцааны ул мөр үлдсэнийг харуулна Миний шинэ танилын өмсч зүүсэнд Андалузийн злйлс ч харагдана Хүзүүндээ мөнгөн загалмай зүүж, гялалзсан урт гурвалжин сэлэм хурц улаан торгон бүсэндээ зүүжээ Тэр хавийн газар ч Испани нутаг мэт сэтгэгдэл төрүүлмой Тэнд харь орны жигтэй хачин ургамлууд, тухайлбал, хятадын амтат зүрж, тансаг хулуу, уутат чинжүү, улаан лооль ургажээ. Тэр бүхэн
сэтгэлийг
Тэр байшин бол тэднийх, эхийнх
удаж байгаа) ээж,
суудаг гэнэ
Тэгвэл, энэ юун улс вэ? Гэж ажилчдыг заан
үг нь яг л миний бодолд хариу өгч, миний дотоод сэтгэлийн цуурай болж билээ. -Маюми гэж хэн бэ? гэж Виржина шивнэн асуухад, -Нэг индин охин, Пауэлийн дүү нь гэж би хариулав -За, өөрөө ч ороод ирлээ! Хээ хатгамал бүхий арьсан гутлтай бяцхан хөл, гунхсан гоолиг биз, шингэн бор царай, шүрэн улаан хацар, уруул, хар нүд хөмсөг, урт дэрэвгэр сормуус, тас хар үс, онцгой зохицсон ажээ! Индианы урлалын чамин тансаг бүхний бүрдэл болсон хувцастай араб үүлдрийн морь өрсөлдөм намалзсан алхаатай индиан охиныг сэтгэлдээ дүрслэн оролдоод үзвэл, та Маюмигийн талаар хамгийн наад захын багахан төсөөлөлтэй болох юм Хөөрхий сэтгэл минь! Энэ бол миний ойн дагина мөн байлаа! Энэ зочломтгой индиан айлд хэдий болтол ч хамаагүй суумаар байсан боловч нөгөө золгүй явдал санаанд нь байн байн ороод дүү минь нэг л тавгүй байх шиг. Бид хоёр тэднийд цаг орчим л байв Энэ цаг хүрэхгүй хугацаа хэдий ахархан ч
хийчихсэн шүү дээ Ээж ээ, хаана тавьсан бэ? Үгүй ээ, Маюми хаачаа вэ? .Гэлээ. Сүүлчийн хэдэн

. Миний завь голын урсгал, цутгаланг хичнээн удаа ч хага яран хөвөв дөө Тийнхүү явсаар эргийн мод бүрийг би андахгүй болсон сон. Пауэл бид хоёрын танилын харьцаа улам бүр бат нөхөрлөл, үерхэл болон зузаарч байв Бид хоёр бараг өдөр бүр, нуурт аль эсвэл ойд хамт зугаалж, хамт ан хийж буга, гөрөөс, зэрлэг хяруул цөөнгүй авласан билээ. Мань индиан хүү хэзээ язааны туршлагатй анчин бөгөөд намайг ой тайгын олон нууцад сургасан юм Ан ав миний дур сонирхлыг урьдын адил тэгтэл татахгүй байсныг би одоо санаж байна Харин ч ан гөрөөгөө даруйхан дуусгаад харих замдаа тэднийхээр орж, зөгийн балтай конта гэгч амтат ундаа, зүссэн хулууг, үүнээс ч илүү амттай инээмсэглэсэн Маюмигийн гараас авч уухсан гэж мөрөөдөж явдаг байлаа. Тэр гайхамшигт хэдэн долоо хоног зүүд зэрэглээ мэт жирэлзэн өнгөрлөө Миний хожмын амьдралд тэр өдрийнхтэй зүйрлэх тийм баяр баясгалан тохиолдоогүй Ойд зугаалахаар явахад минь Виржина салахгүй

39 би эр хүн болсон билээ Харин замдаа, хөвгүүн ахуй цагийн сэтгэл зүрх минь ард хоцорсныг мэдэрч явсан сан Top ХҮЙЛС Би Пауэлийнд дахиад очихыг тэсгэлгүй хүсч, удаж сааталгүй тэдний рүү зорив. Ер нь ч би дураараа байдаг, эцэг эх маань намайг өдөрт юу хийж, хаашаа, хэдийд явж ирж байгааг асууж сонирхох нь үгүй Миний удаан хугацаагаар алга болоход ан авд явж дээ гэж бодоцгооно. Би буу, нохдоосоо огт салахгүй, бас гэртээ голдуу олз омогтой харьдаг тул хэний ч сониуч занг үл хөдөлгөнө. Миний бие үргэлж нэг зүгт, гол гатлан ангуулчахаар явдгийг хэлэх юун
. Зарим үес ганцаараа явах хүсэлтэй байх авч дүүдээ татгалзаж бас үл зүрхэлнэ Дүү минь Маюмид учиргүй татагдах болсонд би нэг их гайхсан ч үгүй. Бие цогцос, зан төрхөөрөө хоорондоо өчүүхэн ч төсгүй боловч Маюми ч бас Виржинад сайн байсан Виржина цайвар царйа, алтан шар үстэй байхад Маюми бор царай, тас хар үстэй. Зан төрхөөрөө бүр ч ярилтгүй эсрэг тэсрэг. Дүү минь тагтаа мэт аймхай байхад, индиан охин харцага мэт зоригтой Эдгээр эсрэг чанар нь тэр хоёрын үерхэл нөхөрлөлийг улам ойртуулж батжуулсан байж болзошгүй юм Ер нь иймэрхүү зүйл элбэг тохиолддог шүү дээ. Хоёр охинд хандах миний сэтгэл бүр эрс тэс Би дүүгийн уян зөөлөн занд нь дуртай атлаа Маюмигийн шазруун зоримог занд бас дуртай сан. Пауэл, бид хоёрыг анд явахад хоёр дүү маань тэднийд үлдээд тариан талбай, төгөл, эсвэл цэцэрлэгээр зугаална Бас тоглож, дуулж, ном уншина Маюми индиан үндэсний хувцас өмсдөг боловч боловсролгүй харанхуй хүн биш байжээ. Маюмид олон ном, мөн гитар, мандолин маягийн испани хөгжим байдаг ба аль алинаар нь ч тоглочихно. Оюун ухааны боловсролоороо бардам Рэндольфын охины дориун сайн найз байж ч чадах билээ. Залуу Пуэл ч өөрцгүй, надаас илүү л гэхээс дутуугүй боловсролтой хүн Тэдний эцэг үүргээ хөсөрдүүлээгүй аж
дагана Ойд улам л дуртай болж байна, ойгоор ингэж тэнүүчлэхэд сэтгэл сэргэдэг гэж ярих боллоо

ургамал бүрхэн ургажээ Сүрлэг дал модод тэртээ дээр сүндэрлэн, өргөн том шүхэр мэт титэм нь давхар ногоон лавиранг санагдуулна Ой хичнээн өтгөн боловч гаталшгүй ширэнгэ бус. Хаа нэгтээ шимэгч хортой өвс, ороонго чөдөр өвс, зэрлэг усан үзмийн саглагар мөчир, холтослуур, хайтан цэцэг, бромели, анхилуун цахирам зэрэг ургамал орооцолдон зам хааж саатуулна Арай тм модод сондгой, энд тэндгүй байх б моддын хооронд цэцгээр хучигдсан ширэг өвст сайхан ойн цоорхой үе үе тааралдана Тэрхүү үзэсгэлэнт хүйлс манай хоёр гэрийн яг дунд оршино Пауэл бид хоёр дандаа тэнд болзож, ан ав хийдэг сэн. Хэрэмнүүд мод дамжин харайлдаж, ойн цоорхойд, сойр, заримдаа бгу ч тааралдана, эрэг дээрээс бид хоёр нуурт амьрагч усны амьтдыг агнадаг байлаа. Эл дундын газар уулзахдаа дүү нараа үргэлж дагуулж явдаг байв Хоёр дүү маань тэр үзэмжтэй сайхан газарт жигтэйхэн дуртай, ямар нэг толгой дээр гараад өндөр дал модны сүүдэрт хоргодон

40 Виржина бид
хэн нь ч, хэзээ ч тэгш бус байдлын
Бид хоёрын индин хүүхдүүдтэй
бодол
ч
нэг ч удаа толгойд орж байсангүй Охид, бидэнтэй хамт ойд байн байн явахад бид хоёр анчин дургүйцдэггүй
нь элбэг Тэгэхдээ танхил дагуулуудаасаа төдий л холддоггүй байв
байлаа. Гэтэл Виржина минь моринд дөнгөж сурч байлаа. Хэрэмний анд шохоорхох болоод би нохдоо гэртээ үлдээж, олз омогтой харих минь ховордож эхлэв. Бидний зугаалга, зөвхөн ой модоор хязгаарлагдахгүй Нуурт очиж, билүүс, хөх дэглий, тогоруу авладаг сан Нуурын дунд нэгэн гайхамшигт сайхан хүйлс байв. Нөгөө золгүй явдал болсон арал биш, түүнээс арай дээхнэ, голын адгаас холшгүй оршдог арал Нэлээд том хэмжээтэй, төв хэсэг нь доворхог, ихэнх хэсэг нь ойг мөнх ногоон царс, мовь, гоньд, амтат зүржийн бут гээд л Флорида нутгийн ургамлаар хучигджээ Хурц шар цэцэгт бут сөөг, анхилуун яргай, сайхан үнэрт
ой
Ан хийсээр уйдаж эхэлбэл толгой руу гарч олзоо гайхуулах ба ялангуяа хоёр охины сониуч зан бахдлыг төрүүлэх ховор чамин шувуу агначихвал ихэд маадгар байдаг сан Биднйи ан азтай ч бай, азгүй ч бай, би Пауэлээс өмнө залхаж орхидог байв Би ан хийхэд найз шигээ тэгж их хорхойтдоггүй, харин манай хоёр охин сууж буй зөөлөн ногоон дээр хамт суухыг илүүд үздэг байв Винтовын дуунаас Маюмигийн дуу хоолойг сонсож суухад чихэнд хавьгүй чимэгтэй, ан олз харснаас Маюмигийн нүдийг харж байх нь илүү таатай санагддаг сан. Гэтэл миний хайр сэтгэл дуугий нь сонсож, царайгий нь харахаас үл хэтэрнэ Бид хоёр хоорондоо хайрын тухай нэг ч үг ярилцаагүйгээр үл барам Маюми надад сайн эсэхийг ч би ер мэдээгүй билээ Миний сэтгэл үргэлж баяр жаргалаар бялхаж байсангүй Маюми надад ямар бол хэмээн эргэлзэх бодол цэлмэг тэнгэрт бөртийх үүл мэт намайг байнга шаналгадаг байлаа. Тэгтэл бас нэг зүйлд миний сэтгэл гонсойх болов Надад тэгж санагдсан ч юмуу, миний дүү Виржина, Маюмигийн ахыг хэтэрхий анхаарч, Пауэл ч Виржинад их анхаарал тавих болсныг ажиглав Ийм бодол намайг зовоож, миний гайхаш тасарч
хоёрын
тухай бодож байгаагүй
тогтоосон үзрхэл нөхөрлөлдөө үнэхээр татагдаж, тэмүүлдэг байв. Бид хоёр ямарваа явцуу үзэл бодлын талаар төсөөлөхөд даанч балчир, үерхэл нөхөрлөлдөө хиргүй тунгалаг
санаагаараа ханддаг байлаа. Тэгээд
буруу зүйл хийж байна гэсэн бодол
байлаа Бид хоёр дандаа хурдан буга хөөцөлддөггүй, харин ч хэрэм зэрэг жижиг амьтан агнах
Маюми бол моринд гарамгай, зоригт анчин
суух зуур бидний хоёр анчин ан олз элбэгтэй бэлд үлдчихээд
модоор нэг цуурайтуулан буудаж гарна

асуугаагүй, бид хоёрыг өдөр өнжилгүй

болоход гайхах

Би ч анчин хүн болохоор явалгүй яахав, харин Виржина модонд улам дурлаж, намайг салахгүй дагахад нь би баахан гайхаж байснаа ээж маань үүнд нь дасч, бид хоёр гэрээсээ дураараа гарч, явж явж ирэхэд хэн ч хаачсаныг үл асууна. Зэрлэг ой хөвчид бид хоёрт хэн хань болж явдгийг нуух гээгүй гэдээ би дээр хэлсэн Дахин хэлэхэд энэ ч бас яг үнэн үг биш Тэр талаар дув дуугүй байсан маань нэг ёсны заль байлаа. Дүү бид хоёр ямар нэг буруу хэрэг хийж байгаагаа мөн бидний үерхлийг эцэг, эх маань талархахгүй гэдгийг нууцхан гадарлаад байсан юм Эс тэгвэл нууцаа хаанаас тэгтлээ чанд хадгалах билээ Бидний тэрхүү жаргал цэнгэлд удаан үргэлжлэх хувь байсангүй. Баяр цэнгэлд маань гэнэт огт санамсаргүй төгсгөл ирэв Нэг өдөр бид дөрвүүлээ урьдын адил хүйлс дээрээ байлаа. Ангаа дуусаад Пауэл бид хоёр толгод дээр, хоёр дүүтэйгээ хамт модны сүүдэрт суун элдвийг хүүрнэн, хайр сэтгэлийн дуугүй ярианд автан суув Би өөрийнхөө санаж мөрөөдөж явдаг хүнээ харж, миний харц, харцтай нь тулгарах мөчид туйлгүй баясан жаргалтай

41 байлаа Юунаас ийнхүү сэтгэл зовж байснаа
өнгө, нийгмийн даврааны
мэдэж ойлгоход
маань
.
бол миний сэтгэлийг юу тэгтэл зовоох билээ дээ? Виржина ч бас миний тэр
хуваалцаж
байсан болов уу? Цаашдаа зоргоор нь хөгжүүлсэн бол ямар хувь тавилан хүлээж байсныг хэн мэдэх билээ дээ. Гэтэл тийм биш, дурлалд саад тотгор ямагт учрах ажээ Биднийх ч мөн өөрцгүй, бидний сайхан үехэр нөхөрлөлд гэнэт, огт санаандгүй байтал тасарч билээ. Дүү бид хоёр нууж хаах санаа агуулаагүй атлаа нөхөрлөлийнхөө талаар эцэг эхдээ нэг ч үг цухуйлгаагүй байна Хэрэв бид хоёроос асуусан бол бид хоёр худал хэлэхийг цээрлэдэг байсан учраас үнэнээ хэлэх нь зайлшгүй Гэтэл хэн ч юу
байлаа Орчноо үл сонирхох тул залуу индиан, миний дүү хоёр ч бас тийм харц солилцон суугааг би эс ажиглана. Тэр үед надад Маюмигийн инээмсэглэлээс өөр юу ч хэрэггүй байлаа Тэгтэл бид дөрвийн сольсон үг, харц, хөдөлгөөн бүгдийг алдалгүй түгшин ажигласан нүд бас байжээ. Ноход маань босон харайж, архирсаар моддын дундуур давхин оров Мөчир тачигнан, хувцас ширчигнэх дуунаар тун ойрхон хүмүүс байгаа нь мэдэгдэв. Ноход ч архирч боргоохоо больчихоод сүүлээ шарвагнуулахыг үзвэл найз нөөхд юмуу ойр дотны л хүмүүс бололтой. Тэд навчсын араас гараад ирлээ Манай аав, манай ээж байх нь тэр! Тэдний бараанаар Виржина бид хоёр год харайн босов. Ямар нэг муу совин татаж, буруу хэрэг хийсэн мэт гэмшиж эхлэв Эцэг эх хоёулаа хөмсгөө зангидсан байхыг ажиглав Тэр хоёр тэвдэж сандарсан, ууртай байв Ээж маань түрүүлэн ойртож ирэв. Амаа зэвүүцэнгүй жимийжээ. Гарал угсаагаараа Рэндольфынхноос ч илүү сайрхдаг хүн сэн -Юу болж байна? Миний хүүхдүүд үү, индианууд дунд байгаа хэрэг үү? гэж дуу алдлаа
тайлбарлаж үл чадна Дүү бид хоёр арьсны
ялгааг
дэндүү залуу байсан гэж би дээр дурьдсан
үнэндээ тийм биш байжээ
Бид бараан арьст хөршүүдтэйгээ тийнхүү чөлөөтэй нөхөрлөж байхдаа ямар нэг буруу зүйл хийж буйгаа зөнгөөрөө мэдэрч байснаа хэлэх ёстой. Тэгээгүй
сэтгэлийг
байх шиг байв Бид хоёр хоёулаа нэг л тавгүй байвч сэтгэлээ уудалж ярилцаагүй Миний бодлыг дүү минь гадарлачих вий гэхээс би эмээж байлаа. Виржина ч бас нууцаа тайлагдахад дургүй байх нь мэдээж Залуу насны тэдгээр хайр дурлалыг зөнгөөр нь орхисон бол яаж төгсөх байсан бол? Цагийн эргэлтэд бөхөх байсан болов уу? Эсвэл хувирч өөрчлөгдөх цаг ирж, эсвэл тасралтгүй цэцэглэн мөнхөд хальж байх
ч
алга
хүн ер гараагүй юм

эрдэм мэдлэгт сургадаг, хэрэв сурахгүй бол сургуулиас хөөж орхино. Уг сургуулийг төгсөгчид эрдэм боловсрол сайн эзэмшсэн байдаг ба гэхдээ мөхсөн хэлээр чалчдаг, шүлгийн цохилт өргөлт болгоныг мэддэг Оксфорд, Кембрижийг төгссөн тотьнуудтай огт төсгүй билээ Вест-Поинтыг төгссөн хүн бол амьд

42
тод үзэгдэнэ. Тэд надаас нүд үл салган ширтэж, хэдийгээр миний зүрх шимшрэн, маш удаан хугацаагаар магадгүй үүрд хагацах мэт уйтгар гуниг эзэмдэн байсан атал гараа далайж салах ёс гүйцэтгэх зүрх хүрсэнгүй! Ээ хэлэг! Миний зөн намайг хуурсангүй Тэр өдрөөс гурав хоногийн дараа намайг Вест Поинт дахь цэргийн сургуульд суралцуулах болж, алс өрнө зүг мордохоор юм хумаа төхөөрч эхэллээ. Дүүг минь ч бас, Пуританы хот бүрд байдаг эмэгтэйчүүдийн сургуульд явуулах болсон Энэ явдал цэцгийн орныг дахин харахаас олон он жилийн тэртээ болсон билээ. Top ВЕСТ ПОИНТ Вест-Поинтийн цэргийн сургууль бол дэлхий
нэг Тэр шашны
, одон орон, инженер, цэрэг дайны гээд дуртай мэргэжлээрээ төгсөнө. Товчоор хэлбэл, төрийн өндөр албан тушаалд тэнцэх, удирдаж захирах чадвартай, тэгээд бас даалгасан үүргийг дуулгавартай, яг таг биелүүлэх чадвартай хүн болж гардаг юм Хэрэв миний бие ном эрдэмд тэгтэл дурладаггүй байлаа гэхэд энэ сургуульд эрдэм номоос залхууран огоорч чадахгүй биз ээ Вест-Поинтод сурлагаар хоцрогдсон “мулгуу” хүн байдаггүй Тэнд гэр бүлийн эрх дарх, хөрөнгө чинээний ялгаа байхгүй. Суралцаж дийлэхгүй бол ерөнхийлөгчийн хүү байсан ч ялгаагүй сургуулиас хасна Хасагдаж нэр төрөө бузарлахаас эмээж би өөрийн эрхгүй тун шамдан суралцаж, төдөлгүй тэргүүний ихээхэн мэдлэгтэй оюутны нэг болж чадсан билээ Сонсогчдын амьдралыг нарийвчлан өгүүлэх нь сонирхолгүй, нэг маягийн цэргийн сургуулиудын өдөр тутмын дэглэмтэй, харин ч Вест-Поинтынх арай хатуу сахилгатай байв Тэндхийн амьдрал цэргийн хуарангийн боолын амьдралаас ялгарах зүйл бараг үгүй. Гэвч би түүнийг зоригтой даван туулж байв. Гэхдээ цэргийн хүн болох гэж хүссэндээ бус нөхдөөсөө хоцрохгүйг, хоцорсон сурагчдын тоонд орохгүйг хичээж байсан билээ Миний урьдын чөлөөт амьдралаас эрс ялгаатай тэр
Залуу Пауэл босч зогсоод юу ч эс хэлэв Гэвч түүний харц бүхнийг даанч тодорхой ойлгосныг илтгэнэ Манай эцэг эхийг бардам харцаар хараад хойноосоо дагахыг дүүдээ дохичихоод ихэмсгээр явж одов. Виржина бид хоёр үг дуугүй мэлэрч орхиод найз нартаа баяртай ч гэж хэлэх сэхээ орсонгүй. Би ч тэндээс шалавхан холдож, Виржина аав, эж хоёртой цуг буцав Тэднийг хүйлс рүү хүргэж ирсэн завин дээр сэлүүрчин негрүүдээс гадна бас цагаан арьстнууд байхыг олж харав. Тэд бол эцэг, хүү хоёр Рингольд ажээ. Би завиа аваад ганцаараа буцав Нуур гатлах үедээ эргэн харвал индианы суман завь голын адаг руу орж байлаа. Эрлийз хүү, түүний дүү бидний зүг харж байгаа нь
дээрх хамгийн сайн сургуулийн
эрхтнүүдийн эрхшээлээс чөлөөтэй, жинхэнэ
хэл, шинжлэх ухаан судалдаг, урлагийг ч орхихгүй, түүний хамт ургамал судлал, шугам зураг, геолог

амьдардаггүй Хэдийгээр санаа бодлыг бахдан шагширдаг боловч хүний тогтворгүй чанар бодитой оршин байгаа зүйлийг илүүд үздэг юм Хорвоо дээр царайлаг бүсгүйчүүд ховор боловч бүхнээс хосгүй хөөрхөн ганц бүсгүй байдаггүй, мөн бусдаасаа онцгой цэвэрхэн эр хүн ч байдаггүй билээ Хоёр яг адилхан сайхан зургийн аль нүдний хараа булаасан нь танд илүү сайхан санагдана Сэтгэлтэй улс хагацлын мөчийн тухай бодохдоо айж эмээдэг нь зүгээр нэг шалтгаангүй хэрэг биш юм. Шугам, өнцөг, хэрэм бэхлэлт, шагайвар нүхний тухай өгүүлэх сурах бичиг, өдрийн байнгын бэлтгэл сургууль, хатуу ор, түүнээс ч илүү хатуу шөнийн харуулын байр энэ бүхний аль нэг нь, эсвэл эд бүгдээрээ Маюмигийн тухай дурдатгалыг минь хөөн зайлуулдаг болов уу? Эсвэл Саратога, Бальстоноос Вест-Поинтод үе үе зочилж ирдэг бүсгүйчүүдийн хөөрхөн царай юу? Эсвэл дүрэмт хувцастай сонсогч биднийг ирээдүйн баатар эр, ирээдүйн

43 хавигдмал
мөч
харихыг
. Миний
минь бөхөөж чадаагүй юм. Тэр гунигт хагацлаас
минь бууж, өдрийн бодол, шөнийн зүүд болон үзэгддэгсэн Тийнхүү өчнөөн урт хугацаа өнгөрөөд би ч энэ л янзаараа байх биз гэж бодож явлаа! Миний сэтгэлийг Маюми шиг тэгтэл татсан хүн нэг ч тааралдсангүй. Өөр ямар ч баяр баясгалан надад тэр үеийнх шиг жаргал цэнгэл авчирч байсангүй Лете1 голын уснаас амссан ч мартахгүй биз. Тэнгэрийн элч өөрөө тэгж хэлсэн ч би итгэхгүй, ингэж чадах ч үгүй Гэтэл хүний санаа бодол тийм биш ажээ! Энэ талаараа би бусдаас ялгарах юмгүй, амьдралынхаа яг л тэр үе ихэнх улс иймэрхүү алдаа гаргадаг аж. 1 Лете- эртний Грекийн домог үлгэрт гардаг газар доорхи нэгэн голын нэр. Талийгаачдын сүнс тэр уснаас уувал өмнөх явдлаа мартдаг аж. Ээ халаг! Хайр сэтгэлийн цагийн
үнэн үг вэ? Дурлал
генералууд гэж
, бидний
охид уу? Эдгээрийн аль нь миний санаанаас Маюмиг зайлуулсан юм бол? Аль нь ч бай хамаа алга, гол нь үнэхээр тэгсэн юм Залуу насны минь хайр сэтгэлийн дурсамж улам бүдгэрсээр байлаа Маюми! Үнэхээр олон жил өнгөрөхөд тийнхүү мартагдаж эхэлсэн юм шүү! Чиний царай дүр бүдгэрэхээс өмнө инээмсэглэн мишээсэн мөн ч олон царай харсан даа Тэрхүү сиренүүдийн1 уянгат дуунд автахгүйг хичээн удаан тэмцсэн боловч би жирийн үхэх үйлтэн болохоор зүрх минь тэр дур булаам зүйлст эрхгүй татагдсан билээ Миний анхны дурлал оргүй мартагдсан гэвэл худал болно. Тэр маань хөрч эхэлснээс бус бөхөөгүй юм шүү Дээдсийн хүрээлэнгийн зугаа цэнгэлээр чөлөөт цагаа өнгөрөөж байхад ч үе үе дурсагдан санаанаас гардаггүйсэн Шөнийн жижүүртэй цагаар гэрээ ямагт дурсан санадаг ба тэр бүхний дундаас Маюмигийн дүр тодоос 1 Сирена –Эртний Грекийн домогт гардаг далавчтай хүүхнүүд Дуугаараа усан цэргүүдийг уяраан алмайруулж сүйрэлд оруулдаг
амьдралд надад тун хүн санагдах
бишгүй нэг байсан сан Тэнд байхдаа гэртээ
, ой хөвч, нуга хөндийдөө очихыг хамгийн гол нь ард хоцорсон нөхдөдөө учиргүй яаран тэмүүлдэг сэн
бие зүрх сэтгэлдээ Маюмиг хайрласаар, урт хугацааны хагацал хайр сэтгэлийг
сэтгэлд минь гарсан зайг юу ч хэзээ ч бөглөж чадахгүй гэж би боддог Миний залуу насны хайр сэтгэлийн амтат сайхан дурдатгалыг орлох уюу зйалуулах зүйл хаана ч байхгүй Өглөө, өдөр, шөнө гоо үзэсгэлэнт дүр нь нүдэнд
урсгал, хагацлын эрхэнд мартагддаг гэж юутай
гагцхүү хоосон дурсамж дуртатгалаар
тооцдог, манай сургуульд байнга ирдэг манай офицеруудын
ойрын хөрш, цайвар үст

тааралдана. Аренс мөн л Виржинагийн араас гүйсээр Одоо тэр этгээд дээдсийн хүрээлэнд нэг чухал амьтан болсон ба мөнгөө зоргоороо зарж Нью-Иоркийн “тэргүүн арав” хэмээгдэгч хуучин оёдолчин, зуучлагчдаас дутахгүйгээр алт мөнгөө зоргоороо зарж явдаг болжээ Би Аренст урьдын адил дургүй хүрдэг атал ээж маань түүнд бас л талтай байдаг юм Виржина түүнд ямар байдгийг би хэлж мэдэхгүй. Дүү минь одоо нэгэнт насанд хүрсэн бүсгүй, жинхэнэ сурвалжит авхай, гоо хүүхэн болсон ба амьдралаас их зүйл сурсан, түүний дотор манай үеийн хамгийн чухал салшгүй чанар болсон сэтгэлийн хөдөлгөөнөө чадмаг нууж сурсан байлаа. Виржина заримдаа хэт хөөр хөгжилтэй байснаа (тэр нь надад бяцхан хуурамч мэт санагдана) гэнэт больчихно Заримдаа санаашрангуй, бүр хүйтэн хөндий, ихэмсэг байдалтай болно. Гадаад төрх нь тийнхүү улам сэтгэл татам болохдоо миний бүхнээс илүү хайрлан үнэлж явдаг олон зүйлийг, түүний дотор уян зөөлөн сэтгэлээ алдсан байх вий хэмээн би эмээж байлаа Андуурсан

44 тод дурсагддаг байлаа
.
нь
Порт зэрэг олон хүнтэй сувиллын газар амрах бөлгөө Зуныхаа амралтаар нутагтаа очих сон гэж хичнээн хүсэвч (Виржина ч бас адил) “эх маань ган болд мэт, эцэг маань хад чулуу мэт” бидний хүсэлтийг тууштай няцаалаа Тэдний дургүйцлийг би ч гадарлаж л байлаа. Манай бардам эцэг, эх хоёр маань тэгш бус гэрлэлтээс айж болгоомжилсон
ажээ Сувиллын газар
асуух юм тун ч олон байсан авч хүүхэд ахуйн гэнэн итгэл нэгэнт өнгөрсөн учраас дүүгийнхээ зүрх сэтгэлийг хөндөж ярихад ёсорхол яахан тус болно. Өнгөрсөн явдлын талаар, тухайлбал, ой хөвчөөр дураараа тэнүүчлэн, нуураар зугаалж, дал модны сүүдэр туссан хүйлсийн тэрхэн хэсгийн талаар хоорондоо юу ч эс дурсана. Тэр талаар би чухамдаа ямар ч тодорхой төсөөлөлгүй байлаа Би баахан сэжиглэмтгий, бас нэлээд няхуур атлаа сохор ажиглагч, дэндүү хайхрмжгүй хүмүүжүүлэгч ажээ. Миний таавар магадтай болох нь зайлшгүй Эс тэгвэл, бид хоёрын хоёуланг тэгтэл баясгаж байсан зүйл, уулзалтын тухай одоо миний дүү юунд чимээгүй байх билээ? Буруу хэрэг хийж байснаа эцэг эх маань дургүйцэхэд л мэдсэнээс хойш тэр талаар амаа хамхив уу? Эсвэл дээдсийн хүрээлэнгийнхэн дунд хүүхэд ахуй цагийн даруу хонгор найз нараа санахдаа дургүй нь хүрдэг болоо юу? Виржинагийн цээжинд хайр сэтгэл төрж байсан эсэхийг би таамаглаж ядна Үнэхээр тийм байсан бол одоо хэвээрээ болов уу? Үүний учрыг би хэзээ ч олж чадахгүй нь ээ Бие биедээ итгэмжлэн ярилцдаг цаг нэгэнт өнгөрчээ
Маюмийг гэсэн сэтгэл минь хөрсөн болохоос биш бөхөөгүй билээ
Гэвч дахин уулзвал хуучин шигээ л бадран асах нь лавтай гэдэгт би итгэл дүүрэн байна Сургийг
ч болтугай дуулсан бол бас л тэгэх байсан юм Хэрэв намайг мартсан, өөр хүнд хайр сэтгэлээ өгсөн гэдэг сураг дуулдсан бол миний бага насны дурлал, хуучныхаа хүчээр сэргэх байсан нь гарцаагүй Тэгэхээр би бүхнийг мартсан гэж үү? Би Маюмид хайртай хэвээрээ байх нь Хөгжмийн нэг эгшиг нөгөөгөө түрэн зайлуулдаг атал умардын цайвар охид миний зүрхнээс өмнөд нутгийн бор царайт гоо охины дүрийг зайлуулж эс чаджээ Суралцах хугацаанд би Маюмигийн барааг харах нь байтугай сургий нь сонсоогүй билээ. Таван жилийн турш би гэр орноосоо, дүүгээсээ алс амьдарлаа. Сургуулийн амралтаараа дүү бид хоёр эцэг, эх дээрээ очно Тэр хоёр маань жил бүр умард нутгийн Бальстон, Саратога, Нью
хэрэг Арал дээр харсан зүйлээ мартаагүй
Рингольдынхонтой үргэлж
байж ч магадгүй юм. Дүүгээсээ

бөгөөд

гэрэл сүүмэлзэн, миний нүдний өмнүүр жирэлзэн хөөрхөн царайнууд бүдгэрэх авай! Миний бодол санаанд цэцгийн орон, нуур, хүйлс, Маюми дахиад л эргэлдэнэ. Таван жил сунайтал өнгөрч, миний суралцах хугацаа ч дуусна. Төгсгөлийн хүнд шалгалтууда амжилттай давж өндөр үзүүлэлттэй онц диплом авсан маань цаашдын албанд ямар төрлийн зэвсэг сонгох боломж олгов Их буу, морьт цэрэг, инженерийн албаны алиныг ч сонгох эрхтэй байсан хэдий боловч винтовыг илүүд үздэг тул сонгон авав Тийнхүү явган цэргийн албыг сонгож, буучдын хооронд бүртгүүлэв Сонин дээр надад дэслэгч цол олгосон тухай нийтэлсэн байв Удалгүй би чөлөө авч төрөлх гэр рүүгээ мордов. Дүү минь ч эмэгтэйчүүдийн

45 Үгүй ч юм шиг, хэрэв залуу индианд сэтгэлтэй байсан бол одоо ч мартагдаж, зүрх сэтгэлээс нь магадгүй санаа бодлоос нь ч арилан одсон буй заа
нь
шинэ найз нөхдийн дунд, чихэнд нь цаг үргэлж ая тал зассан үг шивнэн
байдаг үнэртэн
ширтдэг байсан эсэхийг би анзаарч мэдээгүй Би зөвхөн таамаглаж, сэжиглэж, тааварлаж байлаа. Хамгийн гайхалтай нь гэвэл, би өөрөө бусдаас илүү сонирхож байсан тэр хүний сэтгэл зүрх ямар байдгийг огт мэдэхгүй байв. Би өөрийгөө азтай хүн гэж боддог байсан нь үнэн Нэг ч үг биш, харин харц, хөдөлгөөн, яльгүй жижиг хэрэг миний зүрхэнд урамтай найдвар төрүүлж байв. Гэсэн ч эргэлзэх шаналах минь олонтаа. Эцэст нь хэлэхэд, Маюми надад ерөөсөө хайргүй байж ч магадгүй! Ийм бодлоос миний сэтгэл эмзэглэн зовог байв Шуудхан хэлэхэд чухамхүү энэ бодол л Маюмигийн тухай дахин санагдуулж, миний ганцаардсан хайр дурлал дахиад л дүрэлзэн асдаг байсныг одоо эргэн санахад сэтгэл таатай байна! Хайран нэр минь хугарч дээ! Тачаалаас өөрцгүй хүчтэй цохилт боллоо! Зовуурь нь хайрын чинээ зузаан
сургуулийг онц дипломтой төгсч надтай хамт гэртээ харихаар замд гарлаа. Эцэг маань биднийг угтсангүй, гагцхүү бэлэвсрэн хоцорсон эх минь нүд дүүрэн нулимстай, уй гунигтай угтаж билээ Top СЕМИНОЛУУД Флоридад эргэж ирэхдээ төрөлх нутгийн минь тэнгэрт дайны үүл хуралдаж эхэлснийг ажигласан юм Дайн хэзээ ч дэгдэж болзошгүй байсан тул миний цэргийн амьдралын анхны сорилт бол эх нутаг, орон гэрээ хамгаалах дайн болох ажээ Дайны тухай мэдээнд би төдий л гайхсангүй. Дайн бол цэргийн сургуулийнхны байнгын нэг дуртай сэдэв болдог байлаа Өөр хаана ч дайны бүхий л боломж, ирээдүйн төлөвийг тийнхүү нарийн ширийн хэлэлцдэггүй биз ээ. Америкийн Нэгдсэн Улс сүүлийн арван жилийн турш дэлхийн бусад оронтой дйан дажин хийгээгүй билээ. “Өвгөн Хикорийн”1 төмөр гар хил орчмын дайсныг
Тэр сэтгэл
одоогийн
эргэлдэж
ханхлуулсан дэгжин залуусын дунд мартагдаа биз Хуучин нөхдөө надаас илүү мартсан байж таарна. Би ч гэсэн мартаагүй гэж үү дээ? хэмээн миний бие сэтгэх бөлгөө Бид дөрвүүлээ байсан, гэтэл би зөвхөн өөрийнхөө зүрх сэтгэлийг мэдэж байсан нь хачирхалтай юм. Залуу Пауэл, Виржина хоёр бие биеэ бахдан
нөлөөгөөр нь дэнлүүний

айлган дарж байв Арав гаруй жил дайсагнал зогсож, нам тайван амьдарсаар ирсэн авч status guo2 эцэс болов Улаан арьстнууд дахиад л эрхээ хамгаалан босчээ Тэгэхдээ хил орчмын нутгаар бус хэний ч санаанд ороогүй газар, “алс өрнөдөд” цэцгийн орны зүрх болсон газарт тэмцэл өрнөсөн байна Тийм ээ, Флорида нутаг бас нэг дайн явагдах тайз болон хувирах ёстой болжээ. Өгүүлэл маань үнэндээ түүхийн баримт дээр тулгуурласан учраас Флоридын өнгөрсөн түүхийн талаар хэдэн үг дурдъя 1821 онд Испанийн далбаа Сан Августино, гэгээн Марксын цамхаг дээр намирахаа болиод, Америк тив дэх сүүлчийнх

хавьгүй бат бэх болох нь Испани үндэстний урьдын алдар цуу сүр хүчийг илтгэнэ. Гэвч байлдан олсон эх нутгаа удаан хугацаагаар эзэмших хувь индианчуудад олсдонгүй. Цагаан арьстны өөр нэг үндэстэн, тэдэнтэй эр зориг, хүч чадлаараа тэнцүү улс умард зүгээс довтолж эхлэхэд, эрт орой хэзээ нэгэн цагт өөрсдөө ухарна гэдгийг индианчууд ойлгосон юм Одоо ерөнхийлөгчийн суудал эзэлсэн тэр догшин цэргээр1 удирдуулсан зэвхий царайт засгийн эрх булаагчидтай нэг мөргөлдөөд авчээ Индианууд ялагдаж, өмнө зүг, нутгийн төв хүртэл түрэгдсэн юм. Гэвч энд халдашгүй эрхийн гэрээ байгуулав Гэрээг ёслол төгөлдөр гүйцэтгэж, газар нутгаа эзэмших эрхийг ёслол төгс тангараг өргөн баталснаар Семинол овгийнхон сэтгэл хангалуун үлдсэн ажээ Хүчтэй, дорой хоёрын хооронд байгуулсан аливаа гэрээ хэлэлцээ

46
нь эзэмшлийн нэг болох
үзэсгэлэнт нутгийг захирах эрхээ алдсан юм. Нарийн хэлбэл
бол
хувьд түшиц газар байснаас биш, хэрэг дээрээ захиргагаа хэдийнэ алдсан байжээ. Бууж өгөхөөсөө бүр өмнө индианчууд шахагдан өргөн уудам нутгаас дүрвэн зайлж хэрэм цайзанд бүгэх болсон аж. Испанийн эзэмшил гацаанууд эвдэрхий балгас болон хувирч, тэдний адуу, үхэр уудам тал хөндийгөөр зэрлэгшин тэнэж, нэгэн цагт цэцэглэн хөгжиж байсан эдлэнгийн буурь дээр шарилж ногоо халиурах болжээ Нэгэн зууны турш эзлэх захирах зуураа гайхамшигт 1 “Өвгөн Хикори”- 1829-1837 онд АНУ-ын ерөнхийлөгч байсан Эндрью Жексон 2 Status qui –урьдын байдал (латин үг) сайхан барилга суурин олныг барьж байгуулсан барилга
нь, саксон хийж маяг оруулахыг
эвдсэн байна Адал явдал хайгч цагаан арьстнууд Индианы нутгийн хил орчмоор сууж, индианы нутгаар хэрэн тэнүүчлэхдээ зүгээр нэг явсангүй Газар нутгий нь шинжин сонжиж, будаа, хөвөн, чихрийн нишингэ, будаг, оливки, амтат зүрж тарьж болохоор үржил шимт сайхан нутаг гэдгийг ажиглаад авчээ Тэгээд тэр нутгийг эзэлж авахыг туйлаас хүсчээ, түүгээр ч үл барам өөрийн нутаг болгохыг хатуу шийдсэн аж Гэрээ байсан боловч тэдэнд уг гэрээг сахин мөрдөх хэрэг юун? Жорж, Каролина мужийн хоосорсон эдлэнгийн эзэд, өмнөд нутгийн негр боолын худалдаачид гээд адал явдал хайгч зүсэн бүрийн этгээдэд гэрээ хэлэлцээр, тэр тусмаа улаан арьстнуудтай байгуулсан гэрээ ямар пад байх билээ? Тэр хэлэлцээг цуцлах хэрэгтэй! Төдий л ёсорхог бус “Их эцэг” тэдний төлөвлөгөөг дэмжин хөхүүлсэн аж. “Зүйтэй, сайн байна Семинолын газрыг авах хэрэгтэй, тэд өөр тийшээ нүүвэл зохино. Өрнө зүгт, өргөн их талд шинэ нутаг олж өгөмз. Тэд яахав, ан хийх өөрийн гэсэн удам их нутгийг үүрд эзэмшинэ биз” гэж “Их эцэг” айлджээ “Үгүй ээ, бид нүүхийг хүсэхгүй байна Бид эндээ идээшсэн бид төрөлх эх
энэ
, Флорида
Испаний
байшингийн нуранги үлдэц
хичээн тэдний оронд барьсан хожмын барилгаас
бол хүчтэн нь дур зоргоороо зөрчиж байдаг эмзэг зүйл билээ Энэ удаа ч гэрээний болзлоо ичгүүргүй

нэг байжээ Төдөлгүй индиануудын зохисгүй ажлын тухай тэр нутгаар нэг яриа тархав. Адуу, үхэр хулгайлсан, эдлэн суурин устгсан, цагаан аянчин жуулчныг талж дээрэмдсэн гэх зэргийг балмад зэрэг семинолууд үйлдсэн мэт цуурхах болов. Хүн амыг үймүүлж сандрахад үргэлж бэлэн байдаг хил орчмын хээл хахууль асван хэвлэлийнхэн гарсан боломжийг алдалгүй, харин ч баахан давсалж байгад нийтлэхийг өөрийн үүрэг хэмээн үзжээ. Гэтэл индиануудын зүгээс хийсэн өдөөн хатгалга, өс хонзон, шударга бус зэрлэг явууллагын тухай чухам хэн сонин хэвлэлд бичсэн бэ? Зохиогчийн нэрийг чандлан нууж байлаа. Семинолуудын эсрэг дайсагнасан үзэл орон даяар хурцдав “Зэрлэгүүдийг устгая! Сөнөөе! Тэднийг улс орноосоо хөөе! Өрнө зүгт зайлуулъя!” хэмээн газар сайхгүй хашгиралдах боллоо Америкийн Нэгдсэн Улсын ард түмэн

47 нутагтаа хайртай, эх орноо орхихыг үл хүснэ, эндээ л байна” гэж семинолууд хариулсан юм “Та нар сайн дураараа зайлахгүй юу? Тэгж л байх. Бид хүчтэй, та нар дорой шүү дээ Бид, та бүхнийг хүчээр зайлуулна!” Ерөнхийлөгч Жексон семинолуудад яг ийм утгатай
чухалчилдаг аж Индианууд зөрсөөр байлаа. Тэд эх орноо хайрладаг, газар нутгаа
явахаас татгалздаг байв. үүнд гайхах зүйл огт үгүй. Тэднийг нутгаас нь зайлуулахад ямар нэг шалтаг олох хэрэгтэй байжээ Индианууд бол залхуу, үржил шимт хөрсөө боловсруулж ашигладаггүй гэсэн хуучин шалтаг тохирохгүй болов Энэ бол оргүй гүтгэлэг юм Семинолууд анчин төдийгүй тариачид байлаа Тэдний газар боловсруулах арга барилыг бүдүүлэг гэж үзэж болох авч зөвхөн энэ нь тэднийг эх нутгаасаа хөөгдөх шалтгаан болно гэж үү? Үүнийг эс өгүүлэхэд өөр шалтаг ч мундахгүй олджээ Тэдний “Их эцгийн” илгээсэн зальтай бачтай бүрэн эрхт элч янз бүрийн шалтаг түвэггүй бодож олсон байна Тэр этгээд бол холион бантан хутгах талаар гарамгай мэргэшсэн, үүнийгээ ч гялалзтал хэрэгжүүлдэг хүмүүсийн
ямар нэг зүйл хүсвэл ялангуяа тэр нь засгийн газрын бодлоготой нийцэж байвал даруй хэрэгжих боломжтой авай. Энэ удаа ч, яг л ийм юм болж, засгийн газарт өөрөө уг ажлыг гардан авчээ Олны хүслийг биелүүлж, зэрлэгүүдийг хөөж, устгаж, зайлуулах явдал тун хялбар гэж бүгдээрээ бодож байлаа Гэтэл гэрээ байж байдаг Америкийг дэлхий дахин хараа тавин ажиглаж байснаас гадна тоомсорлохгүй байж үл болох цөөн хэдэн хүн олны хөл үймээнийг эсэргүүцэж байв. Уг гэрээг улайн цайм зөрчиж болохгүй тул саад болсон гэрээнээс хэрхэн салах вэ? Овгийн толгойлогчдыг цуглуулаад гэрээг цуцлахыг ятга! Удирдагчид нь бас л хүн, ядуу хоосон, зарим нь архинд дуртай, хээл хахууль ч тус болно, “хатуу хар ус” бүр ч илүү тус хүргэнэ Тэгээд хоёр утгатай гэрээ байгуулъя Харанхуй зэрлэгүүд учрыг нь үл ухааран гарын үсгээ зурах болно. Тэгвэл гүйцээ! Овжин төлөөлөгч! Чухамхүү чи ингэж төлөвлөж, өөрийн биеэр хэрэгжүүлэх гэж байна Тэгээд ч төлөвлөгөөгөө хэрэгжүүлжээ. 1832 оны тавдугаар сарын есний өдөр Оклаваха голын хөвөөнөө болсон зөвлөлгөөнд семинол үндэсний удирдагчид бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ цугларч, эцэг өвгөдийнхөө газар нутгийг арилжиж орхив! Дэлхий дахинаа ингэж зарлав
хариу өгчээ. Гэвч дэлхий дахинд олон нитийн үзэл бодол тогтож, түүний шаардлагыг хангах хэрэгтэй байдаг Харгис хэрцгий этгээд ч гэрээ хэлэлцээг илэрхий зөрчих дургүй Ийм тохиолдолд улс төрийн намууд олон нийтээс илүү үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд үйл ажиллагаагаа хууль ёсны мэт харуулахгы
орхин

төр улсыг Шотландын огийн байгуулалттай зэрэгцүүлдэг. Гэтэл энэ адилтгал зөвхөн ганцхан зүйл дээр үнэн юм Гэлүүдийн1 нэгэн адил семинолууд төрийн нэгдсэн байгууллагагүй. Тэд овог овгоороо салангид, бие биенээсээ алс хол тус бүр улс төрийн талаар бие даан орших бөлгөө Овгууд эв найрамдалтай амьдрах боловч ерөнхийлөн захираг засаг байсангүй Индианаар “Мико” хэмээх цолтой “Тэргүүн удирдагчийг” европын вангуудтай адилтгаж л үл болох ба тэдэн шиг эрх ямба эдлэхгүй Семинол овгийнхны бардам сэтгэл өөрсдийгөө тийнхүү доромж үзэхийг яавч зөвшөөрөхгүй буй заа Тэд хүний зохих эрхээс хараахан татгалзаагүй байгаа юм шүү. Төрийн чанар хувирч, муудсанаас хойш “хаант ёс”-ны үзэл ард түмнийг ноёлох болсон юм Семинолын тэргүүн “мико” зөвхөн тэргүүн гэсэн нэртэй л байна. Түүний эрх мэдэл хязгаарлагдмал, семинолынхны амь нас, эд хөрөнгийн талаар аливаа захирамж гаргах эрхгүй Удирдагч нь баян чинээлэг бус, харин ч аймагтаа хамгийн ядуу байх явдал олонтаа. Ядарч зүдэрсэн хүнд бүхнээс илүү тус

48 Энэ бол гүтгэлэг байлаа Удирдагчид бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ бус, зөвхөн хээл хахууль авагч, итгэл эвдсэн урвагчид, айж хулчийсан, арга барагдсан сул дорой хүмүүс цугларсан байжээ. Семинол өвгийнхон тийнхүү нууцаар байгуулсан хэлэлцээрийг зөвшөөрөхөөс татгалзах нь мэдээж Тэгээд ч болзлы нь хүлээж авахгүйд гайхах зүйлгүй. Тэгэхээр
зөвлөлгөө, ятгалгаар урьд
гэж мэдэгдэв
хүчирхэг хэдэн удирдгч, ах дүү Оматла, хар
,
Дайчин нар уг гэрээнд үнэхээр гарын үсэг зурсан гэж илэн далангуй мэдэгдсэн байна Овгийн бусад гишүүн тэднийг үл итгэх болж, урвагч мэт үзсэн нь шударга хэрэг Тэдний амь насанд заналхийжл эхлэв Хань хамсаатан нь ч хийсэн хэрэгт нь зэвүүцэн дургүйцжээ Хэрэг явдлыг ойлгохын тулд семинолын улс төрийн байгуулалтын талаар хэдэн үг дурьдах хэрэгтэй юм Төрийн хэлбэр нь цэвэр бүгд найрамдах улсын, жинхэнэ ардчилсан хэлбэр. Эрх чөлөөг нийгмийн тийм төгс сайн нөхцөл дэлхийн ямар ч улс, нийгэмд тогтож байгаагүй байж магадгүй Бас жаргалтай гэж нэмж хэлэх ёстой, яагаад гэвэл жаргал бол эрх чөлөөгөөр олддог шүү дээ Тэдний
хүргэдэг, хэнд ч өглөг хүртээхэд бэлэн, гэхдээ ардын хөрөнгөнөөс бус зөвхөн өөрийнхөө өмчнөөс л өгнө. Тиймээс ч баяжих нь маш ховор байдаг юм. Агуу удирдагч ямар ч бараа бологч дагуулдаггүй, элдэв маягаар чамирхаж хээнцэрлэдэггүй, дроно дахины раж, эсвэл бүр илүү үрлэг гарлагатай өрнөдийн эзэн хаадын адил зусарч бялдууч ордныхон дагалддаггүй билээ. Хувцас хунар нь анхаарал татахгүйгээр үл барам ихэвчлэн эргэн тойрны хүмүүсээсээ дор байдаг Олон тооны энгийн дайчид удирдагчаасаа хавьгүй дэгжин хувцаслах бөлгөө. Тусгаар овгуудын удирдагч байдаг ч их удирдгчийнхас ялгаагүй. Хүний амь нас, эд хөрөнгөний асуудлыг ганцаар шийдвэрлэх, ял шийтгэл ноогдуулах эрх байхгүй. Эдгээр асуудлыг зөвхөн тангаргийн шүүх шийдвэрлэнэ. Аливаа гэмт хэрэгтэн энэ хүмүүсийн оноосон ял цааз соёлт ертөнцийн өндөр хөгжсөн шүүхийн тогтоолыг бодвол тун шударга байдгийг би зоригтой батлан хэлж чадна Энэ бол ганц үзэл санааг бус бүх нийтийн тэгш эрхийн зарчим бүхий цэвэр бүгд найрамдах улсын эрх чөлөөний систем юм Нэр алдар, хүндэтгэлийг зөвхөн байгуулсан гавъяа зүтгэлээр олно. Өмчийг нийтээрээ эзэмшихгүй боловч нийтээр хөдөлмөрлөнө Гэвч энэхүү хөдөлмөрийн нэгдэл бол харилцан зөвшөөрсний үндсэн
ард түмний хүсэлтийг нь илүү чөлөөтэй, дүүрэн батлахын тулд бас дахин зөвлөлгөөн хийх хэрэгтэй болжээ Семинолын ихэнх нь уг гэрээг батлахаас дургүйцсэн нь төдөлгүй илэрхий болов. Олонхи удирдагчид гарын үсэг зурахаас татгалзжээ. Тэргүүн удирдагч Онана ч татгалзсан байна Зарим удирдагч гарын үсэг зурснаа хүлээсэн боловч бусдын
нь үйлдсэн
. Овгийн ихээхэн
Шавар
Өндөр

илүү тоотой Хоёрт гэвэл, үнэндээ тэр бол гэрээ биш, болзол байсан юм. Уг болзол ёсоор семинолыг төлөөлж хэдэн хүн Өрнө зүгт (Цагаан голын савд) тэдэнд олгохоор тогтсон газар нутгийг очиж урьдчилан шалгаж үзээд тэр тухайгаа ард олондоо илтгэх ёстой байв. Тэрхүү газар оронтой урьдчилан танилцаагүй цагт семинолуудыг нүүлгэх тухай аливаа хэлэлцээр хүчинтэй бус болохыг харуулсан юм Болзол ёсоор шалгалт ч явуулав. Засгийн газрын төлөөлөгч долоон удирдагчийг дагалдан аль өрнө зүгт газар нутгийн байдалтай танилцах аянд морджээ Энд ч бүрэн эрхт элчийн арга бачийг ажиглагтун! Тэр долоон удирдгач бараг бүгдээрэ нүүх талыг баримталсан хүмүүс байлаа Тэдний дунд ах дүү Оматла, Хар Шавар нар байв. Эх оронч үзэлтэй “Дүүлэгч” хэмээх Хойтл-Мэтти оролцсон боловч тэр зоригт дйчин галт усанд дурлах тул олон индиан зэмлэж

49 дээр хүн бүрийн сэтгэлд нийцсэн нэгдэл юм Гэр бүлийн холбоог ертөнц дээрх хамгийн ариун нандин, бат бэх зүйл
үзнэ Эрхийг нь хасч, төрөлх нутгаас нь зайлуулж, үзэсгэлэнт сайхан эх орноос нь хоосон зэлүүд цөл газар
хөөж, талын зэрлэг ан амьтны адил хүйс тэмтрэн устгах гэж хүсээд байгаа зэрлэгүүд, гэдэг маань хэрэг дээрээ ийм улс билээ! Тэднийг үнэндээ зэрлэг амьтад мэтээр л сүрэг сүрэг анч нохдоороо мөшгин хөөж байлаа Top ИНДИАН ҮНДЭСТНИЙ БААТАР Нэлээд хэдэн шалтгаанаас үүдэн Оклаваха голын эрэг дээр байгуулсан гэрээг семинол үндэстэн хүчин төгөлдөрт тооцож болохгүй байсан юм. Нэгд гэвэл, уг гэрээнд ихэнх удирдагч биш их бага нийлсэн арван зургаан хүн л гарын үсэг зурсан, гэтэл бүх үндэстэн тав дахин
андахгүй ажээ. Зальт төлөвлөгөөг сайтар боловсруулж, хэрэгжүүлж чаджээ Төлөөлөгчдийг Арканзас мөрний Гибсон боомтод найрсгаар хүлээн авч зочилсон аж. Хойтл-Мэттийн архины аагт ааш зан хөгжилтэй байв. Удирдагчдын өмнө гэрээг дэлгэн барихад долуулаа гарын үсгээ зурж орхисон байн Тийнхүү бяцхан хошин тоглолт амжилттай төгсөв. Гэвч ингэснээр Оклавахын гэрээ хүчин төгөлдөр болсон хэрэг бус юм Томилогдсон төлөөлөгчид ирээд ажлаа тайлагнаж, мөн ард олны саналыг мэдэх хэрэгтэй байлаа. Ард түмний саналыг ойлгохын тулд бүх удирдагч, дайчдыг дахин цуглуулах хэрэгтэй Энэ ч яахав, зүгээр нэг ёс төдий зүйл аж. Ард түмэн долоон удирдагчийн хийсэн уршигт хэлэлцээг зөвшөөрөхгүй, дэмжихгүй нь хэн бүхэнд илэрхий байсан юм Ард түмэн “нүүж явахыг” хүсээгүй билээ! Гэрээний бусад болзлыг өдөр тутам зөрчиж эхэлсэн нь тодорхой болов. Жишээлбэл, Оклавахын гэрээнд гарын үсэг зурсан этгээдүүд зугтсан боолчуудыг эздэд нь эргүүлэн тушаана гэж амласан байж. Гэтэл нэг ч хар арьс боолыг эргүүлж өгсөнгүйгээр үл барам тэдгээр боолчууд индианчуудын дунд найдвартай, айх аюулгүй хоргодох оронтой болжээ
хэмээн
руу түрэн
зүхдэг байжээ ХойтлМеттийн сул талыг тэднийг дагалдан яваа засгийн газрын төлөөлөгч Фэген

итгэж

Тэр

улс орон даяар тэгж

байсан билээ. Арми ч бас энэ үзлийг хуваалцаж байв. Тэр байтугай нэг офицер, хамаг аюулыг ганц доод тушаалын даргынхаа хамт үүрч, Индианы нутгаар хөндлөн гулд туулж чадна хэмээн сайрхсан аж. Бас нэг сагсуу этгээд уул дйныг өөрийнхөө зардлаар дуусгах эрх олгохыг хүссэн байна Дайныг 10000 долларт багтаана хэмээжээ! Дээрх жишээнүүд бол тэр үеийн олон нитйин санааг илэрхийлж байгаа юм. Индианчууд бидэнтэй удаан дайтах хүсэлтэй буюу чадалтай гэдэгт хэн ч итгээгүй билээ Үнэнийг хэлэхэд, индианчууд ямар ч эсэргүүцэл үзүүлэхгүй, сайндаа л нөхцөлөө сайжруулахаар тохиролцоод зэвсэгт мөргөлдөөн гарахаас өмнө бууж өгнө гэсэн бодолтой хүн ч цөөнгүй байлаа Миний хувьд гэвэл, байдлыг огт өөрөөр үзэж байлаа. Энэ сэдвээр ярилцагч ихэнх улсыг бодвол би семинолууд болон тэдний эх орныг хавьгүй сайн мэдэж, индианчуудын эсрэг чиглэсэн давуу

50 Засгийн бүрэн эрхт газрын элч энэ бүгдийг сайн мэдэж байлаа Хэдийгээр ёс төдий зүйл хэмээн үзэж байсан авч шинээр зөвлөлгөөн хуралдуулахаар шийдэв Индианчуудыг ятган гарын үсэг зуруулах аз дайрч ч мэдэх юм, эс бүтвэл айлгаж
юмуу
санагдаж байлаа. “Тун ч хялбар дайн болох биз, дайсныг тоох явдалгүй Хэдхэн зэрлэгүүд ядаж нэг салаа цэргийн өөдөөс олигтой тулалдаж чадахгүй нь лавтай. Индианчууд нахны тулалдаанд л бүгд алагдах буюу баривчлагдана, тулалдаанаа сунжруулж үргэлжлүүлэх горьдлого тэдэнд өчүүхэн ч үгүй, харамсалтай нь даанч тийм горьдлого байхгүй дээ” гэж нотолцгоож байсан юм Манай сургуулийн нөхөд ч бас тийнхүү
, хэрхэвч хялбар ялагдахгүй гэдэгт миний итгэл алдраагүй юм Гэвч миний энэ таамаглал буруудаж ч болох талтай. Би нөхөдтэйгөө санал зөрөн марган бүр тэдний доог тохуу болдог сон. Сонин хэвлэлээс бид хэрэг явдлын бүхий л байдалтай тодорхой танилцана Мөн Вест-Поинтыг төгсөөд одоо Флоридад алба хааж буй хүмүүсээс тогтмол ирдэг захидлаас мэддэг байв. Бидэнд хэрэг явдлыг нэгд нэгэнгүй мэдээлдэг учраас төдөлгүй Индианы олон удирдагчийн алдар, овгийн дотоодын улс төрийн бодлогыг ч андахаа больсон юм. Ах дүү Оматлагийн нэгээр толгойлуулсан хэсэг манай засгийн газрын шаардлагыг хүлээн авахыг зөвшөөрсөн ба тэдний нам бол урвагч, цөөнхийн нам ажээ Нөгөө эх орончдын намд олонхи хүмүүс, түүний дотор “мико” өөрөө, түүнлэн Холата, Коа, Хожа нарын нөлөөтэй том удирдагчид мөн негр Абрам нр оржээ Эх орончдын дундаас нэг хүний нэг дуулиантай яригдан бусдаас онцгой дуулдах болов. Түүний нэр өдөр тутмын сонин хэвлэл, манай нөхдийн захидалд байнга үзэгдэх боллоо Тэр бол овогтоо гайхалтай хүч нөлөө олж буй нэгэн залуу дайчин бага удирдагчийн нэр бөлгөө. Эл хүн “нүүлгэх” асуудлыг хамгийн шаргуу эсэргүүцэгч, хэрэг дээрээ эсэргүүцлийн талынхыг удирдан зоригжуулагч болжээ Ах
сүрдүүлэх
, жадтай бууны тусламжаар албадах гэсэн санаа өвөрлөсөн аж Тэр санаагаа ч мэдэгдэв. Цэргийн ангиудыг төлөөлөгчийн газар Кинг боомтод татан төвлөрүүлж эхэлсэн ба Тэмп боомтод өдөр бүр цэрэг хүрэлцэн ирж байлаа Засгийн газар нэгэнт арга хэмжээ авч, хэрэгцээ гарвал хүч хэрэглэх шийдвэр гаргажээ Би болж байгаа бүх зүйлийг, мөн миний эзгүй байсан тэр олон жилийн дотор юу юу болсныг сайтар мэдэж байв Манай сургуулйин нөхөд индианы асуудлыг сайн төсөөлдөг, уг асуудал тэдний ялангуяа сургуулиасаа хурдхан салахын мөн болдог нөхдйин сонирхлыг жигтэйхэн их татсан байлаа. Тус орны баруун нутагт дөнгөж дууссан “Хар харцагын дайн” олон хүнд тулалдаанд товойн ялгарах боломж хэдийнэ олгосон ба алдар гавъяа хүссэн залуус Флоридын зүг хараа тавих болжээ. Гэтэл иймэрхүү дайнд алдар гавъяа олно гэсэн бодол хүмүүст хөгийн
байв
цагт
итгэж
хүч, тэмцлийн илэрхий найдваргүй байдлыг эс харгалзан, тэднийг тийм гутамшигт болзлыг яавч зөвшөөрөхгүй
51 зах илүү нөлөө бүхий удирдагчид ч түүний зөвлөлгөөнийг дагаж эхлэв Вест-Поинтын сонсогчид бид эл залууг ихэд шагшин бахдах болов Түүнийг
эрийн бүхий л шинжийг хадгалсан сайхан санаа, эрэлхэг зориг, гоо үзэсгэлэн
хэмээн
эв найрамдалтай амьдрав Домогт зэрлэгүүд хил хязгаараас алс хол сууж байлаа Суурингуудад индианчуудын барааг харсан буюу тэдний тухай сонин хачныг дуулж сонссон хүн тун ховор Овгийн төлөөлөгчид хотод очихоо хэдийнэ больжээ Гэтэл одоо энэхүү ой хөвчийн хүүхдүүд4 олны анхаарал сонирхлыг учиргүй их татах болов Гагцхүү индианы баатар дутаж байсан бол эл залуу удирдагч гарч ирэв. Түүний нэрийг ОЦЕОЛА гэнэ Top ХИЛ ОРЧМЫН ХУУЛЬ ЁС Төрсөн гэр орондоо олон хоног таатай амрах боломж надад олдсонгүй Гэртээ
томилсон аж Би аяны замд тун дурамжхан бэлтгэж эхлэв. Тийм олон жил тусда бйсан, намайг энхрийлэн хайрладан улсаасаа тийнхүү түргэн салахад надад их л хүнд гуниг төрлөө Ээж, дүү хоёр маань намайг явах болсонд туйлгүй харуусч, албанаасаа чөлөөлөгдөж, гэртээ байгаач хэмээн ятгаж байв Би боомт руу дуудагдсанаа сэтгэл дундуур байсан тул тэр хоёрын ятган зөвлөхийг дагахаасаа нэг их дургүйцэхгүй сэн. Гэтэл ийм эгзэгтэй цагаар зөвлөлгөөнийг нь дагахыг хүсээгүй юм Тэгвэл н амайг урвагч, аймхай, хулчгар амьтан хэмээн шившиглэх болно. Нэгэнт эх орон минь гартаа зэвсэг барин тэмцэх ёстой. Түүнийг л эх оронч үзэл гэдэг ажээ! Гэрээсээ явахдаа бас өөр шалтгааны улмаас дурамжхан байсан билээ Түүнийгээ тайлбарлах юун. Гэртээ ирсэн анхны өдрөөс эхлэн нуурын нөгөө эргийг, мөн сэтгэлд дулаан хүйлсийн зүг үргэлж хардаг байлаа Аяа, би Маюмийг мартаагүй ажээ! Сэтгэл санаагаа би өөрөө ч ухаж ядна Сэтгэл минь даанч их зөрөлдөөнтэй
баатар
, саруул ухаантай эр
дүрслэх болов Бие бялдар, оюун ухааны аль аль чанарыг дүрслэхдээ бараг хэтрүүлсэн болов уу гэлтэй. Биеийн галбираараа Аполлон1 мэт, гоо үзэсгэлэнгээрээ Адонис, Эндимион2 нар шиг гэжээ Өөрийнхөө үндэстэн дотор бүх юманд тэргүүлдэг гэнэ Хам гийн мэргэн бууч, мундаг усч, моринд гарамгай, бүхнээс хурдан хамгийн азтай анчин, тайван цагт ч, дайны цагт ч хосгүй гарамгай товчоор хэлбэл, Кир л гэсэн үг Түүний алдрыг дуурьсгах Кеенофионтууд3 хангалттай гарчээ. АНУ-ын ард түмэн олон жилийн турш улаан арьстнуудтай
ирээд хэдхэн хонотол Семинолын хэрэг эрхлэх газар, Флоридын армийн 1 Аполлон –Эртний грекийн домгийн нар, гэрлийн тэнгэр, урлагийг ивээн тэтгэгч. 2 Адонис, Эндимион –мөн домогт гардаг гоо залуус. 3 Ксенофит –(МЭӨ 430-355 он) персийн хаан Кирийн намтрыг бичсэн эртний грекийн түүхч. 4 Индианчуудыг ингэж нэрлэдэг аж. штаб байрлаж байсан Кинг боомтод хүрэлцэн очих дуудлага хүлээж авлаа Генерал Клинчийн командалсан штабт намайг

тэнэг хэрэг болно!” хэмээнэ Кинг боомт манайхаас холгүй, Индианы нутаг дээр хилээс арван дөрвөн бээр зайтай манай эдлэнд ойрхон оршино. Тэнд хоногтоо багтаж хүрэх бөгөөд хөгжилтэй илдэч Хар Жек минь хамт явахад зам тийм ч урт санагдахгүй ажээ. Бид аргамаг хүлгээс хоёрыг эмээллэж шүдээ хүртэл зэвсэглээд мордов Бид хоёр дээд гармаар гол гатлан “нөөц”1 нутагт оров Цорын ганц жим голын эрэг дагуу эргээс нэлээд холуур ой дундуур нэвт өнгөрнө. Уг жим хатагтай Пауэлийн эдлэнгийн хажуугаар гарна Задгай газар гармагц салаа зам руу харан түүнд өөрийн эрхгүй татагдав Түүгээр хичнээн ч удаа зүрх догдлон ясан билээ дээ. Би түгэлзэн зогтусав Санаанд минь элдэв хачин бодол эргэлдэн шийдэж ядан тээнэгэлзэнэ. Цулбуураа нэг тавин нэг татаж, морио давирахыг завдсанаа бас л болив “Очдог юм билүү? Маюмиг

52
үлдсэн болов уу? Ер нь надад хайртай болов уу? Эхний асуултаа ойр хавийнхаа хэнээс ч асуух боломжтой атал хамгийн дотно хүндээ ч нэрий нь шивнэхээс эмээж байлаа Ээж дүү хоёртойгоо салах ёс гүйцэтгээд аян замдаа мордов. Манай нэг нагац ах тэр хоёрт хань болж мөн эдлэн аж ахуй хариуцан эрхлэх болсон юм Удахгүй эргэж ирнэ гэсэн найдвар хагацлын гунигийг нимгэлж байв Хэрэг явдал нэлээд удаашраха хүрлээ гэхэд миний алба хаах газар холгүй тул гэртээ байн байн ирэх боломжтой юм Нагац ах маань бусдын адил бодолтой байх ба
Индианчууд
шаардлагыг хүлээж
ч болсон уу, эсвэл дайсны ёсоор уулзах ч юм бил үү? Магадгүй…” гэж бодтол, -Жорж гуай, та яав аа? Энэ чинь бэхлэлт орох зам биш шүү дээ гэж Жекийн хэлэх сонсдов -Мэдэж байна аа, Жек минь Би хатагтай Пауэлийнхээр ороод гардаг юм билүү гэж бодсон юм. -Хатагтай Пауэлийнх гэв үү? Бурхан минь! Та тэр тухй ер мэдээгүй хэрэг үү? 1 Нөөц нутаг –1823 оны Моултри боомтод хийсэн гэрээний дагуу семинолуудад олгосон Флоридын хэсэг Энэ уудам газар тус хойгийн төв хэсгийг эзэлнэ (зохиогч) -Юуг тэр вэ? гэж би баахан сэтгэл зовнин асуулаа Хатагтай Пауэл энд байхаа больсон. Тэднийхэн яваад хоёр жил гаруй болж байна. -Явсан гэнэ ээ! Хаашаа? -Хаачсаныг хэн ч мэдэхгүй. Нөөц нутагт, өөр эдлэн рүү юмуу, эсвэл бүр өөр тийш явсан байх -Одоо энд хэн суудаг юм бэ?
эсрэг тэсрэг юм Залуу насны хайр сэтгэл хуучин дурдатгалуудыг давамгайлан дийлж, урт хугацааны турш нөмрөн байсан үнсэн дороос хэзээ л бол бадран асахад бэлхэн. Харуусал, гэмшил хосолсон залуу насны дурлал эргэлзэх, хардах таамаглалаар дүүрэн ажээ Энэ бүхнийг би зүрх сэтгэлээрээ амссан билээ Гэртээ ирчихээд голын гарам руу ч очиж чадсангүй. эх маань надад бас л итгэхгүй байгааг би ажиглав Эргэлзээг минь даруй арилгаж чадах зүйлийг асуух гэж хичнээн хүсэвч эс зүрхэлнэ Тэр цөөн өдрийг эргэлзэн тээнэгэлзэхийн хамт нэг л базаахгүй юм болсон байх вий хэмээн шаналгаатай өнгөрөөлөө. Маюми амьд мэнд болов уу? Намйг мартаагүй байгаа? Үнэнч
, бүрэн эрхт элчийн
авах нь магад Эс тэгвэл
нэг харъя Амтат дурлалын баяртай дахиж нэг золгох уу? Дахиж нэг, хожимдсон бол яана? Надтай уулзахаас дургүйцдэг

? -Үнэн худлыг бүү мэд, Жорж гуай минь Энэ тухай би негрүүдээс л дуулсан юм Цагаан арьстнууд огт өөрөөр ярьдаг л даа. Рингольд гуайн модчин негр Помп надад ярьсан юм Тэр хоёр хөөрхий индиан авгайг мэхлэхээр шийдсэн гэж Помп хэлсэн -Ямар аргаар тэр вэ? Жек ээ? гэж би тэсч ядан асуув -За хар л даа, Жорж гуай минь. Мань хуульч худалдаж авсан тухай нэг цаасан дээр Пауэл хатагтайг гарын үсэг зурагтан гэж хүсч албадаж байгаад зуруулчихжээ Хатагтай Пауэл бичиг мэддэггүй байжээ. Түй! Гэтэл тэр нь худалдан авсан тухай биш, харин эдлэн газраа худалдсан тухйа бичиг байсан гэнэ! -Пээ! -Тийм ээ, Жорж гуай, тэр бичиг нь хатагтай Пауэлийн бүх негр боол, хамаг эдлэн газрыг Грэб гуайд худалдсан тухай бичиг байж л дээ -Ямар бузар, өөдгүй новш вэ! -Грэб гуай дараа нь шүүхэд мэдүүлэхдээ зохих үнийг нь төлсөн г эж ам тангаргаа өгсөн гэнэ билээ Хатагтай Пауэл үнэн зөвийг олох гэж хичнээн оролдоод юу ч бүтсэнгүй

53
сайн мэдэж байсан гэж хүмүүс хэлэлцдэг юм Мөн
буруутай гэлцдэг. Тэгэхээр нь Пауэл хатагтай голын адагт суудаг хуульч Грэб рүү очиж л дээ Гэтэл тэр Грэб нь Рингольдын том түнш байж Тэгээд мань хоёр индиан авгайг мэхлэхээр шийдсэн хэрэг -Яаж
. Рингольд гуай, гэрчийн этгээдйин журмар үг хэлж, шүүх ур хэргийг Грэб гуайд ашигтайгар
яриач
-
Пауэл, таны таньдаг нөгөө сайхан залуу, энэ хавьд гоо үзэсгэлэнгээрээ гайхагддаг байсан индиан охин гурвуулаа хаашаа ч юм, нэг тийшээ явчихсан Тэрхэн мөчид ойн цагаалж нэвт туссан нарны гэрэлд хуучин байшинг олж харав Эл байшин амтат зүржийн төгөл, чидун жимсний моддын дунд урьдын адил сүрлэг сайхан үзэгдэх боловч эвдэрч хэмхэрсэн хайс, ханын дагуу ургасан өтгөн өвс ногоо, хаа нэгтээ дээврийн ваар нь унаж хагарсан байх зэрэг нь эзгүйрч гундсаныг илтгэнэ Зүрх минь шимширч би гунигтайяа буцлаа. Top
-Хэн ч байхгүй Тэдний байшин эзгүй байдаг -Тэгвэл хатагтай Пауэл юунд гэр орноо орхих болоо вэ? -Аа, их сонин юм болсон. Бурхан минь! Та ер сонсоогүй гэж үү? Жорж гуай? -Үгүй, ер сонсоогүй -За тэгвэл би яркя. Тэгэхдээ одоо хөдөлье, эзэнтэн. Цаг нэлээд оройтсон байна шөнө ойоор явах осолтой гэж Хар Жек өгүүлэв Би мориныхоо амыг эргүүлэн гол зам дээр түрүүлэн гарав Жек хажууд явна Түүний хүүрнэхийг би зүрх шимшрэн сонслоо. Түүний өгүүлсэн нь: -Хар л даа, Жорж гуай Тэр хэрэгт хөгшин эзэн төдийгүй залуу Рингольдын гар адилхан оролцсон гэж би боддог. Хатагтай Пауэл хэдэн негр боолоо алдсан байж. Цагаан арьстнууд хулгайлсан юм гэсэн. Хэн тийм хэрэг үйлдсэнийг Рингольд тун
Нэд, Спинс, Билл Вилъямс нарыг ч
шийдсэн Тэр цаас нь одоо Рингольд гуайд бий гэлцэнэ Ер нь энэ бүхнийг мань хүн л хийсэн гэдэг юм -Жигшүүртэй новш! Аяа, ямар өөдгүй амьтан бэ?! Тэгээд хатагтай Пауэл юу болсныг
Жек ээ
Хатагтай

дүр гарган өнгөрчээ. үнэнийг мэдсэн зарим хүн “овжин арилжаа” гэж л үзсэн байна. Тэр бүхнийг үнэн гэдэгт миний бие огт эргэлзээгүй гэдгийг давтан хэлье Жекэд итгэхгүй байх шалтгаан надад ер үгүй. Байн байн мөргөлдөхөд хүрдэг хил орчмын золгүй уугуул иргэдтэй харьцахдаа цагаан арьстан эрх баригчид яг л тэгж авирладаг юм Эрх баригчид төдийгүй засгийн газрын төлөөний түшмэд, Флоридын хуулийн байгууллагынхан, генералууд, Рингольд мэтийн эдлэнгийн баян эзэд бүгдээрээ иймэрхүү заль махад оролцоно. Тэднээс нэр дурдсан ч чадна Би гагцхүү үнэнийг бичиж буй тул элдэв зэмлэлээс айхгүй Би үүнийгээ баримтаар түвэггүй нотолно Эл явдал бол миний сонссон хорь гучин тохиолдлын зөвхөн нэг нь юм. Индианы хэрэг эрхэлсэн төлөөлөгч хурандаа Гэд Хэмфри, мөн төлөөлөгч хошууч Фэги, нэрд гарсан негрийн худалдаачин Дэкстер, түүнчлэн Флойд, Дуглас, Робинзон, Мильбер нарын үйлдсэн газар худалдсан тухйа баримтууд бол золгүй семинолуудад хүч хэрэглэсэн түүхэн баримтууд юм Грэб, Рингольд мэтийн мэхлэгчдийн хийсэн худалдаа гэгчийн талаар бүхэл бүтэн боть ном бичсэн ч болох буй заа. Эцэст хэлэхэд

54 ТЭГШ ЭРХТЭЙ БООЛУУД Хар
үнэн
лав Мобайл юмуу Шинэ Орлеаны боолын зах дээр аваачиж, Грэбийг мэргэжлийн талаас зүтгэснийх нь төлөө, Вилъмс, Спэнс хоёрыг жичид нь шагнах зорилгоор гомдоолгүй их үнээр худалдсан биз. Боолчуудыг үүний тулд л худалдсан байж таарна Рингольд одоо индианчуудыг хэзээ Флоридоос хөөж, уг эдлэнг эзэмших цаг ирэхийг л хүлээж байгаа ажээ Хоёр цагаан арьстан хоорондоо иймэрхүү “худалдаа” хийсэн бол ямар том луйвар, аймшигт гэмт хэрэг гэж үзэх байсан бол доо Гэтэл тэр явдалд цагаан арьстнууд итгээгүй
, цагаан арьстан, индианчуудын хооронд элдэв маргаан, будлиан гарахад шүүгч, өмгөөлөгчид рүү гүйх хэрэг огт үгүй, аль тал хоосон хохирч үлдэх нь анхнаасаа илэрхий бөлгөө. Тийм будлианд индианчууд л хохирдог билээ! Тэгэхээр индианчууд үүнийхээ хариуг авах гэж эрмэлзэх нь зүй гэдгийг нэмж хэлэх юун. Өөрөөр ч яах вэ дээ1 Тэр үеийн Флоридын амьдралын нэг томруун жишээг өгүүлсүгэй Индианчуудаас хулгайлагдсан боолууд бололцоо гармагц л эзэддээ буцаж очдог нь хэн бүхэнд мэдээжийн зүйл байлаа. Тэр явдлыг хорьж зогсоохын тулд зүсэн зүйлийн Дэкстер, Дуглас нар хулгайн “барааг” алс Миссисиппи мөрний савд орших Натчез юмуу Шинэ Орлеан руу илгээхэд хүрчээ. Энэхүү нийгмийн харилцааны тухай гайхамшигт жишээг, тухайлбаал, семинолын боолууд хэрэг дээрээ жинхэнэ боол биш байснаар тайлбарлана Индианчууд тэдэнтэй зөөлөн харьцдаг, боолууд газрыг нь боловсруулах ба эзэд нь ядуухан ширээг нь хүрэлцэхүйц талх тариа, жимс ногоогоор хангаж байвал илүү зүйл шаардахгүй. Боол нь эзнийхээсээ тусдаа, хол сууна. Өдөрт хэдхэн цаг ажиллах агаад
Жекийн ярьсан зүйлд би итгэсэн билээ. Негрүүдийн ярьсан бүхэн ихэвчлэн
байдагт би ер эргэлздэггүй Рингольд нар, хуульч Грэб тийм юм хийхээсээ сийхгүй лус Грэб гэгч бол хагас эзэн, хагас албаны хуульч, ер нь ээдрээтэй хүн билээ. Спэнс, Вилъямс нар шүүхийн мөрдлөгийн үеэр нэг тийшээ арилсан байсан гэж Хар Жек ярилаа. Харин мөрдлөг дууссан хойно дахин үзэгдэж эхэлсэн авч хариуцлаагд татах хугацаа хэдийнэ өнгөрсөн байжээ Хулгайлагдсан боолчуудын тухайд гэвэл, тэд энэ хавиар ер үзэгдсэнгүй гэнэ Тэднийг

байгуулжээ Тэнд оргодлуудыг баяр хөөртэй хүлээн авч орогнуулах бөлгөө Пиз-Крикийн намагт “Гарри” Микосокид “Абрам”, “Чарльз”, “Мулатын ноён” зэрэг колони байв Тэгэхээр, цагаан арьстнууд үргэлж мөн гэж зүтгэдэг боловч семинолын боолчууд бусад эдлэнгээс оргосон боол огт биш Жинхэнэ оргодол боол маш цөөн Боолыг өмчлөх гэж нэрлэж болдог бол семинолын дийлэнх боол тэдний “жинхэнэ өмч” билээ. Ямар ч байсан боолыг хууль ёсоор эзэмшсэн байдаг юм. Зарим хэсэг нь хуучин испани эздээс үлдэж хоцорсон, зарим нь Америкийн эдлэнгийн эздээс үлдэж хоцорсон, зарим нь Америкийн эдлэнгийн эздээс худалдаж авсан байдаг аж. Яаж авдаг юм бэ? гэж та нар асуух биз Зэрлэг овгууд тийм үнэтэй барааг юугаар нймаалан авч чадах билээ? Үүнд хариулахад түвэггүй, адуу, үхрээр наймаална Семинолууд баян их сүрэгтэй. Испаничууд зайлж явсны дараа зэрлэгшсэн адуу хэдэн арван толгойгоороо бэлчих болжээ Индианчууд барьж дахин

55 тэр хэдэн цагт нь давшгүй их хөдөлмөрлөх нь үгүй Илүү гарсан бүтээгдэхүүнийг боол авна Ихэнх тохиолдолд тэд эздээсээ хавьгүй их бэл хөрөнгөтэй болох ба харин аж ахуй удирдах чадвараар хомс байдаг юм. Төлбөр төлөөд чөлөөт иргэн болоход бэрхгүй
нь
зугтана гэж үү дээ. Үүөнийг боолчлол гэж нэрлэж
боловч ихэнх оргосон боол тэнд очоод чөлөөт иргэн болдог юм Моултри бэхлэлтэд байгуулсан гэрээний нэг хатуу болзол ёсоор тэрхүү “орогносон” боолчуудыг хуучин эздэд нь эргүүлж өгөхөөс аргагүйд хүрсэн цаг ч байлаа Гэвч семинолуудыг хүндэтгэж хэлэхэд, тэрхүү 1 Сим, Хам, Иафет нар –библийн судар ёсоор ертөнцийн их үерийн дараа янз бүрийн ард түмний эцгүүд болсон Нойгийн хөвгүүд Майн Рид, негр боолчуудыг цагаан арьстан дарлаж буйг өгүүлжээ.! шившигт болзлыг биелүүлэхэс аль болох зайлсхийхийг хичээж байсан юм Оргодол негрийг илрүүлэх боломж тэр бүр ховор. Зарим газар, индианы нутагт
удирдгач сонгож, эрх чөлөөтэй
хүчтэй
гаршуулжээ Тийнхүү quid proquo1 буюу дөрвөн хөлтийг хоёр хөлтнөөр солих болжээ! Цагаан арьстнууд ч бас мал сүрэг эзэмшдэг байсан бөгөөд тэд индианчуудыг мал хулгйлсан хэрэгт гүжирдэх нь элбэг Семинолчууд өөрсздийнхөө дунд муу хүмүүс байдгийг үгүйсгэдэггүй, үл бүтэх улсаас ангижирна гэдэг тун ярвигтай шүү дээ Анхиагүй залхуу амьтан үгүй нийгэм гэж ер хаана байлаа даа! Гарцаагүй нэг зүйл байсан нь, индианы удирдагчид гомдол мэдүүлэх аваас учирсан хохирлыг төлүүлэхийн төлөө үнэнхүү чармайж хилийн чанадад оршин суугчдын хэзээ ч дуулж сонсоогүй айхтар арга хэмжээ авдаг билээ Гэтэл индианчуудын авсан ямарваа арга хэмжээг цагаан арьтсан хөршүүд нь үл тоомсорлоно Нохойг дүүжилье гэж шийдсэн бол юуны өмнө түүний галзуу гэдгийг батлах нь чухал буй заа 1 qui pro quo –холион бантан үгчилбэл: нэгийн оронд нөгөөг гэсэн латин үг Хил орчмын нутгаар үйлдсэн дээрэм тонуул бүхний бурууг индианчууд дээр
, ер
тэд бараг чөлөөт хүмүүс шиг амьдардаг Дашрамд хэлэхэд, иймэрхүү гинжнээсээ боол
болдог юм бол орчлон дээрх боолчолын хамгийн хөнгөн хэлбэр нь буй заа Тэр бол Сим, Иафет нарын хөвгүүд Хамын1 удам угсааг дарангуйлж буй бүдүүлэг хэрцгий дарлалаас эрс ялгаатай юм. Семинолууд хар арьстан боол хэрхэн олж авдаг вэ гэсэн асуулт аяндаа гарна Тэр боолчууд Жорж, Хойд, Өмнөд Каролин, Алабам муж, Флоридын эдлэнгээс оргосон боолууд уу? Тийм боол байх нь маргаангүй
негрүүд өөрийн
, дорвилог
, өөрийгөө хамгаалах колони хүртэл

өнгөрсөн болохыг гадарлав Сургуулйин байшинд хичнээн олон жил хашигдсан ч залуу Пауэлийн заасан ойн амьдралын нууцыг тэр бүр мартчихаагүй байлаа. Гэрийн малын шинэ хуучин ямар ч мөр миний сонирхлыг тэгтэл татахгүй сэн Хэвийн үзэгдэл л бйна Хэдэн индиан малчин сүргээ гэр өөдөө туугаа биз Шавар дээр үлдсэн чархи гутлын мөрөөр индианчууд явсныг түвэггүй мэдэж болно. Хил орчмын оршин суугчид чархи өмсдөг л дөө Гэвч тэр бол цагаан арьстны мөр биш ажээ. Өсгийгөө дотогш майга гишгэсэн1 том алхаа, хүүхэд ахуй цагтаа хуримтлуулсан багагүй туршлагынхаа ачаар өөр бусад үл анзаарагдам онцлог шинж тэмдгээс үндэслэн индианчуудын мөр болохыг лавтай мэдлээ Жек ч надтай санал нийлэв. Жек маань ой хөвчид алмйрч, будилдаг хүн биш. Насан турш дорго, намгийн туулай, ноцолгоно, зэрлэг цацагт хяруул зэргийг гарамгай намнаж иржээ. Түүнээс гадна буга гөрөөс, мөнгөн сорт үнэг, зэрлэг эрээн муур ангуучлах анд намайг олон удаа дагаж

56 тохно Гэтэл цагаан арьст дээрэмчид нүүрээ хүрнээр будахад л хангалттай аж Харин уг багийн цаана хэн байгааг хууль зүй ялгаж таньж чаддаггүй ажээ Top БУДЛИАНТАЙ ХЭРЭГ Жекээс сонссон зүйлээс үүдэн би зам зуураа ийн гунигт бодолд дарагдан явлаа Гэтэл яг тэр мөчид миний бодлыг зориуд батлах гэсэн мэт нэг явдал тохиолдсон юм. Бид төдий л холдоогүй явтал үхэр сүргийн мөртэй тааралдав Хорь гаруй толгой үхэр бидний зорьж буй зүг, индианы “нөөц” нутаг руу оджээ
аж. Би зэгсэн туршлагатай
явсан
Миний эзгүйд 1 Хүүхдийг өлгийтэй байхаас нь зориуд майга болгодог заншилтай аж (Зохиогч) улам ч их туршлагатай болж амжжээ Мань хүн өрсөлдөгч агсныхаа оронд түлээчин болсноос хойш өдөр бүр ойд ажиллахдаа ойн амьтдын зан авир, амьдралын онцлогийг тогтмол ажиглан дадлага туршлага нэмэгдсэн ажгуу. Негр хүний тархи овжин анчны адил сэтгэх чадваргүй гэж боддог улс маш том эндүүрч байгаа хэрэг. Ямар ч цагаан, улаан арьстнаас дутахгүйгээр янз бүрийн шинж тэмдэг, ул мөрийг тун авхаалжтай уншдаг олон негр хүнийг би мэднэ Хар Жек ч сүрхий гарамгай байлаа Одоо энэ талаар надаас хол давсан нь төдхөн харагдав. Тэр ч бүү хэл, түүний гярхай няхуур чанарыг шагшихад хүрч билээ Үхэр сүргийн мөрийг хараад бид хоёр их анзаараагүй гэдгээ дээр дурдсан. Анхандаа ч үнэхээр анхаарал татаагүй юм. Гэтэл хориод алхам явав уу үгүй юу Жек гэнэт мориныхоо амыг татан зогсож, зөвхөн негрүүд ч чадах, айж балмагдсан бодон гахайн дууг санагдуулам авиагаар “вуф” гэж онцгой хачнаар дуу алдав. -Жекийн царайг харвал ямар нэг юм олж мэдсэн шинжтэй -Юу вэ, Жек ээ? -Тэнгэр минь! Жорж гуай та харахгүй байна гэж үү дээе
. Уг мөр шив шинэхэн
анчны ёсоор үхэр сүрэг цаг орчмын өмнө
билээ

мөрөө баллах гэж огт оролдоогүй байх юм Нэг бодлын хулгай мэт, гэтэл үгүй. Ямар ч байсан бид хоёр туйлаас сонирхон чухам юу болсныг мэдэхийн тулд уг мөрийг дагахаар шийдэв Үхэр сүргийн мөр бээр гаруй яваад зүүн тийш огцом эргэж шугуй руу оджээ Бид зорьсноосоо няцахгүйгээр шийдэн цааш явлаа. Сүрэг саяхан өнгөрсөн нь илэрхий тул холдож амжаагүй мөд гүйцэх биз Хэрэг гарвал баруун зүг үргэлжилсэн нарсан шугуйг гатлан гол зам руу довтолгон хүрэх боломжтой гэж үзээд малын мөрийг дагав. Биднийг ойн захад дөнхгөж ормогц хүмүүсийн дүнгэр дүнгэр ярилцах, үхэр шар мөөрөх сонсдоход мориноосоо бууж морьдоо модноос уяад явган дөхөв Бараг тасралтгүй хүнгэнэх дууг баримжаалан Жек бид хоёр сэмхэн гэтсээр ойрхон очлоо Бид хоёрын мөшгин дагасан үхэр сүрэг лавтайяа мөн атал одоо хүмүүсийн дуу аялгууг чагнаваас эл сүргийн тууварчид огт биш байлаа Индиан, цагаан арьстны яриа, аялгуу тэс өөр байдаг. Бидний чихнээ цагаан арьстнуудын яриа, миний төрөлх хэл, элдэв этгээд үг хэллэг нэмэн хачирласан англи хэл сонсдов. Жек маань бүр хэний дуу болохыг хүртэл танив. -Тэнгэр минь! Энэ чинь нөгөө өөдгүй

57
санаж байна Тэгэхээр энэ сүрэг манайх болж таарах нь ээ? -Үгүй, Жорж гуай. Энэ бол шүүгч Грэбб гуайн сүрэг байх. Талийгаач эзэнтэн хэдэн жилийн өмнө Грэбб гуайд Болдфейсийг худалдчихсан юм Би малынхаа мөрийг хаана ч явсан танина! -Тэгвэл яахаараа Грэбб гуайн сүрэг эдлэнгээсээ ийм хол, индианы нутагт явж байгаа юм бол? Дээр нь бас индиан тууварчин байдаг -Чуха үүнийг л хэлж чадашгүй нь Жорж гуай. Байдал үнэхээр нэг л будлиантай байлаа Сүрэг өөрсдөө ийм хол, тэгээд бас гол гатлаад ирэмгүй сэн Төөрсөн мал гэхэд арай ч биш. Индианчууд л санаатайгаар тууж авчирчээ. Довтолж дээрэмдсэн юм болов уу? Эсвэл хулгайлаа юу? Аргагүй сэжиг төрүүлэх авч үндэстэй баталчих баримт нотолгоо дутагдана Сүргийг эзэд нь даруй олчихож чадах цагаан
туусан
.
гэвэл
амьтан Спэнс, Билл хоёр байх шив дээ! Жек эндүүрсэнгүй Бид хоёр нэлээд дөхөж очив Мөнх ногоон модод баттхай халхавч болно. Задгай газар хэдэн шар, үхэр сүрөгийг тууж авчирсан хоёр индиан, мөн дээр дурдсан хоёр этгээд зогсож байх үзэгдлээ Жек бид хоёр мөчрийн ард биеэ далдлан зогсоод тэднийг тухтайхан ажиглан, яриаг нь чагнаж эхлэв. Жекийн хальт мөлт тайлбарласны ачаар чухам юу болж буйг би хоромхон зуур сайтар ойлгов Мань хоёр, индиануудад (овогтоо жигшигдэн хөөгдсөнөөс зайлахгүй) хэдэн лонх виски, бас бус хямд шиг чамин зүйлс өгч байлаа Энэ бүхэн бол шөнө хийсэн ажлынх нь буюу хуульч Грэббийн сүргийг хулгйалсны шан ажээ Одоо индиануудын үүрэг нэгэнт гүйцжээ. Жек бид хоёрыг хүрэлцэн ирэхэд олзоо өгч авалцаад дууссан байлаа Эндээс цааш өөрсдөө гилэх болсон эзэд нь хоёр индианд шан харамжаа өгч буй нь тэр ажээ. Индианчуудын хэрэг нэгэнт үгүй болсон тул харьж архидахаар явлаа Уг сүргийг зах зээл элбэгтэй нутагт аваачих
-Юуг? -Тэр, газар дээр -Үхэр сүргийн мөрнөөс өөр юм харагдахгүй байна шүү дээ. -Тэр том мөрийг? -Аа, тийм байна, бусдаасаа арай л том юмуу даа. -За тэр дээ! Энэ чинь манай том бух Болдфейсийн мөр байна шүү дээ Би мөрийг нь хэдэн мянган дундаас ч танина Талийгаач эзэндээ хичнээн ч олон агар гуалин зөөж өгөв дөө, хөөрхий. -Юу гэнэ ээ? Би ч бас Болдфефсийг
замаар
байна
Үнэхээр дээрэмчид байсан

юм. Үзсэн харснаа хаана ч очоод ярьчихаж чадах учраас Жек бид хоёр өлмий дээрээ гэтэн сэмхэн буцаж, мориндоо мордож, гүн бодолд

доог хийдэг байв Аль эртний Покахонтас гүнжийн цус хоёр зууны турш цагаан арьстны цустай холилдсон ч судсаар минь эрхбиш гүйж байх ёстой хэмээн олонтаа зэмлэцгээнэ. Аливаа үндэстэн дайсныхаа тухай ярихдаа хэвшил болсон нийтийн хараал зүхэлд миний бие үл оролцох тул намайг эх оронч бус гэлцэнэ Үндэстэн бүхэн нэг хувь хүн гэсэн үг. Санаанд нь нийцэхийн тул тэдэнтэй адил увайгүй загнаж, тэдний адил сэтгэж ярих, мөн хайр жигшлийг нь хуваалцах нэг үгээр хэлбэл, бие дааж сэтгэж бодохыг огоорч, олонхитой дуу хоолойгоо нийлүүлэн хашгирах

58 юмуу үгүй бол хуульч Грэббийн эдлэн рүү буцааж туугаад,
хөвгүүн Спэнс
нар бүлэг индиан дээрэмчний гараас үхэр
нь салгаж
ч сийхгүй биз Хаа нэг эдлэнгийн эзний гал дүрэлзсэн
дарагдан аяны
үргэлжлүүллээ. Таамаглалынхаа зөвд би өчүүхэн ч эргэлзсэнгүй Тэр хоёр архичин индианыг Вилъмс, Спэнс нар хөлслөн авч, харин хуульч Грэбб мань хоёрыг хөлсөлжээ. Ёстой л будлиантай, зальтай хэрэг сэджээ Цэнгэг усыг булингартуулж, хөөрхий индианчуудыг цөхрөлд оруулав Top ДАШРАМД ТӨРСӨН БОДОЛ Намайг дээд сургуульд байхад ч, ер хаана ч тэр, индианд элэгтэй хүн гэж элэг
тооцогдоно Гэтэл өөрийнхөө үзэл дүгнэлтийг үнэн зөв эх булаг дээр үндэслэн гаргасан хүн олон түмний тэрхүү ухаангүй урсгалыг сөрөн зогсоох гэж оролдвол бүх насаараа эсэргүүцэлтэй тулгарна. Үхсэн хойно нь түүний зөвийг мэдэж магадгүй боловч амьд мэнд байхад нь ч огт ухаарахгүй. Тэгэхээр Перуг байлдан дагуулагчийн1 шунан тэмүүлж байсанчлан “амьд сэрүүндээ алдраа” цуурайтуулах гэж оролдохын хэрэггүй Тэгвэл юу ч үгүй хоцорно Хэрэв жинхэнэ эх оронч хүн алдар нэр олохыг хүсвэл “өгөршсөн яс” нь авсан дотроо хумхийн тоос болчихсон хэзээ хойно, зөвхөн залгамж хойч үеэсээ л тэрхүү алдар гавъяаг хүртэх болно Аз болоход бас өөр шагнал ч бий ажээ. Mens concsia recti буюу хүнлэг ариун сэтгэл гэгч дэмий үг биш Үүнийг эрхэмлэн үзэж энэ үгийн тааламжтай шивнээнээс хүч дэм, тайвшралыг олдог хүмүүс байдаг юм Санаандгүй явж нүдээр харсан саяын явдал, чихээр сонссон бусад олон зүйлээс хийсэн миний дүгнэлт хэдий гунигтай байсан ч тийм зам сонгож авсандаа өөртөө баярлаж билээ Миний бие шударга бус явдалд 1 Писарро Франциског (1471-1541) хэлжээ Испанийн далайчин, Перуг Испанийн вант улсад
зоригт
, Билл
сүрөгий
ирлээ гэж сайрхахаасаа
зуухны дэргэд суугаад хүүрнэх аятайхан түүх болж, цагдаагийн газар, засгийн эрх баригчдын санаанд яв цав нийцэх буй заа. Зэрлэг семинолын дээрэмчид гэгч энэ дээ! Тэднийг Флоридаас зайлуулж “нүүлгэх” хэрэгтэй болжээ Хуульч Грэббийн сүрэг гэдгийг мэдээд би уг хэрэгт оролцохыг хүсээгүй
замаа
хэрэгтэй юм. Ийм л хүн тухайн цагтаа эх оронч хүнд

маань тэр золгүй өдрөөс хойш тэдний хувь заяаны талаар юу ч дуулаагүй гэнэ Пауэлийнхэн “индианы нөөц газар руу л очсон байх, яагаад гэвэл тэдний сургийг ойр хавийн айлуудаас нэг ч хүн ер олж сонсоогүй” гэж ярьсан билээ Энэ ч гэсэн таамаглал төдий юм. Урагшлах тутам өөрчлөгдөж солигдох байгалийн байдал намайг хүнд бодлоос минь бага багаар ангижруулан амсхийлгэнэ Бид хоёр явсаар нарсан ойг гатлаад үдийн алдад хоммок хэмээх Флоридын хотгор баруун, зүүнгүй тааралдсан уудам талд хүрэв Бидний явах ёстой жим яг энэ газрыг дайран өнгөрнө. Байгалийн байдал илбэдсэн мэт гэнэт өөрчлөгдөв. Бидний хөл доорхи газрын хөрс, толгой дээр сүглийн навчис ч ондоо болжээ Биднийг одоо нарсан ой нэгэнт хүрээлэхээ болиод гялалзсан далбагар навчит нас гүйцсэн аварга мовь зэрэг мөнх ногоон моддын өргөн том навчис эргэн тойрон үзэгдэж эхлэв Царс, ялам бурбон хэмээх лавар, төмөрлөг хатуу мод холилдон ургасны дотор хулуу наргил

59 дагаар оруулсан нэрт байлдан дагуулагч үг хэлээрээ ч, үйл ажлаараа ч дуслын төдий нэмэр оруулаагүй Өөрийгөө зэмлэж гэмших ямар ч шалтгаан надад үгүй. Удахгүй өөдөөс минь дайсан болон угтах золгүй ард түмний өмнө миний сэтгэл санаа ариун бөлгөө Миний санаанд энэ мэт ерөнхий асуудал төдий л удаан эргэлдсэнгүй, хоромхон зуур бодогдоод
билээ Маюмигийн дотночлон хайрладаг бүхнийг би ч бас дотночлон хайрлах агаад Маюмиг бүхнээс илүү хайрладаг билээ Би тэднийг өрөвдөн харуусч, оргилуун сайхан итгэл найдвар минь талаар өнгөрсөнд туйлгүй гуниглан шаналж байв. Тэдэнтэй дахиад уулзана гэх найдвар тун хомс жээ Одоо хаана байгаа бол? Хаашаа явсан юм бол? Есөн шидийн таамаглал, түгшүүр, аймшигт бодол эрээлжилнэ. Элдвийн муу ёрын бодлоо хөөх ч хүч үл хүрнэ. Тиймэрхүү гэмт хэрэг үйлдэж чадсан улс, шүүх цаазын ямар ч судар бичигт тэмдэглээгүй хар хэрэг үйлдэхээсээ буцахгүй нь лавтйа. Хүүхэд ахуйн нөхдөд минь юу учраа бол? Жек
тэртээ өндөрт өлийн сүндэрлэж намуухан салхинд ихэмсгээр найгах нь тээр дор байгаа даруухан нөхдийнхөө мрыг эрэн даллах мэт аж Бид хоёр зөвхөн моддын төдийгүй шимэгт ургамлын бараан сүүдэр буусан ойгоор нэлээд болтол аялав Модны навчистай сүлжилдсэн усан үзмийн лужир ороонго, мөлхөгч чөдөр өвс, тилландсийн мөнгөлөг бут сөөг, бидний нүднээс тэнгэр огторгуйг халхална. Ойн жим тохойрч мурийгаад тун будлиантай бэрх ажээ. Унасан дархи мод, хөлөг онгоцны татлага олс мэт хэрэн сүлжилдсэн эгнээ усан үзмийн ороонгын ээдрээ уг жимийг байн байн боож тэр бүр тойрон гарах хэрэг болно. Газрын байдал баахан баргар атлаа ихэмсэг сүрлэг Уг төрх байдал миний санаа сэтгэлтэй адил дүнсгэр тул цэнгэг агаарт саруулхан нарсан ойгоос ч илүүгээр намайг амраах бөлгөө. Харанхуй ойгоос гараад дээр миний дурдсн хотгоруудын нэг болох тоосгон шар өнгөт хад асгаар хүрээлэгдсэн нэгэн дугуй худагт (мөсөн галт уулын тогоо байсан бололтой) зорьсон замд оров. Англи-саксоноос ирсэн оршин суугчид бүдүүлэг этгээд хэллэгээр тэдгээр худгийг “сүн” гэж нэрлэсэн нь үнэн байдалд огт үл нийцнэ Хэрэв устай бол ус нь ямагт болор мэт тунгалаг ариун байдаг юм.
өнгөрөв. Харин сэтгэлийг минь илүү их шимшрүүлсэн зүйл, үерхэл, дурлалаа дурсан харамсах бодол төрнө Намайг зөвхөн үгүйрч хоосорсон бэлбэсэн эхнэр, түүний хүүхдүүд, Маюмигийн тухай бодол эзэмдэнэ. Маюмиг л дурсаж байсан гэвэл хилсдэхгүй боловч энэ бол түүнтэй холбоотой бүхнийг санаж, бодож байна гэсэн үг

Бид хоёрын очсон худаг ч цэвэр тунгалаг усаар бараг дүүрэн ажээ Морьд маань ч бид хоёр ч ихэд цангаж ундаасчээ Өдрийн ид халуу шатсан цаг байлаа Ард хоцорсон ой одоо харахад сийрэг, сүүдэр багатай мэт. Яг л буудаллахад тохиромжтой тэгш газар байх бөгөөд цаг ч болсон тул амарч хүч сэлбэхээр шийдэв Жек хоёр ташаандаа тус бүр ихээхэн багтаамжтай аяны хүүдий зүүж явсан ба амсраас нь хоёр гурван лонхны хүзүү цухуйна Энэ бүхэн ар гэрийнхний маань халамж анхаарлыг илтгэх аж Миний бие мориор явсаар ихэд өлсч, аагим халуунд ихэд ундаассан байлаа. Гэвч аяны хүүдий доторхи зүйлээс өл дарж, цадтал идэж аваад нэг аяга улаан дарс булгийн шүд ташим хүйтэн устай хольж ханатал ууж цангаагаа гаргав. Энэхүү “хээрийн цайллагын” эцэст нэг янжуур асааж зуугаад сүүдэр ихт мовь модны саглагар мөчир дор гэдрэг харан хэвтлээ Зам зуур тохиолдох ялаа шумуулыг үргээн нисгэсээр

шумбан орсон бололтой, ус цалгих чимээнээр сэрвэл би унтаад төдий л удаагүй аж. Би нэг их цочиж сүйд болсонхгүй, тэр ч бүү хэл, ийш тийш хараагүйгээр үл барам нүдээ ч нээгээгүй билээ “Жек л усанд орж дээ. Ёстой догь, би ч бас шумбах минь” гэж бодож хэвтэв. Гэтэл эндүүрсэн байлаа Мань Жек усанд ч орсонгүй, миний ойролцоо эрэг дээр бас л унтаж байсан аж Миний нэгэн адил тэр чимээнээр сэрчихээд босон харайж, “Жек гуай, хараач, яасан лут эд вэ? Пээ!” гэж хашгирах дуулдав. Толгойгоо өндийлгөн усны зүг харвал Жек биш, харин аварга том мар ус цалгиулан шумбасан байлаа. Тэр амьтан бидний хэвтэж байсан эрэг рүү

60
ҮЗЭГДЭЛ
хүчирхэг гартай өргөн цээжээ түрэн, сарьслаг хөлөө байдгаар нь хүчлэн жийж, хөвсөөр айсуй бөгөөд биднийг илт сониучирхан харна. Толгойгоо уснаас цогнойлгон, сүүлээ хавархаг өргөсөн байх нь инээдэмтэй атлаа зэвүүн ажээ -Жек ээ, миний винтовыг аваад аль Сэмхэн, болгоомжтой хөдлөхгүй бол үргээчихнэ шүү! гэж би шивнэн өгүүлэв. Жек ч буу авахаар гэтэж эхлэв Гэтэл мар бидний санааг гадарласан мэт намайг буундаа гар хүрч амжихаас өмнө гэнэт ус руу нүд ирмэхийн зуур ус үсчүүлэн шунгн орчихов Винтовоо барьсаар дахин цухуйхыг нь хэсэг хүлээсэн нь талаар өнгөрөв Урьд өмнө буудуулсан буюу хүний гарт өртсөн бололтой Тэгээд биднийг аюултай дайснаа гэж үзсэн нь магад. Эл усан сан аяны замд ойрхон орших тул уг таамаглал ортой билээ Жек бид хоёр энэ явдлыг тэгсгээд мартаад өнгөрөх байсан биз, гэтэл бидний санаанд хадагдан үлдсэн нэгэн тохиолдолтой тун төстэй санагдав. Үнэхээр ч, гайхалтай адилхан усан сан, хүрээлэн буй хад асга, мод ургамал, энэ бүхэн миний
наранд гялтганах навчсын хоорондуур суунаглах тамхины хөх утааг би дагуулан харна Миний сэтгэл түгшиж догдлох нь намдаж, бодол санаа сарнин замхарч, шүрэн улаан боргоцой, замбагын том цагаан цэцэгсийн анхилуун үнэрт мансуураад цохиулаад унтаж орхижээ Top ЖИГТЭЙ
Ямар нэг этгээд усанд

болсон тул тэр газар оронтой

тэр

байтугай саяхан үзэгдсэн

, хэмжээ, ой гутам догшин төрхөөрөө одоо манай эдлэнгийнхний дунд нэгэнт домог болон яригддаг явдлын эзэн хэвлээр явагчтай өвчсөн

адил ажээ Тэртээ олон жилийн өмнөх сэтгэл жихүүцэс явдал давтагдах шиг. Өчигдөрхөн болж өнгөрсөн мэт ой ухаанд маань бүх зүйл ширхэгчлэн сэргэж, газар уснаа явагч гайхлыг эрлийз эр хэрхэн илбээсдэн дагуулж явсан, усан санд болсон амь өрссөн тулаан, эрлийз эрийг мөшгиж хөөцөлдсөн, баривчилсан, шүүх ажиллагаа, шатааж цаазлах ялын тогтоол, эрлийз эр зугтсан, нүүр зүсэн удаан ашиггүй нэхэж мөрдсөн, санаанд багтамгүй гэнэтийн аймшигт төгсгөл зэрэг нь хоромхон зуур нэгд нэгэнгүй жирэлзэн бодогдов. Эрлийз эр марын зууш болон усны ёроол руу живэх үедээ амь тавин бачимдан орилох дууг ч сонсох шиг болж билээ Эл

миний санааг эзэмдэн байсан бодлын үргэлжлэл байлаа. Тэр нэгэн үйл явдлаар дүүрэн өдрийг зүүдэлж яг л болж буй мэт нүдний өмнүүр жирэлзэн үзэгдэнэ Гэвч зүүд маань бодит байдалтай нэг зүйлээр зөрж байна. Миний зүүдэнд Шар Жек усны мандал дээр хөвж гараад арлын эрэг рүү мацан авирч байх юм Эсэн мэнд зугтаж чадаад өс хонзонгоо авахаар ирж бйна, миний бие яагаад ч юм эрхэнд нь орчихсон, намайг алахаар завдан байна! Тэрхүү хар дарсан зүүднээсээ цочин сэрчихэв Энэ удаа усны цалгианаар бус, ойролцоохон панхийх винтовын огцом дуунаар сэрлээ -Жек л цацагт хяруул агнаж дээ. Лав оносон биз. Нэг хяруул бэхлэлт рүү авч очих юмсан Тэгвэл ч сайхан зоог болно доо Тэнд хоол нь сайнгүй гэлцдэг Жек сайн бууддаг болохоор алдана гэж үгүй дээ. Хэрэв… гэж бодтол хоёр дахь буун дуу бодлыг минь таслав Огцом хүчтэй дуугаар нь винтов болохыг би түвэггүй мэдлээ -Тэнгэр минь! Юу гэсэн үг вэ? Жек нэг амтай ганц винтов авч

61
алинд
аягүй
яг
үеэр
дуулдлаа
явъя хэмээн надаас зөвшөөрөл эрж, миний винтовыг авч, намайг орхиод явлаа. Би ч гаваны унтарсан янжуураа асааж урьдын адил бамбагар зүлгэн дээр тухлан хэвтэж цагираглан суунаглах хөх утааг ажиглан, цэцгийн анхилам үнэрт согтууран мансуурсаар дахиад л нойронд дарагджээ Тийнхүү унтахдаа
зүүд
цэнэглэж амжлаа гэж үү? Амжмааргүйсэн. Анхны
уу? Үгүй, үнэхээр сонсож тэр дуунаар сэрсэн бус уу? Яг л хоёр удаа буудлаа, эндүүрсэн байж таарахгүй. Гайхснадаа өөрийн эрхгүй босон харайв Мөн сэтгэл түгшиж, Жекийн төлөө санаа зовж эхлэв Би хоёр удаа буун дуу сонссон Хоёр хүн хоёр винтовоор буудсанаас зайлахгүй. Нэг нь ч яахав, Жек байж таарна, харин нөгөөдөх нь хэн бэ? Бид хоёр аюултай газар ирчихсэн бололтой Дайсны талынхан юм болов уу? Би Жекийг чанга чанга дуудаж гарав. Түүний хашгирах дууг сонсоод хэсэг уужиртал, модон дотор хаа нэгтээгээс Жек надад хариу хашгирсангүй Харин аж балмагдсан дуу алдсаныг нь төдөлгүй ухаарч намайг дахиад л түгшүүр эзэмдэн авлаа. Учрыг үл ойлгон, сандарч зовсон миний бие гар буугаа шүүрэн авч Жекийг угтан гүйлээ Жек ойрхон асуй гэдгийг би мэдэж байсан авч моддын бараан сүүдэрт хар өнгөт биеийг хараахан олж үзэж эс чадна. Хашгирсаар байсан ба одоо л чухам юу хэлээд байгааг нь ялгж сонсвол, -Тэнгэрийн ивээл минь! Тэнгэр минь! Бурхан минь! Жорж гуай та шархдаагүй биз гэж илт айж догдлон асууж байна
нүдэнд ижил дасал
яг ижил,
ч
мар ч хэлбэр
мэт
дурсамж Жек бид хоёрын аль
тун ч
байсан тул уг бодлыг даруй үлдэн хөөхийг эрмэлзэв. Бидний бодлыг таасан мэт
энэ
зэрлэг цацагт хяруул хашгирах цовоо дуу чихнээ
Жек ч ан хайхаар
зүүдэлсэн ба
маань
яваа шүү дээ, дахин
буун дууг зүүдэндээ сонсов

-Шархдах ий? Ямар чөтгөр нь намайг шархдуулах билээ? Буу дараалан дуугараагүйсэн бол миний хэвтэж байсан зүг буудчихаад намайг оночихсон байх вий гэж санаж дээ гэмээр.

-Таныг буудчихаагүй биз? Бурхны аврал, та амьд уу, Жорж гуай?

-Яана гэнэ ээ? Жек ээ, ер юу болоод байна аа? Жек ч модны цаанаас зайд гарч ирэхэд нь одоо түүнийг сайн харах болов Жекийн төрх саяхны хачин явдлын улмаас түгшсэн сэтгэлийг минь тайтгаруулсангүй. Жек сүнсээ зайлтал айчихсан, нүд нь цагаанаараа

бараан сүүдэрт моддын хүрэн хүрэн голоос өөр юу ч олж харж чадсангүй Тэгээд Жекийг шалгааж гарлаа. -Ээ бурхан минь! Хэн, хэн байсан, Яг мөн -Хэн байсан гэж? Хэн? -Ай, Жорж гуай, т-та, та шархдаагүй нь лав? биз? Тань руу буудсан шүү О-о-о онилж байхыг нь би харсан Би түүнийг буудсан, дараа нь буудсан юм, би о-о-о-оноогүй, зу-зу-зугтаачихсан. -Хэн буудсан юм бэ? Хэн зугтасан гэж? -Ээ тэнгэр минь! х-х-хэн, эсвэл сү-сү сүнс нь -Тэнгэрийг бодож тайлбарлаад өгөөч! Юун хэн, юун сүнс вэ? Чи чинь арай чөтгөр үзээгүй биз дээ?

Яг тийм, Жорж гуай, яг үнэн Б-б-би чөтгөр харсан Шар Жек байсан

62
шүд нь тачигнана. Дүр байдал, хөдөлгөөнөөс нь үзвэл туйлгүй айж балмагдсаныг нотолно. Намайг хармагц яаран гүйж ирээд миний гарыг атган барьж, өөрийнхөө ирсэн зүг рүү, ард нь ямар нэг үхлийн аюул заналхийлэх мэт айсан нүдээр хяламхийх ажээ! Жекийг ер нь хулчгар эр биш гэдгийг би сайн мэднэ Харин ч зүрхтэй хүн Тэгэхээр аюул тулгарч дээ, юу юм бол? Би тэр зүг харсан боловч ойн гүний
ХЭН БУУДАВ? -Шар Жек ий? гэж өөрийн эрхгүй давтаж, мэдээжээр, мань хүний айдас хүйдэс ч надад халдварлав -Шар Жекийг харлаа гэв үү? -Тийм ээ, Жорж гуай гэж илдэч маань айдсаа бага зэрэг даран өгүүлээд, тэнгэрт нар байдаг шиг Жекийг буюу сүнсийг нь яг харсан гэв. -Шал утгагүй юм! Чөтгөр гэж ер байдаггүй юм Модны сүүдэрт нүд чинь бүрэлзээ биз Чамд л тэгж санагдсанаас зайлахгүй -Тэнгэр минь! Жорж гуай, үнэхээр Шар Жекийг, эсвэл сүг сүнсийг нь харсан гэдгээ тангараглая хэмээн мань негр жигтэйхэн догдлон миний үгийг няцаалаа -Арай ч дээ! -Ямар ч бай, үнэн л юм даа. Евангелийг1 барьж тангараглая, би Шар Жекийг харсан Тань руу энэ гаа модны
эргэлдэх авай Уруул нь цусгүй цайж, хар царай нь зэвхий даан үнсэн хөх өнгөтэй болж, ярихад
-
-Шар Жек ий? Top

санг зүглэн миний бие сүүдэрт нь унтаж байсан мовь мод руу очлоо Жек модны дор зогсоод гол руу нь зааж байна Заасан газрыг харвал, модны толигор холтсыг доохно талд сумаар шалбалсан байлаа. Сум модыг нэвтэлсэн ажээ. Эл шарх шив шинэхэн, ногоон шим шүүс шүүрэн авай Намайг нэг этгээд буудаж ямхын төдий зөрсөн нь ямар ч эргэлзээгүй болов. Аяны хүүдийгээ дэрлэн хэвтэж байх зуур

гуай! Бурхныг барьж

, Шар Жек яг мөн! Одоо

харж байгаа шиг би түүнийг нүдээрээ харсан гэж нөхөр маань сэтгэл догдлон дуу алдана -Шар, улаан арьстан, хэн нь буудсаны учрыг бид хоёр мөддөө олж чадахгүй нь Миний винтовыг аль Чамайг морьдоо эмээллэх зуур би харуулдаж байя Шалавлаарай, эндээс бушуухан зайлъя! Жекийг ачаа бараагаа эмхэлж, морьдоо эмээллэх хооронд би буугаа хурдхан цэнэглэчихээд, буудаж болзошгүй гэсэн газар руу харан модны араар бүгэн зогслоо Тийн зогсохдоо сэтгэл зовохын зэрэгцээ айж байснаа хэлэх юун. Амь насанд минь халдсан болохоор ямар ч байсан ойр хавьд заналт дайсан нуугдаж буй хэрэг Шар Жекийг буудсан гэдэг огт утгагүй зүйл бөгөөд дооглоод өнгөрсөн нь мэдээж Түүний аймшигт үхлийг би нүдээрээ харсан шүү дээ Намайг Жекийн сүнс буюу эсвэл өөрөө амилаад ирсэн гэж айлгахын тулд миний дагалдагчийн сүржин ярианаас өөр, илүү ноттой баталгаа хэрэгтэй. Над руу буудсан явдал ч маргаангүй, харин буудсан этгээдийг дүнсгэр ойн бүүдгэр гэрэлд, бас айснаас нүд нь бүрэлзсэн

63
шүнгэнэсэн сум толгойд минь тун ойрхон, чихний хажуухнаар өнгөрчээ. Тэгтэл анхны буу тасхийхэд сумны исгэрэх сонсогдсоныг одоо санав 1 Евангель -библийн судрын Христус тэнгэрийн амьдрал, сургаалын тухай өгүүлсэн домог багтаасан хэсэг -Та одоо итгэв үү, Жорж гуай? Хий юм хараагүй гэдгийг үзээ биз? гэж их л сүрхий байдлаар лавлана. -Намаг нэг этгээд буудсан гэдэгт ч итгэж л байна -Шар Жек байсан юм, Жорж
Жек, Шар Жек гэж ташаа харсан бололтой Тэр ч мэдээж, хоосон бодол л
,
нууцлаг дайсныг эндүү харсан биз. Үүнээ л зайлахгүй. Пээ, яагаад очиж очиж тэр үед этгээдийг, эрлийз эрийг зүүдлээ юм бол? Заавал тийм зүүд зүүдэлдэг нь юү вэ? Хар Жекийн ярианд итгэвэл, зүүдэндээ харсан аягүй зүйл яг таг биелсэн болж тарах нь ээ Ийнхүү этгээд хачин тохирсныг санахаас хамаг бие жихүүцэн агзайж, цус царцах шиг, нуруу руу хүйт оргилоо Энд нэг л аймшиг, илт нэг их ёрын муухай юм агуулагдах агаад мань негрийн сүржин өчигт үнэний хувь бий болов уу гэж бодож эхлэв Тэр явдлыг эрэгцүүлэн тунгаах тусам Жекийн үнэн болоход эргэлзэх тээнэгэлзэх хүч минь саарна. Индиан хүн ямар ч шалтгаангүйгээр юу боллоо гэж намайг үхлийн сумынхаа бай болгон сонгож авах билээ дээ? Улаан, цагаан арьстнууд хоорондоо дайсагнадаг нь үнэн. Хараахан дайтаагүй байсан цаг. Арай ч дайн эхэлчихээгүй сэн! Удирдагч нарын зөвлөл бүрэлдэж амжаагүй, уулзалтыг маргааш хийхээр товлосон билээ Уулзалтын үр дүн урьдаас тодорхойгүй байхад аль аль тал дайсагналаа хэрэгжүүлэх гэж оролдохгүй биз Хэрэв тэгвэл ирэх уулзалтын шийдвэрт ноцтой нөлөөлөх нь магад Индианчууд, цагаан арьстан дайснуудынхаа нэгэн адил, бүр ч илүүгээр энх
араас буудахад нь би түүн рүү буудсан юм Жорж гуай, та хоёр удаа буун дуу сонссон биз дээ? -Тэр ч үнэн, би дараалан буун дуу сонссон, эсвэл надад тэгж санагдсан. -Бурхан минь! эзэнтэн, та эндүүрсэнгүй Түй! Өөдгүй новш л буудсан байхгүй юу. Хараач Жорж гуай! Би хэлээгүй юу Тэр хараач! Бид хоёр усан
тангараглая
энэ модыг
доо
манай

тайван байдлыг сахихыг туйлаас сонирхож байгаа тул иймэрхүү маягийн цагаа олоогүй явдал тэдэнд халбал болж, харин ч “нүүх” талын урвагчдын хүсэлд яв цав нийлсэн таатай юм болохоос биш, өчүүхэн ч ашиг тусгүйг хэний ч оролцоогүй мэдэж байгаа Тэгэхээр миний амийг хороохыг оролдох индиан гарч таарна гэж үү? Хэрэв индиан биш гэж үзвэл өөр хэн намайг алахаар оролдсон бол? Хэнийг тэгтэл гомдоосноо санах гээд чадсангүй Дор хаяад, намайг үхэтлээ занаж хорсох шалтгаантай нэг ч хүн бодоод олсонгүй. Гэтэл архичин тууварчид санаанд оров Тэдэнд гэрээ юмуу, зөвлөлийн шийдвэр падгүй аж. Морь, эмээл, буу, жижиг сажиг зүйлс бүхэл бүтэн аймаг овгийнх нь хувь заяанаас

орхиод явж чадахгүй биз Байз! Эцсийн эцэст учрыг нь олох шиг боллоо Ёстой л тохирсон хариуг олж, зөв тайлсан биз. Тэр муу золиг лав, ихэд дарлуулж зовсоор цагаан арьстнуудыг дайсагнан үзэж чадахыг байсан босуул боол нуугдаж явсан байх Замд тохиолдсон хэнээс ч хамаагүй өшөөгөө авах гэж л дээ. Эрлийз байсан нь мэргэлзээгүй Шар Жектэй нэлээд төстэй ч байж болзошгүй, ер нь негрүүдийн адил, эрлийзүүд хоорондоо ерөнхийдөө төстэй билээ Миний дагуул эндүүрч төөрөлдсөний учир энэ байж! Ер нь хэн ч андуурахаар л зүйл дээ Эл дүгнэлт маань үнэн худал алин боловч сэтгэлээ зогоож чадав Жек ч бүх юмаа жин тан болгоод дээрх оньсогыг таах гэж цаашид элдвээр оролдолгүй даруй мордон довтолгон одлоо Бид хоёр цулбуур татахгүй хэсэг давхисаар сийрэгхэн ойд хүрэхэд ард зэгсэн хол газар тодхон харагдана Бидний хойно, урд, хажуу хавьд цагаан, хар, улаан, шар нэг ч дайсан үл үзэгдэх бөлгөө Кингийн1 бэхлэлт

64
цагаан арьстны дунд тааралддаг шиг луйварчид байдаг. Үгүй ээ, тууварчид буудаагүй Бид хоёрын өнгөрөхийг тэд хараагүй, харлаа гэхэд тийм хурдан ирж чадах уу? Бид хоёр тувт мориор давхисан атал тэр хоёр индиан явган байсан шүү дээ. Спенс, Вилъямс хоёрыг аваад үзье Жекийн ярьснаас үзвэл, тэр хоёр “новш” юу ч
үл буцах
юм
хүртэл бидний
амьтай
нэг ч амьтан тааралдсангүй. Нар бараан ойн цаагуур нуугдан шингэх үес бид бэхлэлтийн хаалгаар орлоо Top ХИЛИЙН БЭХЛЭЛТ “Бэхлэлт” гэсэн үг бидэнд өгсүүр шат, ажиглах нүх, буудах оноо харуулын цамхаг, шивээ хана, далан, сул овоолсон шороо бүхий нүсэр байгууламжийг санагдуулна Эл барилга туйлын бат бэх агаад чухам үүнд түүний үндсэн ач холбогдол оршино. Иймэрхүү шивээ бэхлэлтийг2 испаничууд Флоридад бас өөр нутагт ч барьсны зарим нь2 одоо хүртэл нурж эвдрээгүй хэвээрээ байх агаад нурсан балгад нь ч ирвэстэй далбаа хана хэрэм дээр нь ихэмсэг бардмаар намиран байсан
илүү үнэтэй харагдана. Тэр хоёр хоёулаа дээрэмчин болох нь нүднээ илт Индианчуудын дунд ч
хийхээс
амьтан. Гэвч бас л боломжгүй
. Бид хоёрыг хараагүй, түүнээс гадна үхэр сүргээ
замд
голтой

аварга гинж мэт бүслэн хүрээлжээ. Хад чулууны нүсэр хэлтэрхий, шивээ хана, элдэв хэрэггүй гоёл чимэглэл байхгүй харин цаг үргэлж өөрчлөгдөж байдаг хилийн шугам дээр гарцаагүй ухрахад хүрвэл орхиод явчихад харамсах юмгүй хямд төсөр, болхи хийцтэй, цаг зуурын модон байгууламж билээ. Иймэрхүү байгууламжууд хэрэгцээ шаардлагадаа гайхмаар зохицжээ Тэдгээр нь ард түмэнд хэдэн давхар татвар ноогдуулан байж босгосон Темза мөрний хонгил, Британий гүүр зэрэг асар үнэтэй тоглоомд зарцуулсан шиг улсын хөрөнгө дэмий үрэхгүй, нийтийн эрх ашигт нийцэх гэсэн бүгд найрамдах засгийн бодлогын нэг илрэл болжээ. Индианчуудын дайсагнасан ажиллагааг эсэргүүцэх бэхлэлтийг доорхи маягаар барьж байгуулна Эхлээд хэдэн зуун мод олж, арван найман тохой урттай огтолж, дундуур нь цуулнна, толигор талыг нь дотогш хандуулан эгнүүлж, тэг дөрвөлжлөн өрөөд самбар барьж хадаж бэхэлнэ, нэг үзүүрийг нь шөвгөлж, газраас найман тохой өндөрт буудлагын сүв гарган сүвийн доор шат, өгсүүр хийж, гадна талд нь гуу жалга ухна, хоёр эсрэг буланд харуулын цамхаг босгон их буугаа байрлуулан бах бэт хааллга хийвэл “хилийн бэхлэлт” гүйцэх нь тэр Газрын байрлалд тохируулан гурвалжин, дөрвөлжин, янз бүрийн олон өнцөгтэй

65 тэр цагийн сүр хүчин, алдар сууг илтгэх бөлгөө Испани ба Европын өөр бусад үндэстний колоничлогчдын уран барилга хоорондоо тэс ондоо, испаничууд, Америк тивд барилга байшин барьж байгуулахдаа, тэдний эзэмшил мөнхөд тогтоно хэмээн итгэж байсан мэт хөрөнгө хүч үл хайхран зарцуулжээ. Флоридад 1 Кинг –тулалдаан шалгарсан америкийн армийн нэгэн офицер Хилийн бэхлэлтүүдийг ийнхүү нэрлэх заншилта байжээ. (Зохиогч). 2 Гэгээн Жонс дахь Писколат бэхлэлтүүд, Сан Августины
, мөдхөн хөөгдөнө гэж зүүдлээ ч үгүй байлаа. Эцэст нь хэлэхэд, эл аварга хүрээ шивээ босгох хэрэг тэдэнд байсан юм Эдгээр бэхлэлт цайз хамгаалаагүйсэн бол Хар Харцагынхан, хожим ялан дагуулагч семинолууд, испаничуудыг өөр үндэстэнд1 бууж өгөхөөс нь аль өмнө цэцгийн орноос хөөчих байсан буй заа Америкийн Нэгдсэн Улс лужир том чулуун бэхлэлттэй болж эхлэв. Гэвч эдгээр нь хилийн тулалдаанд өргөн хэрэглэдэг “бэхлэлт” гэдэг нэр томъёонд хавьтахааргүй бөгөөд одоо АНУ-ын нутгийг
барьж болно Цаашилбал, цэргээ суулгах, хүнс хоолоо агуулах байр сав шаардагдана. Хүрээнийхээ дотор зэгсэн бат хуаран байгуулж, хүсвэл өнцөг буланд нь буудлагын 1 АНУ, Флоридыг испаниас булаан авсныг хэлжээ. нүх сүв гаргаж, гадаад шивээ эзлэгдсэн тохиолдолд ашиглаж ч болох юм Үүнийг хийчихвэл бэхлэлт ерөнхийдөө дууслаа гэсэн үг Нарс бол бэхлэлт барихад хамгийн тохиромжтой мод. Өндөр, нүцгэн голыг нь зохих хэмжээтэй огтлоод л бэлэн болно Гэвч нарнаас ч илүү тохиромжтой мод Флоридад байдаг. Энэхүү хулуу наргилын бөх холтсыг сум тийм ч хялбар нэвтлэхгүй, харин модонд нь шигдэх бөлгөө Кингийн бэхлэлтийг ч хулуу наргилаар барьжээ Иймэрхүү маягийн бэхлэлтэд хэдэн зуун цэрэг сууна Бохир цагаан захтай, гандсан хөх хувцаст явган цэрэг, улаан ханзтай бараан хөх хувцаст их буучид нэлээд гоёмсог хурц шар өнгийн хувцастай морьтон, хар ногоон хувцаст винтовчид үзэгдэнэ Энэ хааш яаш хувцасласан цэргүүд бэхлэлтээр сэлгүүцэн холхиж, хэсэг бүлгээрээ
бэхлэлт, Пенсокала, гэгээн Марк дахь бэхлэлт гэх мэт (Зохиогч). Тэдний ноёрхлыг удаан тогтохгүй

ороогүй байсан болохоор нар дээр хөөртөл санаа амар унтав. Тэгтэл онгорхой цонхоор бүрээ хангинан бөмбөр нижигнэх чимээ намайг дахин сэрээв Жагсаалын дуудлага болохыг танимагц даруй ухасхийн босох үес Жек ч хувцаслахад минь туслахаар орж ирээд цонх руу заан -Тэнгэр минь, хараач Жорж гуай! Энд лав өвгөн Флоридын улаан арьстнууд, семинолын индианчууд цугаараа ирсэн байх даа хэмээн бахдан өгүүлэв. Харвал үнэхээр сүр жавхлантай, гайхамшигт зүйл нүднээ туслаа Бэхлэлт дотуур цэргүүд анги ангиараа ялгаран жагсахаар хойш урагш яаран харайлдах ажээ. Өчигдөр оройхон хайш яаш хувцасласан тоомсоргүй холхилдон байсан цэргүүд, одоо цамцныхаа товчийг ирийтэл товчилж, малгайгаа дэгжин хэлтийлгэн тавьсан, цасан цагаан болтол арчсан бүсээ тэвхийтэл бүсэлж нямбйа хувцасласан байх агаад буу, жад товч нь наранд гялалзан цэргийн цэргийн сүр хүчийг үзүүлэн зогсох бөлгөө Цэргүүдийн дундуур ёслолын погоноо гялалзуулсан гоёмсог дүрэмт хувцастай дарга нар хөлхөнө. Алсхан, тахианы улаан, цагаан өд хатгасан бүрх малгайгаар нь хялбархан таньж болох штабынхаар хүрээлүүлэн генерал зогсох ба мөн генералын бүрэн ёслолын хувцас

66
, газарч, анчин мөрийтэй тоглоомчин, эрхэлсэн ажилгүй дэмий сэлгүүцэгчид ч бий Ганц нэг негр зарц, найрамдалт харилцаатай индиан, аягүй бол эрхэмсэг төлөөлөгчтэй ч тулгарч мэднэ. Энэ бүхний дээр цагаан одот цэнхэр далбаа намирч байгаагаар дүрслэн бодвол миний бие Кинг бэхлэлтийн хаалгаар орох үеийн зураглал таны нүднээ буух болно Миний бие сүүлийн үед эмээл дээр гаралгүй удаж баахан төсөөрсөн тул явдалдаа ихэд ядарсан байлаа Өглөө босох дохиог дуулсан авч үүрэгт ажилдаа 1 скво индиан эмэгтэй хараахан
бүхий засгийн газрын төлөөлөгч дэргэд нь байна. Энэ бүх ёслолын жагсаалыг индианчуудын сэтгэлд нэгийг бодуулах зорилгын үүднээс бэлтгэсэн аж. Цэргийн улсаас гадна чинээлэг хувцастай энгийн улс цөөнгүй байх нь ойр хавийн эдлэнгийн эзэд агаад тэдний дунд эцэг, хүү Рингольд нар үзэгдэв Уг байдал үнэхээр сэтгэл хөдөлгөм боловч бэхлэлтийн гаднах дүр зураг юутай бахдам сайхан! Бэхлэлтийн өмнө этгээдэд хэдэн зуун алд үргэлжилсэн уудам хөндийд байлдааны тансаг сайхан өмсгөлтэй биерхэг индиан дайчид хэсэг бүлгээрээ зогсоно Тэд өдөн малгай өмсч, нүүрээ эрээлэн будсан аж Яг адилхан хувцасласан улс үгүй атлаа хүн бүрийн өмсгөл ерөнхийдөө нэг маягийн ажээ. Зарим нь цацагт туушин, сувс, гялтгануураар дүүрэн чимсэн бугын арьсан анчны өмд, цамц, чархитай, нөгөө нэг нь цоохор судалтай, дан өнгийн хувцас, цэнхэр, ногоон, улаан өнгийн шагайгаа хүрсэн урт өмд өмсч, цацагт үзүүр нь булчингий нь даган санжигнах хээ хуартай түрийгээр шилбээ ороожээ Гоёмсог хурц сувдан бүсээр бэлхүүсээ ороож, ташаандаа урт хутга, балт зарим нь мөнгөн чимэг нь гялалзсан гар буу зүүсэн нь испаничуудаас
энд тэнд амарлингуй зогсоно Хэдхэн тооны, зохих ёсоор нямбай хувцаслан бүсээ гялалзтал цэвэрлэн арчсан, буундаа жадыг нь залгасан цэрэг байх нь өдрийн харуул ажээ. Мөн болхи хувцасласан эхнэрүүд, ажилчин бүсгүйчүүдийн дунд бор царайт “кв”1 нар ч хутгалдан явна Багачууд часхийтэл орилолдоно Энд тэнд яаран алхлах цэргийн дарга нарыг бараан цамцаар нь түвэггүй ялгаж болно. Энгийн хувцастай улс нэлээд үзэгдэх нь явуулын буюу бэхлэлтэд суудаг сайн дурынхан аж Түүнчлэн арай базаахгүй байдалтй хүнс нийлүүлэгч, тууварчин, үхрийн наймаачин, махны худалдаачин

үлдсэн эдлэл болно Индианы сувдан бүсний оронд испани хийцийн улаан торгон ороолт бүсэлж цацагласан үзүүрийг урдуураа сул унжуулсан нь өмссөн хувцсыг нь онцгой чамин болгожээ. Эл дэгжин хувцсыг төгс үзэсгэлэнтэй харагдуулах толгойн өмсгөл хамгийн олон янз Өнгө өнгөөр солонгорон туяарсан цоохор өдөн гайхалтай сайхан титэм, хар хэрэм, шилүүс, элбэнхийн арьсаар хийсэн дуулга маягийн малгай өмсч амьтдын хоншоорыг нүүр рүүгээ жигтэй чамин духдуулжээ Олонхи дайчин хан тасын өд буюу тогорууны торгон өд цухуйсан сувдан хатгамалт өргөн тууз толгойдоо зангиджээ. Нэлээд хэдэн дайчны толгой дээр алс Африкийн аварга жигүүртэн тэмээн хяруулын өд намирах нь онцгой ялгарна Хүн бүр ангийн урт буу, хот, дайзтай сур мөрөвчилсөн бөгөөд нум, сум барьсан хүн нэг ч үгүй

. Тэдний итгэлтэй, чөлөөтэй байдал сургуулилсан цэргүүдийн биеэ барьсан байдлаас хичнээн өөр болохыг би өөрийн эрхгүй бахдан байлаа. Хэн ч хараад “зэрлэгүүдийн” давуу байдлыг үгүйсгэж чадахгүй буй заа Мөр зэрэгцэн, шилээ харан жагссан англи-саксоны нэн ёсорхуу, хөшүүн цэргүүдийг хараад дараа нь эх нутгийнхаа хөрсөн дээгүүр ихэмсэг чөлөөтэй алхлан буй өдөн өмсгөлт индиан дайчдыг харахад, энэ эрэлхэг эрсийг дайсан нь тооны давуугаар л байлдан дагуулж чадах юм гэсэн бодол эрхгүй орж ирнэ! Энэ бодлоо ил гаргаж хэлэх аваас бусдын доог тохуу болох би. Тэгвэл бүхий л туршлага, хил дээр байгуулсан цагаан арьстны баатарлаг гавъяаны тухай дэгс, хөөргөн элдэв домог ярианд харш юм болно. Индианчууд цагаан арьстанд үргэлж дийлдэн ялагдаж ирэв Гэтэл цагаан арьстан дайсан нь хүч чадал, зүрх зоригоороо илүү болоод тэр үү? Үгүй, хүний тоо, ялангуяа зэвсгийн чадлаар үүнд л оршино Винтовын үхлийн

67
. Зөвхөн дайчдын дунд хутгалдан буй залуусын гарт үзэгдэнэ. Алсад ойн захаар индианчуудын буудалласан газар хэсэг бүлгээрээ тармаг байрласан асар майхнууд үзэгдэнэ. Тэдгээрийн өмнө намирах янз бүрийн далбаа аль овог, харъяа аймгийн майхан болохыг илтгэнэ Урт хувцастай эмэгтэйчүүд майхнуудын хоорондуур хөлхөлдөж, бяцхан бор багачуул ширэг өвсөн дээр тоглон наадах бөлгөө. Намайг анх цонхоор харахад, индиан дайчид бэхлэлтийн өмнөх талбайд цугларч байсан юм. Зарим нь хэдийнэ ирчихээд цөөхүүл бөөгнөрөн, хүүрнэлдэн зогсох агаад зарим нь хэлэлцэн зөвлөж байгаа бололтой нэгээс нөгөө хэсэг улс руу ээлжлэн очиж байна Эдгээр сүрлэг сайхан эрсийн ихэмсэг төрх байдал нүднээ шууд тусна
галт сумны өөдөөс ойр тусгалтай нум сумаар хамгаалан тэмцэж дөнгөнө гэж үү? Одоо зэвсгийн тэнцвэргүй байдал нэгэнт арилжээ. Тэрхүү анчин дайчид галт зэвсгийг биднээс дутуугүй чамаг эзэмшжээ Инианчууд бэхлэлтийн өмнө этгээдэд хагас дугуйран зогсож удирдагчид нь онгцойрон байрлаж ширэг дээр суулаа. Тэдний ард бага удирдагчид, шалгарсан дайчид байраа эзэлж, энгийн ард араас нь эгнээ эгнээгээрээ зогссон байлаа Бүсгүйчүүд, хүүхнүүд хүртэл ойролцоо нь чимээ аниргүй боловч эрчүүдийнхээ хөдөлгөөн бүрийг туйлаас сонирхон ажиглаж бөөгнөрөн эргэлдэнэ. Семинолууд ердийнхөөсөө огт өөр, дүнсгэр, дуу шуугүй байна Энэ бол тэдний зан биш, бусад цагт семинолууд циркийн алиалагч шиг хөгжилтэй, дуу шуу, инээд ханиад болж явдаг сан Алиа марзан негр ч тэднийг зугаа цэнгэлээрээ гүйцэж чадахгүй биз Гэтэл одоо тэс ондоо байлаа. Удирдагчид, дайчид, эмэгтэйчүүд, хөвгүүд хүртэл тоглоом наадмаа мартсан мэт бүгдээрээ сүрхий ноцтой харагдана Үүнд гайхах юун. Тэр бол ойр зуурын хэрэг явдлыг хэлэлцэх жирийн нэгэн чуулган бус, харин тэдний амьдралын хамгийн нандин асуудлыг шийдэх зөвлөлгөөн,
68 аягүй бол зөвлөлгөөний шийдвэр тэднийг төрөлх нутгаас нь үүрд салгаж ч мэднэ Өнөөдөр тэднийг хөхиүн цовоо бус байгаад гайхах юун
Бүгдээрээ дүнсийж байсан гэвэл алдас
. Хагас дугуйран суугаа
хялбархан
аж
уянгалахад
санд мэнд өмсөөд, яарран харайсаар штабынхны дунд байраа эзлэв Хэдэн хормын дараа бид овлосон газраа хүрч индианы удирдагчдын өөдөөс хандан зогслоо Цэргүүд эгнэн жагсаад, генерал төрийн далбаан дор, хажууд нь элч зогсож, араар нь цэргийн дарга нар, бичиг хэрэг хөтлөгч, орчуулагч, Рингольд нар болон уг зөвлөлгөөнд найр тавин урьсан бас бус энгийн улс зогсчээ Цэргийн дарга нар, индианы удирдагчид гар барилцан, найрамдлын ганс ээлжлэн татсаны эцэст зөвлөлгөөн эхэлснийг ёслол төгөлдөр зарласан билээ Top ЗӨВЛӨЛГӨӨН Засгийн газрын төлөөлөгч эхний ээлжинд үг хэллээ Нарийвчлан дурдахад дэндүү нуршуу. Гол утгыг өгүүлбэл: Оклавахагийн гэрээний болзлыг үг дуугүй дагаж, эх нутаг Флоридаасаа гарч өрнө зүг, тэдэнд гаргасан Арканзасын Цагаан голын сав нутагт нүүдэллэн очихыг, нэг үгээр хэлбэл засгийн газраас төлөөлөгчөөр уламжлан шаардсан аливаа болзлыг зөвшөөрөх хэрэгтэй гэх маягийн үг хэлсэн юм Тэр газар нүүж очвол хичнээн ашигтай сайхан болно хэмээн индианчуудад итгүүлэхийг оролдож, шинэ нутаг бол ёстой диваажингийн орон, хөндий цайдам нь хандгй, буга одос зэрэг ангаар дүүрэн, мөрөн голд нь загас жараахай бужигнасан, тунгалаг ариун устай, цэлмэг хөх тэнгэртэй орон гээд л дүрсэлж гарав. Мань хүн индианчуудыг итгүүлж чадлаа гэхэд цаадуул нь сүсэглэн боддогчлонгоороо дээд тэнгэрт л байдаг амьтан элбэг оронтой адил газар энэ хорвоод бас байдаг байх нь ээ гэж л бодох буй заа Нөгөө талаар, индиэнчууд болзлоос татгалзах аваас эцэст нь ямар уршиг гарч болохыг ч сануулан заалаа. Цагаан арьстнууд индианы нутгийн хил орчмоор улам улам нягтран суух болж, олиггүй нэг нь хил даван суурьшиж ч болно Тэгвэл мөргөлдөөн гарч цус урсгахад хүрнэ. Улаан арьстнууд цагаан арьстнуудын шүүхийн өмнө хариуцлага хүлээнэ. Харин эл шүүх индианчуудын ямарваа тангаргийг үл хэрэгсэх учраас элдэв шударга бус явдлын золиос болно!
!
болно
удирдагчдын дунд өөр санатай улс байсан юм Тэр нүүх хүсэлтэй хүмүүс бол биеэ худалдсан, замаа алдсан, мэхлэгчид, овог аймаг ард түмнээсээ урвасан этгээдүүд байсан юм Тэд нэлээд хүчтэй, олуулаа байв Хэд хэдэн хүчирхэг удирдагчийг ятгаж, ард түмнийхээ эрхийг худалдахыг зөвшөөрүүлж амжсан байлаа. Тэдний урвасныг мэдэж, хардаж байсан учраас эх оронч намынхны сэтгэл ихэд зовж байжээ Удирдагчдын дунд ийнхүү хагарсал гараагүйсэн бол эх оронч намынхан асуудлыг ард түмэнд аймшигтайгаар
шийдэх байсан авч урвагчдын тэрслэхээс болгоомжилсон
Ёслолын хөгжим
цэргүүд байрнаас хөдлөн даамангаар жагсан гарав. Би дүрэмт хувцсаа

мөд

цагаан хүмүүс

69
татаж ч магадгүй юм. Ямар ч байсан та нар манай шүүхэд дуудагдана Тэгэхээр шүүхийн заргыг цагаан хүмүүсийн хуулиар шийднэ. Та нарын эсрэг цагаан арьстнууд гэрчийн мэдүүлэг өгөхөөс биш гэрчийн мэдүүлэг өгөхийг индиануудад зөвшөөрөхгүй Хэдэн жил өнгөрөхөд та нарын байдал найдваргүй, ядуу зүдүү болж хувирна шүү дээ Өлсч өлбөрөхийн туйлд хүрч, өлсөхийн эрхээр, та нарыг тийнхүү балласан хүмүүсээсээ талхны зах гуйвал индианы нохой хэмээн жигшин хөөж тууж магадгүй Ийм ч учраас “Их эцэг(!) Та бүхнийг өрнө зүг нүүлгэж, учирч болзошгүй аюулаас аврахыг хүсч байгаа билээ”. Гэтэл семинолуудын Флоридад үлдэх эрхийг баталсан тухай Моултрийн цайзын гэрээний дараахан ийм
ихэнх түшмэдийн нэгэн адил биеэ дааж бодож сэтгэх, ёс суртахуун, нэр төрийн зарчмыг гаргуунд нь хаяхад ч бэлэн байлаа. Вангийн албанд зүтгэх шаардлагагүй. “Вангийн” гэдэг үгийн оронд “конгресс” гэвэл манай төлөөлөгчийн баримтлах уриа болох нь тэр Мань төлөөлөгчийн үг хэдийгээр гүнзгий утга төгөлдөр бус байсан ч хоосон өнгөрсөнгүй. Зарим нэг дорой, гуйвамтгай улсад нөлөөлж чаджээ. Шинэ нутгийн дур булаам дүрслэл, ирээдүйд тулгарч болох аймшигт хувь заяаны тухай төсөөллийн харьцуулалт олон хүнд нөлөөлжээ. Тэр хавар семинолууд маш бага тариа тарьсан байв Дайны сураг тархаж, тариалангийн тохиромжтой цагийг алдсан ж Тэгэхээр энэ жил эрдэнэ шиш, будаа, наанги цагаан ч хурааж чадахгүй болов уу Болгоомжгүй загнасных нь уршиг хэдийнэ гарч эхлэв. Нохойн хошууны үндэс2, цасрны боргоцой түүлээ гэхэд өвөл яаж амь зуух вэ дээ? Олон хүн сэтгэл зовон шаналсанд гайхах юун. Тэдний царайд айж сандарсан байдал илрэхийг би ажиглав. Эх оронч удирдагчид ч хүртэл зөвлөлгөөний үр дүнгээс болгоомжлон түгшсэн янзтай Гэвч тэд сэтгэлээр унаагүй юм. Хэдэн хором болоод
Засгийн газрын төлөөлөгч Вилли Томпсон гуай1 1835 оны дөрөвдүгээр сард Кинг бэхлэлтэд болсон зөвлөлгөөн дээр үнэхээр ингэж хэлсэн билээ Цагаан арьстнуудаас индианчуудтай “шулуун шударга” харилцаж байсны тод жишээ болгон түүний хэлсэн үгийг иш татсугай “За яахав, хэдийгээр боломжгүй боловч, та нар эндээ сайндаа л хэдхэн жилээс цаашгүй байх биз тэгвэл та нарын байдал ямаршуу болох вэ? Энэ нугийг
зааглан тусгаарлаж, худалдаж,
суурьшина Эдүгээ нэгэнт зааглаж эхэлсэн. Та нар удалгүй засгийн хуулийг дагах болно. Танай хуулиуд хүчингүй болж, удирдагч нар чинь удирдагч биш болно Үл бүтэх зарим цагаан арьстан та нараас мөнгөөр өр авлага, эсвэл негрүүдийг чинь хууль бусаар нэхэх буюу аягүй бол та нарыг хүн амины хэрэгт холбогдуулан
юм ярьж байлаа Гэрээний гуравдугаар зүйлд заахдаа 1 Түүхэн баримтад тохирч байгаа юм (Зохиогч) “Америкийн Нэгдсэн Улс Флоридын индианчуудыг ивээл хамгаалалдаа авч аливаа этгээдийн өнгөлзлөгөөс хаацайлах болно” гэжээ O tempora, O mores! Төлөөлөгчийн яриа элдэв хуурмаг үг, сүрдүүлэг холилдсон, нэг бол гуйж гувшсан өнгө, тэгснээ айлгаж далайлгасан дээрэлхүү аяс сонсодно. Яаж яриад ч олигтой болж, үр дүнд хүрч чадсангүй. Төлөөлөгч, семинолуудад тэгтлээ дайсагнаагүй, харин саналыг нь үл тоомсорлон эсэргүүцлээ илэрхийлсэн удирдагчдад эгдүүцэж, ялангуяа нэг хүнийг үзэн ядаж байжээ Гэвч засгийн газар, ард түмнийхээ хүсэлтийг биелүүлэх, тэгснээрээ магтаал, алдар нэр олж авах гэсэн эрмэлзэл, энэхүү төлөөлөн хийж буй ажлаа бүтээх хүсэл түүнийг зоригжуулж байлаа. Алдар нэрийн төлөө албаны

. Уран илтгэгчийн чадварыг нь түүний хэлсэн үгээс үзсүгэй “Хорин жилийн тэртээ бидний нутаг гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн энэ газар энх амгалан амьдран суухыг Моултрийн гэрээгээр баталсан билээ Адармаатай асуудлыг нэгэнт зохицуулж, биднийг цагаан хүмүүсийн буруугаар бус ертөнцийн жамаар насан эцэслэх болно хэмээн итгүүлсэн юм. Аянга цахилгаан моддыг ниргэж сөнөөх ёсгүй, харин хүйтэн жавар, өндөр нас шим шүүсийг нь хатаан модны навчис гандан унаж, мөчир нь хугаран, гол нь хувхайран үхэх болно. Оклавахагийн зөвлөлгөөнөөр биднийг нүүлгэх гэж буй нутгийг шалган үзэж, ард түмэндээ тэр тухай илтгэх 1 Америкийн хувьсгал 1775-1778 онд английн колоничлолын эсрэг Умард америкад өрнөж, 1783 оны есдүгээр сарын 3-нд Англи улс АНУ-ын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрсөн найрамдлын гэрээнд гарын үсэг зурснаар дуусчээ Дайны явцад индианы зарим аймаг төвийг сахиж, зарим нь босогчдын талд, гэхдээ ихэнх нь англичуудын талд байлдаж байв 2 Одиссей –эртний грекийн туулийн баатар, Итак арлын домогт хаан, Трой хотыг байлдан дагуулах

70 1 Ай, цаг үе, ёс заншил!(латин) 2 Нохойн хошууны үндсээр сесинолууд “конте” хэмээх амттай, тэжээл ихтэй
1 дурсгал
зөвшөөрчээ Наадхи нь бол мэргэн зөвлөгч, зоригт дайчин байснаас гадна шилдэг уран илтгэгч байлаа Онопагийн “ерөнхий сайд”, эртний сонгодог үетэй харьцуулбал ард түмнийхээ Одиссей2 нь гэлтэй Хойтл-мэтти бол өндөр, туранхайвтар, хүрэн бор царайтай, бүргэдийн ширүүн төрхтэй, нэлээн догшиндуу эр. Семинол овгийн хүн биш, өөрийн нь хэлснээр испанийн ноёрхлын эхэн үед Флоридад нутаглаж байсан эртний овгуудын нэгнээс гаралтай аж. Бараан царай нь Ямасси овгоос гаралтай болов уу гэдэг тааврыг бардаагаар гэрчилнэ
грекүүдийн аян дайнд оролцсон Гомерийн “Одиссей”-д эх орондоо буцах замд нь түүнд тохиолдсон элдэв явдлыг өгүүлсэн ба Одиссей суу ухаан, зүрх зориг, ялангуяа овжин залиараа цууд гарчээ гэх төлөөлөгч томилон явуулахаар шийдсэн. Тохиролцсон ёсоор манай төлөөлөгч явж тэр нутгийг үзлээ Сайхан газар байсан нь маргаангүй, хөрс шороо үржил шимтэй, анхилуун цэвэр агаартай болвч дайсагнасан муу улс хөрш зэргэлдээ суудаг ажээ. Гэтэл эв түнжингүй хөрш гэдэг бол газар шороог цусаар бузарлах, булаг шандыг ширгээх дайны үндэс болдог Поуни овгийн индианууд бидний морьдоос хулгайлж, зарим маань ачаа тээшээ үүрч явахад хүрсэн билээ. Та нар биднийг огт амар заяа үзүүлэхгүй муу индиануудын дунд суурьшуулах гэж байна Бид тэр нутгийг үзээд юу ч хэлээгүй Гэтэл Америкийн Нэгдсэн Улсын засгийн газрын төлөөлөгчид нүүхийг зөвшөөрсөн гэж цаасан дээр гарын үсгээ зурахыг албадан шаардаж байсан боловч бид, эл нутаг сайхан санагдлаа, хэрхэхийг ард түмэн шийднэ гэхээс илүү юм хэлэх хэрэггүй гэж үзсэн юм. Тэгээд ч бидэнд асуудлыг шийдэх бүрэн эрх олдоогүй байлаа Та сайхан ярилаа, гэвч манай ард түмэн эх нутгаасаа явна гэж хэлж чадахгүй
, цэлцэгнүүр маягийн нэгэн төрлийн хоол бэлтгэнэ (Зохиогч нүүлгэхийг хамгийн тууштай эсэргүүцэгчдийн нэг Хойтл-мэтти хариу хэлэхээр босов. Иймэрхүү үед индианчууд зэрэг дэвийн дараалал үл баримтална Овог аймгуудад нийтийн санал бодлыг илэрхийлж чаддаг олонд нэртэй илтгэгч байдаг байлаа. Тойрон суусан удирдагчдын дунд тэргүүн удирдагч Онопа суух агаад Америкийн хувьсгалын
болсон английн вангийн титэм толгойг нь чимэх ажээ Харин Онопа уран итгэгч биш байсан тул үг хэлэх эрхээсээ татгалзан өөрийгөө төлөөлж ярихыг хүргэн хүүдээ

зоригжуулж

намын уян зөөлөн, боловсон зантай индиан эр Холата Мико босов Хамгийн хүндтэй удирдагчдын нэг болох түүний бие лагшин муу байлаа Хэлсэн үг нь хүлээж байсны эсрэг эвлэрэнгүй аястай ажээ. Гэтэл Холата Мико бол нутаг сэлгэхийг хамгийн ширүүн эсэргүүцэгч гэж алдаршиж байсан шүү дээ “Өнөөдөр бид хоорондоо хэлэлцэн зөвлөхөөр энд цугларлаа. Биднийг “Их эцэг” бүтээсэн, бүгдээрээ түүний хүүхдүүд Бид бүгдээрээ нэг эхийн хүүхдүүд, нэг эхийн сүү хөхөж өссөн Тэгэхээр бид ах дүүс Ах дүүс маргаж хэрэлдэн, нэг нэгнийхээ цусыг урсгахаар өөд өөдөөсөө босон тэмцэх ёсгүй. Бидний цус ах дүүсийнхээ нэгний гараар урсвал цусанд нь бялдсан газар “Их онгодоос” өс хонзонгий нь авч өгөхийг гуйн дуудаж, Их Онгод бидэнд хилэгнэх болно Миний бие тавгүй байна Эрүүл чадалтай нь санал бодлоо хэлтүгэй”. Хэд хэдэн удирдагч босож санал бодлоо амжилттай ярив Нүүх талын намынхан Оматла, Хар Шавар нартай нэг адил саналтай ярив. Тэд бол Охала (буюу Их дайчин), ах дүү Итоллас, Чарльз Оматла нар, бас хэдэн нөлөө багатай удирдагч байлаа Нөгөө намаас эх оронч Акола, Яха Хажо (буюу Галзуу чоно), Эха Матта

71 Хүмүүс өөр өөр санал бодолтой байгаа тул тунгааж бодох хугацаа хэрэгтэй биз Одоо зөвшөөрч чадахгүй, эх орноосоо явахыг ч хүсэхгүй Ам нь “явъя” гэж дуугарч байвч зүрх сэтгэл нь “явахгүй” хэмээн халаглан тэднийг худалч гэж дуудна. Бид газар нутгаар
, хэрхэвч
буй Оматла гэгч ажээ Яриа нь үлбэгэр, улаан арьст ах дүүсдээ элдэв түвэг удалгүй шударга эрсийн ёсоор асуудалд хандаж, Оклавахагийн гэрээг зөвшөөрөгтүн гэсэн маягийн юм хэлэв. Бусдын ятгалгаар ярьж буй нь нүднээ илт Эх оронч намынхны өс хонзонгоос айсандаа засгийн газрын төлөөлөгчийн талд байгаагаа илчлэхээс болгоомжилж байлаа Түүнийг үг хэлэхээр босоход эх оронч дайчид царайгаа барайлган харж, Арпиуки, Као Хажо нарын удирдагчид үгий нь байн байн тасална Луста Хажо буюу Хар шавар, Оматлатай нэгэн саналтай, нэлээд зүрхтэй ярилаа Баримт нотолгоо барагтай боловч ер бусын шазруун яриа урвагч намынхныг
(
усны могой), Пошалла (Одой), Абрам негр нар үг хэлэв Абрам урьд Пенсаколын эдлэнгээс оргосон ба одоо Микосоки овогт амьдардаг негрүүдийн удирдагч, Онопагийн ойрын зөвлөгчдийн нэг, Онопад их нөлөөтэй хүн Англиар чөлөөтэй ярих тул зөвлөлгөөн дээр (Оклавахагийн хэлэлцээр дээр ч мөн адил) Индианы талаас голлох орчуулагчаар оролцжээ. Хар арьстны бүхий л онцлогийг хадгалсан зузаан уруул, төвгөр шанаатай жинхэнэ негр билээ Зоригтой, тайван, хэрсүү ухаантай, өөрт нь итгэл хүлээлгэсэн ард түмэнд эцсээ хүртэл үнэнч нөхөр болох нь үзтэл илэрхий. Түүний хэлсэн үг товчхон, даруу атлаа төлөөлөгчийн саналыг шийдвэртэй эсэргүүцэж буйгаа дориун илэрхийлсэн юм Их удирдагч Онопа саналаа хэлээгүй байсан тул Засгийн төлөөлөгч түүнд хандав Онопа бол өндөр, нүсэр биетэй, гунигтай царайтай, гэвч эрхэмсэг байдалтай ажээ Гялалзсан ухаан, уран үгээрээ тодроогүй ард түмний их удирдагч боловч дайчдын дунд зарим жижиг удирдагчдаас ч эрх нөлөө багатай байдаг. Тэгэхээр түүний саналыг шийдвэрлэх, гарцаагүй зүйл гэж үзэх аргагүй Гэтэл нэгэнт “микомико” (удирдагчийн удирдагч) гэсэн цолтой, хамгийн хүчирхэг овгийн удирдагчийн хувьд Онопагийн санал жингийн тавгийг хааш нь ч хөдөлгөж болно Нүүх талд
гачигдаагүй, харь газар очиж ан ав хийх хэрэг юун! Бид эх нутагтаа хайртай, эндээ жаргалтай байна. Хэрэв бидний зүрхийг өлгий болсон орноос маань гэнэт салгахад хүрвэл бидний сэтгэлийн чавхдас тасрах буй заа Бид явахыг зөвшөөрөхгүй
явахгүй!”. Хойтл-мэттийн дараа нүүх талын намын нэг удирдагч үг хэлэв. Овогтоо нөлөө бүхий том удирдагч, төлөөлөгчтэй сүлбэлдсэн гэж сэрдэгдэж
, тэсвэр алдаж цухалдаж эхэлсэн төлөөлөгчийн сэтгэлийг тайтгаруулжээ. Дараа нь эсрэг
буюу

нь мандаж буй нар ажээ Нүүрээ улаанаар будсан боловч гоёмсог царайг нь далдалж эс чаджээ Дэгжин ам, эрүү, нимгэн уруул, шантаршгүй зантайг илтгэх нүүрийн доод хэсэг, монхордуу хамар, өндөр өргөн магнай, нарыг үл дальдран ширтэгч бүргэд мэт хурц нүдтэй аж Тэрхүү гайхамшигтай эр хүнд цахилгаан адил нөлөөлсөн юм. Энэ нь тэсч ядан хүлээсэн эмгэнэлт жүжгийн гол баатар тайзан дээр гарч ирэхэд үүсдэг сэтгэгдэлтэй адил бөлгөө Залуу удирдагчийн маш даруу байдлаас бус харин бусад улсын байдлыг ажвал ёстой л манай үеийн баатар юм даа гэж бодогдож билээ Өдий хүртэл тайзан дээр гарсан хүмүүс зөвхөн туслах дүрүүд байсан агаад одоо л бүхний хүсэн хүлээсэн гол баатар гарч иржээ. Индианчууд шивэр

72
тул яаж сэтгэл догдлон хүлээж байсан нь тодорхой. Энэ түгшүүрт мөчид вангийн араар зогсож байсан хүмүүсийн дунд гэнэт хөдөлгөөн гарав Дайчид дундуураа өнгөрөх нэг хүнд огт түдгэлзэлгүй зам тавихыг үзвэл их л хүндтэй удирдагч бололтой. Төдөлгүй элбэг баян чимэглэлтэй өмсгөл бүхий үзэсгэлэн гоолиг залуу дайчин олны өмнө гарч ирэв. Удирдагчийн онцгой өмсгөлтэй боловч тэртэй тэргүй хэн болох нь танигдана. Тэр залуугийн харц, байдал нь хүмүүсийг удирдах хөтлөх заяатай гэдгийг илтгэх ажээ Чинээлэг, даруу, дан өнгөтэй хувцас өмсчээ. Өнгө ялгарсан сувдан бүсээр бэлхүүсээ ороон цамцаа дэгжин гэгч бүсэлжээ Шулуун гоолиг хөлдөө улаан цэмбэн түрий өмсчээ Бие галбир нь жигтэйхэн зохицсон, өө сэвгүй гайхалтай сайхан аж Бараг мөрөө хүртэл унжсан тэмээн хяруулын гурван хар өд хатгасан эрээн тууз
зангидсан байв Хүзүүндээ элдэв чамин
дээр нь унжих дугуй алтан ялтас хамгийн түрүүн нүдэнд тусав. Ялтсан дээр нэгэн төвөөс цацрах туяаг дүрсэлсэн
авир
хөл хөдөлгөөн
байснаа нэг хүн шиг “Оцеола!” гэж хашгирав. Top МАНДАХ НАРАН Тийм ээ, тэр бол Оцеола буюу семино хэлээр “Мандах Наран”, алдар нь улс даяар, хамгийн алс бөглүү нутагт ч дуурсан цуурайтсан, нэр нь цэргийн сургуулийн сонсогчдын дунд, гудамж талбай, эрх баригч дээдсийн хүрээлэн, ер газар сайгүй хүмүүсийн сонирхлыг учиргүй татаж байсан Оцеола гэнэт санамсаргүй байтал удирдагчдын дундаас өөрийн биеэр гарч ирэв Эл ер бус залуу эрийн тухай хэдэн үг дурдсугай. Энгийн дайчин байснаа бараг ямар ч дэмжлэггүйгээр гэнэт бага удирдагч болон тодорч, ид шидийн гэлтэй, агшин зуур ард түмний итгэл найдварыг олж авчээ. Тэр үед эх оронч намынхны найдвар, зоригжуулагч нь болон хувирч өдрөөс өдөрт хүч нөлөө нь өссөөр байлаа. Нэр нь юутай онож зохцоо вэ!
саналаа хэлбэл эх орончид ялагдал хүлээх нь тэр Амьсгаа дарсан нам гүм байдал ноёрхов Тэнд цугласан цагаан, улаан арьстнууд бүгдээрээ ван өөд хараа тавина. Түүний бодлыг цөөн хүн тааварлаж байв. Харин ихэнх улс хэрхэн шийдэхийг төсөөлөх ч үгүй байсан
толгойдоо
зүүтгэл зүүснээс цээжин
гэлцэн
болж, догдлон дүнгэнэлдэж

бага хүүхэд шиг сонсож байхыг нь Түй! хүүхэд аятай үгэнд нь орно доо Ингээд бүх юм өнгөрч, бид дайн хийхээс өөр замгүй гэлээ. Тэрхүү утга авцалдаа муутай шивнээ яриаг сонсоод ярианы бай болсон залуугийн зүг улам их анхааралтай ажиглав. Вангийн ард зогсоод ялимгүй тонгойн чихэнд нь шивнэн, шивнэх ч гэж, эх хэлээрээ дүнгэр дүнгэр ярьсаар байна Хэлмэрчид л хэлж ярьж буйг нь ойлгох авч ялган сонсохооргүй хол байсан юм Түүний итгэлтэй боловч дооглонгуй өнгө, төлөөлөгчийн зүг хаях хилэнт харцнаас үзвэл бууж өгөхийг огтхон ч хүсэхгүй, вандаа ч тийнхүү зөвлөж, зоригжуулж байгааг гэрчилнэ Хэдэн хором чимээгүй болж засгийн төлөөлөгчийн шивнэх, нөгөө талд Оцеола, Мико нарын хоорондоо хэлэлцэх тасархай үгнүүд хааяа нам гүмийг эвдэнэ Тэгснээ чимээ тасарч, бүгд амьсгаа даран хүлээв. Түгшин хүлээсэн адтай мөч эхлэв Одоо Онопагийн хэлэх үг хамгийн чухал, тэнд цугласан бараг бүх хүний хувьд шийдвэрлэх зүйл болох байсан юм Энх тайван, дайн дажин, амьдрал, үхлийн

73
засгийн газрын төлөөлөгчийн царай тод үзэгдэж байсан бөгөөд зүс нь зэвхийрэн, сэтгэл гонсойсон байдал илрэв. Түүний хувьд “Мандах Наран” уг зөвлөлгөөнд хүсэх хү биш байжээ. Генерал Клинчэд яаран шивнэсэн үг миний чихийг дэлсэв Генералд ойрхон зогсож байсан тул сонсохгүй өнгөрөх аргагүй байлаа -Яасан харамсалтай юм бэ. Энэ ирээгүй бол бид зайлшгүй ялах байсан юм. Ирэхээс нь урьтаж гартаа оруулаад авна гэж найдсан юм сан Би зөвлөлгөөн эхлэх цагийг зориуд буруу хэлсэн боловч бүтсэнгүй. Чөтгөр авмар чамайг! Одоо хамаг юм баллачихна даа Хараач! Онопагийн чихэнд шивнэж гарлаа, тэр мангуу зөнөг
алин
бол гэсэн бодол бүхнийг эзэмдэнэ
жагссан цэргүүд хүртэл чих тавин хүзүү гүрдийлгэжээ Дайчдын араар бөөгнөн зогссон индиан хөвгүүд, багачуудаа тэвэрсэн эмэгтэйчүүдийн харцанд яах бол хэмээн түгшсэн байдал илэрнэ Төлөөлөгч тэвчээр алдан, царай нь минчийн уурлаж унтууцахын хамт тайван байхыг чадах ядахаараа оролдон сууна. Оцеолын ирснийг огт хайхраагүй, ажиглаагүй дүр гаргахыг хичээвч тэр мөчид хамаг бодол санааг нь гагцхүү Оцеола л эзэмдэн буй нь хэнд ч илэрхий харагдах ажээ. Генералтай яриагаа үргэлжлүүлэх завсар залуу удирдагч руу үе үе хяламхийн харна. Энэхүү дуугүй байдал удаан үргэлжилсэнгүй Томпсон ийм учир битүүлэг байдлыг цаашид үл тэсвэрлэн, -Зөвлөл шийдвэрийг нь хүлээж байна гэж Онопад хэл хэмээн хэлмэрчид тушааж, хэлмэрч ч тэр ёсоор гүйцэтгэлээ -Миний хэлэх цорын ганц хариулт гэвэл, миний бие эх нутагтаа сэтгэл дүүрэн амьдарч байна Би эх орноо орхиж хаашаа ч явахгүй гэж олон үггүй вантан суудлаасаа ч өндийлгүй хэлэв. Эл тунхгийг эх орончид халуунаар дуу алдан угтсан билээ Тэр хэдэн үг өвгөн
Залуугийн нэр төрөлхийн нэр нь мөн эсэхэд эргэлзэх хүн ч гарч болно Яагаад гэвэл, Оцеола ард түмнийхээ дунд үргэлж бадран асч байлаа Тэр үед үнэхээр ч семинолынхны мандах наран болж байсан түүний биед нэр нь гойд тохирч, байр суурийг нь зөгнөн билэгдсэн байжээ Оцеолын ирсэн ядал индиэн дайчдад илэрхий нөлөөлөхийг би ажиглав. Энд өдөржин байсан бололтой авч ийн гарч ирэх хүртлээ дайчдын нүүрэнд суусан удирдагчдын дунд үзэгдээгүй билээ Аймхай гуйвамтгай этгээдүүд Оцеолыг хараад хийморь нь сэргэж, урвагч удирдагч нар харцнаас нь дальдчин хулчийв. Ах дүү Оматла нар, тэр ч бүү хэл догшин Луста Хажа хүртэл илт сэтгэл түгшсэн харагдана Улаан арьстнуудаас гадна түүний санаандгүй байтал гарч ирсэнд тэвдэн сандарсан улс ч нэлээд байв. Миний зогсож буй газраас
болох
. Эгнэн

айлдсан хамгийн гайхамшигт үг байж ч магадгүй юм Тэр мөчөөс жинхэнэ вангийн сүр хүчийг олж ард түмнээ удирдаж чдах болжээ Би удирдагч нарыг ээлжлэн гүйлгэж харав. Холато Микогийн элэгсэг царай мишээлтээр гийж, Хойтл-мэттигийн догшин царай баясан гэрэлтэж, “Мар”, “Үүл”, Арпиухи нар учиргүй баярлан бахдаж, Абрам негр буйлаа гартал зузаан уруулаа дарвайлган сэтгэл хангалуун инээхүйд зааны яс лугаа адил цагаан шүд яралзана Гэтэл Оматла нарын намынхан царай барайлган дүнсийж, харц нь сэтгэл гонсойсныг илтгэн хөдөлгөөн байдал нь үнэхээр тэвдэж балмагдсныг харуулах ажээ. Тэд сэтгэл зовохгүй байхын аргагүй байлаа Тэднийг урвасан гэж зөвхөн сэжиглэн хардаж байсан бол одоо урван тэрсэлснийг нь мэджээ. Тэдний аз болоход, Кинг бэхлэлт

шуугүй

билээ

үсчиж омогдсоны дараа тэдний нэгэнд хандан хилэнтэй чанга дуугаар, -Энэ бол чиний хийж байгаа ажил, Пауэл чиний ажил! Гэж хашгирав Энэ үгийг сонсоод би давхийн цочлоо. Хэнийг ингэж нэрлэв ээ, энэхүү дотно танил нэрийг зүүсэн хүн чухам аль нь юм бол х эмээн би эрж хайлаа Гэтэл төлөөлөгчийн зангаан, харц надад тус болов Мань хүн гараа урагш сунган, хуруугаараа чичихэд дагуулан харвал залуу дайчин удирдагч Оцеола байлаа! Агшин зуур гэрэл гийх мэт болоод явчихав Миний санаанд бүдэг бадаг дурсамж жирэлзэн сөхөгдөж, индиан залууг сайтар ажиглавал хурц улаан будгийн цаанаас урьд өмнө үзсэн нүүр царай харагдах шиг санагдлаа. Индианы залуу баатар бол миний хүүхэд ахуйн найз, дүүгийн

74
авч
уурлан халаглаж
Эцэст нь зарим удирдагчийг
эвдсэн, худалч, мэхлээчид гэж нэрлэв. Онопаг Оклавахагийн гэрээнд хэдийнэ гарын үсэг зурсан шүү дээ хэмээн зэмлэсэнд, цаадахи нь түүний үгийг эсэргүүцэхэд худал мэлзлээ1 гэж мань төлөөлөгч дайрч доромжилжээ. Тийм бүдүүлэг зэмлэлийн хариуд хэлэх ч үг олдсонгүй, индианчууд жигшин
. Top ТУЛГАН ШААРДАЛТ Тийм ээ, Пауэл, Оцеола хоёр нэг хүн ажээ. Үнэхээр ч миний зөгнөснөөр найз хөвгүүн маань одоо эрийн цээнд хүрч гойд сайхан баатар эр болжээ Урьдын нөхөрлөл, одоогийн бахдах сэтгэлдээ хөтлөгдсөн ухасхийн гүйж очоод тэврэн авахад бэлэн байлаа Гэвч тийнхүү хүүхэд шиг хөгжин дэвэрснээ илчлэх цаг ч биш, газар ч биш Ёс журам, албан үүрэг саад болж байв Би биеэ барин хэнэггүй царайлахыг чадах ядахаараа хичээвч эдүгээ давхар бахархан буй индиан баатраас хараа салгаж үл чадна 1 Мөн л түүхэн баримт Яг тэгж хэлсэн юм! (Зохиогч).
Онопагийн
тун ойрхон, бас зэвсгээ агссан цэргүүд ярайтал жагсаж буй Америк цэргийн жад тэднийг хамгаалах нь лав Энэ үес засгийн төлөөлөгч бие барих чадвараа нэгэнт алджээ. Хэдий албаны нэр сүрээ хадгалж байсан
одоо
, сүрдүүлж, харааж эхэллээ
нэр цохон дуудаж итгэл
эгдүүцсэнээ дуу
илэрхийлсэн
Энэ тэр удирдагч руу
минь амийг аврагч, Маюмигийн ах мөн болохыг сая танив

биш болохыг ч ойлгож байж Тэгээд ч түүний ёж үг мэргэн тусчээ Эрх мэдэл нь хүрвэл Оцеолыг даруй баривчлан цаазлах тушаал өгөхөд ч бэлэн хагартлаа уурласан байв Гэвч тийм эрх байсангүй, түүнээс гадна винтовоо бэлэн барьсан гурван зуун индиан дайчин зогсож байна. Тэгээд ч тийм бодлогогүй зүйл үйлдвэл засгийн газар сайшаахгүй нь лав Эцэг, хүү Рингольд нар хэдий дотны нөхөд, ойрын зөвлөгчид нь мөн бөгөөд Мандах Нарангийн амь насыг бүрэлгэх хорон санаа өвөрлөдөг ч гэсэн иймэрхүү занг нь дэмжихээргүй ухаалаг улс.

заяаг эдэлнэ Энэ

семинол овгоор зогсохгүй Америкийн индианчууд баримтлах бөлгөө (Зохиогч). Оцеолын ёжилсны хариуд юу ч хэлэлгүй удирдагчдад дахин хандаж захирангуй өнгөөр, -Бишгүй л ярилаа, одоо болно. Та нар нялх хүүхэд шиг, эсвэл тэнэг хүн шиг ярьж байна Их эцэг юу айлдсаныг, та нарт юу д амжуулсныг сонсогтун Та нарын өмнө энэ цаасыг дэлгэн

75 Эргэлзээтэй мөч удаан үргэлжилсэнгүй Төлөөлөгчийн хэлсэн бүдүүлэг үгийн дараа яриа хөөрөө тасарсан нам гүм байдлыг Оцеола гэнэт эвдэв Залуу удирдагч, өөрт нь хандсаныг ойлгож ганц хоёр алхан урагш гарч, төлөөлөгчийн өмнө эелдэг атлаа хатуу, лавласан
,
ч шаардсан өнгөөр асуулаа -Чамаас өөр хэн байх юме Нэрээр чинь л Пауэл гэж байна гэж мань төлөөлөгч түгдрэн өгүүлсэнд, -Намайг Пауэл гэдэггүй гэв -Юу, Пауэл биш гэж үү? -Үгүй гэж дуугаа өндөрсгөн шантаршгүй бардам харцаар ширтэн хэлээд,Яахав, таны таалалд нийцэж байгаа бол намайг Пауэл гэж дуудсугай, генерал Вилли Томпсон гуай хэмээн ёжтой инээмсэглэн төлөөлөгчийн овог нэрийг бүхлээр нь сунжруулан дуудаж өгүүлээд, -Гэвч эрхэм ээ, би цагаан арьстнуудын өгсөн нэрийг жигшиж байна Би бол индиан хүн, индиан эхийн хүү1 учраас миний нэр бол Оцеола гэдгийг мэдэж ав гэлээ. Засгийн төлөөлөгч уур хилэнгээ барих гэ нэлээд тэвдэв Түүний доод гаралтайг дайрч тавласан явдалд тоймгүй зэвүүцжээ. Пауэл англи хэлийг сайн эзэмшсэн учраас “Томпсон” гэдэг нэр сурвалжит язгууртны овог
тавь гэсэн юм гээд хуйлаатай илгэн цаас дэлгэж энэ
Оклавахагийн хэлэлцээр, та нарын ихэнх нь гарын үсгээ хэдийнэ зурсан. Одоо та бүхэн гарч ирээд батлан зураарай хэмээв Ард нь зогсож буй Оцеолын түлхцээр Онопа, -Би гарын үсэх зураагүй, одоо ч зурахгүй Дуртай бол бусад нь зураг Би эх нутгаасаа явахгүй Флоридаг орхихгүй гэж мэдэгдэв -Би ч бас явахгүй. Надад тавин торх дарь бий. Эцсийн чимх дариа дуустал өлгий нутгаа орхихгүй гэж Хойтл-мэтти эрс өгүүлэв -Хойтл-мэттитэй санал нэг байна гэж Холата хэлэв. -Би ч бас! гэж Арпиухи бахдан дуу алдаж, -Би ч бас! гэж Пашалла (Одой), Хоа Хажо, Үүл, негр Абрам нар дэмжин уухайллаа. Зөвхөн эх орончид босож саналаа хэлж байлаа Гэтэл урвагч нараас нэг ч хүн боссонгүй. Гарын үсэг зурна гэдэг тэдэнд хэтэрхий хүнд сорилт ажээ. Үүнээс урьд Оклавахагийн хэлэлцээнд бүгд гарын үсэг зурсан атлаа ард түмнийхээ нүдэн дээр түүнийгээ батлахыг үл зүрхэлнэ Үйлдсэн хэргээ зөвтгөхөөс ч айж дуу шуугүй
харцаар эгц ширтэн байж, -Та надад хэлэв үү? Гэж огт уурласан буюу сэтгэл догдолсон шинжгүй
харин
1 Хүүхдүүд эхийнхээ хувь
ёсыг
бол

нутагтаа хайртай Нар төөнөн шарвал бид царс өндөр мовь, сүрлэг дал модны сүүдэрт сэрүүцдэг билээ. Бид далдуу модны орноо орхих гэж үү? Үгүй ээ! Бид сүүдэр дор нь амьдарч ирлээ, сүүдэр дор нь ясаа тавъя!” Оцеолыг ярьж дуусан дуустал хүмүүс улам бүр анхааран сонирхож байлаа Үнэндээ, Оцеола гарч ирсэн анхны мөчөөсөө эхлэн хэзээ ч мартагдашгүй, үгээр хэлж боломжгүй гүн сэтгэгдэл төрүүлж билээ. Тэрхүү олны сэтгэлийн хөдөлгөөнийг зураач, зөвхөн зураачийн байр л дүрслэн харуулж чадах буй заа Үнэхээр ч хөөрч догдолсон байдал нүднээ тусна Нэг талд учиргүй цухалдсан төлөөлөгч, нөгөө талд тайван дөлгөөн удирдагчид зогсож байх нь сэтгэлийн хөдөлгөөний эрс ялгаа харагдана Бүсгүйчүүл, зүлэг ногоон дээр дураар тонгочин, цэцэг навч зулгаан наадах хүүхэд багачуудаа орхиод зөвлөлгөөн хийж буй газар дайчдад ойрхон зогсоод Оцеолын харц, царайны хувирлыг нэгд нэгэнгүй ажиглаж, амнаас нь гарах үг бүрийг нь алдалгүй сонсож байлаа Оцеолын харц тайван, ухаалаг, тогтуун бие байдал нь эрэлхэг, гоолиг, цэх ажээ. Шийдэмгий занг илтгэх нимгэн жимбэгэр уруул, элдэв давлиун, илүү маяггүй чөлөөтэй

76 зогсоно -За болно! гэж саналаа нийтэд хараахан
ярихыг хүмүүс хүлээж, анхааралтай ажиглан
зурахаас татгалзаж буйгаа мэдэгдлээ Энэ
Элдвээр нэрлэх ч хялбар Бидний дунд
ч бий, тэнэг хүн ч бий, мөн тэднээс ч долоон дор урвагчид
зоригтой
цааш ярилцахаас дургүйцэж байна гэлээ Ярихаа болиг Бидэнд ч ярилцах хэрэг одоо алга, хариугаа нэгэнт өгсөн. Ах дүү нар аа! хэмэн удирдагч, дайчид руу харан цагаан арьстнуудын байгааг эс анзаарсан мэт өгүүлрүүн: -Та нар зөв шийдлээ Та бүхэн ард түмний хүсэл бодлыг илэрхийлсэн учраас ард түмэн ч дэмжиж байна. Биднийг нутаг орноо орхин өрнө зүг нүүх хүсэлтэй байна гэдэг бол гүтгэлэг Тэгж ярьж байгаа улс бол мэхлэгчид мөн! Бидэнд өгөх гэж буй тэр “сайхан нутагт” очихыг огт хүсэхгүй Тэр бол манай эх нутаг шиг сайхан орон биш. Хрин эзгүй цөл, зуны цагт булаг шанд нь ширгэж ус олдохуйяа бэрх, ангаж цангаснаас анчид замдаа үрэгдэх бөлгөө Өвлийн цагт хамаг модод навчаа гүвч, газар дэлхий цасаар хучигдаад ян хөлдөнө. Хүйт нэвт үлээж хүн амьтан зовж зүдрэн осгож үхнэ Тэр газар бол яг л үхлийн орон гэсэн үг Ах дүү нар аа! Бид тийм хүйтэн орныг хүслээ гэж үү? Үгүй, би эх
, итгэлтэй алхаа, амарлингуй түвшин зан, сургамжтай үгийнхээ дараа дуугаа хураан толгойгоо ихэмсэг өргөн, тэвхийсэн цээжиндээ хоёр гараа зөрүүлэн цог жавхлантайяа зогсоно Гэвч төлөөлөгч худал хуурмаг, үнэнийг гуйвуулсан үг цухуйлгамагц цахилгаанд цохиулсан мэт давхийнэ. Тэгэхэд харцанд нь хилэнгийн оч гялсхийн жигшсэн инээмсэглэл уруулд нь тодорч, хөлөө цухалдан дэвсэж, нударга зангидан гараа зангана. Цээж нь шуурганд долгилох далайн давалгаа мэт огцом ширүүн оволзоно. Тэгснээ дуугаа хураан нам болж, эртний уран барималчид грекийн домгийн тэнгэр, баатруудыг дүрслэх дуртай тайван, хэнэггүй байдал гарган зогсох бөлгөө Оцеолыг үг хэлсний дараа байдал хурцдав. Засгийн газрын төлөөлөгчийн тэсвэр эцэстээ барагдаж хатуу арга хэмжээ авч, үг дуугүй шаардахаар шийджээ Ерөнхийлөгч түүнд өргөн эрх дарх олгосон аж Ярианыхаа бүдүүлэг өнгийг өчүүхэн ч зөөлрүүлэлгүй, дуугаа өндөрсгөв. -Та нар хэлэлцээрт гарын үсэг зурах дургүй, явах хүсэлгүй байна уу? Сайн байна! Тийм бол та нар явах ёстой гэж хэлж байна! Эс тэгвэл дайн зарлана! Танай нутагт цэрэг оруулна! Винтовын жад та нарыг хөдөлгөх л болно доо! Гэлээ
хэлээгүй байсан Оцеола өгүүлэв Түүний
байсан билээ. Удирдагчид гарын үсэг
бол ард түмэн удирдагчаараа дамжуулан саналаа хэлж байгаа бөгөөд тэд ч үүнийгээ батална. Төлөөлөгч биднийг нялх хүүхэд, тэнэгүүд гэж байна
хүүхэд
бий! Гэвч төлөөлөгч танаас дутахгүй
үнэнч шударга эрс бий юм шүү. Төлөөлөгч бидэнтэй

дээ Гэр бүл нь ойр байхад аливаа дайн байлдаан эхлэхгүй, цагаан арьстнууд ноцтой шалтгаангүйгээр дайн өдөөж хараахан зүрхлэхгүй нь лавтай Харин саяын явдал хоромхон зуурын догдлолоос үүссэн болохоор тэгсгээд намдав. Засгийн гзарын төлөөлөгч хүч хүрэх бүхнээ хийсэн боловч яаж сүрдүүлээд ч, ямар заль хэрэглээд ч тусыг эс олов Хамаг төлөвлөгөө нь балран унасныг ухаарчээ Гэвч хамаг юм арай баларчихаагүй байлаа. Үүнийг ойлгох ухаалаг толгой ч байжээ Хашир дайчин Клинч, залирхаг Рингольд нар төлөөлөгчид дөхөн очиж өөр арга хэрэглэхийг зөвлөв -Индианчуудад бодох хугацаа олго. Маргааш бас зөвлөлгөөн хийнэ гэж цаг товло Удирдагчид нь одоогийнх шиг ингэж овгийнхоо нүдэн дээр биш, сэм цуглаж хоорондоо зөвлөг л дээ. Тайван хэлэлцсэнийхээ эцэст дайчдаасаа айж зовох юмгүй

77 -Тийм бий! Хэмээн Оцеола зэвүүрхэн жуумагнаж дуу алдаад –Тэгвэл таныхаар болтугай Бидэнд дайн зарлавал зарла! Бид энх тайванд дуртай боловч
юм шүү! Бид та нарын хүчтэйг хэдэн сая илүү хүнтэйг ч сайн мэднэ.
олон ч бай, биднийг
өргөн
хэзээгүй тэсрэхэд бэлэн болжээ. Оцеолын уриаг сонсоод зарим удирдагч босойн харайж, доош ширтэн гараа хилэнтэй, сүрлэг гэгч өргөн зогсов Дарга нар байраа эзэлж, цэргүүдэд бэлэн байх тушаал сэмхэн өглөө. Тэгэх зуур их буучид бууныхаа хажууд бэлэн зогсож, цамхаг дээр хөх утаа суунаглаж үзэгдэв Гэвч аюултай юм болсонгүй. Аль аль тал зэсвэгт мөргөлдөөнд бэлдээгүй байжээ Индианчууд зөвлөлгөөнд дайсагнасан зорилго агуулж ирээгүй, эс тэгвэл эхнэр хүүхдээ хаанаас дагуулж ирэх билээ
шийд
ч юуны
зөвлөлгөөн дээр гоц дайсагнач удирдагчид ирэхгүй байж ч магадгүй Танд заавал бүх удирдагчийн гарын үсэг хэрэгтэй гэж үү хэмээн хамаг муу чанарыг агуулсан ч овжин дипломатын авъяас бүхий ренс Рингольд нэмж хэлэв. Зүйтэй, зүйтэй Тэгэх хэрэгтэй юм гэж засгийн төлөөлөгч зөвшөөрөөд ийнхүү товч зөвлөлдсөний дараа индиан удирдагчдад хандан, -Ах дү нар аа! гэж анх яриагаа эхэлсэн налигнуур өнгөөр дуугараад, -Зоригт удирдагч Холатагийн хэлснээр бид бүгдээрээ ах дүүс билээ Тэгэхээр хоорондоо уурлаж марган салж сарних хэрэн юун? Биднийг эв хагарсныг сонсвол Их эцэг маань хичнээн их гуньж харамсах бол. Энэ чухал асуудлыг та бүхэн яаруу сандруу өнгөц шийдэхийг би хүсэхгүй байна Асар майхандаа буцаж очоод зөвлөлгөөн хийж, эл асуудлыг хоорондоо чөлөөтэй, илэн далангүй хэлэлцээд ир. Маргааш энд дахин уулзъя Нэг өдрийг хий алдах аль алинд маань гарзгүй Маргааш та бүхний шийдвэрийг сонсох цаг хангалттай бий Тэр болтол найз нөхөд, ах дүү хэвээр байя! гэв. Түүний түр сүржин үгийг сонсоод зарим удирдагч, “Зүйтэй” гэж зөвшөөрөөд тэндээс явахаар бослоо. Гэвч тэдний хариулт зөрчилтэй, удирдагч нар санал зөрөлдөөнтэй байхыг би
дайнаас айдаггүй
Та нар бүр илүү
шударга бус үйлтэй эвлэрүүлж яавч чадахгүй Ийм гутамшиг хүлээснээс үхсэн нь дээр! Бидэнд дайн зарлавал зарла! Цэргээ манай орон руу явуул л даа, гэхдээ та нарын бодож байгаачлан биднийг тийм хялбар хөөчихнө гэж бүү горьд Та нарын винтовын өөдөөс бид буу ээвсгээ барина, танай жадны өөдөөс балт сүхээ барина, танай тэр цардмал дэгжин цэргүүд манай семинолын дайчидтай халз тулах болно! Дайн зарлаж л бай! Бид шуургатай учрахад бэлэн! Мөндөр, эмзэгхэн цэцгийг ишнээс мулт цохин унагадаг бөгөөд харин бөх бат царс титмээ ихэмсэг
шуургыг угтаж үл ганхан үл дийлдэнэ! Гэлээ. Эдгээр дайчин цогтой үгийг сонсоод индиан дайчид цээжний гүнээс уухайлан хашгирав. Зөвлөлгөөн хямралд орж, хэзээ
, өөр
гаргах
магад Ялангуяа одоо юу хүлээж байгааг мэдлээ шүү дээ гэжээ -Маргаашийн

засгийн газрын

нэгэн адил амь

мөрөөддөг дипломатын алдар нэр

гэж бодсоноос баахан гонсой ажээ. Мөн Оцеола болон бусад индиан өөрийг нь үл тоомсорлож байсныг санахад тун гомдолтой Хэзээд хэнэггүй тайван байж чаддаг индианчууд тэвчээргүй, адгуу хүнийг зэвүүцэн жигшдэг бөгөөтөл мань хүн өнөөдрийн зөвлөлгөөн дээр зан авирынхаа тэр сул талыг тувт гаргаж байжээ Биеэ ялагдсан, доромжлуулсанд тооцож, улаан арьстан бүх хүнийг үзэн ядна. Маргааш уур хилэнгийнхээ сүр хүчийг тэдэнд мэдүүлж, хэдий дүрэлзэн уурлавч хатуу зоригоо хадгалж, юу чаддагаа үзүүлэх юм шүү хэмээн санаагаа тайтгаруулна Архины халуунд тийнхүү баахан сагсууран ярьж, улам хөөрч хөгжин мунхаг авирлаж байв. Цэргийн дарга нарын хувьд гэвэл, тэд асуудлын иргэний талыг онц сонирхохгүй, тэр тухй ярьж хэлэлцэхэд бараг оролцохгүй байлаа. Зөвхөн зэвсэгт бослого гарах боломж, дайн болох эсэх тухай л ярилана Энэ асуудал цэрэг эрсийн сонирхлыг хачин их татах бөлгөө Манай давуу талыг сайрхан онгирцгоож, ирээдүйд тулалдах дайсныхаа хүч чадал, зүрх зоригийг басамжлан муулж буйг би хичнээн ч их сонсов доо Тэдний ойворгон яриаг индиантай урьд дайтаж явсан ахмад дайчид эсэргүүцэх авч манй

78 ажиглав Ялангуяа Оматлагийн талынхн их уриалгахан зөвшөөрч байна Гэтэл эсрэг намын зарим дайчин илт дургүйцэн тарж явахдаа дахиад ийшээ зүглэх ч хэрэг алга хэмээн дуулдахуйц чанга хэлж байлаа. Top ШИРЭЭНИЙ АРД БОЛСОН ЯРИА Дарга нарын ширээнд суугаад хооллох зуур би их юм мэдэж авдаг билээ Дарс бялхаж байхад улс амьтан элдвийг чөлөөтэй хүүрнэдэг бөгөөд шампан дарсны нөлөөгөөр хамгийн хашир ухаалаг хүн ч дэмий чалчигч болж хувирна. Төлөөлөгч, өөрийн хүсэл, ерөнхийлөгчийн бодлогын мөн чанарыг нуух гэж оролдсонгүй, тэгээд ч ихэнх улс аль хэдийнэ таамагласан байлаа. Өнөөдөр бүтэл муутай өнгөрсөнд ялангуяа Америкийн Нэгдсэн Улсын
ширээнд тийм хүн цөөхөн байлаа. Оцеолын зан авир тэдний ярианы гол сэдэв болж байсныг хэлэх юун. Залуу удирдагчийг зарим нь зальт этгээд гэх ба зарим нь суу билэгтэн гэж тэс ондоо үзэх ажээ Зарим нэг нь “шударга зэрлэг” гэх агаад гэтэл ихэнх нь шал өөрөөр үзэж байхыг хараад би ихэд гайхаж билээ. Түүнийг “согтуу зэрлэг”, “малын хулгай”, “мэхлэгч” гэж зэргээр элдэвчлэн нэрлэнэ Үүнийг сонсоод миний уур шатаад явчихав. Ийм зэмлэлд итгэж болно гэж үү? Тийнхүү элдэв нэр хоч дураараа өгч буй улсын ихэнх нь энэ нутагт ирээд удаагүй шинэ хүмүүс байхыг би ажигласан юм. Тэгэхээр нэрийг нь тааваараа бузарлаж байгаа хүнийхээ туулж өнгөрүүлсэн амьдралаас гавьтай юм мэдэж чадаагүй нь лав Рингольд нар ч гүтгэлэгт оролцон дэмжиж суулаа Тэд залуу удирдагчийг сайн мэддэг ч гэсэн ингэж байгаагийнх нь далд санаг би ойлгосон юм. Хоёр шалтгааны улмаас эл ярианд оролцож Оцеолын нэр төрийг хамгаалах ёстойгоо би мэдэж байв. Нэгдүгээрт, Оцеола эзгүй байна. Хоёрдугаарт, миний амийг аварсан хүн билээ. Ширээний ард дээгүүр зиндааны хүмүүс сууж байсан ч би амаа барьж чадсангүй
аливаа төлөөлөгчийн
тавин
олох хөг өнгөрлөө

л миний ярихыг чих тавин хүлээв. Би ч хуульч Грэббийн үхэр сүргийн тухай хүмүүсийнх нь нэрийг орхин хүүрнэв Миний яриа ерөнхий жанжинд илт нөлөөлж, засгийн төлөөлөгч ихэд унтууцан уурсахыг би ажиглав Намайг амаа барьсан бол дээрсэн гэж бодож буй бололтой Гэвч эл яриа эцэг, хүү Рингольд нарт хүчтэй нөлөөлсөн юм Тэр хоёрын царай зэвхийрэн сандарч тэвдэнэ. Надаас бусад нь тэдний эл байдлыг мэдээжээр ажиглаагүй боловч миний гадарласнаас хавьгүй их юм мэдэж буйг би ойлгосон билээ! Дараа нь “оргодол” негрүүдийн тухай, хичнээн олон негр индиан овгуудад толгой хоргодож байгаа, зэвсэгт мөргөлдөөн гарах ахул бидний эсрэг тэмцэлд негрүүд тусалбал ямар уршигтай болох талаар яриа хөөрөө гарлаа Тэр бол үнэхээр чухал, онцгой асуудал юм. Нөөц нутагт маш олон тооны хар шар арьстан нутагласныг бид сайн мэднэ Зарим нь газар тариалан, зарим нь мал аж ахуй эрхлэн сууна Нөгөө хэсэг нь чөлөөт индиан анчны маягаар

79 -Эрхмүүд ээ! гэж би ярилцаж буй хүмүүсийн анхаарлыг өөртөө татахын тулд нэлээд чанга өгүүлээд –Оцеолын эсрэг энэ бүх зэм бурууг та нараас батлаад өгчих хүн байна уу? гэлээ. Эвгүй нам гүм байдлаа эхлэв Хэн нь ч Оцеолыг архичин, малын хулгайч, луйварчин гэж яг таг нотлоод хэлчихэж чадахгүй байлаа. Хэсэг чимээгүй байсны эцэст, -Аан! Дэслэгч Рэндольф та түүнийг өмгөөлж байна уу? гэж Аренс Рингольд хахирган гонгинон дуу алдахад нь, -Хоосон нотолгооноос бодитой баримт хэлж өгөх хүртэл чинь би Оцеолыг хамгаалахдаа л хамгаална гэж хариулав. -Өө, түүнээс амархан юмгүй. Тэднийг үнээ мал дандаа хулгайлдгийг хэн ч андахгүй шүү дээ гэж нэг нь хашгирав -Та эндүүрч байна, би тийм явдал гарсныг мдэхгүй, та ч гэсэн мэднэ гэж үү дээ, эрхэм ээ гэж тэрхүү итгэлтэй хашгирсан этгээдээс асуувал, -Үгүй ээ, би хүнээс дуулсан гэдгээ хүлээе гэж гэнэтийн асуултанд тулгамдсан зэмлэгч маань хэлэв. -Эрхмүүд ээ, та бүхэн нэгэнт малын хулгайн тухай ярьсан болохоор би өчигдөрхөн нүдээрээ харсан нэг ховор учралыг өгүүлье. Та бүхэн таалбал одоо ярьж өгье -Өө, юунд дургүйцэх билээ, яригтун, бид сонсъё гэлцэв Би шинэ хүн байсан тул бүгд
үүрэн нуга хөндий, ой хөвчөөр хэрэн явна. Тэднийг таван зуугаад гэх буюу мянга хүртэл өсгөн янз янзаар ярина Негрүүд толгой дараалан бидний өөдөөс босно доо гэлцэн санал нэгтэй зөвшөөрлөө Зарим нь негрүүдийг дайтаад юу шалих вэ гэж байхад нөгөөдүүл нь яггүй зоригтой байх шүү гэлцэнэ. Энэ нь үнэний хувьтай билээ. Негр, эрлийзүүд манай дайсны тоог нэмэгдүүлж, бидэнд багагүй түвэг учруулна гэдгийг бүгдээрээ санал нэгтэй зөвшөөрч хэд хэдэн хүн улаан арьс “босуулаас” ч илүү хар арьст “босуул” боолуудаас сэрэмжилбэл зохино гэж ч байв. Энэ бол нэг ёсны үгийн наадам аж! Зэвсэгт мөргөлдөөн гарвал негрүүд бидний өөдөөс зэвсэг барин босно гэдэгт эргэлзэх хэрэггүй байлаа. Тэгээд ч бидний эсрэг идэвхтэй тулалдах нь лавтай. Цагаан арьстны зан авирыг сайн мэддэг болсон нь тэднийг тийнхүү хөдлөхөд хүртэх юм Түүнээс гадна негрүүд аймхй хулчгар амьтад огт биш, тэдний зориг зүрхтэйг баталсан олон тохиолдол бий. Буу жадаар зэвсэглэсэн, яс үс, мах цуснаас бүрдсэн жинхэнэ дйсны өөдөөс негр хүнийг тавиад үз Яавч ухрахгүй тулалдана даа Дайсан нь бие махбодгүй Обеагийн2 ертөнцөд хамарагддаг бол ч өөр хэрэг. Африк тивийн харанхуй бүдүүлэг үрс ид шидэнд гүнээ итгэх бөлгөө Энэ ертөнцөд буг чөтгөл,
винтов

байжээ

уншигч та, цагаан болон өнгөт арьстнуудын хоорондын зан суртахууны харилцааг ойлгохгүй байж болох юм Ердийн цагт бол цагаан, хар арьстнууд бие биедээ үл дайсагнана, харин ч бүр эвтэй Цагаан арьстнууд, өнгөт арьст дүүтэйгээ зэгсэн сайн харьцана, гэхдээ наадхи нь өөрийнхөө хүсэл тэмүүллийг илчлээгүй байх хүртэл л шүү дээ. Өчүүхэн төдий л эсэргүүцвэл цагаан арьстан хоромхон зуур дайсагнан, шударга, энэрэнгүй ёс арилан өс хонзон авах гэж л улангасана! Энэ бол нийтээр хүлээх үнэн бөгөөд боолын эзэн хэн боловч яг ингэдэг бөлгөө Зарим тохиолдолд харилцаа бүр ч муу. Өмнөд мужийн боолын эзэн цагаан арьстан, хар арьстнуудын амь насыг өчүүхэн хямд үнээр, боолын зах зээлийн өртгөөр нь үнэлэн барьж байдаг Өчигдөрхөн надад миний “илдэч” Хар Жекийн ярьж өгсөн залуу Рингольдын тухай нэг явдлыг өгүүлбэл эл харьцааг ойлгоход дөхөм болно Мань Рингольд үеийнхээ овилгогүй хэдэн залуутай ойд ан хийхээр явжээ. Анч ноход нь тэдний дууг сонсохооргүй хаашаа ч юм холдчихсон

орноос

80 шулам савдаг байдаг гэж үзэх бөгөөд тэрхүү ирд хувилгааны өмнө арчаагүй хулчийх ажээ Негрүүдийн тухай элдвийг хэлэлцэхэд нь ялангуяа энгийн хувцастай эдлэнгийн эзэд өөрсдөө негрүүдтэй ямар хатуу хэрцгий харьцдаг болохыг анхааруулахгүй
, шатаана гэх зэргээр энэ өмнөд нутагт л 1 Семинолууд эрт цагт Мускоги хэмээх хүчирхэг аймагт багтаж байжээ. Үл мэдэгдэх шалтгаанаар эл аймгаас тасарч Флоридад нутаглах болж, ойр төрлийн бусад овог нь "босуул” гэж нэрлэжээ. “Семинол” гэж тэдний хэлээр үнэхээр “босуул” гэсэн үг (Зохиогч). 1 Обеа-Өрнөд Африкийн негрүүдийн сүсэг бишрэлтэй холбоотой ид шидийн орон (Зохиогч). байдаг есөн шидийн тамлал тарчилгааг хавчуулан дурдана Урьд өмнө чихэнд сонсдоо ч үгүй аймшигт тамлал
байж Тэгээд цааш явах ямар ч хэрэггүй болж, мориноосоо буугаад морьдоо модноос уяж, тэндээ нохдоо хүлээжээ. Анч ноход нь удтал чимээ тасарч, анчид ч хийх юмгүй уйдаж залхав. Яаж цаг нөхцөөх билээ? Нэг негр хөвгүүн тэдний ойролцоохон мод огтолж байв. Тэр хүүг зэргэлдээ эдлэнгийн нэг боолын хүү гэдгийг тэд сайн мэдэж байлаа. -Энэ хар царайтаар жаалхан зугаагаа гаргах уу гэж нэг нь санал болговол бусад нь -Яаж? гэлцжээ -Яахав, дүүжилж үзье Тэр саналыг сонсоод бүгд хөхрөлдөв. -За, марзагнах ч яах вэ Дүүжлүүлсэн негр хэр удаан амьд байдаг бол Үзэх юм сан гэж нөгөө этгээд хэлсэнд, -Тийм ээ, үзэх юмсан гэж хоёр дахь нь зөвшөөрч, -Нээрэн тийм ээ, үзье гэж гурав дахь нь дэмжжээ Ийн шийдэж уг туршлага ч сэтгэлд нь нийцжээ. -Эхлээд шүүе, тэгвэл бүр ч догь болно гэлцээд негр хөвгүүнийг шүүж эхэлжээ (Би үнэхээр болсон явдал ярьж байна). Хөөрхий золгүй хүүг барьж аваад хүзүүнд нь
өнгөрч би чадсангүй. Зарим нь зэвүүцэн гараар зангаж, хэлэх хэлэхгүй хараал урсган, оргосон негр баригдвал тэгж ингэж залхаана хэмээн сүрдүүлнэ Тэд хэрхэн өс хонзонгоо авахыг бахаа ханатал ярилцана Буудна, дүүжилнэ
, хэзээ нэг цагт баригдах золгүй оргодлыг хүлээж
! Иймэрхүү үзэл бодол ноёрхсон Америк
алс хол суудаг

Та, хохирогчийн асгаруулсан дусал, нулимс, амссан гашуун зовлон бүрийг нь дээд тэнгэрийн өмнө толгойгоороо хариуцна. Оргодол босуул боолуудын тухай

81
нь нөгөөдөө найдаад бүгдээрээ мартжээ! Ав хомрогоо дуусаад нөгөө газраа иртэл негр
чигтээ амь тавьсан байв! Тэр хэргийн талаар явуулсан мөрдлөг үнэндээ, мөрдөн байцаалтыг элэглэн дуурайсантай чанар нэг болов Шүүгч, иргэний төлөөлөгч нь цөмөөрөө гэмт
төрөл садангийн улс байлаа. Тэгээд нөгөө негрийг “зохих ялаа
” гэж тогтоожээ! Боолын эзэн төлсөн мөнгөнд сэтгэл дүүрэн үлдэж, заргыг ч барагдуулан, ер нь барагдуулсан нэр зүүжээ Энэ бол үнэхээр болсон
байнга бахдан ярина Атлантын далайн нөгөө эрэгт оршин суугч христос шажинтан үүнийг дуулаад алга хавсран байж “Аймшигтайяа!” хэмээн дуу алдах биз Танайд боол эзэмшдэггүй, иймэрхүү хэрцгий балмад хэрэг гардаггүй гэж та бодож байгаа. Та даанч муухай эндүүрч байна даа Би гагцхүү нэг онцгой тохиолдол, ганц бие хүний хохирлыг өгүүллээ Ажлын байр, шорон гянднагийн орон1 чиний хохирогчид үй түмээрээ билээ! Христос шажинтан та инээмсэглэж, энэрч, өрөвдөж байгаагаа харуулж байна уу? Гэтэл та өөрөө энэ гуйланчлалыг бий болгосон шүү дээ. Хүмүүсийн зовлон 1Майн Рид Англи улсыг хэлжээ. 1834 он наймдугаар сарын 14-нд ажилгүйчүүдийг тэтгэх ажлын (ажилчдын) байр байгуулах хууль гарсан аж Ажилгүйчүүдийг
цухуйлгаад орхитол тодорхой ярьж өгөхийг хүсэцгээлээ. Би ч тэдний хүсэлтийг ёсоор болгож,
амь насанд халдсан байж ч магадгүй гэсэн сэжиглэлээ хүртэл орхилгүй хэлэв Тэнд сууж байсан улсын олонхи нь эрлийз эрийн явдлыг, хэрхэн үхсэн нөхцөл байдлынх нь талаар хэдийнэ сонсож мэдсэн байв Намайг Шар Жекийн нэрийг дурсаж, хар арьст “илдэчийнхээ” сүржин итгэлтэй үгийг давтах үед Аренс Рингольдын царай яагаад татвалзан зэвхийрч, эцгийнхээ чихэнд юу шивнэв? Top
гогцоо углаж модны мөчрөөс дүүжлэв Гэтэл яг тэр мөчид нохойд туугдсан бугын сүрэг нугад давхилдан ирэх чимээ сонсогджээ. Мань анчид морьд руугаа ухасхийн хөөрцөглөсөндөө зугаа цэнгэлийнхээ золиос болгосон дүүжлүүрийн олсыг огтлохоо умартсан аж Нэг
хөвгүүн тэр
хэрэгтнүүдийн
эдэлсэн
явдал гэдгийг мэдсэн христос мөргөлтөн олон зуун цагаан арьстан гайхалтай наргиантай учрал болсон мэтээр үзэж дооглон хөхрөлдөж байхыг Хар Жек нүдээр харж, чихээрээ сонсчээ Аренс Рингольд ч энэ тухай
ялтан, цөллөгийнхөнтэй адил үзэж, харьцдаг байв зүдгүүрийг төрүүлэгч энэ нийгмийн байгууллагыг та хөнгөмсгөөр зөвшөөрч дэмжиж байдаг Харин та, гэмт хэрэг, өлсгөлөн гуйланчлал бол байгалийн хууль болохоор байгалийн эсрэг хөдөлбөл шийтгэл амсах болно хэмээн биеэ тайтгарулахыг хичээнэ. Та хувийн хариуцлагаасаа зайлсхийх гэж оролдоод дэмий
яриаг сонсоод улмаар өчигдрийн учир битүүлэг явдал санаанд минь эрхгүй орж ирэв. Би тэр явдлыг
миний

зэвүүцэх вий гэж би огт айхгүй байлаа Юу болов Пауэлийг эрж олоод нөхөрлөлийн тэмдэг болгон гараа дахин өгөхөөр хатуу шийдэв. Бэхлэлтээс гардгийн даваан дээр ерөнхий жанжны нэг зарлага ирж намайг штаб дээр дуудаж байна гэлээ. Баахан гонсойсон боловч яая гэх вэ, тушаал юм хойно дагах л боллоо Штабт засгийн газрын төлөөлөгч, дээд тушаалын дарга нар, Рингольд нар, мөн хэдэн нөлөө бүхий энгийн

82
нүдээ чилтэл дэмий л хайж харуулдсан билээ. Зөвлөлгөөн дээр ирсэн бүсгүйчүүдийн царайг ширхэгчэн хараад би түүнийгээ олоогүй Микосокийн буудалд очиж, семинолын асар майханг эрж олоод тэр дундаас Пауэлийнхийг олбол Маюмитай уулзаж чадна гэж бодлоо. Эдүгээ дайсагнач удирдагчид нь бидэнтэй найрамдалтай байгаа индианы буудалд очиход аюул занал огт байхгүй. Тэгээд ч Пауэл миний найз хэвээр байха дуу. Намайг аливаа аюул, доромжлолоос хамгаалах нь лав. Би залуу дайчны гарыг атгахыг тэсгэлгүй хүсч байсан болохоор уулзаж учрах боломж эрэлхийлэх минь зүй билээ. Урьдын нөхөрсөг итгэлээ сэргээж, сэтгэлд таатай өнгөрсөн цагаа эргэн ярилцаж, гэнэ балчир залуу насныхаа жаргалтай өдрүдийг санан дурсахыг
нимгэн өр
ч догшин ширүүн болгочихоогүй биз. Найзын минь сэтгэлийг цагаан арьстнуудын шударга бус үйл сэвтүүлж
нь эргэлзээгүй
ч өөр аргагүй шүү дээ. Гэвч
. -
ч сүрхий санаа
сэжиг төрүүлнэ Гэтэл бэхлэлтэнд үзэгдэлгүй орох арга байхгүй хэмээн генерал Кенч нөгөөдүүлдээ хандан хэлэв. -Генерал Клинч ээ, генерал Томпсон та хоёр найрамдалт удирдагчтай бэхлэлтийн гадна уулзвл яах сан бол? гэж тэдний дотроос хамгийн овтой дипломатч эцэг Рингольд өгүүлтэл, -Яг зөв Би ч бас тэгж бодсон юм Бидэнтэй сэм уулзаж чадах эсэхийг лавлахаар элч явуулчихсан. Тэдэнтэй бэхлэлтийн гадна уулзвал хамгийн зохистой. Явуулсан хүн маань эргэж ирэхэд бид шийдийг нь сонсоно гэж төлөөлөгч үгий нь таслан ярив Энэ үед нэг хүн өрөөнд орж ирэхэд өнөөдрйин зөвлөлгөөн дээр хэлмэрч хийж байсан улсын нэг болохыг би даруй танилаа Төлөөлөгчид хэдэн үг шивнээд гараад явчихлаа. -Эрхмүүд ээ, бүх юм ёсоороо! Гэж хэлмэрчийг гарсны да раа мань хүн дуу алдаад –Оматла бидэнтэй цагийн дараа уулзана Хар Шавар ч бас хамт ирнэ Бэхлэлтээс хойхно байдаг “Намагт ганга” гэдэг газрыг сонгон авчээ. Би индианы буудлыг дайрч гаралгүй шууд тэнд хүрч болох тул хүн харчих вий гэж айх юмгүй Явах уу, генерал аа? гэв.
УРВАСАН УДИРДАГЧИД Миний бие хоолны ширээний араас босч салхилахаар гадагш гарсан юм Нар хэдийнэ жаргажээ. Бэхлэлтээс гарахыг хориглосон тушаал бий боловч тэр нь зөвхөн цэргүүдэд хамаарах тул би бэхлэлтийн гадна гарахаар шийдэв Миний бие зүрх сэтгэлийнхээ нууцхан дуудлагад хөтлөгдөн явна Индианы буудалд удирдагч, дайчдын эхнэр, хүүхэд, эгч дүүс байгаа. Тэдний дунд Маюми байж болно шүү дээ! Маюми энд байгааг би зөн совингоороо мэдэрч, өдөржин
туйлгүй хүснэ Жанжин-удирдагчийн хатуу чанд үүрэг түүний
, зөөлөн сэтгэлийг арай
, бидэнд хорсон гомдсон
. Тэгэхээс
надад бас хилэгнэн
улс байв. Ормогц тэднийг зөвлөлгөөн хийж ганц нэг төлөвлөгөө хэлэлцээд дууссан болохыг ажигласан юм
Энэ
байна. Гэвч Оматла, Хар Шавар1 хоёртой яаж уулзах вэ? Тэднийг энд уривал

ганга” гэнэ Бэхлэлтээс хагас бээр хэрийн зайтай Бид гурав харанхуйд семинолын буудлын зүгээс хэнд ч харагдалгүй очих газраа хялбар хүрэв. Төдөлгүй товлосон газраа ирэхэд индиан урвагчид нуурын хөвөөнд модны сүүдэрт зогсон биднийг хүлээж байлаа. -Миний бие ямархуу эвгүй зүйл болохыг ч үл тааварлан үүрэгт ажилдаа оров -Оматлагаас өөрийнх нь овог, мөн хар Шавар болон манай талд байгаа бусад удирдагчийн овгууд хичнээн хүнтэй болохыг асуу. Би тушаал ёсоор асуултыг дамжуулав Семинолуудын гуравны нэг нь гэж бэлэн зэлэн хариу хэлэв -Өрнө зүг нүүвэл найрамдалт удирдагчдад арван мянган доллар өгнө. Дураараа хувааж авна биз Нийт овогт өгөх мөнгөн тусламжаас гадуур өгөх юм шүү гэж хэл. -Сайн байна гэж уг тайлбарыг сонссон удирдагчид шүднийхээ завсраар сийгүүлэн хэлэв -Оматла, маргаашийн зөвлөлгөөн дээр бүгдээрээ

83
та семинол хэлээр чөлөөтэй ярьдг байх аа? гэв. -Тийм ч чөлөөтэй биш ээ, генерал аа, хэл авалцахаас цаашгүй -Хэлмэрчилж чадна биз дээ? -Чадна генерал аа, чадна гэж бодож байна. -Тэгвэш маш сайн Бидэнтэй явна шүү Тийнхүү хамаг төлөвлөгөөг минь нураасан боловч харамсах сэтгэлээ дарж араас нь дуу шуугүй явав Төлөөлөгч газарчлан зэрэг хэргэмээ нууц доод тушаалын малгай өмссөн генерал Клинч зэрэгцэн алхана Бид хаалгаар гарч бэхлэлтийн хэрмийг тойроод умар зүг чиглэв. Флоридын хотгоруудыг хүрээлэн баруун өмнө зүг үргэлжлэн ургасан ойн захаар индианы буудал тархан байрлажээ. Умар тийш үргэлжлэх багавтар хэсэг модод нь өндөр нарсан ой бүхий цулгай газраар тусгаарлагджээ Тэр газрыг “Намагт
ирнэ
? -
, бүгдээрээ
-Тэгвэл хэн хэн ирэхгүй вэ? -Мико-мико ирэхгүй -Пэ! Оматла баттай хэлж байна уу? -Баттай. Онопагийн асрыг буулгасан. Хэдийнэ замдаа гарсан. -Хаашаа явсан бэ? -Суурин руугаа. -Овгийнхон нь яасан бэ? -Ихэнх нь хамт явчихсан Хоёр генерал хэсэг зөвлөн шивнэлдэв. Надаас зайдуу зогсож байсан тул тэдний юу хэлэлцэхийг сонсож чадсангүй Эл мэдээ сэтгэлд нь нийцэв бололтой Хэсэг дуугүй байснаа, -Маргааш зөвлөлгөөнд очихгүй өөр удирдагч байна уу? -Зөвхөн Улаан гадас1 овгийн удирдагчид -Хойтл-мэтти юу? -Үгүй, энд байгаа, эндээ үлдэнэ
-Би бэлэн гэж Клинч цуваа нөмрөх зуур хариулаад –Гэхдээ генерал Томпсон та хэлмэрчийн талаар юу бодож байна Тэд ийм чухал нууцыг хадгалж чадах улс уу? гэж асуув. Төлөөлөгч эргэлзэв бололтой -Тэгвэл ч бодлоггүй юм болно шүү гэж эцэст нь өөртөө хэлэх мэт аяархан хариулаад, -Зүгээр, бүү зов Тэдэнгүй болно гэж бодож байна гээд надад хандан –Дэслэгч Рэндольф
гэж бодож байна уу
Үгүй
ирэхгүй

Сайн байна! Гэж

-Дажгүй ээ, заавал дэмжинэ. Ерөнхийлөгчийн сүүлчийн зааварт иймэрхүү санал цухуйлгасан байна билээ Та зөвшөөрвөл би үзээл алдъя -Өө, би таны тушаалыг л дагана. Миний үүрэг бол засгийн газрын тааллыг биелүүлэх явдал юм Би тантай хамтран ажиллахад бэлэн байна гэж төлөөлөгчийн саналыг дэмжсэн атлаа хариуцлагыг нь хуваалцахыг төдий л хүсээгүй ерөнхий жанжин хариуллаа.

-За тэгвэл ч боллоо Бүх юм бидний санасанчлан бүтнэ гэж Томпсон өгүүлээд надад хандан, наадуулаасаа маргааш гарын үсэг зурахаас айж байгаа эсэхийг нь асуу гэв.

-Үгүй, гарын үсэг зурахаас айхгүй, харин хожим

-Юу хожим гэж?

-Дайсагнач намынхан халдах вий гэж л айж байна Аминд халтай юм болно

-Та нарын тусын тулд юу хийвэл зохих вэ? -Таллахассид байдаг нөхөд дээрээ очих боломж олговол аврагдаж болно гэж Оматла хэлж байна Нүүдэл эхэлтэл тэнд байж бая Та нартай Темпэд юмуу, хаа нэгтээ, товлосон газар уулъя гэж амлаж байна. Хоёр генерал

84
нь бололтой
уур хилэнг бадрааж, эсвэл түүнээс ч долоон дор авирлахад нь хангалттай. Ямар ч байлаа
би түүнийг буудчихад бүрэн хүрэлцээтэй шалтаг хялбар гаргана. Онопа дагалдагчдынхаа хамт нэгэнт явчихсан учраас бид аливаа санамсаргүй тохиолдолд бэлэн, хатуу байх ёстой. Дайсагнагчид, найрамдалт удирдагч нартай бараг тэнцүү тоотой байгаа болохоор тэр олиггүй амьтад эсэргүүцэх нь юу л бол -Ай даа, айх ч юм алга -Тийм ээ, тэр этгээд бидний гарт нэгэнт орчихвол ямараа эсэргүүцэл нурна. Бусад нь ч дорхноо бууж өгнө дөө Тэр этгээд л тэднийг айлгаж, гарын үсэг зуруулахгүй байгаа шүү дээ. -Тэр ч үнэн Гэвч засгийн газар юу гэх бол? Тийм явдлыг сайшаана гэж бодож байна уу? гэж Клинч нэлээд бодлогошрон өгүүлэв
-Маргаашийн зөвлөлгөөн дээр Оцеола ирэх болов уу? гэж асуу Хариуг тэсч ядан хүлээж байснаас үзвэл үүнийг тэр хоёр туйлгүй сонирхож байгаа нь илт. Асуултыг би яг таг дамжуулав. -Юу? Мандах Наран уу? Яриангүй ирнэ Зөвлөлгөөн хэрхэн дуусахыг харах биз! гэж хоёр удирдагч саяын асуултанд гайхсан мэт уулга алдан хариулав. -
төлөөлөгч өөрийн эрхгүй дуу алдаад дахиад л Клинчтэй шивнэж гарлаа Энэ удаа тэдний яриа надад дуулдлаа -Генерал аа, дээд тэнгэр бидэнд туслах бололтой. Миний төлөвлөгөө ч бараг бүтэх
Ганц л үг тэр муу бодлогогүй луйварчны
гэсэн
дахиад л шивнэлдэж зөвлөв Энэ санаандгүй саналыг хэлэлцэхээс өөр аргагүй болжээ Оматла нэмж өгүүлсэн нь: -Биднийг Таллахасси руу явахыг та нар эс зөвшөөрвөл бид овогтоо үлдэж чадахгүй, зүрхлэх ч үгүй байна. Тэгвэл бид танай бэхлэлтэд хоргодох хэрэгтэй болно. -Та бүхний Таллахасси явах талаар бид зөвлөж ярилгүй болохгүй. Маргааш хариу өгье Дашрамд хэлэхэд, одоогоор та нарт ямар ч аюул заналхийлээгүй байна Цагаан арьстны цэргийн энэ удирдагч та нарыг хамгаална гэж төлөөлөгч хэлэв. -Тийм ээ гэж Клинч бардамнан хэлээд –Манай цэрэг их бөгөөд хүчтэй Олон цэрэг бэхлэлтэд байгаагаас гадна бас олон цэрэг ирж яваа Тэгэхээр та нарт айх зүйл ер үгүй гэв. -Яасан сайн юм бэ! Байдал хэцүүдвэл та нарын хамгаалалд оръё Нэгэнт амласан хойно, юутай сайн хэрэг вэ гэж удирдагчид дуу алдлаа. -Холато-мико маргаашийн зөвлөлгөөн дээр байх уу гэж удирдагч нараас асуу

гэж шинэ санаа сэдсэн төлөөлөгч надад хэлэв -Одоо яг таж хэлж чадахгүй Холато-мико санаагаа мэдэгдээгүй Гэхдээ удахгүй мэдэж болно. Хэрэв үлдэх гэж байгаа бол асараа үүр цайтал буулгахгүй. Явах болбол сар шингэхээс өмнө буулгах ёстой Сар шингэхэд Холато-микогийн явах эсэх нь мөд мэдэгдэнэ. -Тэр удирдагчийн овгийн майхнууд бэхлэлтээс харагдах уу? -Үгүй, ой дотор, мод халхална -Бидэнд хэл хүргэж чадах уу? -Чадна гэхдээ энд л ирнэ Манай элчийг бэхлэлтэд орохыг хүн харчихаж магадгүй дээ. Бид буцаж ирээд танайхны нэгтэй уулзаж

юм. -
, тэгсэн дээр гэж төлөөлөгч сэтгэл тэнүүн өгүүлэв.
мөн л шивнэн зөвшилцөж, хоёр удирдагч хөшөө мэт хөдөлгөөнгүй дуу шуугүй зогсож хэдэн хурам өнгөрөөлөө. Эцэст нь ерөнхий жанжин нам гүмийг эвдэн -Дэслэгч! Та удирдагч нарыг иртэл энд хүлээ Мэдээ авмагц штабт буцаж оч гэлээ. Харилцан мэхийн ёслоод хоёр генерал бэхлэлт орох замаар алхан одож, хоёр индиан удирдагч эсрэг зүг рүү нь яван бараа тасарлаа. Би гав ганцаар хоцров Top УСАНД ТУССАН СҮҮДЭР Миний бие гуниг гутрал дүүрсэн бодолдоо дарагдан ганцаар үлдлээ Тийм гашуун бодол төрсөн н аргагүй юм. Баясгалантай
үл мэдэгдэх тодорхойгүй байдал шаналган тарчлаана Бас саяхан биеэр оролцсон явдалд зэвүүцэн жигшил төрж дахар бачимдана. Би хуурмаг, хар хэрэгт хэл ам авалцах зэвсэг нь болжээ Цэргийн албаа өөдгүй хуйвалдаанд оролсоноор эхэллээ. Хэдийгээр намайг албадан оруулсан боловч гүйцэтгэсэн үүргийнхээ хичнээн ичгүүртэйг мэдэрч, жигтэйхэн жигшиж байлаа. Намуун цэнгэг шөнийн агаар ч сэтгэлийг минь тайтгаруулж эс чадах ба харин ч улам бүр бачимдуулна. Салхи шуурга тавьж байвал л зохистой мэт. Үнэхээр ч сайхан шөнө байлаа Газар дэлхий, цаг агаар юутай дөлгөөн Тэнгэрт хаа нэгтээ хөвөх сэмжин цагаан үүлс мэлтгэр саранг халхлавч мөнгөлөг утаа мэт нимгэн сийрэг тул сарны туяа хурц гэрлээ үл алдана. Орчин тойрныг өдөр шиг гэрэлтүүлэн лаврын гялгар навчис дээр тусч ойсон сарны гайхамшигт туяанд ой тэр аяараа гэрэлтэн сая сая толь гялалзах лугаа адил үзэгдэнэ. Моддын сүүдэрт сүрэг сүргээрээ бууж ойн түнэр харанхуй ёроолыг улаан, цэнхэр, алтан шаргал өнгө хослон анивчин гэрэлтүүлэгч галт цох улам ч үзэсгэлэнтэй болгоно Тэдгээр амьд гэрэл дээш доош намалзан шулуун явснаа эргэлдэх зэргээр ямар нэг адармаатай бүжиг наадах шиг харагдана Энэхүү үзэсглэнт байгалийн дунд мөн л туяаран гэрэлтсэн бяцхан нуур орших бөгөөд мөнгөлөг гадаргуун бүүдгэр гялбаа сийлбэрлэн чимсэн жааз бүхий зуувин толийг санагдуулна. Агаарт анхилуун сайхан үнэр тархжээ. Шөнө жихүүвтэр боловч хүйтэн биш байлаа Олон цэцэг цоморлигоо хараахан хумиагүй,
85
болох
Зүйтэй
Хоёр генерал
сайхан мөрөөдөл минь сарнилаа. Нөхөрлөл холбоогоо сэргээх сэн гэж сэтгэл яаран тэмүүлэхийн хамт

анхилуун үнэрээ наранд төдийгүй саранд хүртээх ажээ Эргэн тойронд цэцэглэсэн жанжуу гүйлс, агар зорхдос, амтат зүрж холилдоод бишрэм сайхан үнэр түгнэ Намуун тайван боловч анир чимээгүй биш байлаа Өмнөд нутгийн ойд шөнө дүл үргэлж дуу шуутай бөлгөө Нар шингэмэгц мэлхий вааглан голио царцаа исгэрэн донгодож, чих дөжрөм шуугилдаж, Америк тивийн ойн гайхамшигт дууч заараг сарны гэрэлд гойд сайн дуулах бөлгөө Нэг заараг нуурын эргийн нэг өндөр модон дээр суучихаад уянгалаг донгодох нь гуниг гутралыг минь сарниах гэсэн мэт Бэхлэлтийн зүгээс цэргүүдийн дүнгэнэн ярилцах, индианы буудлын тэртээгээс шуугилдахтай холилдон сонсдоно Нэг хэмээр хүнгэнэх

үзэгдэнэ Харанхуй, гэгээтэй хэсгийн зааг дээр үзэмжит далдуу моддын дүрс тусчээ. Өндөр гоолиг гол, өтгөн саглагар титэм нь газрын гүн рүү тэмүүлэн орсон мэт үзэгдэхэд миний хөл доорхи газраас ч илүү гайхамшигт ондоо ертөнцийн бүтээл мэт санагдана. Усанд тусч буй эдгээр далдуу мод нуурын баруун эрэг дээр орших бөгөөд одоо сарны гэрлийг хааж буй далан дээр ургажээ Хэсэг зуур тэрхүү тэнгэрийн сэхээвчийг ширтэн сууснаа өөрийн эрхгүй далдуу модны аварга дэвүүр хэлбэрт титмийг дагуулан харлаа Тэгтэл усан дээр туссан нэг дүрсийг олж үзээд хирдхийн цочив Тэр дүрс үнэнийг хэлбэл, сүүдэр далдуу модны дундаас гэнэт гарч ирсэн юм. Хэмжээ нь нэлээд томорч туссанаас биш хүний сүүдэр лавтай мөн Алчуур, малгайгүй жижиг толгой, уран гоолиг мөр, туялзсан бэлхүүс, газар шүргэм хуниралдсан хувцсаар нь бүсгүй хүний сүүдэр болохыг тааварлав. Анх харахад далдуу модны хоорондуур явж байснаа хэдэн хурам хөдөлгөөнгүй зогслоо Тэгэхэд л эмэгтэй хүн болохыг мэдсэн юм Эхлээд би эргэж тэр сонин сүүдрийн эзнийг харъя гэж бодлоо. Миний бие нуурын баруун

86
чимээг үе үе дуу алдах, хашгирах, хөхрөх дуу эвдэнэ. Удирдагчдын ирэхийг хэдий болтол хүлээх болж байна? Нэг, хоёр цаг, эсвэл бүр илүү удах болов уу? Би цаг өнгөрөхийг сарны хөдөлгөөнөөр баримжаалж байв Сар шингэмэгц Холатагийн явах эсэхийг мэднэ гэж индиан удирдагч нар хэлсэн билээ Хоёр цаг орчмын дараа бүх ажил дуусч би чөлөөтэй болно Миний бие өдрийн хагасыг тувт хөл дээрээ өнгөрөөсөн учраас одоо туйлгүй эцэж ядарчээ. Тэгээд нуурын хөвөөнөө хад асга дунд эвтэйхэн чулуу олж тухлан суув Би нуурын ус руу хараа бэлчээв. Тал нь сүүдэрт бараантаж, нөгөө хэсэгт нь сарны мөнгөн туяа тунгалаг усыг нэвт гэрэлтүүлэх тул ёроолд нь хэвтэх цайвар хясаа, гялалзсан хайрга хүртэл
оройг ч, далдуу
ч
үзсэнгүй
Босч
ч бараагүй
юу гэвэл, миний дор нь сууж байсан бүдүүн том царс нүд халхална Хажуу тийшээ шалавхан хэд алхвал бүх юм нүднээ ил тусав Гэвч би эр, эм ямар ч хүн олж харсангүй. Далангийн хярыг тун анхааралтай ширтсэн боловч амьтай голтой юу ч алга Зөвхөн далдуу моддын дэвүүр мэт титэм нүднээ тусна. Би ч сууж байсан газраа буцаж суугаад дахиад л ус руу харж эхлэв. Далдуу модод уснаа тусавч нөгөө бүсгүйн сүүдэр байдаггүй Үүнд гайхах юун. Хий үзэгдэл огт биш, нэг хүн, тухайлбал нэг эмэгтэй уулнаас бууж явсаар мод руу ороо биз Энэ бол зохих ёсны тайлбар учраас миний санаа ч амрав Тэгэхийн зэрэгцээ сониуч сэтгэлийг минь хөндөхгүй байж чадсангүй. Суугаад бодол мөрөөдөлдөө автахын оронд босч зогсоод жигтэйхэн анхаарч, чих атвин хараа сунгав. Тэр эмэгтэй юун хүн бэ? Харваас индиан байсан Цагаан арьстан бүсгүй бол
хөвөөн дээр байсан бөгөөд уулын хяр ард минь сүндэрлэх тул эргэж хараад далангийн
модыг
олж
.
зогсоод
,

хөдөлмөрлөх

олонтаа Энд их зүйл хийх гэж ирсэн байж ч магадгүй. Нуурын усанд орох ч гэсэн юмуу, эсвэл хайрт залуутайгаа эзгүй, харанхуй төгөлд уулзахаар болзсон бүсгүй байж ч мэднэ Гэнэт “Маюми байвал яана?” гэсэн бодол харван орж, хордуулсан сум шаах мэт зүрх зүсээд явчихав. Тэр эвгүй бодол надад хэрхэн нөлөөлснийг дүрслэхэд бэрх Бүхэл өдөр турш миний хажууд нэг залуухан даргын санаандгүй ярьсан хэдэн үгнээс үүдэн төрсөн элдэв сэжиг таамаглалд шаналж гүйцсэн байв. Бэхлэлтэд их л сайн мэддэг бололтой, нэгэн хөөрхөн индиан бүсгүйн тухай ярьсан юм. Тэр залуугийн үгэнд

, булгилуулхад бүрэн хангалттай билээ Би ганцхан, хамгийн энгийн асуулт тавиад л сэтгэлээ тайвшруулж болох байсан юм. Гэтэл асууж зүрхэлсэнгүй. Тэгээд л өдөржин битүүлэг сэжиг тааварт тарчилж явна Чухам ийм учраас усанд туссан хүний сүүдрийг хараад тийм зовлонтой таамаглалд хялбар автсан юм. Гэвч удаан тарчилсангүй Тун хурдан, нүд ирмэх зуур тайтгарч билээ Нуурын хөвөөнөө нэг хүн сүүдийн гарч ирээд надаас тав зургаан алхмын зайтай зогсов Сарны хурц гэрэлт тун сайн харагдана. Тэр бол индиан эмэгтэй байв. Гэвч

87 ийм цагаар хэрхэвч явахгүй л дээ Өмссөн хувцсыг нь харсан ч тэр, гарцаагүй индиан мөн Энэ зэлүүд газар гав ганцаараа юу хийж явав? Учрыг нь олоход түвэгтэй боловч хачирхах юмгүй. Ойн хүүхдүүдийн цаг биднийхээс ялгаатай Шөнийн цагт өдөр юм шиг
этгээдийг ойворгон
алин болохыг тодруулах санаатай түүний болон сонсогчдынх нь үг, хөдөлгөөн бүрийг нь тун анхаарч, нүд салгалгүй ажиглаж байв. Ярианаас нь үзвэл санаархал нь бут цохигдсон бололтой. Сонсогчид нь буюу тэдний олонхи нь түүнийг ямар боловч азтай байна гэлцсэн юм Харин бүсгүйн нэрийг огт дурдсангүй. Ямар тодруулсан үг хэлээгүй боловч “индиан”, “гоо үзэсгэлэнт бүсгүйй” гэсэн үг миний зүрхийг түгшүүлж
Маюми биш байлаа! Top ХАЖ ЕВА Миний өмнө өндөр нуруутай, гуч дөч орчим насны, цагтаа царайлаг явсан, да раа нь мэхлэл доромжлол амсч зовсон, биерхэг эмэгтэй зогсож байлаа Оргүй арилчихаагүй гоо үзэсгэлэнгээ хадгалан үлджээ Балмад этгээдийн гарт эвдэрч нурсан үлдэгдэл нь лут үнэ цэнээ үл алдах эртний грекийн тэнгэрийн дагинын баримал хөшөөтэй нэгэн адил буюу Дур булаам чанараа одоо ч хадгалжээ. Нас тогтсон хүний гоо үзэмжийг бахдан биширдэг хүмүүсийн хувьд тэр авгай хосгүй сайханд тооцогдоно Шулуун том гарыг нь цаг хугацаа эвдэж монийлгосонгүй, хавтай сайхан цээжийг нь юу ч гутааж чадсангүй гэдэг нь мэдэгдэнэ. Сарны гэрэлд бэлхүүсээ хүртэл нүцгэн цээж нь охин ахуйн янзаараа үзэгдэнэ Мөр рүү нь замбараагүй задран буусан хар үс нь нэг зүйлийн нөмрөг болжээ. Тас хар гэзгэнд нь ширхэг ч мөнгөн саа үл үзэгдэнэ. Цаг хугацаа бас гоёмсог нүүр царайг нь огт хөндсөнгүй. Бөөрөнхий эрүү, өөгүй уруул, дэгжин самсаатай бүргэд хамар, өндөр, гилгэр дух, нүд нь Гэтэл нүд нь юу вэ?
л ажиллаж
нь
бардамнаж сайрхсан, дийлж ялсан өнгө аяс тодорч байлаа Тэр
амьтан, ялан дийлсэн эр

гадарлана Харин би түүний нүдийг харах шаардлагагүй байлаа. Би хөөрхий бүсгүйн золгүй явдал, алдаа эндэгдлийн тухай урьд мэддэг байсан юм Би Хаж Еваг, Микосоук овгийн солиотой хатан хааныг анх удаа харж, анх удаа нүүр учирч байгаа юм биш Хичнээн гоо үзэсгэлэнтэй байвч түүнийг хараад би цочин хирдхийж, бүр айж балмагдаж болохоор байв Сондорын оронд ногоон өнгөтэй могой хүзүүгий нь, сарны гэрэлд тодхон гялалзах бүдүүн том хоржигнуурт могой бэлхүүсийг нь ороон мурчигнан татвалзана! Тийм ээ, хоёулаа амьд

хачин хүнийг анх харж байвал айж цочих байсан нь лавтай. Гэтэл ногоон могой, хоржигнуурт могой, сэгсийсэн урт үс, эрүүл бус нүдний зэрлэг харц, энэ бүхнийг би хэзээний мэдэх бөгөөд өчүүхэн ч гэм зэмгүй, дор хаяад надад ямар ч аюулгүй билээ Тиймээс огт айдас хүрсэнгүй Бүсгүйд дөхөөд ирэхэд нь,

-Хаж Ева! гэж би дуудлаа

-Ие-ела1 хэмээн гайхан дуу алдаад, -Залуу Рэндольф уу? Зэвхий царайтны удирдагч! Чи хөөрхий Хаж Еваг мартаагүй л байх шив? Гэлээ

-Үгүй, мартаагүй ээ, Ева, Та энд юу эрээ вэ?

-Чамайг, бяцхан удирдагч минь.

-Намайг ий?

-Үгүй, эрээгүй, би таныг олчихоод байна шүү дээ.

-Ямар хэргээр ирээ вэ?

-Чиний амийг, залуу халуун насыг чинь л аврах гэсэн юм Үзэсгэлэнт мико минь, чиний ариухан, үнэт амьдралыг, хөөрхий ойн шувуухайд зөндөөн үнэ цэнэтэй байдаг чиний

88 Юунд ер биш гялалзана вэ? Яагаад ийм ухаангүй, зэрлэг харц тодорно вэ? Ээ халаг! Энэ нүд Ивгээлт тэнгэр минь! Тэр бүсгүй солиотой ажээ! Хөөрхий! Үнэхээр солиотой билээ. Санаандгүй тохиолдсон ямар ч хүн харцыг нь хараад л эрүүл бус
болохыг нь даруй
могой байлаа! Хүзүүн дээрээ тохсон жижгэвтэр могойн толгой бүсгүйн цээж рүү унжиж, харин нөгөө том илүү аюултай могойн сүүл ташаа хавьд нь махиралдан байхад толгойг нь чанга атган барьжээ Могойн нүд цог шиг гялалзана Хаж Ева толгойдоо юу ч зүүгээгүй, өтгөн хар үс нь нар, салхинаас хамгаалдаг аж Чархи өмссөн байх агаад газар шүргэм урт, хуниа хэмээх өргөн банзлынх нь дороос үл ажиглагдана. Өмссөн хувцас нь ердөө л энэ. Жинжүү сувс хатгамалан оёж, ногоон тотийн өдөөр чимж, зэрлэг галуун өд, янз бүрийн ангийн үсээр хормойг хажжээ Бүс бүслээгүй атал бэлхүүсийг нь яг таг барьжээ Би тийм этгээд
ухаантай
амийг аврая гэсэн юм! Аяа! Олон олон жилийн тэртээ нэг хүний амь нас надад ч гэсэн үнэтэй байж билээ. Тийм шүү, тийм Юунд би цонхигор царайт эрд Юу юугүй итгэн дурлав даа? Тийм, тийм, тийм! Юунд би түүнтэй зэлүүд ойд Юу ч бодолгүй… уулзан учрав даа Тийм, тийм, тийм! Залуугийн минь сэтгэлийг хөнөөсөн Зальт үгэнд би юунд автав даа? Тийм, тийм, тийм! 1 Гайхахдаа хэлдэг аялга Ихэвчлэн уртаар сунжруулан дуудна (Зохиогч). 2 Шүлгийг Д Алтанхуяг орчуулав

-Доошоо бай, читта мико! (могойн удирдагч) гэж дуугаа таслан намайг үзээд толгойгоо цогнойлгон, уурлаж хилэгнэж эхэлсэн могойг зандраад, “доошоо бол, агуу их вантан!” дайсны хувцастай боловч энэ чинь бидний нөхөр, тайвшир, үгүй бол толгойг чинь тастчихна шүү! гэлээ -Ие-Ела! гэж нэгийг бодсон мэт дахин дуу алдаад, хуучны дуугаа дуулж цаг дэмий үрчихлээ -Явчихсан, бүр явчихсан шүү дээ! Хэн ч түүнийг нааш нь авчрахгүй Залуу мико минь, би одоо яах гэж ирлээ

надад сануулахаар ирсэн биз Гэтэл ямар дайсан байна вэ? Ева түүний буюу тэдний санааг хэрхэн мэдээ вэе Үүнийг тодруулахын тулд, -Ева, надад ямар ч дайсан байхгүй. Тэгэхээр яалаа гэж миний амь нас аюулд орох билээ дээ? гэж асуув -Үзэсгэлэнт мико минь, би чамд дайсан байгаа гэж хэлж байна шүү Ие-ела! Та мэдэхгүй байна уу? -Би амьдралдаа нэг ч улаан арьстныг гомдоогоогүй 1 Муу байна 2 Бэхлэлт -Улаан гэнэ ээ, би улаан арьстан гэж хэлсэн үү? Куурин1 хонгор Рэндольф оо, семинолын нутагт нэг ч индиан таны ширхэг үсийг ч хөндөхгүй. Тэглээ гэхэд Мандах Наран юу гэх вэ? Тэгвэл чамд гар хүрсэн этгээдийг ойн

89
өгүүлээд санаагаа төвлөрүүлэх
-
Одоо
!1 Дэмий цаг алдчихлаа. Залуу удирдагч чи алагдаж мэднэ, чамайг алчихаж магадгүй, тэгэхээр даруйхан яв! Эндээс яв, яв! Топекидоо2 оч! Өрөөндөө ороод түгжиж ав Өөрснийхөн дундаа бай, цэнхэр хувцаст цэргүүдээсээ бүү холд. Ой модоор ганцаараа бүү тэнүүчил! Амь насанд чинь аюул заналхийлж байна гэв Тийнхүү чухалчлан ярьсан нь намайг эрхгүй гайхуулав Өчигдрийн аминд минь халдсан оролдлогыг хараахан мартаагүй байсан тул гайхахын зэрэгцээ сэтгэл түгшиж эхэллээ Түүнээс гадна эл солиотой бүсгүй үе үе эрүүл саруул мэт болдог бөгөөд тийм үедээ тун ухаалаг, гойд сэргэлэн сэтгэдэг билээ. Одоо яг тийм үедээ байгаа бололтой Миний амийг бусниулах гэж ямар нэг хэмжээгээр бэлтгэж буйг мэдчихээд
түймэр адил шатааж орхино доо Улаан арьстнаас бүү ай, чиний дайсан өөр өнгөтэй -За индиан биш гэнэ ээ? Тэгвэл ямар арьтсан бэ? -Хэдэн цагаан, шар арьстан -Арай дээ, Ева! Би нэг ч цагаан арьстанд муу юм хийгээгүй. -Чипавнии!2 Чи бол ой хөвчөөр хэсэн хэрэгч махчин араатнаас сэрэмжлэхийг эх чинь сануулаагүй бяцхан янзага юм даа Ямар ч шалтгаангүй дайсагнадаг муу санаат улс байдаг юм. Чи ямар ч гэм хийгээгүй байхад чамайг хороох гэсэн улс байна -Хэн юм бэ? Ямар учраас намйг алах гэсэн юм бол? -Асуух хэрэггүй, чипавнии! Тийм цаг биш Чи бол, хар арьстнууд ажилладаг будагт ногоон баян эдлэнгийн эзэн гэдгийг л сануулчихъя Чамд бас хөөрхөн, тун царайлаг дүү бий. Сарны гэрэлтэй адилгүй гэж үү? Би ч бас нэг цагт түүний хэлсэнчлэн хөөрхөн явлаа Аяа! Царайлаг бйана гэдэг ч дэмий дээ, Хо, хо, хо!3 Юунд би цонхигор царайт эрд Юу юугүй итгэн дурлав даа? Тийм, тийм, тийм!
? Яах гэж ирлээ дээ? Тийн
гэсэн мут духаа илэв
Өө!
саналаа. Халвук

-Халвук! Хэмээн дахиад л дуугаа огцом таслан өгүүлээд –Би солиотой хүн, гэхдээ сайн санаж байна Яв, одоохон яв! Яв гэж хэлж байна шүү Чи буга л гэсэн үг, одоо анчид чиний мөрөөр мөшгиж айсуй. Топекии рүүгээ буц, яв, яв! гэж үглэнэ.

-Ева, би явж болохгүй Энд ажилтай, хүн хүлээж байгаа юм

-Хүн хүлээх ий! Халвук. Одоохон тэд ирчих нь дээ.

-Хэн?

-Дайснууд чинь, чамайг алах гэсэн улс ирнэ Тэгвэл хөөрхий согоо өнгөрч зүрх нь зогсоно доо, хөөрхий минь солиорч, Хаж Ева болох вий дээ.

-Та хэнийг хэлэв ээ?

-Хэн… Чимээгүй, чимээгүй! Одоо ч оройтлоо. Тэд

бай! Хинклас1. Ийн өгүүлээд хачин зөвлөгч маань модны сүүдэрт, төгөлд орон бараа тасарлаа.

нь дагаж, царсны бүдүүн гэгч мөчир дээр суугаад, биеэ сайтар далдлахын тулд мөнгөлөг тилландсийн цэцгийн хэлхээний араар нуугдав. Дээд мөчрөөс унжсан цэцгийн хэлхээнүүд эргэн тойрон тунгалаг хөшиг мэт буусан нь намайг огт харагдуулахгүй болгожээ Харин өтгөн хавчсын завсраар нуур, наад зах нь саранд гэрэлтсэн хэсэг нь надад сайн үзэгдэнэ. Эхлээд м иний бие их л зохисгүй юм хийж байх шиг санагдаж байв Миний амь насыг заналхийлж буй дайснууд зэрэг нь Хаж Евагийн дүнсгэр бүрхэг ухааны дэмий хоосон санаа биш байгаа даа. Усанд туссан дүрс, миний хүлээж буй индианчуудын дүрс байсан ч байж магадгүй Болзоот газраа намайг олоогүй болохоор буцаад явчихав уу. Тэгсэн бол генералд юу гэж илтгэх билээ? Тэгвэл ч ухаангүй хөгийн юм болж, надад муугаар төгсөж мэдэх юм шүү Тийн бодмогц даруй бууж, ирсэн улсад үзэгдэхээр завдтал, удирдагчид хоёулаа байсан, харин би дөрвөн хүний сүүдэр харснаа гэнэт саналаа! Юу ч болов нуугдахаар шийдэв. Урван тэрсэлсэн явдлыг нь үл анзаарсан дайчид бие хамгаалах зорилгоор

90
айсуй, айсуй! Усанд туссан сүүдрийг нь хараач! Хаж Евагийн заасан зүг харвал үнэхээр ч нуурын мандал дээр хэдэн хүний дүрс үзэгдэв. Тэр бол дөрвөн эрэгтэй хүний дүрс байлаа. Далан дагуу, далдуу моддын хоорондуур явж байснаа төдөлгүй үзэгдэхээ болив Бодвол налуу руу уруудаж, ойд орсон бололтой -Одоо ч хожимдлоо! гэж солиотой бүсгүй цоо эрүүл мэт шивнээд –Ийм задгай ойд гарч болохгүй, харчихлаа Тэгэхээр ширэнгэн төгөлд нуугд, нааш ир! гээд бугуйнаас минь атгаж, намайг том царс руу хүчтэй түлхэв. -Энэ л чиний цорын ганц хоргодох газар
иртэл чив чимээгүй сууж
дагалдан явсан байж болох юм Тэр сүүдрүүд агшин зуур үзэгдээд өнгөрсөн хэдий боловч, индиануудын сүүдэр биш байхыг би ажиглаж 1 Зүйтэй, сайн байна. амжсан билээ Тэд урт хувцас, өдөн малгай өмсөөгүй, харин ч цагаан арьстнуудын өмсгөл өмссөн байсан шиг санагдана. Тэгэхээр Хаж Евагийн тушаалыг дагахаас аргагүй боллоо Индиан бүсгүйн хачин яриа, хэрэг явдлын талаар их мэдэмхий байсан, өчигдрийн тохиолдлын тухай өгүүлэхэд миний сайн мэдэх улсын учир битүүлэг байдал зэрэг бас бус шалтгаан ч намайг ингэхийг шаардсан юм. Нуувчиндаа ядаж хэдхэн хурам болъё гэж бодлоо Намайг санаснаас эрт илрүүлчихэж болох учраас хуруугаа ч үл хөдөлгөн, амьсгаа даран, орчин тойрноо соргог ажиглан яльгүй чимээ бүрийг чих тавин сонсож суулаа. Би ч удаан хүлээсэнгүй Нүдээр харж, чихээр сонссон зүйлээс болж хамаг цус минь царцах мэт бие жихүүцэн дагжив. Тав зургаан хормын дара миний бие хэзээ ч
Түргэл, хурдан авир! Наанаа нуугд Намайг
Би ч зөвлөлгөөний

нэлээд бүдүүрч лухайснаас миний санаанд үлдсэнээсээ огт өөрчлөгдсөнгүй. Нүүр царай, төрх байдал нь манай эдлэнгийн түлээчин байсан үеийнхээсээ огт хувирсангүй Гэтэл яагаад энд, тэгээд бас өөрийг нь шийтгэн тамлах хэрэгт хамгийн идэвхтэй оролцож байсан Аренс Рингольдтой цуг байдаг билээ? Үгүй, үгүй, ийм байх учиргүй! Эсвэл миний ухаан санаа самуурч, эсвэл эндүү харж байна Гэтэл тэр хүнийг харах тусам эрлийз Жек яриангүй мөн байна. Миний нуугдаж буй

91 дуулж сонсоогүй, номоос ч олж уншаагүй тийм адгийн
явдагт аргагүй
, гонзгой царай, дараа нь Спенсийн бүргэдийн төрхтэй балмад царай, удаа нь Вилъямсын зэрлэг догшин өргөн нүүр үзэгдэв. Гэтэл дөрөв дэх нь хэн бэ? Би зүүдэлж байна уу? Нүд минь эндүү харав уу? Үнэн гэж үү? Хий үзэгдэл биш биз? Ухаан самуурав уу? Эсвэл зөвхөн төстэй хүн юм болов уу? Үгүй, үгүй, үгүй! Төстэй хүн яавч биш, харин нөгөө этгээд биеэрээ мөн! Долгионтой хар үс, хүрэн бор царай, биеийн галбир, алхаа гишгээ, ер бүхий л байдал нь мөн шүү! Ээ тэнгэр минь! Тэр бол Шар Жек байлаа! Top ХУЙВАЛДААН Тэрхүү зайлшгүй зүйлд үл итгэвэл өөрийнхөө ухаан санааны хэвийн эсэхэд эргэлзсэн
сарны гэрэлд надад хэзээний танил болсон нүүр царай нь тодхон үзэгдэнэ. Шар Жек лавтай мөн байлаа. Түүнээс гадна, миний бие хичнээн үгүйсгэж, дооглож шоолохыг үл харгалзан Хар Жек үзэж харснаа үнэн хэмээт мэтгэн зөрж, Шар Жектэй төстэй хүн л байсан биз гэснийг сонсохоо ч дургүйцэж, ер бууж өгөхгүй байсныг саналаа Шар Жекийг буюу сүнсийг нь харсан гэж лавтай итгэж байсан бөгөөд би яаж ч ятгаад гуйвалтгүй зөрж байсан билээ. Бас нэг зүйлийг, оройн хоолны дараа болсон ярианы үеэр Рингольд нар нэг л хачин болсон Эрлийз эрийн нэрийг дурсахад Аренс эцэгтээ юм шивнэж байсныг санав. Тэгэхэд л анхаарлыг минь татсан болохоор одоо юу ч гэхэв дээ? Аль хэдийнэ үхсэнд тооцогдож байсан хүн энд, өөрийг нь алахаар улайран зүтгэж байсан, дашрамд хэлэхэд, нэг нь бүр гойд догшин байсан гурван этгээдтэй хамт дөрвүүлээ дотно түншүүд болсон шинжтэй зогсож байлаа! Үхсэн хүн амьдарсан, заналт дайснууд эвлэрсэн энэхүү гайхалтай явдлыг хэрхэн тайлбарлах билээ? Хялбар тайлчихаж боломгүй яггүй таавар ажээ. Оньсогыг тайлахад тэд өөрсдөө тус болоогүй сэн бол би хэзээ ч учрыг нь олохгүй биз. Миний бие, тэр эрлийз хүн Шар Жектай хичнээн адилхан харагдлаа ч гэсэн
хорон санаа хүн сэтгэлдээ агуулж
үнэмшихэд хүрсэн билээ Миний өмнө дөрвөн буг, гарцаагүй буг чөтгөр гарч ирэв. Тэдний харц, хэлэлцсэн үг, хөдөлгөөн тэдний санаа тэр зуур надад илэрхий болсон хүсэл, ер юм бүхнээс нь үзвэл буг чөтгөр гэдэгт бүрэн тохирно. Тэр дөрөв нуур тойрон гарах үеэр сарны гэрэлд царай зүсийг нь сайтар харж чадсан юм Хамгийн түрүүнд Аренс Рингольдын цонхигор
болох биз Эрлийз эр өөр хувцас хунартай,
газраас хорь хүрэхгүй алхмын зайд нүүрээ нааш хандуулан зогсоно Өдөр мэт гийгүүлэх

дуу алдах

олоогүй

болохыг нотоллоо Тэр хүн Шар Жек мөн байв. -Семинолын буудлаас шууд ирсэн Замд муур өнгөрсөн ч би алдахгүй олж харна Хоёр удирдагчийг л харсан Би далдуу модны дор нуугдсан болохоор намайг ажиглаагүй. Карамбо! Ажиглаагүй.

-Чөтгөр ав! Хаачдаг байна аа! Энд байсан ул мөр ч алга Индианууд дээр очих шалтгаан түүнд бий шүү Би мэдэж байна Гэтэл Жекэд харагдалгүй яаж тойроод явчихаа вэ? -Өөр замаар явчихсан юм болов уу? -

92
байсан тул би даруй танив. -
гуай, та түүнийг
хамт бэхлэлтэд
гэж баттай мэдэж байна уу? гэлээ. -Тэгэлгүй яахав, тэднийг ирэхэд би хаалганы хавьд байсан юм Генерал, төлөөлөгч хоёр л орсон Гэвч тэр хоёртой хамт нуураас явсан эсэхийг сайн мэдэхгүй байна. Тэднийг наашаа явахад нь дагадаггүй, бид мөн тэнэг улс аа! Үгүй ээ, хэн энд хоцорно гэж мэдэх вэ дээ Мэдсэн бол ч гээд эрлийз эрд хандан -Жек чи индианы буудлаас шууд ирсэн гэлүү? Замд чинь өнгөрчихөөгүй байгаа гэхэд, -Карахо!1 Үгүй чиш, сеньор Аренс, үгүй! гэв Энэ дуу, энэ хуучин испани хараалыг би багадаа олонтаа сонссон билээ. Миний бүх эргэлзээ оргүй замхрав Энэ дуу, миний бие эндүү хараагүй
Шар Жек биш гэсэн цорын ганц бодолтой дүгнэлт хийчихээд байлаа Тэгвэл ч бүх юмны учир олдоно Тэр дөрөв дуу шуугүй яваад өгсөн бол би энэ явдлыг тэгсгээд мартах байсан биз. Гэвч тэд шууд явчихсангүй Харин ярианаас нь Шар Жек одоо хүртэл хорвоогийн тоос хөдөлгөж явааг мэдсэнээр барахгүй, миний “амь насанд аюул заналхийлж байна” гэж Хаж Евагийн хэлсэн үг үнэн болохыг олж сонссон юм -За…! Нөгөөдөх чинь энд алга, хаашаа алга болчихдог эд вэ? гэх Аренс Рингольдын гайхаж уцаарлан
сонсдов. Нэг хүнийг эрээд
бололтой Чухам хэнийг эрсэн болох нь нөгөө этгээдийн ярианаас тодорхой болов Хэсэг чимээгүй байсны эцэст, Билл Вилъямсын дуу гарахад өчигдөр сонссон
Аренс
генералуудтай
буцаж очоогүй
Задгай талаар уу? 1 Карахо- Испани хараалын үг -Тийм. -Үгүй, тэгэх ёсгүй Тэгэхээр хаалга хүртэл хоёр генералтай хамт яваад, дараа нь бэхлэлт оролгүй хүнс нийлүүлэгчийн рүү явсан байх гэдэг ганц зам байна. Тун болзошгүй юм гэж Рингольд өөртэйгөө ярих мэт нам дуугаар өгүүлэв -Чөтгөр ав! гэж тэчьяадан харааж, ийм аятайхан боломж мөд гарахгүй дээ гэв -Бүү ай, Аренс гуай, бүү зов. Мөд дайн эхэлнэ. Бидэнд ч эвтэйхэн завшаан олдох вийг эж Вилъям хэллээ -Бид ч тийм боломж хайхыг хичээе гэж өдий болтол дуугүй зогссон Спенс шийдэмгий гэгч хошуу нэмэв -За, Жекэд л найдах болж дээ, хүүхдүүд ээ, бид хуруу дүрж огт болохгүй Илэрч мэднэ, тэгвэл ч хэцүүхэн юм болно шүү. Жек л өөртөө гэм халгүйгээр цэвэрхэн хийчихэж чадна Чи нэгэнт үхсэн учраас хууль чамайг барьж чадахгүй Тийм биз дээ, шар хүү минь? -Бүү санаа зов, Аренс Рингольд гуай! Би аль хэдийнээс боломж хайсаар байсан Жек таны замаас дайсныг чинь зайлуулж, сургийг нь сонсохооргүй болгоё Шар Жек мөдхөн нэг боломж оломз. Өчигдөр ч алдчихсан л даа. Муу буу байсан юм,

тийм буутай анд гарч болохгүй л дээ Аренс гуай -Мань хүн одоохондоо бэхлэлтэд буцаж очоогүй бйагаа Очоогүй гэж бодож байна. Тэгэхээр одоо индианы буудалд байх нь ээ. Сар шингэсэн хойно ч магадгүй, харанхуйд задгай газраар ганцаараа явна гэж мөн л намуухан дуугаар өгүүлснээЖек, чи миний хэлэхийг сонсов уу гэв.

-Сонслоо, эрхэм ээ Жек нэгд нэгэнгүй сонссон

-Тэгвэл боломжийг хэрхэн ашиглахаа мэдэж байна уу, аан?

-Ай даа, сеньор. Жек мэдэж байна.

-Зүйтэй Тэгвэл бид буцлаа Жек, хэрэв гээд дуугаа намсган шивнэсэн учраас би сонсож чадсангүй. Гэвч арай чанга хэлсэн мэр сэр үгнээс зарим нэг зүйл ойлгож болохоор байв. Хурлийз Виоло, миний дүү хоёрын нэгийг

зэвүүцлээ

учиргүй

гаргаснаас тийнхүү салганан

билээ. Биеэ барих хүч хүрэлцэж, чимээгүй нуугдсаар байв Тэр үе мэдэгдчихсэн бол хорвоогийн нарыг үзэх хөг өнгөрөх байсан биз. Тийм ч учраас биеэ мэдэгдчих вий хэмээн өчүүхэн ч чимээ гаргахгүйг хичээн суув Дөрвөн хүн, хүний амь бусниулах тухай хэнэггүй ярилцаж, эд барааны үнэ хэлэлцэх мэт жигүүртэйгээр хуйвалдан, бүгдээрээ түүнээс гарах ашгийг хүлээж байгааг сонсоход хичнээн бэрх вэ? Уур хилэн, айдас хүйдэс зэрэгцэн биеэ барихад тун хэцүү болов Тэд дөрвүүлээ, бүгдээрээ зэвсэглэсэн, гэтэл надад сэлэм, гар буу л байна. Ийм зэвсэгтэй байж тэдэн шиг улангассан этгээдийн өөдөөс гаралтгүй Хэрэв, жишээлбэл, Рингольд, эрлийз хоёр байсан бол би зэвүүцлээ дарж ингэж зовж суухгүй, модноос үсрэн бууж нэгийгээ үзэхэд бэлэн байлаа Гэвч бадарсан хилэнгээ барьж, тэднийг

93
болохоороо”, “чамд хоёр зуун дооллар өгнө” гэх мэт үгс чих дэлсэв. Миний амь н асыг золиослох тухай эл хёор буг хэдийнэ тохирчихсон, одоогийн яриа бол тэрхүү балмад наймааных нь нэг хэсэг гэдгийг ойлгоход тэр хэдэн үг хангалттай байлаа! Шанаа руу хүйт оргин духан дээгүүр минь хүйтэн хөлс бурзайссныг гайхах юун Суусан мөчир дээрээ намрын навч шиг чичирч байлаа. Тийм санаанд багтамгүй аймшигт зүйл сонсоод сүрдсэндээ ч биш, цээжин
уур хилэнгээ дарах, зах хязгааргүй төрөх жигшил
яван явтал дуугаа хураан нуугдсаар үлдэв. Рингольд, хоёр балмад аялдан дагагчийнхаа хамт бэхлэлтийн зүг одоход мань эрлийз индианы буудалд өөр явлаа. Top БҮХ ЗҮЙЛ ТОДРОВ Би тэднийг явсны дараа ч удтал хөдөлгөөнгүй суув. Үнэндээ, миний бие гайхаж алмайраад юу хийх, юу бодохоо ч мэдэхгүй, мөчирт хадагдсан мэт нэг хэсэг суусаар байж билээ. Эцэстээ сэхээ орж, дөнгөж сая үзэж, дуулснаа эрэгцүүлэн бодож эхлэв. Ийм хөгийн юмнаас айх гэж үү? Үгүй, үгүй тэр дөрвийн хэн нь ч тоглоом шоглоом хийсэн шижгүй байсан шүү дээ Түүний дээр Шар Жекийн санаан багтамгүй
байн байн дурсах ба “бидний замд саад болох ганц л”, “эх нь дорхиноо зөвшөөрнө”, “би эдлэнгийн эзэн
дотор буцлах
барих гэж
хүч
чичирч

гэдгээ

хэлж тэр үг чихэнд

дээ Надад уурласанд гайхах юмгүй Гэтэл уурлаж дургүйцсэнээс болж хүн тийм шулмын хорт санаа өвөрлөж явдгийг хэрхэвч ойлгохгүй байлаа. Виоло, миний дүү хоёрын нэртэй хамт дурссан “бидний замд саад болж буй этгээд”, “эхийг нь хялбар ятгана”, “эдлэнгийн эзэн” зэрэг тасархай үгс ямар учиртай юм бол? Юу гэсэн үг вэ? Шууд хэлэхэд дэндүү аймшигтай санаа агуулжээ гэдэг нь ойлгомжтой байв Би хар дарж зүүдлээгүй, ухаан санаа минь самуурч солиороогүй гэдэгт итгэж ядна! Үгүй ээ, үнэхээр мэлтгэр сарны гэрэлд тэднийг харсан, яавч эндүүрээгүй тэдний хөдлөх, гишгэхийг нүдээрээ харж, ярьж хэлэлцэхийг чихээрээ сонссон. Тэр дөрөв намайг алах санаатай байсан шүү дээ! -Хо, хо, залуу удирдагч минь одоо буу даа. Хоновав хулва1 явчихлаа. Хинклас! Буу, буу, үзэсгэлэнт мико, одоо буу! Гэснийг дагаж модноос буугаад, би төдхөн солиотой хатан хааны хажууд зогсож байлаа -За, Хаж Евагийн үгэнд үнэмшив үү? Залуу микод дайсан байна уу? Хо, дөрвийн дөрөв шүү Чиний амь аюулд орсон байгаа биз, хо, хо?

хүрсэн

94 амилсан явдлаас үзвэл инээдмийн жүжиг гэхэд даанч сүрхий ноцтой, хэтэрхий адармаатай зүйл ажээ Тэгээд ч миний бие золиосонд гарах ёстой болсон эмгэнэлт жүжгийн оршил хэсгийг саяхан чихээрээ сонслоо Тэр дөрвөн этгээд миний амийг хороохоор завдаж байгаад
Спенс
юм
Рингольдын хатгалганд
Эрлийзийн хувьд
түүний хонзогнолыг ойлгож байв Тэр бол миний үхлийг харахаас нааш ханахгүй хонзогнол байлаа! Гэтэл энэ бүх балмад хэргийг толгойлон буй Аренс Рингольдыг юу ч гэх вэ дээ! Боловсролтой, надтай нэг зиндааны эрхэм шүү дээ! Ай, Аренс Рингольд, Аренс Рингольд! Үүнийг би хэрхэн тайлбарлах вэ? Ийм жигшүүртэй, ичгүүргүй холбоо сүлбээг чинь юу гэх вэ? Тэр залуу надад тун дургүйү би мэддэг байлаа Түүний шалтгааныг ч гадарлана. Миний дүү, тэр хоёрын харилцаанд би саад болдог гэж намайг мань хүн боддог ажээ Энд ч бас тэгж бодох үндэс байлаа Эцгийнхээ өөд болсны дараа би гэр бүлийн ажил хэрэгт чөлөөтэй оролцож, санал бодлоо хэлэх болсон билээ. Тэр этгээдийг миний хүр дүү болохыг би яавч зөвшөөрөхгүй
. -Түүнд л таларх, үнэхээр, үнэхээр -Хэнд? -Их Онгод минь! Мартчихсан гэж үү? Залуу мико, чи хуурамч амьтан юм! Хуурамч зэвхий царайт! Би юунд амийг нь аврав даа! Юунд цусыг нь урсгасангүй вэ! -Ева! -Халвук, халвук! Хөөрхий ойн шувуухай минь! Хамгаас хөөрхөн шувуухай минь! Зүрх нь дэлбэрч үхэх вий дээ, солиорно доо, хөөрхий! -Ева, учрыг нь хэлээч дээ. -Халвук! Хөөрхийг хаяснаас үхсэн чинь дээр байсан юм Хо, хо! Хуурамч зэвхий царайт минь, хөөрхий Евагийн зүрх дэлбэрэхээс өмнө үхсэн ч болоосой доо Тэгвэл Ева зүрхээ л алдана, харин толгой, толгой бол тун ч тусгүй юм болно шүү дээ. Хо! Юунд би цонхигор царайт эрд Юу юугүй итгэн дурлав даа?
эргэлзэх юм огт алга! Тэр дөрвийн хэнийг нь ч би тэгтэл сүрхий гомдоогоогүй сэн Дөрвүүлээ надад дургүйг мэднэ Хэдийнэ мартагдсан хөвгүүдийн маргаан зодооноос өөр гомдоод байх ноцтой шалтгаан
, Вилъям хоёрт баймааргүй
.
л орсоноос зайлахгүй
гэвэл,
ил
нь
л
-Ева, та миний амийг аварлаа. Яаж талархахаа ч мэдэхгүй байна

Тийм, тийм, тийм!… -Ева! Хэмээн би ухаангүй дуугаа тасалтал нь үнэн голоосоо дуу алдаад –Та хэний тухай яриад байнаа? Хэлээд өгөөч дээ! гэв. -Их Онгод минь! Юу асууж байгааг нь сонсооч! Хэний, хэний, хэний тухай гэнэ ээ? Нэгээс илүү хүнтэй байх нь ээ, хо, хо, хо! Тийм байж, тэгээд нэгийг нь үнэхээр мартчихсан юм санж Халвук, халвук! Ева юу гэж хэлэх болж байна? Ева ямар үлгэр зохиох вэ? Хөөрхий шувуухай минь! Зүрх нь зогсож, ухаан нь самуурна даа! Хо, хо, хо! Микосоук овогт хоёр Хаж Ева, хоёр солиотой хатан хаан төрөх нь ээ. -Тэнгэрийг бодож намайг бүү зовоогооч дээ? Хэлчихээч дээ! Ева, сайн санаат Ева минь, та хэний тухай ярина вэ? Арай… Нэр нь аман дээр

нүдэнд

, жигшил илэрч байсан сан Харин намайг тэр нэрийг дурсмагц гайхсан янз тодорсноо миний бодлыг таах гэсэн мэт сүрхий ширтэв. -Хэрэв Маюми бол, Ева мэдэж байна уу, би Маюмид хайртай Хайртай юм шүү гэж би юу гэж хариулахыг нь ч хүлээлгүй догдлон өгүүлэв. -Чи Маюмид хайртай гэж үү? Одоо ч гэсэн хайртай хэвээр үү? хэмээн солиотой хатан хаан огцом асуув -Аяа, Ева минь, амь насаараа…

-Кури, кури! Яг л түүний тангараг байна Халвук! Тэгээд л мэхэлсэн шүү дээ! Дахиад хэл, залуу мико! Маюмид хайртай чинь үнэн үү? Гэхдээ бүү андгай тангараг тавиарай.

-Үнэн, үнэн үнэхээр хайртай

-Хинклас! Мико үнэн хэлж байна, үзэсгэлэнт цайвар царайт мико үнэн хэллээ. Хайнтклинч1 жаргана даа хэмээн баярлан дуу алдаад, Дуртмал залуу насны Дурлалд автан мансуурч Далдуу модны доор Даамай цэнгэлд автана. Ийм сайхан шувуухайг Ийм ялдам шувуухайг Энхрийлж хайрлахгүй хүн Ингэхэд хаанаас байх вэ? Хавьд хүнгүй зэлүүд ойд Хайртынхаа хамт

95
гарч ирсэн боловч би хэлж түдсэнгүй. Гэвч одоо
бодлыг нотолсон хариу сонсоно
итгэснээс зүрх минь баярт сайхан горьдлого найдвараар бялхаж, асуухаасаа эмээсэнгүй. Төдий л их тээнэгэлзсэнгүй Гансарсан сэтгэл минь даанч удаан хариу хүлээсэн болохоор ухарч шантарсангүй Дахиад хүлээх тэнхэл ч байсангүй Хаж Ева л надад зохих хариу өгч чадах билээ. -Маюмиг хэлж байна уу? Солиотой бүсгүй юу ч эс дуугаран
ажиглалаа
Нүднийх нь
үл чадна
миний
гэж
намайг хэсэг
.
харцыг би тайлбарлаж
Саяхан
нь зэмлэл
сэрүүн сүүдэрт Хайрын үгээ хүүрнэн суух шиг Хавтай жаргал байх уу? 1 Хайнтклинч -хөөрхөн -Читта-мико, доошоо бол! гэж хоржигнуурт могойгоо зандраад, -Чи бас доошоо бай, окола читта1 та хоёр тайвшир Энэ чинь дайсан биш Зүгээр байгаарай, үгүй бол толгойг чинь тастана шүү! гэлээ.

? Аа, би ойлголоо. Хараач, чиний хүлээж байгаа улс уу даа? 1 Окола читта –ногоон могой 2 нэтл-хасс –шөнийн нар, өөрөөр хэлбэл сар (Зохиогч). -Нуурын цаад эргээр яваа хоёр удирдагчийн урт дүрсийг хараад -Яг мөн, мөн шиг байна гэж би хэлэв. -Тэгвэл ажлаа шалавхан амжуул Эс тэгвэл цаг алдана Харанхуй болбол аюултай шүү. Хаж Ева явалгүй болохгүй. За баяртай, залуу мико митнь, баяртай. -Би ч бас баяртай гэчихээд хачин нөхрийнхөө бараа тасартал харцаараа үдээд, удирдагчдын ирэхийг хүлээлээ Индианчуудад төдөлгүй болзоот газраа хүрэлцэн ирж товчхон мэдээлэл өгөв. Холата Мико асар майхнаа буулгаж буудлаас хөдөлсөн

96 -Буянтай Ева минь -Хо! Одоо чи намайг буянтай Ева гэж байна Муу Ева гэж дуудах өдөр ч ирж магадгүй юм шүү. Сонсогтун! Гээд дуугаа өндөрсгөн улам ч догдолсон янзтайСонсогтун! Жорж Рэндольф! Чи түүн шиг, тэр этгээд шиг хэзээ нэг цагт зангаа хувиргах юм бол Хаж Ева чиний дайсан болно. Читта-мико чамайг устгана. Тийм биз, могой ван минь? Тэгэх үү? Хо, хо, хо! Гэж өгүүлэв Тийнхүү ярих зуур могой нь ойлгосон мэт толгойгоо огцом цогнойлгон гялалзан анивчих оч мэт нүдээ
дээ -Хинклас! Би чамд итгэж байна хөөрхөн мико, сайхан мико минь. Үнэн шүү би итгэж байна -Ева, надад хэлээд өгөөч дээ -Кури, кури! Одоо, өнөө шөнө хэлэхгүй. Тийм цаг ч биш, чиповни! Хараач баруун зүг хар! Нэтл-хасс2 шингэлээ Чи одоо явах хэрэгтэй Харанхуйд явж болохгүй шүү дээ. Сар шингэхээс өмнө бэхлэлтэд очилгүй горьгүй. Яв, яв! -Үгүй, Ева, би энд ажилтай байгаа гэж танд хэлсэн шүү дээ Үүргээ биелүүлэхээс нааш явж болохгүй -Халвук! Тэгвэл ч аюултай юм болох нь. Юун ажил, мико
гэнэ Миний бие тэр урвагчидтай хамт байхаас даанч жигшиж байсан тул шаардлагатай мэдээгээ авмагц даруй холдохын түүс болов. Хаж Евгийн сануулсан үг, мөн Рингольдын яриаг сонссоны хувьд цаг алдахгүйчг хичээн бэхлэлт өөд яаравчиллаа. Сар хараахан шингэчихээгүй мэлтийсээр байв Сарны гэрэлд гэнэтийн дайралтаас сэрэмжлэн хамгаалах сайн талтай байсан Болгоомжлохын үүднээс аливаа алуурчны бүгж болзошгүй газрыг аль болох холуур тойрч ил задгай газраар хурдан алхлаа. Замд ч, бэхлэлтийн орчимд ч хүнтэй тааралдсангүй Гэвч бэхлэлтийн хойд хаалгаар орох үедээ хүнс нийлүүлэгчийн байрнаас холгүй, хураасан модны цаана нэг хүн нуугдсан байхыг ажиглав Тэр бол эрлийз эр мөн шиг бололтой Араас нь хүн явуулж, мөн эсэхийг нь мадаггүй мэдэж болох л байлаа Харуулыг дуудаад хариу дохио өгөхийг сонссон боловч тэднийг сандраахыг хүсээгүйн дээр аль болох нууцхан орох тушаалтайгаа санаж болив За, гайгүй ээ, хожим завтай цагтаа, аятайхан боломж тохиолдмогц “амилсан чөтгөр” чамтай болон шулмын санат хамсаатнуудтай чинь тооцоо хиймз гэж бодоод хаалгаар өнгөрч генералд илтгэхээр штаб руу зүглэв
ёлтолзуулан, гөлтгөнөсөн шөвгөр хэлээ гозгонуулж, шип шип хэмээн уртаар исгэрэв -Чимээгүй, одоо болно! Энэ хүнийг биш, читта! Хэвлээр явагчийн вантан, энэ хүнийг биш! Чимээгүй гэж байна шүү! гэж хэлээд чимхэн тайвшрууллаа. -Ева, та намаг юунд сүрдүүлнэ вэ? Ингэх хэрэггүй шүү

заналт дайснуудаа нүдээрээ харсан явдлыг гайхшран эрэгцүүлсээр шөнийн ихэнхийг цурам хийлгүй өнгөрөөж билээ Хэрхвэл зохих ёстойг толгойгоо эргэтэл бодоод өглөөний нарны туяа цонхны хаалт нэвт тусах үест ч дорвитой юм бодож олоогүй байлаа. Эхлээд бүх хэрэг явдлыг төв штабт илчилж орхиод зохих мөрдлөг явуулж, шийтгэж өгөхийг шаардъя гэж саналаа. Гэвч тунгааж бодсоны эцэст хэрэггүй гэж үзэв Тийм ноцтой хэрэгт буруутгах баттай үндэслэл надад бий гэж үү? Ядаж тодорхой юмгүй, ер нь эл хэргийг гэрчлэх ямар ч тулгуургүй миний нотолгоо тийм санаанд багтамгүй муухай гэмт хэргийг хүнд үнэмшүүлж чадах уу даа? Хэдийгээр намайг алахаар завдаж буй нь гарцаагүй боловч наад зах нь миний нэр гараагүй болохоор тийм гэж баталчихаж чадахгүй байлаа Тэгвэл би тоглоом тохууны бай болохоор үл барам түүнээс ч дор юм болж магадгүй юм Рингольд нар

97 Top АНД НӨХӨР ҮГҮЙЛЭГДЭВ Өөрийг чинь алах санаа агуулсан хүнтэй хамт нэг гэрт шөнийг өнгөрөөнө гэдэг юутай аягүй. Тийм нөхцөлд тайван нойрсоно гэдэг бол тун боломжгүй бэрх зүйл юм. Шөнө дөнгөж дугхиймэгц хар дараад сэрчихэв Унтахын өмнө эцэг, хүү Рингольд нарыг би олж харсангүй Тэднийг бэхлэлтэд зочны ёсоор ганц хоёр өдөр байна гэдгийг би сайн мэдэж байсан вм. Намайг ирэхээс өмнө орондоо орсон, эсвэл найз дарга нартайгаа наргиж байгаа биз Юу боловч тэр шөнө бараа нь харагдсангүй. Спэнс, Вилъямс хоёр ч алга. Тэр эрхмүүд бэхлэлтэд
зайлахгүй, гэвч би
хайсан ч
явдлыг
түнш, элдэв шалдав өөдгүй явдал нь хэнд ч илэрхий атал боловсон эрхмүүд гэж тооцогддог билээ Тиймээс Аренс Рингольдыг алуурчин гэж батлахын тулд би дорвитой чамбай нотолгоо гаргах хэрэгтэй. Ийм түвэгтэй байдлыг хараад нууцаа хадгалах нь зөв гэдгийг ойлголоо Өөр нэг нэлээд боломжтой зүйл бол Аренс Рингольдыг олны өмө өдөж, үхэх сэхэхээ үзэх ирүүл тулалдаанд дуудах явдал юм Тэгвэл дор хаяад, миний хоосон нотолгооноос шударга харагдана Гэтэл ирүүл тулалдаан хийхийг хуулиар хориглосон байдаг. Удирдлага мэдчихвэл баривчилж, хамаг төлөвлөгөө маань баларлаа гэсэн үг Аренс Рингольдын талаар би өөрийн гэсэн бодолтой байлаа. Тэр этгээдийн зориг зүрхтэйд итгэх аргагүй, ирүүл тулалдаанаас зайлсхийхээс буцахгүй хүн Гэсэн ч ирүүлд дуудх гэдэг бол түүнийг зарим талаар илчлэхэд чиглэж буй хэрэг Өөр элдэв арга сүвэгчлэх цаг ч байсангүй, нэгэнт өглөө болсон тул эл бодлоо хэрэгжүүлэхээр санаа шулуудлаа Би найз, нөхөргүйдээ гансран гутрав. Жирийн нэг засуул биш, (тийм хүн хялбар олдоно), харин бүрэн итгэж, зөвлөж, хэлэлцэх үнэнч анд хэрэгтэй байлаа. Аз дутахад бэхлэлтэд байгаа дарга нарт огт танихгүй улс байв Рингольд нараас
цэргүүдтэй хамт байгаагаас
эрж
үгүй Өдрийн
, ялангуяа
их нөлөөтэй, бас генерал, төлөөлөгч хоёртой дотно

ч тас болжээ Цусыг нь харсан нэхүүлүүд “усанд живсэн” гэдэгт бүрэн итгээд цааш эрж хайхыг нэг их чармайсангүй гэж Хар Жек маань хүүрнэв. Бэхлэлтэд байгаа найрамдалт индианаас урьд шөнө энэ тухай мэдсэн ба цаадхи нь эрлийзийн амнаас дуулсан юм гэж баталж байжээ. Бүх юм ямар ч мадаггүй, даанч тодорхой ажээ Энэ түүх лавтай үнэн гэдэг нь илэрхий Миний толгойг зовоож байсан олон битүүлэг явдлын хагас нь ч гэсэн тодорхой болов. Хар Жек нэг сонин зүйл мэджээ Амазура мөрний намгархаг сав газраар нутагладаг эрлийз, негрүүдийн овогт Шар Жек толгой хоргодон, улмаар тэдний дунд нэр хнд олсоор удирдагчаар өргөмжлүүлж, одоо “эрлийз мико” гэдэг цолтой болсон байна Аренс Рингольдтой яаж яваад түншилсэн нь бас тодорхойгүй байна.

98 бусадтай нь урьд өмнө нүүр учирч явсангүй Тэгж учраа олохгүй зовж байснаа, надад ашигтай зөвлөлгөө өгч чадах хүнийг гэнэт санаж хайж, олохоор шийдэв Нар жаргаад удаагүй байтал зоригт нөхөр маань хэдийнэ хажууд иржээ. Жекэд би болсон явдлыг нэгд нэгэнгүй
нь тухайн нөхцөлөөс нь дүгнэн тогтоосон аж Үнэхээр тун хялбар тайлбарлаж болох ажээ. Хүмүүсийн таамагласнаар,
эрлийз эрийн хөлөөс үхмээд авсан
мань хүн
шалмаг
эр усанд шумбадаг
хэсгээс цус гарч, шальгүй шарх байсан биз, ямар боловч мань хүнийг цааш зугтахад саад болсонгүй Эрэг хүртэл уснаас цухуйгуйг хичээн сэлсээр с руу тонгойсон мөчрүүдийн завсраар нуугдаж, эрэг дээр гараад өтгөн навчис нь улайрсан нэхүүлүүдийн нүднээс далдалж чадах царс өөд авирсан аж. Чармай нүцгэн байсан тул илчилчихэж болох хувцас хунарын тасархай үлдээгээгүй байна Ус будсан цус нь ч харин
, үзэн ядах сэтгэлээ гаргуунд нь хялбар хаядаг бөгөөд өөртөө л ашигтай байвал алтнаас өгөхөөс ч огт буцдаггүй билээ Тэр жудаггүй Рингольд, Шар Жекийг өөдгүй явдалдаа ашиглаж, өөрөө ч хоосон байдаггүй биз. Ямар ч байсан тэд “эхийг нь эцээхгүй тугалыг нь тураардаггүйгээс” зайлахгүй агаад одоо хамгийн нөхөрсөг дотно харилцаатай байгаа ажээ -Жек! Аренс Рингольдын тухай юу гэж бодож байна? Би дуудчих уу? гэж саналыг нь сонсмоор санагдаад асуулаа. -Дуудах хэрэг юун Бараг хоёр цагийн өмнө босоод гадуур явж байна билээ Унтаж чадаагүй бололтой. -Үгүй ээ, би ирүүл тулалдаанд дуудах гэсэн юм -Вуф! Эрхэм ээ, та сэлэм, гар буугаар үзэлцэх тухай хэлж байна уу? -Сэлэм, гар буу, винтов, аль нь ч яахав, Аренсийн сонгосноор л үзэлцэнэ. -Гэгээн тэнгэр минь! Жорж гуай, ийм юм бүү ярь! Ээ тэнгэр минь! Хэрэггүй, та эхтэй, дүүтэй хүн шүү дээ. Тэнэсэн сум гай болж таныг алчихвал яана, юмыг яаж мэдэх вэ дээ? Улангассан бух заримдаа хүн алдаг шүү дээ! Тэгвэл тэр муу улсаас
ярьсанд төдий л гайхсангүй Тиймэрхүү хуйвалдааны талаар мань хүн сэжиг авсан тул яг тэр өглөө энэ тухайгаа надад хэлэхээр заваж байжээ Шар Жекийн амилсанд өчүүхэн ч гайхсангүй Миний яриа, Шар Жекийг амьд үлдсэн болов уу гэж байсан сэжгийг нь бататгаж, аливаа эргэлзээг замхруулжээ Хар Жек, эрлийз эрийн амьд гарсныг баттай мэдэж байснаас гадна хэрхэн тэгж гайхалтайгаар үхлээс мултарч гарсныг
мар,
боловч
овжин
хөдөлж, марын нүд рүү хутгалсанд тэр махчин олзоо аргагүйн эрхэд тавьсн байна Жек индиан хөвгүүнийг дууриасны дээр зэвсгийг нь ч ашиглажээ! Энэ бүхэн усан дотор болжээ. Эрлийз
байлаа! Марын тас хазсан
Ер нь ч энэ хэсэг явдалд ямар хамаа байх билээ Мань эдлэнгийн эзэнд тэр оргодлыг үзэн ядах онцгой шалтгаан байгаагүй биз Тэр бүтэлгүй шүүх ажиллагааны үеэр гаргасан идэвх зүтгэл нь ердөө л хуурамч дүр байжээ. Харин эрлийз эрд гомдох үндэс байгаа юм Гэвч тиймэрхүү зантай улс хайрлах

генерал тойрон зогссон штабынхны дунд байна Нөгөө талд, хагас дугуйран суусан удирдагчдын араар өдөн өмсгөлт, будаж шунхдсан гоёмсог дайчид зогсох ба тэднээс холгүй эмээллэсэн морьд үүрсэн янцгааж байхад гадаснаас уяатай зарим морь нь тайван идшилнэ Урт хувцастай индиан бүсгүйчүүд ийш тийш яаруу холхин, хүүхэд багачууд ширэг өвсөн дээр наадан тоглоно. Цэргүүдийн дээр далбаа намирч, улаан арьст дайчдын дээр туг хиур хийсэн, бөмбөр нижигнэж, бүрээ хангинах авай Байдал хичнээн бахдам сайхан харагдавч урьд өдрийнхийг үл гүйцнэ. Удирдагдын тойрог мэдэгдэхүйц сийрч, дайчдын бараг тэн хагас ирээгүй болох нь шууд нүднээ тусна Өчигдрийнх шиг тийм олуулаа шахалдан зогсоогүй, харин зөвлөлгөөнд оролцогчид руу хэн дуртай нь чөлөөтэй очиж болохоор байлаа. Олон удирдагч ирээгүй нь илэрхий Онопа ван байсангүй Өчигдөр удирдагчдын хүрээний төвд нүд булаан байсан вангийн эрх сүрийг илтгэсэн Британий вангийн зэгс титэм эс үзэгдэнэ Холата мико болон бага зиндааны нэлээд удирдагч ирсэнгүй Энгийн дайчдын эгнээ шингэрсэн нь, удирдагч нар өөрийнхөө улсыг аваад явсныг илтгэнэ. Цугласан хүмүүсийн ихэнх нь Оматла

99 хэн таны Виржина дүүг, Виолаг, ер хэн биднийг хамгаалах вэ? Тэнгэр минь! Бурхан тэнгэрийг бодож больж үз, түүнийг бүү дууд! Тэгтэл намайг дуудлаа. Эвэр бүрээ хангинаж, бөмбөр нижигнэх нь зөвлөлгөөнд цуглах дохио ажээ Жекийн эрс эсэргүүцэлд хариу хэлэх ч завдалгүй албан үүргээ даган яаран гач одлоо. Top ТӨГСГӨЛИЙН ЧУУЛГАН Мөн л өчигдрийн байдал давтагдав Нэг талд цэнхэр хувцастай цэргүүд жигдрэн жагсаж, гялалзсан зэвсэг агссан дарга нар дүрэмт хувцсаа бүрэн өмсч, бүх товчоо ирийтэл товчлон дайчин цэргийн бүхий л өмсгөлөө зүүсэн
Хэдий
байсан
, Одой нар ирснийг би олж харав. Тэд үнэхээр гарын үсэг зурахгүй гэж үлдээ юм болов уу? Би Оцеолыг нүдээрээ хайлаа Бие галбир, байдал төрхөөрөө хэний ч хараа булаам тэр сайхан эрийг олоход түвэггүй жээ. Цөөн тооны удирдагчдын нуман эгнээний захад зогсож байлаа Бага зиндааны удирдагч боловч зэрэг дэв нь түүний байр сууринд эс харшилна Даруу зангаараа доор зогссон биз Үнэндээ, удирдгчдаас насаар хамгийн бага нь тэдэн шиг угсаа залгамжилсан эрхгүй, удирдагчдын эгнээний захад зогссон боловч бүгдийн тэргүүн мэт эрхгүй санагдана! Өчигдрийнх шигээ огт хэнэггүй зогсоно. Хичнээн сүр жавхаатай, ихэмсэг байх тусмаа төдийчинээ энгийн даруу ажээ Ханхар цээжиндээ гараа зөрүүлэн, нэг хөлөө урагш сул гишгэн, нөгөө хөл дээрээ бүх жингээрээ тулан зогсох агаад тайван царайд нь үе үе эелдэг зөөлөн төрх тодорно. Апполон тэнгэртэй тун адилхан харагдана. Домгийн баатартай зүйрлэхээ больё гэвэл ямар нэг баяр ёслолын ажиллагааны эхлэлийг хүлээж байгаа сурвалжит эрхмийг санагдуулна. Сэтгэлийг нь хөдөлгөх үйл явдал гараагүй, догдлуулах үг дурсаагүйү ед бол яг л нойрмоглон буй мэт. Гэвч тийм тайван байдал удаан үргэлжилсэнгүй Ялдамхан инээмсэглэл нь ёстой
, Хар Шавар, Охала нарын овгийнх байлаа
цөөхүүлээ
ч Хойтл-мэтти, Арпиухи, негр Абрам

ч гунхсан гоолиг галбир тогтсон байж билээ Сүүлчийн уда уулзахдаа ид цэцэглэж буйг нь

бүсгүй хүний намба төрхийг бүрэн гаргадаг Хогартын1 бийрийн зоригтой бичлэгийг санагдуулж байсан сан Үгүй ээ, би үүнээс айгаагүй Тэгвэл юу байх вэ? Өвчин эмгэг, уй гунигаас болоод өнгө зүсээ алдсан болов уу гэж айгаа юу? Үгүй, тийм биш Санаандгүй сонссон ярианаас болж сэтгэлд минь сэв орон шаналаад байгаагийнхаа учрыг эс олно Өчигдрийн тэр хөөрч донгоссон чалчаа этгээдийн үгийг санах бүр зүрх минь зүсэгдэх шиг болно Маюмигийн тухайд яриагүй ч юм билүү? Маюми даанч гэнэн хонгор шүү дээ. Айяа, би юунд ингэтэл зовно вэ? Хайр сэтгэлд ямар буруу зүйл байх вэ дээ Түүний ярьдаг үнэн бол, хэрэв Маюми тэгвэл гэмт хэрэг биш, гагцхүү тэр этгээд л буруутай. Бусдын яриаг “сэм” чагнасан золгүй явдлын уршгаар шаналж, зовсоор байлаа Өчигдөржин үнээс л болж сэтгэлээ зовоосон билээ Миний бие хэтэрхий их юм олж сонссон боловч даанч бага юм мэджээ. Хаж Евагийн үгэнд магнай тэнийсэнд гайхах юу

100 мушийлтар хэдийд ч солигдоно Оцеолын царайг хараад ийнхүү хувирч өөрчлөгдөхийг нь ажиглахад тун бэрх Гагцхүү гярхай хүн л ажиглаж чадна Аянгын өмнөх дүнсгэр тэнгэр шуурахаар завдан буй дөлгөөн далай, сэрээчихвэл айшигтай хилэгнэн догшрох унтаа
харц нь туссан авч даруй өөр хүн дээр шилжих нь намайг зэвхий царайт дайснуудынхаа нэг л гэж үзэж буй бололтой. Намайг дурсан санасны шинж огт алга. Эсвэл намайг ажиглах завгүй их бодолд дарагдаа юу? Би индиан бүсгүйчүүд дэмий холхин байгаа асар майхны зүг хараа сунган хүн бүхнийг ажиглан байв. Тэдний дунд солиотой хатан хаан зогсож байх шиг. Дэргэд нь хайр халамжаа өгсөн хүн нь байна уу гэтэл үзэгдсэнгүй Төстэй хүн ч харагдсангүй Нэг бол хэтэрхий намхан юмуу өндөр, үгүй бол хэт тарган эсвэл туранхай, тэдний дунд байсангүй. Хэрэв өөрчлөгдчихөөгүй бол хунна гэгч их хуниастй урт хувцас өмссөн байсан ч түүний гоолиг биеийг би андахгүй танина. “Хэрэв” гэдэг эргэлзээ уншигч таны гайхлыг төрүүлэх нь мэдээж. Хэрхэн өөрчлөгдөх вэ гэж та асууж байна уу? Маюми өсч, нас бие гүйцсэн бүсгүй болсон Өмнөд нутгийн охид өсөлт сайтай байдаг юм Үгүй, тийм биш. Хэдий нас бага байсан
Тэдгээр үг хэрэгцээгүй элдэв сэжиг тааврыг санаанаас 1 Вилъям Хогарт (1697-1764) -Английн нэрт зураач минь үлдэн хөөж, шинэ итгэл найдвараар сэлбэсэн билээ. Намайг өөрөө хэлэхээс өмнө нэг ч нэр дурсаагүй нь үнэн Гэвч өөр хэний тухйа ярих вэ дээ? “Мандах Наран” гэсэн нь Оцеола, “хайтклинч” гэсэн нь Маюмигаас өөр хэн байх билээ? Тэр бүхэн нь солиотой бүсгүйн тархинд хоногшин үлдсэн аль дивангарын өдрүүдийн тухай дурсамж байж ч болзошгүй юм Тэр үед Хаж Ева биднийг таньдаг байсан бөгөөд зэлүүд ой хөвчөөр тэнүүчилж явахад үргэлж тааралдаг, тэр ч байтугай бид дөрөвтэй хамт манай хүйлс дээр зугаалдаг байсан сан Солиотой хатан хаан хавчаахай завиар чадмаг сэлүүрддэг, моринд гарамгай, элдэв газраар хамаагүй явж чаддаг, ер газар сайгүй тэнүүчилдэг сэн. Тэгэхээр өнгөрсөн жрагалтай өдрүүдийн дурсамж л тийнхүү ярихад хүргэж, одоогийн явдал мэт самууран будилсан байж ч болох юм. Тэнгэр минь, түүнийг
арслан лугаа адил ажээ Зөвлөлгөөн эхэлтэл би залуу удирдагчаас хараа эс салгав. Өөр хэдэн арван хос нүд Оцеолыг анхааран ширтэж байсан авч би гойд их сонирхон харж байлаа Намайг таньсан шинж тэмдэг олж харах гэж хичээн оролдовч харцаар нь ч, хөдөлгөөнөөр нь ч илэрсэнгүй. Над дээр ганц хоёр удаа
ажиглаж

зориг зүрхтэй болдог. Гоо үзэсгэлэнт бүсгүйнхээ инээмсэглэлийг хараад хулчгар хүн ч

удирдагчид үг дуугүй дагана гэдэгт өчүүхэн ч эргэлзэхгүй байгаа бололтой, тэднийг захирангуй харах аж Бачтай бөгөөд тавласан их л нухацтай харц нь Оцеола дээр байн байн тусна. Тэр харцынх нь учрыг би гадарлаж байлаа Тэр харц семинолын залуу удирдагчид сайн юм амлаагүй ч мэдэж байв Оцеола руу сэм дөхөж очоод хэдхэн үг шивнэж орхих сон Энэ тухай өмнө нь санаагүйдээ өөртөө уур хүрч цухалдана

101
үйл бүтээх нь бий Аренс Рингольд миний хажууд зогсож байв Олны
хоёрын хувцас шүргэлцэж, тэр бүү хэл үг сольсон гээч! Мань хүн надтай тун налгинуур, бүр найзархаг ярина! Түүний ярианд ичгүүргүй балмад авир өчүүхэн ч цухалзахгүй байна Би өөдөөс нь эгцлэн ширтсэнд гөлөлзөн нүд буруулж доош харав. Амь насыг минь бусниулах санаа агуулсан хүнтэйгээ зэрэгцээд зогсож байна гэдгээ мэдэж байгааг минь тэр этгээд тааварлах ч үгүй, огт хар аваагүй билээ Top УДИРДАГЧДЫГ ОГЦРУУЛЛАА Өнөөдөр засгийн газрын төлөөлөгч өчигдрийнхөөсөө илт шийдэмгүй байлаа. Амжилт олно гэж бүрэн итгэсэн шинжтэй, харцанд нь үе үе ялан дийлсэн оч гялалзах бөлгөө Түүний хүсэл зоригийг
. Тэгвэл урьд шөнө Хаж Ева хэл дамжуулах л байсан шүү дээ Яагаад хэл өгсөнгүй вэ? Даанч санасангүй дээ. (би Пауэлийг одоо ч хүртэл анд нөхрөө гэж үзэж байлаа) заналхийлсэн аюулыг мартах гэж үү дээ! Гэвч чухам ямар аюул болохыг би мэдэхгүй байлаа. Зөвхөн хальт мөлт сонссон хэдэн үгнээс төлөөлөгчийн санааг хагас хугас гадарласнаас цаашгүй Нэг далим г аргаж Оцеолыг баривчлах гэж зэхэж буй. Тэгэхээр шалтаг хэрэгтэй Олигтой шалтаггүйгээр хууль ёсыг бүдүүлгээр зөрчиж хэн ч чадахгүй Овилгогүй төлөөлөгч хүртэл дорвитойхон шалтгаангүйгээр шууд хүч хэрэглэж зүрхлэхгүй билээ. Хэрхэн, ямар далим гаргах гэсэн юм бол? Онопа болон “дайснууд” явж, Оматла тэргүүтэй “нөхөрсөг” удирдгч нар үлдсэн болохоор мань төлөөлөгчид аятай боломж олдож байгаа юм. Оцеолаас өө эрэх биз. Хэрэг явдлын тухай ядаж ганц үг шивнэчихэж чаддаг ч болоосой! Гэтэл оройтжээ Хэдийнэ тор татаж, өөшийг нь бэлдчихээд гагцхүү хорвор ангаа барих л үлджээ. Оцеолад сануулах хөг өнгөрлөө. Хүний эрх чөлөөнд дур зогоороо халдсан балмад явдлыг хөндлөнгийн хүн шиг зүгээр хараад л зогсох ёстой болжээ Генерал, штабын дарга нар зогссон газар нэг ширээ тавьж, засгийн төлөөлөгч ард нь зогсчээ. Ширээн дээр бэхийн сав, үзэг тавьж, мөн зузаан гэгчийн, бараг ширээний тавцангийн хэмжээний бичиг цаас дэлгээтэй байх нь Оклавахагийн гэрээ
энэрээч! Иймэрхүү юм бодож сэтгэл баахан түгшсэн боловч төдий л удаан зовоосонгүй Надад дахиад л тааламжтай сайхан итгэл найдвар төрөв. Хаж Евагийн бал бурам мэт амттай үгс, нөгөө муухай хуйвалдааныг сонсоод айж балмагдаж байсан намайг тайтгаруулж, сэтгэлйиг минь ундалсан билээ. Маюми надад хайртай байсан, одоо ч хайрлаж явааг мэдсэн цагт тэр мэт хуйвалдаанаас хэдэн зуу дахин илүү аймшигт аюул тулгарсан ч зоригтой давж чадна Хайр сэтгэлийн нөлөөгөөр хулчгар эр
баатарлаг
дунд ортол бид

зурахад бэлэн гэж Оматла намаа төлөөлөн хэлэв

-Онопа тэргүүн удирдагч тул эхлээд үсгээ зурх хэрэгтэй гэж төлөөлөгч өгүүлээд Мико Онопа хаана байна? Гэж гайхсан царай гарган удирдагчдыг хэсүүлэн

хүрвэл явна, дураа хүрвэл ирнэ. Агуу их удирдагч юу санаснаа бидэнд ер хэнд ч айлдахгүй шүү гэж негр Абрам ярилцагч этгээдээ төдий л хүндэтгэсэн шинжгүй, хазгай буруу англиар хариулав. -Онопа гарын үсэг зурна гэсэн үү? Тийм эсэхийг хэлэгтүн -Үгүй! хэмээн Абрам үгээ батлах гэсэн мэт итгэлтэй хатуу хэлээд Вантны бодлоос Абрамын хамгийн сайн мэдэж байгаа зүйл гэвэл энэ. Вантан баримт дээр чинь мутрынхаа үсгийг тавихгүй Зурахгүй гэсэн гэв -Боллоо! гэж төлөөлөгч чанга хашгираад: -Семинол үндэстний удирдагч, дайчид намайг сонсогтун! Би бол та бидний удирдагч болсон Их эцэг ерөнхийлөгчийн олгосон бүрэн эрх мэдэлтэй ирсэн хүн Тийм учраас аливаа тэрслүү, дуулгаваргүй явдлыг шийтгэх эрхтэй. Одоо би Миконопагийн талаар тэр эрх мэдлийнхээ дагуу арга хэмжээ авна Миконопа энэ цагаас эхлэн семинолын ван биш! гэж мэдэгдлээ Тэрхүү санамсаргүй мэдэгдлийг сонсоод цугларсна улс цахилгаанд цохиулсан мэт цочин гайхав. Удирдагч, дайчид нэгийг бодож, тэр этгээдийг бүгд байж ядан ширтэх

102 юмсанж Төлөөлөгч элдэв оршил үггүйгээр, -Өчигдөр бид ярихаас цаашгүй тарсан бол өнөөдөр ажилдаа орно. Энэ бол гээд нөгөө их цаас руу зааж –Пейний төслөөр нүүдэллүүлж суурьшуулах гэрээ юм Та бүхэн, миний өчигдөр хэлсэн үгийг тунгаан хэлэлцээд
, өнөөдөр гарын үсэг зурахад бэлэн байгаа гэдэгт найдаж байна гэлээ -Бид хэлэлцсэн Гарын үсэг
харж асуулаа. -Мико-мико байхгүй. -Яагаад? Байх ёстой шүү дээ Яагаад ирсэнгүй вэ? Лагшин тааруу учраас зөвлөлгөөнд оролцож чадахгүй. -Дүүлэгч, бүү худал ярь Миконопа баашилж байгаа нь чамд илт шүү дээ Хойтл-мэттигийн хүрэн царай тэр доромжлолыг сонсоод улам барайж, хилэгнэн зэвүүцсэндээ хамаг бие нь салганав. Эгдүүцэн дуу алдсанаа хоёр гараа цээжиндээ зөрүүлэн урьдын адил тайван хэнэггүй зогслоо -Абрам! Чи Миконопагийн дотнын зөвлөгч болохоор санаагий нь мэдэж байгаа. Өнөөдөр яагаад ирсэнгүй вэ? -Өө генерал гуай! Онопа вангийн хүсэл зоригийг өчүүхэн Абрам хэрхэн мэдэх вэ? Мико дураа
ажээ Гэвч царайд нь илрэх шинж янз бүр Ихэнх хүн эл мэдэгдлийг илэрхий үл итгэсэн байртай хүлээж авахад цөөн тооны хүн баярласан янзтай байв. Төлөөлөгч тоглож байна уу? Семинолын ван өргөмжлөх, огцруулах ямар эрхтэй юм бэ? Их Эцэг ч өөрөө тэгж яаж болох вэ дээ! Семинолууд бол чөлөөт ард түмэн. Цагаан арьстнуудын харъяа ч биш, улс төрийн талаар ямар ч холбогүй. Өөрсдөө л вангаа сонгож, огцруулах эрхтэй Төлөөлөгч үнэхээр тоглосон юм болов уу? Гэтэл үгүй. Төдхөн тоглоогүй болохыг нь ойлгоцгоов. Онопа ванг огцруулж байгаа энэ шийд хичнээн мунхаг боловч үнэнээсээ хэлжээ Мань төлөөлөгч шийдвэрээ өчүүхэн ч хойшлуулалгүй даруй хэрэгжүүлэхийг бодсон байна. -Оматла! Чи бол хэлсэн үг, нэр төрөө үнэнч хадгалж сахисан хүн болохоор энэ зоригт ард түмнийг тэргүүлж явах хувьтай юм Энэ мөчөөс эхлэн чи семинолын ван боллоо. Манай Их Эцэг, Америкийн Нэгдсэн Улсын ард түмэн ч бас чамд талархаж, баяр хүргэх ба өөр хэнийг ч семинолын вангаар хүлээн зөвшөөрөхгүй нь лав За, одоо, эхлээд гарынхаа үсгийг зур даа. Төлөөлөгчийн дохисноор Оматла урагш гарч, ширээ рүү очин үзэг аваад

гэрээн дээр гарын үсгээ зурав Тэгэхэд нам гүм байлаа Гэвч тэрхүү чимээ аниргүйг “Урвагч” гэсэн огцом хилэнт дуу эвдэж билээ. Хэний амнаас гарсан болохыг мэдэхээр тойруулан хартал Оцеолын уруул үг хэлсэндээ чичигнэн, Оматлаг ширтсэн харцанд нь тоймггүй жигшил тодорчээ. Дараа нь Хар Шавар, Охала, Итолас болон нүүх төлөвлөгөөг талархагч арван хэдэн удирдагч бас гарын үсэг зурав Санаатйа буюу санамсаргүй алин боловч дайсагнагч намын удирдагчид нуман эгнээний

Эсвэл

яах

?

болно гэж

төлөөлөгч хэлэв. -Семинолууд бид загалмайд дургүй Испанийн эзэмшлийн үеэр биднийг хангалттай залхаасан! Халвук! -Чи гарын үсэг зурахаас эрс татгалзаж байгаа хэрэг үү? -Тийм ээ, та гайхаж байна гэж үү дээ, эрхэм төлөөлөгч өө -Тэгж л бай! Миний юу хэлэхийг сонс! -Хойтл-мэттигийн чих төлөөлөгчийн ам шиг ямагт нээлттэй байдаг юм гэж ёжтой хорон хариу хэлэв -Сайн байна. Тэгвэл би Хойтл-мэттийн удирдгачийн зэрэг дэвийг авч хаялаа. Их удирдагч, семинолын удирдагч байхыг чинь зөвшөөрөхөө хэдийнэ больсон -Ха, Ха! Яана гэнэ ээ? Тэгвэл би хэний удирдагч болох вэ? Хэлж өгнө үү, генерал Томпсон гэж

103
зүүн этгээдэд байрлажээ Одоо тэдний ээлж ирэв Эхлээд Хойтл
ёстой байлаа. Түүнийг
урна гэж төлөөлөгч огт горьдоогүй
төгс
хугацаа
. -Дүүлэгч, чиний ээлж боллоо! Гэж индиан хоёийг нь англиар орчуулан хэлэв -Та намайг гүйцэж болно шүү гэж овжин хурц ухаантай индианы тоглоом болгон хэлсэн үгэнд оновчтой хариулт нь тусчээ -Тэгэхээр гарын
зурахаас
байгаа
шив
-
-
бичиг мэдэхгүй.
түвэгтэй юм үгүй
дарахад
. -
төлөөлөгчийн сүржин мэдэгдлийг илт үл тоомсорлон хөхөрсөөр ёстой гэгч асуулаа -Би шийдвэрээ хэлдгээ хэлсэн. Чи одоо удирдагч биш. Чамайг удирдагч гэж хэн ч хүлээн зөвшөөрөхгүй хэмээн мань хүн индианы егөөтэй үгэнд нэлээд бантаж, тэвдсэн байртай өгүүлэв. -Гэтэл миний ард түмэн яах болж байна аа? Манай хүмүүст энэ талаар хэлэх үг алга уу? гэж Хойтл-мэтти мөн л тохуурхан асуув -Ард түмэн чинь ухаалаг хандах биз. Их Эцгийн зөвлөлгөөнийг сонсоно. Урвагч мэт тэрсэлсэн удирдагчийн үгийг дахин дагахгүй -Та эндүүрсэнгүй, эрхэм элч гэж энэ удаа Хойтл-мэтти үнэхээр ноцтой өгүүлээд –Тийм ээ, манай ард түмэн асуудлыг ухаалаг шийднэ. Эх орноо хайрладаг учраас үүрэгтээ үнэнч үлдэнэ Та Их Эцгийн зөвлөлгөөний хүч чадлыг бүү мушги Үнэхээр тийм бол түүнийг нь сонсох ч үгүй. Чихээ бөглөж орхиё! Намайг огцруулсан таны шийдвэрийн тухайд гэвэл, таны хичнээн мунхаг зүйл хийж байгааг хараад инээхээс өөр хэлэх юм алга! Би энэ шийдвэрийг, бас төлөөлөгч таныг ч жигшиж байна! Би таны эрх мэдлээс хулчихгүй, ард түмнийхээ үнэнч сэтгэлийг алдана гэж би айхгүй Бидний дунд хүссэнээрээ яс хаяж болно! Өөр бас бус овгоос урвагч олдож юу магад! (Тийн хэлэхдээ Оматла болн түүний дайчид руу хилэнтэй харц чулуудав) Би та нарын тэр далд хөнөөлтэй санааг жигшиж байна! Хойтл-мэттийг огцруулах
-мэтти гарах
гарын үсэг
бйав. Түгшүүр
хэсэг
өнгөрлөө
үсэг
татгалзаж
юм
дээ?
Хойтл
мэтти
Энд
Чиний нэр энд тавиатай байгаа болохоор эрхий хурууныхаа хээг
л гүйцээ
Өөр газар дарчихвал
билээ
-
загалмай зурчихаж
удирдагийг ятгах найдлага тасраагүй
104 хүсэлтэй нэг ч хүнийг манай овгоос олж чадахгүй! Ганц ч хүнийг шүү!!! гэв Хойтл-мэтти чимээгүй болж, цээжиндээ хоёр гараа зөрүүлэн зогссон нь элчтэй солих үгээ цэглэснийг илтгэжээ. Төлөөлөгч негр Абрамд хандсанд цаадхи нь гарын үсгээ зурахаас
зөвхөн “Үгүй!” гэж хэлэв. Тэгэхэд төлөөлөгч албадан шаардсанд
-Үгүй ээ, чөтгөр
!
дараалан огцров. Түүнчлэн Холата-мико болон зөвлөлгөөнд хүрэлцэн ирээгүй бусад удирдагчийг ч эчнээ халжээ. Тийнхүү олноор нь огцруулахад олонхи удирдагч тохуурхан хөхрөлдөж байв Түр эрхээ эдлэн гаргасан шийдвэрээ эзэн хааны намбаар сүржин зарлаж буй тэр өчүүхэн тушаалын цэргийн даргыг харахад үнэхээр хөгийн ажээ!1 1 Хожим Америкийн Нэгдсэн Улсын засгийн газар удирдагчдыг тийнхүү олноор нь огцруулсан явдлыг зэмлэсэн билээ Гэвч Томпсон үүнийг ерөнхийлөгчийн нууц заавраар үйлдсэн болох нь эргэлзээгүй юм (Зохиогч). Хамгийн эцэст Пошаллаг халж, мань хүн ч бусадтайгаа нийлэн хөхрөв Гэхдээ гашуун үгтэй намхан эр дургүйцлээ барьж тэвчсэнгүй. -Наад бүдүүндээ, лагс биеийн чинь араг ясан дээр хогийн ургамал ургасан хойно ч би семинолын нэг удирдагч хэвээр байх болно гэдгийг
одоо ганц хүн, эгнээний хамгийн захад зогсож буй хамгийн залуу удирдагч Оцеола эзэмдэн татжээ Top ОЦЕОЛЫН ГАРЫН ҮСЭГ Залуу удирдагч, Чарльз Оматлаг үзгээ авахад л “Урвагч! Гэж хэлснээс өөр нэг ч үг дуугараагүй билээ Тэр бүх хугацаанд нэг л янзаараа байгаагүй, хэрэг явдалд хааш яаш хандаагүй болох нь царайд нь илэрнэ Харцанд нь ч, хөдөлгөөнд нь ч хөндлөнгийн ажиглагчийн хэнэггүй дүр огт үгүй. Тийм байдал Оцеолын зан араншинд харшлах буй заа. Дүүэгчийн ухаалаг хошин үгэнд инээд алдаж, Абрам болон бусад удирдагчийн эх оронч үгийг талархан дэмжиж, урвагчдын хэрхэнг зусардахыг хараад хөмгсөө сүртэй атируулж байлаа. Одоо саналаа хэлэх ээлж нь болж, нэрээ дуудахыг хүлээн даруухан тайван зогсоно Удирдагчдыг дараалан дуудаж байсан ба засгийн төлөөлөгч, хэлмэрч нар удирдагчдын нэрийг андахгүй аж. Түгшүүртэй нам гүм байдал эхлэв Цэргүүд ч, индиан дайчид ч амьсгаа даран
татгалзан
,
ав! Тэр хараал идсэн цаасан дээр чинь хэзээ ч гарын үсэг зурахгүй
Энэ хариу хангалттай биз дээ Томпсон гуай! Гэж өгүүллээ Дахин ятгахыг больж, харин Абрамыг удирдагчийн бүрэлдэхүүнээс хасжээ. Арпиухи, Үүл, Мар, Одой Пошалла нар ч гарын үсэг зурахас татгалзаж, удирдагчийн тушаалаасаа ээлж
хэлэгтүн Ха, ха! хэмээн хэлмэрчид өгүүлэв. Гэвч тэр дайрсан үгийг нь дамжуулсангүй Тэгж хэлчихээд хорсолтойгоор тачигнатал инээд алдахыг ч Томпсон сонсоогүй аж. Учир нь түүний бүх анхаарлыг

, мөн доромжлол нь даанч бүдүүлэг учраас (үнэхэрэ ч тийм билээ) мөн л хариу хэлэх аргагүй гэж залуу удирдагч бодсон байх хэмээн энэ явдлыг харсан улс санажээ Би ч бас бусдын адил тэгж бодлоо. Төлөөлөгч арай ухаалаг хүн байсан сан бол Оцеолын харцыг ажиглаад дуугаа хураах юмуу, наад зах нь аргаа өөрчлөх байсан биз Гэтэл үнэн шударга, ёсны үнэр ч үгүй, ичиж зовохыг үл мэдэх болхи бүдүүлэг сэтгэлд нь Оцеолын эсэргүүцлийг анхаарах сөгөө байсангүй Харин ч улам бүр доромжлон басамжилсн өнгөөр, -Та удирдагч мөн эсэхийг би асууж байна Та гарын үсэг зурах эрхтэй юу? гэж асуув. Тэгтэл Оцеолын өмнөөс хэдэн арван хүн дуу нийлүүлэн хариулж, удирдагчдын тойргоос, араар нь зогсон дайчдын дундаас, -Мандах Наран удирдагч мөн үү гэнэ шүү! Удирдагч байлгүй яах вэ! Гарын үсэг зурах ч эрхтэй гэлцэв

105 юу болохыг хүлээнэ Миний хувьд гэвэл, айсуй тэсрэлтийг мэдэрч, бусдын нэгэн адил алмайран зогсож байлаа. -За, би Пауэл аны нэр дээр хүрлээ дээ Гэвч юуны өмнө таныг удирдагчаар хүлээн зөвшөөрсөн эсэхийг надад хэлнэ үү гэсэн засгийн газрын төлөөлөгчийн дуу нам гүмийг эвдэв Эл үг доромжлол нэвт шингэсэн өнгө аястай байлаа
хэлсэн
нь тэр этгээдийн царайд илт харагдана. Нүдэнд нь өөртөө итгэсэн,
байдал хосолсон зэвүүн
байжээ Уг асуултаа Пауэлийг өдөх гэсэндээ л тавьсан аж. Хэнийг ч дагуулахгүй эелдэг боловсон зантай эрийн уурлан хилэгнэхийг үзэхсэн гэхээс төлөөлөгч байж ядна Басамжлал үр дүнгээ өгсөн буу тиймэрхүү байдал харагдсан гэвэл хачин юм болно. Түүний найдлага талаар болжээ. Оцеола юу ч хариулсангүй, нүүрэнд нь л жигтэй инээмсэглэл тодорчээ Тэр бол уурласан буюу ёжилсон инээмсэглэл огт биш, харин эрхэм дээд хүн өөрийг нь дайрч доромжилсон өчүүхэн өөдгүй амьтныг харж мушилзах мэт үг дуугүй, үл ойшоосон сүрлэг инээмсэглэл байлаа! Доромжлогч этгээдэд хариу ганц үг хэлээд хэрэггүй
-
гэж эргэлзэд байгаа юм бэ? гэж Дүүлэгч асуугаад, -
,
нь
ямар эрх мэдэлтэйгээ харуулаад өгнө гэж инээмсэглэн өгүүлээд харин одоо харуулахыг хүсээгүй биз гэж хэлтэл, -Үгүй ээ, харуулна! –Би гарын үсгээ зурах эрхтэй! Зурах ч болно! гэж Оцеола Дүүлэгчид хандан үг бүрээ нухацтай өгүүлэв Тэрхүү санаандгүй хариулт хүмүүст ямар сэтгэгдэл төрүүлснийг дүрслэхүйяа бэрх Цагаан улаан арьстнууд бүгд цочин гайхаж, дор бүрээ хөдлөн шуугилдаж, үл ойлгогдом битүүлэг дуу авиа нэгэн их чимээ болон дүнгэнэв. Улс төрийн үзлээсээ хамаар хүн бүр янз янзар гайхжээ. Зарим нь баярлаж бахдаж байхад нөгөө хэсэг нь харамсаж хилэгнэн хашгирна Оцеола үнэхээр ингэж хэллээ гэж үү? Буруу дуулаагүй байгаа даа? Мандах Наран ийм хурдан үүлний цаагуур орчихлоо гэж үү? Бүх зүйлийг хийчихээд, баахан юм амлачихаад эцсийн эцэст урвалаа гэж үү? Нүүлгэхийн эсрэг үзэлтэй бүх удирдагч, дайчдын толгойд ийм асуудал эргэлдэнэ Тэр урвагч намынхан баярлаж хөөрснөө арайхийн нууж байлаа ч Оцеола гарын үсэг зурснаар бүх хэрэг шувтарч нүүхэд саадгүй болно гэдгийг хэн хүнгүй ойлгож байлаа Ах дүү Оматла нарт одоо ямар ч аюул заналхийлэхгүй Дайсагнасан
Ямар санаатай
болох
дийлж тавласан
харц тодорно Тэр бол ажил хэрэгт ямар ч холбоогүй илүү асуулт байлаа. Пауэлийг удирдагч (бага удирдагч боловч) гэдгийг, семинолын хамгийн дайнч Улаан саваа овгийн дайчин удирдагч гэдгийг ч сайн мэдэж
Юу боллоо
Гайгүй
цаг
болохоор

ухарсны дараа

Дүүлэгч, Үүл, Коа, Хажо, Абрам, Арпиухи, одой Пошалла нар хэрдхийн алмайрчээ. Бүрэн дүүрэн итгэж байсан Оцеола, эсэргүүцэх

зоригт санаачлагч, зоригжуулагч нь, нүүх үзэлтэн бүхний эвлэршгүй дайсан, жинхэнэ эх оронч хэмээн хүн бүр тгэж байсан, хамаг нйадвараа тавьж байсан Оцеола одоо тэднээс холдохоор, сүүлчийн шийдвэрлэх мөчид, урвалт нь нийтийн хэргийг гарцаагүй баллах тэр мөчид тэднийг орхихоор завдаж байна -Биеэ худалдсан байна. Эх оронч дүр үзүүлж байж, тэмцэл эсэргүүцэл нь хуурамч байжээ. Төлөөлөгчид биеэ худалдаж, түүний заавраар хөдөлж байсан байна! Холивогус, Исте-ульва-шей!1 Энэ ч Оматлагаас долоон дор, шившгийн урвалт байна гэж энд тэндээс хашгирах сонсдов. Удирдагчид тийнхүү хоорондоо хэлэлцэж, Оцеолыг уурласан барс мэт хилэнтэй харж байв 1 Муу хүн, өөдгүй амьтан Пауэлийн хэлснийг дуулаад миний бие хэрхэхээ мэдсэнгүй. Гэрээнд гарын үсэг зурна гэдгээ мэдэгдлээ Өөр юу хэрэгтэй юм бэ? Бэлэн байгаа нь байдал төрхөөс нь илт байна Одоо засгийн газрын элчийн урихыг хүлээж байх шиг харагдана Оцеолын саналыг сонсоод мань төлөөлөгч учраа олохоо байж мэл гайхсан нь яг тэр үед түүний царайг харсан хэнд ч ойлгомжтой Оцеолын санаанд оромгүй мэдэгдлийг сонсоод бусдын адил, магадгүй, тэднээс ч илүү гайхаж хоцорчээ. Үнэндээ тийнхүү гэнэт зөвшөөрсөн явдалд цочин алмайраад хэсэг хугацаанд үг дуугарч чадсангүй Эцэст нь, -Маш сайн байна Оцеола! Тэгвэл наашаа ирээд гарын үсгээ зур гэж гэнэт хэлэв. Томпсоны ярины өнгө эрс хувирчээ. Зөөөэ наалинхай аашилна. Түүний өмнө цоо шинэ ирээдүй нээгдлээ Оцеола гарын үсэг зурвал семинол овог нүүхийг

106 зарим
нь яах
? Муусайн зэрлэгүүдийн овог аймаг руу
зарлагаар явуулхагүй, харин соёл иргэншлийн өндөр хууль дүрэмтэй оронд элчин сайдаар томилно Элчин сайд болж болох юм Испанид ч очиж магадгүй бус уу? Ээ чааваас! Вилли Томпсон! Чиний барьсан цаасан байшин даанч богино настай байжээ Гэнэт боссон ширээ гэнэт нуржээ Оцеола ширээ рүү дөхөж очоод гэрээний үг бүрийг анхааралтай судлах мэт бичиг рүү тонгойв. Баримт бичгийг хурдан гүйлгэн харах нь нэгийг эрэх мэт. Эрсэн зүйлээ олж, “Чарльз Оматла” гэж чанга уншив Нуруугаа цэхлэн, төлөөлөгчийн нүүр өөд харж, даажигнасан дуугаар, гарын үсэг зуруулмаар байна уу гэж асуулаа -Оцеола та амласан шүү дээ -Тэгвэл амласнаа биелүүлье. Ийн өгүүлээд испани урт хутгаа хуйнаас нь сугалан авч дээр өргөн гэрээнд дүрсэнд хутганы нь үзүүр модон ширээнд гүн шааж орлоо. -Миний гарын үсэг энэ! Хэмээн хутгаа сугалах зуур дуу алдаад, -Оматла, хар! Чиний нэг байгаа газрыг хутгаллаа, урвагч аа, болгоомжлоорой! Хийснээ давтуузай, тэгвэл бас чиний зүрхэнд дүрж магадгүй шүү! гэлээ.
дайчид эндээс явахгүй гэж цагаан арьстнуудын өөдөөс эсэргүүцэж л байг Одоо Оцеоал шиг тэднийг нягтруулж чадах удирдагч өөр байхгүй Оцеолыг
эх орончдын сэтгэл санаа зайлшгүй доройтож ажил үйлс нь найдваргүй нурсан гэж үзэж болно
хөдөлгөөний
зөвшөөрлөө гэсэн үг. Тэгвэл засгийн газраас даалгасан үүргийг биелүүлж, овжин эв дүйтэй гэж дипломат байр сууриа бэхжүүлнэ. “Хөгшин Хикори” их л сэтгэл өег байна даа Тэгээд дараа нь, дараа
вэ
элч

-Мөөн! Ийм санаа агуулж байсан юм бий вий! Гэж Томпсон уурсан чичирч хашгираад –Сайн байна Би энэ явдалд бэлэн байсан юм Генерал Клинч, би танд болон танай цэргүүдэд хандаж байна. Түүнийг даруй баривчил! Гэлээ. Тэр тасархай хэдэн үгийг олны шуугиан дундаас ялган сонсов Ойролцоо зогсож байсан нэг даргад генерал Клинч яаран тушаал өглөө. Зургаа, долоон цэрэг жагсаалаас гаран урагшаа гүйлдэн төдөлгүй Оцеолыг бүчих авахыг би харлаа Хэд хэдэн хөх хувцастан хөсөр шидүүлж, буу зэвсэг нь ийш тийш хаягдав Гэвч арав гаруй булиа чийрэг эр залуу удирдагчийг тас тэврэн

Тэр

байхад боломжгүй байсан биз Гэвч эх оронч удирдагчид тэндээс яаран холдохдоо хариу өс хонзон авахыг дуудлага бүрдээ андгайлсан семинолын ард түмний дайчин уухайг “Ио-хо-эхи!” хэмээн хашгирч байлаа. Цэргүүд Оцеолыг бэхлэлт рүү аваад явав -Балмад этгээд! Гэж засгийн газрын төлөөлөгч дээр харц тогтоон хашгираад,ЧИ итгэл эвдэж өнөөдөр Оцеолыг шоронд хорьж, хэрэв хүсвэл дүүжилж болно. Гэвч Оцеолын үзэл санаа үэхгүй гэдгийг санаж ав! Үгүй, үхэхгүй амьдарч, өс хонзон авахыг уриалан дуудах болно Чи энэ дууг сонсож байна уу? Улаан саваатны дайчин уухайг мэдэх үү? Үүнийг сайтар тогтоож ав! Чиний амьдралын сүүлчийн мөчид ч чихэнд чинь хангинах болно Үүнийг сонсогтун, балмад амьтан аа! Энэ бол чиний үхлийн дуу юм шүү! гэлээ. Залуу удирдагчийг тийнхүү хилэгнэн сүрдүүлж байхад нь бэхлэлтийн хаалгаар оруулж, зэвсгийн агуулах өөд туун явав Намайг олонтой хутгалдан бэхлэлт рүү зүглэж явтал нэг хүн миний гарт хүрэхэд эргэн

107
хөдлөх аргагүй болоход л сая чөлөөлөгдөх гэсэн тэмцлээ орхив Хүчээ барагдахад хүрлээр цутгасан баримал мэт огт хөдөлгөөнгүй, догшин сүрлэг зогслоо. Тэрхүү уучилшгүй хүч түрэмгийлсэн явдал бол цагаан арьстан, индианчуудын аль алины нь хувьд санаанд оромгүй явдал байв Тэр бол зоргоороо аашилсан, шударга бус явдал байлаа. Засаг төрийг хүндэтгэж үзээгүйн төлөө баривчлах эрхтэй, шүүгч суусан шүүхийн хурал биш байсан юм Харин хувь хүн ёс бус загнасан байлаа ч гэсэн хоёр талын харилцан зөвшөөрөлгүйгээр баривчлах ёсгүй зөвлөлгөөн билээ Генерал Томпсон эрхээ хууль бусаар хэтрүүлж ашиглажээ. Үүнээс үүдэн гарсан явдлыг дүрслэхэд бэрх Эрчүүдийн хашгирах эмэгтэйчүүдийн бахирах, хүүхэд багачуудын чарлах, индиан дайчдын дайчин уухай бүгд эх адаггүй холилдон чихэнд хадна Хэн
харвал Хаж Ева байлаа -Өнөө шөнө ви-вагийн1 дэргэд хэдэн сүүдэр гарна,
… гэж дөнгөж дуулдахаар шивнэтэл хүмүүс түрэн бид хоёр холдсон учир цааш юу хэлснийг дуулсангүй Тэдэн дундуур орсон боловч солиотой хатан хаан хэдийнэ холдсон байв Top ШАРТАЙ ГАЛЛАХЕР Олзлогдогчийг цонхгүй, бат бэх агуулахад хорьжээ. Түүн дээр орох нь ялангуяа цэргийн даргад тун хялбар байв Оцеола дээр орохыг би туйлгүй хүсч байвч
ч Оцеолыг суллах гэж оролдсонгүй
олон цэрэг, тийм олон урвагч
магадгүй

шалтгааны улмаас өдрийн цагаар уулзахыг больсон юм Олны анхаарлыг татахыг хүсээгүй учраас шөнө болохыг хүлээхээр шийдэв Түүнээс гадна надад мундахгүй олон хэрэг явдал байсан ба, тухайлбал Аренс Рингольдтой одоо хүртэл тооцоо хийгээгүй байлаа Би хэрхэхээ мэдэхгүй зовж байв. Миний санаа сэтгэл бүр уймарч гүйцжээ. Хуйвалдагчдыг үзэн ядах, Оцеолад гаргасган засгийн газрын төлөөлөгчийн шударга бус аир занд эгдүүцэн дургүйцэх, Маюмиг хайрлах итгэл дүүрэн таатай сайхан атлаа эргэлзэн хардах сэтгэл хослон төрнө. Ийм их уймарсан хүн

Рингольдыг хэрхэн жигшиж буйг минь амь насанд нь алуурчин халдахаар зэхэж буйг амссан хүн л ойлгох билээ Уурлж, хардсандаа болоод ч юмуу өөрийгөө доромжлуулсанд тооцож таны эсрэг илэрхий дайсагнаж байгаа этгээдийг та хүндэтгэж болох юм. Тэр хоёр цагаан арьстан, шар царайт оргодлыг би хүний гарт сохроор зэвсэг болж яваа амьтад гэж үзээд жигшиж байсан бол уг хуйвалдааныг сэдсэн тэр этгээдийг жигшиж, үзэн ядаж байлаа. Туйлаас хорсон зэвүүцэх тул атат дйснаа шийтгэлгүй зөнд нь орхихыг хэрхэвч тэвчихгүй болжээ Гэвч хэрхэн шийтгэх вэ? Чухам үүнд л хамаг бэрхшээл оршиж байв Ирүүл тулалдаан хийх үү? Өөр ямар ч арга олдсонгүй Тэр гэмт хэрэг бас л хуулийн ивээл дор хийгдэж байна. Тэгэхээр би өөрийн гараар л залхаах хэрэгтэй болжээ. Би илдэчийнхээ зөвлөлгөөнийг сайн тунгаан үзээд үнэнч нөхөр маань дэмий хориглож байна, ямар ч саад тотгор тохиолдсон ч үзээд алдъя гэж бодлоо Тийнхүү

108
хэрхэн саруул сэтгэж чадах билээ дээ? Цээжинд минь дурлалын гал шатаж байгаа нь энэ мөчид амь наснаас минь салгах гэж оролдож буй тэр 1 Булаг, цөөрөм юмуу ус (Зохиогч). өөдгүй новшид зэвүүцэн уурсах сэтгэл бусдаасаа давамгайлан ирэв Хайр найргүй, учир утгагүй, үхтэл занасан дайсагнал өс хонзонгоо авах хүслийг жигтэйхэн дэврээж, дайснаа ямар ч бэрхшээлээс шантраалгүй
Аренс
Рингольдтой тулалдахаар шийдсэн
Бас нэг зүйл
байсан нь Рингольдыг ирүүлд дуудах шалтаг хэрэгтэй байлаа Рингольдыг ирүүлд дуудлаа гэж бодъё. Гэтэл би түүнийг шархдуулах бую эсвэл намайг шархтуулчихвал дараа нь яах билээ? Рингольд миний хөзрийг мэдэж ашиглах болно. Харин одоо бол би түүнийхийг мэдэж байгаа тул төлөвлөгөөг нь тааж нураахад хялбар билээ Энэ бүхнийг миний бие хожим өөрөө ч ихэд гайхсан хайрамжгүй байдлаар агшин зуур бодоод өнгөрлөө. Тэр новшийг зэвцүүэх жигших сүүлийн үед тохиолдсон элдэв явдалтай нийлж намайг догшин хатуу, хүйтэн цэвдэг болгон хувиргав. Би шал өөр хүн болж, хичнээн эвгүй боловч Рингольдоос өс хонзонгоо авах тэмүүлэ барьж дийлэхгүй байлаа Зөвлөж хэлэлцэх найз нөхөр үгүйлэгдэнэ Бэрх аймшигтай нууцаа хэнд итгэж нээх билээ? Чих минь эндүүрээгүй байгаа даа? Үгүй ээ, миний сургуулийн анд Чарли Галлахерын дуу яриангүй мөн бйна. Гадаа дуу нь гарч, цайлганаар инээд алдах нь сонсдов. Чарлийн даргалсан винтовчдын салаа бэхлэлтэнд хүрэлцэн ирж, хэдхэн хормын дараа бид хоёр тэврэлдэн золголоо Үүнээс өөр ямар аз таарах вэ? Сургуульд байхдаа Чарли миний итгэмжит анд,
хэдэн
залхаая гэж бодогдоно
юм.
даруй хөдлөхөд саад болж эргэлзээ төрүүлж

чөтгөр

, хүү минь, чи

огцом

аялгууг

мэдэж байлаа. Рингольдыг ирүүлд дуудахад ямар бэрхшээл буйг би Галлахерт ярив -Нээрэн тийм юм, хүү минь! Чиний зөв, гэвч энд ядах юм алга.

-Юу гэнэ ээ?

-Чамайг тэр этгээд ирүүлд дуудах болгох хэрэгтэй Тэгвэл ашигтайгаас гадна тулалдах зэвсгийг чи сонгох болно шүү дээ.

-Яаж тэгэх билээ?

-Өө, гэнэхэн дэгдээхэй минь! Энэ чинь шилний бөглөө авахтай ижил хялбар хэрэг. Түүнийг худалч гэж дууд. Нэг их сүйд болохгүй бол хамар руу нь дэлсээд ав, эсвэл замжилсан тамхиа нүүр рүү нь нулимж орхисон ч болно Галзууртлаа уурлах вий, би чиний засуул боломз. Явъя хүү минь! Рингольд гуай гэгчийг хаагуур эрэх вэ? Тэр новшийг надад олоод аль, товчнууд нь хэрхэн мулт үсрэхийг харуулаад өгье Алив, хамт явъя

109 дотны нөхөр байлаа Би түүнд бүрэн итгэдэг учраас уулзмагц л хэрэг явдлыг танилцуулав Эргэлзээг нь сарниулахын тулд өчнөөн төчнөөн тайлбарлах, хэрэг гарав. Тэр бүх явдлыг тоглоом гэж үзээд, миний амийг хорлох гэсэн хуйвалдааныг огтон ч үнэмшдэггүй
дунд байхдаа хольцоогүй цэвэр иррланд үг хэллэг элбэг хэрэглэн огцом аялгаар ярьж заншсан хүн билээ Баахан хачин хүн боловч үнэнч сэтгэлтэй, ган мэт чин санаатай билээ Галлахер бол дүйнгэ хүн огт биш, “хөл дээрээ гишгэсэн хүнийг” зүгээр орхих хүн ч биш Хоёр гурван удаа ирүүл тулалдаанд гол эзэн нь буюу засуулын журмаар оролцож хэдийнэ алдаршсан бөгөөд тэгээд ч “Шартай Галлахер” гэдэг хочтой болжээ “Тэр муу чөтгөрийг ямар ч байсан ирүүлд дууд” гэж хэлнэ гэдгийг нь би урьдаас
. Гэвч үнэхээр буудсан, энэ бүхэн үнэн гэдгийг Хар Жек батлан хэлсний эцэст найз маань сая ноцтой юм болсныг ойлгож уг хэргийг буурьтай авч үзлээ -“Заяагүй юм! Энэ ч найзын чинь амьдралд тохиолдсон хамгийн муухай явдал байна. Эх дагина минь! Тэр залууд
шүглэснээс зайлахгүй. Жорди
салаа туурайтай эсэхийг нь ажиглаагүй биз? хэмээн ирлэнд аялгаар хэлэв Нэр,
ирланд
эс тооцвол Чарлийн эцэг нь л ирланд хүн билээ. Өөрөө бол Нью-Йорк хотод төрсөн, дураа хүрвэл ангилар сайн ярьж чаддаг боловч ирланд аялгуунд дуртайдаа юмуу эсвэл өвөрмөц зантай дамшиг болохоор найз нөхдийнхөө
! гэж зөвлөгч маань өгүүлээд үүд чиглэв Уг төлөвлөгөө миний сэтгэлд нийцээгүй боловч эсэргүүцэх хүч хүрээгүй тул Кельтийн догшин хүүгийн араас эрхгүй дагаж хаалгаар гарлаа Top ШАЛТАГ ОЛДОВ Бид хоёр гадаа гармагц эрэхээр завдаж байсан хүн маань харагдав. Рингольд босгоноос холгүй, хэдэн дарга нартай хүүрнэн зогсох ба тэдний дунд миний бие нэлээд дээр нэг дурдсан гоёж гоодох дуртай, “Гоо Скотт гэгч ерөнхий жанжны туслах, мөн садан төрлийн холбоотой залуу байлаа Найздаа Рингольдыг зааж,

талаар өнгөрсөнгүй. Аренс Рингольдын эз татсан бололтой, намайг дөнгөж очмогц л миний зорилгод таарсан аятайхан шалтаг гарав ъ -Индианы царайлаг хүүхнүүдийн тухай нэгэнт ярьсан болохоор тэдний дунд энэ Скотт шиг амжилт олсон хүн нэг ч үгүй Бэхлэлтэд ирсэн цагаасаа эхлээд л Дон Жуан болсон хүн дээ гэж Рингольд ярьж байна -Өө, бидэнд гайхах юм алга. Скоттыг таних болсоор бүсгүйчүүдийн сэтгэлийг татагч болохыг нь мэдсэн юм Саратогийн царайлаг хүүхнүүдийн дунд онцгой амжилт олдог байсан юм Индиан хүүхнүүдийн зүрх сэтгэлийг эзэмдэхэд нэг их бэрхшээлгүй биз гэж нэгэн шинэ ирсэн дарга өгүүллээ. -Ахмад Роберт та тэгтлээ бүү итгэ Заримдаа ойн дагинас зэвхий царайт биднээс гэрэвшдэг юм. Дэслэгч Скотт одоогийн сэтгэлт бүсгүйнхээ зүрхийг эзэмдэхийн тулд удаан хугацааны бүслэлт давах

110 -Тэр энгийн хувцастай хүн гэж би хэлэв -Өө! Чи надад зааж өгсний ч хэрэггүй, могойнх шиг шүд нь аяндаа хэлээд өглөө. Ямар эвгүй харц вэ, сүнсээ барьж тангараглая! Энэ этгээд уснаас айх хэрэггүй, дүүжлүүлэх хувьтай хүн усанд живдэггүй Жорди
минь! Түүнийг
над руу эргэн их л буурьтайгаар –Миний зөвлөлгөөнийг ширхэгчлэн дага!
хөл дээр нь гишгээд яахыг нь хар Эвэртэй бололтой
нь харав уу? Уучлал эрсний хэрэггүй Нэг дуулуулаад орхиё Мэдээж, чамайг уучлал гуйхыг шаардана. Тэгэхээр нь чи уучлал гуйхгүй. Тэгээд л элдэв ёс төргүй болоод явчихна Болохгүй бол, чөтгөр ав, араас нь өшиглөчих гэж үргэлжлүүлэн хэлэв. -Үгүй ээ, Галлахер, хэзээ ч тэгэхгүй гэж би төлөлөгөөг нь үл таашаан өгүүлэв. -Заяагүй юм, яагаад тэр вэ? Чи ухрах ёсгүй биз дээ? Бодоод үз! Боломж л олдвол чамайг дуртай цагтаа алах гэж байгаа өөдгүй новш байна шүү дээ. -Тийм ээ, гэвч -ээ, ямар ч “гэвч” хэрэггүй Алив, тэд юу ярьж байна, очиж үзье Чамд боломж олж өгөхгүй бол би Галлахер биш болог. Хэрхэхээ ч үл мэдэх би найзыгаа дагалдан дарга нар дээр очиж нийлэв Би Галлахерын зөвлөлгөөнийг дагая гэж огт бодоогүй байсан билээ. Яриан дундаас ямар нэг өө олдож, элдэв бүдүүлэг авир хэрэглэлгүйгээр ирүүлд
аятайхан шалтаг гарч юу магад гэж дотроо
юм Миний найдвар
? -
ч яахав
ганган
-
сүүлдээ бууж өгөө юу? гэж Роберт Скоттоос асуулаа Ганган эр хариу хэлсэнгүй боловч биеэ тоосон инээмсэглэл нь түүний үгийг баталж буйг харуулжээ -Өө, тэгэлгүй дээ Эцэстээ бууж өгсөн Одоо “Скоттын дурлалт бүсгүй” гэж хэлж болно гэж Рингольд хошуу нэмлээ. -Хэн гэдэг юм бэ? Нэр нь хэн бэ? -Пауэл, Пауэл авхай. -Юу? Энэ чинь индиан нэр биш шүү дээ! -Үгүй, эрхмүүд ээ, тэр бүсгүй бол зэрлэг индиан биш гэдгийг би та нарт батлан хэлье. Тоглож, дуулж, уншиж, тэр ч байтугай энхрий үгтэй дурлалын зурвас ч бичиж чадна Тийм ээ, дэслэгч ээ! Түүний хариу хэлж амжихаас өмнө нэг нь, -Өнөөдөр баригдсан залуу удирдагч ийм нэртэй байсан биш үү? Гэв. -Яг үнэн, Тэр этгээд тийм нэртэй Тэр бүсгүй түүний дүү гэдгийг би хэлэхээ мартсан байна гэж Рингольд хариуллаа. -Юу? Оцеолагийн дүү юм уу?
хүү
хараач гээд
Эхлээд
, ямар бариу гутал өмссөнийг
өдөх
горьдож байсан
хэрэг гарсна Тийм биз дээ, дэслэгч ээ
Тэр
гэж
эр додигор мушилзав.
Эцэс

-Яах аргагүй, түүний адил эрлийз юм Цагаан арьстнуудын дунд тэднийг төрүүлсэн хүндэт өвгөний нэрээр Пауэл гэдэг юм Хариин семинолууд Оцеола буюу “Мандах Наран” гэнэ. Харин бүсгүйн жинхэнэ нэр, үнэнээ ёстой хөөрхөн нэр дээ.

-Хэн гэдэг юм Бидэнд хэлчихээч дээ Алив үнэн эсэхийг өөрсдөө шийдье -Маюми.

Үнэхээр

Ёстой

шиг зогсож билээ Тархи толгой эргэж, цус халж, хайлсан тугалга зүрхэнд цутгах мэт болно. Тэр эрээ цээргүй нотолгоо намагй чөлөөтэй амьсгаа авч чадахгүй болтол цочоосон билээ Тэнд байсан зарим дарга тэр яриа надад хэрхэн нөлөөлснийг ажигласан бололтой Хэсэг азнаснаа би нэлээд тайвширч арай шийдмэг болов. Арга тасарсан байдал өнгөрч, биеэ барин тэсч байгаад Рингольдыг ичгүүргүй үгээ дуугармагц, -Худалч! Гэж хашгираад улайж ч амжихаас нь өмнө нударга буулгачихав. Миний цохилт царайг нь улам ч улаан болгосон нл лавтай. -Ёстой л өөдгүй ажил боллоо! Хэмээн Галлахер дуу алан, -Үүний үр дүнд эргэлзэх юм алга гэв. Гарцаагүй тийм боллоо Дайсан этгээд маань миний гаргасан занг айхтар доромжлолд тооцов Тийм

111
,
тэнгэр Киприда1 шиг гоолиг Үнсгэлжин шиг бяцхан хөлтэй. Нэг үгээр хэлэхд үзэсгэлэн төгс хүүхэн дээ -Гайхалтай юм. Тэгвэл ч Скотт үг төрөлтөөс хамгийн азтай нь юм шив дээ. Гэвч, Рингольд та үнэн ярьж байна уу? Скотт үнэхээр тэр индиан дагинын сэтгэлийг эзэмдсэн юм уу? Жинхэнэ нэр төртэй амжилт олсон уу? Та миний асуусныг ойлгоо биз дээ? -Тэгэлгүй яахав гэж Рингольд өчүүхэн ч түдгэлзэлгүй хариулав Өдий хүртэл би ярианд оролцоогүй байсан юм. Тэдний яриаг сонсмогц л илбэдүүлсэн мэт болж зогссон 1 Киприда –хайр сэтгэлийн тэнгэр (Венера), Кипр аралт төрсөн гээг домог бий гадас
сүрдүүлчихээд
“хүүхнүүдийн сэтгэлийг эзэмдэгч” болон хоёр гурван даргын хамт холдов Үүний дара саваагүй улс цуглаж, шаваагүйгээр үл барам эл явдлыг харсан гэрчийн цөөн этгээд тарж явсан билээ. Дарга нар байр байрандаа орж хэрэг явдлын шалтгааныг шүүн хэлэлцэж, “нэр төрийн хэрэг” хаан, хэдийд болох тухай таамаглан ярилцахаар таржээ Галлахер бид хоёр ч тэндээс явж өрөөндөө түгжиж аваад, дараагийн явдалд бэлтгэв. Top ИРҮҮЛД ДУУДАВ
-
аятайхан нэр юм! -
сайхан нэр байна! Харин тэр дагина нэр шигээ аятайхан бол Скотт ч азтай хүн юм даа. -Пээ, ёстой гоо үзэсгэлэнгийн гайхамшиг! Дурлалын талаар гэрэлтэн гялалзах зөөлөн нүд, урт сормуус, бал бурмын амтат уруул, өндөр нуруутай
охин
улсын дэргэд өөрөөр ч яах вэ дээ Хэдэн ойлгомжгүй үгээр
, ойрын найз болох

амнаас гарч байхыг би нэг бус удаа дуулсан. Тэгэхээр иймэрхүү адтай зүйлийг хэрэгсэхгүй байхын тулд ёс суртахууны маш их хатуужилтай байх хэрэгтэй Улс даяар ирүүл тулалдааныг ингэж үздэг болохоор Аренс Рингольд намайг дуудна гэдэгт би бат итгэж, түүний хамт нууцаа илчлэлгүйгээр аятайхан шалтаг олсондоо баяртай байлаа Гэвч тэр этгээд намайг юутай их тарчлаана вэ! Рингольд хорвоо дээр адгийн хулчгар амьтан байлаа ч гэсэн өрөөндөө буцаж ирээд миний хувь заяандаа гутарсан шиг тэгтэл зовоогүй биз Цовоо найз минь намайг хөгжөөж дийлсэнгүй. Тулалдаанаас айж санаа сэтгэлээр унаагүй, огт тийм биш Тэр тухай өчүүхэн ч бодоогүй Миний бодол санааг зөвхөн Маюми, саяхан сонссон Маюмийн тухай яриа л эзэмдэнэ Маюми хуурч мэхэлсэн, урвасан байна. Өөрөөсөө урваж, өөрийгөө алж, үүрд чаджээ! Үнхээр ч би азгүй хүн

112
аливаа
мөрдөхөөсөө илүү
нь дор хаяад Америкийн Нэгдсэн Улсад арчаагүй бялдуучлалаас цаашгүй юм. Нийтээрээ ирүүл тулалдааныг шүүмжилж зэмлэж байгаа боловч би түүгээр дулдуйдахыг хүсээгүй юм. “Хулчгар” хэмээх шившигт хочноос юу ч намайг хаацайлахгүй гэдгийг би даанч сайн мэдэж байлаа. Сонин хэвлэлүүд ирүүл тулалдааныг эсэргүүцэж хичнээн чанга хашгичивч тулалдаанаас татгалзсан хүнийг хамгийн түрүүнд “аймхай этгээд” гэж шившигтэйгээр хэлэхэд бэлэн байдгийг би олонтаа ажигласан билээ. Яг л ийм байлаа Америкт ёс суртахууны зориг хатуужлыг магтан шагшдаг боловч итгэлтэй бус юм. Тулалдааны дуудлагаас татгалзсаныг ёс суртахууны гуйвалтгүй чанар гэж үзэхгүй Харин ч “ухарлаа”, “гууль нь цухуйж байна” гэх ба тэр этгээд сэтгэлт бүсгүйнхээ нүдэнд ч харагдах хэрэггүй Эс тэгвэл элдвээр
хөөгдөх биз. Тийм сүрдүүлгийн үгийг дээдсийн хүрээлэнгийн хүүхнүүдийн хөөрхөн
авахад минь учирч болзошгүй саад байлаа. Одоо зөвхөн ирүүл тулалдаанд л найдлага тавина Энэ нь миний оргилон буцлах сэтгэлийг намдаах бөлгөө Ганц Рингольдыг үзэн ядаад зогсохгүй, мөн Маюмийн толгойг эргүүлэгч этгээдийг ч жигшинэ. Тэр мууг ирүүлд дуудах шалтаг олсон бол ч яах аргагүй олдох байсан юм Юунд шалтаг хайсангүй вэ! Тэр инээмсэглэлийнх нь хариуд цохиод авах минь яав даа? Тэр хоёртой нэг өдөр ээлжээр тулалдаж чадна шүү дээ. Тийнхүү намайг цухалдан үглэж байхад Галлахер миний хажууд байсан юм. Найк мтгв миний нууцыг бүгдийг нарийн ширийн мэдээгүй байсан тул намайг яагаад туслахад дургүйцээд байгаагийн учрыг лавлав. -Жорди, хүү минь, хэлээд орхи Тэгвэл дөрвүүлээ нэг зугаатайхан юм хийчихье Ариун Патрикийг1 барьж амлая Би тэр сагсуу амьтнаа тогосных шиг гоёлыг дуртайяа хуулах сан! -Үгүй, Галлахер хэрэггүй Энэ чиний хэрэг биш Тэглээ гээд миний сэтгэлийг амраахгүй. Одоогийнхоос илүү их юм мэдтэлээ хүлээе. Би итгэхгүй, чадашгүй нь. -Юунд итгэхгүй байна гэж?
Одоо миний дүрслэн бичиж буй тэр цагт ирүүл тулалдаан Америкийн Нэгдсэн Улсын цэргийн дотор ховор биш үзэгдэл байв Ялангуяа дайны цагт элбэг байсныг би дараагийн олон жилийн туршлагаасаа мэдсэн юм. Америкийн цэргийн албанд тийнхүү хууль зөрчих нь олонтаа билээ. (Аливаа соёлт ертөнцөд ч тийм байдагт миний бие үл эргэлзэнэ). Тийнхүү цэргийн хууль дүрэм зөрчивч нүдээ анин өнгөрөөж, буруутанг ямар ч шийтгэлгүй орхино Харин ч ирүүл тулалдаанд дуудлага авсан америкийн
дарга цэргийн дүрэм зөрчихийг, дагаж
нэр төртэй хэрэгт үздэгийг би батлан хэлж чадна. Ирүүл тулалдааны тухай өгүүлсэн, бичсэн бүхний дараа түүний эсрэг хашгичих
загнаж
аж Намайг золгүй амьтан болгож чадах бас нэг зүйл бол халз тулалдахад, өс хонзонгоо

тулалдана За, тэр! Хэлээгүй юу. Хараач, Бельвидерийн Апполон айсуй. Гэгээн Моисей минь! Яг л Феб1 шиг гял цал бууж байх шив дээ! гэж Галлахер өгүүлнэ Үүд тогшив. -Ор, ор гэсэнд жанжны туслах бүрэн дүрэмт хувцастайгаа орж ирэв Баривчлах нь гэж бодмогц дотор палхийгээд явчихлаа Гэвч эндүүрчээ. Саяхан бичсэн зурвас өөр зүйлийг илтгэх тул сэтгэл төдхөн уужрав. Тэр бол ирүүл тулалдааны дуудлага байв -Андуураагүй бол дэслэгч Рэндольф байх аа? гэж эрхэм туслах надад хандсанд би үг дуугүй Галлахер руу заав -Ахмад Галлахерыг таны нөхөр гэж ойлгох болох уу? Хариуд нь би мэхэсхийв. Тэр хоёр өөд өөдөөсөө

113 -
минь одоо биш
-
бол
минь
мэдэх гэж оролдог
нөгөө бух ноход юу гэж
очиж
штабт
чалчиж орхиогүй
гэр бүлийн дотно найз байсан тул нэг л үг чихэнд нь хүрвэл болох нь тэр. Туслах Скотт, Аренс Рингольдын даалгавраар генералын чихэнд шипхийлгэх вий хэмээн би ихэд айж байв. -Ер нь, Рингольд хов хүргэж зүрхлэхгүй биз Чи түүнийг шившгийн баганад шууд хадчихсан шүү дээ. Тэгэхээр тийм нэрээ бузарласан юм хийж хэрхэвч зүрхлэхгүй Энэ тухай үнэр авчихвал түүнийг боргоогоод салахгүй шүү дээ Түүнээс гадна, хүү минь Рингольд чамайг ямар боловч алах хүсэлтэй байгаа тул аманд орсон шар тосыг хэлээрээ түлхэнэ гэж үү? Түүнийг муугүй бууддаг гэж ярилцдаг юм билээ. Жорди хүү 1 –Ариун Патрик –Ирландын домогт ивээгч 2 среб-нарны тэнгэр минь, зүрхээ чангал! Рингольд ухрахгүй, тулалдана, зайлшгүй
харан
тулалдааны тухай өргөст хэмх,
чавганы тухай ярих мэт хэнэггүй тайван хүүрнэнэ Ирүүл тулалдааны засуулууд хоорондоо эелдэг хүндэтгэлтэй харьцах нь дэлхийн хамгийн ёсорхуу ордныхоос хол давуу болохыг би ажигласан билээ Тэр богино хугацаанд товчхон ярьж тохиролцв. Галлахер ирүүл тулалдааны дүрэм горимыг хэнээс ч илүү арван хуруу шигээ мэддэг нь харагдана Таван минутын дотор бүх зүйлийг, цаг, байр, зэвсэг, зай зэргийг тохиролцоно Намайг дохисонд Галлахер салах ёс хийж жанжны туслах биеэ барьсхийн мэхийгээд гарч одлоо Ирүүл тулалдааны өмнө миний бие юу бодож байсныг ч, мөн уг тулалдааныг нэг бүрчлэн нуршин өгүүлж уншигч таныг чилээхийг болъё Иймэрхүү амь насны тооцоо хийсэн тулалдааны тухай ном зохиолд ерөнхийд нь хангалттай дурдсан байдаг агаад тэдгээр нь ижил төстэй байх учраас бас нэг тийм тулалдааныг дүрслэн бичээгүйг минь уучлах биз ээ Бид хоёрын тулалдаан бол зөвхөн хэрэглэсэн зэвсгээрээ л онцлогтой байв. Бид гар буу, сэлмийн оронд винтовоор тулалдсан юм Тулалдааны дүрэм ёсоор зэвсэг сонгох эрх надад оногдлоо Миний өрсөлдөгч ч винтов надаас дутуугүй чадмаг
Найз
Хожим би тайлбарламз
Дураара
, хүү
Чарли Галлахер бол нууц
хүн биш Одоо
хуцаж байгааг
харя. Тэр ажилгүй амьтад ирүүл тулалдааны тухай
очоод
гэдэгт найдаж байна Тэгвэл ч бид баларлаа гэсэн үг. Би ганцхан үүнээс л айж абйлаа Өрсөлдөгч маань хүсвэл би баригдаж тун болзошгүй бай Баригдахад хүрвэл бүх юм нурж, миний байдал бүр ч дордно Рингольдын эцэг бэхлэлтээс явчихсан таатай нөхцөл байсан хэдий боловч тэглээ гээд ямар ч ашиггүй Ерөнхий жанжин бол Рингольдын
ирүүл
амтат

эзэмшдэг Винтов бол найдвартай үхүүлэх зэвсэг тул сонгон авсан билээ Тулалдааныг нар шингэхээс цагийн өмнө хийхээр тогтжээ Бидэнд хүн саад болох вий гэж айсандаа би уулзалтыг даруй хийхийг шаардсан юм. Сонгосон газар маань миний бие Хаж Еватай уулзсан жижиг нуурын хөвөөнд, арван алхмын зайнаас буудалцахаар тохирсон байв. Бид хоёр болзсон цагт уулзаж, байраа эзлэн эхлэх дохио хүлээн буруу харан зогсов. “Нэг, хоёр, гурав” гэж тоолж дуусмагц хурдан эргэн харж буудалцав Чихний хажуугаар сум шүнгэнэсэн боловч намайг оносонгүй Утаа замхарсан хойно харвал дайсан маань газар унасан байна. Үхээгүй, харин өвсөндөө тийчлэн ёолж байв Засуулууд болон ажиглагчид Рингольд руу гүйлдэн очиж би байрандаа үлдэв. -Дажгүй юу, Галлахер аа? гэж найзыгаа эргэн ирэхэд асуусанд,

114
судсыг нь дайрсан байна гэв. -Ердөө л энэ үү? -Аяа, сахиус минь! Чамд хангалтгүй байна гэж үү? Тэр нохой хэрхэн гасалж гангинахыг сонсооч! Би цусны үнэр асан бар мэт байж ядан, уур хилэнгээ дийлэхгүй болов Тэр этгээд миний амь насыг авахаар тэмтчиж байхад би түүний амь насанд шунаж байлаа Эл шунал эсэн бусан
БОЛЗОО Миний өрсөлдөгч болон ажиглагчид үг дуугүй зайлан
үлдэв Хаж Евагийн хэлснийг мартаагүй тул би нуурын дэргэд хоцрох санаатай байсан юм. Тэгснээрээ дахин дахин нааш цааш явах ажлаас мултрах юм. Хаж Евагийн ирэхийг хүлээсэн нь дээр байлаа. Нар хэдийнэ моддын цаагуур далдж орж харуй бүрий болох тун дөхжээ Тэнгэрт дөнгөж мандсан сар бүүдийнэ. Хаж Ева ирэхэд хэдхэн минут үлдсэн бололтой. Тэгэхэр явахгүй гэж шийдэв Галлахерийг хамт байхыг би хүсээгүй тул намайг орхиоч гэж гуйлаа Найз маань багагүй гайхаж эвгүйрхсэн боловч иймэрхүү гуйлтад дургүйцэж эсэргүүцэх нь зохисгүй гэдгийг ойлгохуйц сайн хүмүүжилтэй хүн билээ -Жорди, хүү минь, чи нэг л биш, яагаа вэ? Энэ муу ирүүл тулалдаанаас боллоо гэж үү? Эсвэл сэтгэл чинь бүрэн ханасангүй юу? Ай хөөрхий, хүн гэж! Түүнийг алчихаагүйдээ харамсаж байна уу? Тэр этгээд чамайг алж орхисон мэт уруу царайтай, сэтгэлийн дарамттай байх юм гэж Галлахер явахаар завдсанаа өгүүлэв. -Хонгор найз м инь, намайг орхигтун Би эргэж очоод яагаад ингэж урвайсан, яагаад чам шиг сайн андтайгаа хамт байхаас зайлсхийсэн шалтгаанаа хэлэмз. -Өө, би ч гадарлаж л байна хэмээн учиртайхан инээмсэглэж дуугараад –Эрчүүд буудалцсан хэрэгт заавал хүүхнүүд хутгалдсан байдаг юм Бүү зов, хүү минь
-Онолоо, Юпитзрийг барьж андгайлъя! Чи түүний баруун гарыг жагсаалаас гаргажээ. Бугуйнх нь дээгүүр
бодолтой холилдон намайг галзууруулах шахна Миний сэтгэл үл тайтгарч, өөрийгөө уучилж хэрхэвч чадахгүй байсан боловч өрсөлдөгч маань зохих шангаа авчээ. Мань хүн ямар ч байсан тэндээс яаран зайлснаас уг хэрэг шувтарсан юм Тэр бол миний анхны тулалдаан байсан боловч эцсийнх биш байлаа. Top
одож би засуулынхаа хамт

Амур тэнгэр, чамайг

нэрийг дурсаж

! За, би ч

чамайг

боловч аюмшигт үнэнийг сонсож, улам их тарчилна гэдэгтээ үл эргэлзэнэ. Би цаг гаруй шаналан тарчлав Дэвэрсэн сэтгэл намдах тусм санаа тайвшран наантай цаанатай бодож эхлэв. Аажмаар итгэл найдвар төрөн тайтгарч, ялангуяа өнгөрсөн шөнө Хаж Евагийн х элснийг санахад сэтгэл хөнгөрнө Тэр солиотой бүсгүй намайг үнэхээр даапаалсан гэж үү дээ Эсвэл самуурсан тархиндаа мөрөөдсөнийг яриа юу? Аль эрт, хэдийнэ мартагдсан зүйлийг гэнэт санаад будилж ярив уу? Үгүй, үгүй. Түүний яриа будлиангүй, бодол нь самуурч, хутгалдаагүй, үг нь дооглож тохуурхаагүй байсан юм! Ингээд бодоход юутай сайхан! Яваандаа сэтгэл амраасан, түүгээр барахгүй таатай бодолд автлаа. Гэтэл тэр бодлууд замхран одох нь тоогүй! Гэгээн нарыг бараан хар үүл халхлах мэт тэдний элдэв цадиггүй үгс, битүүлэг ёгт инээмсэглэл тэр сайхан бодлыг минь үлдэн хөөж дотор харлуулна. “Мань хүн амжилттай”, “одоо сэтгэлт бүсгүй нь болсон”, “Яг үнэн” гэсэн үгс амьдаар минь хатааж байлаа Нэмж хэлэхэд, энэ бол будлиантай нотолгоонд итгэсэн хэрэг байлаа. Би үнэнийг

115 Чарли Галлахерт нууц гэж байдаггүй, би нууц хадгалахдаа маруухан хүн дээ Одоо чи надаас хавьгүй дээр хүнтэй уулзах гэж байгаа нь мэдээж
.
минь! Чи надад
байсан шүү
. Энэ шүглийг ав
зүйлдээ итгэнэ. Тийм тодорхой ярьсан зүйлд яахин эргэлзэх билээ? Тэр будлиантай хэргийг мэдэж буй хүмүүсийн нотолгоо, уг хэргийн гол эзний ямар ч үгнээс илүү утга учиртай инээмсэглэлийг хараад яахин эргэлзэх вэ? Тэр ялан дийлсэн ичгүүр сонжуургүй инээмсэглэлийг би ирүүл тулалдаанд дуудахгүйгээр зүгээр орхиж яаж чадаа вэ? Одоо оройтоогүй шүү дээ Тэр этгээдийг илэн далангүй, чин үнэнээр ярих эсэхийг шаардана. Эс зөвшөөрвөл дахин ирүүл тулалдаан тэгэхдээ эхнийхээсээ
, чин үнэнийг тодруулахсан гэхээс тэсэж ядна Тодорхойгүй зүйлээс илүү зовоодог юм үгүй. Амьдрал, нэр төрд нь толбо сууж, ирээдүй нь туйлгүй цөхрөл, хямралд орох нь гэдгийг тодруулах ч бай, ямар ч үр дүнд хүрсэн хамаагүй, үнэнийг мэдэхсэн гэж буцалтгүй тэмүүлж байв Би үнэнийг мэдэхийг тэчъяадан хүсч, Хаж Еваг тэсч ядан хүлээнэ. Солиотой бүсгүй юу хүсч буйг би мэдээгүй боловч Оцеолын баривчлагдсантай холбоотой болов уу гэж бодож байлаа. Өдий болтол би Пауэлийг бараг санасангүй. Солиотой хатан хаан газар сайгүй явна, хүн бүрийгмэднэ, бүхнийг мэдэж, бүхнийг ойлгодог, даанч сайн ойлгоно Хаж Ева бас л хүнд мэхлэгдсэн билээ Би Хаж Еваг хүлээх ёстой байсан, урьд шөнө бидний уулзсан газрыг зүглэв. Дал моддын хоорондуур өнгөрсөн жимээр явав Тэр бол нуурын сүүдэртэй эрэг рүү шууд чиглэдэг хамгийн дөт зам юм Би хажуу руу бууж, саглагар царс өөд очив Хаж Ева ирчихсэн байлаа. Навчсан завсраар тусах сарны хурц туяа гоолиг үзэсгэлэнт биеийг нь гийгүүлнэ Сарны гэрэлт хоёр могой нь төмрийн өнгөөр гялтганан хүзүү, бэлхүүсэндээ эрдэнийн чулуун бүс сондор зүүсэн мэт харагдана
Гэтэл гай тохиолдож юу магад
Сахиус
ярьж
дээ
, би нохойн их хорхойтон гэдгийг чи юу эс андах билээ гэв Тэгээд товчноосоо уясан мөнгөн шүглээ авч надад өгөөд –Ямар нэг эвгүй явдал тохиолдож, хэрэг бишдвэл үүнийг үлээгээрэй Тэгвэл Чарли Галлахер чиний дэргэд Тек Робинзоны
амжихаас өмнө ирчихсэн байна
тэтгэх болтугай
явж
иртэл аяга тагш юу ууж цаг нөхцөөе гэлээ. Тийн хэлээд элэгсэг анд маань намайг зоргонд нь орхин явав Галлахерийн бараа тасармагц түүнийг, тэрч байтугай саяхан өөрөө оролцсон цуст тулалдааны тухай мартаж, зөвхөн Маюми, түүний хуурамч хувирамтгай зан миний хамаг бодлыг эзэмдлээ Өдий болтол сонссон
ширүүн тулалдаан хийнэ дээ Өрсөлдөгчөө илэн далангүй яриулна гэж хатуу шийдсэн хэдий

-Хинклас! Сайхан мико хүрээд ирэв үү? Зоригт мико минь! Гар, нүдээ яачихаа вэ? Тэр өөдгүй амьтныг юунд алсангүй вэ? Буга намнавч анчин эр Буугаа барьсаар ойд ороод Өлөн чонотой халз тулаад Өвдөг чичрэн айн дагжсанд Арзайн архирснаа тэр чоно нь Аюул хөнөөл ер тарилгүй Алга болоод өгсөн гэнэ Ха, ха, ха! Тийм биз дээ, зоригт мико минь! -Би айж хулчийгаагүй юм шүү. Тэрнээс гадна чоныг зүгээр орхиогүй. -Хо! Чоно шархадсан савраа долоосоор эдгээж, эрүүл чийрэг

хүү мөн, аргагүй л мөн дөө. Тэр нүд, үс, нүүр царай, явдал, байдал нэр нь яриагүй мөн Тэр хоёрын хүү яриангүй мөн Ай, Хаж Ева ч өшөөгөө авна даа гэж өөртэйгөө ярьж байв Намайг заналхийлж байгаа юм биш биз гэсэн бодол толгойд орж ирлээ. -Сайн санаат Ева минь! Та хэний тухай ярьж байна? Миний дууг сонсоод сэрдхийн намайг ухаангүй нүдээр хэсэг харснаа нөгөө л дуугаа, Юунд би цонхигор царайт эрд Гэхчилэн дуулж эхэллээ Тэгснээ дуугаа огцом таслан дахиад ухан оров бололтой, миний асуултад хариулах гэж оролдов -Хэний тухай гэв үү? Залуу мико минь? Нөгөө царайлаг залууг, нөгөө өөдгүй этгээдийг

116
болно
! Чи түүнийг алах хэрэгтэй байсан юм үзэсгэлэнт мико
Одоо
турхирна
, семинолын анд минь Хүлээж бай, одоо хараарай -Юу харах юм бэ? -Тэсч үз, чиповни Өнөө шөнө яг энэ модны дор чи сайхан гэж юу байдгийг харж, амттай үгс ямар байдгийг сонсох болно Хаж Ева өшөөгөө ч авч магадгүй Сүүлчийн хэдэн үгийг учиргүй догдолж, нэгэн үл таних хүнийг ихэд хилэгнэн зэвүүцсэн өнгөөр өгүүллээ Чухам хэнээс өс хонзонгоо авах гэж буйг би ойлгосонгүй -Түүний
. Викоми хулваг хэлсэн юм. Яг мөн Мод өөд авир,
!
иртэл модны мөчир дунд өчигдрийнх шигээ нуугд! Юу болохыг сонсож харагтун. Гэхдээ намайг дохио өгөхөөс нааш хөдөлж огт болохгүй гэдгийг сануулъя Мод өөд гар, гар! Урьд шөнийн нэгэн адил намайг царс руу түлхчихээд өөрөө модны сүүдэрт орж алга болов. Би цаг алдалгүй мод өөд авирч, гараад юу болохыг чимээгүй хүлээн суулаа Усанд туссан дүрс богиноссоор байсан боловч эр хүний дүрс болох нь илт ажээ. Тэгтэл ч сүүдэр арилав. 1 Викоми хулва- муу зүгийн савдаг. Төдхөн бас нэг дүрс уснаа туссан нь түрүүчийн хүний араас дагаж буй мэт Тэр хоёр хүн хамт яваагүй бололтой. Хойно нь яваа хүнийг сайтар ажиглавал цэх шулуун биетэй, чөлөөтэй алхаагаар нь залуу бүсгүй болохыг мэдэв. Хэдийгээр гоолиг биетэй, намбалаг хөдөлгөөнтэй бүсгүйн дүрс боловч насыг нь тогтоох аргагүй. Хаж Ева юм болов уу? Төглийг гатлаад тэр хүнийг өсгий даган
Муу байна
минь!
чам руу сүргээ
дуу -Одоо яая гэх вэ Би ч азгүй хүн л дээ -Кури, кури, хаанаас даа залуу мико минь, чи жаргалтай хүн болно
залуу мико минь
Еваг

тарчлах ямар гэс хийгээ вэ? Чи бас миний дайсан боллоо! Чи ямар ч заналт дайснаа үүнээс илүү тамлаж чадахгүй биз ээ! Маюми, сэтгэлт залуу хоёр буюу хууртагдсан бүсгүй, толгойг нь эргүүлэгч хоёр өөд өөдөөсөө харж зогсоно Тэднээс өөр хэн ч биш гэдэгт би үл эргэлзэнэ Тэр хоёр дээр тусах сарны гэрэл надад зөөлөн мөнгөлөг биш, харин дүрэлзсэн, увайгүй улаан мэт санагдана Эсвэл би хямарсан сэтгэлийн нөлөөгөөр ташаа таньсан ч байж магадгүй Гэвч Маюмийн буруугүйд итгэж байсан итгэл минь оргүй алдагдав Агаар тэнгэр бүгчим бохир болж дэлхий ертөнц эргэлдэн ганхаж, эвдэрч нурах шиг санагдана Миний бие тэр хоёрын болзооны цагаар иржээ гэдгээс өөр юу ч үл бодогдоно. Өөр ч юу гэж бодох вэ дээ? Хамт ирсэн мэт бие биеэ хараад огт гайхсангүй Урьд өмнө уулзаж учирч байсан улс шиг, цаг болзож

117 дагаж байна уу? Эхлээд би ийнхүү бодож байсан авч эндүүрснээ төдөлгүй ухаарав Нөгөө эр явсаар модны дор зогсов Саяхан Хаж Еваг гийгүүлж агсан сарны туяа одоо түүнийг гэрэлтүүлэхэд жанжны туслах болохыг даруй танилаа. Туслах цагаа гарган сарны гэрэлд харав Гэвч
царай байлаа Top УЧИР ОЛДОВ Хаж Евагийн харуулсан усанд туссан дүрс бол тийм хүмүүсийн сүүдэр ажээ. Тэр бол миний зүрхэнд туссан хар сүүдэр болов Микосокийн солиотой хатан хаан минь! Миний бие ийнхүү зовж
зовлон болов Хүний насан туршдаа амсах зовлонг бөөгнөрүүлэн ганц эгшинд амсуулсан ч үүнээс хүнд байхгүй буй заа. Цус хөөрч, уушги зүрхэнд бялхах шиг болов. Шархирам их өвдсөндөө болоод арай л дуу тавин ёолсонгүй тэслээ Гэвч хамаг хүчээрээ чармайн биеэ барьж, мөчрөөс бат зуурах, байрандаа лав сууж аваад цааш юу болохыг мэдэхээр шийдсэн билээ. Энэ маань ч зөв зүйтэй шийд байсан юм Тэр үед би тэсвэр алдан өс хонзонгоо авах гэж хөнгөн хуумгай хөдөлсөн бол харамсавч баршгүй юм болох байв Тэвчээр миний хамгаалагч сахиус болж, уг хэрэг ч санаанд оромгүй дууссан билээ. Ганц ч үг дуугаралгүй, өчүүхэн төдий ч хөдлөлгүй амьсгаа даран суулаа Энэ хоёр юу ярьж, яах бол? Толгой дээр минь илд далайсан мэт санагдана Энэхүү зүйрлэл нь нэг талаас улиг болсон ба үнэнд нийцэхгүй боловч тэр илд хэдийнэ буучихаад, үүнээс ч илүү хүчтэй шархтуулахгүй болжээ. Би биеэрээ ч, сэтгэлээрээ ч өвчин эмгэг мэдрэхээ больсон хүн шиг байлаа Тэднийг юу ярих бол, яах бол гэж бодсоор үг дуугүй, хөдлөх ч үгүй амьсгаа даран сууна. Сарны туяа Маюмиг толгойноос нь хөлий нь хүртэл бүх л биеийг нь
би түүнийг нэгэнт сонирхохоо болив. Сарны мөнгөлөг туяа бас нэг хүний, өөр шигээ хуурмаг нүд гялбам гоо царайг гийгүүлсэн нь ажвал надад энэ ертөнц дээр хамгийн хөөрхөн санагддаг царай, Маюмигийн
ирсэн бололтой уулзав Бие биеэ хүлээсэн нь илт. Тэдний уулзалтанд ер бусын, шинэ юм алга. Миний хувьд тэсвэрлэшгүй

нэлээд

Скотт ёстой

этгээд байна даа! Хараач! Энэ хоёр биеэ яасан их барих юм бэ Сэтгэлтэй хоёр үг сөрөлцөж, одоо хөндий байгаа бололтой Энэ юутай тэнэг чөтгөр вэ, гүйж очоод тэврүлэн даруй эвлэрэхгүй, ямар тэнэг амьтан бэ? Би байсан бол тийм сайхан гарт тэврүүлэхийн тулд хорвоо дээр юунаас бэрхшээгүйсэн Миний бодол хичнэнэ гашуун, гунигтай байвч сэтгэлт хоёрын байдлыг хараад баахан тайвширч билээ Тэднийг би бараг л дайсагнан үзнэ Тэдний юу хэлэлцэж, юу хийхийг чимээ үл гарган, хөдлөх ч үгүй амьсгаа адран хүлээнэ. Хүлээж ядах зовлонд т өгсгөл ирж, генералын туслах өчнөөн удаж сая нэг ам нээлээ

-Сайхан Маюми, та хэлсэндээ хүрчээ

-Гэтэл та, амандаа хүрсэнгүй юу? Би таны харцнаас шууд мэдэж байна. Бидний тулд та юу ч хийгээгүй юм шив дээ? -Маюми, ойлгооч дээ, надад боломж байсангүй. Генерал тун завгүй байсан болохоор би тэр тухай ярьж чадсангүй Тэсч үз Би генералд ямар ч байсан итгүүлж, танай хөрөнгийг эргүүлж өгүүлнэ Ээжийгээ бүү зов гэж хэлээрэй Үзэсгэлэнт Маюми, таны төлөө

118 гэрэлтүүлэв Ямар том болоо вэ? Бие цогцос нь бүрэлдсэн, нас гүйцсэн бүсгүй болжээ Гоо үзэсгэлэн нь ч наснаасаа хоцорсонгүй Харин ч улам сайхан
аж Ай, атаа жөтөөний буг аа! Чи хийсэн зүйлдээ ханаагүй юу?
гэж үү? Юунд чи түүнийг ийм дур булаам харагдуулна вэ? Аяа,
дутуу, аймшигтай муухай шулам шиг дүртэй харагдсансан
ч илүү үзэсгэлэнт царай нь урьдын адил зөөлөн, эелдэг гэнэн хонгор агаад тэр номхон царайд гэм буруутайн өчүүхэн ч ул мөр үгүй ба тэр дүрлэгэр том нүд муу санааны үнэр ч үгүйг илтгэнэ Тэнгэрийн элч дагинас гоо үзэсгэлэнтэй төдийгүй сайхан сэтгэлтэй байдаг юм. Аяа, тэдэн шиг үзэсгэлэнт царай зүсний цаана муу санаа нуугдаж байна гэвэл хүн үнэмшинэ гэж үү? Маюмигийн хуурмаг зан царайд нь тодрохыг хүлээсэн боловч дэмий өнгөрөв Ийм бодол санаанд цахилгаан гялбахаас ч хурдан зурсхийн ороод өнгөрөв. Тэд хэсэг дуу шуугүй зогссоны эцэст нэг юм дуугарахад нь миний бие баахан гайхсан билээ Би Маюмитай уулзаж байгаа бол заяа нь ийм хүйтэн хөндий харьцахгүй дээ Зүрх сэтгэлдээ байгаа бүхнийг хэлж ярих байсан биз. Би одоо л ойлголоо Ид халуун дурлал хөрч, ийм хөндий харьцаа үүсээд
болсон
Миний зовлон багадлаа
хэрэв одоо тахир
бол бах минь ханаж, шархадсан сэтгэл минь эдгэх байсан буй заа! Гэвч тэгсэнгүй Урьд өмнөхөөсөө
удсан бололтой. Мань Скотт, Маюмиас уйдсан ч байж болзошгүй. Энэ
адгийн завхарсан
би юугаа ч хайрлахгүй зориулна. Би танаас дутуугүй зовж байгаад итгээрэй Гэвч манай ах хичнээн хатуу хүн болохыг, тэрнээс гадна Рингольдынхонтой их найз гэдгийг мэдэх хэрэгтэй. Үүнд л хамаг бэрхшээл оршиж байгаа боловч би айхгүй байна -Өө, таны сайхан үг одоо бидэнд хэрэг болохгүй Та бидэнд тусална гэж амласаар их удлаа. Бид зөвхөн шударга үнэн шүүх явуулахыг хүссэн, та ч үүнийг хялбар гүйцэтгэж чадах байсан шүү дээ Бид одоо эзэмшил газрынхаа тухай бодоо орхихоос аргагүй боллоо. Түүнээс ч дор шударга бус явдал гарлаа. Бидэнд энэ их золгүй явдал тохиолдож, хөөрхий ах минь зовлонд унаагүйсэн бол өнөө шөнө энд ирэх ёсгүй байснаа хэлбэл зохино Та манйа гэрийнхэнд сайн санаж явдаг гэж хэлдэг. Би танаас тусламж эрж ирлээ, та одоо үгээ батлах цаг болжээ. Ахыг минь чөлөөлж чадвал таны үргэлж хэлдэг сайхан үгэнд би итгэнэ Харин боломжгүй гэж бүү хэлээрэй Цагаан удирдагчдын дунд та их нэр хүндтэй болохоор хэцүү биш шүү дээ. Ах маань бүдүүлэг авирласан байж магадгүй боловч хатуу цээрлэх гэмт хэрэг үйлдээгүй Их удирдагчдаа нэг л үг хэлбэл чөлөөлчихнө шүү дээ Очоод ярьж өгөөч -Хонгор Маюми минь! Та намайг ямаршуу юманд явуулж буйгаа мэдэхгүй байна Таны ах одоо засгийн газрын төлөөлөгчийн тушаалаар, ерөнхий жанжны

Гэвч, би

, үхлийн аюулыг ч сөрөхөд бэлэн байна Хэрэв, Хайрт Маюми минь, та… гээд Скоттын дуунд тэчъяадан гуйсан өнгө тодорч, -Хэрэв та л зөвшөөрвөл гэв -Юу зөвшөөрвөл? -Хонгор Маюми, танд хэлэх хэрэг байна уу? Та миний санааг ойлгож байгаа шүү дээ Таны үзэсглэн гоо намайг хичнээн их бишрүүлж би танд дурлаж байгаа, би таныг хүсэн дурлаж, таны гоо үзэсгэлэнгийн өмнө бишрэн сөгдөж буйг минь харахгүй байна гэж үү?… -Юу зөвшөөрвэл гэж? хэмээх хариу шалгаасан ялдамхан дуунд нь хүлцэнгүй аяс сонсдох шиг болов. -Хайрт Маюми минь, намайг хайрлаж, миний амраг бүсгүй болооч дээ Нэг хэсэг нам гүм болов. Жавхаалаг гоо бүсгүй чулуун хөшөө мэт хөдөлгөөнгүй зогсоно Тэр ичгүүрээ алдсан үгийг сонсоод царай нь ер хувирсангүй, харин чулуу болон хувирсан мэт Маюми хариу дуугараагүйд

119 оролцоотойгоор баригдаад хоригдож буй Манай ёс журам танайхаас огт өөр шүү дээ Би бол зөвхөн захирагдагч болохоор таны хүсэлтийг биелүүлэх гэж генералд зөвлөхөд хүрвэл намайг донгодох төдийгүй шийтгэх болно. -Өө, та шударга үйл хийхээ зэмлэл шийтгэлээс айж байна уу? Танд нөхөрлөлийнхөө тухай өөр хэлэх юм алга уу? Сайн байна, эрхэм ээ! Би
-
-
ээ -
,
тулд
турших
энгийн
.
тэчъяадан дурласан залуу зөшөөрч байна
ойлгоод зоригжжээ Маюмийн нүдийг харсансан бол
. -Хайрт Маюми минь, хэл л дээ Тэгвэл таны ах нар гарахаас өмнө суллагдаж танд хүссэн бүхнийг өгнө -Өөдгүй новш, новш! Ха, ха, ха! Миний бие насан туршдаа энэ инээдээс илүү чихэнд чимэгтэй, бхадам сайхан дуу сонсоогүй билээ. Хуримын хонхны жингэнэх ч, пийпаа, ятга, бялар, бишгүүр, дохио бүрээний хөг аялгуу ч миний сэтгэлийг ингэтэл баясган татахгүй. Сарны мөнгөлөг туяа цацран гийгүүлж, од мичид томрон, улам улам гялалзаж, сэвшээ салхи зөөлөн үлээж, тэнгэрээс анхилуун таатай үнэр асгаран цутгах мэт, хорвоо ертөнц гэнэт диваажин болон хувирах шиг санагдлаа Top
танд үүнээс хойш итгэхгүй гэхээс өөр хэлэх үг алга! Манай ядуу овоохойд та дахиад очих хэрэг ер байхгүй шүү! Зэвүүцэн инээснээ цааш явав. Тэр зэвүүцэл нь юутай бахдам сайхан санагдсан гээч! -Маюми, хүлээж бай. Хайрт Маюми минь, намайг ингэж бүү орхиоч. Би чадах бүхнээ хийнэ гэдэгт итгэ…
Миний гуйсныг биелүүл Ахыг минь чөлөөлж, гэрт нь буцаа -Хэрэв чөлөөлж чадвал…
Зүйтэй, эрхэм
Маюми
тэгэхийн
би аз
болно шүү дээ Аягүй бол миний зэрэг дэвийг бууруулж
цэрэг болгож, орон даяар шившиглэж, таны ахыг илгээхээр зэхэж байгаа шоронгоос долоон дор шоронд хорьж ч магадгүй Надад ийм л хувь заяа тулгарна шүү дээ
Маюми түдгэлзэн зогссон боловч хариу дуугарсангүй -
энэ бүхнийг
гэж
даруй амаа татах байсанбиз Гэтэл харцыг нь ажигласангүй, тэгсэн бол хаанаас тийм алдаа хийх билээ дээ

зоригт ах нйм үнээр эрх чөлөөтэй болсноос танай гинжинд насаараа суухыг эрхэмлэнэ. Юутай тоогүй, ах минь энд байсан ч болоосой! Ай, энэ бузар доромжлолыг харсан ч болоосой! Тэгвэл, өөдгүй новш чамайг савх шиг хугачиж орхисон! Харц, төрх байдал, бат гишгэсэн хөл, шийдмэг аймшиггүй байдал зэрэг нь зөвлөлгөөн дээр баригдчихаад тэмцэж байсан Оцеолыг эрхгүй санагдуулна Маюми аргагүй л Оцеолын дүү ажээ! Бүтэлгүй залуу энэхүү хатуу зэмлэлийн өмнө хулчийн хулгаж, бас биеэ барьсхийн баахан зовж зогсоно. Биеэ доромж үзэгдсэнд тооцох нэлээд шалтгаан байжээ Саналыг нь тийнхүү үл хэрэгсэн няцаасанд харамсан гэмшсэн биз. Гэвч найдвар нь нурж, хүсэл нь талаар өнгөрсөнд л их уурлаж цухалдсан байх Саяхан гонсойсон сэтгэлээ тэвчиж, бүсгүй саадгүй явуулчихаж магадгүй бйаж Гэтэл басамжлан жигшсэн харьцаа уур хилэнг нь учиргүй бадраажээ. Тэгээд л бүдүүлэг авирлаж, зорьсондоо хүрэхийн тулд хүч хэрэглэхээр шийдсэн нь илэрхий Болзоонд ирэхдээ тийм санаа агуулж байсан гэх аргагүй. Скотт хэдийгээр нэртэй завхай хүн байсан боловч эрээгээ алдсан аюултай этгээд биш байсан юм Индиан

120
. Хүч гарган биеэ барьж, дуустал хүлээхээр шийдэв -Амраг бүсгүй гэнэ шүү! хэмээн зоригт гоо охин зэвүүцэн дуу алдаад –Таны хэлээд байсан нөхөлөл гэгч ийм учиртай байжээ. Ичгүүргүй новш! Намайг юу гэж бодоо вэ? Биеэ худалдчихаар хүн гэж бодов уу? Ямасси аймгийн хөнгөмсөг бүсгүй гэж эндүүрэв үү? Би тантай гарал язгуураараа тэгш гэдгийг мэдэж ав, эрхэм ээ, танай зэвхий царайт нөхөд өмч хөрөнгийг минь булаан авч салгасн боловч миний ариун нэр төрийг хэзээ ч, хархэвч баллаж чдахгүй Амраг бүсгүй гэнэ шүү! Үгүй, таны эхнэр ч болохыг хүсэхгүй. Таны ийм бузар дурлалаар
бүсгүйн зэмлэл ч түүнийг тийнхүү эцсийн арга хэрэглэхэд хүргэсэн биз Маюми цааш эргэн явав. Гэтэл Скотт, -Ийм амар салахгүй шүү, борхон гоо бүсгүй минь! гэж хашгираад хойноос нь гүйж, бугуйнаас нь барьж аваад –Надаас хялбар мултарна гэж санаа юу? Би чамайг олон сар дагалаа, Феб тэнгэрийг барьж ам алдъя, чи хуурамч инээмсэглэлийнхээ хариуг амсах болно доо. Эсэргүүцээд нэмэргүй. энд чи бид хоёроос өөр хүн байхгүй. Салахаасаа өмнө би гэлээ Би тэр яаруу сандруу хэлсэн үгийг гүйцэд сонссогүй Модон дээрээс яаран буусан авч Хаж Ева надаас урьтжээ. Нүд нь аймшигтайяа гялалзан зэрлэг, ухаангүй хөхөрсөөр гүйж явна Урагш сунгасан гартаа барьсан хоржигнуурт могой нь толгойгоо өндийлгөн, урт хэлээ гозгонуулан байх нь энэхүү хэвлээр явагч уурсан довтлоход бэлэн буйг харуулна Бас тэр могой үе үе исгэрэх бөлгөө Дараагийн эгшинд солиотой бүсгүй хүч хэрэглэхээр завдан байсан этгээдтэй нүүр тулан зогссонд наадхи нь Хаж Еваг гэнэт гарч ирсэнд цочин балмагдаж, Маюмийн гарыг тавиад алхам ухарч тэрхүү хачин хүнийг гайхан ширтэж зогсов.
НЭГ ӨДӨР ХОЁР ИРҮҮЛ ТУЛАЛДААН ХИЙВ Байдал ийнхүү огцом өөрчлөгдсөнд би даруйхан модноос бууж болох байсан авч тааламжтай сайхан жаргалдаа умбан, суудалдаа хадагдсан мэт хөдлөх ч сөхөөгүй байж билээ. Сэтгэлээс бөөн хар дарамт аваад хаячих шиг болж, зүрхний цохилт жигдрэн, ялан дийлсэн бахдал төрөв Ухаангүй баярласандаа хашгирахад бэлэн байлаа
биеэ худалдсанас зэрлэг ой хөвчид нүцгэн нойтон хэрэн тэнэж, царсны хонгилд амьдарсан минь дээр Миний

айж сүрдсэндээ Скотт мэгдэн сандарч ухарчээ. Ганц хоёр алхмагц усны эрэгт тулсан байна Эрэг хавиар сул чулуу элбэг агаад Скотт нэг тийм чулуун дээр хальт гишгэж, тэнцвэр алдан ус руу цүлхийн унав! Тэгээд живж усанд далд оров Тэр гэнэтийн явдал амийг нь аварсан байж ч магадгүй Төдөлгүй Скотт уснаас цухуйж, эрэг дээр яаран гарлаа Мань хүн галзууртлаа догширч, алдалгүй атгасаар унасан сэлмээ барьсаар Хаж Ева руу гүйхдээ хилэгнэн хашгирсан нь алахаар шулуудсныг илтгэнэ Түүний сэлэм бүсгүйн зөөлөн гоолиг биед ч биш, хэвлээр явагчийн хайрсанд ч хүрсэнгүй. Харин сэлмээс нь өөрцгүй бат бэх, гялалзсан гантай тулгарав. Миний бие Скотт, Хаж Ева хоёрын дундуур давхин орж, тэрхүү хонзогносон санаагаа хэрэгжүүлэхэд саад хийж амжив. Довтлогч этгээд усанд уначихаад улам ганирч догширсондоо болоод бидний сэлэм зөрөхөөс

121 -Хо, Хо! Хүү нь, хүү нь мөн байна! Хо! Би огт эргэлзэхгүй байна Яг ийм өдөр гэнэн итгэмтгий Еваг хөнөөсөн хуурамч зант эцэг шигээ юм Хулвак! Яг энэ цагт, яг л ийм шөнө, яг ийм зэвүүн хавирган сар инээмсэглэн харж байсан сан. Одоо үхлийн цаг, өс хонзон авах цаг болжээ! Эцгийнхээ хийсэн нүглийн хариуг хүү нь төлөх болно! Их Онгод минь! Надад
гуйн үглэн алхахдаа могойдоо айж балмагдсан тэр этгээдийг хатгах боломж олгох гэсэн мэт гара байдгаар нь сунгажээ. Скотт өөрийн эрхгүй сэлмээ сугалан барьж, биеэ хамгаалах зайлшгүй шаардлагатай болсныг ухаараад, -Муухай илбэч эм! Нэг л алхам ойртвол нэвт бүлчихнэ шүү! гэв. Түүний дууны өнгө үнэхээр шийдсэн болохыг гэрчилнэ Гэвч сүрдүүлэг нь бүтсэнгүй Солиотой бүсгүй өөр рүү нь чиглэх гялалзсан хурц сэлмийг эс хайхран урашилсаар бараг тулж очив Би ч тэдэн рүү дөхөж, сэлмээ суга татан, хэдийд ч цохиж болох үхлийн цохилтыг зайлуулахаар яаран харайв. Үхэл рүү амь хайргүй ойртох гэж Хаж Еваг аврах санаатай байсан юм Гэтэл би даанч оройтсон, сэлмээр бүлчихэж а мжих байжээ. Гэвч тийм юм болсонгүй Довтлогчийнхоо хүн бус зэрлэг, аймшигт төрхөөс ч юмуу, эсвэл могойноос
өмнө намайг олж харсангүй бололтой Эгшин зуур дуу ч гаргалгүй зог туссанаа, -Рэндольф, та юу? гэж ихэд гайхан сунжруулан дуу алдав -Ай даа, дэслэгч Скотт оо, Рэндольф биеэрээ байна. Зөвшөөрөлгүй оролцсоныг минь уучлаарай, гэвч таны сайхан уулзалт гэнэтийн хэрүүл маргаанаар солигдсон тул энэ хэрэгт оролцох нь миний үүрэг гэж би үзлээ -Та бидний яриаг чагнаа юу? Эрхэм ээ, та миний ажил явдлыг тандаж, миний хэрэгт хөндлөнгөөс оролцох ямар эрхтэйгээ хэлчих -Эрх, үүрэг гэнэ ээ? Буурал Сахалтаас дутахгүй хэрцгий авиртай тань шиг улсаас гэм зэмгүй, хүч чадалгүй орой амьтдыг хамгаалах нь эр хүн бүрийн үүрэг билээ -Зах яахав… та үүнийхээ хариуг төлөх болно доо. -Одоо юу? Хэзээ? -Дургүйцэхгүй бол хэзээ ч хамаагүй -Одоо даруй эхэлье. Үүнээс илүү зохимжтой цаг үгүй. Бид хоёр өөр ганц ч үг сольсонгүй Төдхөн сэлмээ зөрүүлэн ширүүн тулалдаан эхэллээ. Гэвч удаан үргэлжилсэнгүй. Анхны гурав, дөрөв дах дайралтаар би өрсөлдөгчийнхөө баруун мөрийг нэвт сүлбэж, гарыг нь мухарлав Скоттын сэлэм
өс хонзонгоо авах хүч хайрла! Читта-мико! Миний өсийг авагтун! Тийнхүү Их Онгодоос хүч чадал хайрлахыг

би Галлахерын “ар тал” гэж нэрлэж таарах газар руу нь нэг сайн өшиглөж орхиод түүнийг тийнхүү ичгүүргүй зугтахад нь саад хийсэнгүй зөнд

орхисон

. Top

Дуртмал залуу насны Дурлалд автан мансуурч Далдуу модны доор Даамай цэнгэлд автана Энэ бол дуртай дуугаа аялж буй Хаж Ева аж. Гэтэл ямар хөгжмөөс хавьгүй уянгалаг хоолойгоор, -Жорж! Рэндольф! Хэмээн намайг нэг хүн дуудав -Маюми!

-Хо, хо Та хоёр хоёулаа мартаагүй л байна уу? Хинклас! Энэ арал, энэ сайхан арал та хоёрт найртай сайхан боловч Хаж Евад дүнсгэр муухай дурсамж үлдээсэн юм Хинклас! За, тэр тухай дахин бодохгүй, дурсахгүй, болъё! Дуртмал залуу насны Дурлалд автан мансуурч Далдуу модны доор Даамай цэнгэлд автана… Нэгэнт цагт энэ арал минийх байсан бол одоо та хоёрынх боллоо, залуу удирдгач,

122
Хойноос нь гүйж дор нь гүйцэв. Би цус урсгах дуртай хүн байсан
бүлчихэж болох байлаа Гэвч
хайрга дээр жингэнэн уналаа -Та намайг шархтуулчихлаа! Гэж хашгираад, -Би зэвсэггүй боллоо хэмээн унасан сэлм ээ зааж өгүүлээд –Дуусгая, эрхэм ээ хангалттй боллоо гэв. -Харин, таныг энэ хайрга дээр өвдөг сөхрөн суугаад, өдий их доромжилсон бүсгүйгээс уучлал гуйхаас нааш миний сэтгэл ханахгүй. -Хэрхэвч үгүй! Яасан ч үгүй! гэж нугаршгүй зоригтойгоо үзүүлэх санаатай хашгираад, гэнэт эргэн хөл мэдэн зугтсанд би учиргүй гайхаж билээ
бол араас нь
нь
юм
СЭТГЭЛЭЭ ИЛЧЛЭВ
хуваалц даа. Солиотой хатан хаантай цуг байхыг нэг их хүсэхгүй байгаа биз дээ? Ха, ха! Куури, куури! Би явлаа Салхи исгэрэх, навч сэрчигнэхээс бүү ай Хаж Еваг харж байгаа цагт хэн ч та хоёрт ойртож чадахгүй Хаж Ева та хоёрыг хамгаалан Читтамико ч бас хамгаална. Хо, читта-мико! Дуртмал залуу насны Хэмээн дуулсаар хачин бүсгүй маань намайг Маюмитай орхиод холдон явлаа. Тэгэхд би, Маюми ч өөрцгүй баахан ичингүйрч билээ Бид хоорондоо хайр сэтгэлээ илчилсэн нэг ч үг цухуйлгасангүй Миний бие Маюмид хамаг зүрх сэтгэлээрээ дурлаж байсан ч, Маюми ч бас надад дурлж байгааг мэдэрч байсан боловч хэн хэндээ сэтгэлээ уудлан хэлсэнгүй Тухайн байдал тун өвөрмөц болж хэл ам эвлэж өгсөнгүй. Гэвч тийм үед үг яриа илүүц аж. Бид хоёрын хооронд цахилгаан гүйдэл гүйх шиг болж, бидний зүрх нэгэн дуугаар жаргалтайяа цохилон, бие биеийнхээ бодлыг
гоо охин минь! Сайхан үрс минь! Хоёулхнаа эндээ баяр баясгалангаа

өөр бусад зүйлийн талаар уужуу тайван хэлэлцэж эхлэв Одоогийн байдлаа мартагнаж, өнгөрснөөс дурсан, ирээдүйгээ зөгнөн баахан хүүрнэв Би Маюмиас олон юм асууж шалгаав. Удтал эзгүй байх хооронд минь тохиолдсон явдлыг шулуун, чин үнэнээр нь ярьж өглөө Намайг анх хараад (чи түүнийг анх хараад дурласан тэр үед ч юмуу) сэтгэлээ өгсөн, энэ талаал нэг ч үг цухуйлгаагүй тэр бүх хугацаанд сэтгэл зүрхэндээ ганцхан намайг өдөр шөнөгүй бодож явсан гэдгээ ямар ч маяггүйгээр энгийн даруу ярилаа Миий бие, өөрийг нь надад хайртай эсэхийг мэдээгүй явсан гэдгийг дуулаад гэнэхнээр тун ч гайхаж билээ! Тэгэхээр нь, хайр сэтгэлээ ер илчлээгүйг сануулсанд, тэр ч үнэн, гэхдээ бас нуухыг ч хүсээгүй гэлээ Түүний хэлүүлэлтгүй мэдэх биз гэж бодсон аж Маюми надаас илүү гярхай бөгөөд хавьгүй уудам сэтгэлтэй байжээ! Тийнхүү чөлөөтэй ярьсан нь миний аливаа эргэлзээг тас цохисон юм Маюми хатуу биш, надаас илүү ариун сэтгэлтэй ажээ. Хагацлын он жилүүдэд надад өчүүхэн төдийч эргэлзэж байсангүй Зөвхөн саяхан нэг эргэлзэхэд хүрсэн боловч учир нь олджээ Түүний бүтэлгүй бишрэгч миний тухай элдвээр ярьсанд үнэн эсэхийг тогтоохоор Хаж Еваг явуулжээ. Аяа! Гэтэл

123 ойлгож байлаа Маюми надад зүрх сэтгэлээ өгч байгааг энэ ертөнцийн бүх хэл яриа ч үүнээс илүү баттайгаар өгүүлж эс чадна Маюми ч бас тэгж бодож буйг үгүйсгэх аргагүй. Ер нь тийм болох нь илт. Хаж Ева, миний чин сэтгэлээсээ өгүүлснийг чихэнд дуулгасан бололтой Маюмийн нүдэнд баяр, итгэл тодорно. Надад өчүүхэн ч эргэлзээгүй ажээ. Би зөнгөөрөө ч юмуу, хайр сэтгэл минь бадраад
Тэр хөдөлгөөн
дараачийн эгшинд амрг бүсгүй минь миний цээжинд толгойгоо наан зогсов. Бид хоёр юу ч ярилцсангүй Харин Маюми догдлон хүзүүгээр минь тэврэхдээ сулхан дуу алдав. Хэдэн хором бид хоёр нэг ч үг солилгүй, зөвхөн зүрх маань цохилон ярилцаж зогслоо Төдөлгүй зуны нар мандахын өмнөх сийрэг үүл манан сарних мэт ичиж гэрэвших маань ул мөргүй арилж харилцан хайр сэтгэлээ илчлэв Би хайраа илчилсэн яриагаа бичиж нуршихыг орхиё Уншигч та хэзээ нэгэн цагт ийм яриа сонсож, өөрөө ч хэлж байсан биз ээ. Тэрхүү туйлгүй ариун үгсийг давтан бичвэл хэтэрхий ерөнхий, энгийн болох учраас тодотгон бичихийг орхисугай Биднийг бас нэг бодол эзэмдэн байлаа. Баярлаж хөөрсөн сэтгэлээ ханатал
ярьсны эцэст
миний сэтгэл тийм ариун тунгалаг байсангүй Би үнэнийг зөвхөн хагас хугас л ярилаа. Маюмийг гомдоохгүйн тулд олон зүйлийг нуух хэрэгтэй болсондоо сэтгэл зовнино Гэвч өнгөрсөн явдал тэр чигтээ эргэлт буцалтгүй өнгөрнө шүү дээ Миний өмнө шулуун шударга ирээдүй нээгдэв. Би дотроо битүүхэн гэмшин ам тангараг өргөж байлаа Дараа нь гэмших юм дахин яавч хийхгүй, тэврэн буй энэхүү сайхан хүнээ ямагт хайрлан, хэзээ ч орхихгүй. Маюми хайр сэтгэлээ илчлэн ярих үг бүрийг нь би цээж дүүрэн бардам амьсгалан сонсож байснаа бидний яриа өөр зүйлд шилжихэд гуниг уйтгарт автаж билээ Тэдний гэрийнхнийг хэрхэн хуурч мэхэлсэн, ямар их доромжлон басамжилсныг, ялангуяа тэдний цагаан арьстан хөршүүд, Рингольд нарын тухай сонсоод уур хилэн бадраад явчихав Тэр яриаг би ерөнхийд нь мэдэж байлаа. Гэвч бусад хүмүүст тодорхойгү зарим нэг зүйл байжээ Зэвүүн бялнагач Рингольд бас Маюмид сэтгэлтэй болсон дүр үзүүлсэн авч гагцхүү ахаас нь эмээх тул ойртохоос зайлсхийж байжээ
ч юмуу гараа алдлан сунгалаа
даанч ойлгомжтой тул
уудалж

хоёр хоорондоо ямар харьцаатай байсныг мэдэхсэн гэж байж ядна Гэтэл хичнээн хүсэвч асуухаас халшраад байлаа. Тэр хоёрын тухай дурсахад, ялангуяа Виржинийг ярихад Маюми ихэд энхрийлэн дурсаж, олон юм лавлаж шалтгаана Одоо Виржина улам ч хөөрхөн, хосгүй үзэсгэлэнтэй болсон гэж дуулсан гэнэ. Зугаалж наадаж бйсан охин ахуй цагаа, хүйлс дээр өнгөрөөсөн жаргалант үеэ Виржина санаж байгаа болов уу гэнэ Хэтэрхий сайн санаж байж магадгүй гэж би бодлоо. Бидний яриа аяндаа ирээдүйн тухай ярианд шилжихэд сэтгэл зовж шаналав Өнгөрсөн амьдрал маань цэлмэг тэнгэр шиг байхад ирээдүй үүлтэй бүрхэг тэнгэрийг санагдуулна Бид хоёр хамгийн ойрын ирээдүйн, хамгийн тодорхойгүй зүйл болох, Оцеолыг хэрхэн суллах талаар хэлэлцэв Хэдий болтол хорих бол? Аль болох түргэн суллахын тулд чухам юу хийвэл таарах вэ? Би чадах бүхнээ хийе гэж амлаад, амласнаа биелүүлэхээр сэтгэл шулуудлаа. Хоригдсон удирдагчийг чөлөөлөхийн тулд үнсийг нь хийсгэсэн ч хамаагүй гэж хатуу шийдлээ. Шударга үнэн тус болохгүй бол арга заль хэрэглэе гэж бодов. Зэрэг дэв, нэр төрөө алдах байсан ч, амь насанд минь осолтой байсан ч, ямар ч болтугай

124
, ямар боловч Скотт амжилт олсонгүй. Рингольд үүнийг сайн мэдэж байсан ба миний нэрийг л Маюмийн нүдэн дээр гутаах гэсэн ганц зорилт тавьжээ Үүндээ хүрэхийн тулд боломж алдахгүй ашиглаж байв. Миний бие нэг зүйлийг мэдэх гэж туйлгүй хүсч байв Маюми бүсгүй хүний гярхай ажигч чанараараа, мөн охидын дотно үерхлээсээ лавтай мэдэж байгаа зүйлээ надад дуулгах нь мэдээж юм. Миний дүү, Маюмийн ах
Тэртэй тэргүй итгэж байлаа Маюмийн гялалзсан хар
хайр бялхсан уруул хүрэх нь ямар ч итгэлийн үгнээс амттай ажээ. Салах цаг боллоо Сарны байршил шөнө дөл болсныг заана Толгойн орой дээр зогсох солиотой хатан хааны дүрс хүрэл баримал мэт цайвар хөх тэнгэрийн мандалд тагширлан тодоос тод үзэгдэнэ. Түүний айсуйг хараад би Маюмигаа дахин нэг тэврэн үнсээд саллаа Этгээд боловч үнэн хамгаалагч нь Маюмиг дагуулан, намайг цор ганцааранг орхиод нэгэн нууц жимээр одов. Тэрхүү ариун нандин газраас холдож түвдэлгүй баяр бахдалд автан хэсэг саатан зогслоо. Толгой руу доошилсоор буй саран намайг сэрээж, би ч бэхлэлтийн зүг яарлаа Top
Нөгөө Скотт нөхөрлөлийн далавчин дор ойртож дотносох гэж оролджээ Тэр этгээд бэлбэсэн индиан авгайн эдлэнгийн талаар хүмүүсээс дуулсан байж Штабт дээгүүр нөлөө бүхий танил талтай тул эдлэнг нь эргүүлж өгөх талаар тусална гэж амладаг байсан боловч энэ нь хоосон амнаас хэтрээгүй аж Гэтэл түүний бэлэн зэлэн үгэнд итгэмтгий, цайлган Оцеола үнэмшжээ. Тийнхүү тэр нүнжиггүй бачтай амьтан тэдний итгэлийг болж чадсан байна Олон удаагийн боломжийг өнгөрөөсөөр хэдэн сар болов Тэр бүх хугацаанд мань хүн Маюмид сэтгэлээ илчилж, Маюмиас хариу шаардаж байсан авч бэрх ахынх нь ширүүн харцнаас ухаангүй айх тул их зориг гаргаж чаддаггүй байж
андыгаа чөлөлнө Энэхүү сэтгэл догдлуулсан бодлоо ам тангараг тавих мэт өгүүлэх хэрэг надад байсангүй
нүднээ тодрох талархал,

оронд тийм сайхан эдлэнтэй, бүхэл бүтэн хороо негртэй байсан бол энэ цэргийн албыг хөсөр орхиод чихэр, тамхи тарьж ургуулах байсан даа. Гэгээн Патрикийг барьж ам алдахад би тэгэх л байсан!” гэж билээ Найзын маань сэтгэл засах гэсэн яриа намайг төдий л хөгжөөж чадсангүй учир би тийм ч их сэтгэл хангалуун бус баривчлагдсан хүнийг хорьсон өрөө рүү халагдах тухайгаа бодсоор явлаа Залуу удирдагч дөнгөж баригдсан бүргэд мэт, хавханд орсон ирвэс мэт харанхуй өрөөн дотуур уурлаж хилэгнэн холхиж, галзуу догшноор байн байн заналхийлж байлаа Төр өрөө нь цонхгүй тул шөнийн бүүдгэр саарал гэгээ ч тусахгүй пад харанхуй ажээ Намайг дагуулан явсан бага дарга дэнлүү бамбарын алиныг ч барьсангүй Тэгээд намайг харанхуйд орхин өөрөө харуулын байранд үлдэв. Надад хүний хөлийн алхаа сонсдов Барын алхаа

125 ОЛЗЛОГДСОН ХҮН Цаг хэдий орой болсон боловч би унтаж амрахын өмнө баригдсан найзтайгаа уулзахаар шийдлээ. Би алгуурлаж хойшлуулах аргагүй байлаа. Нэг л өдөр алдвал миний чөлөөтэй байх хөг ч өнгөрч магадгүй гэж би сэжиглэж байв. Ганц өдрийн дотор
билээ Баривчлах ч энүүхэнд, аягүй бол цэргийн шүүхэд шилжүүлж, алсдаа цэргийн албанаас хална байх гэж бодож байлаа Би хэдийгээр өөдрөг үзэлтэй хүн боловч өөрт тохиолдох хэрэг явдлыг хэрхэн төгсөх бол гэдгийг тоомсорлохгүй байж чадахгүй байлаа Цэргээс халагдах тухайд нэг их санаа зовсонгүй, цэргийн дэв зэрэггүйгээр амьдарч чадах нь мэдээж. Гэвч зөвч бай, буруу ч бай, бусдын зэмлэн шүүмжлэхийг хэрэгсдэггүй хүн ер нь ховор бөгөөд албаны нэр төрөө хугалж шившиг болохыг хэн ч дурлахгүй Өөрөө яахаас ч буцахгүй шийдсэн хүн байж болох авч төрөл төрөгсөд, гэр бүлийнхний нь хувьд тийм ч хялбар зүйл биш Галлахер энэ талаар өөр бодолтой байлаа. “Тэд баривчилж, халж, дүүжилбэл ч дүүжлэг! Чи айж болгоомжлох хэрэг юу байна? Тэднийг чөтгөр аваг! Би л чиний
мэт бараг дуу шуугүй, чархитай хөлийн чимээтэй гинжний харшилдах хахир дуу холхилдоно Гэрэл гэгээгүй байсан ч гэсэн дараа нь олзлогдогчийн цухалдан амьсгаалах, үе үе хилэгнэн дуу алдахыг сонсов Гэрэлгүй байсан боловч хол хол алхлан буй хоригдлын биеийг ялган харав. Хөлийг нь дөнгөлөөгүй бололтой. Би чимээгүй орж ирээд үүдний хавьд зогсов. Хоригдол ганцаараа байгааг баттай мэдээд түүнд хандахаасаа өмнө гэрэл гарахыг хүлээсэн юм Бодолдоо автаад миний орж ирснийг анзаараагүй бололтой гэж би бодлоо. Гэвч би эндүүрчээ Оцеола алхахаа гэнэт больж, над руу харав бололтой, дараагийн эгшинд түүний дуу миний чихийг дэлсэв Намайг нэрээр дуудахад би учиргүй гайхаж билээ. Тас харанхуйг нэвт харах мэт. -Рэндольф, та юу? Та бас манай дайсны эгнээнд явж байна уу? Зэвсэглэж, дүрэмт хувцсаа өмсөөд, биднийг эх нутгаас маань хөөх улсад туслахад бэлэн явна уу? гэж зэмлэсэн өнгөөр өгүүлэв -Пауэл! -Эрхэм ээ, миний нэр Пауэл биш. Оцеола юм шүү! -Миний хувьд хүүхэд ахуйн анд, амийг минь аварсан Эдвард Пауэл хэвэрээ үлдэнэ. Сэтгэлд минь та ганц энэ нэрээрээ л хоногшин үлдсэн юм даа.
хоёр ирүүл тулалдаан хийж, хоёр өрсөлдөгчөөс гадна ерөнхий жанжны хоёр андыг шархдуулчихсан байдаг. Гэтэл би тийм том найз нөхөргүй болохоор хэзээ л бол хэзээ баригдаж тун болзошгүй байсан

гэж ирэв үү? Намайг шударга бус явдалд түлхэх гэж хичээсэн зусарч хэлтэн, өөдгүй тэнэг амьтад өдөржин цувлаа Таныг ч бас тийм даалгавартай нааш нь явууллаа гэж үү? Энэ ярианаас хуурамч найз Скотт ямар нэг даалгавраар ирж уулзсан гэдгийг тааварлав -Би сэтгэлдээ хөтлөгдсөн анд нөхрийн ёсоор ирлээ.

дэргэд болсон явдал төрсөн ахынхаа чихэнд ч дуулгаж зүрхлэхгүй байсан нэг зүйлээс бусдыг нь нэгд нэгэнгүй ярьж өгөв. Миний өгүүлснийг сонсоод догшрон хилэгнэх болов уу гэтэл тэгсэнгүй харин урам нь тун их хугарчээ Залуу удирдагч хувь заяаны гэнэтийн цохилтонд дасаад биеэ чадмаг барьдаг аж. Гэвч миний яриа гүн их сэтгэгдэл төрүүлсэн гэдгийг би мэдэрч билээ Харанхуйд царай нь харагдахгүй ч шүдээ хавиран уур хилэнгээ дарахын тулд шуухитнах сонсодно Тэгснээ, -Ай тэнэг! Би юутай тэнэг, сохор амьтан бэ! Тэр бал бурам шиг үгтэй өөдгүй новшийг би анх сэжиглэж байгаагүйсэн бил үү? Баярлалаа, сайн санаат Рэндольф минь! Би таны үнэнч нөхөрлөлийн хариуг юугаар төлөхөө ч эс мэднэ. Үүнээс хойш Оцеолаас юу хүссэнээ шаардагтун! Гэж дуу алдан хэлэв -Хэрэггүй Пауэл, хариуд нь юу

126 Тэгээд хэсэг зуур чимээ тасрав Миний хэлсэн үг нааштай нөлөө үзүүлсэн бололтой Урьдын дурдатгалыг сэргээсэн байж ч магадгүй Оцеола хариуд өгүүлрүүн: -Та энд яах гэж ирээ вэ? Анд нөхрийн хувиар ирэв үү, эсвэл бусдын адил
балай яриагаар зовоож тамлах
тахирлан ургах нь ховор байдаг Дайснууд таны эсрэг юу ч ярьж хэлж байсан би таны сэтгэл хувираагүй гэдэгт эргэлзэхгүй. Үгүй, үгүй Рэндольф минь гараа аль, гараа! Танд итгэхгүй, эргэлзэж байсныг минь уучлаарай Харанхуйг зүсэн түүний гарыг атгахаар ухасхийн хоёр гараараа гарыг нь атгахдаа гавлагдсаныг нь мэдлээ. Гэвч бид үнэнч халуун сэтгэлээр гараа бат атгалцсан билээ Дайснууд намайг элдэвлэн гүтгэжээ. Хэн хэн тэгж элдэвлэн ярьсныг би нэгэнт дуулсан тул асуух хэрэг ч байсангүй Харин Оцеолыг өөрийнхөө нөхөрлөлд баттай итгүүлэх л хэрэгтэй байлаа Түүнийг чөлөөлөхөөр зохиосон төлөвлөгөөгөө
нь
Миний бие танд зөвлөлгөө өгөх гэж ирсэн Энэ зөвлөлгөө бол таныг энэ муухай шоронгоос мултрахад тус болно Одоо шалавлахгүй горьгүй. Эс тэгвэл миний санааг хар авч магадгүй. -Рэндольф минь, ямар төлөвлөгөө юм бэ? -Та Оклавахагийн гэрээнд гарын үсэг зурах хэрэгтэй Top ДАЙЧИН УУХАЙ Миний хэлсний хариуд гайхаж, зэвүүцэн “Хэ!” гэхээс өөр нэг ч үг эс дуугарав. Тэгээд нам гүм боллоо. Би нам гүмийг эвдэж, “Та гарын үсэг зурах хэрэгтэй” гэж дахин шаардлаа
элдэв
-Жорж Рэндольф, танд би итгэж байна. Та бага хөвгүүн байхдаа үнэнч сэтгэлтэй хүү байсан Шулуун мөчир
хэрэгжүүлэхэд бүрэн итгэлийг
хүлээ хэрэгтэй байсан юм. Үүний тулд цөөрмийн
ч хэрэггүй Хэн нь хэндээ өртэй билээ, би л танд өртэй шүү дээ. Гэвч бид цаг алдах нь байна.

, та хуульчдаараа нэрд гарсан Филадельфи хотод байсан хүн Иймэрхүү зүйл толгойд минь огт орсонгүй. Таны зөв. Үнэхээр ч гарын үсэг зурснаар бүх юм дуусахгүй Гэвч төлөөлөгч гарын үсэг зуруулж аваад санаа нь амарна гэж та бодож байна уу? Тэр хүн намайг үзэн яддагийг, түүнийх нь шалтгааныг ч би мэднэ Би ч бас олон шалтгааны улмаас тэр этгээдийг үзэж чаддаггүй. Намайг анх удаагаа доромжилж буй нь энэ биш Намайг гарын үсэг зурвал сэтгэл нь ханах болов уу? гэв -Тэгэх байлгүй Чадвал та эвлэрсэн дүр үзүүлээрэй Гэрээнд гарын үсэг зурмагц л та чөлөөтэй болно. Миний бие үүнд эргэлзэхгүй байлаа Оцеолыг баривчлагдсанаас хойш Томпсон хийсэн хэрэгтээ гэмшиж байна гэж бодох үндэс надад байсан юм. Түүнийг хэтэрхий хуумгай хөдөллөө, энэ нь хор хөнөөл учруулж тун болзошгүй юм гэж хүмүүс үзэж

127
-Тэвчиж үз Пауэл минь, тэвчиж үз! Та намайг ойлгосонгүй. Та болон ер нь нэлээд хэдэн удирдагч тэр гэрээний учрыг сайн ухаараагүй бололтой Тэр гэрээнд, ард түмний ихэнх нь зөвшөөрсөн нөхцөлд Өрнө зүг нүүхийг зөвшөөрнө гэсэн болзол байгааг санагтун. Тэгэхээр одоогийн байдлаар эх нутгаасаа нүүхийг ихэнх нь зөвшөөрөөгүй байгаа тул таны нэр нөлөөлнө гэж үү дээ -Тийм ээ, үнэн шүү гэж миний санааг ойлгож эхэлсэн удирдагч үгийг минь таслан өгүүлэв. -Зүйтэй, тэгвэл та гарын үсэг зурж болох бөгөөд хамгийн чухал болзол биелэхгүйгээс хойш үүнийгээ тоосны хэрэггүй. Тэгээд ч ийм заль хэрэглэж яагаад болдоггүй юм бэ? Хэн ч тныг шударга бус явдал гаргалаа гэхгүй Та энэ хууль бус хорионоос чөлөөлөгдөхийн тулд ямар ч арга хэрэглэсэн таны зөв болно гэдэгт би огт эргэлзэхгүй байна. Миний санал шударга хүний занд үл нийцэж магадгүй боловч тийн ярьж байхдаа сэтгэл үнэхээр догдлон, хөөрч байв. Нөхөрлөж, хайрлах цагт аливаа нүглийг анзаардаггүй билээ Оцеола чимээгүй л байна Миний хэлснийг эргэцүүлэн тунгааж буйг
, -
төлөөлөгч л явуулсан биз гэж би тааварласан юм Мань хүн Оцеолыг наад захын болзлыг нь зөвшөөрмөгц суллахад бэлэн байсан нь эргэлзээгүй. -Найз минь! Би таны зөвлөлгөөнийг дагая Гарын үсэг зуръя Та төлөөлөгчид миний зөвшөөрснийг дамжуулж болно -Би уулзмагцаа л дуулгая. За, орой ч боллоо. Баяртай! -Ай, Рэндольф! Найзтайгаа ингээд салах юутай хэцүү вэ Цагаан арьст цорын ганц анд минь одоо орхиод явна гэдэг хичнээн бэрх юм бэ! Өнгөрч улирсан өдрүүдийнхээ тухай ханатал ярилцахсан. Гэтэл тэгж ярих цаг ч биш, тийм газар ч биш юм даа Бардам удирдагчийн ихэмсэг, биеэ барьсан байдал хэдийнэ арилж, урьдын элэгсэг зөөлөн дуугар ярина -Тийм ээ, цорын ганц цагаан арьст анд минь, миний бие үнэлэн хүндэлдэг хоёрхон цагаан арьстн нэг… гэж бодлогошрон өгүүлснээ задруулбал зохисгүй гэж үзсэн нууцаа илчлэхээс сэрэмжилсэн мэт гэнэт дуугаа хураав Цааш юу хэлэхийг нь сэтгэл догдлон хүлээсэн боловч өөр юу ч нэмж хэлсэнгүй. Цааш ярихад дууных нь өнгө эрс өөрчлөгджээ
-Хэзээ ч зурахгүй! Тэгснээс энэ шоронд яс минь цайж, хатаж үхсэн минь дээр! Ард түмнээсээ урваснаас шоронгийн харгалзагчдын өмнөөс гүйж очоод жаданд сүлбүүлж үхсэн минь хавьгүй дээр! Би хэрхэвч гарын үсэг зурахгүй! гэж эрс шийдмэг өгүүлэв
би ойлгож байлаа. Тэгснээ
Рэндольф
байлаа Энэ шивэр авир яриа Томпсоны чихийг дэлсчээ Генералын туслах ирснийг хоригдлоос дуулаад Скоттыг

дээр гялалзах болов Би андынхаа бэлгээс татгалзалгүй аваад, хариуд нь цагаа дурсгаж, дараа нь гараа элэгсэг атгалцаад саллаа Миний тааварласнаар семинолын удирдагчийг суллах явдалд төдий л их түвэг учирсангүй. Засгийн төлөөлөгч, миний үл мэдэх шалтгаанаар Оцеолыг үзэн ядаж байсан боловч хувийн өс хонзон авахдаа албан тушаалаа ашиглах зүрх хараахан хүрээгүй аж Нэгэнт хийсэн зүйлдээ гэмшин яах учраа олохгүй самгардсан Томпсонд хоригдлын шийдийг дуулгасанд эвгүй байдлаасаа санаандгүй тийм хялбар мултрах болсоноо туйлгүй баярлаж байв Тийм ч учраас баригдсан удирдагчтай уулзах цагийг хойш тавихыг хүссэнгүй. Цаадхи нь дүрдээ гайхалтай үнэмшмээр тоглож, өчигдрийн аагтай догшин зан нь өнөөдөр номхон

128
ч удаан үргэлжлэхгүй буй заа! Би хариу эс дуугаран уур тэчъал нь намдахыг хүлээв. Залуу удирдагч төдөлгүй тайвширч, надтай нөхөрсөг ярьж эхлэв -Салахын өмнө бас нэг зүйл хэлье. Элдэв учралаас болж бид хоёр удтад уулзалдахгүй байж ч магадгүй Ай хөөрхий! Бид дараа нь тулалдааны талбарт дайсны журмаар уулзаж ч мэднэ Би найрамдах талаар ямар ч бодолгүй байна гэдгээ нуух юун. Тийм ээ, хэзээ ч эвлэрэхгүй! Рэндольф, надад танаас гуйх нэг хүсэлт байна Та ч үүнийг минь олон таван үүгүй хүлээж аваарай Май үүнийг ав Үүнийг дурсгасан хүний нөхөрлөлийг хүндэтгэж үздэг бол үргэлж цээжиндээ зүүж яваарай. Ийм л гуйлт байна! Тийн хэлэнгээ миний хэдийнэ дурдсан мандах нараны дүрстэй гинжин зүүлтээ хүзүүнээсээ мулталж, надад зүүж өгсөнд тэрхүү ариун нандин бэлэг тэмдэг миний энгэр
солигджээ Гянданд
нугалж, эрх чөлөөтэй болохын тулд ямар ч болзлыг хүлээж авахад бэлэн байна гэж засгийн төлөөлөгч бодсон аж Гэрээг авчирч, Оцеола нэг ч үг хэлэлгүй гарын үсэг зурав. Дөнгий нь мулталж, шоронгийн үүд нээгдэн ямар ч саад тогтгоргүй явууллаа Томпсон ялж, үнэндээ ялсан гэж бодож байжээ Бэхлэлтийн хаалгаар гарах үед Оцеолын уруулд тодорсон ёжтой инээмсэглэлийг ажигласан бол Томпсон ялалтдаа эрдэх байсан болов уу даа Гэвч Томпсоны сайхан төөрөгдөл удаан үргэлжилсэнгүй. Залуу удирдагч ойн зүг бардам ихэмсэг алхан одохыг бүгдээрээ дагуулан харсаар хоцров Ойн захад хүрмэгц бэхлэлт рүү эргэн хараад, бүснээсээ гялалзсан сэлмээ сугалан толгой дээгүүрээ даллан, хэнд ч ойлгомжтой “Ио-хо-эхи!” гэсэн дайчин уухайгаа хашгирав Тэрхүү догшин уухай бидний чихэнд гурвантаа хадаад, Оцеола эргэж ганцхан харайгаад ойд орж бараа тасрав Тэр үзэгдлийн санаа даанч тодорхой байсан тул биеэ ялан дийлэгч хэмээн сэтгэж байсан төлөөлөгч хүртэн уг уухай бол амь хайргүй тулалдах дайны уухай
-Цагаан арьстнууд бидэнд даанч их гай учруулсан даа Хэлж барамгүй их нүгэл хийсэн улс Гэвч Их Онгодын нэрийг барьж тангараглая! Би ямар ч байсан хариугаа авна. Өдий хүртэл би ийм андгай тангараг тавьж байсангүй. Гэтэл энэ хэдэн өдрийн явдал миний уур хилэнг буцалгалаа Таны орж ирэхийн өмнөхөн би хамгийн заналт хоёр дайснаа устгана гэж өөртөө андгайлж байсан юм. Та миний энэ шийдийг өөрчлөөгүй, харин улам бататгалаа Т аминий заналт дайсны тоог бас нэг хүнээр нэмэв Ин Онгодыг барьж дахин тангараглая Зэвхий царайт гурван шившигт этгээд, улаан арьст өөдгүй тэрслэгчийн цусанд ойн навчис будагдахаас нааш сэтгэл минь амрахгүй Урвагч Оматла, чиний бузар ялалт тийм
, бууж өгсөн дүрээр
өнгөрөөсөн нэг шөнө, өлсгөлөн, дөнгө түүний бардам сэтгэлийг

үе өнгөрч, хөдлөх цаг ойртжээ Индианчууд хэрхэх бол? Тулалдах болов уу, бууж өгөх болов уу гэдэг цагаан арьстнуудын ярианы гол сэдэв болжээ. Ихэнх улс тэднийг үг дуугүй захирагдана гэж итгэж байлаа. Индианчуудад нүүдэлдээ бэлтгэх хугацаа олгосон ба бэхлэлтэд адуу малаа тууж авчрах өдрийг

, намайг хэн ч ирж
. Төдөлгүй бид
үүний учрыг олов Миний
өрсөлдөгч ялагдал
олж мэдсэнээр, морь нь модонд шахаж гараа шалбалсан гэж хэлсэн байна. Эрэмдэг болсон Скотт шархадсаныхаа үнэн учрыг тийнхүү дарсанд би дотроо баярлаж билээ Найзаасаа өөр нэг ч хүнд чухам юу болсон тухай ганц ч үг цухуйлгаагүй юм Түүнээс хойш ч туслах бид хоёр үргэлж тааралдаж, үг ч сольдог байлаа. Гэвч албан ажлаар л уулзах ба бидний яриа дээд зэргийн хүйтэн хөндий байдгийг хэлэн юун. Хожим хувь заяа биднийг салгахад яснаасаа зэвүүцдэг тэр этгээдээс ангижирсандаа би тун их баярлаж билээ Top ДАЙН ЭХЛЭВ Кингийн бэхлэлтийн зөвлөлгөөний дараа хэдэн долоо хоногийн турш нам тайвн байлаа Гэрээ хэлэлцээний
нь засгийн газрын
удирдлага дор үнэ хаялцуулан худалдах ба Өрнө зүгт шинэ нутагт очсон хойно эздэд нь зохих үнийг нь төлөх аж Мөн эдлэн газар, “хөрөнгө хогшлыг” нь ийм замаар эргүүлж олгох гэнэ. Үнэ хаялцуулах худалдааны товлосон өдөр болсон боловч төлөөлөгчийн сэтгэлийг гонсойлгосон юм болж нэг ч хүн ирээгүй тул наймааг хойшлуулжээ Индианчууд мал сүргээ авчраагүй явдал юу ч тохиолдож болзошгүйг дохиолсон бөгөөд тэдний санаа бүр ч тодорхой хэлбэрээр илрэх болов Хэдэн долоо хоног ноёрхсон тайван байдал бол шуурга ёрлосон амсхийлт байжээ Алсын шуурганы бүдэг нүргэлээн мэт ойртсоор буй мөргөлдөөний дохио болсон аар саар явдал гарч эхлэв Хэргийн эзэд нь урьдын адил цагаан арьстнууд байлаа. Гурван индиан “нөөц” нутгийн хилийн гадна ан хийж байхад нь хэсэг цагаан хүмүүс барьж хүлж баглаад нэгнийхээ эдлэнгийн малын хашаанд аваачиж хаяжээ. Нөгөө гурван индиан тийм байдлаар гурвн өдөр, гурван шөнө болж тэдний баригдсаныг сонсоод овгийнх нь хэсэг дайчин яаран очтол хоригджээ Бяцхан тулалдаан болж, хэдэн индиан
129 гэдгийг ойлгож, даруй баривчлах тушаал өгөв Зэвсэг агссан хэсэг морьтон суллагдсан хоригдлын хойноос нэхэн давхисан боловч ямар ч үр дүнгүй болжээ. Хоосон эрэлд ядарч туйлдсан цэргүүд цаг гаруй болоод бэхлэлтэд эргэж ирэв Намайг баривчлах тушаал өгч болзошгүй хэмээн Галлахер бид хоёр өглөөжин миний өрөөнд байв Гэтэл гайхалтай нь юу ч болсонгүй
баривчилсангүй
хоёр
анхны
хүлээснийхээ дараа бэхлэлтээс хэдэн бээр зайтай суудаг нэг нөхрийндөө шууд хүргүүлжээ. Энэ бол болсон явдлыг таг дарсан хэрэг байлаа. Нөгөөдөх нь боодолтой гартай эргэж ирсэн боолвч Галлахерын
товлосон тухай буухиа элч нар бүх овогт очиж мэдэгджээ. Адуу малыг
төлөлөгчийн

газраас нэг бээрийн наана бяцхан усан сан тааралдсанд зарим нь гатлахаас дургүйлхжээ Тэдний дөрөв нь ус руу ортол индианчууд бүгсэн газраасаа гэнэт гарч буудсан байна. Түрүүлж явсан хоёр хүн шархдаж, Фоулк гуайн хүзүүнд сум тусаж, мориноосоо унасан боловч бусад нь мордуулж амжаад гэрт нь хүргэжээ. Ахмад Приэстийн хүү гараа гэмтээж, унаж явсан морь нь алагджээ. Зугтаж намагт нуугдсан тул нэхүүлүүдийн эрлээс аварсан байна”. “Дээрх явдал гарсан үеэр бүлэг индиан Жорж нуурын нэг хүйлсийн ойд мод бэлтгэж байсан олон хүн рүү уулгалан халджээ. Тэр хүмүүс завиндаа сууж зугтсан ба хоёр нь шархаджээ”. “Шинэ голын эрэг дээр, хойгийн зүүн өмнөд хэсэгт суудаг Куули гуайн гэрт нь индианчууд дайрч, эхнэр, хүүхэд, гэрийн багшийг нь алав. Тэд зуун хорин хайрцаг идэх юм, гучин гахай, гурван адуу, торх дарь, хоёр зуу гаруй пүү тугалга, долоон зуун мөнгөн доллар, хоёр негрийг нь авч явжээ. Довтолгооны үед Куули гуай эзгүй байжээ Гэртээ ирээд хөхүүл хүүхдээ тэвэрсэн чигтээ буудуулж үхсэн эхнэр, мөн зүрхэн тушаа буудуулж амь тавьсан хоёр хүүхдээ олж харав Охин нь ном барьсан байх ба хүүгийн амьгүй бие хажууд нь хэвтэнэ. Байшинг нь шатаажээ”. “Спринг-Гарденд, гэгээн Жонсоны ойролцоо, хурандаа Риисийн өргөн уудам эдлэнг

130 шархадсан боловч цагаан арьстнууд зугтаж, индианчууд нөхдөө суллажээ Эл явдлын тухай түүхийн баримтаас хэсэгчлэн өгүүлсүгэй “Тэднийг саравчнаас гаргахад нөхдийнх нь нүдэнд хидхийм байдал тусав. Тэр хөөрхийсийг хүлсэн олс биед нь шигдэж ороод, дөрвөн мөчөө хөдөлгөх аргагүй болж, явж, зогсож ч чадахгүй байжээ. Тэд цус их алдаж, хоригдох хугацаандаа хэлэн дээрээ юу ч тавьсангүй Тэгэхээр тамлагааны энэ аймшигт дүр зураг ямар сэтгэгдэл төрүүлснийг төсөөлөхөд хялбар юм!” Бас нэг зүйлийг дурдвал, “Зургаан индиан Канапак Пондын ойролцоох
,
нь ташуурдаж занчжээ. Энэ үес хоёр индиан
цагаан арьстнууд руу
байна. Тэд
хариу гал нээж нэг индианыг алаад нөгөөг хүнд шархдуулжээ”. Үнэхээр өдөж сөдсөний хариуг өгөх нь мэдээж юм. Бас нэг баримтыү сийрүүлбэл, “Наймдугаар сарын арван нэгэн Дальтон Кинг ба Брукийн бэхлэлтийн дунд, Брукийн бэхлэлтээс зургаан бээрийн зайд шууданч руу хэсэг индиан дайрч, морий нь булаан
өөрийг нь түлхэж унагаад буудаж алжээ. Хэд хоногийн хойно түүний зэрэмдэглэсэн хүүрийг ойгоос олжээ”. “Вакахонтын зүг, ахмад Габриэл Приэстийн эдлэн рүү арван дөрвөн хүн зам тандан явж байгаад хүрэх
чихрийн нишингийн нөөцийг нь устгаж, зуун жаран негр, морь, луусыг нь хуу хаман авч явсан байна Мөн тэдгээр индиан Депейстер гуайн эдлэнг ниргэхэд негр боолчууд нь тэдэнтэй нэгджээ. Тэндээсээ завиар гол гаталж, ахмад Думеттийн эдлэнг галджээ Мөн хошууч Хэриотын эдлэнг устгахад наян негр боол нь индианчуудтай хамт одсон байна. Дараа нь индианчууд сан Августины зүг хөдөлж, генерал Хернандэсийн эдлэнг сүйдэлж, удаа нь Буэн Рэтиро дахь Дюпэн, Бюлов, Томок, Крикийн Дэнхем, Мак-Рэйн гацаа, Бэйес, генерал Херринг, Бартолоне Соланын эдлэнг болон Сан Августинаас урагш бараг бүх эдлэнг цөлмөн хоосолжээ”. Жирийн нэг түүхийн баримтаас өгүүлбэл ийм байна Үүнийг, семинолын дайны өмнө гарч байсан элдэв хэрэг явдлыг харуулахын тулд өгүүллээ Тэдний үйлдсэн хэрэг хэдийгээр харгис хэрцгий мэт боловч энэ нь зөвхөн олон жилийн турш тэвчиж өнгөрөөсөн шударга бус явдал, доромжлолын хариу байсан юм Жинхэнэ дайн хараахан эхлээгүй боловч цагаан арьстнуудын эдлэн сууринг хэсэг бүлэг индиан дайчид энд тэндгүй зэрэг зэрэг тонон дээрэмдсээр байлаа
буудалдаа байтал хэсэг цагаан арьстан довтлон ирж, буу зэвсгийг нь булааж аваад уут хүүдийг нь нэгжиж
дараа
ирж, хараад
галласан
ч
,
ниргэн, барилга байшинг нь галдаж үнсэн товрог болгожээ. Ерэн торх чихэр хийхэд хүрэлцэхүйц

олон

түүнийхээ хариуг

зайлсан

Орон даяар дүрэлзэх түймэр газар авсаар

буюу индианы

залгаа хил орчмоор суудаг цагаан арьстнууд тариалангийн талбай, эд хөрөнгө, хөдөө аж ахуйн багаж зэвсэг, тавилга хогшил, үнэт баялгаа хаян бэхлэлт буюу тэр хавийн аюул багатай, зориуд хамгаалж шивээлсэн суурин гацаанд толгой хоргодоход хүрчээ Оматла болон бусад найрамдалт удирдагч дөрвөн зуу орчим хүнтэйгээ хот суурингаа орхин Брукийн бэхлэлтэд аврал хамгаалалт эрж суув. Бүх зүйл тодорхой болсон тул хойшид дайн гарах эсэх талаар хоосон цэц булаалдахаа зогсжээ. Ио-хо-эхи! Хэмээх дайчин зэрлэг уухай өдөр шөнөгүй ой хөвчөөр хадах боллоо6 Top

ТАНИХ МОРЬТНЫ МӨРӨӨР Одоогоор Флридад цөөн тооны цэрэг хүрэлцэн ирсэн агаад Шинэ Орлеан, Моултрийн бэхлэлт, Савана, Мобайл болон Америкийн Нэгдсэн Улсын цэргүүд байрладаг бусад боомтоос татагдсан цуваа ирж амжаагүй байлаа Тэрнээс гадна, Жоржи, Каролина, мөн Флорида зэрэг томоохон хотод сайн дурынхны эгнээ түргэн нэмэгдэж, суурин бүрд цэрэгт дайчлах хүний тоог хуваарилан өгчээ Ялангуяа миний төрөлх нутаг Суванийн сууррингуудад хүч нэмэгдүүлэх нь чухал гэж үзсэн байна. Үүнтэй холбогдуулан миний найз Галлахерийг Суванид томилон, намайг туслахаар нь явуулах болов Тэр тушаалыг миний бие тун баяртай хүлээн авлаа. Би бэхлэлтийн нэгэн хэвийн амьдралаас залхаж гүйцсэн билээ Тэгэхээр гэртээ хэд хонох сайхан мөчийг тэсэж ядан хүлээж байсан юм Галлахер ч надаас дутуугүй баярлаж байлаа. Мань хүн ангийн хорхойтон байсан

131
учир үнэг агнах, буга авлах боломж тун ховор тохиолдож байжээ. Суванийн ой хөвчид ан амьтан элбэг тул ханатал ан гөрөө хийгээрэй гэж би хэлсэн юм Шинэ үүргээ дуртай нь аргагүй хүлээж аваад бэхлэлтийн нөхөдтэйгөө салах ёс гүйцэтгэн сайхан зантай, сэтгэл хөнгөн мордоцгоов. “Хуучин эдлэндээ” очих гэж байгаадаа Хар Жек ч баяр хөөр болно Суванийн зарим сууринд тонуулч индианчууд хараахан үзэгдээгүй байжээ. Тэр гацаа суурин гоц дайсагнач индиан овгуудаас хол оршдог боловч дайрч довтлоход бэрх биш. Суурингийнхан аюулгүй гэж үзээд гэр орондоо суусаар байв. Гэвч сайн дурынхныг хэдийнэ элсүүлж, байнгын харуул манаа эргэлдэх болжээ Би, ээж Виржина хоёроос захиа тогтмол авдаг байсан бөгөөд тэд маань сэтгэл түгшээх зүйл үл бичнэ. Тэр ч бүү хэл, индианчууд ямар ч гэм хор хүргэхгүй гэдэгт итгэдгээ дүү минь бичнэ Хэдий тийм боловч миний санаа зовсоор байлаа Тэгээд ч нутагтаа очих томилолтыг жигтэйхэн уриалгахан хүлээж авсан билээ. Бид хоёр замд гарч, ойн жимээр хатируулан давхисаар хүүхэд ахуй цагаа өнгөрөөсөн эх нутгийнхаа барааг харав Энэ удаа бид сэрэмжтэй явсан учраас отож бүгсэн
Урьд өмнө индианыг хүч түрэмгийлэн доромжилж байсан
хүн
төлж, зарим нь арай гэж амь зулбан
аж
байлаа. Захдуу
“нөөц” нутагтай
ҮЛ
бөгөөд амьдарлынхаа ихэнхийг хот газар, эсвэл Атлант дагуух боомт, бэхлэлтэд өнгөрөөсөн

дайснаас айхгүй байлаа Гарах тушаал цаг гаруйхны өмнө өгсөн агаад бид алгуурлалгүй даруй хөдөлсөн болохоор зандалчин дайснууд намайг нутгийн зүг гарсныг гадарлаа ч үгүй биз Түүнээс гадна, зоригт Галлахер хажууд, үнэнч илдэч минь ард яваа болохоор цагаан арьстан дайснуудынхаа халдлагаас би айхгүй байлаа. Миний айж явсан ганц зүйл бол, одоо нэгэнт манай дайсан болсон индианчуудтай мөргөлдчихөж мэдэх байлаа Тэгвэл ч ёстой осолтой юм болох учраас бид гурав ч зохих арга хэмжээ авсан билээ. Бид индианчуудын чархи гутлын болон морьдыг туурайн мөр олж харлаа Нэг газар эргэн тойронд нь индианчуудын мөр гарсан түүдгийн цогшсон нурам байсныг харвал тэнд үдлэсэн бололтой. Голын эргийн нэгэн хаягдсан эдлэн хүртэл бид гурав цагаан, улаан алинтай нь ч тааралдсангүй Тэгтэл аяны замын турш анх удаа хүний бараа харла. Тэр морьтой хүний байдал индиан бололтой Нүүр царайны өнгө, хэлбэрийг ялгахад

барааг харсан бололтой, гэвч бидэнтэй тааралдахаас илт зайлсхийж, мориныхоо амыг эргүүлэн буцаад ойд орчихов Зэгсэн омогтой Галлахер маань морьтны хойноос нэхэн одов. Би Галлахерыг зогсоохыг бодсон боловч тэр морьтой хүн Оцеола байх гэсэн бодол төрсөн юм Тэгвэл айх аюулгүй бөгөөд залуу удирдагчтай уулзаж хэдэн үг солих санаатай найзынхаа хойноос давхин, Жек ч биднийг дагав Тэр сонин хүн Оцеола мөн гэдэгт би бараг эргэлзэхгүй байлаа Тэмээн хяруулын өд нь мөн шиг санагдсанаас гадна залуу удирдагчийг сайхан хар морьтой гэж Жек ярьж байсан билээ Энэ бүхнээс үзвэл залуу удирдагч аргагүй л мөн байсан бөгөөд түүнийг дуудаж зогсоохын тулд би Галлахерыг гүйцэж түрүүлэв Морьтой хүний бараа тасарсан ойд бид гурав орсон боловч морины шинэхэн мөрнөөс өөр юу ч эс харагдав Би, залуу удирдагчийг нэрээр нь чанга дуудан, өөрийнхөө нэрийг ч хашгиран хэлэвч цуурайнаас өөр хариу сонсогдсонгүй. Миний бие мөн л хашгирсаар

132
хэтэрхий хол байсан боловч өмссөн хувцас, эмээл дээр суусан янз, улаан бүс, өмд ялангуяа тэмээн хяруулын өдөөр хийсэн толгойн өмсгөлийг нь хараад бид семинол хүн байна гэж танив Тэр том хар морь унасан хүн бидний орохоор завдан буй ойгоос гаран их замд орж явлаа. Бид түүнийг олж харсан яг тэр эгшинд бас бидний
морьтон надад
дууг сонсохооргүй их холдсон бололтой. Тэр хүн өөрөө л зогсож хүлээхгүй бол гүйцэнэ гэдэг бүтэлгүй зүйл байлаа Бид бүтэн долоо хоногийн турш мөрөөр нь явсан ч тааралдахгүй биз. Галлахер миний нэгэн адил үүнийг бас ойлгоод аяллаа шалавхан дуусгахын тулд замдаа буцаж орлоо Хажуугийн нэгэн дөт замыг санаж, бид түүгээр явж эхэллээ. Бид гавьтай хол яваагүй байтал дахиад л адууны мөр үзэгдсэн нь нөгөө морьтой хүний мөр бололтой. Тэр мөр голын эргээс бидний зорин буй чигт оджээ. Эвгүй бодол төрснөөс уг мөрийг нягтлан үзэхэд хүргэв. Туурайн нойтон мөр хатаж амжаагүй, эргэн тойронд нь хөглөрөх унасан навчис дээр усны дусал гялтганана. Тэгэхээр тэр морьтой хүн ус гаталж иржээ! Эл нээлт намайг баахан бодолд орууллаа Тэр индиан голын энэ эрэг дээр юунд гарч ирээ вэ? хэрэв Оцеола бол (би тэгж итгэсээр байлаа) ямар хэрэгтэй яваа юм бол? Одоогийн ийм түгшүүртэй нөхцөлд цагаан арьтсны сууринд ойр очно гэдэг ямар ч индианд халтай, мэдэгдвэл баригдаж, амь насаа алдаж ч болзошгүй шүү дээ Тэгэхээр энэ индиан хэн ч бай, их л чухал хэргээр яваагаас зайлахгүй. Оцеола бол ямар хэрэг байдаг билээ?
мөрөөр нь баахан явсан боловч хариу байдаггүй Тэр
хариулахыг хүсээгүй буюу эсвэл миний

газар морьдын зогсоол мэт адууны мөр дүүрэн ажээ. Голдуу хар морины мөр байх авч хэмжээгээр хагаст нь хүрэхээргүй жижиг мөр бас байлаа Тэр бол бяцхан одой үүлдрийн морины цомбогор туурайн мөр аж. -Бурхан минь! Жорж гуай, хараач, энэ бяцхан Цагаан Үнэгний мөр байх юм Виржина авхай энд иржээ хэмээн Галлахераас түрүүлж ирсэн Жек доош бөхийн анхааралтай харснаа бувтнав. Top

133 Би бүр мухардаж орхиод, эцэст нь залуу удирдагч ийшээ тагнууд хийх гээгүй л бол өөр ирэх шалтгаан байхгүй гэж бодлоо Тэгж явах нь индиануудын хувьд гутамшигтай зүйл биш билээ. Энэ таамаглал тун боломжтой атал би яагаад ч юм итгэж өгөхгүй байлаа Миний сэтгэлийг
? Алив хараадхкя! Би эргээд мөрөөр нь даган явлаа. Төдөлгүй голын эрэгт тулж, уг мөр уснаас шууд гарсан ба ойр хавьд нь төстэй мөр огт харагдсангүй. Морьтой хүн үнэхээр гол гаталж иржээ. Би морио шаргуу давирсаар ус руу орж нөгөө эргийн зүг самруулсанд найз маань ч юм асуулгүй намайг дагав Эрэг дээр гараад нөгөө хар морины туурайн мөрийг даруй олж харлаа. Би мөр даган зогсолтгүй явахад Галлахер, Жек хоёр ч намайг дагана Галлахер, намайг цөхрөхгүй байгаад их л гайхаж хэдэн юм асуусанд би хариулах ч сөхөөгүй байлаа. Миний сэжиг эгшин бүр нэмэгдэж, зүрх булгилан, нэг л жигтэй шаналан зовиурлана Мөр биднийг замбагын төглийн нэгэн бяцхан цоорхойд аваачив. Түүнээс цааш мөр үзэгдсэнгүй Хүрэх газар нь бид иржээ Би өөрийн эрхгүй доошоо хармагц эмээл дээрээ хадагдсан мэт хөшчихөв Тэр хэсэг
МОРЬТОЙ ХҮН ХЭН БАЙВ?
толгой эргэж, эмээл дээрээсээ арай л уначихсангүй. Гэвч надад төрсөн бодлоо нуух нь чухал байсан тул биеэ барьж чадлаа Хамгийн дотно анддаа ч итгэж хэлэх аргагүй сэжиг таамаг байдаг. Миний таамаглалыг сэжиг гэж хэлж болбол яг л тийм нэгэн байсан юм Заяа хаяхад, таавар минь үнэнд ойртоод байлаа Галлахер ихэд гайхсан байхыг би ажиглав Морьдын мөрийг бус, харин миний байдлыг гайхсан биз. Морины мөрөөр явахдаа сэтгэл хөдөлснийг минь ажигласнаас зайлахгүй Мань хүн алгагт хүрч ирээд миний цонхийсон царай, сэтгэл тавгүйтэн татвалзах уруулыг хараад, -Жорди хүү минь, юу болоо вэ? Энэ улаан арьстан хар санаа агуулж ирсэн гэж бодож байна уу? Танай эдлэнг тагнаж, тандах гэж ирсэн юм болов уу? гэж асуулаа. Энэ асуулт намайг мухардлаас гаргж, миний бие огт итгэхгүй байсан хариулт өгөх санаа авахуулав. -Магадгүй. Индиан тагнуул байх гэдэгт би эргэлзэхгүй байна. Нэгэнт энэ одой морь манай эдлэнгийнх болохоор нэг негртэй холбоотой байдаг нь тодорхой Нэг нь
хар үүл нөмрөн авах шиг болоод учир битүүлэг эвгүй боол эзэмдэн аваад, “Огт тийм биш” гэж чихэнд нь чөтгөр шивнээд байх шиг санагдана Тэр морьтой хүн үнэхээр гол гаталж ирсэн байна уу
Миний

амыг сул тавин зоргоор нь алхууллаа

хоёрхон удаа зэрвэс харахадаа одой морины мөр хойно урд тохиолдохыг үзээд тэгтэл зовж сандраагүй. Тэр мөр хаанаас хаа хүрэхийг мэдэж байлаа Миний бие орчин тойрныхоо бүх зүйлийг умартан гүн бодолд дарагдан явлаа Виржинагаас өөр хүн байж болохгүй гэж үү? Өөр хэн байх вэ? Жек, Цагаан Үнэгийг Виржинагаас өөр хүн унадаггүй, тэр хөөрхөн морихныг унахыг хэнд ч зөвшөөрдөггүй гэж хэлэх гэсэн нь үнэн байгаа даа? Үгүй ээ, бас Виола унадаг шүү дээ, Жект үгээ гүйцээх боломж олгосон бол иймэрхүү юм ч хэлэх байсан болов уу. Виола ч байсан байж магадгүй бус уу? Гэтэл семинолын удирдагчтай уулзах ямар хэрэгтэй юм бэ? Морьдын мөрийг үзэхэд одой морьтой хүн, хар морьтонтой уулзаж ярилцсан нь эргэлзээгүй тодорхой байна Хурлийз бүсгүйд түүнтэй уулзах хэрэг юу байх билээ? Үнэхээр баймааргүй юм Үнэхээр байхгүй, үгүй ээ, ингэж

134 тэр индиантай уулзах гэж ийм хол ирж дээ Чухам ямар зорилготойг нь таамаглахад ярвигтай юм л даа гэж би санаа зовсоноо мэдэгдэлгүй өгүүлэв -
гуай, Цагаан Үнэгийг ганцхан… гэж Хар Жек ам нээмэгц би, -
! Хэмээн огцом
нь таслаад –Давхиж очоод
Жек “Цагаан Үнэгийг ганцхан Виржина авхай унадаг шүү дээ” гэж хэлэх нь гэж мэдээд би үгийг нь тасалж, ийм заль зохиосон юм. Жекийн бараа тасарсан хойно би цайлган, санаагаа нууж хаах зангүй, бодсоноо шулуухан хэлдэг нөхрөө харвал өнгөлөг сайхан царайд нь хар авсан шинж үгүй боловч гайхаж эргэлзсэн байдал илрэн байсанд сэтгэл баахан зовов Гэвч бид хоёр юу ч ярилцалгүй Жекийн одсон замаар хөдөллөө Тэр нь хоёр морьтойх үн зэрэгцэн явах аргагүй, мал туудаг нарийн жим байсан учир би түрүүлэн, Галлахер дагалдан хоёулаа дуу шуугүй цуван явна Надад морио залах хэрэг байсангүй. Тэр жимээр урьд өмнө явж байсан
хаашаа явахаа миний морь
Айж сэрэмжлэх хэрэг
хэлж болно гэж үү? Би гэртээ удаан хугацаагаар эзгүй байсан шүү дээ Миний эзгүйд өчнөөн төчнөөн хэрэг явдал гарч, олон юм өөрчлөгдөө биз. Вила, хар царайт сэтгэлтэй хархүүгээсээ “залхаж” зоримог удирдагчийг эрхэмлэн үзэх болсныг хэн байг гэх вэ? Ингэж бодох үндэс ч байлаа Намйг Умард руу явснаас хойш, Пауэлийнх эдлэнгээ алдахаас өмнө олон жил улиран өнгөрчээ Ийм бодол төрмөгц залуу Пауэлтэй анх танилцсан өдөр тохиолдсон үнэмшил багатай ч нэг зүйл санаанд оров Тэгэхэд Виола хөвгүүний гоо үзэсгэлэнг бахдан шагширсанд Хар Жек учиргүй уурлаж, дүү минь ч бас эгдүүцэн, үнэнч хархүүгээ зовоолоо (би ч өөрцгүй тэгж бодож байсан юм) гэж зэмлэсэн билээ. Виола үнэхээр хөөрхөн бөгөөд царайлаг хүүхнүүдийн адил бас аальгүй Миний энэ таамаглал үнэн байж тун болзошгүй. Ийн бодоход сэтгэл тэнийнэ. Гэтэл хөөрхий муу Жек яана даа! Бас нэг шальгүй зүйл миний таамаглалыг улам бататгав Сүүлийн үед би илдчийнхээ зан сүрхий хувирсныг ажигласан юм Урьдын адил хөгжил баясгалантай байхаа больж, ихэд санааширсан, төв байртай бас баахан уймраа болсон билээ. Бурхан минь, үүний учир олдлоо! Өөр нэг таамаглал санаанд орж мөн л найдвар төрүүлэв. Энэ үнэн бол намайг бүр ч баярлуулах байлаа Яагаад гэвэл, би хар Жекийн нөхөрлөлд их дасан түүнийг
Жорж
Жек
хашгирч үгий
бидний тухай мэдэгд. Түргэлж үз, хонгор минь! гэлээ. Миний тушаал түдгэлзэх аргагүй даанч тодорхой байсан тул Жек үгээ ч дуусгалгүй, морио давиран давхин одлоо Би, Жекийг болгоомжлохын үүднээс явуулсан юм. Миний бие өөрсдийнхөө ирснийг дуулгах элч заръя гэж огт бодоогүй байлаа Гэнэгүй цайлган
болохоор
сайн мэдэж байв
үгүй болохоор мориныхоо
. Би зам руу ганц

илүү хол байна Тэгэхээр явган явснаас мориор явсан нь хавьгүй дөхөмтэй Одой морийг бэлчээрээс барих хялбар бөгөөд илрэх аюул багатай байж болох юм. Эцсийн эцэст, одой морьтой хүн нь аварга биет негр байсан ч юмуу, Бурхан минь, энэ таамаглал үнэн болтугай! Дотроо залбирч дуусаагүй байтал нүднээ туссан нэгэн зүйл хамаг горьдлогыг минь хийсгэн зүрх ёгхийлгэж билээ. Замын хажуугаар ургасан хуайс

нөгөө өөдсийг мөчрөөс салган аваад гайхсан сониуч харцаар ширтэж байна Галлахер гүйцэж ирээд асуун шалтгаах вий гэж айсандаа морио давиран, миний хойноос давхиарай гэж хашгираад давхив Арваад минутын дараа бид хоёр манай байшинд хүрэх ширэг дээр гарсан байлаа. Ээж, дүү хоёр биднийг тосохоор сэрүүн тавцан дээр зогсоод найрсаг энхрий үгээр угтав Гэвч би тэдний үгийг анзаарсангүй, харин Виржинаг, өмссөн хувцсыг нь гөлрөн ширтлээ. Виржина морь унахад өмсдөг хувцастай, өт хатгасан бүрх малгайтай байна! Миний үзэсгэлэн гоо дүү тэр мөчид байсан шигээ тийм сайхан байхыг би хэзээ ч хараагүй. Салхинд ягааран туяарсан хацрыг нь алтлаг гэзэг нь гоёхноор эмжжээ. Дүүгийнхээ сэтгэл булаам үзэсгэлэнг хараад би огт баярласангүй, харин надад гутарь1 болсон тэнгэрийн элч шиг санагдаж билээ Мориноосоо буунгаа Галлахерыг хараад бүхнийг ойлгосон болохыг нь мэдэв. Түүгээр ч барахгүй, бараг надтай адилхан

135 хайрлаж явдаг билээ Энэ бол (Галлахер аль түрүүн хэлж байсан) Цагаан Үнэгийг унахыг хэнд ч зөвшөөрдөггүй боловч зарц нарын нэг нь хулгайгаар барьж унасан байж магадгүй, ингэх ч бүрэн бололцоотой юм Манай эдлэнд ч бусад бүх эдлэнд байдагчлан, дайсагнагч индианчуудтай сүлбээ холбоотой боол байхгүй гэх газаргүй.
нь манайхаас
өргөсөнд
аясаар намиран байх нь нарийн торгоор хийсэн бүсгүй хүний палаажны өөдөс ажээ Хуайсны өргөсөнд тээглэж огло татсан бололтой Үүнийг хараад сэтгэл туйлгүй гонсойв. Бүхий л горьдлого найдлага нуран замхарлаа Ямар ч негр, Виола ч хүртэл ийм зүйл үлдээхгүй шүү дээ Би давхийн цочиж, салхинд намиран буй бөсний тасархайны хажуугаар морио давиран өнгөрч билээ Галлахерыг ажиглахгүй болов уу гэж горьдож байсан минь талаар өнгөрөв Тэр өөдөс хэтэрхий тод ажээ. Би мөрөн дээгүүрээ сэм эргэн харвал,
хүн
шаналан зовж буй шинэ үзэгдэнэ Үнэнч шалгарсан анд минь миний уй гашууг хэдийнэ ажиглаж хэргийн учрыг гадарласан байжээ Түүний харцанд гүн харамсал илэрнэ 1 Сайн явдал нь эвдэрч гутсан хүн (Орч). Top ХҮЙТЭН ЭЕЛДЭГ ХАРЬЦАА Миний бие ээжийгээ хүүгийн ёсоор дотно тэвэрч, харин дүүтэйгээ дуу шуугүй, бараг хөндий мэндлэв Ээж үүнийг ажиглаад гайхжээ Галлахер бас Виржинатай
Энэ уулзсан газар
бээрээс
модны урт мөчир зам бараг хөндлөн хаажээ Гэтэл түүний нэг
нарийхан туузны тасархай салхины
мань

асуув

-Тийм ээ, одой мориороо явлаа. Миний бяцхан Үнэг морь гэсэн бардам нэрэнд зохино шүү Тийм ээ, би салхинд гарсан юм

-Ганцаараа юу?

-Ганцаархнаа. Негрүүдийн хэлдгээр гав ганцаараа.

-Осолтой биш үү, дүү минь? -Хаанаас даа. Би дандаа ганцаараа зугаалдаг. Айх юу байгаа юм бэ? Чоно, ирвэсийг нь авлаад дууссан, харин баавгай, мар тааралдвал Цагаан Үнэг зугтчихна. -Ойд зэрлэг адгуус амьтдаас хол илүү аюултай

цочиж сэрэлгүй тайван нойрсож болно гэлээ. -Үнэн гэж үү, Рэндольф авхай? Таны ах бид хоёр Сувани эдлэнгээс холгүй тэр дайчин уухай хэдийнэ хадсан байх гэж бодох үндэстэй яваа шүү гэж өдий болтол ярианд оролцоогүй Галлахер гэнэт цэвэр англи аялгуугаар хэллээ -Рэндольф авхай гэнэ үү! Ха, ха, ха! Галлахер гуай, та хаана ингэж ёсорхож сураа вэ? Энэ урт үгийг та их холоос тээж авчирсан бололтой. Виржина, эсвэл зүгээр л Жини гэдэг байснаа Галлахер “гуай” юу болоо вэ? Ингэж дуудаад байвал би уурлана шүү Та бид хоёр сүүлчийн удаа уулзсанаас хойш яг гурван сар, харин Жорди яваад бараг хоёр сар болсон. Гэтэл одоо нэг нь Солон шиг1 ёсорхоод, нөгөөдөх нь Сократ2 шиг цэцэрхээд байх юм Жорж лав дахиад нэг яваад ирэхээрээ намайг Рэндольф авхай гэж дуудах биз. Танай бэхлэлтийн маяг уу? За, хүүхдүүд ээ, энэ хачин “өөрчлөлтийнхөө” учрыг үнэнээр нь хэлэхээс нааш та хоёр юу ч идэхгүй гэж мэдээрэй хэмээн сэхээвчийн хашлагыг ташуурдан хэлэв Галлахер, дүү хоёрын харьцааны талаар хэдэн үг дурдах хэрэгтэй. Галлахер, ээж, дүү хоёртой хуучны танил байсан юм Умард нутгаар аялж явахдаа танилцаад хожим байнга уулзах болжээ. Миний дотны нөхрийн хувьд Виржинатай сайн танилцаж, улам дотно үерхэн

136
мэндлэхдээ биеэ барьж байгаа нь ээжийн харцнаас мултарсангүй Бид дөрвөөс дүү л огт ажиггүй байлаа Харин ч чөлөөтэй ярьж, нүдэнд нь хөгжилтэй оч гялалзан, бидний ирсэнд үнэхээр баярлаж байгаа бололтой. -Миний дүү мориор яваа юу? гэж би хэнэггүй царайлахыг хичээн
юм бий Ингэж хэлээд би дүүгээ ажиглавал царай нь огт хувирсангүй. -Юу байдаг билээ Жорж оо? Гэж намайг элэглэн үгээ сунжруулан асуув -Улаан арьстнууд, индианчууд гэж би огцом ширүүн хэлэв -Ах минь, бүү зов. Ойр хавьд индиан байхгүй, адаглаад биднийг айлгах хүн байхгүй гэдгээ эргэлзэнгүй хэлэв Би захиандаа бичсэн шүү дээ Та нар, индианчууд бут сөөг бүрийн ард бүгсэн, дайсагнал ихтэй газраас дөнгөж ирсэн болохоор аргагүй биз Жорди, та хоёр урт зам туулахдаа л дагуулж ирээгүй юм бол энд нэг ч индиан байхгүй гэдгийг санаж авагтун За, эрхмүүд ээ, та хоёр шөнө “Ио”хи-эхи” гэсэн
бие биеэ нэрээр нь дуудах болсон юм Тэгэхээр Рэндольф авхай гэж дуудах нь дүүд хэтэрхий ёсорхуу санагдсан учрыг би ойлгосон ба ман Галлахер яагаад тэгж харьцсаныг ч би мэдэж байлаа. Нэг үе, тэднийг танилцсаны дараахан би найзыгаа Виржинад сэтгэлтэй болсон гэж боддог байлаа. Гэвч цаг хугацаа өнгөрөх тусам миний бодол өөрчлөгдөв. Тэдний харьцаанд дор хаяад миний төсөөлдөгчлөн, сэтгэлтэй улсын байдал огт үзэгдэхгүй байв Тэр хоёр бие биедээ дурласан гэхэд даанч найзархаг харьцаа Элдэв хөгжөөнтэй тоглоом наадаж, инээдмийн ном уншиж хөхрөлдөн, хэрэгтэй хэрэггүй зүйл хүүрнэн, хоёр биедээ есөн шидийн нэр хоч өгөх зэргээр цаг өнгөрөөдөг байлаа Ер нь хамт байхдаа биеэ барьж харьцах нь ховор Энэ бүхэн нь сэтгэлтэй хоёр бие биенийхээ дэргэд 1 Солон (МЭӨ 638-559 он) Эртний Афины улс төрийн зүтгэлтэн томоохон хууль тогтоогч.
уухайнаас

, дургүйцлээ ил гаргасны хэрэггүй гэж үзээд ээрэн байж нэг юм тайлбарлахчаа болов. Одоо илэн далангүй ярилцах цаг биш. -Зүйтэй, миний дүү Бид хоёр учиргүй ядарч, жигтэйхэн өлссөн болохоор ийм уруу царайтай байгаа юм Хичнээн ч урт замыг халуу төөнөсөн нарнаар туулав даа! Бэхлэлтээс гарсаар хэн маань ч хэлэн дээрээ юм тавьсангүй. Өглөөний унд тийм ч тансаг баян биш, овъёосны гурилан бин, гахайн зүсэм өөх идэж, шингэн кофе уусан Ай, Виржина минь, Шеба эгчийн хийсэн амттай боов, шарсан дэгдээхэй идэх сэн. Бидэнд хоол өгөөч дээ, гуйя дараа нь бид хоёр яаж өөрчлөгдөхийг хараарай. Хоол идчихээд ёстой хөхиүн цовоо болно доо Миний тайлбарт сэтгэл ханасан буюу ханасан дүр үзүүлсэн Виржина баяртай хөхрөөд биднийг хооллоно гэж амлав Тэгээд хувцсаа солихоор явж, бид хоёр ч өрөө өрөөндөө орлоо Хоолон дээр

137 2 Сократ (МЭӨ 469-399 он) –эртний грекийн гүн ухаантан ямаршшуу байдаг талаар миний төсөөлөлтэй огт нийцэхгүй тул би анх төрсөн бодлоо орхиж, тэднийг жирийн найз нөхөд гэж үзэх болсон билээ. Бас нэг явдал миний энэ бодлыг бататгасан юм Галлахерын
. Дүүтэй туйлын эелдэг ялдам харьцавч урьдынхаас тэс
Үүнийг нь ажиглаад учраа хэл гэж дүүгийн шаардсаныг гайхах юун! -За, бушуул! Гэж Виржина усан үзмийн модны навч ташуурдан таслах зуур өгүүлээд –Та хоёр тоглож байна уу? Үнэхээр ингэж байгаа юм уу? Эс хэлбэл би амандаа хүрч, та нарт хоол өгөхгүй шүү Гал тогоонд очоод хоол хийхийг зогсоолоо гэв. Хэдийгээр гунигт дарагдан байсан боловч Виржинагийн байдал, хөгийн сүрдүүлгийг сонсоод Галлахер өөрийн эрхгүй инээд
инээд
ч
ч, хоолны дараа ч би жаргалтай, цовоо дүр гаргах гэж хамаг хүчээ дайчилж байлаа. Галлахер ч надаас өөрцгүй байгааг би ажиглалаа. Бидний байдал ээжийн нүдийг хуурч дөнгөсөн бололтой, харин Виржинаг мэхэлж чадаагүй Ийнхүү хэдэн цаг өнгөрөхөд Виржина, Галлахер бид хоёрыг сэжиглэж буйг мэдсэн юм Нэг л янзгүй байгааг мэдсэн Виржина бид хоёртой тунирхсан, бараг эгдүүцсэн шинжтэй ярих боллоо Top ДҮҮГИЙН ААШ ЗАН
эзгүйд Виржина хүүхдийн томоогүй хөнгөмсөг зангаа орхидог болохыг нь би ажигласан. Харин Галлахерыг ирмэгц зан нь даруй хувирч, гэнэн, амарлингуй болно Хайр сэтгэл ингэж илрэх ёсгүй гэж би бодно Виржина ямар нэг хүнд сэтгэлээ өгсөн байлаа гэхэд Галлахер л лав биш. Тийм ээ, тэр хүн нь Галлахер биш. Тэр хоёрын тоглоом наадам бол хоёр биеэ хүндэлж хайрладаг дотно нөхдийн дуртай зугаа нь билээ. Тэгэхээр Галлахерын тийнхүү зовсон нь миний сэтгэлд төрсний нэг адил хардлага сэжиг бус, харин миний, бас Виржинагийн үнэнч андын хувьд урам нь хугарчээ
өөр байлаа.
алдав Гэвч чин сэтгэлийн хөгжилтэй
биш байлаа. Би
бас инээхийг оролдож

сонирхож байгаа ч гэсэн асууж шалгаасангүй Миний бие Галлахерт сэтгэлээ уудалж, нөхөр ёсны зөвлөлгөө авъя гэж бодовч юуны өмнө, Виржинагаас бүх үнэнийг дуулж мэдсэн хойно болъё гээд хойшлууллаа Дүүтэйгээ ярилцах боломж гарахыг хүлээсээр байлаа Хэд хэдэн удаа хоёулхнаа үлдсэн боловч би шийдээсээ няцаж, үнэндээ Виржинаг үнэнээ хүлээхээс эмээж байлаа Гэвч ахын хувьд, айлын ганц эр

хангалуун байв

маань их бардам зантай. Түүнийг албадаж шаардвал юу ч олж долоохгүй, улам зөрж, гуйвалтгүй хатуу болно Ер нь аавын занг тун бага дуурайж, ээжийн занг хуулсан байлаа. Гадаад төрхөөрөө ч, зан аашаараа ч ээжийг яг өвчсөн хүн. Виржина бол хатуу дэг журам амсаагүй, энэ хорвоо дээр өөрийг нь захирах хүн үгүй гэж итгэлтэй өссөн бүсгүйчүүдийн нэгэн билээ Тиймээс бусад орны эрх дархтай ангийн эмэгтэйчүүдэд л байдаг, харин америкийн ихэнх эмэгтэйчүүдийн адил өөрийгөө бүрэн биеэ даасан эрхтэй гэж үзнэ Эцэг, эх нь ч, хүмүүжүүлэгч нь ч, багш нь ч (багш нь ямар ч үед хатуу арга хэрэглэхийг хориглодог юм) дүүг чандалж, цагдалгүй, насанд хүргэсэн ба Виржина өөрийгөө ширээ

138 Тэр өдөр, мөн маргааш нь иймэрхүү байдлаар өнгөрсөн ба Галлахер дүү бид гурав хоорондоо их л төв, эелдэг харьцана Би Галлахерт бодож санаснаа дэлгээгүй, элдэв таамаглалд оруулан зөнд нь орхисон билээ. Галлахер үнэхээр боловсон хүн тул миний юу бодож буйг туйлгүй
хүний хувьд, Виржинагийн нэрийг хамгаалах, гэр бүлийнхээ нэр төрийг хөөдөхгүй байх нь миний үүрэг гэдгийг би ухаарсан юм. Нэг талаар төрөлхийн зөөлөн зангаасаа, нөгөө талаар үнэн учрыг мэдэхээсээ бэргэж энэхүү эцэг ёсны үүргээсээ хэдэн өдөр зайлсхийж явлаа. Виржина, индианы удирдагч хоёрын (одоо ч хэвээр байгаа биз) харилцаа, нэг биш удаагийн нууц болзоо зэргийг би хангалттай
хугалаа вэ? Чухам эдгээр асуултын хариунаас би айж байлаа Намайг гуйж гувшвал Виржина илэн далангүй ярина байх гэж би горьдож байсан юм Харин албадвал юу ч хэлэхгүй гэдгийг сайн мэдэх тул сэтгэл
Улсад майорат1 ёсыг зөвшөөрдөггүй, харин ч үүнийг хуулиар хориглосон байдаг билээ. Бүгд Найрамдах Улсын эцгийн2 дараагийн улс төрийн зүтгэлтэн, ерөнхийлөгчид мэргэн хуульчид байжээ Тэд зөвхөн гэр бүлийн харьцаанд нөлөөлдөг мэт үзэгддэг тэрхүү барагтайхан ёсны цаана улс төрийн дарангуйлагчийн бат зэвсэг нуугдаж байдгийг олж харжээ Тийм ч учраас уг ёсыг хориглосон арга хэмжээ авсан байна Тэдний зөв болохыг цаг үе харуулна, үнэндээ ч харуулсан билээ. Вашингтоны үед л Конгресс майротын хуулийг баталчихсон бол агуу их Бүгд 1 Майорат –ууган хүү нь өмч хөрөнгийн ихэнх хэсгийг өв залгамжлах ёс 2 Бүгд Найрамдах Улсын Эцэг –АНУ-ын анхны ерөнхийлөгч Ж Вашингтон (1732-1799) Найрамдах Америк Улсад цөөнхийн ноёрхол тогтох байсан юм Эцэг маань тиймэрхүү хуурмаг хууль ёсыг эс хайхран аливаа ухаалаг хүний ёсоор зүрх сэтгэлдээ захирагдан өмч хөрөнгөө хүүхдүүддээ тэнцүү хувааж өгсөн юм Тиймээс Виржина хөрөнгө, зиндаагаараа надтай адил байлаа. Мэдээжээр, ээжийг мартаагүй боловч хөрөнгөнийхөө үндсэн хэсгийг Виржина бид хоёрт үлдээсэн юм Тэгэхлээр Виржина ээж бид хоёрт төрсөн хүүхэд, дүүгийн
сайн мэдэж байлаа Гэтэл энэ бүхэн эцэстээ юунд хүргэх вэ? Хөөрхий дүү минь нэрээ юутай муухай
Дүү
залгамжлах эрхтэй хатан хаан шиг үзэж заншжээ Үүнээс гадна, оюун санааны биеэ даасан байдлыг бэхжүүлдэг өмч хөрөнгө өвлөсөн явдал түүнийг бүр ч биеэ даасан болгожээ Америкийн Нэгдсэн

бол амжилт олох

ч бий Үүний зэрэгцээ гэрлэлт өөр хэлбэрээр болбол, тухайлбал цагаан арьстан эмэгтэй индиан хадамд гарвал энэ нь тэнцвэргүй гэрлэлт, шившигтэй зүйлд тооцогдоно Эл хуншгүй балай үзэгдэл миний бие эрхгүй автана Тийм бүсгүйг нөхөд нь хувь заяагүй баларсан хүн гэж үзэх ба хэрэв дээд зиндааны бүсгүй байвал, ай хөөрхий хар толгойгдоо л гомдохоос өөр яах вэ! Миний бие манай оронд ноёрхдог арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхах үзлийн элдэв балай заншлыг олон талаар зөвшөөрдөггүй боловч энэхүү сургаалын нөлөөнөөс бүрэн ангижраагүй байсан юм Дүү минь индиан залууд сэтгэлтэй болсон бол нэр төрөө алдаж, баларлаа гэсэн үг! Индиан залуу нь ард түмнийхээ дотор хэдий өндөр хэргэм зэрэгтэй, хэчнээн зоригтой

139
индиан эхнэр авч, нийгэмд эзлэх байр суурь, нэр хүндээ алдаагүй билээ Тэгэхээр Маюмитай сууж
индиан бүсгүйтэй суух гэсэн миний санаа зүй ёснй юм Хэрэв миний сонгосон бүсгүйн судсаар Африкийн хүний цус гүйж байвал байдал өөр болно. Тэгвэл нийгмийн зүгээс буруушаах аюул тулгарч мэдэх юм. Яагаад гэвэл, Америкт хүний арьсны өнгөөр төдийгүй цусны ялгаагаар гадуурхаж, доромж үздэг юм! Цагаан арьстнууд индиан эхнэр авах нь олонтаа ба хэрэв нийгмийн зүгээс огт э сэргүүцэхгүй, хэрэв гоо үзэсгэлэнтэй
Оцеола ч байсан ялгаагүй билээ! Top ЯРИЛЦАВ Сэжиг таавар намайг зовоож, цаашдаа тэсвэр алдагдав Тиймээс дүүгээ ганцаараа байхад нь тааралдсан даруйд ний нуугүй ярихыг шаардъя гэж эцэстээ шийдлээ Төдөлгүй аятай боломж гарав. Нэг удаа Виржинаг нуурын эргийн зүлгэн дээр ер бусын цовоо байхыг хараад, -Ээ, тоогүй! Энэ инээдийг чинь мөд нулимс болгоно доо гэж нэгэнт шийдэн бодоод Виржина руу дөхөнгөө, -Миний дүү гэлээ Виржина хайртай загаснууддаа ямар нэг юм хэлэн миний дуудахыг сонсоогүй буюу эсвэл сонсоогүй дүр үзүүлнэ. -Миний дүү! Гэж би арай чанга дуудав
сэтгэлээр л захирагдахаас биш биеэ даасан баян өв залгамжлагч юм Дүүгээсээ илэн далангүй ярихыг шаардах ёстой түвэгтэй үүрэг надад тулгарсныг тайлбарлахын тулд миний бие эдгээр нөхцөл байдлыг саатан өгүүлэхэд хүрч байна Би өөрөө хэвийн бус байдалд орсноо төсөөлөх ч үгүй байсан нь хачин боловч тэр үед энэ тухай даанч бодоогүй юм Тэгэхэд би Оцеолын дүүтэй гэрлэхээр тохиролцоод, эхнэрээ болгохыг үнэн голоосоо хүсч байсан билээ Индиан бүсгүйтэй сууснаар олон нийтийн нүдэнд этгээд доромж үзэгдэхгүй гэдгээ би мэдэж байлаа Иймэрхүү гэр бүл урьд өмнө олон байв Рольф гэгч Маюмигаас бараан царайтай, гоо үзэсгэлэнгээр Маюмиг гүйцэхгүй, боловсрол гэгээрэл дулимаг бүсгүйтэй гэрлэжээ. Хожим хэдэн зуун эр түүний жишээгээр
болохгүй нь юу билээ? Үнэнийг хэлэхэд, ийм асуудал миний толгойд хэзээ орж байгаагүй бөгөөд
нь
, эрхэм чанар төгс бүрдсэн эр байвч нэмэргүй Тэр байтугай

яваа хүн шиг л байна… Ха, ха, ха! -Дүү минь, би чамтай тоглоогүй байна -Хэн тоглосон гэв? Тоглоогүй гэнэ ий? Би ч бас тэгж бодож байна, хонгор ах минь. -Виржина, чи сонсож бай Чамтай ярих чухал, маш чухал юм байна Би ирсэн цагаасаа эхлээд л чамтай энэ тухай ярих гэж үнэхээр их бодож байсан юм.

-За, тэгээд яагаад яриагүй юм бэ? Танд ярих боломж их л байсан шүү дээ Би танаас нуугдаагүй биз дээ? гэв -Үгүй л дээ… гэхдээ… гол нь…

-За яриач дээ, ах аа Танд одоо ярих боломж байна Таны царайг харвал нэг юм гуйх гэж байгаа юм даа Тэгвэл би сонсоход бэлэн байна -Үгүй ээ, Виржина тийм биш. Миний хэлэх зүйл бол… -Ямар юм бэ? Хэлээч дээ! Би иймэрхүү булзааруулсан ярианаас залхаж, бас ч жаахан гоморхоод энэ бүхнийг цэглэхээр шийдлээ Виржинагийн ярианы өнгийг өөрчилж, миний адил төв яриулж чадах үгийг хэлье

140
огт зовоохгүй,
Янк хөлөгтэй, янк далайчидтай Яралзах давалгаагаар
! Огторгуй цэнхэртэн байхад дайсан Одот тугийг минь олж харна Гэж дуулснаа, -Нааш ир, бяцхан Фан минь! Эрэгт
ойртож болохгүй шүү. Ус
яана,
уу! Нааш
гэж
-Виржина дүү минь, чамаас гуйя Энэ тоглоом наадмаа орхи Чамтай ярих чухал юм байна. -
ий? Ямар? Та гэрлэх гэж байгаа юм биш биз? Үгүй, арай л биш Таны царай хэтэрхий баргар, хачин, дүүжлүүлэх гэж
-За, юу болоо вэ? гэж эргэж харалгүй хүйтнээр асуулаа -Виржина тоглоомоо орхи, гуйя Ярих юм байна -За, албадаж байх шив дээ. Сүүлийн үед таны ам ангайж байхыг би тун ховор харсан болохоор таны ярилцах гэсэнд талархах ёстой болж байна аа Бас ингэж рих гээд үзэх найзыгаа аваад ирэхгүй яагаа вэ. Бас ингэж жаахан маяглаг л дээ. Та хоёр хэлгүй ихэр болж залхмаар удаан тоглолоо гэж бодоход хүрч байна Дуртай байгаа бол тоглоомоо үргэлжлүүл л дээ Энэ чинь намайг
үнэн шүү гээд
бид довтолгоном
их
руу унавал
соснож байна
ир!
хайртай янзагандаа хандан хэлэв
Чухал
гэж бодоод, -Оцеола гэлээ. Тийн хэлээд Виржинагийн царай улайх юмуу цайх болов уу гэж хартал эндүүрчээ Царай нь огт хувираагүйгээр үл барам харцанд нь ч, байдал төрхөнд ч сэтгэл хөдөлсний өчүүхэн ч шинж илрээгүйд би туйлгүй гайхав Виржина, тэр даруй, огт түдгэлзэлгүй, -Юу? Семинолын залуу удирдагч, бидний хуучин анд Пауэл уу? Түүний тухай ярих гэж байгаа юм уу? Үүнээс сонирхолтой яриа байх уу даа Тэр зоригт эрийн тухай бүхэл өдөржин яриахад ч бэлэн байна! Гэж өгүүлэв. Дүүгийн хариултыг сонсоод би мэл гайхаж, цаашид яахаа мэдэхээ болив. -Жорж ах аа, түүний тухай юу байна? Элдэв муу юм болоогүй биз дээ? гэж дүү маань миний нүүр өөд тайван харсаар асууна. -Юу ч болоогүй ээ Харин миний зүрхэнд түүнээс илүү ойр дотно хүнд минь муу юм тохиолдож байх шиг байна -Ах минь, би таны оньсогыг ойлгохгүй байна. -Чи ойлгох ёстой Миний асуух зүйлд хариулаарай Миний нөхөрлөл, хайрыг хүндэлдэг бол ний нуугүй хэлээрэй. -Эрхэм ээ, тэгвэл элдэв маяг заль хэрэглэлгүй асууж үз

-За тэгвэл Виржина чи Пауэлд Оцеолад хайртай юу?

-Ха, ха, ха ха ха!

-Болиоч дээ. Инээдэм биш шүү, Виржина.

-Надад бол ёстой инээдэмтэй юм байна даа ха, ха, ха!

-Виржина би тоглоогүй байна. Алив хариулаач.

-Таны ийм тэнэг асуултанд би хариул чадахгүй

-Энд тэнэг юм огт байхгүй Ийм юм асуух дориун үндэс надад байгаа юм

-Үндэс ий. Ямар юм бэ. Хэлээч дээ, гуйя!

Та

? Диана1 тэнгэр минь! Надад ийм баатар зоригт хамгаалагчдын хайрласанд баярлахаас яахав Өнгөн төдий ичимхий луугаар мануулсан Үзэсгэлэн гоогийн цэцэрлэг англид цэцэглээд Таагүй тэр луу үргэлж нойрсон байх тул Таарсан бүхэн тэнд дураар зугаацнас Тэгэхээр надад манаач луу байхгүй боловч таны найз, та хоёрын дүртэй хос луутай боллоо. Ха, ха, ха! -Виржина, намайг самууруулж гүйцлээ Энэ чинь хариулт биш Чи Оцеолатай уулзсан уу, үгүй юу?

-Ийм гярхай тагнуулчаас юу ч нуух нөхцөлгүй болохоор шуудхан хариулъя. Тийм би уулзсан

-Яах гэж уулзсан бэ? Сэтгэлтэй хүмүүсийн ёсоор уулзаа юу?

Яасан эрээ цээргүй асууна

141
нь бид тааралдсан, гэхдээ холоос харсан л даа Биднээс дөлж зугтаасан, гайхах ч юм алга Бид мөрий нь хөөж яваад одой морины мөр олж харсан. Тэгэхээр та хоёр уулзсан гэдэг тодорхой болсон шүү! -Ха, ха, ха! Ямар сүрхий мөшгигчид вэ! таны найз, та хоёр ч их гярхай улс юм даа! Та хоёрыг мөд гол тагнуулчаар томилох байх шүү. Ха, ха, ха! Нөгөө том нууц чинь энэ үү? Намайг гайхалд оруулсан төв царай, хуучин маягийн харьцааг одоо ойлголоо. Тэгэхээр миний нэр төрийн төлөө та хоёр санаа тавьж байгаа хэрэг үү
-
хоёрын хооронд ямар нэг юм болсныг чи үгүйсгэж чадахгүй биз дээ? Түүнтэй ойд уулзахаар болзсоноо үгүйсгэх үү? Би нэлээд юм мэдэх тул сайн бодож хариулаарай. Залуу удирдагчийг буцаад явж байхад
хоёр санамсаргүй тааралдаж болохгүй юу? Семинолын удирдагчтай өөр хэргээр уулзаж яагаад болдоггүй юм бэ? Та миний бүх нууцыг мэдэхгүй, би танд хэлэх ч үгүй. -Үгүй ээ, та хоёр санамсаргүй уулзаагүй Болзоо, янаг амрагийн болзоо байсан шүү дээ Түүнтэй уулзах хэрэг чамд байхгүй -Таны ингэж бодох нь аргагүй түмэн зөв. Та янагийн харилцаа дуу сэм сэмхэн аялдаг гэсэн байх аа Та гоо бүсгүйтэйгээ, хайрт Маюмитайгаа уулзаад хэр удаж байгааг асууж болох уу, ах аа. Би хатгуулсан мэт давхийв. Бидний уулзалтын тухай дүү яаж мэдсэн юм бол? Зүгээр сорьж асуугаад таачихав уу? Би хэлэх үгээ олохгүй хэсэг балмагдсан боловч, асуултыг нь үл хайхран, түрүүчийнхээсээ улам шаргуу шалгааж гарав -Дүү минь! Би учры нь мэдэх хэрэгтэй байна Би үүнийг шаардаж байна! -Шаардаж байна ий? Хм! Та надтай ямар янзтай ярьж байгаа нь энэ вэ? Тэгвэл юу ч олж сонсохгүй дээ.2
-
вэ? Би хариулахгүй -Виржина, би чамаас гуйя -Хоёр хүн ойд зүгээр уулзаж болохгүй юм гэж үү? Бид

эмээллэхийг тушааж, ганцаараа мордон одов Олон ааштай дүүгээ захирч чадахгүйгээ мэдэрч байлаа. Захирч, шалгаах гэж оролдвол тэнэг зүйл болох билээ Өчигдрийн ярианаас хойш Виржинагийн хэрэгт оролцох хүсэлгүй болов Виржина миний нууцыг нэгэнт мэдсэн тул аливаа нэг зөвлөмж саналыг минь зохисгүй гэж үзээд дургүйцэж болох юм Тиймээс байдал ноцтой тийш хандтал хүлээхээр шийдлээ. Бид

142 1 Диана –Ан агнуурын охин тэнгэр Саяхан надаас гуйж түүж эхлэхэд би таныг бараг өрөвдөж бүгдий нь
гэж бодож байлаа.
байх
Үүнийгээ
! Огторгуй цэнхэртэн байхад
Гэж дуулсаар, цэцэрлэгийг
орон бараа тасрав. Цөхөрч, гутарч, гомдсон миний бие учраа олохгүй нөгөө газраа хадагдсан
зогсоор хоцров Top САЙН ДУРЫНХАН Дүү маань үгэндээ хүрлээ Би тэр өдөр ч, маргааш нь ч дүүгийнхээ барааг
. Дараа нь өрөөнөөсөө морь унахад өмсдөг бүрэн хувцастай
Үнэгийг
учрыг эс мэднэ Үнэндээ, ээж ч гэсэн надтай хуучнаасаа арай л өөр харьцаж байхыг би ажигласан билээ. Намайг их л зэмлэж байгаа бололтой Рингольдтой ирүүл тулалдаан хийснийг анх дуулаад багагүй уурлаж, тун их харамссан аж Эл хэрэгт намайг ганцаараа буруутай гэж ойлгосон ээж маань намайг гэртээ ирэхэд “Аренс Рингольдтой юунд тэгж бүдүүлэг харьцаа вэ? Шалихгүй юмнаас болж шүү Нэг муу индиан хүүхнээс болсон гэл үү? Тэр хүүхний тухай ярьсан юм чамд ер нь ямар хамаатай юм бэ? Тэр яриа үнэн ч юмуу, яаж мэдэх вэ Биеэ арай ухаалаг зөв авч явах хэрэгтэй гэх мэтээр ихэд зэмлэсэн юм Сайхь явдлын талаар ээж нэлээн юм сонссон гэдгийг нь би гадарласан билээ. Гэвч нэг зүйлийг, “Нэг муу индиан хүүхэн” гэж чухам хэн болохыг мэдээгүй, Маюмийн нэрийг сонсоогү ажээ Үүнийг мэдэгдсэн бол тэр талаар арай зөөлөн хандах байсан биз. Энэ бүхнээс болж би ээжийн зэмлэсэнд баахан зовсон ба Рингольдтой яагаад тооцоо хийх болсон үнэн учраа хэлье гэж нэг биш удаа бодож ч байлаа Гэвч чамлалтгүй, яггүй шалтгааны улмаас больсон юм. Ээж надад итгэхгүй байсан биз. Рингольдын тухайд гэвэл, сүүлийн үед түүний амьдралд их том өөрчлөлт гарсан гэж дуулдсан билээ. Эцэг нь боолоо зодож занчиж байгаад хэт уурласнаас тархинд нь цус харван унаж бурхан цээрлүүлсэн мэт дороо нас нөгцөв Түүний ганц хүү Аренс
ярьъя
Гэтэл шаардаж
шив дээ! Шаардаж, албадвал би хариулахгүй
харуулахын тулд одоо явж өрөөндөө ороод түгжлээ За, ингээд сайн ах минь, өнөдөр ч, маргааш ч, таныг ухаарах хүртэл тантай уулзахгүй. Бяртай, Жорди Та зохих ёсоор биеэ авч явах нөхцөлд л уулзъя Баяртай гээд, Янк хөлтэй, янк далайчидтай Яралзах давалгаагаар бид довтолгоном
дайсан
өнгөрөн сэрүүн асарт гараад хаалгаар
мэт
харсангүй
гарч ирээд Цагаан
хоёр хэдэн өдрийн турш хоорондоо ийнхүү хүйтэн хөндий харьцаж байсныг ээж маань ажиглан ихэд гайхавч

байх хугацаандаа найз маань манайд байсан юм Бид хоёр заримдаа үүрэгт даалгавраа гүйцэтгэж, заримдаа ан гөрөө хийж зугаацна. Олон буга, гөрөөлж, үнэг намнасан боловч би тэгтлээ их баярлаж хөөрсөнгүй Хэдий ангийн хорхойтон боловч миний нөхөр бас л цэнгэл жаргал амсахгүй байгаа бололтой. Бидний албан үүрэг дарамт багатай, голдуу үдээс өмнө дуусна Бид хоёр сайн дурынхныг элсүүлээд зогсохгүй нэгэт байгуулагдсан бүлгийг “цэргийн албанд бэлтгэх” даалгавартай байсан юм. Сайн дурынхны бүлэг зохион байгуулалтын нэлээд ахицтай хэдэн арга хэмжээ авч даргаа сонгон, эгнээ, дугаараа хүртэл тогтоосон байлаа Тэгэхээр бидний үүрэг бол тэднийг сургах, эмх журамтай болгож удирдах явдал болов. Суурингийн төвөөс холгүй нэгэн жижиг сүмд сайн дурын бүлгийн штаб байрлана. Тэнд өдөр бүр сургууль хийх бөлгөө. Сайн дурынхны ихэнх нь ядуу ангийн төлөөлөгч, жижиг газрын эзэд, намгийн захаар суудах скваттер, сүх бууныхаа ачаар өл залгах жаал юм олж авдаг түлээчин, анчин зэрэг хүмүүс байлаа. Тэдний дунд анчин өвгөн Хикмэн

143
харьцах түүний харьцаанд огт нөлөөлөөгүй мэт харагдана. Аренсийг манайд байнга зочилдог, бас Виржинагийн сэтгэлд нийцдэг гэж өөрөө итгэж ядгийг би мэдсэн билээ. Түүнээс гадна, сүүлийн үед Рингольдын өмч хөрөнгө, хүч чадал өссөн явдал нэр төрд дуртай эхийн минь сэтгэлийг улам ч татжээ
байдал
надаас хөндийрч, хүйтэн харьцах боллоо. Нагац ах маань яг л ээжтэй адилхан. Хайртай дотно дүү минь хүртэл хүний хүн шиг бодогдож байв Миний бие төрсөн гэр орондоо харилхаж, гэртээ байх аргагүй
хамт өдрийн
ч байв Хндэт Спэнс, Вилъямс нар бүртгүүлснийг мэдээд би нэг их гайхаагүй юм. Харин тэр хоёрыг хараандаа авах, гэхдээ холхон явах хэрэгтэй гэж шийдлээ Явган цэрэгт дээд зиндааны олон хүн элссэн нь нийтийн айдас бүхнийг хамарч, нэгтгэснийх ажээ. Дарга нарын ихэнх нь баян чинээлэг, нөлөө бүхий эдлэнгийн эзэд байсан боловч ардчилсан сонгуулийн дүнд погоон зүүхэд даанч бага бэлтгэлтэй хүмүүс ч дарга болсон байлаа. Тэр эрхмүүдийн олонхи нь Галлахер бид хоёроос хавьгүй өндөр зэрэг дэвтэй явжээ. Хурандаа, хошууч цолтонгууд бараг л явган цэрэг шиг олон байлаа. Гэсэн ч бид тэднийг захирч байгааг үл эсэргүүцнэ Жинхэнэ байлдааны цагт байнгын цэргийн “жагсаалын” дэслэгч, бүр бага тушаалын дарга ч хүртэл чөнөөлд гарсан буюу сайн дурын хурандааг захирах нь ердийн үзэгдэл билээ. Залуудаа Вест-Поинтод “үйлээ эдэлж” байсан ч юмуу, эсвэл Грекийн дайнд “өвгөн Хикорийн” удирдлага дор алба хааж явсан ч байж мэдэх элдэв янзын зан авиртай хүн байна Тэд өөрийгөө цэргийн эрдэмд гаргуун гэж сэтгэх тул тэдэнтэй
эцгийнхээ хар аргаар харимтлуулсан их хөрөнгө, гурван зуугаад боолтой эдлэн газрыг нь өвлөн авсан бөгөөд энэ нь Аренсийг улам ч хахир харамч болгосноос өөр юмгүй гэлцэнэ. Аренс, эцгийнхээ нэгэн адил, орчин тойрныхоо хүн бүрийг, юм бүхнийг захиран эзэмшсэн баян том газрын эзэн болох зорилготой байв. Мань хүн гараа боочихоод тахир дутуу хүний байдлаар ирүүл тулалдаан хийснээ гайхуулан хэсэг явжээ Харин хэрэг явдал хэрхэн шувтарсныг мэдэх хүмүүс түүнийг тийнхүү бардамнаж сайрхах юм алга гэж бодож байжээ. Аренс бид хоёрын дайсагнал, манай гэрийнхэнтэй
. Энэ бүхнийг мэдээд би тун их харамсаж байлаа. Манай гэрт
өөрчлөгдөж, урьдын халуун дотно харилцаа сэвтжээ Би сайхан сэтгэлтэй, сайн эцгээ алдсан хүн Эх маань намайг дуулгаваргүй гэж үзээд
санагдана. Галлахерийн
ихэнхийг гадуур явж өнгөрөөнө Мэдээжээр, Суванид
144
түүнээс
боломж тохиолдохгүй буй за. Гэвч бид хоёрын хэн нь ч уруу
ийнхүү биеэ барьж чадсан маань олны дунд, тэр ч байтугай, архаг архичдад хүндэтгэл төрүүлсэн билээ Энэ нь манай ажлыг нэлээд хөнгөвчилсөн юм. Шинэ ажил төрлөө тааламжгүй байсан гэж хэлэх аргагүй Манай гэрт улам газар авсаар байсан хагарлыг эс тооцвол цагийг харин ч урамтай, зугаатай өнгөрөөдөг сөн. Гэтэл манай гэр орон тэр цагаас хойш миний төрсөн гэр биш болжээ! Үүнд л хамаг гай зовлон оршино. Top НУУЦГАЙ ӨӨРЧЛӨЛТ Төдий л олон өдөр өнгөрөөгүй байтал Галлахерт өөрчлөлт гарсныг би ажигласан юм Гэхдээ ээж бид хоёртой биш Виржинатай өөрөөр харьцах болжээ Виржинатай ярилцсаны маргааш
найз болохоор ах шиг нь зовж шаналахгүй нь мэдэж хэрэг. Хэнтэй нууцаар уулзаж байгаа нь ер юуны хамаатай билээ Виржинагийн гажууд зан гаргахад зовох хэрэг бий гэж үү? Виржина зугаатай нөхөр бөгөөд наалинхай зан нь надад төрсөн шиг сэжиг тааврыг нь зайлуулж мартагнуулсан эсвэл хангалттай тайлбар олсон бололтой Энэ бүхнээс болж Галлахер надаас хөндийрч, Виржинад итгэл, нөхөрлөлөө бүрэн зориулсан мэт бодогдох болов. Эхний үед би гэр орондоо тогтсон шинэ харьцааг гайхан хачирхдаг байснаа дараа нь мухардаж орхисон билээ! Миний бие, Галлахераас учрыг асуухааргүй даанч бардам сэхүүн, тун ч эмзэг зантай аж Галлахер ч элдвийг яриад хэрэггүй гэж үзсэн бололтой тул би нүдэн балай хэвээр үлдэв. Ээж ч бас энэ өөрчлөлтийг үзээд нэлээд гайхахын зэрэгцээ баахан сэжиглэж байхыг би ажиглав. Үүнийг нь би ойлгож байлаа. Сайхь хоёрыг бие биедээ дотно сайн болж байна, даргын цалингаас өөр хөрөнгөгүй даржин болохыг нь эс харгалзан Виржинагийн
ажиллахад нэлээд түвэг учирна Тиймээс Сувани нутгийг хариуцсан ерөнхий захирагч гэдгээ нотлох гэж Галлахер хамаг эрх сүрээ дайчлах явдал цөөнгүй тохиолдоно. Миний нөхөр “зодоонч” хэмээх хочоо ч ерөнхий штабаас авсан эрх дархаа ч бэхжүүлж байлаа Ерөнхийдөө бид хоёр сайн дурынхантай зэгсэн эвтэй байсан ба ихэнх нь цэргийн эрдэмд суралцах хүсэлтэй, бидний тушаал зааврыг дуртай нь аргагүй гүйцэтгэдэг байв Дарс, тамхиар гачигдах юмгүй байлаа. Манай хөрш эдлэнгийн эзэд их л зочломтгой улс учир хэрэв Галлахер бид балгах нэлээд дуртайсан бол
илүү сайхан
татагдаагүй ба
анх энэ өөрчлөлтийг ажигласан бөгөөд Виржина ч бас зангаа хувиргасан нь миний хараанаас мултраагүй билээ Тэдний хүйтэвтэр найрсаг харилцаа нь гэнэт арилж, урьдын халуун дотно нөхөрлөл нь сэргэжээ. Одоо тоглож наадан, дуулж хөхрөлдөн ном уншиж, элдвийг ярилцана “Галлахерт мартахад хялбар байгаа л даа. Зөвхөн

өөрчлөгджээ Дурласан хүнтэй тун адил харагдана. Юу ч болоогүй байтал Виржинагийн дууг сонсмогц давхийн, үг бүрийг нь чих тавин шуналтай сонсож, дүүг ороод ирвэл нүд нь бахдал төгс гялалзана. Нөхөрлөлөөс ч илүү санаа илтгэсэн харцаар Виржинаг ширтэн байхыг би нэг хоёр удаа ажигласан билээ Өнийн сэжиглэл маань сэргэж эхлэв Эцсийн эцэст мань хүн Виржинад сэтгэлтэй болсон байж магадгүй юм. Виржина ч Галлахер мэтийн хатуужилтай цэрэг эрийн сэтгэлийг булааж чадахуйц үзэсгэлэнтэй билээ Галлахер ер нь хүүхэмсэг хүн биш бөгөөд бүсгүйчүүдийн сэтгэлийг эзэмдсэн тухай огт сонсдоогүйгээр барахгүй эмэгтэйчүүдтэй хамт байхдаа баахан зовж ичингүйрхэх бөлгөө Галлахерын чөлөөтэй, хамаагүй ярьдаг цорын ганц бүсгүй бол миний дүү байлаа. Ер нь Галлахер Виржинад дурласан байж болох юм Хүсвэл би үүнийг мэдэж чадах байлаа Галлахертай сэтгэлээ уудлан ярилцвал болох билээ. Гэвч миний

145 сэтгэл энэ гялалзсан сэргэлэн цэрэгт татагдаж, нөхөө болгон сонгох вий гэж эмэээж байжээ Охиноо ямар хүнд өгөхөө хэдийнэ төсөөлж шийдсэн эх маань энэ мэт зүйлтэй эвлэрч чадахгүй нь мэдээж юм Тэгэхээр Виржина, Галлахер хоёрын жаргалтай
сэжиглэсэн харцаар ажиглан байдаг нь
ч
юм .
сэжгийг
би их л баярлах сан Галлахер өмч хөрөнгөгүй ч гэсэн би тэр хоёрыг гэрлэхэд татгалзахгүй сэн. Гэтэл тэр хоёрын харьцаанд эртний гэмгүй нөхөрлөлөөс өөр юм үгүй
бодол огт ордоггүй байв.
сэтгэл өөрөөр
. Ахмад Галлахерын тухай
хүрвэл би ээжийгээ энэ талаар сэтгэлээ бүү зовоо гэж ятгах бөлгөө Гадны хүнд, бараг надаас бусдад нь тэр хоёр сэтгэлтэй залуус шиг үзэгдэнэ. Тэр хоёр өдрийн хагасыг, шөнө дүл болтол хамт өнгөрөөнө Ойгоор морьтой зугаалж, заримдаа хэдэн цагаар алга болно Нөхөр минь надаас улам улам хөндийрч буйг би ажиглалаа. Ан гөрөө сонирхохоо больсон нь тун гайхалтай! Алба үүргээ үл тоомсорхлох болсон ба “дэслэгч” миний бие махран зүтгээгүйсэн бол сайн дурын бүлэг юу ч сурахгүй хоцрох байсан биз. Өдөр өнгөрөх тусам Галлахер улам л дүнсгэр царайлна Виржинаг байхгүй
мань хүн бодолд дарагдаж орхино
эрс
зориг дутах нь тоогүй! Виржина, Галлахерт сэтгэлтэй эсэхийг би гайхан бодно Гэвч юу л бол Хэрэв сэтгэлээ өгсөн хүн нь… Харин Виржинагийн зан аалийг мэдэхгүй хүн түүнийг Галлахерт сэтгэлтэй болжээ гэж бодохоор тун хачин байдалтай байв Би ч хүртэл гаргасан зан аашийнх нь учрыг эс олно. Заримдаа нөхөрлөлөөс гадна өөр зүйл байгаа мэт, эсвэл тийм дүр үзүүлнэ Хэрэв Галлахер Виржинад сэтгэлтэй, түүнийг нь Виржина мэддэг бол тун хэрцгий зүйл болох юм. Иймэрхүү бодол толгойд үргэлж эргэлдэх ба түүнээсээ салж эс чадна. Тэр бодол учиргүй шаналгаатай байлаа Би эргэн тойрныхоо хэрэг явдалд будлин самуураад, элдвээр эргэлзэн гайхаж хоног өнгөрөөх боллоо Гэтэл нууцлаг шинжээрээ бусад зүйлийг бүдгэрүүлсэн нэг явдал манайд тохиолдсон юм Миний чихийг дэлссэн тэр мэдээ үнэн л бол есөн шидийн будлианыг миний толгойноос арчин хаяж чадах юм. Миний мэдсэн зүйл гэвэл, Виржина Аренс Рингольдод хайртай, өөрөөр хэлбэл эргүүлж хөөцөлдөхөд нь нааштай ханддаг гэнэ!
дотно байгааг
арга
үгүй
Ээжийнхүү
би хичнээн дуртай хуваалцах бол Дүү минь Галлахерыг сонговол юутай сайхан Найз минь намайг “ах” гэж дуудвал
тул миний толгойд иймэрхүү
Хайр
илэрнэ шүү дээ
яриа үүсэхэд
бол
Ер

. -За, Жек үү? Хэмээн би номоосоо нүд салгалгүй хариу хэлсэнд, -Би өглөөжин таныг ганцаараа байгаасай гэж бодож явлаа. Жорж гуай, тантай ярих жаахан юм байна гэлээ. Түүний ёсорхуу байдал, ер бусын дуу нь миний анхаарлыг эрхгүй татаж, номоо хаагаад Жек рүү харвал дууныхаа өнгө шиг ёсорхуу төв царайлна. -Ярих юм байна гэв үү, Жек ээ? -Тийм ээ, эрхэм ээ Та ажилтай байна уу? -Өө, зүгээр. За, ярь, ярь. Би сонсъё л доо. Жек ээ, “Хөөрхий амьтан бас гутарч яваа юм байна Виолагийн талаар л гомдоллох гэж байгаа биз. Хатуу сэтгэлтэй маягтай охин сээтэгнэж зовоогоо л доо, тэглээ гээд би яах билээ? Би Виолаг Жекэд хайртай болгож чадахгүй шүү дээ Дургүй чавганцад дарж байж сахил хүртээх гэгч болно биз Үгүй, тэр уйдсан охин толгойдоо орсноор л маяглаж байгаа биз” гэж бодоод –За, Жек ээ, юу вэ? гэв. -Жорж гуай, би айлын хэрэгт хошуу дүрье гэж бодоогүй юм, үгүй шүү Гэвчэрхэм ээ, нэг л биш, бурхны нэрийг барьж хэлэхэд нэг л биш дээ!

-Юу гэсэн үг вэ? -Ай, эрхэм ээ, залуу авхай юу авхайтан Жек эелдэг зангаар Виолаг авхай гэж байгаа бололтой. -Яасан янзын охин бэ! Гэвч, Жек чамд л тэгж санагдаж байгаа биз Түүний

146 Top НУУЦЫГ ХЭН ТАЙЛАВ? Энэ тухай би үнэнч зарц Хар Жекээсээ дуулсан билээ Өөр хүн хэлсэн бол би эргэлзэх байсан нь лав. Гэтэл Жекийн үгэнд эргэлзэн аргагүй. Мань хүн сүрхий гярхай нэгэн бөгөөд ярьж хэлсэн зүйл нь бодитой, ноттой баримтанд тулгуурладаг юм. Жекэд тийн таамаглах үндэс ч байлаа. Тэрхүү хачин мэдээг надад их л ухаалгаар сонсгосон юм Нэг удаа би усан сангийн эрэг дээр ном уншин ганцаар сууж байтал “Жорж гуай!” гэх Жекийн дотно дуу сонсдов
үнэнч бусыг нотлох юм чамд байгаа юм уу? Эсвэл гойд анхаараад байгаа хүн байна уу? -Тийм ээ, эрхэм ээ Гойд их, ер бусын их -Цагаан арьстан уу? -Бурхан өршөө! Жорж гуай! Хэмээн Жек гайхан дуу алдаад –Та юу гэнэ ээ? Цагаан арьстан байлгүй яах вэ Цагаан арьстнаас өөр ямар хүн авхайг эргүүлж хөөцөлдөх вэ дээ! гэв. Би арай л инээд алдчихсангүй Мань хүн сэтгэлтэй бүсгүйгээ өргөмжлөн, арьс нэгтнүүдийнхээ хүрэх боломжгүй өндөрт бодож явдаг аж. Нэг удаа, “Би бол Виолагийн хойноос хөөцөлдөж чадах ганц негр мөн” хэмээн сайрхаж ярьж байсныг нь би сонссон билээ Тэгэхээр түүний гаслан зовлонд цагаан арьстан буруутай бололтой. -Хэн юм бэ, Жек ээ? гэж би лавлав -Тэр муу өөдгүй чөтгөр Аренс Рингольд! -Юу! Аренс Рингольд ий? Рингольд Виолад хайртай гэнэ ээ! -Виола ий? Бурхан өршөө, Жорж гуай! Хэмээн мань негр нүдээ цагаанаар

биз. Тэгэхээр Виржинаг Аренс Рингольдтой гэрлэнэ гэж айх явдалгүй -Уучлаарай, Жорж гуай, дахин уучлал гуйя. Таны андуурч байгааг хэлэх хэрэгтэй Одоо авхайтан бараг зөвшөөрсөн

-Яалаа гэнэ ээ Юунаас болж чиний толгойд ийм бодол ороо вэ, сайн санаат Жек минь?

-Эрхэм ээ, Виола, хурлийз бүсгүй надад хэлсэн юм

-Тэгэхээр Виола та хоёр найз хэвээр юм уу?

-Тийм ээ, Жорж гуай. Бид хоёр урьдын адил сайн найзууд болсон. Би л хардаж буруудсан юм Виола их сайн, винтов буу шиг үнэнч охин Үүнээс хойш би түүнийг хардаж сэрдэхгүй, хэрхэвч үгүй. -Их сайн байна Гэвч Аренс Рингольд, манай дүү хоёрын тухай Виола чухам

147
бүү зовоо. Тэднийг гэрлэх вий гэж айх хэрэг огт байхгүй Виржина түүнд дургүй, ер нь Аренс Рингольдод хүн сайн болно гэж үү дээ. Дуртай байлаа гэхэд би л лав зөвшөөрөхгүй. Гэвч энд айх юм үгүй, чи тайван байж болно. Миний урамтай цовоо яриа Жект хангалтгүй байгаа бололтой Өөр нэг зүйл хэлэх гэсэн мэт толгойгоо маажин зогссоор тул би юу ярихыг нь хүлээж эхлэв. -Эрээгүй загнаж буйг минь уучлаарай, Жорж гуай Та их андуурч байх шиг байна Урьд Виржина авхай өвсөн дунд мөлхөгч могойг үл тоомсорлодог байсан нь үнэн. Гэвч цаг өөрчлөгджээ. Могойн эцэг хөгшин хулгайч нөгөө ертөнцөд тонилж, мань залуу баян том эдлэнгийн эзэн, Суванийн хамгийн том эзэн боллоо Түүнийг баян их хөрөнгөтэй болохоор манай эзэгтэй гэртээ урьж, Виржина авхайтай уулзахыг нь дэмждэг юм -Жек ээ, би сайн мэднэ Эх маань үүнийг дандаа хүсдэг боловч энэ чухал биш Дүү дураараа болохоор амьдралдаа өөрөө шийдэх
эргэлдүүлэн дуу алдаад -Виола! Бурхан минь, би Виола гэж огт дурсаагүй шүү дээ! Үгүй гэлээ -Тэгвэл хэний тухай ярьж байгаа юм бэ? -Өө, эрхэм ээ, би танд залуу авхай гэж хэлээгүй гэж үү? Би залуу эзэгтэй, Виржина авхайн тухай ярьж байна. -Өө, миний дүүг хэлсэн юмуу За, за, Жек минь энэ чинь аль дивангарын түүх шүү дээ Аренс Рингольд манай дүүд олон жилийн турш санаархаж байгаа боловч ямар ч бүтэлгүй байгаа юм. Үнэнч нөхөр минь энэ талаар сэтгэлээ
юу гэж ярьсныг хэлээч дээ -Виола өдөр бүр хардаг зүйлийнхээ тухай ярьсан юм. -Өдөр бүр ий! Аренс Рингольд манайхаар сүүлчийн удаа ирснээс хойш олон хоног өнгөрөө биз дээ? -Үгүй, эзэнтэн Та бас л эндүүрч байна Аренс гуай энд өдөр бүр, бараг өдөр өнжилгүй ирдэг юм -Хаанаас даа. Би түүнийг чинь энд ер хараагүй. Намайг бэхлэлтээс ирснээс хойш манайхаар ирсэн гэж би л ер дуулаагүй -Гэхдээ энд байхыг нь би нүдээрээ харсан. Таныг гадагшаа, анд явсан хойгуур ирдэг. Галлахер гуай та хоёрыг өчигдөр сайн дурынхан руу явчихсан байхад Рингольд гуай ирэхийг би харсан -Гайхалтай юм. -Түүгээр ч зогсохгүй Виржина авхай ер нь их өөрчлөгдсөн гэж Виола надад хэлсэн Рингольд гуай хайр сэтгэлийн тухай ярьдаг Тэгэхэд авхайтан уурладгаа болиод үгий нь сонсдог болсон. Аяа, Жорж гуай минь, Виржина авхайг түүнтэй суучихаж магадгүй гэж Виола бодож байгаа Тэгвэл ч аймшигтай, маш аймшигтай юм болно доо! -Жек, намайг эзгүйд чи гэрт үлдэж бай Ирсэн, гарсан бүхнийг сайн тандах
148
байж чадаагүй юм Тэр нь үнэний хувьтай гэдэгт эргэлзэх аргагүй Жек намайг мэхлэхээргүй даанч үнэнч, өөрөө хууртахааргүй нян гярхай хүн билээ. Виола манай гэрт болж байгаа бүхнийг харж ажиглах бололцоотой бөгөөд тиймэрхүү юм зохиох хэрэг байх уу даа? Рингольдыг манайхаар ирсэн гэж Жекээс өөр хүн надад огт дурсаагүй. Гэтэл бүгдээрээ мэдэж байжээ. Би яавал зохих вэ? Гурвын гурван сэтгэлтэй хүн, индиан удирдагч, Галлахер, Аренс Рингольд нар гараад ирдэг! Виржина бүгдтэй нь ялгаагүй маяглаж байдаг хэрэг үү? Рингольдтой санаатай байна гэж үү? Үгүй, тэгэх ёсгүй Цэрэг эрд сэтгэлээ өгсөн буюу эсвэл зоригт, үзэсгэлэн төгс залуу удирдагчид татагдсан бол романтик сэтгэлийг нь би ойлгож чадна Гэтэл баян их хөрөнгөөс өөр өөдтэй юмгүй биеэ тоосон, бялангач, гонгиносон этгээдэд дурлана гэхэд санаанд ч эс бууна Энд ч мэдээж, ээжийн нөлөө бий л дээ Гэвч Виржинаг бууж өгнө
байв
зөв
! Ай хөөрхий, ээж минь, ээж минь! Та хэнийг халуун
багтааж, төрсөн үр шигээ хайрлах гэж буйгаа мэддэг ч болоосой! Top ХИКМЭН ӨВГӨН Маргааш өглөө нь би бас л сайн дурынхны штаб дээр очлоо Энэ удаа тэднийг “цэргийн албанд элсүүлэх”1 байсан тул Галлахер надтай хамт очсон бөгөөд тангараг өргөх ёслол дээр бид зайлшгүй байх шаардлагатай байв. Гадаад байдлаасаа гэхээс тооны олноороо сүр бараатай овоо олон хүн цуглажээ. Тэд морьт бүлэг байв. Гэвч хүн бүхэн чадах чинээгээрээ зэвсэглэж, элдэв зүсмийн морь унажээ Ихэн нь винтов үүрч, хэдэн хүн америкийн хувьсгалын дурсгал болсон бялтат буу мөрөвчилсөн, зарим нь ангийн нэг буюу хоёр амтай буугаар зэвсэглэсэн байна. Том том үрлээр цэнэглэдэг тэр буу нь индианчуудтай хийх тулалдаанд зохихгүй нь мэдээжийн юм Зэсэн бөгстэй том буунаас аваад халаасны бяцхан буу зэрэг нэг хоёр амтай есөн шидийн гар буу үзэгдэнэ. Тэр үед алдарт колтыг1 хил орчмын дайнд хараахан хэрэглээгүй байжээ Сайн дурынхан бүгдээрээ хутга зүүсний зарим нь сийлбэр бүхий иштэй, чинжаал, зарим нь яргачны хэрэглэдэг шиг урт хурц хутгатай байлаа. Хэдэн хүн индианы балтыг санагдуулсан жижиг сүх бүсэндээ хавчуулжээ Энэ нь хоёр талын 1 Америкийн Нэгдсэн Улсад сайн дурын бүлгийг бие даан байгуулна Сайн дурын анги бүрэлдэж, дарга нараа сонгосны дараа засгийн газраас уг ангийг “цэргийн албанд орох”
хэрэгтэй Аренс Рингольдыг ирмэгц хурдан хүлгээ унаад миний араас очоорой -Бурхан минь! Жорж гуай, энэ талаар бүү зов Би харвасан сум шиг хурдан давхиад очно. Тийнхүү амлаад Хар Жек намайг орхин одов Хэдийгээр үнэмшимгүй боловч мань негрийн хэлснийг ойшоохгүй
гэж би даанч бодоогүй
. Хэрэв Виолагийн
бол Виржина дийлдсэн юмуу, эсвэл дийлдэж байж таарна
бүлдээ

)

унаж сургасан цагт цэргийн агттай эн зэрэгцэхгүй ч гэсэн индиан дайсантай байлдахад ямар ч мориноос дутуугүй хань болж чадна Өтгөн шугуй, намгархаг хөрстэй буюу дархи хөглөрсөн, хортон шавьж, ургамал бүхий нэвтэршгүй балар ой тайгыг гатлахад морьд намагт шигдэн бүдчиж байхад луус энэ бэрхшээлийг давгүй туулдаг юм Иймээс ихээхэн хашир анчид ан гөрөө мөшгиж хөөхөд сайн үүлдрийн араб хүлгээс луусыг эрхэмлэдэг ажээ. Сайн дурынхны өмссөн зүүсэн нь ч есөн жорын алаг эрээн Дарга нар бүрэн, хагас дутуу дүрэмт хувцас өмсчээ. Цэргүүдийн дотор яг ижил хувцастай хүн огт байхгүй, юу тааралдсанаа өмссөн байв Улаан, хөх, ногоон хүрэм, бүдүүн ноосон саарал, бор углаа цамц, улаан тэрмэн цамц, мөн бугын арьсаар хийсэн анчны цамц, чархи, адууны шир, марын арьсан урт богино түрийтэй гутал, нэг үгээр хэлэхэд нэгдсэн улсад өмсдөг бүх төрлийн гутлыг энд харж болно Мөн есөн шидийн хийцэтэй малгай өмсөцгөөжээ Өндөр, бөх дуулга үзэгдэхгүй боловч ноосон, эсгий, ширээр хийсэн саравчтай болон бүрх малгай, сүрэл, дал модны навчаар сүлжсэн өргөн хүрээтэй бүрх духдуулан тавьсан байна Цөөн

149 зөвшөөрөл олгодог ёстой Тэгсэн цагт сайн дурын цэрэг, дарга нар, байнгын цэргийн адил нөхцөлд түр хугацаагаар алба хаах тангараг өргөнө (Зохиогч). 2 Кольт-Кольт буугаар анх Техасын буучдын хороо зэвсэглэжээ Байлдааны ажиллагаанд падре
партизаны хэсэгтэй
дурдвал, ясан хэдрэг шиг янхигар өндөр морьд холын унаанд цуцах нь үгүй бүдүүн балтгар морьд, уугуул нутгийн андалуз үүлдрийн2 тэсвэр хатуужил сайтай адуу, газрын эздийн хөвгүүд унаж гайхуулах мөрөөдөл болдог байсан арабын сайхан хурдан хүлгүүдийн хажууд скваттеруудын унасан ташаанд нь ташуур өлгөмөөр болсон эцэнхий туранхай гүүнүүд ч байна Мөн америк, испани үүлдрийн луус унасан хүн цөөнгүй. Тэднийг
хэдэн хүн цэргийн хөх малгай өмссөн нь бага ч гэсэн цэрэг хүний төрхэй харагдуулна. 2 Андалуз үүлдэр –Флоридад анх инспаничуудын авчирсан адуу бөгөөд үүнээс уг үүлдрийн нэр үүсчээ (Зохиогч). Энэхүү бүлэг сайн дурынхан хэдийгээр ийм эрээвэр хураавар боловч бүгдээрээ тулалдахад бэлхэн, орон даяар газар авсан зүй бус хэнээрхэлд өөрөөр хэлбэл үзэн яддаг зэрлэгүүдтэй нэгийгээ үзэхийг улайрсан хүсэлд автжээ. Чухам хэдийд тулалдаанд оруулах вэ? гэдэг асуултыг байнга тавина Хикмэн өвгөн хамгийн идэвхтэй улсын нэг байлаа Хал үзэж, халуун чулуу долоосон түүнд сонгуулиар дэслэгч цол олгосон тул Хикмэнтэй ярилцах боломж надад олонтаа гарч байв Матрын анчин өвгөн миний үнэнч анд хэвээр агаад манай гэрийн итгэлт нөхөр билээ. Жектэй ярилцсан тэр өдөр би Хикмэн өвгөнтэй санаандгүй хоёулхнаа байж таартал түүний зүгээс миний бие огт хүлээгээгүй байсан яриа болсон нь Хикмэний үнэнч нөхөр болохыг дахин харуулав -Индианчууд миний хуйхыг хуулбал ч хуулаг, дэслэгч ээ. Харин тэр муу илжиг таны дүүтэй гэрлэх вий гэсэн бодол надаас огт салахгүй нь гэж яриа өдөв -Миний дүү гэрлэх ий! Хэнтэй? Хэмээн би баахан гайхаж, Галлахерыг хэлсэн
Харантын
, (АНУ, Мексикийн дайны үед
хийсэн ширүүн тулалдаанд анх туршин хэрэглэжээ Эл үр дүнтэй зэвсгээр ганц мөчийн дотор 125 партизаныг жагсаалаас гаргасан байна (Зохиогч). ашигтай. Ширэнгэ ой гатлах үед зам гарах, мөн дайсныхаа гавлыг хага цохих ашигтай ажээ Зэвсгийн хэрэгсэл нь хот, дайз, үрлэн сумнаас бүрдэх ба товчоор хэлбэл, хил орчмоор нутагладаг эгэл гөрөөчид болон ангийн хорхойтнуудын зэвсэг хэрэгсэл ажээ Сайн дурынхны унасан морьд зэр зэвсэг, хувцас хунарынх нь нэгэн адил янз янз байсныг

сууж байсан

яаж харьцсаныхаа шанг авах нь зайлшгүй -Пауэлынхийг хэлж байна уу? -Тийм ээ, би тийм адгийн журамгүй явдлыг энэ яваа насандаа дуулаагүй Чөтгөрийг барьж андгайлъя!

-Тэгвэл юу болсныг та мэдэх үү?

-Мэдэхээр барах уу Тэр жигшүүрт явдлыг сайн мэднэ Тэр бол хүний, тэр тусмаа өөрсдийгөө соёлтой боловсон улс гэгцгээдэг цагаан арьстнуудын үйлдсэн хамгийн гутамшигтай зүйл мөн. Шулмыг барьж андгайлъя! Хикмэн миний гуйсны хариуд тэр золгүй гэр бүл хэрхэн тонуулсныг маш дэлгэрэнгүй ярьж өглөө. Пауэлийнх эдлэнгээсээ сайн дураараа яваагүй, харин ч тийнхүү нүүх болсон нь хөөрхий бэлбэсэн эхнэрт тун муухай цохилт өгчээ Түүний хувьд эдлэн газар нь зөвхөн өндөр үнэтэй дээд зэргийн үржил шимтэй газар төдий

150 юм болов уу гэж сэтгээд лавлалаа -
үргэлж доншуучилдаг этгээд
өмхий
суух нь гэж хүн амьтан бүгд л ярих юм
дээ. -
, хэн гэнэ ээ! Бүгдээрээ тэгж
? -
ээ, нутгийн улс
л ярьдаг болсон,
Рэндольф
гэрлэхийг нь зүгээр өнгөрөөвөл намайг
аваг! Таны
ялдамхан
нутгийн хамгийн хөөрхөн, царайлаг охин
өөдгүй амьтанд өгөх гэж байдаг. Тэр новш хичнээн их доллартай ч би энэ тухай сонсохыг ч хүсэхгүй сэн! Жорж, тэр этгээд хөөрхий дүүг чинь насны тамд хийнэ гэдгийг санаж ав Яг л тэгнэ дээ, чөтгөр аваасай!! -Хикмэн, таны зөвлөсөнд баярлалаа. Гэвч та дэмий айж байх шиг байна. Ийм юм болохгүй -Тэгвэл улс амьтан яагаад тэгж шуугиад байна вэ? Хүн бүхэн л тэднийг гэрлэх гэж байна гээд байна шүү дээ Би таны талийгаач эцгийн найз байсан, одоо таны найз тул хэлэх нь зүйтэй гэж бодсон юм Бид индианчуудын тухай элдвийг чалчиж, тэднийг хулгайч, дээрэмчин гэж байна. Гэтэл Флоридын бүх индиан овгоос эцэг, хүү Рингольд нар шиг их гарын хулгайч хаанаас ч олохгүй! Эцэг нь ч, хүүнь ч ялгаагүй, ёстой хараал идсэн өөдгүй новшнууд даа. Хөгшин буг, хаашаа ч юм бүү мэд, эндээс тонилсон, лав түүнийг чөтгөр гартаа барьж байгаа биз Энэ ертөнцөд байхдаа хүмүүст учруулсан гай зовлон, бузар булай
Танайхаар
Нөгөө муу
хүрнэ, Аренс Рингольдтой
байна шүү
Пэ
ярьж байна ий
Тийм
энэ тухай
Жорж
, хэрэв би Рингольдтой
чөтгөр
дүү
, манай
шүү дээ Гэтэл тийм адгийн
хэргийнхээ үйлийг амсаж, тэндээ нэлээд удах биз. Голын нөгөө эрэгт
хөөрхий эрлийзүүдтэй
газар, залуу насных нь хайр сэтгэл, халамжтай хань, ер нь сэтгэл зүрхнийх нь бүхий л нандин дурсамжтай нягт холбоотой гэр орон нь билээ. Гэтэл түүнээс нь шерифийн дүртэй өршөөлгүй хуулийн хатуу бороохой хүчээр салгажээ Хикмэн өвгөн тэднийг эдлэнгээс нь хөөх үед тэнд байсан бөгөөд тэр тухай болхи боловч сэтгэл хөдлөм ярьж өглөө. Эдлэн газраасаа хичнээн гунигтай, хичнээн дурамжхан салсныг, хүүгийн бүтэлгүй зэмлэл, эх охин хоёрын нулимс, гуйлт гувшлыг харж сонсчээ. Бэлбэсэн авгай, хэрэв дээвэр дор нь өчнөөн их жаргалтай он жил өнгөрөөсөн нандин байшиндаа суухыг зөвшөөрвөл өөртөө үлдсэн хамаг хөрөнгө, эрдэнэсээ, тэр ч байтугай талийгаач нөхрийнхөө бэлэглэсэн үнэт эрдэнэсүүдээ өгье гэж тэр новшнуудад амлаж байжээ. Гэвч үүнийг нь хэрэгссэнгүй. Нүнжиггүй амьтдын сэтгэл өчүүхэн ч зовсонгүй, хөөрхий бэлбэсэн эхнэрийг боомт руу хөөжээ Энэ явдлын тухай өвгөн анчин харамсан халаглаж ярьж билээ Хэдийгээр яриа нь баахан болхи, өөрөө ч бүдүүн бараг хүн боловч хүнлэг сэтгэлтэй, шударга бус явдлыг үзэж чаддаггүй нэгэн билээ Гэмт этгээдүүдтэй нийлдэггүй, Рингольд мэтийн улсыг үнэн голоосоо жигшинэ. Түүний яриа, тэрхүү жигшүүрт хэрцгий явдлын тухай анх сонссон үеийнх шиг өр өвтгөж, Оцеолад талархах сэтгэл минь ойрд төрсөн
биш юм. Тэр бол амьдралынхаа хамгийн сайхан аз жаргалтай үеийг өнгөрөөсөн

биз. Ямар ч хүн хорвоогийн амьдралын талаар Хикмэн гуайн мэдлэгийн талд ч хүрэхгүйг би мэднэ Хикмэн өвгөн бүх насаа матар, марын дунд өнгөрүүлээгүй, харин ч есөн шидийн амьдралын зам туулжээ. Би түүний үнэнчид эргэлтгүй итгэдэг болохоор сануулгынх нь шалтгаанд эргэлзэх аргагүй байлаа Тийнхүү итгэсний дүнд сэтгэлд минь дарамт болсон нууцын, ядаж хагас нь ч болтугай түүнд хэдийнэ илэрхий болсон байх гэж бодоогүйсэн бол дуртайяа хуваалцах байсан юм. Шар Жекийн “амилсныг” ч мэдсэн байлаа. Эрлийз эрийн үхсэнд огт итгээгүй, амьд гэдгийг нь аль эрт дуулсан гэнэ Гэвч би түүний тухай биш, Аренс Рингольдын санааг хэлэх гэж бодсон билээ Хикмэн өвгөн тэр талаар бага сага юм гадарласан бололтой. Спэнс, Вилъямс хоёртой холбогдуулж түүний нэрийг дурсах үед Хикмэн өвгөн тэр бугуудын тухай нэгийг өгүүлэх мэт тун жигтэй харцаар намайг харсан юм. Би нууцаа нээхээр завдтал гэнэт морин төвөргөөн сонсдов Тэр зүг харвал голын эрэг уруудан нэг морьтон, шагналт уралдаанд оролцож байгаа юм шиг хар эрчээрээ давхиж айсуй. Морь нь цагаан зүсмийн, унасан хүн нь хар арьстан байлаа! Би Хар Жекийг даруй танив. Түүнийг бидний

151 сэжгээс болж тасалдсан байснаа бараг сэргэж эхлэв Top БУУХИА ЭЛЧ Яриаг маань хүн чагнах вий хэмээн болгоомжилж, Хикмэн өвгөн бид хоёр хүмүүсээс нэлээд зайдуу очлоо Өвгөн анчин яриандаа халж, улам илэн далангүй болсныг хараад би түүнээс илүү тодорхой зүйл хүлээж байв Түүнийг манай гэрийнхэнд үнэнч, надтай тун найзархаг байдагт нь хатуу итгэсэн миний бие өөрийгөө золгүй байдалд оруулсан бодлоо гаргаж хэлэхэд нэг, хоёр ч удаа дөхсөн билээ. Хэдийгээр бүдүүн бараг хүн боловч амьдрал ахуйн асуудалд Хикмэн өвгөнөөс илүү цэцэн зөвлөгч олдохгүй
байгаа газраас хойхно орших сүм рүү өнгөрөөд явчихаас нь өмнө бараагаа харагдуулахын тулд би модон дотроос шалавхан гарлаа. Жекийг дөхөөд ирмэгц дуудав Жек ч намайг олж хараад, дуудахыг минь сонсмогц мориныхоо амыг огцом эргүүлэн давхин ирэв. Жек их л чухал хэргээр ирсэн бололтой Гэвч Хикмэн гуайг х араад чанга мэдэгдэж зүрхэлсэнгүй Дуугүй зогсоод байсангүй, морин дээрээсээ үсэн бууж, надад ойртоод чихэнд минь шивнэв. Миний гадарлаж байсанчлан Аренс Рингольд манайд ирсэн тухай, яг үгчлэн дамжуулбал, “Нөгөө өөдгүй новш тэнд байна Жорж гуай!” гэж шивнэж билээ. Сайхь мэдээг би чадах хэрээрээ тайван дүр гарган сонссон бөлгөө Манайд ямар нэг жигтэй явдал гарсныг Хикмэн өвгөнд мэдэгдэх буюу сэжиг авахуулыг би хүсээгүй юм. Тийм учраас негр элчийг явуулаад миний бие анчин өвгөнтэй хамт сүм рүү явган буцаж, түүнийг нөхдийнх нь дунд орхиод өөрөө сэм холдох санаатай байлаа. Төдөлгүй, морио уяанаас тайлан, хэнд ч хэлэлгүй мордоод давхин одлоо. Эдлэнгийнхээ зүг шулуун замаар яваагүй, сүмийн ойролцоох ой дундуур

бяцхан тойрч явахаар шийдсэн юм: Ингэсэн нь элчийн яаруу ирээд буцсаныг ажигласан Хикмэн болон бусэд хүнийг төөрөгдүүлэхийн тулд билээ Жектэй шууд хамт буцсан бол манайд нэг юм болж гэдгийг гадарлаж болзошгүй юм. Үүнээс сэрэмжлэн, сониуч харцнаас мултрахын тулд огт эсрэг зүг явлаа Бут сөөг дундуур хэсэг явсаар ус руу одсон гол зам дээр гарч, гол гатлаад үхэх сэхэхээ шийдэх гэж буй мэт хар хурдаараа давхилаа Миний бие тийнхүү яарсны учир тун энгийн, ээж, дүү хоёрын хүслэнт зочин, нууц айлчныг манайхаас явчихаас өмнө амжиж очих гэсэн билээ. Тэр этгээдийг үзэн ядах ултай шалтгаан надад байсан авч, хэдийгээр түүн шиг аюултай, адгийн амьтнаас хагацах хамгийн шилдэг шударга арга боловч би цус урсгах зорилго агуулаагүй, Аренс Рингольдыг тонилгохыг

их шаналгаж буй манай гэр бүлд ноёрхсон харьцааны эл битүүлэг будлианыг бүрэн тодруулж, тайлбарлаж өгөхийг тэр гурваас шаардана. Эх, дүү, бишрэгч гуравтай улаан нүүр тулан ярилцаж, үнэнийг нь албадан хүлээлгэх хэрэгтэй. Тийм ээ, тэд бүгий нь хүлээх ёстой, эс тэгвэл хэмээн би өөртөө өгүүлээд морио хүчтэй давирав Эх, дүү хоёртойгоо чухам хэрхэхийг шийдэж чадсангүй. Гэтэл хөрч цэвдэгшин буй хүүгийн хайр, ахын сэтгэлээс зохисгүй муухай санаа төрөн цээжинд буцална Рингольдын хувьд гэвэл, тэр этгээд үнэнийг хэлэхийг эс хүсэх аваас эхлээд ташуураар “шалба гуядаж”, дараа нь өшиглөн хөөж гаргаад манай гэрийн, үүнээс хойш миний бие эзэн суух энэ айлын босгыг дахин хэзээ ч бүү алхагтун гэж тушаана Ёс журмын тухай дурсах ч хэрэггүй. Тэгэхэд би найр тавих,

152
зэвүүцэж байсан авч би ухаан сэхээгээ алдчихаагүй байсан юм Биеэ хамгаалах ерийн зөн болсон саруул ухаан намайг жолоодсоор байсан тул Самсоны1 эмгэнэлт явдлыг давтах санаа төрөөгүй билээ Би зэгсэн сүрхий төлөвлөгөө боловсруулсан юм. Гэртээ дөхөж очоод чадвал хүнд харагдалүй айлчны байж таарах зочны өрөөнд гэнэт орж, гийчин, гэрийн эзэгтэй нарыг бүгдийг нь цочоон гайхуулж намайг өдий
ёс журам сахихтай манатай байлаа Намайг алах гэж оролдсон хүнтэй яаж ч харьцсан тийм ч бүдүүлэг юм болохгүй буй заа Top СЭТГЭЛТ ХАРХҮҮГИЙН БҮЛЭГ Миний бие дээр дурдсанчлан гэртээ сэмхэн орохоо2с шийдсэн тул эдлэнгийнхээ ойр очоод гол замаас 1 Самсон –Библийн сударт өгүүлснээр, филистимчүүдэд олзлогдсон Самсон баатар, дайснуудынхаа цугласан сүмийн баганыг эвдэн нурааж, өөрөө тэдэнтэй хамт дарагдан нас эцэслэжээ
хүсээгүй юм. Түүний балмад, хуншгүй авирын тухай Хикмэнээс дуулж мэдээд хилэн бадарсан миний бие энэ мөчид тэр этгээдийг айж болгоомжлох, сэтгэл зовох юмгүй хороочихож чадах байлаа Учир тоймгүй

галзууруулах дөхөж, дууны өнгө хор хөдөлгөж, намайг тохуурхан доромжилж бйах шиг санагдана. Виржина яаж ингэж чадна вэ? Ийн эвгүй авирлахад нь би ингэж тарчилж зовж байхад өөрөө яаж ийм баяр хөөртэй, зугаатай байж чадна вэ? Зовж шаналахын зэрэгцээ баахан эгдүүцэж гоморхсон надад ухаалаг хөдлөх сэхээ орсонгүй Төлөвлөснөө хэрэгжүүлэхийг завдсанаа эхлээд яриагий нь чагнахаар шийдэв. Нэлээд дөхвөл тэдний ярилцах тодхон дуулдаж байна. Тэр хоёр гэрт биш, харин гадаа, амтат зүржийн төглийн захаар зугаацан явна Бут сөөг болгоомжтой яаран чимээгүйхэн гишгэлэн, нэг бөхийж, нэг цэх явсаар навчсан цаанаас цухалзах тэдний хувцсыг харж, нэг ч үгий нь гээлгүй сонсож болохуйц зайд, тав зургаан алхам ойр очлоо Төдөлгүй би эгзэгтэй үед нь ирснээ ойлгосон юм. Сэтгэлт хархүү нөхөр

153 гарч
араар
нь
төгөл дундуур
багатай юм. Талбайгаар
авч тэд
анчин шиг, унтаж буй дайсан руугаа мяраах зэрлэг хүн шиг сэм дөхнө Хү, ахын хувьд хачин байдал шүү
Урагш ахих тутам хөл
нугаран
зуур эргэлзэн түдгэлзэв Мөд болох эвгүй явдлыг дүрслэн бодоод эрхгүй зогтусч билээ Нэгэнт шийдсэн байтал одоо эрч нь сулран, түдгэлзэж эхэллээ Би эргээд явчихаж магадгүй байсан юм. Зорилгоо арай зөөлөн мягаар хэрэгжүүлж болох өөр боломж гарахыг хүлээх байсан ч байж мэднэ Гэтэл яг тэр үед миний эргэлзээг тас цохисон нэг дуу сонсдов. Дүүгийн минь цангинасан дуу, хөнгөн хөгжилтэй инээд хадаж, бас нэг хүний дуу гарлаа
нь манай жигшүүртэй айлчны
хоолой болохыг би
танив Тэдний дуу намайг
уу? -Тэгэлгүй яах вэ, Рэндольф авхай, та бүү тохуурх л даа. Би таныг хичнээн олон жил чин зүрхнээсээ хайрлаж, дурлаж явсныг та мэднэ шүү дээ -Үнэндээ мэдэх юм алга Би яаж мэдэх вэ дээ -Би хэлдэг шүү дээ. Би танд энэ тухай хэдэн зуу дахин хэлээгүй гэж үү? -Хэлэх ч яахав! Иймэрхүү зүйл дээр би үг хэлийг үнэлдэггүй юм Мэдээжээр намайг бага боддог атал олон хүн тань шиг ингэж ярьдаг. Хэл бол асар том мэхлэгч юм шүү, Рингольд гуай. -Гэвч миний үйл ажил үнэнч сэтгэлийг минь нотолдог Би таныг миний эхнэр болооч гэж гуйж, танд эд хөрөнгөө өгнө гэж амлаж байна. Энэ бүхэн танд үнэнч байдгийн ултай баталгаа бус уу? -Үгүй ээ, та ч тэнэг хүн юм, огт тийм биш Би таны эхнэр боллоо ч гэсэн өв хөрөнгө таны мэдэлд л үлдэнэ шүү дээ. Түүнээс гадна, би өөрийн гэсэн багахан хөрөнгөтэй, тэр маань ч таны мэдэлд орно Тэгэхээр танд яриангүй ашигтай болохыг та мэдэж байгаа шүү дээ. Ха, ха, ха!
, эдлэнгийн
тойрсон зөрөг дээр гарав Энэ
цөөрмийн хажуугаар, амтат зүржийн
өнгөрөх агаад үүгээр миний ирснийг хн ажиглачихаж мэдэх аюул арай
гарах үес тэнд ажиллаж байсан боолчууд харж болох
зөвхөн “тариалангийн ажилчид” билээ Харин би гэрийн зарц нарт харагдахаас л айж явлаа. Элч маань шууд хариагүй, хүлээж бай гэж миний тушаасан болзоот газраа байхад нь тааралдав Хойноосоо дагагтун гэж хэлээд би урагшлав. Бид хоёр талбайг гатлан хотгорын өтгөн ойд орж мориноосоо буугаад цаашаа би ганцаараа явлаа Миний бие төрсөн эцгийнхээ гал голомт руу, эх дүү хоёрынхоо орон гэр өөд хар аваагүй олз руугаа гэтэх
!
чичирч, өвдөг
, хилэн бадарч, цээж давчдана. Түр
Тэр
гонгиносон
даруй
нь болох хүсэлтэйгээ, анх удаа албан ёсоор бололтой илэрхийлж, энэ нь Виржинаг тэгтэл инээлгэжээ -Рингольд гуай, та үнэхээр намайг эхнэрээ болгоё гэж байна уу? Та үнэнээсээ хэлж байна

өмнөх амлалт дараа нь хоосон хоцрох нь олонтаа байдаг юм. Эрхэм минь, би танд итгэхгүй байна -Гэвч та надад итгэж болно -Намайг ятгах хэрэггүй. Дашрамд хэлэхэд би урьд өмнө ч таны өглөгчид итгэж болохоор юм олж хараагүй шүү Рингольд гуай, та ер нь надад нэг ч бэлэг өгөөгүй шүү дээ Ха, ха, ха! -Та надаас бэлэг хүлээж авна гэдгийг мэдсэнсэн бол би юутай их баярлах билээ Рэндольф авхай, би танд байгаа бүхнээ өгөхөд бэлэн байна

-Юу вэ, хэлээч тэгвэл таных боллоо гэсэн үг.

Өө, та лав

154
гэж аль
юм бэ? Рингольд тээнэгэлзэв -Үнэнийг хэлэхэд би өөрөө эзэн биш, эцгийнхээ хараанд байсан юм. -Тийм үү? -Гэвч одоо эзэн суусан Би юу хүссэнээ хийж чадна Тэгээд эрхэм хайрт Рэндольф авхай, та миний эхнэр болохыг зөвшөөрвөл, би сэтгэлээ өгье… -Дахиад л сэтгэл яриад уналаа Эрхэм ээ, таны сэтгэлийг нэг их өгөөм өр сэтгэл ярьдаггүйг хэлчихье. Таны саналыг зөвшөөрвөл надад сайндаа л сүлбээр зүү авах мөнгө зарцуулах биз дээ Ха, ха! -Дайснуудын гүтгэлэг, гэвч энэ талаар харамсаж гонсойх юм танд гарахгүй гэж тангараглая! Таны тангарагч яахав Би ер нь тэгтлээ итгэхгүй байна Гэрлэлтийн
-Хаанаас даа, Рэндольф авхай, би таны хөрөнгийг хараандаао руулах бодолгүй байна Та миний эхнэр болохыг зөвшөөрвөл -Зөвшөөрөх ий? Эрхэм ээ, та эмэгтэй хүний зөвшөөрлийг олохын тулд хоосон амлалт биш, сэтгэлээ өгөх хэрэгтэй -Би сэтгэл зүрхээ таньд аль эртнээс, олон жилийн турш зориулсныг та бэлхнээ мэдэж байгаа Үүнийг бүх дэлхий ертөнц ч мэднэ -Тэгэхээр та хүн бүхэнд ярьдаг байх нь ээ Би иймэрхүү юманд дургүй -Та ч надад дэндүү хатуу байх юм. Би танд хичнээн олон жил хичнээн үнэнч дурлаж буйг харуулсан зэгсэн нотолгоо бий шүү дээ Би ч таныг миний эхнэр болооч
хэдийнэ гуйх байсан юм л даа
-За, тэгээд яагаад хэлээгүй
-
байхад түүний нэг хэсгийг өгнө гэдэгт бүү эргэлз Зөвхөн юу хүсч буйгаа хэлэгтүн Би танд олон таван үггүй өгнө. -Энэ ч үнэхээр өгөөмөр сэтгэлийн үг байна Тэгвэл танд миний хүслэн болсон нэг зүйл байдаг Би маш их шохоорхдог, үнэнийг хэлэхэд түүнийг эзэмшихийн тулд таныг худалдаач гэж гуйя гэж бодож байсан юм. -Юу вэ, Рэндольф авхай? -Эдлэн газар. -Эдлэн газар ий? -Яг тийм Таны хувийн биш боловч өмч газрын тань нэг -За! -Уг нь Тупело Крикийн нэг эрлийз айлын эзэмшил байсан Таны эцэг тэднийхээс худалдаж авсн байх аа? Виржина “худалдаж” гэсэн үгээ онцгой цохож хэлэхийг, мөн Аренс Рингольд зовсхийн тээнэгэлзэж хариу өчихийг би ажиглалаа -Тийм, тийм, тэгэлгүй дээ. Гэвч Рэндольф авхай, таны гуйлтыг би гайхаж байна Та миний бүх хөрөнгийг эзэмших эзэгтэй болох байтлаа юунд заавал энэ
-
морь, хав, эсвэл ямар нэг жижиг сажиг чамин юм гуйж байна гэж бодох шиг байна Үгүй шүү, тийм юм огт биш гэдгийг хэлэх хэрэгтэй
Юу ч байсан надад падгүй. Би танд бүхий л эдлэн хөрөнгөө амлаж

бүү мартаарай -Өө, би ч болзол тавиагүй Танд бүрэн найдаж байгаа болохоор надад айх юм алга. Цагийн дараа та бичгээ вах болно. Баяртай! Тийн өгүүлээд мань хүн яаран одлоо Тэдний ярианд, ялангуяа хачирхалтай төгсгөлд нь гайхаж хоцорсон миний бие байрнаасаа ч хөдөлж чадахгүй хэсэг зогслоо. Рингольдыг нэлээд холдсон хойнл л сэхээ орсон юм Тэгээд хэрхэхээ үл ухааран тээнэгэлзэв Рингольдын хойноос дагах уу, эсвэл ингээд зүгээр явуулчих уу? Виржина ч гэр рүүгээ намуухан тайван алхсаар буцав. Би Рингольдод зэвүүцэхээсээ дүүдүү илүү уурлаж байлаа Тиймээс Рингольдыг зөнд нь орхиод дүүтэйгээ даруй ярилцахаар шийдэв Намайг гэртээ ороход Виржина ээжтэй хамт зочдын өрөөнд сууж байв. Би олон юм ярьж нуршсан ч үгүй, зэмлэл, ятгалгын алиныг ч эс тоож, саяхан манайхаас гарсан тэр этгээдийн зан чанарыг

155
өөрөө мэдтүгэй -Хэрэв өгвөл та -Элдэв болзол хэлбэл та өмнө минь сөхрөөд гуйсан ч би таны бэлгийг авахгүй шүү Ха, ха! -Тэгвэл би ямар ч болзол тавихгүй. Та нэгэнт хүсэж байвал тэр газар таных боллоо гэсэн үг. -За, үүгээр ч зогсохгүй ээ Аренс Рингольд та түнийгээ өгсөн шигээ хялбар буцаагаа авчихна шүү дээ. Таныг тэгэхгүй гэдэгт би хэрхэн итгэх вэ? Тэгэхээр надад албан ёсны баримт хэрэгтэй байна -Та тийм бичиг аваарай -Хэзээ? -Дуртай цагтаа Хүсэл цагийн дараа ч болно -Тэгье, авъя. Яваад аваад ир! Гэрвч эрхэм ээ, сануулахад би нэг ч болзол зөвшөөрөөгүй шүү, үүнийг
, дүү минь! Чи ийм хүнтэй сууна гэж үү? Гэлээ. -Үгүй, Жорж ах аа, яасан ч суухгүй! Сууя гэж бодоо ч үгүй! Огт үгүй! хэмээн догдлон хариулаад нүүрээ хоёр гараараа даран буйдан дээр лагхийн суулаа. Эх маань миний ярианд итгэж ядан үнэмшихгүй байж билээ! Миний бие тэднийг мэл гайхуулсан зүйлээ нотлох хэдэн юм өгүүлэхээр завдтал миний нэрийг чанга хэлэх дуу цонхоор дуулдав. Нэг хүн н амайг сандран дуудаж байлаа Юу болсныг лавлахаар сэрүүн тагтан дээр гүйн гарвал шар энгэр бүхий цэнхэр дүрэмт хувцастай хүн бэхлэлтээс иржээ. Замын тоосонд дарагдсан сайхь элчийн хөлс бурзайн, унасан мориноос нь хөөс цахарна. Харваас хар хурдаараа давхисан бололтой Элч надад нэгэн цаас гардуулсан нь Галлахер бид хоёрт яаруу бичсэн тушаал юмсанж Задлан уншвал: “Хүмүүсээ аваад Кинг бэхлэлтэд мориныхоо хурдаар ирэгтүн Олон тооны дайсан биднийг бүслэв. Винтов бүхэн үнэтэй байна. Цаг бүү алд. Клинч” гэжээ. Top
газрыг сонирхоно вэ? -Энэ миний хэрэг Би л тэгж хүсч байгаа юм Тэр хэсэг газар тун сэтгэл булаам сайхан болохоор би түүгээр үргэлж зугаалж байя. Ах маань эндхийн эзэн болно гэдгийг санагтун Гоонь ганцаараа насаа өнгөрөөхгүй нь лавтай Эх маань гэрээсээ холдох хүсэлгүй нь мэдээж. За, за би танд өөр шалтгаан тоочихоо болъё. Харин та бэлэглэх эсэхээ
нэг нэгэнгүй тоочиж, намайг алах гэж оролдсоныг нь ч нууж хаалгүй мэдэгдэв Тэгээд, -За, Виржина

мордсон билээ

тушаал авчирсан элч цэргүүдийн хамт бэхлэлт рүү буцаж, замдаа бэхлэлтийн сонин болон элдвийг ярив Бидний дуулж мэдээгүй олон явдал болжээ Индианчууд эхнэр, хүүхэд, адуу малаа аваад хот, суурингаа орхин оджээ Зэвхий царайт дайсандаа эвдэж устгах ч юм үлдээхгүй гэж зарим нь тосгоноо өөрсдөө галдан шатаасан

Энэ нь нийтийн дайн эхэлнэ гэж шийдсэнийг харуулсан ба мөн ийнхүү төлөвлөснийг гэрлчэх хэдэн зүйл ч байлаа. Тэдний чухам хаашаа одсоныг манай тагнуулчид илрүүлж чадсангүй Зарим нь индианчуудыг алс өмнө зүг, хойгийн бүр өмнөд этгээд рүү ясан байх гэж нэг хэсэг нь “Вихтакучийн намаг” гэж алдаршсан, Амазура голын эхээр хэдэн бээр үргэлжлэх их намагт орогносон байх гэж таамаглана Сүүлчийн таавар арай дөхөж очих юм. Гэвч индианчууд ул мөрөө маш чадмаг далдалсан тул нутаг сэлгэсний өчүүхэн ч шинж тэмдэг үл үзэгдэнэ Найрамдалт овгийн индианчууд, хамгийн гярхай нэг нь ч ядаж тэдний үдэлсэн газрыг илрүүлж эс чадна. Индианчуудыг зөвхөн хамгаалах дайн хийнэ би, цэргийн хамгаалалтгүй суурин, гацааг довтолж, дээрэмдээд олзоо авч намаг руугаа зайлах биз гэж олон хүн бодож байлаа. Тэр үед индианчуудын байдал үнэхээр ийм санаа төрүүлж байсан юм Тэгвэл ч дайн хялбар төгсөнө гэж

156
Хөдлөх тушаал өгч, эвэр бүрээ хангинахад цэргүүд хоёр эгнэн нэлээд урт, баахан мурий тахир жагсан Кинг бэхлэлтийг зүглэв Би салах ёс гүйцэтгэхээр гэр өөдөө давхилаа. Цаг давчуу, яаруу сандруу салсан боловч дүүдээ сануулж амжсан тул Аренс Рингольдын эхнэр болох вий гэж айх юмгүй, сэтгэл уужуу
болох билээ Яагаад гэвэл, хэрэв индианчууд бидэнтэй халз учран тулалдах зам сонгохгүйд хүрвэл бид тэдний мөрийг мөшгиж олно гэдэг горьдлого тун бага байсан нь ойлгомжтой юм Дайснууд олоход бэрх, аягүй бол олох аргагүй “ширэнгэд” бүгсэн байх вий гэдгээс манайхан хамгийн их айж байгаа ажээ. Гэвч иймэрхүү байдал удаан үргэлжилж чадахгүй нь лавтай Индианчууд үргэлж дээрмийн олзоор амь зуух бололцоогүй, олз омог нь өдөр ирэх тутам хорогдоно шүү дээ Тэр олон хүн дан тонуул дээрмийн олзоор бор хоног өнгөрөөнө гэдэг огт боломжгүй юм Ер нь индиан хүн амын тоог цагаан арьстнууд яг та мэддэггүй билээ Нэгээс таван мянгаад (босуул негрүүдийг оролцуулаад) хүнтэй гэж үзэх агаад индианчуудын талаар хамгийн сайн мэдлэгтэй хил орчмын хүн ч маш бүдүүвч тоо хэлэх бөлгөө. Миний хувьд гэвэл, урвасан овгуудыг эс тооцвол мянга гаруй дайчинтай гэдэгт итгэх бөгөөд тэднийг тун сайн мэддэг анчин Хикмэн ч бас ийм бодолтой билээ Тэгэхээр энэ олон хүн намагт хэрхэн амь зуух вэ? Эсвэл тэнд тийм их идэшний
АЯН Тушаалыг даруй гүйцэтгэх ёстой байв Азаар, миний морь эмээллээстэй байсан ба таван минут ч хүрэхгүй хугацаанд би хэдийнэ мордоод сайн дурынхны штаб руу давхилаа. Эл мэдээнд улайрсан дайчдын урам зориг бадарч хурай хашгиралдав Урам зориг сахилга батыг орлож, хагас цаг орчмын дараа сайн дурынхан замд гарахад бэлэн боллоо Хойшлуулаад байх шаардлага огт байсангүй
Нөгөө
гэнэ
ярихгүй дээ! Өөрөөр хэлбэл, дайн биш, харин үр ашиггүй аян, мөшгилт

мэддэг хүмүүс тэднийг удтал тэснэ гэлцэнэ Марын анчин өвгөн ч ийм саналтай байв -Тэнд “конти” хэмээх хараал идсэн том үндэстэй бут байдаг юм. Намгаар нэг ургадаг Заримдаа чихрийн нишингийн дайтай том тааралдана Идэхэд тохиромжтойгоос гадна бас ундаа бэлтгэдэг. Царсны боргоцой ч бас муугүй хоол, ялангуяа нурманд булж идвэл мөн ч сайхан аа Өчнөөн төчнөөн пүү боргоцой түүж болно Бас ногооны оронд хэрэглэдэг наргил байцаа бий Махны хувьд гэвэл, агнаж намнах хүрэлцээтэй их буга, баавгай, мар гээд л яст мэлхий, цацагт хяруул, хэрэм, могой, үхэр оготныг эс тооцвол бас бус өдий төдий амьтан бий Энэ улаан арьстнуудыг чөтгөр аваасай! Шувуунаас аваад өмхий хүрэн хүртэл иднэ шүү, идэхгүй юм гэж байхгүй. Та нэр итгэхгүй байна уу, хүүхдүүд ээ? Индианчууд та нарын бодсон шиг өлсгөлөнгөөр тийм амархан үхнэ гэж ярихгүй шүү Тэр хараал идсэн намгаас гол зогоох юм олдож байгаа цагт тэд хумсаа хугартал үзэлцэж тэсээд л байх вий. Ингэх л болно доо! Гэж Хикмэн өвгөн ярилаа Эл ухаалаг тайлбар хүмүүст хүчтэй нөлөөлжээ Эцсийн эцэст, заналт дайсан нь ихэнх хүний бодсончлон тийм арчаагаа алдсан улс биш байж

157 нөөц бэлтгэчихсэн хашир улс уу? Үгүй ээ, энэ асуултыг зоригтой няцааж байна Огт үгүй гэдэг нь хэн бүхэнд тодорхой билээ Энэ онд семинолууд жилийнхээ нөөцийг ч хангалттай базааж амжаагүй. тэднийг нүүлгэх асуудлыг хавар шийдсэн болохоор эргэлзэн
огт
идэх юм гуйж
ийм
вэ
шивээнээс нь гаргах л болно
замын турш
энэ тухай ярилцав. Эл сэдэв
бүх залуу дайчдын
дайсан нь байлдааны ийм нэр хүндгүй арга сонгон авахаар шийдсэн бол алдар гавъяаны лаврын навчин титэм өмсөх завшаан хаана олдох вэ? Харин ч намгийн эгшсэн хортой агаарт майлс модон авсанд үүрд хэвтэх биз ээ Индианчууд өлсгөлөнд дийлдэж, удахгүй, задгай газар гарч тулалдаанд орно гэж ихэнх хүн үзэж байлаа Харин индианчуудыг намагт хэдий болтол тэсэх талаар санал зөрөв. Нутгийн нөхцөл байдлыг илүү сайн
таарах нь ээ. Сайн дурынхан цэргийн хатуу сахилга журам үл баримтлан явж байлаа Эхлээд журам тогтоох гэж оролдсон боловч дарга нар нь ямар ч боломжгүйг ухаарчээ Хүмүүс, ялангуяа залуучууд үе үе жагсаалаас гарч, ганцаараа лонхтой юм хөнтрөхөөр тасрах буюу эсвэл моддын араар бултасхийн үзэгдэх буга, цацагт хяруул авлах санаатай ой руу давхин орно. Тэднийг ятгаад нэмэргүй агаад хатуухан сануулга өгсөн даргын өөдөөс шазруухан адарна. Дэслэгч Хикмэн тэрхүү дүрэм журам зөрчигчдөд ихэд эгдүүцэн явлаа. -Нусгай жаалууд! Хэмээн дуу алдаж –Хараал идсэн тархинууд, ингээд үзэг л дээ. Хойшдоо биеэ өөрөөр авч явж сурахгүй бол би марын хоол болог! Нар жаргахын өмнө энэ амны нь салиа арилаагүй багачуудын нэлээд хэд нь хуйхаа хуулуулна гэж би гүүгээрээ азарга солих дэнчин тавъя! Эс тэгвэл чөтгөр аваг! Гэв Хэн ч өвгөн анчинтай мөрийцаж зүрхэлсэнгүй. Тэдний заяа дутахад өвгөн анчны үг зөнтэй байжээ Эдлэнгийн эзэн нэг залуу аюулгүй байдалд байгаа гэж сэтгээд жагсаалаас гарч, өөрийн нишингийн талбайд зугаалж буй мэт давхин одов Нугад идэшлэх бугыг харад
тээнэгэлзээд бага тариа тарьсан, мөн
тариалаагүй хүн ч олон байжээ Тэгэхээр ургац нь урьд жилийнхээс бага буй. Кинг бэхлэлтэнд болсон сүүлчийн зөвлөлгөөний өмнө олон хүн тариа будаа худалдан авч, зарим нь хилийн оршин суугчдаас
байсан билээ Тэгэхээр
байдалтай хүмүүс намагт хэр удаан тэсэх
? Өлсгөлөн тэднийг
Индианчууд эсвэл тулалдахаар, эсвэл найрамдал байгуулахаар гарч ирэх нь зайлшгүй. Цагаан арьстнууд ийн сэтгэж байлаа. Кинг бэхлэлт орох
бид
алдар гавъяа хүссэн
сонирхлыг гойд татна Хэрэв

, байр сууц олоход улам ч бэрх болжээ Цэргийн хүнс нийлүүлэгч, наймаачид, хялбар хөлжиж байв. Тэдний зэрэгцээ дотоод хангамжийнхан, комисср1 малын худалдаачид л чухал хүмүүс болсон бололтой 1 Америкийн Нэгдсэн Улсад цэргийн даргын энэ хоёр тушаал огт өөр байдаг юм “Комиссар” бол цэргийн ёс суртахуун зэрэг ажлыг хариуцах агаад дотоод хангамжийнхан бол орон байр, хувцас, хунар, зэр зэвсэг зэргийг хариуцна (Зохиогч). “Гоо залуу” жанжны туслах хэвээр агаад мөн л ганган хувцаслана Би түүнийг бараг анхаарахаа больсон билээ. Намайг дөнгөж ирмэгц сэтгэлд төдий л нийцдэггүй үүрэгт ажилд минь оруулав Урт аяны ядаргаагаа тайлж амжаагүй, ядаж замын тоос шороогоо угааж цэвэрлэж амжаагүй байтал штаб дээр, ерөнхий

158
нөхрөө тэнд нь оршуулаад, дарга нарынхаа сэтгэлийг ихэд амрааж эмх цэгц, сахилга баттай жагсан алхсаар чанагш элдэв адал явдалтай учралгүй явсаар нар жаргахын өмнө бэхлэлтэд хүрлээ. Top ТОЛГОЙДОО ШАРХТАВ Богинохон нэг цагийг эс тооцвол Кинг бэхлэлтийн талаар тийм ч таатай дурсамж надад үлдээгүй юм Миний эзгүйд шинэ хүн олон ирсэн боловч нэг нь ч сэтгэлд
Бэхлэлтэд хүн ихдэж
жанжин дууджээ Ийм яаралтай хэрэг юу байх билээ? Ирүүл тулалдааны талаар юм болов уу? Хуучин хэрэг минь сөхөгдөх нь энэ үү? Генерал дээр очихдоо сэтгэл тун тавгүй байлаа Гэвч өнгөрсөн явдлын талаар санаа зовох хэрэг байсангүй ажээ. Харин юун тухай дуудсаныг мэдээд шийтгэл зэмлэл биш байсанд бараг харамсаж билээ Намайг ороход засгийн газрын төлөөлөгч, ерөнхий жанжинтай аминчлан ярилцаж байв. Тэд, Оматла, Хар Шавар нартай дахин уулзахаар болзсон ба миний бие хэлмэрчээр явах ёстой болжээ Сайхь уулзалтын асуудлыг миний хажууд хэлэлцэнэ. Тэд найрамдалт индиан овгууд, засгийн газрын цэргүүдийн хамт “Витлакучийн намагт” бүгсэн эх нутгийнхныхаа эсрэг холбоотон болж тулалдах тухай төлөвлөгөө боловсруулна Дайсны байрлалыг лавтай мэдэж хараахан чадаагүй ч гэсэн найрамдалт удирдагчид болон хэдийнэ эрэл хайгуулд гарсан тагнуул туршуулынхаа туслалцаатайгаар илрүүлнэ гэдэг найдлага тасраагүй ажээ Уулзалтыг аль эрт товлосон юмсанж. Брук бэхлэлтийн хамгаалалт дор суудаг мань хоёр удирдагч бэхлэлтээс сэм гарч, болзоот газраа, нөгөө нуурын ойролцоох
улайран хөөцөлджээ Холдоод таван минут ч бололгүй, нөхдийнхөө нүднээс далд ормогц дараалан буу тасхийж, дараагийн эгшинд морь нь ганцаараа давхин ирлээ. Сайн дурынхан зогтусч, буун дуу гарсан зүг хөдөлж эхний хэсэг тэр газар очлоо. Хоёр газраа нэвт буудуулсан залуу мориноосоо холбирон унасан мэт үхсэн хэвтэнэ Нэг ч дайсан, дайсны ганц ч мөр эс үзэгдэнэ Энэ явдал нөхдөд нь гашуун сургамж өгч, тэд буга гөрөөс намнах гэж хөөцөлдөхөө зогссон билээ. Нөгөө
нийцсэнгүй

сонсоод тэнд хүний цус урсаж байна гэж эрхгүй бодогдоно Миний дагалдан яваа хоёр генерал учраа олохгүй самгарджээ Генерал цол авахад төдий л чухал биш байдаг чин зориг дутаж буйг би ажигласан билээ. Ер нь, дайны үеэр америкийн цэргийн дарга генералууд хэрмийн ором буюу модны араар нуугдаж байхыг би олонтаа харсан. Хожим хорин сая хүний удирдагчаар сонгогдсон тэр хүн ч бас нэг байлдаанд зэрлэг суманд оногдохоос айж замын хажуугийн сувагт нуугдан хэвтэж байхад, түүний орхисон бүлэг нь нэгэн бага дэслэгчийн захиргаан дор түүнээс хагас бээрийн зайд гялалзтал тулалдаж байсан юм. Гэвч энэ тухй нурших юун Учир юу гэвэл, хорвоо иймэрхүү баатар эрсээр дүүрэн билээ -Тэднийг лав… хэмээн төлөөлөгч дуу алдаж –Тэднийг замд нь отож дайрсан бэх шүү Энэ ч муу, өөдгүй Пауэл байх л даа, чөтгөр ав гэв -Тун болзошгүй юм гэж арай тэсвэртэй

159 хотгорт төлөөлөгч,
Уулзалт
байсанд багагүй гайхлаа Индианчууд маш нягт нямбай улс гэдгийг бид сайн мэднэ. -Яагаад ирэхгүй удаад байна аа? Юу саатуулдаг билээ? гэж генерал, төлөөлөгч хоёр зэрэг зэрэг асууна. Удалгүй учир нь олдов. Алсад буун дуу тасхийсэн нь дээрх асуултын хариу гарцаагүй мөн биз Хоёр генерал ийм бодолтой байв Шөнийн салхинаар винтов, гар бууны огцом дуу бидний чихэнд хүрч, “Ие-хо-эхи” хэмээх дайчин уухай цангинатал хадах дуулдав Энэ дуу авиа ойн гүнд хадаж байсан хэдий боловч хоёр намын хоорнд үхэх сэхэхээ үзсэн тулалдаан болж буйг гэрчилнэ. Тэр бол америкийн цэргүүдийг бэхлэлтээс хуурч гаргах гэсэн өдөлт
огт
, бидэнд хүлээх хэрэг байхгүй -Оматла, ч Луста ч ирэхгүй нь шиг байна Бид эндээ байвал үнэхээр тэнэг юм болно. Буцъя даа. Хоёр генерал эхэлсэн ажлаа хаяад гэнэт явах нь тохиромжтой эсэхийг дотроо эргэцүүлж байгаа бололтой хэсэг түдгэлзэв. -Ирвэл яах вэ… гэж эрхэмсэг дайчин үргэлжлүүлэхэд нь би үгий нь таслаад, -Генерал аа, таныг хүсвэл би энд үлдээд харзная Хэрэв ирвэл хэмээн түрүчийн тасарсан үгий нь залгуулан –Би бэхлэлт рүү даруй очиж танд мэдэгдье гэлээ Үүнээс илүү тааламжтай үг тэр хоёрт сонсгож чдахгүй буй заа Миний саналыг уухайн тас зөвшөөрөөд манай хоёр баатар намайг цор ганцааранг орхиод явлаа. Яаран найр тавьсандаа удалгүй харамсахад хүрэв Буун дуу гэнэт тасарч “каха-куини” хэмээн семинолын ялалтын уухай хадахад хоёр генерал лав бэхлэлтийн хаалганд ч хүрч амжаагүй байсан биз Тэрхүү зэрлэг догшин цангинасан дууг сонсч
генерал хоёртой уулзах ёстой ажээ
миний ирсэн орой болох ёстой байсан бөгөөд ятгагч, урвагч нар хүнээс далд уулзахын тулд харуй бүрий болсон хойно ирцгээв. Сар хуучирсан үе тул нар жаргамагц гэгээ тасарлаа Бүрэнхий болмогц, өмнөх уулзалтын үеийн адил генерал, төлөөлөгч, орчуулагч гурав болзоот газрын зүг хөдлөв Удирдагчид ирээгүй
буюу эсвэл харуул манааг айлгх гэсэн оролдлого
биш байлаа. Тэдний цангинатал хангинах догшин дууг
генерал тайван хэлээд –Тийм ээ, магадгүй Тэнд манай цэрэг байхгүй, нэг ч цагаан арьстан байдаггүй шүү дээ Тэгэхээр индианчуудын хооронд нэг хэрэг гарсан бололтой Найрамдалт удирдагчдаас өөр хэн рүү ч дайрах вэ дээ? Томпсон, таны зөв, таны хэлдэг л болсон байх гэв -Тэгвэл генерал аа, энд байх хэрэг бидэнд огт алга. Нэгэнт л Оматлаг отсон бол тэнд олуулаа байгаа Омата баригдсан

сууж, нөгөө нь цус асгарах санчгийн минь шархыг боох гэж оролдоно Бусад нь тойрч зогсоод сонирхох, өрөвдөх зэрэгцэн харна Тэдний байдал миний гайхшийг төрүүллээ. Яагаад гэвэл, намайг алах гэж байна гэхээс өөр зүйл толгойд орохгүй байлаа Үнэхээр балт сүхээр дэлсүүлж, ухаан алдан унахдаа нэгэнт өнгөрлөө хэмээн сэтгэж байсан юм. Ер нь гэнэтийн цохилтонд балартсан хүмүүст ийм бодол төрөх нь олонтаа Би яльгүй шархадсанаас биш амьд мэнд үлдсэнээ мэдэж, мөн намайг хүрээлэн зогсох хүмүүс дахин хор хүргэхгүй бололтойг харахад нэн таатай байж билээ Тэд миний шархны талаар намуухан ярилцаж, намайг алчихаагүйдээ илт баярлан байв -Бид таны цусыг урсгажээ Гэвч дажгүй хэмээн нэг индиан төрөлх хэлээрээ өгүүлээд –Би таныг цохичихсон юм, хулвак! Даанч харанхуй байлаа л даа. Мандах Нарангийн

160
бэхлэлтэд ойр байсных бололтой Намайг хашгиртал толгой руу минь дэлсэж, би ч газар үхэтхийн унаж, ухаан балартав Top ЯЛ ГҮЙЦЭТГЭСЭН НЬ Хэсэг болоод ухаан орж харвал хэдэн индиан намайг тойрон зогсох ба харин өмнөх шигээ сүрдүүлж далайлгасангүй, бүр эелдэг найртай харьцана. Нэг нь надад өвдгөө дэрлүүлэн
андыг би таньсангүй Бид таныг ятика-клинкотой1 эндүүрлээ Түүний цусыг урсгах ёстой байсан юм. Энд байгаа гэж бодсон юмсан, хаачаа вэ? гэлээ. Би бэхлэлтийн зүг дохив. -Хулвак! Хэмээн индиан дайчид арга тасарсан байртай зэрэг зэрэг дуу алдав Дараа нь зайдуу очоод хоорондоо шивнэн зөвлөлдлөө. Түрүүн надтай ярьсан индиан миний өмнө ирж зогсоод, -Бүү ай, Мандах Нарангийн нөхөр өө! Бид танд гэм хийхгүй, харин та бидэнтэй хамт удирдагч дээр очих хэрэгтэй. Эндээс төдий л холгүй бий. Явъя гэв. Би ч ухасхийн босов Хамаг хүчээ шавхан дайчилсан бол зугтаж болох байсан Гэвч тийм оролдлогын хариуд бас нэг цохиулж, аминаасаа ч салж магадгүй биз. Тэрнээс гадна, дайснуудынхаа нааштай эелдэг занд даруй тайвширсан юм Тэдэнтэй явахад айх юмгүй гэдгийг зөнгөөрөө тааварлаж, эргэлзэж тээнэгэлзэлгүй дагаад явлаа. Индианчууд намайг дундаа хийгээд ойд цувран оров Бид нэлээд болтол ихээхэн шуурхай алхлаа. Тэргүүлэн яваа хүний шилсэн зам бартаа багатай, хэдий харанхуй байвч арын хүмүүс даган явахад ч хялбар аж. Тулалдааны чимээ хэдийнэ тасарсан зүг явж байгаа бололтой Одоо хатгалдаан нэгэнт дуусч, ялсан дайчдын
зогстол хэдэн бараан арьстай хүн бутнаас ухасхийн гарч ирээд намайг бүслээд авлаа Оддын бүүдгэр гэрэлд гялалзах хутга, буу, гар буу, балт сүхийг би ялган харж чадлаа Тэрхүү зэр зэвсгийг миний толгой дээгүүр эргэлдэн байсан галт цохтой эндүүрэх аргагүй даанч ойрхон байснаас гадна төмөр харшин хангинах сонсдож билээ Индианчууд тун чимээ аниргүй хөдлөх нь

үзсэн зүйлийн учир даанч тодорхой байв. Алдагдсан улс бол урвагч овгийнх, Луста-Хажо, Оматла нарын дагуулууд аж Засгийн газрын төлөөлөгчтэй болзсон ёсоор сайхь хоёр удирдагч шилмэл бараа бологсдоо дагуулан Брукийн бэхлэлтээс гарчээ. Тэдний санаархлыг гадарлан хөдлөх бүрийг нь алдалгүй ажиглаж байсан эх орончид замд нь довтолж, ахар хугацааны тэмцэлд дийлсэн байна. Тулалдаанд ихэнх нь амь үрэгдж, Луста-Хажо тэргүүтэй цөөн хүн зугтаж амжжээ Түүнчлэн Оматла нарын цөөн урвагчийг амьдаар нь баривчилж чадсан байна Тэднийг ёс горимын дагуу цаазлахаар амьд үлдээсэн юмсанж. Олзлогдогсдын гарыг хүлээд модноос уясан байлаа Тэдний дунд төлөөлөгч Томпсоны соёрхлоор “Семинолын ванд” өргөмжлөгдсөн удирдагч байхыг би олж харсан билээ. Албатууд нь өчүүхэн төдий ч хүндэтгэл эс үзүүлэх ажээ. Харин ч хан төрөлтийг цаазлах хүсэлтэй дайчид ойр хавиар нь эргэлдэх бөлгөө Гэвч удирдагчид ард түмний заншлын дагуу Оматлаг шүүхэд шилжүүлэхийн тулд тэднийг хүч хэрэглэхээс хориглон

161
Ятика-клико –уран угт. Энд засгийн газрын төлөөлөгчийг хэлжээ. (Зохиогч). Миний бодол зөв болох нь нотлогдсон юм Төдхөн
цоорхойд
индиан дайчин
хэдэн хүн байх нь удирдагч, тэргүүн дайчид юмсанж Тэдний дунд Оцеола байлаа Цус урсгасан хачин явдал болсон нь шууд нүднээ тусав Цус бялдсан шинэхэн шархтай үхдэлүүд хөглөрнө. Гэдрэг харан хэвтэх заримынх нь сар өөд ширтэн гөлийсөн харцанд нь айж балмагдсан шинж тогтжээ Хуйх хуулагч хутга аймшигт ажлаа хэдийнэ гүйцэтгэжээ. Алагдагсдын үстэй хуйхнаасаа салсан цайвардуу гавлыг хөвөөлсөн хүрэн ялгаан гүвдрүү санчиг дээр нь зурайна. Ойр хавьд нь шинэхэн хуйх барьсан буюу бууныхаа амнаас өлгөсөн
Биднийг хүрэлцэн ирэхэд шүүх ажиллагаа явагдаж
байжээ. Намайг баривчилсан дайчдын нэг очиж, ирснээ илтгэв Илтгэж дуусахад нь удирдагчид урамгүй гүнгэнэлдэх сонсдов. Тэдний хүлээж байсан хүн биш байсанд урам нь хугарчээ Намайг анзаарч хайхраагүй болохоор чөлөөтэй гэдгээ мэдэрсэн миний бие хүсвэл тэндээ үлдээд шударга шүүх ажиллагааг харж болох байлаа. Зөвлөл төдөлгүй үүргээ гүйцэтгэх боллоо Оматлаг урвагч гэж хэн бүхэн тодорхой мэдэж байсан учраас удаан маргах хэрэг гарсангүй. Мэдээж, түүнийг буруутгаж, үйлдсэн гэмт хэргийнхээ хариуг амиараа төлөх ёстой болжээ Урвагч үхэх ёстой гэсэн зөвлөлгөөний шийдвэрийг бүгдэд дуулгав Гэтэл хэн цаазлах вэ? гэсэн асуудал гарч иржээ. Олон дайчин урвагчийг цаазлах гэж саналаа өглөө Урвагчийг яллах нь индианы гүн ухаан ёсоор нэр төртэй үйл бөлгөө. Тэгэхээр ял гүйцэтгэгч олоход хялбар ажээ. Олон хүн саналаа өгсөн авч зөвлөлгөөн татгалзаж, санал хураах боллоо. Тэд даруй санал хурааж, Оцеолын андгайг мэдэж байсан тул талынхан нь уг ялыг Оцеолаар гүйцэтгүүлэхийг хүсч, нэгэн дуугаар зөвшөөрчээ.
“каха-куини” хэмээх ялалтын уухай эс сонсдоно Биднийг нэгэн бээр хэртэй явж байтал саран гийж, мод ч сийрсэн тул индианчуудыг ялган харж чадахтай боллоо. Урьд зөвлөлгөөн дээр харж байсан хоёр, гурван дайчныг танив Тэд бол Микосок овгийн дайчид, Оцеолын талынхан байна Үүнээс үндэслэн намайг уулзуулах гэж буй удирдагчдын нэг нь Оцеола юм байна гэж таамаглав 1
ойн
хүрвэл зуу орчим
бөөгнөн зогсчээ. Тэднээс зайдуухан цөөн
дайчид хөлхөнө Миний
барьж байлаа
, удирдагчдын зөвлөлгөөн хийж

давшин яллагдсан удирдагчид балт сүх, хутгы

, Оцеола ч мөн зэвсэглэв. Хүмүүс чимээгүй ойлголцон зай тавьж, өрсөлдөгчид голд үлдэв Ахархан хугацаанд цус урсгасан тулалдаан боллоо. Бараг эхний дайралтаар Оцеола өрсөлдөгчийнхөө гараас балт сүхийг нь мулт цохин, дараа нь нүд ирмэх зуур Оматлаг газар унагасан билээ Ялагч, дайсныхаа дээрээс толгойн сарны гэрэлд чинжаал гялсхийлээ. Түүнийг өндийн зогсоход хутганы ир гялалзахаа болиод цусанд бараантаж байлаа Оцеола тангарагтаа хүрчээ Чинжаалаа урвагчийн зүрхэнд шааж, Оматла хорвоогоос тонилов. Хожим цагаан арьстнууд Оцеолыг хүн алсан гэж хэлэлцэх болсон юм. Энэ бол гүтгэлэг. I Карл, Калигула, Тарквиний1 нарын зэрэг ард түмнээ дарлан мөлжиж байсан буюу эх орноосоо урвасан хэдэн зуун харгис этгээд чухамхүү Оматла шиг үхсэн билээ. Иймэрхүү хэргийн талаар олон

162
! Чи нэгэн цагт зоригт эрд тооцогдож, өөрийнхөө овог, бүхэл бүтэн семинолын ард түмний хүндэтгэлийг
авч
хүргэжээ Үүнийхээ төлөө чи нохойн үхлээр үхэх болно. Би чамайг устгана, гэхдээ алуурчин болохыг хүсэхгүй байна Арчаагүй гар мухар хүнд халдахыг зүрх сэтгэл минь тэвчихгүй Одоо шударгаар үзэлцэж, үнэн мөн нь ялахыг хүмүүс хараг гээд –Оматлад зэвсгийг нь өгөгтүн! Чадвал биеэ хамгаалаг л даа гэж өгүүлэв. Тэрхүү саналыг баахан дурамжхан хүлээж авцгаав Оматлагийн урвасанд зэвүүцэж, саяхны мөргөлдөөнд уур хилэн нь бадарсан дайчид түүнийг хүлэгтэй байхад нь бүлж хаяхад бэлэн байжээ Гэвч Оцеола хэлбэрэлтгүй байгааг хараад хэн ч эсэргүүцсэнгүй Нэгд дайчин урагш
түмний үзэл бодол шударга бус байх нь цөөнгүй. Тэд гамс гүрвүүл мэт цаг үеийнхээ өнгө аясаар урваж шарваж байдаг юм. Энэ бол цэвэр бялдуучлал, шившигтэй зарчимгүй явдал мөн! Өчүүхэн шунахай зорилгоор хүн алсан хүнийг алуурчин гэж нэрлэх бөлгөө Оцеола бол үүнээс тэс өөр хүн юм шүү! Би их л хачин байдалд орсон билээ Удирдагчид намайг огт хайхрахгүй байна Намайг баривчилж ирсэн индианчууд хэдий эелдэг найрсаг харьцавч хувь 1 I Карл 1625-1649 онд английн ван байсан Хөрөнгөтөн болон өргөн олон түмний дургүйцлийг хүргэсэн феодалын хэмжээгүй эрхт ёсны бодлого явуулж байжээ. XYII зууны Английн хөрөнгөтний хувьсгалаар унагаагдаж, 1649 онд цаазлуулсан Калигула Цезарь бол 37-41 нд Ромын эзэн хаан байсан Харгис дарангуйлагч, зоргоор аашлагч байсан ба хуйвалдаанаар алагджээ Таркзиний бол Ромын сүүлчийн хаан бөгөөд хэрцгий харгис дарангуйллынхаа эцэст хөөгдөж, хаант засаг нь бүгд найрамдах засгаар солигджээ заяаныхаа төлөө зовохгүй байж чадсангүй. Саяхны надад хөөрч догдолсны дээр манай арьстантай дайсагнасан индианчууд намайг бас Оматлагийн нэгэн адил
Оцеола хутгаа барьсаар хүлэгтэй олзлогдогч руу очиход дайчид үхлийн цохилтыг сонирхохоор бүчин авав Би ч өөрийн эрхгүй дөхөж очив Хутга гэмт этгээдийн зүрхэнд одоо л зоогдоно доо хэмээн бид амьсгаа даран хүлээж байлаа Оцеола гараа далайхыг харсан боловч өчүүхэн ч шарх, дусал ч цус үзэгдсэнгүй! Индианчууд дургүйцэн дүнгэнэлдэв Оцеола яах нь энэ вэ? Зөвлөл, бүх нийтээр ялласан урвагч Оматлаг чөлөөлөх гэсэн юм биш биз? гэж бодоцгоов Гэвч Оцеола ийм санаа огт агуулаагүй болох нь төдхөн илрэв. Дайсныхаа нүүрийг догшин ширээн харцаар харж, -Оматла
хүлээж явсан билээ. Цагаан хүмүүс чамайг худалдан
, эх орон, нийтийн үйлсээс урваж шарвахад
нь өгч

баярлаж билээ Намайг андууран шархтуулж, баривчилсанд харамсаж байгаагаа илэрхийлж, дараа нь нэг дайчин дуудан, бэхлэлтэд хүргэж өг гэж тушаалаа Эмгэнэлт явдал болсон газар цаашид байхыг хүсээгүй миний

утгагүй, тэнэг явдал байв. Эрэл, мэдээжээр бүтэлгүй болов. Нөгөө газрыг ч яахав оллоо Гэтэл тэнд чоно найрлаж амжсан ба хэдэн хүүрээс өөр юу ч үлдсэнгүй. Нэг ч амьд индиан олоогүйгээр барахгүй ядаж тэдний арилсан зам мөрийг ч илрүүлж эс чадав! Уг хайгуулд хэдэн зуун хүн, үнэндээ бэхлэлтийн хамгаалах цэрэг бүгдээрээ явсан билээ. Арай цөөн хүн байсан бол дайсантай гарцаагүй учрах байсан биз. Оматлагийн үхэл тун сүрхий хэрэг байлаа. Ямар ч гэсэн хожмын үр уршиг нь нэн чухал зүйл болсон юм Цагаан арьстнууд Оматлаг вангаар өргөмжилсөн байтал, түүнийг цаазалснаараа индианчууд Оматлаг өргөмжилсөн засгийг ч үл ойшоож байгаа, ер нь тэдний дотоод хэрэгт оролцохыг цаашид ч тэвчихгүй

163 шийтгэхийг хүсэж болзошгүй билээ Тиймээс тэднийг хэрхэх бол хэмээн сэтгэл түгшин хүлээж байсан юм Төдөлгүй сэтгэл амрав. Оматлатай тооцоо хийж дуусмагц Оцеола
сунгав Би үерхэл нөхөрлөлөө сэргээсэндээ
бие Оцеолатай салах ёс гүйцэтгээд газарчаа даган хөдлөв. Цөөрөм хүрээд индиан дайчин намайг орхиж, би элдэв юмтай учралгүй бэхлэлтийн хаалгаар эсэн мэнд орсон билээ. Top ЗОЛГҮЙ ТӨГССӨН БУДААЛГА Өөрийн эрхгүй гэрч болсон явдлынхаа талаар би албан үүргийнхээ дагуу илтгэв Эл мэдээ бэхлэлтийг ихэд донсолгож, тэр даруй хайгуулын хэсэг гаргаж, намайг газарчийн журмаар илгээв Энэ бол ёстой
нуугүй харуулжээ Оматла
Оматлаг алсан явдал
ивээгчдэд нь цохилт
байна Одоо засгийн газар түүний амь үрэгдсэний төлөө өс хонзон авахад хүрчээ Гэвч дээрх явдал индианчуудад, ялангуяа Оматлагийн харъяат нарт чухал нөлөө үзүүлсэн юм Оматлагийн алагдсан балмагдаж, өөртөө бас тийм ял тусах вий хэмээн айсан олон тооны бага удирдагч, дайчин урвагчдаас холбоогоо таслан эх орончидтой нэгджээ. Одоо хүртэл түдгэлзэж байсан зарим овог эл явдлаас сургамж авч, сэтгэл шулуудан ард түмэнтэйгээ нэгдэн зэвсэг барьж тэмцэх боллоо Оматлаг цаазалсан нь шударга хатуу шүүх байсан төдийгүй цагаан арьстантай дайсагнач намын зүгээс явуулсан уран нарийн бодлого байлаа Энэ бол уг ялыг гаргаж гүйцэтгэсэн хүний суут ухааныг гэрчлэн харуулсан юм Оцеолын өс авахаар тангараг тавьсан дөрвөн хүний анхны яллагдагч нь Оматла болов Төдий л удаагүй байтал хоёр дахь этгээдийн ээлж ирсэн билээ Сайхь эмгэнэлт явдал анхныхаасаа үлэмж аймшигтай, утга учиртай зүйл болов. Эл туужийн нэг гол баатар үйл явдлын тавцангаас зайлав. Биднийг бэхлэлтэд ирсэн цагаас хүнс тэжээл хомсдож эхэллээ Тийм их цэрэг
ирж, гараа нөхөрсгөөр
туйлгүй
гэсэн эсэргүүцлээ ний
үнэхээр цагаан арьстнуудын ивээл хамгаалалтад байсан бөгөөд аюулгүй байдлыг нь батлан даасан амлалт нь гэрээ хэлэлцээтэй чанар нэг байжээ. Иймээс
бас
болсон

зориулсан хүнсний нөөц байгаагүй тул Кингийн бэхлэлт ойрын ирээдүйд идэж уух

тасрах төлөвтэй болов Бид цэрэг дайны явдалд туршлагагүй засгийн газрынхаа бас

харалган бодлогын золиос болох

зайлшгүй. Хамаг нөөцөө шавхаж, өлбөрч үхэх аюулд тулгарав Байдал хэцүүдэхэд ерөнхий жанжин лут том эх оронч санаа сэдсэн билээ. Флорида нутгийн иргэн генерал Клинч цэргийн өндөр албанд байсан боловч баян, том газар эзэмшилтэй ба үзэсгэлэнт эдлэн нь Кинг бэхлэлтээс холгүй оршино Эрдэнэ шишийн тариалан нь зуугаад акр үргэлжлэх агаад яг хадлангийн цаг болоод байв Генерал ямар ч хэл үггүй бүх ургацаа цэргийн хүнсэнд нийлүүлсэн билээ Хүнс тэжээлийг бэхлэлтэд авчрахын тулд юуны өмнө цэргүүдийг талбайд аваачиж, ургац хураалгах

багтсангүй,. Миний бие ерөнхий жанжны ивээлийн хүн биш байсны дээр штабт нь ажилладаггүй байсан юм Албан үүргийнхээ дагуу Кингийн бэхлэлтэд засгийн газрын төлөөлөгчдийн хамт үлдэв. Цаг, өдөр, бүхэл бүтэн долоо хоногууд нэгэн хэмээр урсан өнгөрнө Хааяа нэг Дрэйний шивээнд очиж уйтгараа сэргээх авч энэ нь тун цөөн тохиолдоно Бэхлэлтэд бага тооны хүч үлдсэн тул байн байн гарч явах нь зохисгүй байлаа. Индианчууд зэвсэглэсэн гэдгийг бид сайн мэдэж байв Тэд бээхлэлт хавиар ирсний ул мөрийг л илрүүлэв Зэргэлдээх ойд хүнсний нөөцөө сэлбэх зорилгоор ан хийх, аятайхан зугаалах ч аюултай болжээ. Энэ хугацаанд Засгийн төлөөлөгч орж гарахдаа нэн няхуур болгоомжтой явах болсныг би ажиглав. Бэхлэлтээс гарах нь маш ховор, харуулын цэгээс чанагш алхах нь ер үгүй Ойн зүг, алсад үргэлжлэх нугын зүг харах бүрийд гай ёрлосон, энэ ч юу бол гэсэн

164
шийдвэр
. Тийнхүү сулавтар хүчтэй хамгалаах хэсэг үлдээгээд
тавны дөрөв нь Кингээс явж, генералын эдлэнд “Дрэйний шивээ” хэмээх шинэ бэхлэлт үүсчээ Энэ буянтай өвгөн генералын ер бусын саналыг эх оронч сэтгэлийн үүднээс гаргасан юм биш гэж зарим хүн элдвээр гүтгэн хэлэлцэх болов. “Сэм авга”1 (хангалттай баян, сул гартай худалдан авагч гэдгийг хэн бүхэн андахгүй) генералын үр тарианд сайн үнэ өгөх гэнэ хэмээлцэхээс гадна цэргүүд эдлэн дээр нь байгаа цагт индианы довтолгооноос айлтгүй гэнэ Гэвч энэ бүх шивэр авир яриа хуарангийн хурц
цуурхал
Би шинэ
болсон билээ. Омтлагаас өс авна
Оцеолын тангараг андайг ч сонссон
.
хувь зохиолоо зөнгөөрөө тааварласан бололтой Христусын мэндэлсний баяр эхлэв. Энэ цагт газар сайгүй, хойд мөсөн уулсын дунд ч, халуун бүсийн шатам нуга хөндийд ч шивээ цайзанд ч тэр бүү хэл, шорон гянданд Христусын мэндэлсэн өдрийн баярыг тэмдэглэх бөлгөө Хилийн цэргүүд ч нийтийн ёс журмаас 1”Сэм авга” АНУ-ын хоч нэр. гажихгүй Кинг бэхлэлтэд ч баяр ёслол хий Цэргүүд албан үүргээсээ чөлөөлөгдөж, зөвхөн жижүүрийн цэрэг харуул манаанд гарна Өдрийн хоолных увийг нэмж амь болох олон төрлийн хоол унд бэлтгэн өгч, баярын долоо хоног дориун хөгжилтэй өнгөрч байлаа Америкийн зэвсэгт хүчний хүнс нийлүүлэгчид голдуу адал явдал хайгч азтай эр, цэргийн дарга нарт мөнгө дуртай зээлдүүлдэг, өөрөө бэлэн мөнгөөр харамгүй төлдөг, найр наадмын үеэр тэдэнтэй түншлэн хамт архиддаг улс байв Кинг бэхлэлтийн хүнс нийлүүлэгч ч яг ийм нэгэн билээ.
суухад
зүйлээр
нэг
нь
гаргажээ
бэхлэлтийн багахан цэргийн
хэлтнүүдийн
байсан ч байж магадгүй юм
бэхлэлт рүү орох хүний тоонд
шинж царайд нь тодорно Урвагч удирдагчийн алагдсаны дараа ингэх
гэсэн
биз
Ер

Баярын нэг өдөр мань хүн гэртээ будаалга хийж, биднийг чамин сайхан хоол ундаар дайлахаар шийдэж, бүх дарга түүний дотор засгийн газрын төлөөлөгчийг хүндэт зочноор урьсан юм. Бэхлэлтэд хэн ч тийм сайхан цайллага хийж чаддаггүй байв Сайхь будаалга бэхлэлтээс хэдэн зуун алхам хол, ойн бараг захад орших гэрт нь болсныг дээр нэгэнт дурдсан билээ Будаалга дуусч, ихэнх дарга бэхлэлт рүүгээ шөнө болж байхад очоод наргиан цэнгээнээ үргэлжлүүлэхээр

будаж шунхадсан хэдэн арван индиан дайчин бүслэн авчээ Тэд ийш тийш давхилдан, зэвсгээ далайлган “Ихо”хи-эхи” хэмээн хашгирна. Ганц нэг буун дуу үе үе тасхийж, амь зулбан зугтах гэж бүтэлгүй оролдсон хүн үйлтэй сумны бай болно. Бэхлэлтийн хаалгыг цэлийтэл дэлгэсэн бөгөөд гадуур зугаалж, цэнгэж явсан цэргүүд айж халаглан дуу тавьсаар гүйлдэж орно Хүнс нийлүүлэгчийн байшин сум тусах аргагүй хол байсан учраас харуулууд гал нээсэн боловч тусыг эс үзүүлэв. Их буучид буу руугаа харайлдсан боловч бэхлэлт, хүнс нийлүүлэгчийн байшин хоёрын дунд орших агтны бат бэх жүчээ дайснад сайхан хамгаалалт болж өглөө Тэгтэл чимээ намдаж, дайчид ой руу одох нь бараантан үзэгдэв. Удалгүй модонд орж, ид шидийн юм шиг харагдахаа болив Бэхлэлтийн захирагч угаас санаачлага муутай хүн байсан бөгөөд сая л цэргүүдээ цуглуулж, хэрмээс гаргахыг зүрхэлжээ Бид хүнс нийлүүлэгчийн гэрт очоод аймшит

165
бас нэг хундага юм амсахаар саатав. Би бэхлэлт рүү буцсан хүмүүстэй хамт явлаа. Биднийг ширээндээ дөнгөж суутал гэнэтийн дуу шуугиан, дасал болсон винтовын буудлага сонсодсонд ихэд гайхлаа. Төдөлгүй ямар ч цагаан арьстны хашгирахаас хялбар таньж болох зэрлэг дуу хадсан нь индианчуудын дайчин уухай байлаа! Шуугианы учрыг бидэнд илтгэх ч хэрэг байсангүй Дайсан бэхлэлт рүү дайрч байна гэж бид эхлээд бодлоо. Чадах хэрээрээ сайтар зэвсэглээд гадагш гүйлдэн гарав Гэтэл бэхлэлт рүү хэн ч довтлоогүй ажээ. Шивээ хана дээгүүр харвал хүнс нийлүүлэгчийн байшинг байлдааны бүрэн өмсгөлтэй байлдааны ёсоор
зүйл харлаа Хүнс нийлүүлэгч, хоёр залуу цэргийн дарга, хэдэн цэрэг, энгийн хүмүүс шалан дээр алагдсан хэвтэх ба бүгдийг нь ихэд сэглэн хаяжээ Юуны түрүүнд төлөөлөгчийн хүүр нүднээ тусав. Гэдрэг харан хэвтэх Томпсоны нүүр цус нөж болж, хувцас хунар нь урагдан цусанд будагджээ Бие нь арван зургаан сум туссанаас гадна, зүүх хөхний нь шарх хамгийн аюултай, үхлийн шарх байжээ Хутгаар зүрхийг нь нэвт бүлжээ. Амьд гэрч үлдээгүй боловч чухам хэн ийм хэрэг үйлдсэнийг би тааварласан юм Тэгтэл түүгээний араар нуугдаж амжсан тогооч негр авгай бүгсэн газраасаа гарч ирэв. Сайхь авгай болсон явдлыг бүгдийг харжээ. Оцеолыг таньсан гэнэ. Уг эмгэнэлт явдал Оцеолатай яах аргагүй холбоотой юмсанж. Оцеола тулалдааны талбарыг хамгийн сүүлд орхисон бөгөөд явахынхаа өмнө төлөөлөгчийг зүйл дуусгахыг негр авгай харжээ. Тийнхүү Оцеола амандаа хүрсэнд эргэлзэх юм алга Товчхон зөвлөлдөөд урьдчилан сэргийлэх зохих арга хэмжээ аван дайсныг нэхэн мөрдөхөөр шийдлээ. Гэвч мөрдлөг урьдын адил үр ашиггүй дуусч, бас л ядаж дайсны мөрийг нь ч илрүүлсэнгүй
шийдлээ. Гэтэл төлөөлөгч энгийн ба цэргийн арав гаруй хүний хамт зочломтгой эзний гэрт

билээ Тэр этгээд бол хошууд Дэйд байсан юм Хувь зохиолын учралаар хошууч Дэйдэд байлдааны гавъяат үйлсээ харуулах боломж тохиолдсон ба харин ганц түрүүч бус ихээхэн хэмжээний хүч захиргаанд нь байжээ Тулалдааны дүн түүний бодлогогүй бардамнаснаас тэс ондоо, гунигтайгээр эргэсэн байв Энэхүү заяа нь хаясан явдлыг ойлгохын тулд газар нутгийн байдлын талаар хэдэн үг хэлэх нь чухал юм. Флорида хойгийн баруун эрэгт индианчууд “Тампа”, испаничууд “Эспириту Санто” хэмээн нэрлэх нэгэн тохой байна. Тэр тохой дээр Кинг бэхлэлт Брукийн бэхлэлт баригдсан ба Кингээс урагш, ерээд бээр зайд оршино Эл бэхлэлт индианы “нөөц” нутагтай хил залгаа босгосон цэргийн шивээ цайзын нэгэн бөгөөд цэрэг цуух хуарагнаж, зэв зэвсэг агуулна. Түүнчлэн Мексикийн булангийн боомтуудаас ирж, очих цэргийн буудлын үүрэг

166 Top ДЭЙДИЙН
Христусын мэндэлсний баярын сүүлч гунигтай болоод удаагүй байтал түүнээс ч хэдэн хувь илүү гунигтай мэдээ ирсэн билээ. Хожим “Дэйдийн сүйрэл” гэж алдаршсан нэг явдлын тухай сонсогдсон юм Найрамдалт овгийн нэг индиан элчийн авчирсан эл мэдээ нь хүмүүсийг цочроон балмагдуулж, эхлээд үл итгэн дуу алдацгаахад хүргэв Гэтэл анхын элчийн
элч нар
санаанд багтамгүй эмгэнэлт явдал үнэн болж таарлаа. Тэр түүхийн цуст үйл бүхэн нь үнэн зүйл байв Одоо дайн үнэхээр эхэлжээ гэхдээ туйлын жигтэй, шинж чанар үр дүнг аль алинаараа оцнгой мөргөлдөөнөөр эхэллээ. Тэр тулалдаан ихээхэн сонирхол татахуйц зүйл юм Миний бие, туужийнхаа эхэнд Америкийн Нэгдсэн Улсын зэвсэгт хүчний нэг дарга “Ганц түрүүчтэй хамт семинолын нутгийг хөндлөн гулд туулж чадна
хэмээн сагсуурч байсныг дурдсан
гүйцэтгэнэ Дайн эхлэхээс өмнө Брукийн бэхлэлтэд хоёр зуугаад цэрэг буудаллаж байв. Ихэнх нь их буучид, явган цэрэг цөөхөн байжээ Кинг бэхлэлтэд болсон бүтэлгүй зөвлөлгөөний дараахан тэндхийн цэргийг тухайлбал, ихэнхийг нь генерал Клинчийн тушаал ёсоор Кингэд ирүүлж гол хүчтэйгээ нэгтгэх ёстой болов Генералын тушаалыг дагаж, зуун цэрэг, зохих тооны дарга бүхий ангийг хошууч Дэйд даргалан Кинг бэхлэлт рүү гарчээ Тэд мянга зургаан зуун гучин таван оны Христусын мэндэлсний битүүний өдөр Брукийн бэхлэлтээс сэтгэл санаа өөдрөг, индианчуудтай хийх тулалдаанд гавкяа байгуулж, алдар нэр олох дүүрэн итгэлтэй гарчээ Цэргүүд өөрсдийгөө дайны анхны мөргөлдөөнд гар бие оролцох тул энэхүү агуу их үйл явдал ялан дийлж, алдар нэрээ мандуулна хэмээн урам зоригтой сэтгэж байжээ. Тэд ялагдах тухай зүүдлээ ч үгүй явлаа Туг дарцаг хөгжилтэйеэ намиран, бөмбөр эрдүү цовоо нижигнэж, бүрээ хангинан, ёслолын буудлага нүргэлэн, нөхөд нь баяр хөөртэй уриа хашгиран тэднийг аянд, золгүй аянд үүрд үдэн мордуулсан аж Түүнээс хойш, яг долоо хоногийн дараа буюу арван хоёрдугаар сарын гучин
СҮЙРЭЛ
үгийг баталсан
уван цуван ирсээр байсан тул тэрхүү

бэхлэлтийн хаалгаар дөрвөн хөллөн мөлхсөөр орж иржээ Урагдаж ноорсон цэргийн дүрэмт хувцас нь танихуйяэ бэрх болсон тэр хүн Дэйдийн захирсан ангийн цэрэг байлаа. Хувцас хунар нь усанд нэвт норж, намгийн шавар шавхай болжээ Шороо тоосонд дарагдан, цусанд нэвчжээ Тэр цараг баруун мөр, зөв ташаа, чамархай хувьдаа, солгой гартаа мөн нуруундаа бүгд аминд халтай таван шарх олсон байв Цонхийж цайсан, тамирдаж сурьдаад яс арьс болтлоо турж эцжээ Чичирхийлсэн үхээнц дуугаар өөрийгөө “их бууны хоёрдугаар хорооны цэрэг Кларк байна” гэсэнд нөхөд нь арайхийж нэг юм таньсан байна. Удалгүй Спрэг, Томас хэмээх хоёр цэрэг мөн тийм байдалтай иржээ Тэдний илтгэсэн зүйл Кларкийн нэгэнт өгүүлсэнтэй адилхан байв. Хошууч Дэйдийн удирдсан анги руу индианчууд дайрч, хэдэн хэсэг бутаргаад хүч чадалдаа эрдэн, гавъяа, ялалт байгуулах итгэл найдвар дүүрэн явсан тэр цэргүүдийг толгой дараалан хяджээ Амь гарсан гурвын өгүүлсэн зүйл эхнээсээ аваад эцсээ хүртэл үнэн байлаа. Бүхэл бүтэн ангиас гуравхан, даанч өрөвдмөөр, хүний сэг л амь зулбан гарчээ Гэтэл бусад нь бүгд нэг зуун зургаан цэрэг Амазура мөрний хөвөөнд ясаа тавьсан байна Алдар гавъяаны

167
лаврын титмийн оронд ёдрын мод хүртжээ. Амь гарсан гурав балт сүхээр толгой руугаа цохиулж
мэт хөсөр унан хаягдсан байсныхаа ачаар тулалдааны дараа тэндээс зайлж бэхлэлт өөдөө буцах аз таарчээ Кларк аяллынхаа турш голдуу мөлхсөөр цагт нэг бээр газар ахин, зургаан зуун гаруй бээр зам туулжээ! Top ТУЛАЛДААНЫ ТАЛБАР Дэйдийн ангийн сүйрэлтэй эн зэрэгцэх явдал индиантай хийсэн дайны түүхэнд гараагүй юм Ийм мөргөлдөөн тохиолдоогүй дор хаяад
хэлмэгдсэн
нас эцэслэсэн билээ. Индианчууд ч дайснаасаа арга
чадвараараа тэр удаагийнх шиг тийм давуу байдал олоогүй юм Хошууч Дэйдийн анги Амазура1 голыг гаталж байтал индианчууд дайрчээ. Тэр нарийхан нарс бүхий сийрэг ойтой бараг задгай газар байсан тул индианчууд байрлалын хувьд ч, нуувч хаалтын хувьд ч цагаан арьстнуудаас илүү юмгүй байжээ Мөн устсан цэргийн ангиас тооны хувьд давуу байгаагүй, нэг цагаан арьстны эсрэг хоёроос илүү индиан байгаагүй юмсанж Тооны ийм харьцааг индианы дайнд оролцогч цагаан арьстан “тооны хэвийн харьцаа” гэж үзнэ. Олон морьтой индиан дайчид ирсэн боловч бууны сум тусах зайнаас цаана үлдэж, зөвхөн явган дайчид тулалдаанд оржээ Үнэндээ тэд нүд ирмэх зуур ялалт байгуулсан учир морьтнуудын туслалцаа ч хэрэг болсонгүй. Анхны буудлагаар Дэйдийн анги мэгдэж сандран үймжээ Тэд зугтаж ухрах аргагүй байв Юу гэвэл, морьтой индианчууд хоёр жигүүрээс нь бүслэн зугтах замыг нь хаажээ. Дэйд болон ихэнх дарга нь эхний буудалтанд алагдсан ба амьд үлдэгсэд нь тулалдахаас өөр замгүй болжээ Тэд дархи ашиглан гурвалжин хэлбэрийн
нэгний өдөр нэг хүн Брук
, үхсэн
, цагаан арсьтнууд тэгж үй олноороо
хатгалдаан тохиолдоогүй билээ. Дэйдийн анги үндсээрээ сөнөсөн гэж болно Учир юу гэвэл, нөгөө амь гарсан гурвын хоёр шархны халуунаас удалгүй
мэх, ур

цагаан

, ялангуяа тулалдаанд

гүйцэтгэх нь элбэг билээ. Хожим ерөнхий жанжны тушаалаар, тулалдааны талбарт очиж байдалтай танилцах хэсгийн бүрэлдэхүүнд миний бие орсон юм Тэгээд уг аяллын дүнд бичсэн албан ёсны илтгэл ялагчдын хэрхэн дайтсан талаар хамгийн сайн гэрчилгээ болох юм Үүнд өгүүлсэн нь: “Хошууч Дэйд ба түүний удирдсан хэсгийг арван хоёрдугаар сарын хорин найманд шөнө нь буудалласан газраасаа дөрвөн бээрийн зайд устгажээ Тэднийг замаар цуван явж байтал индианчууд хажуугийн өндөр өвс, хялгаст модон дороос гэнэт гарч довтолсон байна. Дайснууд бууны бөгсөөр цохиж, хутга жад хэрэглэн амь өрссөн хатгалдаан эхэлжээ Дараагийн дайралтанд манай алагдсан буюу шархадсан цэргүүдийн бялтат бууг олзлон аваад нөхдийнх нь эсрэг хэрэглэсэн аж. Солбицсон галд их буучид алагдан дайсан их бууны суурийг нь эвдэн галдсан ба зэвсгийг нь олзлон цөөрөмд хаяжээ Индианчууд нэг ч хүний хуйх хуулаагүй байна Харин тулалдааны талбарт олон негр байжээ. Тэд хүмүүн бусаар хэрцгий

168
зовоож үхэгсдийг
м уухай гэмтээсэн
. Амь
шархтан нэг ч байгаагүй, бүгд алагдсан, харин хэд гурван хүүрийг гэмтээж сэглэсэн нь босуул негр боолчуудын хувийн өс хонзонгийн үүднээс үйлдсэн хэрэг болох нь илэрсэн билээ. Зарим хүний хуйхыг хуулсан
Гэвч энэ бол индианчуудын дайны
гэдгийг хэн бүхэн сайн мэдэхээс гадна
голтой үлдээд орилж хашгирсан буюу ёолон
хүн
”. Бас нэг албан ёсны тайланд: “Бид тулалдаан болсон газар ар талаа ирлээ Манай толгойн харуул уг газраар зогсолтгүй явсаар өнгөртөл захирагч ба штабынхан дүрслэн бодохуйяа бэрх аймшигт зүйл харсан билээ Бидний нүдэнд эхлээд хөглөрөн хэвтэх эвдэрч хэмхэрсэн хайрцаг сав тусаж, мөн нэг мухлаг тэрэг, алагдсан хоёр шар буулгатайгаа хэвтэх нь унаж буй мэт. Түүнээс баруунтайхан хоёр гурван морь харагдав. Хэдхэн алхмын цаана дархиар барьсан гурвалжин хэлбэртэй нуувч маягийн зүйл байна Хориглолтын дотор, хойд баруун хана дагуу хувцасны тамтаг бүхий бараг араг яс болсон гучаад хүүр байв Тэд тулалдаанд алагдсан чигтээ хэвтэнэ Зарим нь үхэхдээ амь үрэгдсэн нөхөд дээрээ унасан байх боловч олонхи нь хориглолтын гуалингаа дэрлэж унаж алдалсан хүүрүүд дөрвөлжин үүсгэжээ. Тэдгээрт индианчууд гар хүрсэнгүй, хэдхэн үхдэлийн хуйхыг хуулсан нь индианчуудын холбоотойн негрүүдийн үйлдсэн ажил ажээ. Цэргийн дарга нарыг танихад хялбар байла. Тэднйи алтан бөгж, зангианы үнэт зүүлт, тэрчлэн халаасанд нь мөнгө нь хэвээрээ байв! Бид найман дарга, ерэн найман цэрэг оршууллаа Эл халдлагыг индианчууд хонхор хотгорт отож байгаад бус, харин сийрэг
хамгаалалтын дош босгох гэж оролдсон авч индиан дайдын винтовын асгарах сум ажлыг нь тасалдуулсан учир 1 Амазура голыг семинолууд Витлакутчи гэж нэрлэнэ (Зохиогч). далдлалт барих ажлаа дутуу орхижээ. Тэрхүү найдваргүй далдлах байрандаа эхний дайралтаас амьд гарсан цэргүүд хоргодсон боловч дайсныхаа цэцэн суманд дараалан унасаар байв Удалгүй сүүлчийн цэрэг амь тавьж, хядлага эцэс болжээ Хожим манай цэргүүд тулалдааны талбарт очиж хүний хүүрээр дүүрсэн найдваргүй муу далдлалтыг олж үзсэн билээ Тэнд алагдсан цэргүүд овоорон хөндлөн гулд унасан чигтээ хэвтэнэ! Индианчууд шархтнуудыг хүний ёснос гадуур тамлан
үзэшгүй
мэтээр хожим хилийн чанадад шуугилдаж абйв Энэ бол гүтгэлэг
гарсан гурвыг эс тооцвол, тэгж тамлуулж зовоод байх
байв.
заншил
одоо
арьстнууд ч
галзуурч догширсон үедээ энэ заншлыг
авирлаж, амь
гинших
бүхний хоолойг тас хэрчсэн байв
169 модтой газар, хялгаст мод, өвсөн дунд нуугдаж байгаад гарч хийсэн гэдгийг тэмдэглэвэл зохино” гэжээ Энэхүү илтгэлээс үзвэл, индианчууд тонож дээрэмдэх зорилгоор буюу өс хонзон авахын үүднээс үйлдээгүй болох нь тодорхой юм Тэдний үйлдсэн хэрэг бол
голомтоо
чадваргүй хүн
ангиа ёслолын жагсаалд байгаа мэт явуулсан тул
Цагаан арьстан даргад
агуу жанжны
бүрэн эзэшмсэн байлаа. Төдөлгүй эл отолт, амжилттай болсон цус урсгасан дайралтыг Улаан саваа овгийн залуу удирдагч Оцеола төлөвлөсөн болох нь мэдэгдсэн билээ. Ялалт байгуулсан газраа удаан саатаагүй нь лавтай. Яагаад гэвэл, Дэйдийн анги сүйрсэн газраас дөчин бээрийн тэртээ орших Кинг бэхлэлтэд тэр орой засгийн газрын төлөөлөгч Томпсон, Оцеолын гарт амь үрэгдсэн билээ! Top ВИТЛАКУЧИЙН ДЭРГЭДЭХ ТУЛАЛДААН Засгийн газрын төлөөлөгчийг алсан явдал алгуурлалгүй хариу авахыг шаардав Төдөлгүй Дрэйний бэхлэлт рүү янз бүрийн замаар элч илгээсэн ба хагас нь дайсны гарт орсон авч бусад нь тэнд эсэн мэнд хүрч чадсан байна Маргааш нь үүр цүүрээр элбэг мянга гаруй цэрэг Амазура голыг зүглэв. Дайсагнагч индианчуудын гэр бүл рүү, өөрөөр хэлбэл, эцэг эх, эгч дүү, эхнэр хүүхэд рүү нь халдан довтлохоор хөдлөв. Тэднийг их намаг, далайн тохойд орогнодог гэж генерал мэдээ авсан байжээ. Чадвал гэр бүлийг нь эзлэн аваад индиан дайчдыг бууж өгтөл барьцаанд авч байхаар төлөвлөжээ Бэхлэлтийн хамгаалалаас холдуулж болох бүхнийг дайчилсан ба миний бие ч явалцах тушаал авав. Ойр тойрныхоо хүмүүсийн ярианаас би цэргүүдийн хүсэл санааг гадарласан юм Тэд олзолж авах тухай бодох ч үгүй явна Бэхлэлтэд болсон явдалд хилэгнэсний дээр “Дэйдийн сүйрлийг” дуулаад галзууртлаа догширсон тэд олзлон хорих хүн үлдээгүй, хөгшин залуу, хүүхэд эмэгтэйй ялгаагүй нэг ч индианыг өршөөхгүй алахаар завдаж буйг би ойлгов. Үй олноор нь устгах хядааны тухай бодохоос элэг эмтэрнэ Хүн бүхэн ийм хядлага болно гэж бат итгэлтэй явж байсан юм шүү Тэрхүү золгүй хөөрхийсийн орогнодог газар илэрчээ. Манай газарчид тэр хавийг гаргуун сайн мэдэх учир бид төөрч будилна гэж үү? Манайхныг тоогүй зүйл хүлээж байжээ. Ихэнх индиан дайчид эзгүй байгаа, бид яавч тааралдахгүй зүг алс хол одсон байна гэсэн мэдээг тагнуулчид авчрав. Бид бүргэдийн эзгүй үүрэнд халдан орох болжээ Үүний тулд цэргүүдэд нууц жимээр
эх нутгаа, гал
, төрсөн гэр орноо хамгаалах ариун шударга зорилготой байлаа Хошууч Дэйдийн цэргийг бут цохисон тэдний ялалт маш энгийн отож байгаад гэнэдүүлж дайрсанд оршино. Хошууч зоригтой эр байсан нь эргэлзээгүй хэдий боловч сайн даргад байвал зохих хэдэн чанар, ялангуяа индиан мэтийн дайсантай хийх тэмцэлд эзэмших зайлшгүй шаардлагатай чанараар дулимаг хүн байжээ. Дэйд, ихэнх цэргийн даргын нэгэн адил байлдааны онолыг зөвхөн номоос мэддэг, агуу жанжнуудад байдагчлан тулалдааны нөхцөлд түргэн зохицох
бөгөөд
аюулд оруулж, гарцаагүй сүйрэлд учруулжээ
байхгүй
бүх чадварыг индианы удирдагч

” болсон газраас сайхь цус асгаруулсан тулалдааны тухай шинэ шинэ мэдээ авчирсан элчийн яриа эл сэтгэгдлийг улам лавшруулав. Тэгэхээр дайсныхаа нутгийн амин хэсэг рүү зүглэн буй цэргүүд эсэн мэнд хүрнэ гэж найдлагагүй. Хамгийн улангассан сайн

улс учир манай ялагдал тэдэнд үхэл гэсэн үг байв. Хожим газарчид урваагүй, зөвхөн будилж төөрсөн нь мэдэгдсэн юм Газарчид тийнхүү самуурсан явдал бидний зол болсон билээ1 Тэгээгүйсэн бол Дэйдийн ангид учирснаас их дуулиантай эмгэнэлт явдлыг генерал Клинчийн цэрэг амсах байв. Бид хоёр бээр орчим, урсггалын доор жинхэнэ гарамд хүрсэн бол ой тайгын тулалдааны арга ухааныг гарамгай эзэмшсэн удирдагчийн бэлтгэсэн чадмаг отолтон дээр орох байлаа Индиан дайчдын холын аянд явсан тухай мэдээ зөвхөн байлдааны мэх, Оцеолын гаргасан арга заль байжээ Усны хоёр эрэ дээр, гармын аман дээр индиан дайчид биднийг гарам гаталмагц босон харайхад бэлэн өвсөн дунд могой мэт үзэгдэхгүй хэвтэж байсан байна Тийм муу газарчидтай байсан нь генерал Клинч, түүний цэргүүдийн аз завшаан болжээ Генерал индианчуудын бүгсэн талаар юу ч мэдээгүй байлаа Аюул тийм ойрхон гэдгийг мэдсэн бол огт өөр шийд гаргах байсан нь мэдээж юм. Зогсох тушаал өгөв Хэсэг зөвлөлдөөд энэ хавиар ус гатлахаар шийдлээ Зэгсэн дотроос хэдэн хуучин завь, индиан хавчаахай завь олов Түүгээр явган

170
дурынхан ч эгнээнээсээ үл холдон дуу шуугүй явлаа. Үдшийн хавьд би Амазура мөрний эрэг хүрээд өргөн уудам талбай эзэлсэн намаг хүрэхийн тулд ус гатлах хэрэгтэй болов Гэтэл газарчид маань гарм олж чадсангүй. Бидний ирсэн хэсэгт гол өргөн, ус нь булингартай олмоор ч гатлах аргагүй хэтэрхий гүнзгий бөгөөд урсгал түргэн байлаа Мань газарчид урвагч байгаад биднийг төөрүүлж орхив уу? Гэвч тэгэх ёсгүйсэн Тэд үнэндээ индиан боловч цагаан арьстнуудад үнэнч зүтгэдгээ батлан харуулсан хүмүүс билээ. Түүнээс гадна
өмнө нэр хүндээ
алах ялд
болов. Дүнзээр сал зангидаж усаар гаталж эхлэв Энэ арга зэгсэн овжин болсон тул цаг хүрэхгүй хугацаанд цэргийн хагас нь нөгөө эрэг дээр гарч амжив. Миний бие эхний хэсэгтэй хамт гаталсан ба нөгөө эрэг дээр тийнхүү эсэн мэнд гарсандаа огт баярласангүй Харин ч гэмгүй номхон хүмүүсийг, хүүхэд эмэгтэйчүүдийг хядах жилд мөд оролцох болно гэж бодохоос гуниг харамсал төрнө. Гэтэл ойн гүнээс сайн танил, семинолын дайчин уухай “Ио-хо-эхи” гэсэн цангинасан зэрлэг дуу хадахад миний сэтгэл уужирч, бараг баярлах шиг болж билээ. Дайчин уухайтай залгаад бялтат буу тасхийж, сум исгэрэн эргэн тойрон моддын мөчир хугаран тас нясхийх нь дайсны ихээхэн хүч үнэхээр довтолж буйг гэрчилнэ. Гол гаталж амжсан манай цэрэг эрэгт ойр ургасан модонд нуугдсан тул индианчуудын эхний буудалт ноцтой хохирол учруулсангүй Гэхдээ л хэдэн цэрэг унаж, бусдад нь аюул заналхийлсээр байв Манай цэргүүд хариу буудаж, индианчууд ч буудаж, харилцан мөчөөгөө өгөлгүй буудалцав Нэг үе тасралтгүй галлаж, нэг үе замбараагүй ганц хоёр буудсанаа заримдаа бүр чимээ тасарна. Нэлээд болтол аль аль тал хохирол багатай тулалдав Гэвч индианчууд модны
чимээ аниргүй явах тушаал өгөв Ганц өдрийн өмнө байсан бол манай аян өчүүхэн ч аюул осолгүй, хөгжилтэй зугаалга мэт санагдах байсан биз. Гэтэл Дэйдийн ялагдал цэргүүдэд шидэт нөлөө үзүүлж, тэдний хилэн бадрахын хамт бас айж хулчийна Тэдэнд анх удаа дайснаа хүндэтгэх, дайснаасаа сүрдэх сэтгэгдэл төржээ. Эцсийн эцэст индианчууд дайснаа хэрхэн устгах аргаа сайн мэддэг ажээ “Дэйдийн сүйрэл
, тэд ард түмнийхээ
барсан, ардын шүүхээр
заагдсан
цэргүүдийг зөөх боломжтой байсан ба морьт цэргүүд олмоор гарах

нөмөрт нуугдан биднээс давуу байрлал эзэлсэн, үнэнийг хэлэхэд, биднийг бүсэлсэн байлаа Нөгөө эргээс ихээхэн тооны цэрэг иртэл бид буусан газраасаа хөдөлж эс зүрхлэв. Тэднийг ирэхэд бид дайралтад орж, индианчуудыг нуувч газраас нь ил гаргах санаатай байв Нөгөө эргээс цэргүүд бидний галын хамгаалалт дор ус гатлан ирсээр байлаа. Гэтэл индианчууд ус гатлахыг зогсоож, тэднийг устгахаар галлана Хясахад, бяцхан хойг үүсгэсэн зурвасхан харгиа урсгалд түрэн орсон байж Тэр нь эсрэг талын яльгүй тохойрсон хунгарласан элстэй эрэг байлаа. Гол эргээс ээ намхан, нүцгэн агаад хойгоос дээш өргөгдсөн үзүүр хэсэг нь нэгэн хүйлс үүсгэжээ Тэрхүү хүйлс мөнх ногон дал, царс, мовь модоор өтгөн хучигдсан товчоор хэлбэл нэгэн хотгор байв. Бид гол гаталж гармагц

дундаас галын утаа тасралтгүй суунаглаж, тугалган сум үхлийн мөндөр мэт асгарна. Цэргүүд салан дээр үхэтхийн унаж, хавчаахай завин дээрээс ус руу цүлхийн унах нь амьдралаас хагацсаныг илтгэнэ Гэтэл хотгорын зүг зэрэг зэрэг галлах манай бялтат буу тэнд эзэгнэсэн зоригт дайснуудын нэгийг ч хороож эс чадна Хүйлс дээр хэдхэн индиан байгааг хүзүүвчээр гатлах үеэр нь бид сайн харсан боловч мэргэн буудагч шилдэг дайчид бололтой, нэг ч сум гарздахгүй буудна Онцгой түгшүүртэй цаг байлаа. Бусад хэсэгт тулалдаан арай адил нөхцөлд явагдаж байв Хоёр тал хоёул модны нөмөрт байлдаж, бага хохирол үзжээ Хүйлсийг эзэгнэсэн индиан дайчид манай цэргүүдэд хавьгүй их хохирол учруулав Тэднийг хүйлсээс зайлуулж, гардан тулалдаанд оруулахаас өөр арга байсангүй Наад зах нь ерөнхий жанжин ийм бодолтой байлаа Энэ нь бүтэхгүй горьдлого шиг байв Урагш алхах гэж зүрхэлсэн хүнийг дайсны гал угтаж, аминд нь ихээхэн халтай болно. Гэтэл чухам тийм үүрэг надад оноосонд би туйлгүй гайхаж билээ Ямар учраас тэгснийг би мэдсэнгүй. Яагаад гэвэл, миний бие тулалдааны үед эр зоригоороо ч, улангасан догширч онцгойрч ялгараагүй сэн Гэвч генерал өөрөө өгсөн, даруй гүйцэтгэвэл зохих тушаал байлаа Тушаалыг биелүүлэхээр

171
атал манай
дагуу хүйлсийн модтой хэсгийг чиглэн
тун урам зориггүй бэлтгэж эхлэв. Индианчуудаас яльгүй илүү тооны винтовчдыг авч, хойг руу зүглэв Тийн явахдаа би үхэл өөдөө дөхөж буйгаа мэдэрч, надтай яваа хүмүүсийн ихэнх нь золгүй хувь тавилангийн золиос болно гэж баттай бодож байв Түүгээр барахгүй цэргүүд биднийг одоо нэгэнт эргэж ирэхээ өнгөрлөө гэсэн харцаар үдэж билээ Бид урагш давших ёстой, эсвэл ялж, эсвэл үхэх ёстой боллоо1 Удсан ч үгүй бид арал дээр хүрч, хотгорын зүг зогсолтгүй хурдан алхав Индианчууд биднийг ирнэ гэж тааварлахгүй учир араас нь мэдэгдэхгүй очиж болно гэж бид найдаж байв. Тэгтэл тэр маань хоосон горьдлого байжээ Манай дайсан тун гярхай улс байж. Бидний ажиллагааг бүр эхнээс нь алдалгүй ажиглаж, винтовоо барин бэлэн хүлээж байжээ Учрах аюулын дөнгөж хагас хугасыг гадарласан бид урагшилсаар төглөөс хориод алхмын зайд очтол модон дотроос гэнэт цэнхэр утаа суунаглан улаан оч манасхийв Миний чихний хажуугаар сум шүнгэнэж, архан талд минь цэргүүд дуу тавин хашгирч ёолох сонсодно. Эргэн хартал нөхөд маань бүгдээрээ үхэтхийн хөсөр унаж байлаа!
эл хүйлсийг эзлэн авбал зохих байсан
генерал тэр байрлалын давуу талыг урьдчилан харж чадаагүй байжээ Харин индианчууд түүнийг даруй ажиглаж, биднийг саад хийж амжихаас өмнө индиан дайчид хүвүүвчээр гатлан гарч, хотгорыг хамгаалж эхлэв Тэдний ухаалаг арга мэх төдөлгүй үр дүнгээ үзүүлэв Манай завинууд урсгалын
явж байлаа. Мөнх ногоон моддын сүүдэр

босоод гүйж, мөн мөлхсөөр шалавхан зугтаж буйг хараад би хичнээн их баярлав аа Бутан дотроос тэдний зүг галласаар байв Намайг учраа олохгүй тээнэгэлзэн зогсож байтал хоёр гурван цэрэг өршөөлгүй суманд оногдон уналаа. Миний хөл дор хэвтэх шархтнуудын дунд нэгэн таньдаг хөвгүүн байв Хоёр хөлдөө шархатсан тул биеэ дааж холдох чадалгүй болжээ. Түүний гуйлт намайг алмайрлаас гаргаж билээ Тэр залуу надад нэг удаа тус болсныг ч би санав Би ухасхийн тонгойж түүнийг бүсэлхийгээр нь тэврэн өргөөд чиэв Тийнхүү ачаагаа орхилгүй, хүч хүрэх хэрээрээ хурдалсаар индианчуудын винтовын сум тусахгүй газар очиж сая нэг зогслоо Бидэнд нэмэлт хүч болгон илгээсэн салаа цэрэгтэй тааралдаж, тэдний гар дээр шархтай нөхрөө орхиод золгүй төгссөн үүргийнхээ тухай илтгэхээр ерөнхий жанжны зүг яаравчиллаа Илтгэх хэрэг

172 Тэгтэл төгөл дотроос “Буц, Рэндольф, даруй буц! Таны цээжин дээрх тэмдэг амийг тань аварлаа Гэвч миний дайчид улайрч зүрх нь хөөрсөн байна Тэднийг бүү хилэгнүүл! Яв, яв!” гэх дуулдав. Top УХАРЧ ТӨГССӨН ЯЛАЛТ Өтгөн навчсын цаана нуугдсан тэр хүнийг би олж харсангүй Дуугаар нь хэн болохыг нэгэнт таньсан тул олж харах шаардлага ч үгүй байлаа Тэр дууг сонсмогц Оцеола байна гэж мэдэж билээ. Тэр эгшинд чухам юу сэтгэж, хэрхсэнээ дүрсэлж эс чадна Ухаан санаа эмх замбараагүй самуурч, айх гайхах зэрэгцэн байлаа Би нөхдөө дахин нэг харснаа санаж
ч
алагдчихаагүй
янзаар
хөдөлгөөнгүй хэвтэх нь
нэг нь хөдөлж
ер байсангүй Бидний хөдөлгөөн бүрийг ажиглаж,
бүтэлгүйтснийг бүгдээрээ хэдийнэ мэдсэн байжээ. Генерал нэг ч үг дуугарсангүй, шалтгааныг нь ч үл тайлбарлан намайг өөр жигүүрт шилжүүлэв. Бага хүчээр хүйлсийг эзлэх бүтэлгүй оролдлого хийх тэнэг шийд гаргасан генералыг хүн бүхэн дор дороо зэмлэнэ Миний тухайд гэвэл, намайг зоригт дарга хэмээн тооцож, харин тэрхүү үхлийн галаас цор ганцаараа эсэн мэнд мултарсны учрыг тааж ядан байсан авч би тайлбарлая гэж санасан ч үгүй Цаг гаруй буудалцаж, намаг, модон дунд аль ч тал нь дийлсэн юмгүй холоос тулалдсаар байлаа. Хоёр тал анх зээлсэн байрлалаа өөрчлөөгүй, харин индианчууд ойг бүхэлд нь эзэгнэсээр байв Бид ухарвал бүрэн сүйрэлд орно гэсэн үг Яагаад гэвэл ухрах ганц зам байсан нь дайсны гал дор ус гатлах явдал байлаа. Гэтэл тэндээ байгаад байвал шууд балрах болно Бид үнэндээ эрэг дээр бүслэгдсэн тул ямар ч арга хэмжээ авч чадахгүй байлаа Манайхан индианчуудыг төглөөс гаргах гэж дэмий л оролдоно. Нэг удаа бүтэлгүй үзээд дахин замаа цэвэрлэх гэж оролдвол улам ч аюултай юм болох билээ Тийнхүү дороо дэвхцэн байх нь бас л осолтой. Цэргүүд хуарангаас гарахдаа хүнс хоол олигтой базааж аваагүй байв. Тэдний нөөц дуусч өлсгөлөнтэй учирлаа. Гол харлан өлсч, цаг өнгөрөх тутам бидний байдал дордоно
байна. Арай
бүгдээрээ
, элдэв
унасан чигээрээ
үхсэн бололтой. Зарим амь голтой
, тусламж эрэн орилж ёолно Хэдэн хүн бүр
хэрхэн

дайсанд бүслэгдсэн

гарцаагүй болов Бидний ойр хавиар индианчууд хагас хүрээлэн холхиж, моддын араар хоргодох ба ийм маягаар хээрийн нуувчтай эн зэрэгцэх бэх бат найдвартай хамгаалалтын шугам буй болгожээ. Энэ шугамыг ихээхэн гарз хохиролтой нэвтэрч чадах юм Манай дайсны тоо цаг мөч бүр нэмэгдсээр буйг ч бид ажиглалаа. Үе үе дуулдах онцгой маягийн уухайг индианы дайнд оролцож явсан “хашрууд” сонсоод дайсны шинэ шинэ хүч ирж нийлж буйг ойлгожээ Бид нэг давуу байдлаа алдаж мөд ялагдал хүлээх нь гэж өөрийн эрхгүй сэтгэл түгшиж эхлэв. Бүгдийг цөхрөл бачимдал хоромхон зуур эзэмдлээ Буудалцах үеэр олон индиан дайчин винтов, бялтат буугаар зэвсэглэсэн байснааснаас гадна цэргийн дүрэмт хувцастай хүн ч нэлээд харагдлаа! Нэг гол удирдагчийн өмсгөл нүдэнд содон тусч байв Том торгон туг нөмөрсөн нь Испанийн байлдан дагуулагчдын өмсдөг байсан цувыг

хөдөлж эс чадвал бидэнд ч тийм хувь ноогдоно гэдгийг үгүйсгэх аргагүй Ухрах талаар гаргасан нэг төлөвлөгөө генералын сэтгэлд нийцжээ “Хикорийн” цэрэгт дайтаж явсан, Индианы байлдааны арга мэхийг яггүй сайн мэддэг, сайнд урын багийн нэгэн даргад бүтэмжтэй сайхан санаа төржээ Сайхь эрийн зөвлөсөн ёсоор нөгөө эрэг дээр үлдсэн сайн дурын цэргүүд урсгалын дээхнүүр гатлахыг завдаж буй дүр үзүүлэх хэрэгтэй аж. Энэ ч огь арга байв. Эл төлөвлөгөө биелдэг л юм бол дайсныг хоёр галын хавчлагад оруулж, бүслэлтийг сэт цохих юм Үнэндээ бол ус гатлахгүй зөвхөн байлдааны мэх байлаа Тэр арга ч бүтэмжтэй болов. Индианчууд хууртаж, гол гатлах цэргүүдэд саад хийхээр эрэг рүү гүйлдэв Манай бүслэгдсэн цэргүүд энэ чөлөөг овсгоотой ашиглаж, голын “аюулгүй” эрэг дээр амжилттай гарч билээ Бачтай дайснууд маань хэтэрхий болгоомжтой тул биднийг нэхэж мөрдсөнгүй Тийнхүү “Витлакучийн

173
сонин өмсгөл бол манай эх орны сэтгэлд
бүхнийг хараад бид төдий л гайхсангүй. Далбаа, винтов, бялтат буу, цэргийн дүрэмт хувцас, зэр зэвсгийн зүйл цөм Дэйдийн цэргийг бут цохисон байлдааны олз ажээ. Тэдгээрийг манай цэргүүд гашуун хорсолтойгоор
хувь тавилангийн
Бид
тулалдаан” дууссан юм Шуурхай зөвлөлгөөн хийж, хоёр санал хэлэлцээд Кинг бэхлэлт рүү буцах саналыг нэгэн дуугаар шийдэж, цаг алдалгүй замд даруй гарч, элдэв явдалтй учралгүй бэхлэлтдээ хүрэв. Top НАМАГ ДЭЭРХ БАС НЭГ ТУЛАЛДААН Дээр дурдсан явдлаас хойш цэргүүдийн санаа сэтгэлд эрс өөрчлөлт гарчээ. Хүмүүсийн онгирч сагсуурах намдаж, дайсны эсрэг цэргүүдийн огилсон хилэнг дарахад хялбар болов. Витлакучийг дахин гатлах аянд оролцох хүсэлтэй хүн олдсонгүй бөгөөд нэмэгдэл хүч иртэл индианчуудын “үүрийг” хөндөхгүй байхаар шийджээ Сайн дурынхны зүрх үхэж, хуарангийн амьдралас залхж, огт санаандгүй
Бид
нь
санагдуулах аж. Түүний улаан, цагаан хоршсон судал, одтой цэнхэр булан тод ялгарна Цэргүүдийн харц тугт татагдаж, тэрхүү
дотно далбаа байхыг даруй таньжээ Тэр
ширтэнэ Гэтэл нөхдийнхөө аймшигт
хариуг авах цаг ирсэнгүй
байрнаасаа

дурдаж тэднийг хосгүй баатар мэтээр дүрсэлжээ! Тэр бол ойворгон сагсуу хэнээрхлийн ховор дурсгал болжээ! Чин үнэнийг өгүүлбэл, бид улаан арьстнуудаас зэгсэн сайн “жавтий” хүртсэн ба цэргүүдийн харамсал, цөхрөл, уур хилэн тэнцүү оволзож байлаа Клинч нэр хүндтэй, түүхчийн нэрлэснээр “цэргүүдийн нөхөр” болсон генерал байсан ч түүнийг агуу жанжин гэж үзэхээ нэгэнт больж, алдар гавъяа нь бөхжээ. Хэрэв Оцеола Клинчтэй тооцоотой байсан бол “өвгөн ахмад зүтгэлтнийг” зүгээр орхивол бүрэн хангалттай буй заа Клинч амьд мэнд боловч байлдааны алдар нь үхжээ. Шинээр томилогдсон ерөнхий жанжин ирж, ялах найдварыг сэргээв. Тэр генералыг Гэйнс гэх ба тушаал дэвших эрэмбээр уг цолыг хүртжээ Эл онцгой албанд Засгийн газар томилоогүй, харин Флорида түүний харъяа хэсэгт хамрагддаг учраас дайны ажиллагааг удирдахаар санаа шулуудсан байв. Өмнөх улс шигээ алдар гавъяаны лаврын навчин титэм өмсөх

174 цохигдсондоо хулчийж шантраад эрэмгий зоримог чанар нь алдагджээ Өдий хүртэл ойшоодоггүй байсан дайснаа
тэдний ажиллагаа уур
нь шатааж,
төрүүлэх авч одоо
,
болжээ. Витлакучийн
хоорондын, чухмыг хэлбэл хүн чанарын хувьд хэтэрхий чин үнэнч үерхлийг илтгэнэ Байлдааны нэлээд туршлагатай миний бие, чихний хажуугаар сум тасралтгүй шунгинаж байгаа цагт алагдсан нөхөр дайсны аль аль нь унасан газраасаа холддоггүй гэдгийг баталж чадна Витлакучийн тулалдаанд олон индиан дайчин ясаа тавьсан боловч манай цэргийг бодвол бага хохиров. Тулалдаан хатгалдаанд өчнөөн удаа гар бие оролцсон миний бие ба манай нөхөд нэг ч “алагдсан индиан” хараагүй гэж хэлж чадахгүй Энэ бүхнийг эс харгалзан түүхчид Витлакучийн тулалдааныг агуу их ялалт хэмээн тэмдэглэж, ерөнхий жанжны илтгэл одоо ч цэрэг дайны нэгэн сонин зохиол
үлдсэн байна
оролцсон бараг бүх дарга нарын
гэж горилсон авч мөн л золгүй хувь ноогдож, бас л майлсаар хийсэн ёдрын мод хүртжээ. Луизана болон Америкийн Нэгдсэн Улсын өнцөг булан бүрээс шинэ шинэ цэргийн анги ирж, хүч сэлбэн индианчуудын “үүр” рүү довтлохоор шуурхайлан хөдлөв. Бид Амазурын хөвөөнд тулж очлоо Гэвч бидний нэр сүрд , амь насанд ч халтай тэрхүү ёрын усыг гатлах хувь байсангүй. Энэ удаа индианчууд ус гаталсан байв. Анхны тулалдаан болсон газар, гэхдээ урсгалын арай доохно биднийг улаан арьст дайчид довтлов. Хэдэн цаг улангасан байлдсаны эцэст бардам сайрхуу сумандаа тусгай хориглолт өөд аваачиж хамгаалахад хүрч билээ! Тэр хориглолтондоо бүслэгдэж, модон хананаас хамраа ч цухуйлгаж чадалгүй даруй ес хонолоо. Өлсгөлөн илэрхий заналхийлж, төдөлгүй нөмрөн авлаа. Энэ хугацаанд агт морьдынхоо махаар өл залгаж байгаагүйсэн бол “Изард бэхлэлтийн” цэргийн тал хувь нь өлбөрч үхэх байсан биз ээ. Одоо ч цэргийн хэсгээ захирч буй генерал Клинчийн цагаа олж илгээсэн
хэдийгээр
хорслыг
өс хонзон
хүндэтгэж
айдаг
тулалдаанд Америкийн Нэгдсэн Улс зуу орчим хүнээ алдсан юм Семинолууд түүнээс ч илүү их хохирол амссан гэх боловч энэ нь таамаг төдий зүйл байв Нэг ч дайсны хүүр олж хараагүй авч байлдааны үеэр тэд “алагдсан, шархадсан дайчдаа тулалдааны талбараас зайлуулж байсан” гэж нотолж байлаа Иймэрхүү тэнэг зүйл ялсан буюу ялагдсан генералуудын албан илтгэлд үргэлж тохиолддог юм! Тулалдааны талбарт индианчуудын хүүр тун ховор байдгийг мөн ч хялбар тайлбарлажээ. Ийм ажилагааг боломжтой гэж үзвэл тэр нь хөнгөн мөргөлдөөн байх буюу эсвэл анд нөхрийн
болон
Эл баримт бичигт тулалдаанд
нэрийг

бүрд ялж байгаа шүү дээ Үүнээс өөр

ч байж болох юм. Бид генерал Клинчийн хэсэг ирэхийг мөч тоолон хүлээж байлаа Тэдний айсуйг тагнуулчид хэдийнэ мэдээлсэн ба манайхан тийн хүч нэмэгдүүлбэл бүслэлтийг сэт цохиод зогсохгүй индианчуудыг довтолж тэднийг ялж ч магадгүй юм Индианчууд Клинчийн айсуйг бидний нэгэн адил мэдэж буй нь зайлшгүй, тэгээд л урьаж хэлэлцээр хийх гэсэн бололтой “Ярилцах” гэсний учрыг, одоо шийдвэрлэх цохилт өгч болно гэж ойлгосон ерөнхий жанжин ингэж ухаарчээ Генерал Клинчийг амжиж ирхээс өмнө дайсан ухарчих вий гэж л айж байжээ Тэгэхээр түр гал зогсоовол индианчуудыг барьж чадах учир тэдний саналыг хүлээж авлаа гэж Абрамд мэдэгдэв. Хоёр талын элчийн уулзалтыг үүр цаймагц эхлэхээр тохиролцо Төлөөлөгчийн бүрэлдэхүүнд тус бүр гурван хүн оролцоно. Манай хориглолтоос чанагш нэгэн багавтар хөндий үргэлжлэх ба хэдэн зуун алхмын цаагуур ой мод хөвөөлөн хүрээлнэ үүр тэмдгэрмэгц төглөөс гурван хүн гарч, задгай талыг чиглэв. Бүрэн өмсгөл хувцастай индианы удирдагчид иржээ. Абрам, Коа Хажо, Оцеола

175
аврагдах найдлага унтрав -Юу хэрэгтэй вэ? гэж асуу хэмээн ерөнхий жанжин тушаалаа. -Ярилцъя гэсэн товч хариу дуулдав -Юун тухай? -Бид байлдаанаа зогсоохыг хүсч байна. Тэр бол бүрэн зөвшөөрч болох огт санаанд оромгүй санал байлаа Юу гэсэн үг вэ? Индианчууд бидний нэг адил өлсч ядраад дайтаж, дайсагнахаас залхаа юу? Тун болзошгүй хэрэг юм Эс тэгвэл тулалдаанаа ийнхүү огцом зогсоох гэж үү? Тэд ялагдаагүйгээр
нар болох нь танигдав Сум тусахгүй газар хүрээд манай хориглолтын зүг хандан зэрэгцэн зогслоо. Манайхаас гурван элч төлөөлөгч илгээсний хоёр нь семинол хэл мэддэг ба миний бие төлөлөөгчийн бүрэлдэхүүнд орсон билээ Төдөлгүй бид дайсагнагч намын удирдагчтай нүүр тулан уулзав. Top ХЭЛЭЛЦЭЭ Бид зургаа эхлээд үг дуугүй найрсгаар гар барив Оцеола миний гарыг халуун
томоохон хүч биднийг аварсан билээ Манай ерөнхий жанжин агсан генерал Клинч бэхлэлтээс шууд гарч дайсны ар талаас ойртож, тэднийг сандраан мэгдүүлж биднийг аймшигт байдлаас гаргажээ. Бидний чөлөөлөгдсөн өдөр бас нэг тэмдэглүүштэй онцгой явдал буюу ихээхэн өвөрмөц маягийн түр эвлэрэл болсон юм. Үүр гэгээрч хараахан амжаагүй байтал -Хөөе, та нар! Сонсогтун! Гэх дуу сонсдов Тэр дуу дайсны байрласан газраас гарчээ. Бид бүслэгдсэн болохоор өөр хаанаас гарах билээ дээ Генерал Клинчийг ирэв үү гэж эрхгүй горьдлоо Дахин дуудахад нь бид хариу өглөө. Зөвлөлгөөнд нэг бус удаа хэлмэрчийн үүрэг гүйцэтгэж байсан хар удирдагч Абрамын баргил дууг таниад бидний
үл барам харин ч тулалдаан
шалтгаан

авахгүй болов уу гэж айж байна Та бүхнийг

шаардлагыг зөвшөөрч, үг дуугүй захирагдана гэсэн ам өгсөн нөхцөлд л ерөнхий жанжин хэлэлцээр хий гэдгийг дамжуулах эрх надад олгосон юм гэв. -Кури, кури! Хэзээ ч зөвшөөрөхгүй хэмээн Коа Хажо, Оцеола хоёр нэгэн зэрэг бардмаар дуу алдах шийдмэг өнгө огтхон ч сөхрөхгүй болохыг нотолно -Яагаад бид захирагдах болж байна? гэж Абрам баахан гайхсан шинжтэй асуугаад –Бид ялагдагүй! Бид тулалдаан бүхэнд та нарыг дийлж байсан Танай цэргүүдийг нэг, хоёр, гурван удаа хиар цохисон Чөтгөр ав! Та нарыг ч алчихаж чадна. Бид болзол тулгахаар ирснээс биш та нарын болзлыг сонсох гэж ирээгүй гэлээ -Өдий хүртэл тохиолдсон зүйл ач холбогдол багатай юм. Бид та нараас хүчээр илүү учраас эцсийн эцэст бид ялна гэж америк дарга хариу өчив Хоёр удирдагч дахиад л “Кури!” хэмээн нэгэн зэрэг дуу алдлаа -Цайвар царайт та нар манай хүч чадлын тухайд ихээхэн

176
дамжууллаа Индианы талаас негр Абра хазгай англи хэлээр ярьж, бусад нь түүний үгийг баталж, зөвшөөрөхдөө “Хо”, татгалзахдаа “Кури” гэнэ. -Цагаан арьстан та нар найрамдал байгуулах хүсэлтэй байна уу? гэж мань негр тасалданги лавласанд, -Ямар болзолтойгоор? Гэж манай төлөөлөгчийн ахлагч асуув Бидний тавих болзол гэвэл та нэр зэвсгээ хураалгаж, галаа зогсоо Танай цэрэг эндээс зайлж, бэхлэлт боомтдоо очигтун. Индианчууд бид Витлакучийг гатлан ухаръя Энэ цагаас хойш энэ их мөрөн үүрд манай хил болог Бид цагаан арьстан хөрштэйгээ найрамдалтай сууна гэж амлая. Хэлэх юм ийм байна. -Ах дүү нар минь! хэмээн манай ахлагч өгүүлж –Энэ болзлыг цагаан арьстан генерал ч, манай их эцэг ерөнхийлөгч ч хүлээж
эндүүрч байж магадгүй юм шүү Бид та нарын бодсончлон дорой улс биш чөтгөр ав, үгүй шүү! Бид та нарт хүч чадлаа үзүүлэмз. Негр Абрам ийн өгүүлээд нөхөд рүүгээ суусан байртай харав Нөгөө хоёр нь зөвшөөрөх мэт толгой дохилоо Тэгтэл тэргүүлэх үүрэг авсан Оцеола ойн зүг харж онцгой маягаар огцом чанга хашгирав. Дуу нь замхарч амжаагүй байтал мөнх ногоон бут сөөг бүхэлдээ хөдлөх шиг болсноо бор царайт дйчид нугад ярайтал жагссан үзэгдэнэ. Тэр урагш нэг хоёр алхаад байлдааны журмаар жагссан тул бид хялбар тоолчихоор байв. -Улаан арьстан дайчдыг тоологтун! Та нар дайсныхаа хүчийг басамжлахаа боливол зохино! Хэмээн Оцеола ялан дийлсэн өнгөөр өгүүлэв. Энэ үгийг хэлэхэд ёжтой инээмсэглэл уруул дээр нь тодроод биднийг харан хэсэг дуугүй болсноо, дайчдынхаа зүг зааж, үргэлжлүлэн ярьсан нь: -За, энэ бүтэн хагас мянган эрэлхэг залуус эцэс ядарсан номхон дуулгавартай харагдаж байна гэж үү? Үгүй ээ! Тэд сүүлчийн дусал цус нь эх нутгийнхаа хөрсөнд шингэтэл эцсээ хүртэл дайтахад бэлэн юм шүү. Амь алдах тавилантай бол энд Флоридда, төрсөн газар, эцэг өвгөдөө хөдөөлүүлсэн энэ нутагт ясаа тавих болно Та
дотно атгаж, -Өө, Рэндольф! Анд нөхөд дайны үед ч гэсэн энх цагт уулзах шиг явдал байдаг юм байна шүү гээд онцгой маягаар инээмсэгэлж билээ. Юун тухай дурсаж буйг нь би ойлосон авч талархсанаа зөвхөн харцаараа илэрхийлэв. Энэ үед хориглолтоос ерөнхий жанжны илгээсэн элч айсуй нь харагдлаа Яг тэр эгшинд төглөөс индианы элч гаран бидэн дээр ирэв Индианчууд бидний тоо илүүдэхээс сэрэмжлэн ажиглана. Тэд “хэлэлцээгээ эхлэгтүн” гэсэн тушаалыг шивнэн
нутгаасаа нүүх

зогсоох болно Эс зөвшөөрвөл дахиад цус асгарна Их Онгодыг барьж тангараглая! Гол мөрөн шиг их цус урсах болно Манай урц овохойн улаан багана зэвхий царайт дайсны маань цусаар дахин будагдах болно. Энх, дайны аль нэгийг өөрсдөө сонгогтун Оцеола яриагаа дуусгаад ойн захаар эгнэн зогсох бор царайт дайчдынхаа зүг дохитол

дууг хэдийнэ сонссон буудал руугаа буцлаа Биднийг очиход цэргүүд байлдааны журмаар жагсчихсан, хориглолтоос гарахад бэлэн байлаа. Төдөлгүй дохио өгч, голын хоёр эргийн дагуу урагш хурдан давшиж эхлэв Цэргүүд хариугаа авах гэж тэсч ядна. Өчнөөн гутамшигтай байдалд гар хумхин өлсч гуриатан суусны эцэст сая нэг нэр төрөө сэргээх боломж гарсан тул зэрлэг дайснуудаа цээрлүүлэх гэж улайран байв Индианчуудын араас довтолсон цэргийн хүч өргөтгөсөн шугамаар хурдан давшиж, генералууд урьд тохиролцсон ёсоор бас нөгөө хэсэг нь өмнөөс ойртож байхад индианчууд хэрхэн зайлж чадах билээ? Тэд тулалдах боловч яваандаа ялагдах нь гарцаагүй Цэрэг даргагүй бүгдээрэ ингэж бодож байв. Ерөнхий жанжин их л хөхиүн цовоо байна Түүний байлдааны төлөвлөгөө амжилттай хэрэгжиж байлаа Дайсан бүслэгдлээ, урхинд оруулж чадлаа гэсэн генерал Гэйнийг, агуу ялалт, лаврын навчин титэм хүлээж байв Бид урагш давшсаар Буун дуу хаа нэгтээ ганц хоёрхон сонсдох болж харин бидний сайн таних индианы дайчин уухай эс сонсодно. Хотгорт хүрээд

177
үгэнд хариу өчихөөр завдтал индианчуудын зүгт, гэхдээ түүнээс чанагш бялтат буу тасхийж саад болов. Алсад буун дуу тасралтгүй нүргэлэх, хүмүүсийн хашгирах зэрэгцэн дуулдаж, дайралтанд орох тушаалыг түрэн дэмжиж буйг ялгахуйц байв -Хм! Булхай юу? хэмээн индиан удирдагчид дуу алдаад –Зэвхий царайт урвагчид! Ингэж мэхэлснийхээ хариуг амсах бий вий гээд хариу үг ч хүлээлгүй шалавхан зайлж ой руу дайчид руугаа хөл мэдэн гүйв. Бид ч генерал Клинчийн анги индианчуудын ар талаас довтолсныг илтгэх буун
дайралтанд орсон боловч сүүдэртэй ширэнгэнд нэг ч дайсан
харсангүй. Тэд бидний өмнө, нэмэгдэл хүч манай хоёр шугамын дунд орсон байх ёстой бус уу? Индианчууд ухарч, зайлж чадна гэж үү? Үгүй ээ! За, тэр нугын цаад захад ойгоос гарч яг л биднийг чиглээд айсуй. Одоо л дайрах нь за, тэр Пэ! Энэ цэнхэр хувцас, цагаан бүс, дуулга, сэлэм юу вэ? Индианчууд биш байна! Дайснууд биш, харин бидний нөхөд, Клинчийн цэргүүд байлаа. Золоор бид бие биенээ цагт нь танилаа Тэгээгүй бол бие биенээ хядчих байсан биз Top
нар биднийг доромжлон эх нутгаас минь хөөх гэсэн тул бид зэвсэг барин боссон билээ Энэ доромжлолын хариуг бид авсан Танай олонх үнийг устгаж өшөөгөө ханатал авлаа. Дахин алж устгахыг хүсэхгүй байна. Харин нүүх тухайд бид бодлоо өөрчлөхгүй Энэ шийдээ хэзээ ч өөрчлөхгүй Та нарт шударга болзол тавьж байна, үүнийг хүлээж авбал цагийн дараа энэ дайныг
тэд чимээ аниргүй, хоромхон зуугр бараг л үл ажиглагдам алга болов. Залуу удирдагчийн цогтой
олж

өөрөө зохиосон мэт ихээхэн чөлөөтэй орчуулсан францын “арга барилын систем” нь генерал Скоттыг америкийн олон нийтийн өмнө хорин жилийн турш их хүндтэй байлгажээ Цэрэг дайны арга мэхийн ийм сүрхий систем боловсруулсан хүн агуу дайчин байхаас өөр яах вэ гэж эх орон нэгтнүүд нь бодож байв Шинэ жанжнаас гайхалтай зүйл хүлээж, ихээхэн найдаж байсан нь ойлгомжтой юм. Өмнөх жанжнуудаасаа огт өөр аргаар үзэлцэж, эл зэрлэг дайныг эцэст болгох буй за гэж горьдож байжээ Скоттыг ерөнхий жанжин болсонд олон нийтээр баяр хөөр болж, өмнөх хоёр жанжны үеийнхээс хавьгүй их цар хүрээгээр аян дайнд бэлтгэж эхлэв Цэргийн тоо хоёр юмуу бараг гурав дахин нэмэгдэж, хүнс тэжээл хангалттай базааж аваад, агуу генералын морилон ирэхийг тэсч ядан хүлээнэ. Тэгтэл ч генерал Скотт хүрэлцэн ирж, их цэрэг аянд мордлоо Эл аяныг нэгд нэгэнгүй тоочиж нуршихыг тэвчье. Тэгж нарийвчлан дүрслэхээр онцгой, сонин аян биш бөлгөө. Тэр бол ядаргаатай их зам, ёслолын жагсаалын өө сэвгүй гоёмсог байдал хосолсон аян

178 ИХ ЦЭРЭГ УЧИР БИТҮҮЛЭГ АЛГА БОЛОВ Цэргийн хоёр хэсэг нэгдэж, генералууд шуурхай зөвлөлдсөний дараа эрлээ үргэлжлүүлэв. Хэдэн цагийн турш эрж самнавч нэг ч индиан олдсонгүй! Дайн байлдааны он цагийн бичиг түүхэнд үзэгдэж тааралдаагүй
Залуу
зйлсан ул мөр ч үлдээсэнгүй Саяхан бид бүхний өмнө байлдааны бүрэн эрэмбээр жагсаж байсан индиан цэргүүд хоромхон зуур мянган хэсэг болж тархаад идтэй шидтэй юм шиг бараа туруугүй алга болжээ Дайсан хаашаа ч юм явж оджээ Цөхөрч урам нь хугарсан хоёр генерал цэргээ аваад Кинг бэхлэлт рүү буцлаа. Индиан цэргийн тийнхүү “алга болсныг” мэдээжийн хэрэг, бас нэг “ялалт” хэмээн зарлажээ. Гэвч энэ ялалт хөөрхий өвгөн Гэйнсийг наад зах нь цэрэг дайны алдар нэрийг нь сүрхий сүйрүүлжээ. Мань хүн ихэд дурлан байж олсон ерөнхий жанжны байр сууриа тавьж өгөхдөө баярлахаас өөр аргагүй байв Гурав дахь ерөнхий жанжнаар өмнөх хоёроосоо хавьгүй их алдар гавъяатай Скотт гэгч томилогдон ирлээ Англитай хийсэн дайнд азтай хөнгөн шархадсан, өндөр хэргэм улс төрийн марзан бодлогыг, юуны өмнө
байлаа Цэргээ гурван хэсэг хувааж, “баруун”, “зүүн” жигүүр, “төв хэсэг” хэмээн сүржин нэрлэжээ. Сайхь гурван хэсэг Витлакучийн намаг руу буюу дахиад нөгөө ерийн “үүр” рүү гурван талаас нь Кинг, Брук гэгээн Жонсоны бэхлэлтийн зүгээс дөхөх аж Их намгийн бүр захад ирээд жижиг буугаар дохио өгсний д араа семинолын бэхлэлтийн амин газар өөд нэгэн зэрэг, нэг шугамаар дайрна Тэр тэнэг аргаа хэрэгжүүлсэн ба зохих ёсоор бүрэн баларчээ. Аяны үеэр нэг ч хүн, нэг ч индиан олж хараагүй байна Индианы хэд хэдэн үдэлсэн газар илрүүлснээс өөр юм байсангүй Сэргэлэн овсгоотой индиан дайчид манай дохио буудлагыг сонсоод учрыг даруй ухаарч, дайсныхаа хэр хол байгааг буун дуугаар баримжаалаад “жигүүрүүдийн хоорондуур” ядах юмгүй зугтан арилжээ Би амиа алдахад хүрсэн, онц чухал юм биш гэхэд тун хачин байж болох нэг явдал Скоттын аяны үеэр тохиолдсон юм Энэ тухай тодорхой ярих шаардлагагүй ч байж мэдэх боловч эл явдал “мартагдсан бүлгийн” сонин жишээ байж болох юм Семинолын “үүр” рүү давшин явтал Амазура мөрний хөвөөнөө “ажиглах харуул” орхих санаа манай агуу удирдагчид төржээ Тэгээд дөчин хүнтэй ихэнх нь манай Сувани нутгийн сайн дурынхан мөн хэдэн дарга, түүний дотор миний бие
аргыг Оцеола хэрэглэжээ
удирдагч, мянга таван зуун дайчин эрсээ өөрийн нь цэрэгтэй бараг тэнцүү тооны дайсны хоёр хэсгийн галаас эсэн мэнд, нэг ч хүнээ үлдээлгүй авч гарснаар үл барам ухарч

аюутай бйдалд үлдсэнээ сайн ойлгосон тул эн түрүүн баттайхан бэхлэлт хийхээр шийдлээ Бид мод унагаж, хориглолт барьж, худаг ухаад бат бөх хашаагаар хүрээлэв Аз түшихэд манай гол цэрэг явснаас хойш бараг долоо хоноход дайсан биднийг мэдээгүй юм Тэгээгүйсэн бол манай багийг

бидэн дээр ерөнхий жанжин ч, бидний халааг авах ёстой баг ч ирсэнгүй. Тэрхүү бүслэлтийн дүнсгэр өдрүүдэд нэг ч англи үг сонсоогүй, үргэлж урагш ширтэх ядарсан нүдэнд маань нэг ч цагаан арьстан үзэгдсэнгүй билээ Бид орхигдож мартагджээ гэдгээ ойлголоо Үнэхээр тэгсэн аж. Генерал Скотт Флоридаас хурдхан зайлахын түүс болж, “ажиглах харуулын” халаа томилохоо умартжээ Бусад нь биднийг хэдийнэ амь үрэгдсэн гэж бодоод аврал тусламж хэрэггүй гэж үзжээ Бидэнд өлсгөлөнгийн аюул заналхийлнэ. Зоригт өвгөн анчин Хикмэн бүслэлтээс гарах зам олж, бидний байдлыг зэвсэг нэгт “нөхдөд” маань дуулгаж чадсан юм Хикмэний яриа тэднийг ихэд догдлуулж, биднийг аврахаар тэр даруй илгээсэн цэргийн анги дайсныг хөөн тарааж биднийг хориглолт-шоронгоос чөлөөлсөн билээ “Скоттын ажиллагаа” болон генерал Скоттын Флоридад гүйцэтгэсэн үүрэг ийнхүү

179 орсон нэг жижиг баг үлдээсэн
Биднийг халаа
л
биднээс холдсон бололтой. Гэтэл зургаа дахь өдрөө дайснууд манай багийг бүслээд бууж өг гэж
алагдаж шархадлаа Манай баатарлаг багийн гайхамшигт дарга Холломан хориглолтын хашааны завсраар туссан суманд оногдон амь үрэгдсэн билээ Бидэнд арван дөрвөн хоногийн хүнсний нөөц үлдээсэн байтал бүхэл бүтэн
дотор ургасан царсны боргоцой хааяа нэг түүж өл залгаж байв. Иймэрхүү маягаар тавь хоног өнгөрөөсөн
зүйл байв. Яаралтай дуудаж татсан нь Скоттыг индээдэм тохуу, шившгээс аварчээ Түүний аз дайрчээ. Энэ үед Нэгдсэн Улсын баруун өмнөд мужид индианчууд (Крик овгийн) бас дайн гарсан ба Скоттод цэрэг удирдах үүрэг өгчээ Ичиж бачимдсан генерал Цэцгийн орноос явах тушаалыг баярлан хүлээж авчээ Флорида нутаг америкийн генералуудад хамгийн муухай дурсамж үлдээсэн газар болжээ Долоо, найман генерал семинолын индианчууд, тэдний овжин удирдагчидтай хийсэн дайнд ялагдсан юм. Тэр бүх бүтэлгүй, алдаа мадаг дүүрэн явдлыг нарийвчлан тоочих зорилго би тавьсангүй. Генерал Скоттыг явснаас хойш миний бие цэргийн гол хүчнээс гарч, хоёрдугаар зэргийн бүлэгт жижиг сажиг тулалдаанд оролцох болов. Тэр бол миний цэргийн амьдралын хамгийн өрнүүн тохиолдлоор дүүрэн үе байлаа Энэ мөчөөс агуу үйл явдлын түүх бичихээ завсарлаж, аар саар тохиолдлыг өгүүлсүгэй Top
билээ
иртэл байрнаасаа холдохгүй байхыг тушаасан учрыг манай багийн дарга ч сайн ухаараагүй байжээ. Энэ тушаалыг өгчихөөд биднийг хувь заяанд минь даатган орхиод генерал маань төв хэсгийн толгой руу довтлон одов Манай бяцхан баг ямар
хүйс тэмтрэх байсан биз Бүхий
байдлаас үзвэл индианчууд “төв хөсгийг” мөрдөн дагаж хэсэг хугацаанд
шаардана. Бид эсэргүүцэн тэмцэж, үе үе завсарлан тулалдсаар тавь хоногийн турш байлдлаа! Манай нэлээд хүн
долоон долоо хоног түүгээр гол зогоохоос өөр замгүй болов Гучин өдөр бид түүхий будаа, ус мөн хориглолтынхоо
төгссөн юм. Эл ажиллагаа бүхэлдээ утгагүй, тэнэг

залаа цөмж, хулууны хальсаар хүйтэн ус утган даруул уух бүрдээ “төрөлх эдлэндээ” эргж очих хувь заяавал эрдэнэ шишийн агшаамал, гахайн мах зэрэг хорхой хүрэм хоол унд амтархан иднэ дээ хэмээн чанга чанга мөрөөсөн ярина. Энэхүү жаргалтай ирээдүйгээ бахдан мөрөөддөг нь ноёлон буй аймшигт мөчийг давахад тус болдог байж. Хүлээх гэгч өөрийн баяр баясгалантай ажээ. Одоо бид нэгэнт чөлөөтэй болж, үнэхээр гэрийн зүг жолоо залан явна Одоо Жекийн мөрөөдөл биелэх цэг хаяанд ирсэнд мань хүн баяр хөөрөө дарж эс чадан ам хамхилгүй ярина Зааны яс шиг хасын цагаан шүд ярайтал гарган үргэлж инээх ба царай нь урьдын тос дааварласан хар өнгөөр гялалзан байх шиг санагдана Жек маань хэцүү бэрх урт замд манай багийг урамшуулан сэргээж явлаа Түүний хөгжилтэй алиа яриа намбатай өвгөн анчдыг хүртэл баясгаж, тэд үе үе тачигнатал инээд алдана Миний бие гаднаа хөгжилтэй дүр үзүүлэн бйв. Сэтгэл нэг

180 ХАР ЖЕКИЙН АРАНШИН Бид хориглолтоосоо гарч завиар голын адаг хүрээд тэндээсээ гэгээн Марксын боомтод буув Чингээд цэргийн албаны хугацаа дууссан тул гэр гэртээ харилаа Бид ганц нэгээрээ болон гурав дөрвөөрөө зам нийлэн ханиндаа мордов Өвгөн Хикмэн ба түүний нөхөр нэг анчин, миний үнэнч илдэч бид дөрөв тийм нэг бүлэг болон явлаа Жек маань урьдын “Хар Жек” байхаа больжээ. Түүний гадаад байдалд гунигтай өөрчлөлт гарчээ Шанаа нь ёрдойж, хацар нь унжаад нүд нь ширгэж, санчигнаас нь даахирсан буржгар үс өрвийнө Гялалзсан хар арьсны нь өнгө үхэж гүн гүн үрчлээ суужээ. Урт хуруугараа толгойгоо маажихад цагаан цагаан хаг бутарна. Хөөрхий минь, бүслэлтийн өдрүүдийг тун зовж өнгөрөөжээ Гурван долоон хоногийн өлсгөлөн хамаг шим шүүсийг нь сорж, түүний гадаад төрх байдлыг танигдахгүй болгожээ. Гэвч өлсгөлөн сэтгэл санааг нь бараг эвдэж чадсангүй Урьдын адил цовоо хөгжилтэй байсан ба үргэлж амгалан байж сэтгэлийг минь сэргээдэг сэн. Эрдэнэ шишийн
л гунигтай дүнсгэр байгаагийн учрөг өөрөө ч ухаарч эс мэднэ Гэр орондоо харьж, ойр дотны хайртай хүмүүстэйгээ уулзан золгоно гэж бодохоос цэнгэл жаргалтай баймаар сан. Гэтэл би тэгсэнгүй. Анх бүслэлтийн шоронгоос чөлөөлөгдчихөөд бараг зайлшгүй үхлээс аврагдсаныхаа дараа баяртай байлаа. Миний баяр хөөр удалгүй замхарсан юм. Одоо төрсөн голомтондоо ойртох тусам сэтгэлд бараан үүл улам өтгөрөн хуралдаж, нэг л муу ём ёрлоно Ямар нэг золгүй зүйл дуулдаагүй болохоор сэтгэлийнхээ тэр түгшүүрийг тайлбарлаж эс чадна. Үнэнийг хэлэхэд би гэр орныхоо болон найз нөхдийнхөө сургийг сонсолгүй хоёр сар шахам болжээ Бүслэлтийн үеэр бид ертөнцийн үйл явдлаас бүрэн тусгаарлагдсан байв. Гэгээн Марксын боомтод Сувани эдлэнд болсон явдлын тухай бүдэг бадаг юм л дуулсан Тийнхүү бидний эзгүйд чухам юу тохиолдсон талаар нүдэн балай, чихэн дүлий замд гарчи лээ Ийм үл мэдэгдэх байдал итгэл алдрах эргэлзээ, тэр ч бүү хэл түгшүүр төрүүлсэн байх болох юм Гэвч миний муу зөнгийн шалтгаан огт өөр зүйл байв Миний бие гэнэт дуудагдан явах болсон, гэр бүлийн шийдээгүй орхисон асуудал, одоо тун ч тод санагдах эх, дүү хоёртойгоо салсан үе, Рингольд, тэрхүү бачтай өөдгүй этгээдийн хорон муу санаархал зэрэг элдэв зүйлс бодогдож намйг зовоож шаналгасан дарамт үүсгэсэн байж ч магадгүй юм. Хоёр сар гэгч чамгүй их хугацаа.
181
гэж оролдовч талаар өнгөрнө. Би сэтгэлийнхээ дарамтыг авч хаяж чадахгүй байлаа. Хичнээн хичээвч
байснаас минь хавьгүй аймшигт зүйл учирчээ. Намайг хуримын тухай мэдээ биш, харин үхлийн тухай, эх минь нас барсан тухай мэдээ хүлээж байлаа Мөн түүнээс ч аймшигтйа нь, дүүгий минь хувь заяа тодорхойгүй үлджээ. Замд, манай гэрээс элч угтан ирж доорхи зүйлийг өгүүлэв Индианчууд манай суурин буюу нарийвчилбал зөвхөн миний эдлэн рүү дайрч довтолгооноо хязгаарласан аж Хөөрхий ээж минь зэрлэгүүдийн гарт үрэгджээ Нагац ах маань ч бас алагдсан байна Харин дүүг минь, дүүг минь аваад явжээ! Миний бие цааш юу болсныг ярихыг сонсож саатсангүй, нэгэнт тамирдсан морио давиран гэнэт галзуурсан мэт довтолгож билээ
ХИРДХИЙМ ҮЗЭГДЭЛ Хурдан хүлэг минь довтолгон давхисаар удалгүй эдлэнгийн захад хүрэв Байшин руугаа шууд очих дөт замаар мориндоо сэгхийх чөлөө өгөлгүй хатирууллаа. Тэр бол гол зам биш, ойн жим тул үе үе бартаа саад тохиолдох боловч морь минь ухаалаг учир түүнийг хялбар даах бөлгөө. Манай байшингийн зүгээс айсуй нэг хөрш цагаан арьстантай тааралдав. Нэг юм ярих, мэдээж учирсан гай зовлонгоо тоочихоор завдаж байв Тэр тухай нэгэнт хангалттай дуулсан. Зөвхөн нүдээр харж, үнэн эсэхийг мэдэхийг хүснэ. Би замын эргэлт, тохой бүрийг сайн мэднэ Хаанаас гэрийнхээ барааг хурдан олж харахыг ч андахгүй Тэр газраа хүрээд урагш хартал, ивээлт тэнгэр минь, манай байшин үзэгдсэнгүй! Бачимдаж мэгдсэн миний бие мориныхоо амыг татан, газрын байдлыг дэмий л ширтэвч манай гэр алга байв. Би зам эндүүрч, өөр зүг хараа юу? Үгүй ээ, за тэр, замын адагт сүглийн алтан зулын аварга мод тэр байна Түүнээс чанагш нуга, хөндий, манай будагт ногоо, эрдэнэ шишийн тариан талбай үргэлжлэх ба цаашилбал их хотгорын модот дов толгод бараантана Түүнээс алсын алсад юу байгааг ялгаж эс чадав Байгаль дэлхий бүхэлдээ өөрчлөгдөж хувирсан мэт. Ан аваас өлсч цанган, алжаан ядарсаар ирэхэд минь халуунаар угтан авдаг байсан цагаан хана, цонхны ногоон самбар бүхий дотно гэр орон минь үзэгдэхээ больжээ
Хоёр сарын дотор их юм гарч болно, тэр байтугй нэг айлын явцуу хүрээн дотор юу ч тохиолдож мэднэ Намайг индианчуудын гарт амь үрэгдсэн гэж албан мэдэгдэл хэдийнэ өгсөн аж. Гэрийнхэн маань намайг үхсэн гэж бодож байгаа бөгөөд энэ бодол ямар ч уршиг тарих юм билээ Салах үедээ тэгж их догдлон хэлж байсан үгэндээ хүрсэн болов уу? Хонгор хайртай дүү минь хэвээрээ болов уу? Чөлөөтэй, ган бие байгаа болов уу? Эсвэл ээжийн ятгалгаар тэр муу адгийн амьтны эхнэр болчихсон болов уу? Миний толгойд ийм таавар эргэлдэж байхад би хөгжих сэхээгүй байсанд гайхах юмгүй Нөхөд маань сэтгэл үймэрснийг минь ажиглаад болхидуу боловч цайлганаар намайг хөгжөөх
муу совин татсаар байлаа. Ээ халаг! Миний совин зөв байжээ Үгүй, түүнээс долоон дор, айж болгоомжилж
Top

Сэрүүн асар, негрүүдийн овоохой, ажлын байр, малын хашаа саравч хүртэл үгүй болжээ Тэдгээрийн байсан бууринаас одоо өтгөн утаа тэнгэр өөд олгойдон, нарыг халхлан улаан таваг шиг харагдуулна. Тэнгэр барайн надад хилэгнэх мэт. Юу тохиолдсоныг сонсож амжсан болохоор учрыг даруй ухаарав Одоо байдлыг нүдээр хараад гайхах, шаналах зэрэгцлээ. Элэг эмтрэн, зовж шаналах тэнхэл ч үгүй болж ирлээ Морио давиран нурам, балгасын зүг талбай гатлан давхив Ойртох тусам утаан дунд холхилдох хүмүүсийн дүрсийг олж харав. Тэнд тавь юмуу, зуугаад хүн байгаа бололтой Тэднйи хөдөлж

одоо хүртэл энэд байна гэж үү? Энэ бужигнаж буй хүмүүс индианчууд уу? Түймрийн аймшигт гэрэл, өтгөн утаан дунд мал сүрэг тууж явахаар хөөцөлдөж байгаа бололтойг харвал үнэхээр тийм шиг байв. Гэвч индианчууд хэдийнэ зайлсан гэж мэдэгдсэн Эхийг минь алсан, дүүг минь хулгайлсан аймшигт явдлыг хэрхэн нэгд нэгэнгүй мэдэх вэ дээ. Зэрлэгүүд холдоогүй бол энэ тухай мэдэж чадна гэж үү? Явчихаад олзоо цуглуулан авч, байшин шатаах гэж эргэж ирсэн байж ч магадгүй бус уу? Миний санаанд иймэрхүү бодол эгшин зуур төрөв. Эл бодол миний хурдлын давхихыг саатуулсангүй Мориныхоо амыг татах тухай санаанд ч орсонгүй, хоёр гараараа винтовоо тас атган авлаа Өшөөгөө авахсан гэхээс галзуурах шахав. Миний өмнө бараантан үзэгдэх хүмүүс алуурчид мөн байсансан бол би дунд нь шууран ороод тэмцэлдэн үхье гэж шийдсэн билээ. Би ганцаараа байсангүй Хар Жекийг гэзэг даран дагаж, түүний морины төвөргөөн арханд минь сонсодно Утаа баагьсан эвдэрхий нурам дээр ирээд би эндүүрснээ мэдэв. Тэд индианчууд буюу дайснууд

182
барих нь сэтгэл догдолж, хөөрсөн шинжгүй үзэгдэнэ. Ер нь санаа амарлингуй, түймэр сонирхож байгаа
шиг
ба бусад нь хэсэг бусгаараа бөөгнөрч зогссон буюу суусан
галыг унтраах гэж огт оролдохгүй байна Морьтой голдуу цөөхөн хүн хойш урагшаа дахин шатсан хашаа хорооноос зайлж амжсан мөөрч, янцгаан тал руу зугтсан үхэр, адууг барьж авах санаатай хөөцөлдөнө Түймэр хавиар эргэлдэх улсыг эхлээд дайсан этгээдүүд гэж бодож болмоор байв. Анх надад ч тэгж санагдсан юм. Дайсан саяхан, өнөөдөр үүрээр довтолсон гэж мэдэгдсэн билээ Би яаран давхихдаа үүнийг л сонсож амжив Өглөө эрт, нар мандаад цаг ч болоогүй байлаа. Бид өдрийн халуунаас зайлсхийж шөнө явдаг байв Зэрлэгүүд
биш, харин найз нөхөд маань үг дуугүй гашуудан угтлаа Намайг мориноосоо буухад хүмүүс бүчин аваад учиргүй харна. Тэд ганц ч үг эс өгүүлэн чимээ аниргүй зогсоно Үг яриа илүүднэ гэдгийг хүн бүхэн ойлгож байжээ Нам гүмийг эхлээд би өөрөө эвдэв Сөөнгө, бараг үл сонсдом дуугаар “Хаана?” гэж асуулаа. Энэхүү товчхон асуулт даанч тодорхой, ойлгомжтой байлаа Манай нэг хөрш гараас минь хэдийнэ хөтлөн түймрийн галыг тойрон болгоомжтой дагуулан явав. Хотгорын зүг үг дуугүй заахад нь би бодож санасан ч юмгүй зэрэгцэн алхлаа. Усан санд дөхөж очтол урьд өмнө үзэгдээгүй их хүн цугларчээ Тэд тойрон зогсоод доошоо нэгэн зүйл ширтэнэ. Эх минь тэнд байгааг ухаарав. Бидний айсуйг хараад хүмүүс ярагдан зам тавьж өгөв Дагуулж ирсэн хүн намагй чимээгүй хөтөлс өөр хүмүүсийн дунд оруулахад эхийн минь цогцос нүднээ т усав. Хажууд нь нагац ах болон эзэн, эзэгтэй нараа хамгаалсаар амь үрэгдсэн үнэнч боол хэдэн негрийн хүүр хэвтэнэ Хөөрхий эхийг минь буудаж, хутгаар сийчин, хуйхыг нь хуулжээ! Үхсэн хойно нь хүртэл нүүр амыг нь зэрэмдэглэсэн байлаа!
улс
хөлхөх
байна. Утаа баагин дүрэлзэх

хагацлыг

арай хялбар

тэгээгүй

ээжийн зэмлэлийн, бараг уцаарлаж, хилэгнэсэн сүүлчийн үг бодогдож айхтар шаналгав. Гэвч тэр бүгдийг оргүй мартсан гэдгээ эхдээ мэдэгдэхийн тулд энэ хорвоод буй бүхнээ харамгүй өгөх сөн

ээж минь! Хүү тань таныхаа хамаг өө сэвийг умартжээ Таны алдаа дутагдал өчүүхэн билээ. Түүнээс нь миний санаанд Юу ч үлдсэнгүй. Ганц гэм нь гэвэл түүний зиндааны хүмүүсийн нийтлэг чанар болсон нэр алдарт дуртай байж билээ. Үүнийг нь ч би мартлаа. Одоо бол олон сайхан чанарыг нь миний ээж байсан гэдгийг нь л санан дурсана Өдий болтол би ээжийгээ хэрхэн их хайрладаг байснаа мэдсэнгүй явжээ Гуньж зовж байх цаг байсангүй. Дүү минь хаана байгаа бол? Би босон харайгаад сэтгэл хөдлөн асууж лавлалаа Эргэн тойрны хүмүүс ой руу чимээгүйхэн заалаа. Тийн заахад нь дүүг минь индианчууд олзлон одсоныг ойлгов Энэ мөчийг хүртэл би улаан арьстанд өсөрхөж дайсагнадаггүй, харин ч тэдэнд элэгсэг, нөхөрсөг биш юмаа гэхэд талтай ханддаг байлаа. Индианчууд олон зуун шударга

183 Эвий ээж минь! мэлэрч цэхийсэн харц нь дахиад хэзээ ч намайг энхрийлэн ширтэхгүй, цайж зэвийсэн уруулаа хөдөлгөн өхөөрдөж, зэмлэсэн үг хэзээ ч дуугарахгүй болжээ. Сэтгэлээ барих чадал минь барагдаж, уйлан хайлж газар унаад надад амь нас хайрласан эхийнхээ амьгүй цогцсыг тэврэн авч хөрч хөшсөн уруулыг нь үнслээ. Top ДАЙСНЫ МӨРӨӨР Би гүн их уй гашууд дарагдав Эхийн минь хөндий цэвдэг байдал, хагацах эцсийн мөчид ямар байсан нь миний сэтгэлийн зовлонг улам нэмнэ. Бид хоёр эрт урьдынх шигээ элэгсэг халуун салсан бол одоо энэхүү
хайрладаг байв. Эцсийн эцэст ялагдаж, номхрох нь гарцаагүй гэдгийг нь ч мэдэж, золгүй хувь тавилантайд нь харуусч тэдэнд талтай байв. Харин одоо тэр минь оргүй ариллаа Эх маань алагдсаныг үзээд сэтгэл эрс хувирч, индианчуудад хорсон дайсагнах болов. Түүний асгаруулсан цус өс хонзон авахыг уриалж, сэтгэл зүрх минь уриаг нь дагахыг шаардана Дээш босохдоо эхийнхээ хариуг заавал авна хэмээн андгайлж билээ Би ганцаардаагүй, Хикмэн өвгөн, түүний найз анчин хоёр, мөн тавиад хүн дуу нийлүүлэн эрэл хайгуулд тусална гэж амлалаа Хар Жек хариу авахыг хамгийн идэвхтэй шаардаж байв. Жекэд ч бас их хагацал учирчээ Виола олдсонгүй, түүнийг гэрийн бусад шивэгчингүүдийн хамт авч явсан бололтой Зарим нь сайн дураараа явсан байв Гэвч нэг ч хүн үлдээгүй, нэг ч хүн алагдаагүй ажээ. Манай эдлэн хүн амьтныхаа хамт мөхөж устжээ. Миний бие эхгүй өнчин, орох оронгүй хоцорлоо Хоосон гансарч, дэмий үрэх цаг байсангүй, нэн даруй хөдөлж, хэрхэхээ шийдэх хэрэгтэй. Хүмүүс зэр зэвсгээ агсан ирж төдөлгүй дайсны хойноос нэхэн мөрдөхөд бэлэн боллоо
давахад
байх сан Гэтэл
юм
Хөөрхий
бус явдалд хэлмэгдэн тавьж тэссээр ирсэн Одоо ч бас зовж байгаа тул өрөвдөж

Миний болон хамт ирсэн гурван нөхрийн минь унааг сэлбэж, тэнхлүүлэн морь өглөө Юухан хээхнээр яаран өл залгаад мориндоо мордож, зэрлэгүүдийн мөрийг түвэггүй олж дагав. Алуурчид морьтой явсныг хялбар олж мэдлээ Адууны мөр үүнийг гэрчилнэ Тэд урсгалыг нэлээд дээгүүр гаталж, индианы нутаг руу явжээ. Би дч эргэлзэж тээнэгэлзэлгүй мөрөөр нь даган гол гатлав Тэр газрыг би сайн санаж байлаа Хоёр сарын өмнө би Оцеолыг мөшгөж яваад чухам энэ гармаар ус гаталсан билээ Тэгэхэд злуу удирдагч мөн л энэ жимээр явсан байсан юм. Ийнхүү таарсан нь надад нэлээд юм бодогдуулж сэтгэл шимширч элдэв сэжиг таамар төрнө Цаг тутам дайсны мөр баларч бүдгэрэн, бидний явдал удааширч элдэв асуулт тулгарна.

нүдээр үзэхээс

билээ

Оцеола! Ай тэнгэр минь! Тийм муухай явдал үнэхээр үйлдлээ гэж үү? Тэгж чадна гэж үү? Хүмүүс шатаарсан байж болох юм Тэгэхэд үүр цайгаагүй байсан Харанхуйд эндүү харсан абйж болзошгүй Индианчуудын довтолгоон, дээрэм, ер тэдний үйлдсэн бүхнийг Оцеолын ажил гэлцэнэ. Хаана л бол Оцеола гэнэ. Гэтэл энд байгаагүй юм биш биз? Нөгөө хоёр гэрч гэдэг нь тэгээд хэн билээ? Үүний хариуг сонсоод би гайхахгүй байж чадсангүй. Гэрч нь Спэнс, Вилъямс хоёр байлаа! Надад учирсан гай зовлонгийн хариуг авахад туслахаар яваа сайн дурынхны тоонд тэр хоёрыг багталцсаныг сонсоод миний бие ихэд гайхав. Хачин юм Гэтэл түүнээс ч жигтэй нь Аренс Рингольд энд байсангүй Тэр этгээд түймрийн үед харагдаж, өс хонзонгоо авах хэрэгтэй гэж бүхнээс чанга бархирч байсан билээ. Гэтэл одоо гэртээ харьсан бололтой

184
хүн бий юу? Хэн удирдаж байсан бол? Эдгээр асуудлыг бүгдийг нь нотлон хариулав. Замын хажууд нуугдсан хоёр хүн индианчуудыг хэрхэн өнгөрөхийг, мөн тэдний олзных үмүүсийг буюу миний дүүг, Виола болон манай эдлэнгийн хүүхнүүдийг харжээ Тэднийг зэрлэгүүд морин дээрээ дүүрэн авч явсан байна. Харин негрүүд явган байжээ. Тэд хүслээрээ явсан бололтой. Тэр индианчууд “Улаан саваа” овгийнх бөгөөд Оцеола удирдаж явсан байв Хоёр гэрчийн өгүүлснээс үндэслэн эргэн тойронд хэлэлцсэн яриа надад хэрхэн
дүрслэхүйяа
үл
. Юу ч болтугай нэхэн мөрдөх бүлэгт байсангүй Би Спэнс, Вилъямс хоёрыг дуудаж лавлав. Мань хоёр ч хэлснээ нотлон өгүүллээ Түүнэчлэн индианчууд цус урсгасан газраасаа буцаж явахад гэгээ ороогүй байсныг тэмдэглээд, “Улаан саваа”, “Урт намаг” овгийн чухам алиных нь дайчид байсныг хэлж эс чадсан боловч “Улаан саваагийнх” болов уу гэж байв. Толгойлогчийнх нь тухайд гэвэл, тэр хоёр хэн байсанд эргэлзэхгүй байлаа Тэднийг Оцеола толгойлон явсан гэнэ. Түүнийг дайчдаасаа онцгой ялгарах тэмээн хяруулын гурван өд өмсгөлөөр нь таньсан байна. Гэрч этгээдүүд их л үнэмшилтэй ярилаа Ер нь намайг хуураад ямар ашиг байх билээ? Зандалчдын бүлгийн толгойлогч нь Оцеола ч бай, Као Хажо ч бай, Онопа өөрөө ч байна уу, тэдэнд юуны хамаатай билээ? Тэдний үг намайг итгүүлж мөн гүн гунигтай өөр нэг зүйлд өөрөөр хэлбэл эхийг минь алж, орон гэрийг минь галдаж, дүүг минь хэрцгий балмадаар олзлон авсан хүн Оцеолаас өөр хэн ч биш байсан гэдэгт итгүүллээ Урьдын үерхэл нөхөрлөлийн дурсамж хоромхон зуур унтрав. Нэгэнт цагт төчнөөн их хайрлан бахархаж байсан хүнээ одоо үзэн ядах, хорсон дайсагнах сэтгэл
Индианчуудыг харсан хүн ер нь байна уу? Ядаж ямар овгийн улс байсныг ажигласан
нөлөөлснийг
бэрх Миний хувьд хэтэрхий хүнд цохилт боллоо Тэр ярианд итгэхийг
хүснэ Алдсаа үнэн эсэхийг нь өөрийн
нааш итгэж болохгүй гэж шийдсэн
.

, манай

өдий болтол эсэн мэнд үлдсэн

гайхал төрүүлж байсан юм. Семинолын бэхлэлтийн цэгээс ихээхэн хол оршдог бусад эдлэн аль хэдийнэ тийм аюумшигт халдлагад өртсөн байлаа Манайх юу боллоо гэж түүнээс зайлах билээ? Гэтэл манай эдлэнгийнхэн тэрхүү “халдашгүй” байдалдаа дасч, хуурмаг аюулгүй байдалд хууртаж тайвширсан аж Индианы цэргийн гол хүч, Скоттын гурав хуваагдсан цэргийн хөдөлгөөнийг ажиглаж харуулдаж хаа нэгтээ яваа болохоор манай эдлэнгийн дийлдэмгүй бөх бат хэмээн найдаж байжээ Харин одоо Скотт явж, цэргүүд нь бэхлэлт боомт, зуны байрандаа хуарагнажээ Ер Флоридад айны ажиллагааг ялгаагүй байдаг индианчууд одоо хил орчмын эдлэнгүүд рүү чөлөөтэй довтолж, халдах боломжтой болов Индианчууд Суванийн эдлэнд довтлохгүй өдий хүрсний учир энэ буй заа. Учирсан гай гамшгийн тухай анх сонсоод миний бие олон төрөл төрөгсөд маань нийтийн өс хонзонгийн бай боллоо гэж бодсон билээ. Гэвч учраа олохгүй балмагдсан үе өнгөрч, хэдэн онцгой нөхцөл анхаарлыг минь эрхгүй татав Юуны өмнө яагаад чухам ганц манай эдлэнг дайрав? Яагаад ганц манайхыг галдаж шатаав? Яагаад зөвхөн манай

185 зүрхэнд минь буцлав Top ТҮГШҮҮР Тэр цуст хэрэг явдалтай холоо бүхий нууцыг хэд хэдэн нөхцөл байдал илэрсэн юм. Гэнэтийн цохилтын улмаас санаа самуураад үг байдлыг даруй анзаарсангүй. Эхийг минь алж, дүүг минь хулгайлсан балмад халдлагынхаа үеэр урсгасан цусанд эс ханасан индианчууд манай эдлэнг галдсан гэхэд итгэхгүй байх үндэс надад үгүй байв. Индианчууд зэвхий царайт дайсныхаа урьд үйлдсэн нүглийн хариуг тийнхүү өгдөг бөгөөд ийм явдал газар сайгүй
хөвөөнд бас тохиолдохгүй гэх
. Үнэндээ
гэрийнхнийг алж хядаа вэ? Эдгээр асуулт намайг үнэхээр гайхшралд оруулав. Голын хөвөөгөөр манайх шиг муу хамгаалалттай, манайхыг бодвол семинолуудад хавьгүй их дайсагнадаг эдлэнгүүд бий шүү дээ Хамгийн жигтэй нь гэвэл, Рингольдын эдлэн индиан дээрэмчдийн яг зам дээр байсан. Тэдний мөрөөр, мөшгихөд индианчууд манайд хүрэхийн тулд эдлэнг тойрч гарсан байлаа Гэтэл, эцэг хүү Рингольд нар улаан арьстнуудыг улангасан дайсагнагч, тэдний эрхийг хамгийн ичгүүр сонжуургүй хөсөр гишгэдэг билээ. Тэгэхээр Рингольдын эдлэн газрыг хөндөөгүй орхисон атлаа яагаад манайхыг онцолж устгах болов? Бид арай зориуд бэлдсэн өс хонзонгийн бай болоогүй байгаа даа? Магадгүй юм Эргэлзэх юмгүй, чухам л тэгжээ Удтал эргэцүүлэн тунгаасны эцэст үүнээс өөр үнэмшилтэй дүгнэлт олсонгүй. Зөвхөн энэ л тэр явдлын нууыг тайлах түлхүүр болж болно Гэтэл Пауэл! Иш чааваас, Пауэл байсан гэж үү дээ? Миний анд тийм зэрлэг балмад явдлын буруутан гэж үү? Ийм юм байж болох уу даа? Үгүй, яавч тэгэх учиргүй! Үл бүтэх новшнууд гэдгийг нь би сайн мэдэх хоёр гэрчийн мэдүүлгийг эс
бараг өдөр бүр гарна Тэгэхлээр Сувани голын
газаргүй
эдлэн
нь нэлээд

Аренс Рингольдыг эсэн мэнд үлдээсний учрыг би ойлгож ядлаа Замдаа сонссон шинэ мэдээнээс үүдэн бас нэг санаа төрөв. Индианчууд манайхаас яаран зайлсан, үнэндээ ухарч зугтсан гэж надад ярилаа Сайн дурынхан эргүүл хийж яваад түймэр харж, индианчуудыг санаандгүй байтал хүрэлцэн очсонд тэр ой руу зугтжээ Чухам энэ л бусад эдлэнг, мөн Рингольдыг ч манайд учирсан шиг хувь тавилангаас аварсан буй заа Эл мэдээ үнэний хувьтай байж болох юм. Мөрөөр нь үзвэл дээрэмчид тавиас хэтрэхгүй хүнтэй жижиг баг байсан аж Тэгэхээр сайхь эргүүлийн бүлгээс бага хүчтэй тулгарсан ч ухарч зайлах байжээ Хүн бүхэн л индианчуудыг ухарсан гэж үзэж байв Тэр мэдээ болсон хэрэг явдлыг өөрөөр харуулж би бас л элдэв тааварт унаж, Оцеолыг сэрдэж сэжиглэхэд хүрлээ Би түүний индиан яс чанарыг ойлгосон байж магадгүй. Ер нь эцсийн эцэст мань хүн аймшигт цохилт өгсөн хэрцгий гайхал этгээд мөн байж ч болно Юуны

186
үү? ҮГүй, үгүй, тэгэх ёсгүй! Түүнээс гадна, Пауэл Рингольдын гэр оронд гар хүрэхгүй, зөнд нь орхино
? Хамгийн заналт
нь авна гэж андгайлж байсан
нэг, Аренс Рингольдыг зүгээр үлдээн гэж үү? Чухам энэ л эл явдлын хамгийн байж боломгүй нөхцөл байв Рингольд тэгэхэд гэртээ байсан, түүнийг унтаж байхад нь ч барьчихаж болох л байв. Негр хамсаатнууд нь эсэргүүцэл үзүүлэхгүй байсан биз Ямар байсан тэднийг манай негрүүдийн нэгэн адил хялбар алах байсан нь зайлшгүй Аренс Рингольдын амийг яагаад өршөөв? Яагаад гэр оныг нь галдаж шатаасангүй вэ? Тэр дээрэмчдийн толгойлогч нь Оцеола байсан атлаа дайсан нь гэж тооцож боломгүй хүмүүсийг алчихаад
,
өөрөөсөө
. Пэ, миний дүү, Виржина, ай тэнгэр минь! Хайр сэтгэл! Тачаал улайрсан хүсэл… Индианчууд, индианчууд, индианчууд! Top ХУУРМАГ ТҮГШҮҮР Энэхүү учир тодорхой хашгирах дуу миний бодлыг тасалдуулав Индианчуудын бараа харагдаж гэдэгт итгэсэн миний бие морио давиран урагш давхилаа. Харин бусад нь мориныхоо амыг татан зогсчээ. Замаас гарсан цөөн хүн сандран буцаж, гол хүчтэйгээ нийлээд хамгаалах тулалдаанд бэлтгэв Харин
харгалзан, тэр хоёр хэдийгээр, нүдээр харсан хэмээн нотловч зүрх сэтгэл минь итгэж чадахгүй байлаа Ер нь тэгж алж хядах ямар шалтгаан байж болох вэ? Эх маань Пауэлд дургүй, түүгээр ч үл барам үл тоомсорлодог байсан Үүнийг би сайн санаж байна, Пауэл ч мартаагүй нь лав. Гэвч Пауэл шиг цагаан сэтгэлтэй, баатарлаг сайхнцы туйл болж санаанд минь үлдсэн хүн тийм шальгүй юманд өдий удтал өс өвөрлөж явах нь юу л бол! Тэгээд тэрний төлөө цус урсгана гэж
гэж үү
дайсныхаа нэгийг, амийг
дөрвөн этгээдийн
учир
ямар шалтгааны улмаас алж хядав гэж би
дахин дахин лавлав

давхисан нэг морьтон өгүүллээ. Өвгөн анчин толгойгоо тоомжиргүй сэгсрээд,

-Энэ үгэнд би үнэмшвэл

сүрхий

анчин нөхөртөө хандан өгүүлэв Уэзерфорд хэдийнэ хажууд нь ирж тэд морио аюулгүй газар орхиод, винтовоо барьсаар бут сөөг рүү чимээгүйхэн орлоо Үлдсэн хүмүүс бие биедээ улам ойртон юу болохыг мориноосоо буулгүй хүлээн зогсоно Гэвч сэтгэлийн зовлон удаан үргэлжилсэнгүй Хоёр анчин бараа тасраад төдий л удаагүй байтал тэр хоёрын чанга чанга инээд алдан хөхрөлдөхийг бид сонслоо. Үүнд зоригжсон бид урагш дөхөцгөөв Ийм хөгжилтэй инээж байгаа хойно аюул осолгүй байгаа биз Хоёр тагнуулчийн эргэж ирэхийг хүлээлгүй хөхрөх дууг баримжаалан давхила. Төдөлгүй нөгөө хоёрын бараа харагдав. Уэзорфорд тонгойгоод мөр хайж буй бололтой, харин Хикмэн бидний айсуйг үзээд гараа алдлан ганхан буй моддын зүг заалаа. Түүний заасан зүг хараа тавин ажиглатал хагас зэрлэгшсэн үхэр сүрэг байв Бидний бараагаар

187
амарлингуй түрүүлж явсан улс хар хурдаараа буцаж давхина Тэд л “Индианчууд” гэж хашгирсан ба зарим нь одоо хүртэл тэр үгээ давтсаар байлаа -Индиан ий? хэмээн Хикмэн итгэж ядан лавлаад –Хаана харагдав? Гэв. -Тэнд Тэр царсны төгөл дотор ч байна ойгоор нэг байна гэж буцаж
Индианчууд
. Бараа нь харагдахаас өмнө дуу нь сонсогддог юм гэлээ -Тийм ээ, дууг нь ч сонссон. Бие биедээ авиа өгч байна билээ гэж нэг хүн хэлэв. -Хэ! Гэж анчин өвгөн дуу алдаад –Та нар нэлээд ойр очсон бол арай өөр юм сонсох байсан биз гэж би бодож байна. Юуны түрүүнд та нар буу тасхийхийг сонсох ёстой сон Индианчууд тэнд байга бол чөтгөр аваг! Та нар элбэнх чарлахыг, эсвэл заараг шувуу дуугарахыг сонсоо биз Ер, замд тохиолдсон анхны амьтнаас сүнсээ зайлтал айдгийг чинь би андахгүй гээд –Эндээ хүлээж бай, юу болсныг би үзээд
захирангуй
Уузерфорд явкя
үргэж цочсон сүрэг моддын хоорондуур чихцэлдэн зугтав -За, танай индианчууд тэр байна даа! гэж анчин өвгөн дийлсэн байртай хашгираад –Сүрхий зэрлэгүүд байна уу, ха, ха, ха гэв Эндүүрч түгшүүр өгснөөс бусад нь бүгд хөхрөлдлөө. -Индианчууд байхгүй гэдгийг би мэдсэн юм аа Тэд ингэж явахгүй Индианчуудын хашгирах, үнээ малын мөөрөх хоёрыг ялгаж чаддаггүй, амны нь саиа арилаагүй багачуулд зөвлөхөд, индианчуудын барааг харахаас өмнө дууг нь л сонсоно шүү Арай туршлагатай нь түрүүлж яв Харин бусад нь ойрхон, хамт явагтун Эс тэгвэл хуйхнаасаа салаад хоноход хүрнэ шүү гэж марын анчин өвгөн сануулж билээ. Хикмэн үнэхээр сонсууштай мэргэн зөвлөлгөө өгчээ Тэр ёсоор хоёр өвгөн анчин түрүүлж, бусад нь биесээсээ холдохгүй ойрхон явлаа. Энэ удаад боловсруулсан төлөвлөгөө бол аливаа сайтар бэлтгэсэн нхэх хэсгийн дайсныг мөшгих журам байв Багийн гишүүд чухам ямар этгээдүүдээс бүрдэж буй нь чухал биш. Усан цэрэг ч бай, цэргийн буюу энгийнхэн ч бай, тэдний дунд хөлгийн нэгдүгээр зэргийн ахмад юмуу генерал юмуу захирагч ч байсан ялгаагүй дайсны мөрийг эрүүлч нохой мэт андахгүй мэддэг өндөр настай анчид буюу тагнуулчдад бүгдээрээ үг дуугүй захирагдах ба тэдний үг тухайн үедээ дээд хууль болх бөлгөө
намайг чөтгөр ав!
, ялангуяа та нар шиг нусгай юмнуудаас нуугдана гэж ярихгүй дээ
орхиё гэж
аястай нэмж хэлээд мориноосоо бууж, морио модны мөчрөөс цулбуурдан уялаа. -Жим
Индианчууд байна уу, эсвэл энэ залуусыг хожуул тэгтэл
айлгаа юу, явж үзье хэмээн

Дайснууд биднээс төдийл холдож амжаагүй нь илэрхий байлаа Манай суурингаас зайлсан цагийн баримжаагаар үүнийг бид мэдэж байлаа Миний бие эдлэндээ очсоор нэг их цаг алдаагүй, дайсны хойноос мөрдөх бэлтгэлд арваадхан минут зарцуулсан тэгэхээр дайсан зугтсан бид замд гарсны хооронд ерөнхийдөө цаг орчмын л зай байна. Дайсан, биднээс хурдалж чадахгүй тул бээрээс хэтрэхгүй зайтай явааг шинэхэн мөр нотолно Тэдний хурдан явахад олзны негрүүд дарамт болж байсан бололтой Юу гэвэл негрүүдийн тов тодхон тавхайн мөр энд тэнд ялгаран үзэгдэх нь явган алхаж буйг гэрчилнэ

188
тууж яваа нь
байлаа. Дайсантай тулгарахаас хулчийсан хүн
хонзон авах шуналд автан айж эмээхийг мартжээ Түүнээс гадна индианчууд тооны хувьд биднээс илүүгүй болох нь тэдний мөрөөс харагдана. Тавиас хэтрэхгүй хүнтэй бүлэг бололтой Гэвч тэнд чадвартай, тулалдаанд бидэнтэй эн тэнцэх дайчид байгаа нь эргэлзээгүй Надад туслахаар сайн дураараа хөдөлсөн эрчүүд бол ийм ажилд хосгүй, манай суурингийн жинхэнэ “хатаагдсн” шилдэг улс билээ. Хэн ч буцах тухай үг цухуйлгасангүй Зандалчдыг индианы нутгийн гүнд хүртэл, тэр ч байтугай “голомтонд” нь хүртэл мөрдөн дагахад бэлэн буйгаа бүгд илэрхийлж байв. Тэр хүмүүсийн үнэнч байдал намайг зоригжуулж, сэтгэл хөнгөрөн урагш давхилаа Өс хонзонгоо авах мөч ойртлоо хэмээн итгэл төрөн сэтгэл өег явла Top МӨР БАЛРАВ Гэтэл тэр мөч бидний бодсончлон тийм ойр байсангйү. Морины хурдаар давхилдан дайсны мөрөөр бүхэл бүтэн арван бээр газар давхилаа
индианчуудтай эл туулсан замынхаа талд нь учирна гэ найдаж байсан
явж байгаа биз Тийм аймшигт хэрцгий хэрэг үйлдчихээд мөрдөж магадгүй гэж сэжиглэх нь зүй юм. Тэд, бидний адил, гэхдээ биднээс илүүгүй хурдалж буй нь илт байв. Хэдийгээр нар халуун төөнөж байсан авч дайсны хөлд гишгэгдэж хугарсан мөчрийн шүүс дулсан байх ба тэдний морины туурайянд эргэсэн шавар манай газарчдын хэлснээр “өнгөр” тогтож амжаагүй, налсан өвс ногоо чийгтэй байлаа Ямар нэг зэрлэг хүн, эсвэл боловсролгүй нэг анчин газарч буюу луужингүйгээр өөрөөсөө дутахгүй арга бачтай дайсныхаа мөрөөр өдөр өнжилгүй дагаж мөрдөж чадна гэдэг бол гудамж талбайн өнцөг бүрд тавьсан нэр хаяг, үүд хаалга бүхний тоо дугаарын тусламжаар гудамжнаас гудамж дамжин явж сурсан хотын хүний сананд багтамгүй зүйл байв Мөшгигчдийн хувьд ширхэг навч, ширхэг мөчир, ширхэг өвс бүхэн “таних тэмдэг” болдог ба тэдгээрийг газрын зураг дээрх замын тэмдэг мэт тодорхой унших бөлгөө. Мөрдөгчид энэ маягаар “тэмдэг” илрүүлж байхад зугтаж яваа этгээд нь мөрөө бууруулахын тулд элдэв янзын арга хэрэглэж, ямар нэг мөр үлдээхээс зайлсхийж тун сэрэмжтэй явна. -Яг л цаг хагасын өмнө явсан байна, яг цаг хагас болж. Чөтгөр авмар! Улаан арьстнууд ийм хурдан явахыг огт үзээгүй юм байна Үргэсэн үхэр сүрэг шиг ямар
. Морьтой индианчууд негрүүдийг өмнөө
мэдээж Дайсныг удахгүй гүйцнэ гэсэн бидний найдвар үүнд л оршиж
тун цөөхөн байлаа. Цагаан арьстнууд өс
Гэтэл
билээ Индианчууд бидний нэхэж буйг мэдсэн бюуу эсвэл ердийн мэргэн зөнгөөрөө тааварлаад хурдан

өөрчлөгдөж эхлэв Тэнгэр цэлмэн моддын завсраар хөхрөн харагдах болов. Мод сийрэгшив. Бид үүний учрыг сайн мэдэх ойн хүмүүс билээ. Манай нөхдийн олонхи нь энэ байдалд баярлаж байв Бид дүнсгэр ойн дундуур удтал явж, замд ороонго өвс, дархи үргэлж саад болж өөрийн эрхгүй удааширч байсан билээ. Задгай газар арай хурдан явж чадна. Дайсныхаа барааг ч удахгйү харах найдвар илүү боллоо гэж үзэв Гэтэл зарим настан ялангуяа манай хоёр газарч уг байдлыг өөрөөр үзсэн билээ Хикмэн тэр даруй сэтгэл гонсойсноо илэрхийлж

-Хараал идсэн тал! Энэ хөндий тэгж байгаад яггүй том юм, чөтгөр ав, х амаг хэрэг баллах нь ээ гэж дуу алдлаа. -Яаж? гэж намайг лавлахад, -Хар л даа, Жорди Тэд энэ хөндийг гаталсан бол араасаа

189 хурдан яваа вэ Муусайн юмнууд ч зэгсэн сайн хөлрөө дөө Анхиагүй амьтдын зарим нь лав эмээл дээрээ дөчин таван градус бөхийсөөр давхиж айгаа биз хэмээн Хикмэн өвгөн арав хорин удаа мөр шалгасны эцэст нуруугаа цэхлээд тэмдэглэв. Манай газарчийн энэ наргиантай
байвал чөтгөр намайг аваг! Гэв Хикмэн дахин тонгойж мөр ажиглаад сүүлчин үгээ улам ч ноцтой давтан, -Тийм ээ, бээр хагас хүрэхгүй зайтай байна! Чш, хөвгүүд ээ, ноцолгоно шиг чимээгүй бай1 Цаг ч болоогүй та нар тэр шившигт этгээдүүдтэй учирна гэж би амлая! Чш! гэлээ. Бид түүний тушаалыг даган морьтой хүний боломжийн хэрээр чимээ анир гаргахгүй хичээнэ Морьдынхоо төвөргөөнийг намсгахын тулд замын хажуугаар зөөлөн хөрстэй газраар явж, онц хэрэг гарвал л шивнэх төдий ярилцна Хүн бүхэн урагш ширтэн хүрлийн өнгөт дайсан хэзээ л өмнө маань гараад ирэх бол хэмээн эгшин бүрд хүлээж явлаа Тийнхүү дайсныхаа мөрнөөс өөр юу ч олж харалгүй бас нэг хагас бээр зам тууллаа. Гэвч байдал
үгийн хариуд нирхийтэл хөхрөлдлөө -Хүүхдүүд ээ, ийм чанга болохгүй гэж гараараа захирангүй зангаж инээдийг тасалж –Иерусалимийг барьж тангараглая Сонсчихно шүү Тэгвэл нар жаргахаас өмнө хэдэн хүн маань хуйхаа хуулуулж таарах бий Амь н асаа бодож хулгана шиг чимээгүй явцгаа. Нэг л үг дуугарвал сонсож орхио. Тэдний чих манай нохдынхоос дутахгүй сонор шүү Тэд бинээс бээр хагасаас хол
эсэхийг мэдэхийн тулд
. За, тэгвэл юу болох вэ? Тэгэхээр бид харагдалгүй явж чадахгүй, тэмээн жин шиг дороо танигдана. Ингээд юу болох вэ? Бинийг нэгэнт л ажигласан бол биднээс хялбар нуугдаж чадах ба биднийг явсаар байтал, чөтгөр ав, нар бараг хэвийчихнэ! Бид их намагт очих болох бий вий Мөшгиж байгааг маань мэдмэгцээ л нуугдана даа Тэгвэл юу болохыг би андахгүй. -Юу болох вэ? -Ойгоор нэг тарж орхино. Тэгсэн цагт нар уургалахтай адил болно гэсэн үг. -Тэгвэл бид яах ёстой вэ? -Та нар эндээ түр хүлээсэн нь дээр биз Жим Уэферфорд бид хоёр ойн зках руу очоод индианчууд энэ хээрийг гаталж амжсан эсэхийг үзье. Тэгсэн бол бид ч бас явж, цаана нь гараад мөр хайя даа Өөр арга алга Энэ талыг туулж байгаад ажиг авахуулчихвал шилээ харуулаад гэрийн зүг буцахаас илүү юмгүй Марын анчны саналыг нэгэн дуугаар зөвшөөрлөө. Оновчтой мэргэн болох нь илэрхий төлөвлөгөөгөө хэрэгжүүлэхээр Хикмэн нөхрийнхөө хамт мориноосоо буун, биднийг модон дотор орхиод ойт хээрийг зүглэн сэмхэн одлоо. Тэднийг иртэл нэлээд хугацаа өнгөрөв Зарим хүн тэсвэр алдаж эхэлсэн ба
дагаж мөрдөж байгаа
тэр ойн захад нэг хоёр харуул үлдээснээс зайлахгүй

мэт харагдана Харин хашир эрүүлч

болохыг нь андахгүй Тэр мөр дэндүү том, хэлбэр дүрсгүй, нэг хүнийх гэхэд хөрсөнд хэтэрхий гүн гарсан байлаа. Урт өсгий, хурууны өргөн палигар мөр, энэ бүхний учрыг хоёр анчин даруй гадарлажээ Эл мөр нь олзлогдсон негрүүдийнх бөгөөд баривчлагсдын тушаалаар тийнхүү нэгнийхээ мөрөн дээр гишгэн явсан болохыг ч мэджээ Буруулан зугтсан зэрлэгүүдийн энэхүү гэнэтийн заль бидний сэтгэлийг гонсойлгож бас гайхахад хүргэв. Эхлээд бид мэхлэгдлээ. Дайснууд зайлж амжсан тул өс хонзонгоо авах хөг өнгөрлөө гэж бодсон билээ Мөрдлөгөө үргэлжлүүлэх нь тэнэг хэрэг гэж хэлэлцэх хүн ч гарав Бас зарим хүн буцах нь дээр гэж үзэв Тиймээс өс хонзон авах хүслйиг нь дэврүүлэхийн тулд дайснаа хорсон занах уламжлалт сэтгэлийг

190 ийнхүү сунжирсан тагнуул туршуул хийсээр цаг дэмий үрж, индианчууд улам холдчихлоо хэмээн олон хүн үзэх болов Мөр мөрдлөгөө даруй үргэлжлүүлж ямар ч болтугай шууд урагш давхия гэж зөлөх хүн ч гарлаа. Зандалчидтай нүүр учран тулах сан гэж тэсч ядан
яв цав нийцэж
зүйл гэвэл бидэнд
ч
Хээр гараад индианчууд
өнгөрсөн олон тооны морьдын мөрнөөс илэрхий болов Анчны хэлснээр дайсны мөр “тавин хэсэгт цацагджээ”. Өндөр ургасан өвсөн дундуур мөлхөн хайсны эцэст Хикмэн ингэж тогтсон ба ямар ч мөр илрүүлсэнгүй. Гэтэл нэг зүйл тэдний анхаарлыг онцгой татжээ Тэр бол, хэдийгээр чанагш одсон мөр нэлээд байсан авч морин туурйан мөр бус, харин хүний тавхайн мөр байлаа Өнгөц ажигласн хүнд бол ганц хүн л яваад өнгөрсөн
мөр олохгүй бол миний бие энэ насандаа марын мах идээгүй болог Тэд дахин нэгдээд цааш явсныг би сайн мэдэж байна Хараал идмэрүүд, модон дотор хаа нэгтээ буудалласан байх нь лавтай. Хойноос нь мөшгиж яваа хүн харагдахгүй болохоор тэд зөгийн балтай хонгилд орсон баавгай шиг аюулгүй байна гэж сэтгэж байгаа. Яг л тэр үеэр нь бүгдээрээ гэнэт дайрна даа гэж өгүүлэв. Хикмэний төлөвлөгөөг бүгд зөвшөөрч, эцсэн морьдоосоо буун нар жаргахыг хүлээж эхлэв Мөрдөгчдийн оргилсон зориг дотроо агуулсан хорсол хилэнг бадраах нь ялангуяа өс авах шалтгаантай хүнийг хөөж мөшгихийг “зогсоон саатуулахаасаа” бага ажил ордог ажээ Мөр алдагдана гэдэг бол мэдээж, ихэвчлэн дайснаа зайлж амжээ гэсэн бодол төрүүлж нэлээд хугацааны дараа дахиад мөрийг нь илрүүлж болох авч ийнхүү удааширснаар дйсандаа нэлээд давуу тал олгохын зэрэгцээ тэр саатсан эгшин бүр мөрдөгчдийн сэтгэлийг улам догдлуулж, уур хилэнг нь дэврээж байдаг юм. Одоо би яг л тийм байдалд ороод байв Тухайн нөхцөлд түүний төлөвлөгөөний түмэн
байсан миний сэгэлд сайхь санал
байвч энэ нь тэнэг зүйл гэдгийг ч ухаарч байсан билээ. Газарчдын зөв байлаа Удтал хүлээсний эцэст манай хоёр ч эргэж ирээд явсан тухайгаа илтгэв Индианчууд ойт хээрийг гаталж цаад ойд нь орсон ба нэг ч хүн, нэг ч морь эс үзэгдэнэ Хикмэн, Уэзерфорд нарыг ойн захад бараг хүрэхийн алдад тэдний бараа дөнгөж тасарч байсан ба Хикмэн бутан дунд орж морины сүүл хараад л алджээ. Харин манай овжин мөр хайгчид улам их юм олж мэджээ. Тэдний мэдсэн нэг нэн чухал
дагаад явах нэг
мөр байсангүй!
тархан явсан нь өвс нугаар
заль
нь сэргээх хэрэгтэй болсон юм Энэ эгзэгтй үед Хикмэн өвгөн хүмүүст шинэ найдвар төрүүлж зоригжуулав. Түүний үгийг сонсоод миний бие барялаж билээ Нэлээд их юм ярьсны эцэст, -Хүүхэд минь бид өнөө оройдоо тэдэн дээр очиж чадахгүй л дээ Гэгээн цагаар өдөр энэ талыг гатлах боломжгүй. Тойрно гэхэд дэндүү их зай байна. Энэ хараал идсэн хээрийг тойрохын тулд хорин бээр зам туулах хэрэг гарна Зүгээр! Бүрй болтол эндээ хүлээе. Тэгвэл энэ талыг сэм гаталж чадна. Жим Уэзерфорд бид хоёр цаад захад нь гараад дайсны

байгаагаа мэдэрч, хөдөлж явж байсан маань зовж эхэлсэн сэтгэлийг минь хөнгөлж байжээ Харин одоо мөрдлөг зогссонд өглөөний явдал хамаг ухаан санааг минь эзэмдэн, уй гашуу гүнзгийрлээ Миний санаанд аймшигт үзэгдэл сэргэн амилж, нүдний өмнө алагдсан эхийн минь гараа алдлан хэвтэх цогцос үзэгдэн өшөөгөө авахыг уриалах мэт байв. Мөн цонхийж цайсан, уйлж унжиж, үс нь сэгсийсэн цөхрөнгөө барсан, доромжлуулсан дүү минь харагдана Нар шингэхийг тус ядан зовнин хүлээж байсныг минь гайхах юун. Энэхүү аварга галт бөмбөлөг урьд үзэгдээгүй удаан жаргаж байх шиг санагдана Хийх юмгүй саатан зогсох нь галзуурмаар хэцүү ажээ Ой дээгүүр дэгдсэн өтгөн манан татсан улмаас дүгрэг нар цусан улаан өнгөтэй болжээ Тэнгэр доошилж, хилэгнэсэн мэт баргар байх нь миний санаа сэтгэлийг тусгах лугаа адил ажээ. Тэгсээр эцэстээ бүрий боллоо Өмнөд өргөргийн нутагт болдогчлон үдшийн гэгээ хурдан тасардаг боловч надад их л удаж сунжрах шиг санагдаж билээ Харанхуй болмогц би ухасхийн мордож, тийнхүү

191 зөвийг ойлгож байсан учраас л анин өвгөний зөвлөлгөөнийг дагасан боловч сэтгэлээ барьж ядан ийм саад учирсантай арай гэж эвлэрч байв Хэрэг тохиолдвол цор ганцаараа дайрч, үйлдсэн бузар хэрэгт нь дүйх хариуг өөдгүй муусайн зэрлэгүүдэд улаан гараараа өгөх сөн гэж яарч адган байсан билээ Top ОЙТ ХЭЭРИЙГ ГАТАЛСАН НЬ Миний сэтгэл өгүүлшгүй их шанална Мөр дагаж ухаангүй шавдаж явахад бараг үргэлж сэтгэл хөдлөн байсан тул өөрт тохиолдсон гай зовлонг гүнзгийрүүлж, байгшх дурсах боломжгүй байжээ Удахгүй хариугаа авна, тэр мөч алхам тутамд улам бүр ойртож байна гэсэн бодол уй гашууг минь мартагнуулж байлаа. Заналт дайсандаа дөхсөөр урагш ахиж
хөдөлгөөнд орсноос сэтгэл амсхийх шиг болов Бид ойгоос гарч задгай талд гарлаа. Манай хоёр газарч биднийг дагуулан шулуухан явав. Тоо томшгүй олон мөрний аль нэгийг дагах гэж оролдсонгүй. Тэр пад харанхуйд боломж ч үгүй байснаас гадна мөр үзэгдэхүйц гэгээтэй байлаа ч гэсэн газарчид маань өөр арга сэдсэн байж. Хикмэн өвгөний хэлсэн нь, -Тонуулчид цаад захад гараад товлосон газраа цугласан биз Тиймээс аль ч мөр биднийг зорьсон газарт маань, ер дайсны буудалд аваачих нь илэрхий Тэгэхээр манай цорын ганц зорилго бол энэ хээрийг мэдэгдэлгүй сэм гатлах явдал юм. Тас харанхуй байгаа нь сайн хэрэг Бид ойт хээрээр хий үзэгдэл мэт чимээ аниргүй явна. Морин төвөргөөн дуулдахаас эмээж маш удаан ахиж байлаа Нэгэнт эцсэн морьдынхоо амыг татах хэрэгцээ байсангүй Хээрийн хөрс зөөлөн хөвсгөр, өтгөн өвстэй тул морьд маань чимээ гаргахгүй алхална. Манай морьд индианы морьдын үнэрийг авч янцгаатал биднийг илчилж орхих вий гэж ганц зүйлээс айж байна Азаар тийм юм болсонгүй Тийнхүү хагас цаг чимээгүй аялсны эцэст ойт хээрийн нөгөө захад хүрч, моддын харанхуй нөмөрт оров. Биднийг ажиглаж харах боломж бараг үгүй байв Индианчууд тагнуулаа

биднээс холгүй байх учиртай гэж үзлээ. Харанхуйд түүнийг эрж олох бэрхтэй ч бидэнд ундаасч тарчлах, эсвэл ус эрж бэдрэх хоёрхон зам үлдэв Мэдээжийн хэрэг бүгдээрээ хоёр дахь замыг нь сонгон авч, Хикмэн, Уэзерфорд хоёр дахиад л тэргүүлэн замчилж, бусад нь чимээгүй дагах боллоо Бид дан эгнээгээр цуван морио аажуухан гэлдрүүлэв Тийм харанхуйд үүнээс өөр тохиромжтой арга байсангүй.Манай баг

192 орхисон
болхоор
огт
төлөвлөгөөгөө мөн л намуухан хэлэлцлээ. Бид
ангаж цангана. Сэрүүн уур амьсгалтай газар ийм байдалд хүрэхэд бүтэн өдөр ч хангалтгүй буй заа. Хүн морьгүй эцэж тамирджээ Бид унтаж амрах ч нөхцөлгүй болж үдлхээсээ өмнө ус эрж олох шаардлага гарав. Урт аянд бэлтгээгүй тул хүнс хоол маань барагдаж, бас гол харлах боловч өлсөхийн зовлонг гэтлэхэд арай хялбар аж Ус л олчихвол өнөө шөнөдөө гол зогоож болох учир усны эрэлд мордохоор шийдэв. Энэ түвэгтэй үед манай хоёр газарчийн туршлага тус болов Бидний гаталсан ойт хээрд мань хоёр нэг бус удаа ан ав хийжээ. Тэгэхэд эд индиан овгуудтай найрсаг харилцаатай цаг байсан тул цагаан арсьтнууд нөөц
чөлөөтэй зорчдог
тэр үед ойролцоо нь амар
нэг цөөрмийг санажээ Тэр
явлаа Top ТҮНЭР ХАРАНХУЙ ШУГУЙД Хэсэг яваад газарчид маань будилж цувааг бүхэлд нь зогсоож, хөдөлгөөнгүй хүлээлгэхэд хүрлээ. Хикмэн, Уэзерфорд хоёр хэдэн удаа чигээ алдаж замаасаа төөрч самуурав Гэгээтэйд модны холтсоор зүг чигээ тодорхойлох ойн анчдын сайн мэдэх арга бий. Гэтэл юу ч ялгаж харах нөхцөлгүй түнэр харанхуй байлаа. Харин Хикмэн өвгөн тас харанхуйд ч модны холтосны шинжээр баруун зүүн зүгийг андахгүй хэлж чадна хэмээв. Тэгээд модны гол тэтмтрэн ажиглалтаа баттай нотлох гэсэн шиг нэгээс нөгөө мод руу очиж байхыг нь би ажигласан билээ Тийн нилээд болоод тэр сонин ажлаа дуусгаж, нөхөртөө хандан гайхаш нь тасарсан өнгөөр, -Чөтгөр ав, юу гээчийн гайхалтай юм бэ! Жим ээ. Энэ моднууд чи бид хоёрыг хамгийн сүүлд ирснээс өөрчлөгдсөн шиг байх юм Яасан байж таарах вэ? Бүгд холтосгүй нүцгэрээд шавар шиг хатчихсан байна гэж шивнэн өгүүлэв. -Надад ч бас жигтэй харагдсан. Харин би харанхуйд тэгж санагдлаа гэж бодсон юм хэмээн Уэзерфорд хариу хэлэв
бол түнэр харанхуй биднийг тэдний харцнаас нуух байлаа Бид огт чимээ гаргаагүй
ойд орохдоо л тэдний тагнуултай улаан халз тулгарчихгүй бол бидний ирснийг мэдэх учиргүй. Хүн байгаа шинж тэмдэг
үгүй тул араас маань хэн ч дагаагүй, биднийг хэн ч олж хараагүй юм гэдэгт итгэж билээ Бие биедээ шивнэж баяр хүргээд цаашдаа хэрхэн
чанагш явах санаатай мориноосоо буусангүй Уг нь нэг газар буудаллаж мөр ялгаж болхоор гэгээ орохыг хүлээвэл зохих байсан авч нөхцөл байдал ийм боломж олгоогүй юм Морьд маань учиргүй ундаассан ба хүмүүсийн байдал ч дээрдэх юмгүй байв. Үд дундаас өдий болтол усны бараа х араагүй бөгөөд Флоридын шатам халуун наранд хэдхэн цаг болоход л тэсэхүйеэ бэрхээр
нутгаар
байж Анчид
байсан
цөөрөм
тийнхүү урт цуваа болон тохойрч тахиралдсан зөргөөр моддын дундуур аварга том могой мэт мушгиралдан

” хавирга руу давираад амыг нь сул тавьж, моддын дундуур аанаа л түрүүлэн явлаа Бидэнд ч шинэ найдвар төрж адгуусны зөнд итгэн хойноос нь дагаж билээ. “Байгалийн эзэн” болсон хүн доод хөгжилтэй адгуус амьтдын жирийн зөн билгийг сориод сорилыг тун хялбархан давахад нь байнга мухардалд ордог. Үүнийгээ эргэцүүлж үзвэл хүний бардам сэтгэл ямар нэг талаар зайлшгүй басамжлагдахад хүрнэ Энэ нь хүч чадал, төрөлх зөн, тэсвэр хатуужил бүхнээрээ эзнийхээ аятай тавлаг байхад дэм болдог энэхүү буянтай адгуусыг дарлагч догшин хэрцгий этгээдэд өгөх номхон даруу байвал зохих тухай сургамж болох ёстой юм Аюул осолд орсон цагтаа ихэрхэг хүсэл зоригоосоо өөр хүчний эрхшээлд байгаагаа тэр хүн ойлгоно Төдөлгүй Хикмэний морь усны үнэр авсан нь мэдэгдэв. Морь нь анч нохой бугын халуун мөрөөр орсон шиг усны үнэрийг андсангүй Хикмэний морь хамраа өлийлгөн байн байн агаар шиншилж нэгийг зорьсон мэт шулуухан алхах нь үнэхээр үнэр авсныг харуулна Ус руу тэмүүлж байгаагаас зайлахгүй гэж бүгдээрээ бодож

193 -
ээ, энэ моднууд
л
-
сүйрчээ. Таамгаар явахаас өөр замгүй. Энэ ч тус болохгүй дээ, хүүхэд минь Хикмэн өвөө нь цааш замчилж чадашгүй Одоо тэр цөөрөмд хүрэх замыг энэ нусгай багачуудаас илүү мэдэх юм алга гэв. Ингэж үнэнээ хүлээсэн нь бидэнд таагүй нөлөө үзүүлж, анчдын туршлагад найдаж ус олдоно гэсэн итгэл тасарсанд шаналан бачимдаж цангаж ундаасахын зовлон туйлгүй нэмэгдэх шиг болов. Гэтэл жаахан азнаас Хикмэн, -Байз, арай ч бүх юм баларчихаагүй байна Би та нарыг цөөрөм рүү авч очиж чадахгүй юмаа гэхэд ухаалаг залуус минь хүргэж чадна даа гээд -Чи чадна тийм ээ, хөгшин гүү минь Чи ус олж чадах уу? За, алхаад! Үзээд алд даа гэж өчнөөн олон жил унасан хөгшин гүүндээ хандаж хэлэв. “Адгуусныхаа
. Бид учрыг олохоор Хикмэн рүү очвол гүн бодолд дарагдсан бололтой дуугүй зогсч байлаа -Та юунд зогсов оо? Гэж намайг асуусанд, -Та нар эндээ түр хүлээх хэрэгтэй гэв -Яагаад тэр вэ? гэж ойр ирсэн хэдэн хүн шалгаалаа ъ -Энэ замаар урагшаа явбал осолтой. Улаан арьстнууд цөөрмийн дэргэд байж ч магадгүй Энэ хавьд өөр устай газар байхгүй Тэд ч бас цангаж байгаа биз Бидний ойртож явааг сонсчиховол дахиад бутанд ороод хайх мөр, харах бараагүй болчихно. Тэгэхээр та нар эндээ хүлээ. Жим бид хоёр гэтэж очоод байдлыг ажиглаад ирье. ОДоо би цөөрөм байгаа газрыг сайн мэднэ Нэг их холгүй Индианчууд байхгүй бол дорхиноо эргээд ирье. Та нар ч ундаалахаар хөдөлнө биз. Энэ ухаалаг төлөвлөгөөг бүгдээрээ зөвшөөрлөө Хоёр анчин мориноосоо бууж урагшаа болгоомжтой хөдлөхөд нь би хамт явпя гэж хүслээ Тэд ч татгалзсангүй Надад учирсан гай зовон аяныг тэргүүлэн явах маргашгүй эрх олгосон билээ. Тийнхүү морио нэг нөхөртөө үлдээгээд анчидтай нийлэв Нарсны шилмүүст өтгөн бүрхсэн газар хөлийн чимээ дарах тул бид чимээ аниргүй алхана Ой энэ хэсэгтээ нэлээд сийрэг болохоор зэгсэн хурдан явлаа
Үгүй
нэг
биш Бид хоёрыг урьд ирэхэд ийм байгаагүй! Энд гацуур, нарс ургасан байсныг би сайн санаж байна Алив, навчийг нь хараад орхиё гэж хэлээд Хикмэн дээрээс унжих нэгэн урт мөчрийг таслан авав.
Пэ! Юу болсныг ойлголоо Өөдгүй муу хүйр хорхой идчихэж Энэ моднууд үхжээ гэж зүүгий нь хуруугаар чимхэн өгүүллээ. Хэсэг байснаа “Ой бүхэлдээ сөнөсөн юм болов уу” гээд явж өөр моднуудыг тэмтэрч үзээд, Тэгжээ, ой тэр чигээрээ
байлаа Хүн бүхний сэтгэл сэргэн хөгжиж иртэл Хикмэн цувааг гэнэт зогсоосон нь их л гайхал төрүүлэв

шийдлээ

Өвөн дээр хэвтэж, зарим нь суусан гурав дөрвөн хүн миний анхаарлыг татлаа. Тэднийг хараад айдас хүрч, сэтгэл догдлов. Тэр хэсэг улс модны сүүдэрт байсан болохоор нүүр царайг нь ялгах аргагүй аж Гэвч цагаан хувсаар нь эмэгтэйүүд байна гэж мэдлээ. Хоёр нь бусдаас зайдуухан, нэг нь нөгөөгийнхөө өвдгийг

194
уясан байх ба түүдгийг тойрон тарж хэвтсэн хүмүүсийн дүрс үзэгдэнэ. Хөдлөхгүй байгааг харвал алуурчид нам унтсан бололтой. Түүдгийн хажууд нэг хүн сууж байв Өвдгөө дэрлэн тонгойн суух авч унтаагүй ажээ. Түүдгийн гал хүрлийн өнгөт нүүрийг нь гэрэлтүүлэн, өдөн өмсгөл нь халхлаагүй, будаж шунхдаагүйсэн бол царайных нь төрх, өнгийг ялгаж болмоор санж Царай нь хүрэн ягаан өнгөтэй санагдав Толгой дээрх тэмээн хяруулын гурван том хар өдний үзүүр шанааг нь даган бараг хацарт нь хүртэл унжжээ. Тэрхүү бэлэгшээлтэй өд Оцеолын малгайн өмсгөл болохыг таниад зүрх ёгхийн шимширч билээ. Би улам анхааралтай ажиглалаа Цаахантай нь алгагаар нэг хүмүүс
тэрийн хэвтжээ
дэрлэн
хоёрыг хараад сэтгэл минь учиргүй үймрэв
,
дүү Виржина хоёр мөн нь эргэлзээгүй болов Top ДОХИО Тэр үед миний сэтгэл чухам ямар болсныг үгээр илэрхийлж үзгээр дүрслэх аргагүй. Уншигч та өөрийгөө миний оронд тавиад үз л дээ. Алагдаж, зэрэмдэг болсон эх, нагац ах, шатсан үнсэн товрог болсон төрсөн гэр орон, бүхэл хөрөнгө хогшил ард минь үлдэж, одоо өмнө минь эхийнхээ өмөг түшгээс салсан, шулмын удирдагч нь бузарласан ч байж мэдэх дүү минь байлаа Бас нүдний минь өмнө хуурамч, итгэл хөсөрдүүлэгч, тонуулчин алуурчин байж байна! Тэгэхээр намайг ганирсан догшин сэтгэл эзэмдэхгүй байх гэж үү? Өс хонзонгоо авах ёстой хүнээ харах тусам уур хрсол минь улам даамжирна Сэтгэлээ барих нөхцөлгүй улам газар авч, булчин шөрмөс минь зангиран хөвчирч, цус минь шингэрэн судсаар минь гал урсах мэт санагдана Бид гурав ямар нөхцөлд байгаагаа ч бараг умартчихаад зөвхөн өс хонзонгоо авах тухай л бодож байв. Дайсан өмнө минь байна! Намайг хажууханд нь ирчихээд байгааг огт мэдэхгүй унтаж сууна Тэр этгээд бууны сум тусах зайд, гар сунгаад хүрэм ойрхон байлаа. Би намиран унжсан тэмээн хяруулын өдний чигт буугаа өргөж, өдний үзүүр хавьд хараалав Тэрний цаана дайсны нүд буйг мэдэж байлаа Хуруугаа бууны гохон
Арваад минут явад нөхдөөсөө ихээхэн холджээ Бид чиг баримжаагаа алдахгйүг тун хичээж байсан авч гэнэт будлих шиг боллоо Яг энэ үед өтгөн навчсын завсраар алсад гал анивчихыг харж би ихэд гайхав. Тэр бол түүгийн дөл байлаа. Хикмэн ч индианчууд үдэлж асаасан түүдэг байна гэж хармагц мэдэв Эхлээд нөхөд рүүгээ очиж тусламж эрэхээр ухасхийснээ түдгэлзэж юуны өмнө түүдэг рүү дөхөж очоод дайсны буудал мөн эсэхийг лавтйа мэдэхээр
Бид гурав сүүдэр бараадан бараг мөлхөж эхлэв Ойн цоорхойд түүдэг дүрэлзэж, хажууханд нь цөөрмийн ус мэлтэлзэнэ. Бид гурав хаширласаар овоо ойр очвол алгаг тэр чигээрээ тодхон харагдлаа Морьдоо модноос
бүлэг бүлгээрээ
сууна Тэр
Виола
миний

цавчлахаас өөр чимээ сонсогдсонгүй Биднийг ажиглаагүйд санаа амарч одоо анчдад нэгэнт сайн танил болсон жимээр гэдрэг алхлаа. Хэдий харанхуй байсан боолвч бид гурав гүйх шахад хурдлав. Маш түргэн явж байтал гэнэт буу тасхийж бид зогтусан саатав Бид гурав буудуулсан мэт зогслоо. Буун дуу дайсны буудлын зүгээс бус, эсрэг талаас, манайхны үлдсэн зүгээс гарсан учир бид ихэд гайхсан билээ Гэхдээ яг тэдний хавиас буудсан баймгүй санагдав Буудахад ийм чанга, тод дуулдахааргүй хол байгаа шүү дээ. Бид гурвыг хүлээж ядаад наашаа дөхсөн юм болов уу? Одоо ч айсуй юм уу? Тэгвэл бууддаг нь тун тэнэгээр үл барам осолтой зүйл болох сон Юу болж буудаа вэ? Буу алдаа юу? Тэгснээс зайлахгүй Иймэрхүү таамаглал толгойд зурсхийн орж хоорондоо хэлэлцсэн ч үгүй. Дор дороо л тэгж бодло Үг сольж амжаагүй байтал хоёр дахь удаагаа буу тасхийв. Энэ удаагийнх түрүүчийн

195
аваад
Хуйхаа хуулуулж л салах
сэм буцаж очоод ирж бүслэе Зөв биз дээ, Жим ээ гэж шивнэлээ. Илүү авиа гаргахаас эмээсэн Уэзерфорд дуугүй толгой дохив. -За явъя гэж Хикмэн бас л шивнэн өгүүлээд –Цаг алдаж болохгүй, аль болох хурдан буцъя. Алив, мөлхөе, доошоо, аяар, аяах гэж зааварлаад түрүүлгээ харан гулзайтал хэвтэж мар шиг мөлхсөөр моддын дунд орон бараа тасарлаа Уэзерфорд бид хоёр ч бас мөлхөж галын гэлээс гараад аюулгүй газар хүрч гурвуул бослоо. Чимээ чагнаж зогсосхийв Бид гурав зайлахдаа дайснуудад сэжиг авахуулсан байж мэдэх юм. Гэвч бидэнд зарим нэг индианы хурхирах морьдын өвс хүр хүр хазах, хааяа нэг хатуу газар туурайгаараа
хоёр нөхөр миний адил мэл гайхаж хоцров Буудлаасаа төөрсөн индианууд дохио өгч буудсан юм болов уу гэж таамаглахаас өөр замгүй аж. Бодож зэрэгцүүлэх зав ч гарсангүй Бидний ард индианчуудын буудал тэр чигээрээ үймж сандрахад буун дуунаас тэгэв гэдгийг ойлголоо Хүмүүсийн хашгирах, морьдын янцгаах, морин төвөргөөн сонсдов. Бид гурав ч хүлээж саатсангүй, нөхдийнхөө зүг яаран харайлдлаа Нэлээд явтал хоёр морьтой хүн харагдсан авч харанхуйд хэн болохыг ялгаж эс чадав. Тэр хоёр биднийг очихоос өмнө модны хоорондуур хий үзэгдэл мэт сүүмийсээр одлоо Яг л буун дуу гарсан зүгээс гарч явав Бид хариу хүлээн чагнав. Хариу өгсөн ч үгүй. Харин манай нөхдийн ч, дайсны зүг ч бус, огт өөр чигт давхин одов Морьдын төвөргөөн л дуулдав Тэр хоёр морьтой хүний байдал нэг л жигтэй Ямар зорилгоор буудаа вэ? Индианчуудад дохио өгсөн юм бол яагаад тэр зүгээс ирсэн бид гурваас зугатаана вэ? Түүнээс гадна яагаад өөрсдийнх нь дохиогоор буудал үймж бужигнасныг дуу шуугианаас нь сайж мэдэж байгаа атал тэр зүг яваагүй юм бол? Тэр хоёр хүний байдлыг би огт ойлгосонгүй Харин Хикмэн нэгийг бодсон бололтой Эл хэргийн
дээр тавив Нэг л эгшин өнгөрвөл урьд баатар эр гэж үзэж байсан тэр хүн одоо өвс ногоон дээр амь тавин хөсөр хэвтэх байсн авч нөхөр минь намайг хориглов. Хикмэн хоромхон зуур миний винтовын цохилуурыг палигар алгаараа таглан замгийг нь атган авахад, Уэзерфорд бууны ам таглав. Би буудаж чадсангүй. -Жорди минь, одоо болохгүй, эртдэнэ Ингэж уурлаж цухалдах хэрэггүй Амь насаа бод! Одоо түүнийг алаад ямар ч ашиг алга Үлдсэн дээрэмчид нь зугтчихна Бүсгүйчүүдийг
арилж орхино. Бид гурвуулхнаа эдний эсрэг юу болох вэ.
вий Нөхөд рүүгээ
буудсан зүгээс дуулдав Буун дуу бараг дараалан гарсан нь хоёр буугаар буудсан бололтой Яагаад гэвэл, хичнээн шалмаг хүн ч дахин цэнэглэж амжихааргүй хугацаатай байв. Манай

дуу сонсоод биднийг индианчуудад баригдаад дохио өгснөөс зайлахгүй гэж бодож туслахаар явж буй ажээ -Хөөе, хүүхдүүд ээ! гэж Хикмэн ойр ирэхэд нь хашгираад, -Вилъямс, Нэд Спэнс хоёр байна уу? Алив, байвал дуугараач! Гэв Гэвч тэр асуултанд хэн ч хариулсангүй Хэдэн агшин үхсэн мэт анир чимээгүй байлаа. Мань хоёр үгүй бололтой, эс тэгвэл хариу дуугарах ёстойсон. Тэр хоёр хаана байна? Хаачсан бэ? гэж

196
. Ер нь манай ажлыг нурах гэж ойгоор доншуучилж буу тавьж
. Индианчуудад зайлах дохио өгчихлөө Чөтгөр алгадмарууд Нэг л ёрын муухай санаа агуулж дээ, янз нь! Өөдгүй новшнууд! Хариуг нь гайгүй сайн өгөмз! Алив хүүхэд минь шалавлаасрай! Нөхдөө аваад явахгүй бол хожимдож орхино. Бидний дайрахаас өмнө индианчууд зайлж амжилна Хараал идсэн буун дуу хамаг хэрэг баллачихлаа Хурдлаарай, алив яваарай! Өвгөн анчны үгийг даган бид хоёр араас нь байдгаараа харайлгав Top ЭЗГҮЙРСЭН БУУДАЛ Хүмүүсийн дуу, мроьдын төвөргөөний бөглүү чимээ холилдон сонсдох үед бид гурав газар гавьтай хороож амжаагүй байлаа. Нөхдийнхөө дууг таньж, дөхөгтүн гэж чимээ өглөө Тэд бид гурвыг тосон айсуйг даруй тааварлав Тэд буун
-Тэр хоёр хаачсан бэ
?
Хикмэн
-
алга,
ойлгомжтой.
андгайлъя. Тэр хоёр этгээд нэг муухай юм сэдэж дээ! За, тэр яах вэ, хүүхэд минь бид шалавлах хэрэгтэй Эс тэгвэл индианчууд биднээс урьдчихна. Одоо тэгээд ашиггүй, зайлчихна. Тэдэн дээр нүд ирмэх зуур амжиж очихгүй бол дээрэмчид арилаад өгнө Улаан арьсны хуйхын төлөө ура! Винтовоо шалгагтүн! Дайсанд үхэл! Урагша! Гэв Ийнхүү догдлон уриалаад өвгөн анчин ухасхийн зэрлэгүүдийн үдлэсэн газрын зүг удирдан давхилаа. Дайтах ямар ч арга, урлаг боловсруулагүй байлаа Цаг тун үнэтэй байсан ба индианчуудыг зайлахаас өмнө амжих ганц зорилготой байв. Дайсны гүнд зоригтойгоор довтлон орох буу тавьж, хутга, гар буугаа бэлэн барьсаар тулалдаанд орохоор яараа сандруу төлөвлөж шийдсэн билээ Бид индианы буудалд гурван зуугаад алхмын зайд очлоо Хаашаа явахаа бид тодорхой мэдэж байв. Түгшүүр асны дараа зэрлэгүүд шуугилдсаар байсан нь бидэнд чиг баримжаалахад тустай болов Гэтэл тэр бүх дуу чимээ огцом тасрав. Хүмүүсийн хашгирах ч, морьдын төвөргөөн ч дуулдахыг байж дайсны буудлын чигт мөхсөн мэт нам гүм боллоо. Гэвч бидэнд цаашид дуу чимээгээр чиг барих хэрэг ч байсангүй Моддын дунд
учрыг гадарлаад гайхахын зэрэгцээ туйлгүй зэвүүцнэ -Чөтгөр тэднийг намагт живүүлэг! Ичгүүргүй новшнууд Тэр хоёроос зайлахгүй Би бүр сайн мэдэж байна. Тэдний буун дууг би андахгүй. Жим Уэзерфорд чи юу гэж бодож байна, танив уу? -Би ч урьд нэг удаа тэр буун дууг сонссон шиг санагдсан. Гэхдээ яг таг хэлж мэдэхгүй байна Үгүй байз, нэг нь Нэд Спэнсийн буу шив дээ -Яг мөн Зөв Нөгөөдөх нь Билл Вилъямсынх Тэр хоёр бусад хүмүүстэй үлдээ биз дээ
яваа байх нь
цуваа шуугиж эхлэв
гэнээ
гэж
давтаад
Энд
одоо
Мар барьж

билээ Манайхан

бууж явгалан

дамжсаар

цөөрөм рүү очиж өөрсдийнхөө болон морь малынхаа цангааг гаргахын хүсэл болов Дараа нь гал өрдөж бараг тэн хагас хүнээ эргэн тойрон манаанд гарган моддын хооронд ойр ойрхон зогсоолоо. Бусад нь морьдоо уячихаад саяхан дайсны хэвтэж байсан газар тэрийн унацгаав Иймэрхүү байдлаар үүр цайхыг хүлээв Манай нөхдийн хэн нь ч, миний бие хүртэл дайснаа зугтаж буюу “залилж” амжсанд Хикмэн өвгөн шиг тэгтлээ гутраагүй юм Ой шугуйн талаар их мэдлэгтэй, туйлын овжин сүйхээтэй гэдгээрээ бахархдаг хүн маань

197
бөхнө
тагнуулчид модон дундуур явсаар тэрхүү бяцхан алгагийг бүтэн
Бид даанч хожимджээ. Зэрлэгүүд олзны улсаа аваад бидний хамар дороос зугтчихсан байв Шөнийн харанхуйд мөшгиж эхлдэх аргагүй учир сэтгэл гонсойж урам хугарсан бид алгагт бууж дайсны эзгүйрс эн буудалд шөнийг өнгөрөж өглөө нь мөрдлөгөө үргэлжлүүлэхээр шийдсэн билээ Бид эн тэргүүнд
зальхай “Улаан савааныханд” дөнгүүлснээ хүлээхэд хүрчээ. Top МӨХСӨН ОЙ Аяншиж тамирдсан манай нөхөд төдөлгүй гүн нойронд дарагдаж зөвхөн харуул манаа сэрүүн сэргэг байлаа Миний хувьд гэвэл, би сэгхийх чөлөөгүй уй гашууд автаад унтаж амарч эс чадлаа. Шөнийн ихэнхийг алгагийн төвд цайран сүүмэлзэх цөөрмийн хавиар холхиж өнгөрөөлөө. Тийнхүү холхиход сэтгэл нэг л хөнгөрч хэтэрхий хүнд дарамттай бодлоос ангижрах шиг болно Намайг шинэ харуусал эзэмдэв Алуурчдын удирдагчийг буудаж чадаагүйдээ, байран дээр нь нам алаагүйдээ харамсаж, тэр чөтгөр мултарч амжсан, дүү минь түүний эрхшээлд хоцорсон, аврагдах горь тасарсан байж ч мэдэх юм гэж харамсав Ингэж бодох тусам миний буудахыг саатуулсан, анчдыг зүхэж эхлэв. Юу болохыг мэдсэнсэн бол намайг хорихгүй байсан нь лавтай. Гэвч хэн тэгж дохио өгчихнө гэж мэдэх вэ дээ
алсад тэдний түүдгийн гэрэл сүүмэлзэнэ Тэр гал гэрэлт цамхаг мэт зам заана Бид урагш ахисаар байсан авч аюул осол үгүй гэх аргагүй байв Замбараагүй шуугиан гэнэт огцом тасарч огт чимээ аниргүй болсон нь бидний сэтгэлийг бүр ч их түгшүүлэв Тэрхүү нам гүм нэг л зэвүүн заналхийлэл, түгшүүр дүүрэн ба дайсан отож байх вий гэсэн сэжиг төрүүлнэ. “Улаан саваа” овгийн удирдагчийн их чадвар, тиймэрхүү маягийн дайралтын тухай хүн бүхэн элдвийг дуулж сонссон
түүдэгт зуугаад алхам ойртоод зогслоо Зарим нь мориноосоо
модноос мод
алгагийн зах хүрээд эргэж ирээд, дайсны буудал эзгүй, нэг ч хүн алга, индианчууд, морьд, олзолсон хүн, эд мсаа бүгдийг хамж аваад арилжээ. Зөвхөн түүдэг галаа унтраалгүй үлдээжээ гэж мэдээлэв. Индианчууд яарч тэвдэн зайлсан нь илт байлаа. Өвс ногоогоор нэг улаан цог тараасан нь эцсийн удаа гялсхийгээд
Манай
тойрч тандав. Зуугаад алхмын зайд хавь ойрын ойг нягтлан шинжилсэн боловч дайсны мөр болон бүгсэн дайсан байгаа шинж илэрсэнгүй

байв Хикмэн, Уэзерфорд нартй санал нийлж байсан тул надад нэг л жигтэй сэтгэл төрнө. Энэ хоёр этгээд нэг бузар санаа агуулж, зориуд төөрсөн болж манайхны ойртсоныг индианчуудад мэдэгдэх гэж буудсан гэдэгт би эргэлзээгүй юм Шөнө дундаас хойш сар гийлээ. Бөртийх ч үүлгүй тэнгэрт моддын дээгүүр мандан хөөрсөн сарны мөнгөн туяа орчныг гийгүүлнэ Гэнэтийн өөрчлөлт унтаж байсан улсыг сэрээж, зарим нь үүр цайж гэж сэтгээд ухасхийн бослоо. Гэвч тэнгэр өөд хармагц эндүүрснээ ухаарав. Чимээ шуугиан хүмүүсийг сэрээж, зарим нь сарны гэрэлд мөрдлөгөө үргэлжлүүлье гэлцэв Тэр санал миний хүсэлтэй яв цав нийлсэн авч газарчид маань баахан шалтаг зааж зөвшөөрсөнгүй Задгай газар мөр олж чадлаа гэхэд ойд, сарны гэрэлд мухардана Бамбар асааж мөр хайж болно Гэвч энэ нь дайсанд биднийг илчилж

198 Тэр хэргийг үйлдсэн хоёр этгээд одоо бидэнтэй хамт
учир битүүлэг байдал
нь
ба биднийг дайсны буудал
явах
хашгираанаар
улс тэдний тайлбарт санаа амарчээ. Дайсанд охио өгсөн гэх ямар үндэс байна вэ? Тэгж муухай урвалаа гэж хэн сэжиглэх вэ дээ Гэвч бүгдээрээ итгээгүй юм. Хикмэн өвгөн төөрч будилсан хоёр этгээд рүү учиртай хяламхийж, нөхөртөө сонин үг шивнэв -Жим, өөдгүй амьтдыг сайн хар. Нүд бүү салгаарай. Нэг л юм нуугаад байх шиг байна Хэн ч ил зэмлэж дургүйцээгүй тул Бил, Нэд хоёр манай бүлэгтэй нийлж явсаар одоо унтаж байлаа Тэр муусайнууд усны захад ойр хэвтжээ Миний бие цөөрөм хавиар эргэлдэн
хажуугаар нь
ч ялаган
хойноосоо дагаж буйг мэдчихсэн үе байв Ер нь шөнө зугтагсад хүний тоогоор дутуу ч гэс эн санаанд оромгүй зүйл хийх элдэв боломж олгодог ажээ Газарчдын тоочсон эдгээр шалтгааныг хэн ч эсэргүүцсэнгүй, гэгээ ортол буудалласан газраа байхыг дор бүрдээ зөвшөөрлөө. Манаа солилцох цаг болж, нойр авсан хүмүүс харуулд гарч, эцэж ядарсан харуулууд дуг хийж авахаар газар хэвтэв. Вилъямс, Спэнс хоёр ч жижүүрт гарах болж алгагийн нэг этгээдэд хамт зогсов. Хикмэн, Уэзерфорд хоёр харуулаас буулаа Анчид өвсөн дээр хэвтэхдээ сэжигтэй хоёр этгээдийн ойролцоо байр сонгож авсныг би ажигласан билээ. Сарны гэрэлд тэднийг тандах гэж байсан буй заа Анчид хэдийгээр хэвтсэн боловч, унтах гээгүй аж Би тэр хоёрыг үе үе ажиглахад толгойгоо бараг нийлүүлчихсэн, заримдаа сэм өндийх нь шивнэлдэж байгаа бололтой Би урьдын адил хойш урагш холхисоор байлаа. Сарны гэрэлд арай хурдан хурдан алхална Бяцхан цөөрмийг хичнээн ч удаа тойрсноо хэлэх аргагүй Миний бие
байна Тэр хоёрын ерийн биш
, үнэнч эсэхэд
эргэлзэх хүмүүсийн сэжгийг улам хүчтэй болгосон
руу
замд ирж нийлэхэд нь зэвүүцэж, занасан
угтлаа Зарим хүн даруй буудаж алъя гэлцэж, хэрэв Билл, Нэд хоёр бэлэн зэлэн тайлбар тавиагүйсэн бол сүрдүүлгээ хэрэгжүүлэх байсан биз. Тэр хоёр, манай цэргүүд хамгийн сүүлд зогсох үзд мэдэлгүй тасарч орхисон, урагшаа тагнуул явсныг ч, индианчууд ойр байсныг ч огт мэдээгүй Ойд төөрч, хариу өгөх болов уу гэж горилон буу тавьсан, гурван явган хүнийг олж харсан, гэвч индианчууд байх гэж бодоод зам буруулсан, эцэстээ бидний ойр буйг хараад таньж ирлээ хэмээн биеэ хаацайлж билээ. Олонхи
сэлгүүцэхдээ
байн байн өнгөрч, тэрийн хэвтсэн биеийг нь тас харанхуйд
харж
бид бүгсэн дайсан дээр орчихож мэднэ. Сарны гэрэлд явсан ч тун аюултай. Одоо байдал өөрчлөгдөж зэрлэгүүд

бодолд дарагдан өөрийн мэдэлгүй хөдөлж байлаа Яваандаа сэтгэл санаа амсхийж, уй гашуу, өс хонзон авах хүслэн түр боловч намдлаа. Энэхүү тайвшралын шалтгааныг би мэдэж байлаа Бие махбодын ядаргаа давж, өдий болтол намайг тарчлааж байсан сэтгэлийн шаналга унтарчээ. Гэвч энэ бол догшин шуурганы өмнөх түр амсхийлт байв Энэ хугацаанд би гадаад ертөнцийг дахин ухаарч, хавь ойрынхоо онцлог байдлыг эрхгүй анхаарав. Сарны саруулхан гэрэлд нэлээд зүйл ажиглах боломжтой байв Бидний буудалласан газар бол нутгийн анчид цагаалж гэж нэрлэдэг бут сөөг, модгүй ойн цоорхой

мөн тийм хэмжээний модод үргэлжилнэ Гол нь бараг нэг хэмжээний өргөн, хоёр тохой орчим голчтой, хэдэн арван дэлэм өндөр, навч мөчиргүй нүцгэн модод байлаа. Их л шигүү ургасан мэт боловч өдөр харвал, нэлээд сийрэг ургасныг, нүдэнд өртөх намхан бут сөөг ч үгүйг үзнэ Тэдгээр нүцгэн мод маш гоолиг, дал мод шиг бортгон хэлбэртэй учир үзүүртээ саглагар навчтай, саглагар оройгүйсэн бол эндүүрч мэдэхээр ажээ. Тэр бол “туужуу” нарс гэгч ба миний багсайтал унжсан исгэлэн хонхорцгийнх нь сүүдэр дор олон зуун бээр зам туулахдаа андахгүй сайн мэддэг болсон билээ Тиймээс нэгэн ер бус шинж ажиглаагүйсэн бол би тэр модыг хараад огт сонирхохгүй байсан биз Доош унжсан урт навчис нь хар ногоон бус, боровтор шар харагдлаа. Миний санаа дагав уу, эсвэл сарны гэрэлд өнгө нь хувирч харагдав уу гэж анх эргэлзлээ Гэвч лавлан сайтар хараад ташаарснаа ойлгов Модны навчис үнэхээр боровтор шар байлаа. Тулж очоод хатаж хорчийсон навчис нь хараахан уначихаагүй байгааг олж харав Түүнээс гадна гол нь хув хуурай

199
, хүний гараар бүтээсэн мэт байгалийн гайхамшигт усан сангийн нэгэн бөлгөө.9 Гурван тохой гүн хүйтэн тунгалаг ус нь сарны туяанд мөнгөлөг өнгөөр мэлтэлзэнэ Одоо морьдын туурай, хүний хөлд гишгэгдээд улам ч хүчтэй ханхалс ан анхилуун үнэрт цэцгээр хучигдсан тэрхүү ойн цагаалж юутай үзэсгэлэнтэй вэ? Үнэхээр сайхан байлаа Сэтгэл өөдрөг баясгалантай явсансан бол дуртайяа нүд хужирлах байсан биз. Гэтэл тэр үед байгалийн сайхныг анхаарах сөхөөгүй байлаа Ойн цагаалжийг тарьж суулгасан мэт жигд ургасан мод хөвөөлөн эмжжээ Түүнээс чанагш, нүдний хараа хүрэх
ойн гүн хүртэл
, холтос нь ховхорч, холцорсон, товчоор хэлбэл, үхэж ялзарсан болохыг мэдлээ. Хикмэн зүг чиг тогтоож байхдаа юу гэж хэлсэн нь санаанд оров Түүнээс хойш нэлээд их явсан Миний хараа гүйцэх зайд бүх мод нэг л зэгэл саарал үзэгдэнэ Ой тэр чигээрээ мөхжээ. Энэ зөв дүгнэлт байсан ба ой мөхсөн шалтгааныг тайлбарлахад тун хялбар Нарсны хүйр хорхойд1 идэгдэж ой бүхлээрээ сөнөжээ Top БҮСЛЭГДЭН ТУЛАЛДАВ
аж. Энэ алгаг тавиад алхам голч бүхий дугариг, голдоо цөөрөмтэй их сонин газар юм Флорида хойгт тааралддаг
газар

модыг нэг жиийн дотор сүйтгэдэг байна. Флоридад энэхүү хортон шавьжид идүүлсэн ой ихээхэн хэмжээтэй байдаг (Зохиогч). сэрэмжлэх юм Өвгөн анчид мөн л түрүүнд явах болов Тийн шийдээд хүмүүс мориндоо мордож хөдлөхөөр завдаж, тагнуулчид ойн захад хүрээд байтал гэнэт буун дуун дараалан тасхийж, буу тавьсан харуулууд түгшүүр зарлан хашгирах сонсдов Тэр дөрөв бараг зэрэг буудсан аж Ой даяар хэдэн зуун буун дуу цуурайтах шиг боллоо. Гэвч тэр бол цуурай биш, жинхэнэ винтов, бялтат буу хариу бууджээ Түүнтэй залгаад манай харуулуудын хашгирахаас тэс ялгаатай дайчин уухай цангинатал хадлаа Индианчууд дайрчээ Үнэндээ

200 Над шиг байдалд
ажиглалт
нь
болох юм
.
хөх гэгээ
нь хатсан
сэрэмжлэн үлдээсэн дөрвөөс бусад нь бүгд
. Манайхан морьдоо тавиагүй
нь үлдээж, буугаа нямбай нягт тосолж шалгав Ихэнх нөхөд маань хашир дайчид тул тулалдаанд ялж дийлэхэд тустай бүхий л арга хэмжээг авав Үд дундаас өмнө зэрлэгүүдтэй тулгарах юмуу, эсвэл нэхэж мөшгисөөр ичээнд нь орно гэж бид бодож байлаа. Ер нь байлдаж тулалдах тун болзошгүй боловч хүн бүр урагш давших шийдвэр төгс байгаа нь мэдэгдсэн билээ Хэрхэн явах чигээ тогтоох гэж хэсэг саатав. Тэгээд ихээхэн туршлага бүхий хэдэн хүн тагнуулчийн журмаар гол хүчнээсээ түрүүлэн явган явж ой модыг шалгах нь зүйтэй гэж шийдлээ Ингэснээр дйсан хэрэв отож бүгсэн байвал тэдний гэнэтийн
1 Хүйр хорхой –ялангуяа авгалдай нь сүргээрээ насрны холтсыг сэндийлэн
нь
зөвхөн үүнээс үндэслэн бүслэгджээ гэж тогтоогүй юм. Тал бүрээс дайсны зэрлэг уухай цуурайтах мэт хадаж, энд тэнд буу тасхийнэ. Алгаг бүхэлдээ бүслэгдсэн нь гарцаагүй болов. Эхний буудалтаар манай хоёр гурван хүн суманд өртөж, мөн төдий тооны морь шархдав. Сум хажуугаар шунгинан хохирол багатай өнгөрлөө. Ойн цагаалж буун тусгал хүрэхгүй зайд байгаа бололтой Дайсан галлахаасаа өмнө нэлээд ойр мөлхөж ирсэн бол бөөгнөрөн зогссон бидэнд тун аюултай юм болох байжээ. Аз болоход, харуулууд маань дайсан айсуйг ажиглаж, цагаа олж түгшүүр зарлажээ Тэр л биднийг аврав. Эхлээд бид самгардаж, хүмүүс хашгиралдаж, морьд цоройн янцгаах шуугианыг даван Хикмэн өвгөн, -Нөхөд өө! Мориноосоо буугтүн! Шалавхан мод руу ор! Хурдан буу Ой руу орж нуугд! Эс тэгвэл ээжийн хөвгүүд хуйхнаасаа сална гэдгийг мөнхийн газар хөдлөлтийг барьж андгайлъя Мод руу ор, мод руу ор! Гэж захирангуй хэлэх дуулдав Бидэнд ч бас ийм санаа хэдийнэ төрж, анчин өвгөнийг үгээ дуусахаас өмнө хүмүүс мориноосоо буун харайж ойн зах руу гүйлдэж байлаа Модны ойр дөтийг нь
орсон хүн тиймэрхүү
хийж сонирхох
хачин санагдаж
Гэвч тэгж байхдаа сэтгэл сэргээсэн нэг зүйлийг илрүүлсэн билээ
Үүрийн
сарны шар туяатай холилдон модны навчис дээр тусах ба нөлөөнд
навчсын өнгө аажмаар өөрчлөгдөх бөлгөө Үүр манхайтал цайх ойртжээ. Хүмүүс ч үүр цайх дөхсөнийг ажиглаад шүүдэр унасан хэвтрээсээ хэдийнэ босч, эмээлийнхээ олом жирмийг шалгаж эхлэв Бид өлсч байвч хэлэндээ тавих юмгүй тул өлөн зэлмүүр чигээрээ мордохоор зэхлээ. Тун удалгүй үүр гэгээрч тэнгэр туяарсаар бид ч мордоход бэлэн болов Харуулуудыг дуудаж цуглуулахад, дөрвөн зүгийг тандахаар
ирлээ
, шөнөжин эмээл хазаартай
довтолгооноос
голыг
идэж ой
биднийг бүсэлжээ. Харуулууд зэрэг буу тавьсан болохоор дөрвүүлээ индианчуудыг харсан байж Гэвч

голчтой алгагийг гаталж бидэнд хүрч чадахгүйг сайн мэдэж байсан учир тэр талаар зоволтгүй байв Тийм байрлал биднийг түргэн зуурын сүйрлээс аварсан болохыг сая харж ойлгож билээ Өвгөн Хикмэний шавдуулсны ачаар манайхан байрлалаа хурдан эзлэв. Манай хүмүүс дайсны өөдөөс удаж төдөлгүй гал нээж эхэлсэн ба алгагийн эргэн тойронд винтов огцом тас тасхийнэ Үе үе гэнэ алдаж цухуйсан индианчууд манайхны суманд өртөж унахад манай нөхөр баярлан дуу алдана. Тэгтэл өвгөн анчны тайван тод дуу алгагаар нэг хадаж, -Хүүхэд минь, сайн онилж, алдалгүй буудагтун Дариа дэмий бүү үрээрэй Эс тэгвэл энэ хараал идсэн негрүүдтэй учраа олохоос өмнө дуусчихна. Улаан арьстан руу сайн онилохоос нааш гохоо дарж болохгүй шүү гэв Энэ сануулга нь бүрэн үндэстэй байв. Манай залуучууд буугаа цэнэглэмэгц хамаагүй бараг л таамгаараа буудаж, модны гол онохоос хэтрэхгүй байв Хикмэний үг тэдний энэ хайнга явдлыг зогсоолоо Хикмэний

л юм бол үхлээ гэсэн үг Бидний эзэлсэн байрлал ашигтай болох нь анх хармагц л илт
.
, харин бид задгай газар тэдний
Харуулууд маань цагаа олж түгшүүр зарлаагүйсэн бол дайсан биднийг зоргоороо хядах байжээ. Харин одоо индианчуудын байдал биднийхээс нэг их дээрдэх юм үгүй аж Биднийг ч, дайсныг ч мод хагмаалж байв Манай эгнээний хотойсон хэсэг рүү дайсан халдаж болох авч индианчууд нөгөө захад нь ирлээ ч гэсэн сум нь тавин алхам
сануулга үр
урьдынхаас олширч билээ Хэсэг буудалцсаны дараа тулалдааны шинж байдал нэлээд өөрчлөгдлөө. Анх биднийг айлгаж балмагдуулах гэж индианчууд зэрлэгээр хашгирах нь намдаж, цагаан арьстнуудын буун дуу ч татрав Зөвхөн үе үе манайхны ялалтын “хурай” мөн нөхдөө зоригжуулсан үгс сонсдоно. Хааяа нэн зарим индианы дайнч удирдагч дайчдаа дайралтанд уриалан “Ио-хо-эхи” гэж хашгирна Тасралтгүй буудах зогсож, ганц хоёр буудна. Зөвхөн сайтар хараалсан үедээ л буудах ба тэр бүр нөгөө талд дуу тавин орилох сонсдоно. Хүн бүр дэмий үг сольж, баяр хүргэн хашгирах ч завгүй, бай хайж хамаг анхаарлаа хандуулж байлаа Аливаа дайны түүхэнд тийм чимээ аниргүй явагдсан мөргөлдөөн тулалдаан үгүй буй заа. Буудлага завсарлахад аймшигтай ёрын нам гүм ноёрхоно Ямар ч байлдаан тулалдаанд эсрэг талууд тийм хачин байрлал эзэлж байсангүй. Дайсан гадуур нь түүний дотуур манай нөхөд алгагийг бараг хүрээлж хоёр нягт тойрог үүсгэсэн ба хоорондоо дөчөөдхөн алхмын зайтай, зарим газраа түүнээс ч ойр байж магадгүй. Илүү улангассан индиан дайчид модны араар нуугдсаар манай эгнээнд нэлээд дөхөж ирэв Дайсагнасан талууд тийм ойрхон байтлаа гардан
201 харж, баруун зүүн тийш таран хоромхон зуур модны араар нуугдаж амжсан билээ Тэгснээрээ бид тойрог үүсгэн бие бие рүүгээ нуруугаа хандуулан, дайсан өөд харан зогссон юм. Тийнхүү гэнэт зөнд нь орхисонд, мөн дайсны халдлагаас цочиж догширсон морьд маань учраа олохгүй эмээлээ чирэн галзуу мэт давхилдахад дөрөө савчин хажуу руу нь цохино. Ихэнх морьд бидний дэргэдүүр довтлон өнгөрч индианчуудын гарт баригдсан буюу эсвэл тэднээс ч мултарч ойн гүн рүү одсон буй заа Бид морио барьж авах гэж оролдоогүй юм. Сум чихний хажуугаар шүнгэнэх тул хоргодож буй модныхоо араас цухуйх
байлаа
Азаар манайхан харуул манаагаа буулгаагүй байжээ. Эрт буулгасан бол индианчууд дайчин уухайгаа хашгирч, буудахаасаа өмнө алгагийн бүр захазд тулж ирээд биднийг баллах байснаас зайлахгүй. Дайсан модны араар орж манай сумнаас найдвартай хамгалж
галд хялбар цохиулах байжээ
дүнгээ өгч, манай буун дуу цөөрч, харин дайсан “унагасны” баярт дуу

нь “биеэ хураан” аль болох бага зай эзлэхийг хичээн модонд наалдан сунаж зогсоно Бусад нь овойсон үндэснүүдийн завсар түрүүлгээ харан хэвтээд буудна. Нар өндөрт хөөрчээ Буудалцаан үүрээр эхэлсэн билээ Хоёр тал бие биеэ сайн харж болох болов Манай ар тал хамгаалалтгүй байсанд л индианчуудын давуу тал оршиж байв. Ойн гүнийг ч нарны туяа нэвт гийгүүлжээ. Модны хатсан шилмүүс газар унаж, зузаан бүрхээд, харин мөчиртөө үлдсэн навчис төөнөх нарны элчийг хөшиг мэт сулруулах ажээ. Хангалттай гэгээ орсон нь манай мэргэн буучид зоосны дайтай зүйлийг ч буудаж унагах бололцоо өгчээ Эрүү, толгой, гар, хөл, модны араас цухуйх мөр, хувцасны хормой хүртэл хаанаас ч харсан сайхан бай болж байв Толгойгоо цухуйлмагц л дух руу сум зоочих мэргэн буудагч аль аль талд байлаа. Тийнхүү хоёр цаг өнгөрсөн боловч аль нь ч сүйдтэй их хохирол амссангүй Гэвч зарим нэг хохирол учирсан ба тэр бүхний дараа дайсагнал улам дэвэрч байв. Манай талаас хэдхэн хүн шархдаж ганц хоёр нь алагдав Алагдсан залуу бүхний хайрыг татсан хүн байсан тул манай нөхдийн өшөө авах хүслэн хүчтэй болжээ Индианчууд хавьгүй их хохирол амсав. Хэд хэдэн хүн манай суманд эрсдэн унах харагдлаа Бидний дотор Флоридын шилдэг буучид цөөнгүй байв Хикмэн “гурван дайсанг

202 тулалдаан ороогүй тохиолдол үүнээс өөр байхгүй Бид дуугаа өндөрсгөлгүй дайсантайгаа ярилцаж болохоор, тэднйи нүдний цагааныг чиглүүлэн онилж буудахаар ойрхон байсан юм. Ийм л нөхцөлд тулалдаан явагдаж байлаа! Top ЖЕК ҮХЛИЙН СУМ ИЛГЭЭВ Эл өвөрмөц тулалдаан аль аль талд үлэмж өөрчлөлтгүй бүтэн хоёр цаг үргэлжилжээ. Үе үе ганц нэг хүн өөрөө хоргодох юмуу эсвэл нүдлэн авсан дайснаа буудахад илүү тохиромжтой газар хайж их бууны сумны хурдаар нэг модноос нөгөө рүү байра сэлгэн гүйнэ. Моднууд биднийг бүрэн халхлахар өргөн бус
бидний зарим
дайснаа нам буудаж унагсан нь лавтай. Алагдсан зэрлэгийн хүүр хоёр модны хооронд тэрийн хэвтэнэ Нөхөд нь түүнийг зайлуулж зүрхэлсэнгүй. Тэр хэцүү винтовын аманд биеэ тавьж өгч тэвчсэнгүй биз. Амь үрэгдсэн нөхдөдөө хоосон хүндэтгэл үзүүлэхээр эсрэг талаасаа түр амсхийлт эрэлхийлдэг соёл иргэншилт орны цэргийн чамин ёсорхлыг индианчууд хараахан сураагүй байлаа. Харин дайснаа зэгсэн сайн цохичих боломжийг гярхай ажиглан тун болгоомжтой хөдөлдөг байна Тэгтэл индианчууд байлдааны аргаа өөрчилсөн нь биднээс чадамгай болохоо харуулав Нэг буюу ойр ургасан хоёр модны араар нэг хүн зогсохын оронд хоёр индиан бие биедээ наалдан нуугдаад нэг нь буудахад нөгөө нь бэлэн онилчихсон байна. Эхний хүн буудсаны дараа эсрэг этгээд нь буугаа цэнэглэх гэж сэрэмж алдаж, хоёр дахь бууны золиос болно гэж тооцоолсон нь лавтай Индианчууд үнэхээр ч зөв арга сэджээ. Тэр мэхнийх нь учрыг ухаарч амжихаас өмнө манай нэлээд хэдэн хүн шархдаж, нэг хүн алагдав. Эль заль, манай нөхдийн хилэнг улам хүчтэй бадрааж, ялангуяа хосоор байрлах тоо хүрэлцэхгүй тул тийм
боловч
овоо хараандаа оруулсан ба нэгэнт тийм бол духанд нь сум зооло гэсэн үг” гэж өгүүлнэ. Уэзерфорд

улаан царайт удирдагчаас хариугаа авна даа гэж

Жекийг бодлоо хэрэгжүүлэхэд нь тус болсон нэг арга би сэдэв. Малгайгаа саваа модонд өлгөн толгойнхоо чигт модны араар эвтэйхэн цухуйлгалаа Энэ маань хэний ч мэдэх хуучин арга боловч Жекийн хэлснээр, нөгөө индиан “өгөөшинд” орсон билээ Улаан царайт хялгаст модны төглийн цанаас цухуйн, төглийн дээгүүр утаа манасхийн миний гараас малгай мулт хийсч буу тасхийлээ. Төдхөн бас нэг дуу, арай чанга, арай ойроос тасхийсэн нь Жекийн буу ажээ Би модны араас харвал индианы гялтайсан улаан нүүр хүрэн ягаан цусанд будагдан бутан дунд лагхийн уналаа. Тэр тулалдааны явцад индианчууд биднээс тоогоор давуу атал давшихыг хүсэхгүй байв. Биднйи мөшгиж байсан хэсэг мөн тийм тооны өөр бүлэгтэй нийлсэн байж магадгүй юм Одоо зуугаас дутуугүй хүн байх ба гал нээж эхлэхэд мөн л төдий хэрийн индиан байсан билээ Гэтэл хүч сэлбэсэн боловч бидэн рүү довтлохоос зүрхшээжээ. Тэдний хүч сэлбэсэн байхад ч, бид ганц дайраад гардан тулалдаанд орчих ёстой байжээ Дайсан

203
тусч, Жекийн үсний хагийг үлээн ульж өнгөрсөн авч хэн маань ч шархдаагүй билээ. Мөн тэдний нэг бусдаасаа биерхэг өндөр индианыг Жек алахсан гэж тун ч улайрч байлаа Хан тасын өдөн толгойн өмсгөл, хувцас хунараараа ялгарах бөгөөд удирдагч болох нь илэрхиэй. Тэр хүний хачин төрх байдлаас нүүр царай нь тун жигтэй байв Үе үе эгшин зуур цухуйлгах царайгаа час улаан өнгөөр будсан ба тэр нь моддын цаанаас бас нэг улаан нар шиг гялтганана Гэвч үүнээс бол Жек тэр индианыг зүхээгүй, огт өөр хэрэг болсон юм. Тэр этгээд Жекийн арьсны өнгийг ажиглачихсан бололтой, буудах бүрдээ элдвээр даажигнана. Төрөлх хэлээрээ ярих агаад Жек тэдний хэлийг чамгүй сайн мэддэг байв Жек уурлаж хилэгнэн тэр час
Түргэн
дотогшлон, биднийг цохиж болох байтал тэгсэнгүй Ер нь манай шугамд хүртэл тэдний эгнээ ихээхэн шингэрнэ, шилдэг дайчдаа алдана гэдгийг мэдэж байлаа. Тиймэрхүү зүйлд индианчуудаас илүү болгоомжилдог хүн үгүй Ямар ч бэхлэлтийн өмнө тэднээс өөр ухардаг хүн үгүй биз Тун шальгүй, хэврэгхэн бэхлэлтэд хоргодсон л бол Өрнөдийн улаан арьстнуудаас биеэ хялбар хамгаалж дөнгөнө. Индианчуудын санаархал эхний дайралтаар нурсан ба дахин шинээр юу ч сэдэх гэж оролдсонгүй, биднийг бүслэлтэнд барьж байх бодолтой байв. Ийм байдалд тамирдаж ядарна гэдгийг ойлгосон биз Гэвч энэ бол индианчууд ухарсан хэрэг биш нь мэдээж юм Харин ч тэд ойд түүдэг асааж эхэлсэн нь цай хоолоо бэлтгэж буйгаас зайлахгүй. Бидний дунд тэдэнд атаархаагүй хүн нэг ч байгаагүй билээ
арга хэрэглэх бололцоо үгүйд бүр ч бачимдан уурсав Тэгж хосоороо зогсвол манай гинжин хүрээг агшаах учраас зохимжгүй байлаа Тиймээс байрлалаа хэвээр хадгалж, харин дайсны бачтай аргын өгөөш болчихолгүй улам няхуур сэрэмжтэй байхад хүрэв Гэтэл индианчуудын ланд нь лан, цэнд нь цэнгийн хариу өгөх боломж бидэнд нэг тохиолдсон юм Хар Жек бид хоёр хавсарч даагаа нэхлээ Бид хоёр тун ойрхон зэрэгцээ модны ард байсан ба өглөөнөөс эхлэн бидэн рүү тун эрчимтэй улайран галласан гурваас илүүгүй зэрлэгтэй үзэлцэж байлаа. Нэгнийх нь сум миний цувны ханцуйд
ам тангараг тавина
хавьгүй олон болох нь илт байсан авч биднийг бүслэгдсэн чигээр орхиж сэтгэл ханажээ.
давшиж

бол

бэлэн байна”

дуулдав

сүрдүүлгээ хэрэгжүүлэхээр завдах мэт сүрхий догшин харагдана. -Христус мөргөлтөн цагаан арьстнууд хэмлэчихээр яс ч үгүй байхад шарсан гулууз мах бүхлээр нь залгилж бйгаа энэ хараал идсэн индианчуудыг хараад ямар ч төлөв төвшин хүн галзууртлаа уурлаж, толгойтой үс нь арзайх биз. Яг л тэгнэ, мар барьж андгайлъя! Гэж Хикмэн өгүүлэв Тэр газар бол Хикмэн, Уэферфорд хоёр шиг хүн өл залгах юм олж чадахааргүй хувхай хоосон газар мэт санагдав. Мань хоёр их л чармайн эрэл хайгуул хийнэ Газрын хөрсийг зузуун хучсан нарсны үхэж хатсан навчис самарда байх нь үзэгдэв. Юу эрсэн юм бол? Өт хорхой, авгалдй эсвэл гүрвэл эрээ юу? гэж бодож болох юм Гэвч арай түүндээ тулаагүй байлаа Хэдий өлсч байсан ч арай хорхой шавьжаар хооллохдоо хүрээгүй байж. Төдөлгүй эрсэн зүйлээ олсон бололтой баярлан дуу алдацгаав

204 Top ХОМСХОН ХООЛ Тэр түр амсхийлт бидэнд ер тустай юм болсонгүй Бид модныхоо араас цухуйж ч эс зүрхлэв. Манай хүмүүс цангаж ундаасаж байхад ойн цагаалжийн төвд цөөрмийн ус гялтганан үзэгдэнэ Тийшээ ойртож зориглох хүн нэгэнт үгүй болохоор ус ер байгаагүй нь дээрсэн. Ус хараад дэмий л хорхой хүрнэ. Индианчууд галын шугамаа орхилгүй идэж ууж байылаа Зарим нь хүлээзнэн амарч байхад тэдэнд гал дээрэс хоол зөөж аваачна Эмэгтэйчүүд бараг манай бууны тусгал хүрэх зайд хойш урагш холхих нь үзэгдэнэ. Манайхан бүгдээрээ гуринхилсан чоно шиг өлсч байлаа Бид бүтэн хорин дөрвөн цаг түүээс ч илүү байж магадгүй хэлэн дээрээ юу ч тавиагүй байтал дайснууд улаан нүүрэн дээр маань найрлахыг хараад юм идэх дур туйлгүй болохын зэрэгцээ зэвүүцэл төрнө Тэд өлөн зэлмүүр биднийг даажигнаж байлаа Ялангуяа Хикмэн өвгөн уурсан ганирсан ба “Шүдээ
, хэлбэрээр нь даруй танилаа -За, нөхөд минь хэмээн цагаалжаар нэг, хүн бүрд дуулдахуйц хашгираад –Энэ модны өндөг түүж, хагалж үрийг нь, чөмгий нь гаргж ид. Муугүй хоол шүү. Гахайн мах, эрдэнэ шишийн зутантай эн тэнцэхгүй нь мэдээж, тэр торой, эрдэнэ шиш даанч алга байна даа. Ойр хавиасаа сайн эр тэгвэл бүтэн тэвэр ч боргоцой олох магад гэж хэллээ Уг саналыг бид урам зоригтой хүлээж аваад нарсны хатсан навчис самардан “эрдэм чадлаа гарган” эрж эхэлсэн билээ. Заримдаа гарын дор ил хэвтэх тул хялбар олдох ба заримдаа сүмбэ, бууныхаа бөгсөөр ухаж онгичин олж гаргана Тийнхүү хүн бүхэн их бага хэмжээгээр идшээ нөөцөлж авлаа. Боргоцойгоо түвэггүй хагалан ховдоглон үмхэцгээв Чөмөг нь амт чанараараа зэгсэн сайн хоол болж бидний сэтгэлд нийцсэн ба гагцхүү бидэн шиг өлсч ундаассан тавин эрийг цатгаж хүрэхгүй даанч цөөхөн олдлоо Зарим алиа марзан улс энэхүү хуурай хүнсээ элдвээр хошигнон даажигнаж, манайхны хамгийн амарлингуй хэд нь самар цөмөн хөхрөлдөнө. Гэвч тэр инээдэм хөгжөөн удаан үргэлжлэх хувьгүй
шигтгэж чаддаг л юм
ямар ч индианыг түхий чигээр нь хүртэхэд
гэх
Үнэхээр
Хикмэн, том хар боргоцойрхуу шовгор, боровтор юм барьсан нь туужуу нарсны боргоцой болохыг өнгө

хээрийн бэхлэлт буюу шархадчихвал хэвтэх нөмөр ч үгүй байв Хүн бүр ээлжгүй харуулд зогсож байлаа! Бид үнэхээр зүйрлэшгүй осолтой байдалд оржээ. Тэндээс мултран гарах ямар ч боломж алга боллов. Манай морьд хэдийнэ давхин одсон, үлдсэн ганц нь цөөрмийн дэргэд үхсэн хэвтэнэ Тэр морь буудуулж үхсэн боловч дайсны суманд өртөөгүй Хикмэн түүнийг буудахыг хараад би их л гайхааж билээ. Анчин өвгөн

эвлэрэхээс өөр зам үлдсэнгүй

нүүр нүүрээ харан хоорондоо чөлөөтэй үг сольж, байдал төлөвийг хэлэлцэв. Байдал ихээхэн бүрхэг байв. Энэ явдал хэрхэн төгсөх бол? Энэ аюултай байдлаас яаж мултрах вэ? гэсэн асуулт хүн бүхнийг эзэмдэж байв. Бүслэлтээс мултрах горьдлого бүхий ганц төлөвлөгөө бодож оллоо Шөнө болтол байрлалаа тогтоон барьж, харанхуйд дайсны эгнээг сэм нэвтрэхийг оролдъё гэлцэнэ. Биднээс ихэнх маань алагдаж магадгүй амь өрссөн зүйл боловч хэдэнх үн амь гарч чадах юм Эндээ үлдэх нь бүгдээрээ золиосонд гарна гэсэн үг болно Хаанаас ч тусламж горьдолтгүй, тиймэрхүү юм найдсаны гарз Биднийг өлсөж, тамирдмагц дайсан довтлон ирж толгой дараалан хядах нь ойлгомжтой. Ямар ч атугай хүч тэнхээтэй байгаа дээрээ дайсны шугамыг нэвтлэх гэж үзээд алдъя гэж шийдлээ. Харанухй

205 байжээ
нэгийг бодсон биз, гэвч би хожим учрыг нь мэдсэн билээ Бид тав дахин илүү тоотой дайсны өөдөөс тэсэн зогсч чадах байсан ч гол зогоох хоол яах билээ. Унд ус дутагдах зовлон бидэнд үгүй байв. Шөнө байдал хөнгөрөх биз Харанхуй нөмрөхөөр цөөрөм рүү ээлжлэн очиж болох юм Ус тасрахын зовлон үгүй боловч хоол яах билэ? Өл залгах төдийхөн боргоцой түүсэн ба ойр хавьд дахиад олдохгүй тул өлсгөлөнтэй
болох нь манай жилд ээлтэй болох учир нар шингэхийг тэсч ядан хүлээж эхэллээ Top АРААС БУУДАВ Цаг их л хойрго өнгөрөх нь бид хийх юмгүй учраас тэгж санагдсан хэрэг огт биш байв. Индианчууд үе үе гал нээж, бид хичнээн болгоомжловч бас нэг хүнх алагдаж, хэдэн хүн хөнгөн шархдав Тийн буудалцахда зэрлэгүүд манай шугамд аль болх ойртох гэж мод дамжин ахиж буй нь харагдана. Үүний зорилгыг бид тун сайн ойлгож байв Дайсан хэдийгээр тоогоор давуу, довтлох боломж муу байвч бидэнд ойртох гэж эрмэлзэхгүй байлаа. Индианчуудын тоо тулалдаан эхлэх үеийнхээс хавьгүй нэмэгдсэн аж. Тэнд бас нэг бүлэг шинээр хүрэлцэн иржээ Тэднийг баярлан уухайлж угтах дуулдав
Бидний байдал тийм хөнгөмсөг загнах аргагүй ноцтой хүнд болов Дайсны гал бараг зогсоход нөхцөл байдлынха талаар ярьж хэлэлцэхэд хангалттай цаг гарсан м. Өдий болтол өөрсдийгөө үнэхээр бүслэгдсэн гэж санаа ч үгүй явла Улангассан ширүүн тулалдааны үед эрэгцүүлж бодох зав ч гарсангүй Нэг талын ялалтар удахгүй дуусах биз гэж үзэж байв. Гэтэл дайсан биднийг завсаргүй бүслэн авсан нь тодорхой боллоо Хэрэм цайзанд найдваргүй боловч хаагдсан мэт тал бүрээсээ дайсанд хүрээлэгджээ Тойрон ургасан модод л хоргодож бүгэх байр маань болж түр амсхийх
Бид

гашуун жишээг давтахыг

ч хүссэнгүй Эцсийн эцэст баран тэнгэрт бүүдгэр саарал гэгээ татаж, хүсэн хүлээсэн харуй бүрий нөмрөн ирлээ Хүмүүс хоёр гурваараа уван цуван цөөрөм рүү очив Хий үзэгдэл мэт өвсөн дээгүүр чимээ аниргүй, бөгтгөнөн шамдан алхацгаана Хэдийгээр хүн бүхэн цангаагаа тайлахсан гэж тэсч ядан байвч бүгдээрээ ус руу явчихаагүй юм Өвгөн анчин болгоомжилж, ихээхэн тэвчээргүй улсыг, нөхөд нь ирж байраа эзэлтэл хүлээлгэх болов Бид ч үгийг нь дагасан нь тун онолоо. Индианчууд хар авснаас зайлахгшүй, улам хүчтэй галлаж эхэллээ Алгагийн зүг завсар чөлөөгүй, хамаагүй буудаж, харанхуйд онилж чадахгүй ч гэсэн сум чихний хажуугаар зөгий мэт шүнгэнэнэ. Дайсан айсуй гэж гэнэт хашгирах сонсдоход усан дээр очсон улс яаравчлан эргэж, зарим нь мөрөөдөл болсон уснаасаа ч амсаж чадсангүй буцаж ирлээ Тэр хугацаанд миний бие модныхоо араар нуугдсаар байсан ба хар зарц минь ч үнэнч харуул мэт дэргэдээс холдсонгүй Бид хоёр ус руу ээлжээр явахаар тохирч, Жек намайг эхлээд яв гэж шаардж байв. Би ч Жекийн үгэнд ордгийн даваан дээр дайсан гэнэт гал нээлээ

206
юм. Төдөлгүй индианчууд
удалгүй устай залгах нь гэхээс бид их л баярлаж билээ Манайхан ангаж цанган бүхэл өдөржин тарчилж галзуурах шахаж байлаа Бор гэгээ тасраагүй байхад олн хүн цөөрмийн үг тэмүүлэхэд хашир нөхөд хориглож барьсан боловч бүхний нүдэн дээр болсон нэг явдал, илүү нөлөө үзүүлэв. Хамгийн их тэсвэл алдсан манай нэг нөхөр үзээд алдахаар шийдж ээ Мань хүн усанд давгүй хүрч ханатал уугаад яаран эргэтэл зэрлэгүүдийн сум онож дороо нам болов Манай хохирол тэр хүнээр эцэс болсон ба түүний амьгүй
ил газар
нүдэн дээр хэвтэнэ Энэ явдал санамж
харангадаж үхэх
тэр
Бусад нөхдийн нэгэн адил бид хоёр ч, зэрлэгүүд давших нь хэмээн айж, түрэлтийг нь няцаахын чухлыг ойлгов Тэгэхээр байрандаа жаахан саатах боллоо. Бид модныхоо ард өрөөсөн нүдээ аниад, буугаа бэлэн барьж, чиг авах санаатай дайсны буудхаыг хүлээж байтал гар минь дээш цохигдон, буугаа алдаж унагав. Үүний учрыг олж ядах юм байсангүй Сум гарын булчин нэвт гарчээ Би мөрөө дэндүү цухуйлгаснаас оногджээ. Өөр ноцтой шархадсангүй. Юуны түрүүнд шарха үзье гэсэн бодол төрөв Эмзэглэн өвдөх тул шархаа даруй олж харвал сум баруун гарыг шууг, мөрний доохнур нэвтлээд, цэрэг цувны энгэр нүхлэн гарчээ. Энэ бүхнийг ажиглаж болохуйц гэгээтэй байсан юм. Шархнаас цус садран урсана Шархаа боох гэж цувныхаа товчийг тайлж эхэлтэл Хар Жек хэзээний хажууд минь ирчихээд цамцаа урж боодол зэхэв
Хүчний давуутай бослон атал шууд гардан тулалдаан орохгүй, харин давшихдаа огт өөр зорилго агуулж байжээ Манай шугамд дөхөж, алгагийн нөгөө захад буй нөхдөд, маань сум тусах зайд ойртохыг санаархжээ Тиймээс энэ төлөвлөгөөг нь таслах явдал бидний амин чухал зорилго болж анхаарал сэрэмжээ давхар нэмэгдүүлэв Зэрлэгүүд араар нь нуугдсан модыг бид молтогчин туулайн нүх анаж буй өмхий хүрнийн анчид шиг нүд салгалгүй гярхай ажиглан байв. Индианчууд давших гэж оролдоод олигтой амжилт олсонгүй Харин ч бөх зүрхтэй хэдэн хүнээ алдав. Тэднийг урагшаа гүймэгц гурав дөрвөн буу тасхийж, бүгд нам унасан
тэр бүтэлгүй аргаасаа ухарч, харуй бүрий ойртоход санаархлаа орхиж, харин бүслэлтээ хэвээр үлдээв Нар жаргаж, бүрэнхий нөмөрч эхлэхэд
бие
, нөхдийн
болж
гэж байвч
хэн

Тэгтэл, -Юу вэ! Жорж гуай, таны араас буудсан байна шүү дээ! гэж гайхан дуу алдлаа -Араас ий? гэж би цуурай мэт давтан хашгираад шархаа харав. -Тийм ээ, эзэнтэн тий байна Энэ чөтгөрийн сум таны араас тусчээ Үнэхээр ч араас нудрах шиг болсныг санала. Энэ нь санаа дагасных биш байж. Шарх, цувны нүх, сум гарсан чигийг нягтлан үзэхэд үнэхээр араас буудсан нь маргаангүй боллоо -Гэгээн тэнгэр минь! Жек тийм байна6 Индианчууд алгагийн нөгөө талаас түржээ, бид баларчаа! гэж би халаглав Тийн итгээд хоёул ойн цоорхой руу эргэн хартал бидний таамаглалыг нотлох гэсэн шиг бас нэг сум чихний хажуугаар шүнгэнэн модны голд пүгхийн зоогдох дуулдав Алгагийн нөгөө захаас буудсан

тэр эгшинд манай догшин дайснууд цуурай хадтал хашгирч дууг нь даржээ. Харсан зүйлээсээ болж цус минь царцах шиг болов Жек бид хоёрын эзэлсэн газрын чанх өмнө индианы шугамын ойр хурц улаан гал дүрсхийн аслаа Галын хэл модны орой өөд өрвөлзөн улам улам дэгжинэ Газар ихээхэн хэмжээнйи дарь асгаад шатаасан бололтой, үнэхээр ч тэгсэн байж Дайсны санааг даруй тааварлав. Индианчууд ойг галдан шатааж байлаа! Тэдний ажил ч бараг дорхиноо бүтэж байв Галын дөл хагдарсан навчийг долоомогц хэтний уул мэт дүрхийн авалцаж, пуужин хөөрөх хурдаар газар сайгүй үсчин асч, моддын тэртээ дээгүүр дүрэлзэн харагдлаа. Орчноо тойруулан харвал нэгэн янзын дүр зураг нүднээ тусав Индианчуудын зэрлэг уухай нь галаар бүслэх дохио байжээ. Алгаг урхиран хүрхрэх час улаан, аварга том галан хнаар хүрээлэгдлээ Ой бүхлээрээ галд автав Тал бүрээс галын дөл ойртон бүчиж, мод хуурай өвс адил галд хумигдан автаж, галын хэл тэнгэр өөд өрвөлзөн

207
нь илэрхий Тэр сумыг илгээсэн буунаас гал манасхийж, буу шад хийх сонсдо. Тэнд байсан нөхөд маань юу болсон бол? Тэд ухарч, индианчууд давшлаа гэж үү? Эсвэл бүгдээрэ цөөрөм дээр очоод үүргээ хөсөр хаялаа гэж үү? Миний нөхөр, бид хоёрын санаанд хамгийн түрүүнд ийм л бодол төржээ. Нарсны сүүдэрт хүн ялгах боломжгүй, даанч бүрэнхий байсан тул нүдээ хөхөртөл ширтээд юу ч олж харсангүй. Бид хоё ихэд гайхаж, нөхдөөсөө юу болсныг лавлаж хашгирлаа Нөхөд маань хариу хэлсэн байлаа гэхэд яг
цоройно. Одоо утаа мөч тутам улам нягтран өтгөрч, халуун агаар тэсэх аргагүй болж,
боогдож эхэллээ. Сүйрэх аюул тулж, хүмүүс цөхрөнгөө баран ориловч шатаж буй нарсны урхирах дуунд дарагдаад хажууханд буй нөхрөө ч сонсож үл чадна Гэвч нүүр царайг нь харж байв Хэдийгээр утаа багширч байсан авч хурц туяа гэрэлтүүлэх тул бие биесээ ер бусын тод томруун харж байлаа. Бүх хүний царайд аймшиг, цөхрөл илэрнэ Миний бие удаан тэссэнгүй. Нөгөө муу шархнаас их цус алджээ. Бусад нөхдөө дуурайж задгай газар гарахаар оролдтол модноосоо хоёрхон алхаад хөл минь туйван муужирч хөсөр унав Top
амьсгал

ГАЛ ДӨЛӨН ДУНД БОЛСОН ШҮҮХ

унахдаа би өнгөрлөө, мөчийн дараа галд өртөж аймаар зовж үхэх нь дээ гэж бодож билээ Би сулхан ёолоод ухаан алджээ Яг л үхсэн мэт юу ч мэдрэхгйү, үнэхээр ч амьгүй гэхэд болохоор байв Галын дөл намайг хумин авсансан бол огт мэдрэхгүй байсан биз. Ер өвдөж тарчлалгүй чандар болох байсан нь мэдээж. Ухаангүй хэвтэхдээ зүүдэлсэн ч үгүй, дэмийрсэн ч үгүй Тэгэхээр сүнс минь энэ хорвоог хэдийнэ орхин одсон мэт санагдаж билээ. Сүнс минь биеэс гарч, миний дээгүүр, хань ойроор эргэлдэн нисэх шиг, хэдийнэ

Жек

ширтэж байв. Намайг нүдээ нээж хармагц, -Жорж гуай, та амьд уу? Төгс хүчин тэнгэр минь, баярлалаа амьд байна. Залуу эзэнтэн минь цовоо байгтүн. Та чадна, энэ гайг ч гэтэлж чадна шүү дээ! гэж баярлан дуу алдлаа -Би ч бас тэгж бодож байна гэж би сулхан дуугаар хариулав. Хэдий үхээнц дорой дуугарсан боловч үнэнч нөхрийн минь нар гарч бүр ч их баярлаж хөөрлөө Би толгойгоо өндийлгөх тэнхээтй болж эргэн тойрноо харвар газар сайгүй аюумшигт зүйл нүдээ тусч, гэрэл гэгээ нь хэрээс хэтэрлээ. Ой шатсаар л. Хүчит салхи шуурга исгэрэх мэт урхиран хүрхирч, хааяа нэг бүтэн салаа цэрэг буудах мэт огцом тасхийн нүргэлэх их чимээ гарах аж. Индианчууд дахин гал нээлээ гэжж бодож болох авч тэгэх учиргүй Бүхнийг залгигч их гал улам тэлэгдэн газар авахаас урьтаж зайлсан нь магад Одоо гал арай багасаж, утаа сийрсэн мэт Хатгасн навч, холтос үнс нурам болж, модны мөчир газар цогшин уугина. Тэр их цог нурам дундаас өндөр, өндөр нүцгэн модод ёрдойлдоно Модны хэврэг холтос түргэн авалцаж, давирхайн өтгөн утаа хүрэн улаан дөлийн хамт баагина. Нэвт шувт шатсан мод олон агаад мах болтлоо улайрсан асар том багана мэт харагдах нь тамын газар л ийм байдаг болов уу гэмээр бодол төрүүлж, үнэхээр тамд орох ариутгалынх нь газар буй

тоолон, минй

208
болов Би
Ухаан
хавьд хэвтэж байлаа Нэг хүн бүслэхийгээ хүртэл усанд сөхрөн суугаад дээрээс минь тонгойн харж
мэт санагдана. Тэсэхийн аргагүй халуу оргиж, түймрийн гал, халуун дөлний нөлөөгөөр тэнгэрийн агаар хий ч оргин үймцэж байв. Толгойтой үс минь хуйхлагдан, түлэгдсэн газар цэврүү үсэрч, уушгинд орох агаар эгээ л уурын тэрэгний хавхлагнаас цорхийн гарах халуун уур шиг байв Нөхдөө хаана хаана байгааг нь үзэх санаатай ийш тийш харвал арван нэг, хоёр нь цөөрмийн дэргэд байна, бусад нь хаачдаг билээ? Уг нь бид бараг тавиулаа сан Галд орчихоо гэж үү? Хаана байдаг билээ? гэж бодогдоод Жекээс асуувал, ус руу зааж, -Тэнд, амьд мэнд, тоо бүрэн, толгой бүтэн байцгаах шиг байна гэхээр нь цөөрмийн зүг харвал, гайхмаар хачин гуч орчим бөв бөөрөнхий юм бөндийлцэх нь манай нөхдийн толгой юмсанж Тэд маань бас л над шиг шатааж алах галаас амь зулбан усанд толгойгоо цухуйлган байгаа юмсанж. Харин тэртээ эрэг дээр зогсож буй тэд юуны учир ийм овжин арга хэрэглэсэнгүй вэ? Юуны учир утаат халуун агаар залгин залгин хахаж цацан тэнд дэмийрнэ вэ?
Тийн
үхсэн мэдрэхүйгээс салан одох шиг
үхсэн боловч амилах хувьтай байжээ. Аз түшихэд амь аврах зэсвэг гарын дор байж
ормогц мэдсэн зүйл гэвэл, би хоолойгоо татсан усанд цөөрмийн эрэг
байна Ухаан сэргэсээр ажиглавал үнэнч Жек минь байлаа
судас
царайг дуу шуугүй тун анхааралтай

Энэ завсар утаа баахан сарниж, тэр хүмүүсийн байдал тодрон харагдаж эхлэвч, бие бараа, барьсан буу нь манан буданд харагдахын адил асар том үзэгдэв Тэд ямар нэг юмны тухай их л улайран маргалдаж буй мэт харагдах ба тэдний дунд манай багийн Хикмэн, Уэзерфорд, бас хэдэн хүн танигдаж, Хикмэн Уэзерфорд хоёр гар хөлөө ихэд хөдөлгөн цаашдаа яаж ийхээ хэлэлцэн буй бололтой, эн нь ч зүйн хэрэг биз гэж би бодлоо Эхлээд үнэхээр ингэж бодсон маань эндүүрэл байсныг сүүлд мэдсэн билээ Яах ийх тухайгаа хэлэлцэж байсан хэрэг биш байж Хоёр нарс сүртэй гэгч тасхийн шатсаны дара түр нам гүм болоход тэд хоорондоо дээр дороо ортол хэрэлдэж, Хикмэн, Уэзерфорд хоёр уурлан агсарч байх нь сонсдов Тэгтэл түймрийн утаа гэнэт сийрэн шуугдахад цөөрмийн ойролцоо бас нэг хэсэг хүний бараа үзэгдэхийг ажвал зургаан хүн гурав гурваараа зогсох нь хоёр хоёроороо нэг нэг олзны

хүнийг дундаа хийж чандлан цагдаж буй бололтой Индианчууд юм болов уу? Түймрийн гал утаан дотуур алгагт гарах гэж байгаад баригдсан юм болов уу даа Эхлээд би ингэж бодсон боловч ургаа модны орой хүртэл асах галын дөл нүд гялбам улалзахад өдөр шиг гэрэлтэж, өнөөх хоёр хүн олзны улс болох нь эргэлзээгүй боллоо Тэр хоёр үхтлээ айж, нүүр царай нь хөсрий яс шиги цонхийн цайсан нь галын улаан дөлд ч өчүүхэн төдий хувирахгүй байв. Спэнс, Вилъмс хоёр мөнийг би даруй танилаа Top СААТАН ХҮЛЭЭЛГҮЙ ГҮЙЦЭТГЭВ Би хар! Жекээс лавлан асуусан боловч түүний хариу хэлэхээс өмнө учир явдлыг нэгэнт ухаарав Өөрийн минь байдал юу болсныг аяндаа хэлээд өглөө Намайг шархдуулсан сум араас ирсэн, модонд туссан сум ч бас
хар нүгэлт Спэнс, Вилъямс хоёр байж л дээ. Ийн бодохоос айдас хүрмээр, учир шалтгаан нь битүүлэг ээдрээтэй ажээ. Урьд шөнийн явдлыг бодоход, тэр хоёр этгээд ойд байхдаа нэг л биш байсан, өвгөн Хикмэн, түүний нөхрийн сэжигтэй үг санаанд орж, тэрнээс өмнө юу юу болсныг нэгд нэгэнгүй саналаа Энэ удаа ч гэсэн Аренс Рингольдын бузар гар оролцсоныг бодвол бурхан минь, тэр ер нь юу гээчийн гайтай чөтгөр вэ… -Тэр хоёор зальхай этгээдийг л байцааж байсан., тийм л юм хийж байсан гэж Жек миний асуусны хариуд хэлэхэд нь би “тэр хоёр зальхай этгээд” хэн болохыг хэдийнэ мэдсэн боловч олон юм бодолгүй өөрийн эрхгүй, -Юун улс вэ? гэж асуулаа -Жорж гуай минь, танихгүй байна гэж үү дээ? Хальсалсан гуа шиг цав цагаан муу нохой Спэнс, Вилъямс хоёр л таныг буудсан байна, индианчууд буудаагүй юм байна шүү. Би мэдээд Хикмэн гуайд хэлэхэд өөрөө нүдээрээ үзсэн гэлээ. Уэзерфорд гуай ч үзсэн гэнэ. Буудаж байхыг нь хоёул харсан гэнэ Одоо тэгээд цаазлахаасаа өмнө байцааж байна
209
тэр зүгээс ирснийг саналаа. Зэрлэгүүд л буудлаа гэж бодсон маань үгүй, харин зэрлэгүүдээс долоон дор

ямар шалтгаан байв гэдгийг та нар хэлж буй бололтой Үнэнийг хэлэхэд нэг их тодорхой мэдсэн юм алга, гэхдээ би бага сага юм гадарлаж байна. Сүүлийн таван жилийн турш энэ хоёр үл бүтэх этгээд олон бузар муухай юм хийж байсныг би дуулсан Гэвч, нөхөд минь эдний дөнгөж саяын үйлдсэн ялт хэрэг дээд цэг нь болсон байна. -Тэр зүгээс яг онилон буудахыг нь харсан гэл үү, та андуураагүй биз? Тэр маргалдан буй хүмүүсийн дотроос хижээл насны тохитой томоотой нэг хүн асуух нь манай саахалт, хөрөнгө ихтэй, нагацын маань сайн танил мөнийг би танилаа. Тэр хүн манай гэр орныхны анд нөхөр учраас энэ аянд бидэнтэй нийлэн явах нь чухал гэж бодсон гэжээ Тэр хүний асуусан үгийн хариуд Хикмэн итгэж яддаг нь юу вэ? гэж нэлээд дургүйцсэн янзтай үгээ их л тодоор ингэж хэлэв -Жим бид хоёр энэ дөрвөн цэхрээрээ

210 Би их л сонирхон нөгөө хоёр бүлэг хүмүүсийг ээлжлэн харлаа Модны гол шатаж дууссан тул арай намдаж сүр нь буурч, имээ нь багасахад шүүн тасалж буй тэдний үг сонсдон, тэд хараахан санал нэгдээгүй, мэтгэлцэх нь дуулдаж
нь хэрэгтэн этгээдүүдийг
? Амиа өрсөн улс биш! Энэ хоёр өдөржин ганц ч удаа буудаагүй, тэгэхээр энэ хоёр этгээд индианчуудтйа сүлбэлдэж, тагнуул туршуул
болсон амьтад. Өчигдөр дохио өгч буудсан нь хаашаа
зайлахгүй нотолгоо болно. Төөрсөн гэдэг нь огт худал, хуурч мэхлэх гэсэн санаа Очиж очиж энэ хоёр төөрлөө гэнэ! Энэ ой тайгыг ан араатнаас ч илүү мэдэх байтал төөрлөө гэнэ шүү! Энэ хоёр энд олон зуун удаа, дэндүү олон ирж байсан, түй, золиг! Суусар ойдоо төөрлөө гэдэг үг бий гэж та нарт сонссон хүн байна уу? гэв Нэг нь хариу хэллээ, чухам юу гэснийг нь би дуулсангүй. Харин анчны үг дахиад л тов тодорхой дуулдах нь: -Та нар учир начир гээд дэмий юм чалчиж байна. Миний бодоход энэ хоёр этгээд цуст хэрэг үйлдэх
цоорхойн тэртээгээс Рэдольф хүү рүү онилон буудахы нь яг харсан Негр ч харсан Өөр ямар нотолгоо хэрэгтэй юм? Яг энэ агшинд миний хажууханд байсан Жек цаадуулдаа хашгиран, -Хикмэн гуай, нотолгоо хэрэгтэй бол негр өгөх байх шүү. Нэг сум нь Жорж гуайн хажуугаар гараад бидний ар талын модонд туссан, түймэрт шаталгүй үлдсэн мод Та бүхэн одоо сумы нь үзье гэвэл тэндээ л байгаа байх, ямар бууны сум болох нь мэдэгдэнэ шүү дээ гэхэд цаадуул нь тэгдэг хэрэг гээд тэр дорхиноо Жек бид хоёр дэргэд нь зогсож байсан мод руу ухасхийлээ Тэр мод бас хэдэн модны хамт түймрийн гал дунд байсан атлаа яагаад ч юм огт шатаж гэмтэлгүй хэвээр үлдсэн аж. Жек гүйж очоод бусдадаа сум туссан газры нь зааж өгөв. Модны холтсон дунд жижигхэн нүх олдож дотроос нь гэрч болсон тугалган сумыг эвтэйхэн гарган үзвэл модны голд тусахдаа ялимгүй шамарснаас биш гонзгой бөөрөнхий хэлбэр хэвээр байв Гагцхүү том амтай винтов буунд таарах сум юм Спэнс тийм буутайг цөм мэднэ Хүмүүсийн буунд хийж үзэхэд таарсангүй, гагцхүү Спэнсийн буунд таарлаа. Ялт этгээдийн үйлдсэн гэмт хэргийг тийнхүү хөдөлшгүй баримтаар нотлоод нэн даруй цаазлахаар шийдэцгээв. Хикмэн ихэд хилэгнэн зэвүүцэж, буугаа тааруулан өргөж өндөр дуугаар,
, зарим
одоохон цаазлая гэхэд зарим нь яарах хэрэггүй, цаашид мөрдөж байцаая гэлцэнэ. Зарим нь хүний ухаанд багтамгүй ийм гэмт хэрэг хэрхэн үйлдэх вэ, итгэх арга алга, тэр тусмаа өөрсдийн амь насыг өрөн байж ийм юм хиймээргүй юм гэж хүртэл зүтгэх жээ Ийн ярихад нь Хикмэн, -Амиа өрөх гэнэ ээ
нь
ч
үзсэн юм шүү. Энэ хоёр хорт могойг муу юм хийх нь гэж гадарлаад өдөржин нүд салгалгүй дагалаа Ойн

дэмий

мэнд шүүгчийн

этгээд

гүйлдэн

болж

бүр

явдлын

мэтээр хөх

байж ч мэднэ.
мултрах
бол уур хилэн нь галзууртлаа бадарсан анчны доог тохуу хийсэн үг билээ. Зугтлаа ч гэсэн улаан гал түймрийн дунд орж аравхан хормын дотор хярамцаг болох байлаа л даа. Бүгд амьсгаа даран чив чимээгүй болоход гагцхүү Хикмэний дуу хадаж, -Жим, чамд энэ Спэнсийг өгье, нөгөөдөхий нь би өөрөө эд бад хийе! Гэж бараг шивнэх шахам яаруу хэлтэл буун дуу бараг энг зэрэг пүн пан хийлээ. Ийнхүү шүүэж цаазлах ажиллагаа урвагчдын амийг тонилгосноор шувтарлаа Top ГАЙ ГАЗАР ДОРООС Зарим театрт сэтгэл хөдөлгөсөн
, иймд одоохондоо тэднээс айлтгүй юм Нарс модны мөчир навч шатан унаж нүцгэрэхэд ой сийрэгжиж алс холын бараа нь лав тал тал тийш мянга мянган алхам газарт улалзан асах модны гол нүднээ харагдана. Навч мөчир шад пад ноцож, галын дөл байн байн дүрэлзэхийг бодвол шинэ шинэ мод галд автсаар буйн шинж байлаа. Модны шатах чимээ улам бүр намдах нь дуутай бороо холдож байгаа мэт ажээ Бид түймэр унтарч байна гэж бодсон маань тэртээ хол тэнгэрт гэрэл туяаран дугуйрч харагдахы нь бодвол түймэр цааш газар авсаар байгаагийн тэмдэг байлаа. Түймэр ходсоноос л элдэв дуу чимээ нь багассан хэрэг Бидний гол дайсан иймэрхүү байдалтай байхад хүн-дайснууд магад түймрийн галаас дайжин зугтсаар нэлээд холдсон биз Гэхдээ тэд гал тавихын өмнө дараа нь хэрхэхээ бодоод үйлдсэн хэргийнхээ лайг үзэх гэж элчилгүй тал руу ухарсан нь гарцаагүй. Тэд чухам ямар бодолтой ойд түймэр тавьсан учрыг нарийн ухаарахгүй байсан авч биднийг түймрийн дөлд шатах юмуу адаглаад утаагаар багтрааж устгана гэж горилсон байж мэднэ. Үнэндээ ойр хавьд цөөрөм байгаагүй бол тэдний бодсон ёсоор болох байжээ Газрын түвшнээс арай доогуур түвшинтэй тэр цөөрмийн усанд орж
211 -Энэ хоёр нохойнхоо үхлээр үхэг! Жим Уэзерфорд, чи буугаа онил! Харин нөхөд минь, та нар зай тавиарай Энэ хоёр муухай нохойд бузар амиа авч гарах бас нэг бололцоо олгоё. Хөл нь чаддаг юм бол тэр мод руу зугтаад орог, тэнд хярамцаг болбол болог Тавьчих наад хоёрыгоо, тавьчих гээд байхад яадаг улс вэ, тэгвэл та нарын дундуур буудлаа шүү гэхэд цаадуул нь хэлсэн үгэндээ хүрээд яаж ч мэдэх хүн шүү гэж бодон санд
зүг
очив Өөдгүй хоёр
нь үхтлээ айгаад ухаан алдах дөхөж ганц ч алхаж гишгэж чадахгүй, газарт хадаастай мэт болоод зугтаж амь зулбахыг оролдож ч чадсангүй. Зугтаад ямар ч нэмэргүйг өөрснөө мэдсэндээ бүр балмагдаад хөдөлж чадахгүй болсон
Зугтаад нэгэнт амь
горьдлогогүйгээс хойш тэр үг
уянгын сайхан жүжиг тавьсны дараа инээдмийн жүжиг гаргадаг шиг түрүүчийн бүэлгт өгүүлсэн эмгэнэлт
дараа
балай явдал
хүн
тухайн нөхцөл байдалдаа солио туссан
инээдээ барин хөхрөлдөхөд хажуугийн хүн ажсан бол эд нар чинь зэрлэгүүдийн гарт юмуу өлсгөлөнд үхэхээ мэдэхгүй байж ингэж их марзганан байдаг нь лав солиорсных биз гэж бодох нь гарцаагүй Түймрийн гал биднийг ойгоос хөөн гаргасны нэг адил зэрлэгүүдийг мөн түрсэн болохоор тэд ойр байхгүй нь лавтай

толгойгоо цхуйлгах төдий байгаагүй бол багтарч үхэх байлаа гэж нөхөд минь ихэд сандарч тарчилж байснаа ярьсан билээ Намайг суманд оногдон ухаан алдсан тэр мөчид ийм юм болсон байж. Үнэнч зарц негр маань намайг модон дотроос үүрчг араад усанд хийжээ Тийнхүү намайг үхчихсэн гэж боджээ Тэгээд утаа нэлээд замхарч эхлэхэд урвагчдыг байцаан шүүж эхэлсэн юмсанж Хоёр алуурчинд туйлын их хорсон занасан Хикмэн Уэзерфорд хоёр нэн даруй цаазлан алахыг мэрийн зүтгэжээ Бузар хоёр этгээдийг баривчлан уснаас татан гаргаж ирээд шүүж эхэлсэн чухам тэр эгзэгтэй үед би ухаан орсон байж. Аймшигт шүүхийн жиллагаа дуусмагц Хикмэн, Уэзерфорд хоёр анчнаас бусад нь галын халуун дөлнөөс зугтан цөөрмийн усанд оров. Тэр хоёр нэг хар юмаар оролдохы нь ажвал өглөөгүүр Хикмэний буудаж алсан морийг янзалж байв. Тэр хүн алсын айхтар хэрсүү бодолтойдоо тийнхү морь төхөөрсөн учры нь

хлуун дөлнөөс айх эмээх юмгүй болж бүгд адууны махан дээр улай үзсэн элээ шиг шавааралдан хэсэг хэсгээр нь огтчин авч байлаа. Чухам

үеэр минйи өмнө дурдсан хөгийн явдал болов Хоолонд үхэлдэн байснаас бусад нь цөөрмийнхөө усанд эргэж ороод дүгрэг цөөрмийн эрэгт бөөр бөөрөө нийлүүлэн толгойгоо цухуйлгаж ямар ч болтугай одоохондоо айж цочих юмгүй гэж бодоод санаа амарч галын ч аюулгүй, зэрлэг дайснууд ч бараа туруугүй байлаа. Гэтэл гэнэт яг бидний дунд аюулт дайсан гарч ирсэн билээ Биднйи амь хоргодож байсан цөөрмийн хамгийн гүнзгий усан дороос нэг их том юм усыг долгилуулан гарч ирэх мөртлөө хэдэн арван үхэр нэгэн зэрэг мөөрөлдөх адил асах их сүртэй дуу тэр хавиар нэг болж ус ч тэр дорхиноо хөөсрөн булиглаж бидний толгой түрүүн дээр асгарав. Энэ үзэгдэл хэдийгээр гэв гэнэт хачин жигтэй тохиолдсон боловч учир ухаан нь үл тайлагдах явдал биш харин бидний андахгүй мэддэг эв хавгүй аварга том биетэй, хахир ёрын дуутй том гэгчийн мар байлаа. Биеийнх нь урт бараг цөөрмийн энтэй тэнцмээр, ангайсан амыг нь харахад бидний хэнийг маань ч ганц залгичихмаар хүрхрэх

212
авчран
гал өрдөхөд хоёул
модны хэд хэдэн
сүлбээрлэн шарж овоохойнхоо задгай галын дэргэд байгаа мэт ярилцан инээж хөхрөлдөн сууна Бусад нь тэр хоёроос дутуугүй өлсөх тул хоёр анчныхаа
дуу нь ямар ч зоригтой эрийн зүрхийг чичрээмээр
бол бид нэг их тэвдэж сандрахгүй байлаа л даа Нөхөд маань нүд нь орой дээрээ гартал айн бажгадаж зэрэг зэрэг сандчин ус шал пал хийлгэн эрэг рүү ум хумгүй зугтахы нь харахад үнэхээр инээдэмтэй харагдлаа. Арваад хормын дотор аварга том мар муухай дуугаран ус булгилуулан галзуу мэт уурлан цамнаж байсан боловч манай анчид, бас хэдэн хүний хамт буугаа аван цөөрмийн эрэг дээрээс зэрэг галлан мангас мэт тэр аюулт амьтныг дарж авлаа. Эрэг дээр түрүүлж гарсан нэг нь уснаас бажга алдан зугтаж буй нэгийгээ хараад элгээ хөштөл инээж байхад наадуул нь бас амь зулбаж сэхээ авмагцаа сандарч бажгадсанаа бодон бас л хөхрөлдөж тийнхүү ой тайгаар нэг дуу чимээ хадав Тэгж хөхрөлдөхийг маань индианчууд сонссон бол биднийг галзуурсан буюу магадтай үхсэн байна, энэ бол зэвхий царайт дайснуудыг нь дарсан Викомын толгойлж яваа чөтгөрүүд бах таваа ханан хөхрөлдөж буй дуу чимээ гэж бодох байсан билээ.
би ойлгосон билээ. Хоёр анчин адуугаа нүд ирмэхийн зуургүй шаламгайлан хагас дутуу өвчих атлаа хэдэн хэсэг мах хэрчин авч тавиад Уэзерфорд нь ноцож байгаа модны мөчрөөс цөөрмийн захад
зэрэглэж
галын захад явган сууж зулзаган
нойтон мөчирт махаа
жишээг дагалаа. Өлсөх галзуурахтай адил гэгчээр түймрийн
яг энэ
тийм лут том мар байгаагүйсэн

тэр гал түймрийн цайзыг гатлан орж чадахгүй байсан билээ Анчин өвгөний маань хэрсүү бодол бидэнд их тус болж, хэрэв адууны мах байгаагүй бол бидний нэлээд нь турж үхэх байсан буюу ямар ч болтугай өлсөхийн зовлонг их амсах байв Бид дөрвөн хоногийн турш гагцхүү нарсны шошгойн үрээр амь зогоож байсан болохоор адууны мах олж иднэ гэдэг ёстой эрдэнэ олохтой өөрцгүй болсон юм шүү Гэтэл бид бас л галын хүрэлээнд хашигдсан хэвээр учир түүнээс мултрах ганц боломж нь Хикмэний хэлсэнчлэн ойг “жаахан зэлхийрэхийг нь хүлээхээс” өөр домгүй байв Бас нэг өдөр өнгөрөхд бид түймэр унтарсан газраар дажгүй гарч болно гэж бодохоос сэтгэл сэргэн галын аюул багасна гэтэл нөгөө дайсан этгээдээс учруулах аюул улам ихсэхийг бодохоос урам хугарч тэдэнтэй тааралдахгүй газар горьдлого үгүй мэт санагдана Тэд ч бас л отсоор байгаа шүү дээ, тэгэхээр дайсны дундуур зам гарган нэвтрэх ёстой болох нь тэр! Бид элдвийг үзсээр зүрх чангарч, зориг нэмсэн байлаа Хамгийн аймхай маань хүртэл зориг орж өрсөлдөх дайснаас нүүр буруулан зугтах ухрахыг мэдэхгүй үхэх сэхэхээ үзнэ, бүгд л хмтдаа явж дайсны

213 Top ХАРАНХУЙ БОЛСОН МӨРГӨЛДӨӨН Ой, тэр шөнөжингөө, маргааш нь өдөржин шөнөжин шатаж нөгөөдөр нь ч зарим мод шатсар байв. Тэнгэр тогтож салхи багатай болсонд дүрэлзэн асахаа болиод улаан цог энд тэндгүй улалзаж, олон модны энд тэндээс утаа уугивч гал ерөнхийдөө унтарч байв. Зарим газар түймэр бүр унтарч нүүрс болтлоо шатсан модны ёрдгор голууд мод гэмээргүй, давирхай наалдаж шатаж харласан хурц үзүүрт жад мэт харагдана Ойн зарим хэсэг тийнхүү шатаж дууссан авч түүгээр нэвтрэн гарах боломж бас л үгүй учир бид тал талаасаа бүслэгдсэн байдалтай байв.
цоорхойг тал талаас нь тийнхүү ойн түймэр хумин хүрээлсэн нь хорь
дайсны их
шугамыг дайран сэтэлнэ, дийлэх дийлэгдэхээ үзнэ гэцгээлээ Энэ бол ялимгүй засвар оруулснаас биш манай хуучин төлөвлөгөө л дөө. Тэгээд бид тэндээ ганц шөнийг өнгөрөөгөөд л энэ төлөвлөснөө хэрэгжүүлэн биелүүлэхээр шийдэж, ой модны түймэр бидний бодсончлон “зэлхийр” чадаа болов уу хэмээн тээнэгэлзэвч өлсч цангахын зовлон гэж нэг айхавтар юм шавдуулан байв. Өнөөх жижиг морины мах аль хэдийн дуусчээ Өлссөн тавин хүний ходоодонд хэр баргийн юм юу болох билээ Адууны ясы нь мөлжүүргүй болтол мөлжсөн төдийгүй чөмгий нь ч ташаад, бас нөгөө үзэшгүй муухай марын хэрдхийсэн араг яснаас өөр юм үлдсэнгүй Идэх юмгүй турж үхэх аюулд учрахын зэрэгцээ нөгөө цаазлсан хоёр бузар ялтны хүүр халуунд хөөж хагараад ойр хавийг үмхий самхай үнэрээр утаж эхэлсэн нь тэсэж суух аргагүй болгож дайсанд алагдсан нөхдөө газар булж оршуулдаг байсан шиг тэр хоёр урвагчийн хүүрийг шороонд булбал ингэж үмхий оргихгүйсэн гэж яривч ерөөс тийм бузар булай этгээдээс хүн бүхэн зэвүүцдэг болхоор хүүрэнд нь зориулж нүх ухаах хүн даанч гарсангүй. Бид нар шингэвэл шөнийн цагт ойн чухам хаана нь түймэр шатаж буйг мэдэж, галын дөл бидний замыг зааж өгөх тул өрнө зүг нүдээ хөхөртөл ширтсээр агаад нар
Ойн
дахин давуу хүчтэй
цэрэг биднийг бүсэлсэн мэт харагдана. Бидэнд нэмэлт хүч ямар байх биш. Дайсан ч өөрөө биднийг бүсэлсэн

болов

угаагдаж байлаа Бид дариа норгохгүй гэж бууныхаа амыг малгайгаараа таглаж явсан болохоор бараг бүгдээр толгой нүцгэн явж, зарим маань хүрэмнийхээ дотрыг урж буугаа хамгаалжээ Энэ маягаар бид хагас бээр орчим газар нэг чигийг барин явавч чухам аль зүг яваагаа мэдэхгүй, ер нь ямар ч замч зүг хааж чадахааргүй байв Ганц эрхэмлэж байсан зорилго маань дйсан дээрээ л яваад оччихгүй юмсан гэж бодоод аюул багатай боллоо гэж бодож байтал горьдлого минь удаан үргэлжилж чадаагүй юм. Бид дайсныхаа заль мэхийг дутуу үнэлж байжээ Тэд биднийг нүд салгалгүй холоос ширтэн ажиглаж хаашаа ч явсан хоёр талаар алдахгүй дагаж байжээ Бид аюулгүй байдалд байна гэж бодож байсан нь харин дайсныхаа бүслэлт дунд л яваад байж1 Үер бороон дундуур гэнэт олон зуун бууныг ал гялсхийн сум шунгиналдахад индианчууд ойрхн буйг эхлэн мэдэж нэг хэсэг нь дороо нам унаж зарим нь хариу буу тавьж байхад ганц хоёр хүн амь зулбан зугтахыг завдав Зэрлэгүүд тал бүрээс хашгиралдан бүслэхэд ой тйагын модноос ч олон мэт санагдлаа. Дайсан биднийг

214
чарай итгүүлэн чадлаа. Бороо үргэлжлэн
шөнийн харанхуйг түргэтгэн модон дотор гялайх ганц ч цог харагахыг болив -Одоо харанхуй болчихлоо явъя гэж тэвчээр муутай нэг маань тулган шаардахад бид ч цааргалалгүй хөдөлж шатаж сүйдсэн ойд орж хав харанхуйд харлан барайх моддын дотуур чив чимээгүй амьсгаа даран хүн бүр буугаа чанга атгаж бэлэн зэлэн алхлаа. Өрөөсөн гар шархтаж сойлттой явсан би буугаа ганц гардан явахад миний адил гар шархтай нөхөд бас нэлээд байв Хоёр анчин маань түрүүлж удаа нь хамгийн зоригтой нь дагаж араас нь шархтан бид сажлав.ъБороо зогсолтгүй асгарч бидэнд нөмөрлөж хоргодох газаргүй, шолбойтлоо нороод шастан модны доогуур усанд төдөлгүй
буугаа дахин цэнэглэх зав өгөлгүй дайрсон болохоор хааяа гар буу ганц хоёр дуугарах чимээ гар гол зэвсэг маань хутга, сүх боллоо. Энэ бол удаан үргэлжлээгүй боловч олон хүний амь насанд хүрсэн цуст тулалдаан болж бидний олон эрэхлэг зоригт нөхөд алуулж тэгэхдээ тэд бус бүр дайснаа хоёр гурваар нь устгаж байж амиа алдсан билээ. Тэгсгээд бут ниргүүлсэн нь дайсан биднээс тав дахин олуул, гэдэс цатгалан бие ядраагүй байхад бид өлсч ядарсан, зарим нь шархтай байсан болохоор дийлдэхээс өөр яах вэ? Энэ тулалдаан хав харанхуйд болсон учир чухам яаж өнгөрөхийг би бараг олж хараагүй олж харсан хүн ер байх ч үгүй биз. Миний баруун гар шархтай, солгой гараар хэдийхэн юу хийж чадах вэ дээ Хэдэн удаа таамгаар буудаад гар бууга арайхийн гаргаж иртэл сүхэнд цохиулан ухаан балартан ойчсон билээ. Ухаан ороод харахад тулалдаан нэгэнт дууссан байв. Хэдий харанхуй байсан боловч эргэн тойронд хар хар юмнууд үзэгдэх нь алагдсан хүмүүсийн хүүр ажээ. Тэр бол миний дайсан ба нөхдийн аль алиных нь хүүр бөгөөд зарим нь бие биеийг дэрлэн үхжээ Индианчууд тэдгээрийг салгаж цагаан арьстны
дээр байгаа үед түймрийн байдлыг гагцхүү тааварлахаас цааш гарахгүй байв Үдшийн харуй бүрий болоход улам хүлээж ядахын хамт бас ч нэлээн горьдлого төрж эхлэв. Шад пад шатх мод бараг үгүй, ута манарах нь ч үл мэдэг болсныг бодоход түймэр үндсэндээ унтарч бид аюулгүй зурвас газраар гарч явах бололцоотой болсон бололтой. Тийнхүү хүлээзнэж байтал бороо дусалж эхэлсэн нь бидний горьдлогыг лавтай итгэл болгон хувиргах дөхсөн чухал нөхцөл байдал
Эхлээд ганц нэг том дусалж байснаа юу юугүй үерлэж, тэнгэрийн ус тэр чигээрээ буух шиг болов. Бид энэ үзэгдлийг өлзийтэй сайхан явдал хэмээн баярлалдан хөдлөхөөр зэхтэл хашир нөхөд маань хав харанхуй болтол хүлээх хэрэгтэй гэж аай
асгарч үүл нь

хүн түүнд л мэдээлж хашгирсан байж таарлаа Бид хоёрыг тийнхүү газар удаан хэвтүүлсэнгүй. Төдхөн хэд хэдэн морь авчирч Жек бид хоёрыг тус бүр нэг морь унуулан даруулж дангинатал хүлэв Дохио өгөхөд бид хоёрын хоёр талд нэжгээд морьтой индиан даган ой дундуур явж гарлаа. Top

215
Миний үнэнч
нь мэдэгдлээ Эд нар биднийг яагаад
юм бол? Энэ үед нэг хүн над руу
ирж байв. Нөгөө өдтэй малгай өмссөн хүн биш, харин түүний явуулсан хүн ажээ. Бүр ойртоод ирэхэд нь гар буу барьсан нь харагдав. Тэр хүн намайг өнгийн харж буугаа хулхинд минь тусгасан байснаа больж дээш
нь би бүр гайхчихлаа. Буудаад оносонгүй, дахих байх гэж бодтол
Гэрэл гаргах гэсэн бололтой Дарийн гэрэл гялсхийхэд нүүр рүү нь харвал индиан хүн байв Урьд нэгтээ үзсэн хүн шиг санагдлаа Намайг ч таньж байгаа бололтой Тэгснээ надаас бушуухан зайлж Жекийн баригдсан газар өөд явав. Тэнд очоод мөн л тонгойж үзсэнээ тэрийн хэвтэн Жекийн дээгээр буу тавьснаа босож, -Хоёул амьд байна гэж хашгирав. Тэгж хашгирахад нь өнөөх хар отгот хариуд нь нэг юм хэлээд цааш явахыг нь бодвол нөгөө
явж түймэрт автсан ойгоос мултарч ээрэм талаар явсаар дахин аварга том царс, далдуу, замбага мод бүхий ойд оров. Би замбага цэцгийн үнэрээр л тийм газар ирлээ гэж мэдэв. Шатсан ойн хярвас хиншүүтэй агаараар амьсгалж байсан хүнд тэр цэцгийн анхилам ариун сайхан үнэр их л содон байв Үүр цайхын алдад ойн цоорхойд гарч манай дайснууд цайгаа уув. Энэ нь тал бүрээсээ дал, мовь, царсаар шигүү хүрээлэгдсэн хэдхэн акр талбай бүхий алгаг байв Модны мөчир нь бараг газар хүртэл унжсан тул тэр алгаг тал талда нэвтрэхийн аргагүй асар том ногоон ханатай мэт харагдана. Өглөөний орог саарал гэрэлд индианчуудын босгосон хоёр гурван майхан, аргамжаатай морьд, өвс ногоон дунд зогсох буюу дулаацах гэж бие биеэ бараадан хэвтэх хүмүүс харагдав Алгагийн тэг дунд том гэгчийн түүдэг улалзан ноцож эрэгтэй, эмэгтэй олон хүн тойрон шаваралджээ Бид хоёрыг буудлынхаа захад аваачин мориноос хайр гамгүй татан буулгаж газар шидсэн тул ажиглах завдал ч гараагүй билээ Бид хоёрыг өвчөөд арьс тэлж эврээх гэж буй мэт дээш харуулан гар хөлийг дангинтал хүлж газар шаасан гадаснаас уяв. Ийм байдал тэдний буудал, мод, газар орны алиныг ч харах боломжгүй гагцхүү хөх тэнгэрийг ширтэж уг байдал тэвчихийн аргагүй хэцүү болсны
толгойн хуйхыг өвчин өс хонзонгоо авах ёрын муухай заншлаа үйлдэж байв Миний хажууханд бүлэг хүмүүс харагдав! Дунд нь тэдний дарг бололтой хүн байх ба малгай дээр нь гурван өд сүүтэгнэнэ. Нөгөө л Оцеола! Хэрэв би сул байсан бол бүтэлтй юм болохгүйг мэдэж байсан ч түүнийг даруй дайран багалзуурдах сан. Даанч тийм биш байлаа. Тийм явдал гарч магадгүй гэж мэдсэн шиг хоёр индиан намайг өвдөглөн даржээ
зарц Жек надаас холгүй бас л хоёр индианы мэдэлд амьд байгаа
алаагүй
ойртон
буудахад
тэгсэнгүй.
ГУРВАН ХАР ӨД Шөнөжин

дээр шархтй гар минь өвдөж шаналган зовоож байлаа Тэр буудлын хүмүүс бараг бүгдээр бид хоёр дээр иржээ Эрчүүл нь бүр тосон уулзсан бол одоо эмэгтэйчүүд нь ч бүчжээ. Индиан эмсээс харин ч Африкийн эрлийз, самбо, негр хүүхнүүд голдуу байгааг нь олж хараад би нэн их гайхсан билээ Тэд нэг хэсэгтээ бид хоёрыг элэглэн доромжилж байснаа сүүлдээ нүүр рүү нулимах, үс зулгаах, өргөсөөр хатгах зэргээр тамлаж гарах нь тэр Ингэхдээ тэд чөтгөр шулмас мэтээр хашгиралдан испани, ямасси хэл холилдсон үл ойлгогдох заваан хэлээр хоорондоо донгосож байлаа. Жекийг ч арьс өнгө адил гэж үзэхгүй надаас доргүй доромжилж байгаа нь тэр шуламсууд хар, цагааныг ялгалгүй тарчлаан тамладгаа харууллаа. Тэдний этгээд ярианы заримы нь би испани хэл мэддэгтээ ойлгож тэд

! Хэмээн хашгиралдав

төвөргөөн дуулдах нь цэргийн анги хүрэлцэн ирэхийн чимээ ажээ. Тэр бол бидэнтэй байлдаж биднийг бут ниргэн, бид хоёрыг олзлон авсан тэр цэргүүд юм Шөний аялалд бид хоёрыг зөвхөн хэдхэн байлдагч харгалзан явсаар үүр цайхын алдад энд авчирчээ Одоо ирж буй хүмүүс нь байлдааны талбарт үлдэж зэр зэвсэг олзлон, алагдсан дайснаа тонож дуусаад ирж буй гол хүч нь юмсанж Тэд хичнээн ойр байвч би бараагий нь олж харж чдахүгй гагцхүү морьдын туурай пижигнэлдэх, тэдний -Мулатоу мико! Мандтугай, мулатоу мико! Хэмээн хашгиралдахы нь сонсон хэвтэж байлаа. Эдгээр үгийг сонсоход аймшигтай ч, эгдүүтэй ч санагдав. “Мулатоу мико!” гэдэг үгийг би бишгүй сонсож байсан, гэхдээ одоо сонсохоос бүр их ёрын юм санагдлаа. Миний хувь заяа даанч хэцүүдэж, чөтгөр өөрөө одоо ирлээ ч гэсэн энэнээс хэцүү болгож

216
биднийг яах гэж буйг нь ойлголоо Ер нь бид хоёрыг энд амьд авчирсан нь тамлах гэсэн юм байж. Бид хоёрыг тамлан тарчлаахыг үзэж сонирхох гэсэндээ, хүний зовлонд цадна гэхээс тэр муусайн өөдгүй эмс хөл нь газар хүрэхгүй баярлалдан байгаа ажээ Ингэж гэж л бид хёорыг баримагц алалгүй амьдаар авчирсан байж л дээ. Бид ингэхэд ямар амьтдын гарт орж вэ? Эд ер хүн мөн үү биш үү? Индианчууд гэж үү? Олзныхоо улсыг хэзээ ч тамлаж байгаагүй семинолынхон мөн гэж үү? Ингэж бодож байтал тэд хариу болгох
яг нэгэн адил юм бдож, нэгэ адил таамагтай байв Төдхөн таамаглаж байсан зүйл гарцаагүй үнэн болох нь мэдэгдэж хахир муухай дуу хоолой тасхийн тушаал өгөх сонсдож өнөөх эмс ч тал тал тийш ухасхийн зай тавилаа Тушаал өгсөн хүн хөлөө чанга тавилан алхсаар дэргэд хүрч ирэхэд сүүдэр нь нүүрэн дээр тусч, тэр хүний бие ч харагдав. Нүүрнийхээ төрөлхийн өнгийг будгаар хувиргаж, бүс, цамцандаа сувд шигтгэж, өмдөндөө угалз гарган, толгойн өмсгөлдөө гурван хар өд хатгасан байх боловч би тэр хүний амархан танилаа. Тэр бол индиан хүн биш, “Шар Жек” зүсээрээ мөн байлаа Top
шиг зэрлэг муухай дуугаар нэгэн зэрэг: -Мултоу мико! Мулатоу мико! Мулатоу мико
Морьдын
чадахгүйгээр байлаа Жек бид хоёр нэг дор хүлээстэй хэвтэж байсан болохоор сэмхэн ярилцвал надтай

гээд өөрийн

хоёрын

тайлж босгоод майхан руу харуул, уухай, уухай, за болно гэснээ –За, муу хулгайч, зэвхий царайт, муу хулгай хар царайт хоёр наад цэхрээ нээ! Юу харагдаж байна! гэлээ. 1 Өшөөгөө авах цаг ирдэг байна

(

тушаалын дагуу гадсыг татан бид хоёрыг өндийлгөн буудал руу харуулан суулгалаа Энэ үед нэгэнт өдөр бол халуун нар төөнж эхлэв Цэлмэг өдрийн гэрэлд тэдний майхан, агт морьд, эрээн мяраан хувцастай хүн амьтан бүгд тодхон харагдана Гэвч бид эдгээр зүйлийг биш харин хоёрхон хүнийг л анхаарлаа Миний дүү Виола, хоёр тэнд байх юм. Тэр хоёр түрүүнд нэг харагддаг шигээ нэг дор суух

217
зүрхнийхээ угаас бишрэн гайхдаг баатар мань үнэнч хэвээр буйг мэдлээ Оцеола үнэнч байгааг мэдлээ
сэтгэл
аюулд
хоёул эзэн, боол намайг тарчлаагч, миний өрсөлдөгч! Ха-ха-ха! гэж бах таваа ханан хашгираад сөөнгөтөн инээснээ –Намайг модонд хүлж шатаах, амьдаар минь шатаах гэж байл уу! Хари ндоо миний ээлж ирж дээ! Энд мод мундахгүй шүү. Гэхдээ би өөрөөр төлөвлөсөөн! Карамба! Илүү сайн төлөвлөгөө хийсэн! Олзны хүмүүс заримдаа түүдэгнээс зугтчихдаг юм Хаха-ха! Тэгэхээр амьдаар чинь шатаахын өмнө бага
юм үзүүлье
, охины хар гэзэг, эзэгтэйн алтлаг үстй холилдсон байна Тэр хоёрыг харуул манааныхан цагджээ. Бид хоёрыг мэдээгүй л байн. Гэвч нэг хүн явуулж бид хоёрын тухай хэлэв бололтой нөгөө хоёр давхийн ийш тийш харснаа төдөлгүй бид хёорыг олж таниад хоёул чарлан уйлалдахад зүрх шимшрэв Дүү минь миний нэрээр дуудаж хариуд нь би бас нэрий нь хэлбэл юу юугүй босон харайж хоёр гараа өргөн миний зүг тэмүүлэхэд хуягууд нь барьж түлхэн зогсоов Харахаас нүд хальтрам! Тийм юм харснаас үхсэн минь дээр санагдав. Гэсэн ч бид хоёрыг гэнэт ар тийш татан унагаад түрүүчийн адил царвуугаар маань оосорлон гадаснаас уян дээш харуулан хэвтүүлсэн тул тэднийг дахин харж чадаагүй юм Эрлийз чөтгөр бид хоёрыг элдэв бузар үгээр доромжлохын чацуу дүү, Виола хоёрыг ч дайсан муу үг хэлэх нь үнэхээр тэвчихийн аргагүй зэвүүн байлаа! Хулхинд маань халуун тугалга цутгасан бол хаанаас ингэж тарчлаах билээ. Бид хоёрыг тамлан алах бэлтгэлээ хийлгэх гэж хараал зүхлийнхээ үгийг зогсоход дотор бараг онгойх шиг болов Тэр зандалчны зарц нартаа хэлж буйгаас бид хоёрын үхэх цаг зэгсэн ойртов бололтой. Их л аймшигтай аргаар цааш харуулах юм байх, чухам ямар аргаар гэдгийн ь бид хоёр хараахан мэдэхгүй байсан боловч
АМЬДААР БУЛАВ Би, тэр хүний хүрч ирэхийг хүлээж “Эрлийз мандтугай” гэж хашгиралдах, бас тэр хүний хахир дууг сонсоод дөхөж буйг нь мэдэж түүний нүүрийг харахдаа ихэд аймаар санагдав Гэтэл тэгээгүйгээр үл барам харин ч хармагцаа баярлах адил сэтгэгдэл төрсөн нь хачирхалтай боловч үнэхээр түүний ёозгүй царайт толгой дээр гурван хар өд сагсайж буйг хараад баярласан юм. Ингэсэндээ ч түүний ууртай баргар царай, бах тав нь ханасан байдлаа илтгэх нүднийх нь заналт харцыг ч агшин зуурт огт тоосонгүй. Тэмээн хяруулын өд хамаг бодол санааг минь эзэмдэн замыг заагч од мэт байлаа л даа. “Эрлийз вангийн” толгой дээр тийм отго байгаа нь олон нууц зүйлийг тайлж миний дотор хадгалагдаж байсан нэг сэжгийг таягдан хаяж, минйи амь аврагч, сэтгэл
! Ингэж бодоод
ихэд хөдөлсөндөө би өөрийнхөө
орсон байдлыг агшин зуур мартахад хүрч байтал эрлийзийн эзэрхий дуу намаг бодит байдалдаа буцан ороход хүргэв -Каражо! Al fin venganza!1 Хар, цагаан
сага
л дээ,
хүмүүст –Хүүе! Та нар энэ
гарынх нь хүлээсийг
шүү!
исп) Хэдэн хүн түүний
агаад Виола толгойгоо унжуулж, нөгөө нь өвдгийг нь дэрлэжээ Хоёулангийн үс гэзэг задгай

харж тарчлан зовохыг маань үзээд жаргалаа эдлэх мэтээр байхы

үнэхээр оодрон маяглаж буй баахан чөтгөр шуламсын дунд орчихсон шиг санагдана. Тэдний дунд семинол хүн цөөхөн, голцуу индиан нар байв. Гэхдээ бараг негр шиг хар болохоор семинол нарын байлдан дгуулж бараг нь тэдэнтэй цус холилдон ууссан ямасс хэмээх аймгийн хүмүүс байлаа Бидэнд харагдсан тэр хүмүүсийн ихэнх нь хар негр, замбоу, эрлийз нар, испани марун нарын удмынхан буюу америкийн тариалангийн газраас дайжин зугтсан “босуулууд” байв Англиар ярьж байгаа хүмүүс олон байгаа бололтой. Даанч царай нь харагдахгүй болохоос биш миний боол явсан хүмүүс ч байгаа биз гэж бодож байлаа Нөгөө газар ухагчид ажлаа хагас цаг орчмын дотор дуусгахад бид хоёрыг тэдний дэргэд чирч аваачив. Намайг босгомогц би тэдний буудал руу харахад дүү маань харагдсангүй Виола ч алга Майханд ч, цаад талын бут сондуулын дотор ч харагдсангүй, нэг тйишээ л зайлуулж дээ. Байгаагүй нь ч болж, бид хоёрыг зэрлэгээр тарчлаан алахыг ашгүй үзэхгүй нь гэж би баярлав Эрлийз чөтгөр энэ зэргийн ээлтэй шийд гаргасан хэрэг биш л дээ. Бид хоёрын өмнө гүнзгий ухсан хоёр нүхний амсар харанхуйлан харагдана Уг нь авсны нүх тийм байдаггүй, гэтэл бид хоёрын биеийг зогсоогоор байлгах гэж зориуд ингэж

218 удсангүй ухаарлаа
ажиллаж
мэдэх улс ажээ. Тэд
булах нь уу? Эхлээд ингэж л таамаглалаа Энэ үнэн
мөн Гэвч
барьсан хүмүүс авс ухагчдын ёсорхуу байдал гарган эрлийзийн заавраар ажиллаж байв. Эрлийз чөтгөр магай тэнийн малилзаж биднийг байн байн тавлан доромжилж, зандалчныхаа үүргийг хичнээн чадамгай гүйцэтгэх
ярих үгэнд оодрон баярлах, өөрсдөө тэр ёрын муу цэцэрхэх үг ярианд нэмэ хандиваа оруулж
баясан
нь ч бас л тийм байж таарна хэмээн бодож байтал удалгүй тодорхой болж ирлээ. Тэд бид хоёрын мөрнөөс барин гулдарсаар хоёр нүхний амсар дээр очиж нүхэнд оруулав Нүхний гүн нь яг хоолйгоор татаж байна Нөгөө негрүүд сул шороо хүрздэн хийж хөлөөрөө дэвслэн чигжсэнээ бас нэлээд шороо нэмэн зөвхөн хоёр толгойг маань ил орхив Үнэхээр хөгийн байдалтай болж өөрсдөө инээд алдмаар санагдавч авсандаа орчихоод зогсож байж юун инээхтэй манатай. Харин ажиглан зогсох нөгөө муусайн чөтгөрүүд байн байн нижигнэн инээлдсээр байв. Цааш нь яах бол? Ингээд орхих юм болов уу? Ийнхүү хамгийн арчаагүй байдлаар ямх ямхаар ялзрааг үхүүлэх нь үү? Өлсөж цангааж алах нь уу? Олон цаг тарчилж амсах зовлон л аймшигтай санагдаж байлаа! Хичнээн өдөр тамлан тарчлааж утсан чинээ улаан глы минь таслах юм бол, ай бүү үзэгд! Тамлаж ханах улс уу, үгүй юу! Үгүй юм байна, бидний бодож байсан үхэл энэ зандалчинд дэндүү хөнгөн санагдаж биднийг үзэн ядах хорсол заналдаа хөтлөгдөн үүнээс ч өөр нарийн
Хүрз, зээтүү барьсан хэдэн хүн ирж яваа харагдана Хуучин тариалангийн газар
байсан негрүүд учраас хүрз, зээтүүг хэрхэн хэрэглэхийг сайн
бидний дэргэд ирээд газар ухаж эхлэв Ай бурхан минь, бид хоёрыг амьдаар
бол сүрхий аймшигтай тамын үхлийн нэг
бас ингэхгүй бололтой Түүнээс ч илүү зовлонтой үхэл бэлдэж буй бололтой. Нөгөө хүрз, зээтүү
тухайгаа сагсууран донгосч байв Тэдний эмс, зэрлэг цэргүүд тал талаас бүчин зогсож эрлийз толгойлогчийнхоо
түүндээ
пар пархийтэл инээлдэн хашгирч, бид хоёрын нүүр өөд байн байн инээлдэн өнгийн
нь бодоход бид
ухуулсан бололтой. Ухсан нүхний хэлбэр нэгэнт онцлог байгаагаас хойш зорилго
219
ч давхийгээгүй,
болохоор тамаас мултрах үеийг мөрөөдөж байлаа. Харин тэдний буудлын цаад талаас сонсдох орилоон чарлаан зовлонд маань нэмээс болов Үхлийн яг амсар дээр байсан мөртлөө Виола, дүү хоёрынхоо дууг таньж билээ Өрөвдөх сэтгэлгүй тэр зандалчин бид хоёрыг тарчлан цаазлах ажиллагаагаа тэр хоёрт зориуд харуулах гэж албаар ирүүлж л дээ Тэр хоёрын бараа харагдахгүй боловч аймаар, өрөвдмөөр орь дуу тавьж буйг сонсоод бид хоёрын муугаа үзэж буйг харж дээ гэж бодов Гал улам улам халуун оргиж, дөл нь ойртон ойртон дүрэлзэнэ Толгойн үс шатаж эхлэн шаржигнан хумиралдаж гарав. Хамаг юм эрээлжлээд явчихлаа Моднууд гуйван дайвж
тэр аяараа
шиг болов. Гавал
гэж буй мэт өвдөж
тархи хуурайшин
бүх эрхтэн
ЧӨТГӨР ҮҮ, БУРХАН УУ? Би нөгөө ертөнцийн там эдэлж байна уу, яаж байна даа? Намайг тойрон бүчээд инээлдэн маяглаж байгаа энэ амьтад тэр ертөнцийн чөтгөр байх нь уу? Хараач! Тал тал руу бутраад ухардаг нь яаж байгаа юм бол? Нэг нь ойртож ирээд тушаал өгч байна Плутон1 өөрөө юмуу даа? Биш ээ, бүсгүй хүн байна, энд бүсгүй хүн байна гэж үү? Прозерпина2 юу? Бүсгүйх үн бол намайг өрөвдөх ёстой! Горьдоод дэмий шив дээ! Тамын газар өөвдөх сэтгэл гэж огт байхгүй Ай, тархи минь! Яасан аймшиг вэ! Үнэхээр бүсгүй хүмүүс байна, эд нар бүсгүй хүмүүс юм, харц нь зөөлөн байна, шуламс биш! Бурхад юм байна! Өрөвчхөн сэтгэлт бурхад байж болно! Нээрэн тийм байна! Хараач! Нэг нь гал унтрааж эхэллээ. Ноцож буй мөчрүүдийг хөлөөрөө ихэд яаравчлан өшиглөн бутрааж байна Энэ чинь хэн бэ? Хэрэв бид амьд байсан бол Хаж Ева байна гэхсэн, гэвч үхсэн болохоор сүнс нь байлгүй Гэтэл бас нэг бүр залуу, бүр их үзэсгэлэнт эмэгтэй байх чинь юу вэ! Бурхад мөн бол тэнгэрийн бурхдын дотроос хамгийн үзэсгэлэнтэй нь мөн биз Маюмийн сүнс байх нь ээ! Чөтгөрийн энэ газар яагаад хүрээд ирдэг юм бол? 1 Плутон гэж ромын домогт гардаг доод тивийн тэнгэр юм
аргаар тамлан тарчлаах ухаан сийлжээ Эрлийз зандалчин хүн амьдаар нь тамлах ухаан сийлсэндээ баярлан сагсуурч, -Каражо! Уухай! Модонд хүснээс ингэсэн маань хол дээр байхгүй юу, муусайн чөтгөрүүд яагаад ч оргон зугтаж чадахгүй, Тийм ээ! Гал авч ир! гэв “Гал авч и!” гэсэн болохоор тамлахын хамгийн айхавтар зэвсгээр бид хоёрыг зовоох нь! Тэр үгийг сонсохоос зүрх ширдхийн уушги зүрх, амаар гарах дөхлөө! Бид хоёр галд үхдэг байж дээ! Бид хоёрын айдас аль хэдийн дээд цэгтээ тулаад байсан болохоор хуурай мөчир авчирч толгой тойруулан зэрэглэхэд ч давхийгээгүй, бамбар авчраад мөчрийг асаахад
галын дөл асаад улалзан ноцож догшин дөл нь толгой халуу оргиулн ингээд л бамбар шиг нь шатах боллоо гэж бодоод ч давхийгээгүй. Үгүй шүү, ер давхийгэгэүй, яагаад гэвэл илү зовлон даах чадал нэгэнт үгүй болсон байлаа Тэрчлэн нэгэнт туйлдсан
, дэлхий
эргэлдэх
маань тэсрэх
, уураг
, мэдрэх
мэдээ алдлаа Top

өшөөгөө авна Хаашаа явсан ч зам дээр чинь могойн хаан читта мико тосож чихнэд чинь чийр болох дуу чимэгэээ хадаах болно Могойн хаан! Миний хэлдэг үнэн биз! гээд гартаа барьсан дуут могойг бүгдэд харагдахуйцаар дээш өргөхөд могой нь исгэрэх адил дуугарахын хамт сүүлээ хөдөлгөн “исгэрр” гэх шиг дуу гаргав Үүнийг хэн үнэн биш гэнх билээ? Ид шидэт хүчирхэг тэр эмэгтэйг хараад айн чичирч байсан ямасси нар л лав үүнийг үгүйсгэж чадахгүй ажээ Хаж Ева негрүүдэд хандаж, -Оргож боссон урвагч та нарт онгон тэнгэр гэж байхгүй дээ Викомээс айхгүй байгаа биз Гэвч та нар галд ганц мөчир нэмбэл олзны хоёр хүний оронд өөрсдөө орно гэж мэдээрэй. Та нарыг тэргүүлж яваа энэ шар зандалчнаас чинь хавьгүй хүчирхэг, та нарын жинхэнэ удирдагч Хинклас, Мандах Наран ирнэ! Харахгүй юү, гараад ирлээ! Ирлээ! Гээд дуугйү болоход морины төвөргөөн пижигнэж олон зуун хүн “Оцеола! Оцеола!” хэмээн хоолой нийлүүлэн хашгирав. Энэ дуу чимээ чихэд минь тун сайхан сонсогдлоо Биднийг үхлээс аврагсад маань хэдхэн чадал муутай эмэгтэй хүн байсан болохоор баттай гэж санахд бэрх, хуучнаараа эргэвэл яана гэсэн бодол

220 1 Прозерпина –Плутоны гэргий Орших газар нь бишсэн
ч нүгэл
дээ Ингэхэд
! Би
биш, өөрөө биеэрээ намайг аварсан байна Маюми өөрөө торомгор хурц нүдээрээ миний нүд рүү ширтжээ Бурхан байна гэж бодсон маань ч гайхах юм алга “Каражо! Энэ эмсийг зайлуул! Хүүе, та нэр, галаа эргүүлж түл. Солиот хатан эндээс тонил! Отогтоо оч, наадуул чинь мини олзны улс! Танай удирдагч энд оролцох хэрэггүй шүү “Карамбо”, чи миний ажилд хөндлөнгөөс битгий оролц, хүүе, та нар галаа эргүүлж түл! гэж уур хилэндээ бачууран цухалдах дуу гарав. Хаж Ева, индианчуудад хандаж –Ямасси нар аа! Та нар энэ этгээдийн үгэнд бүү ор! Вүком бурхан хилэгнэвэл яана! Сүнс нь хилэгнэвэл та нарыг бүх насаар чинь дагаж
л байлаа
Догшин
нараараа хүрээлүүлсэн эрлийз
шаардахыг хүлээн аваа ч үү, үгүй ч үү Огт үл хэрэгсэн галаа сэргээгээд бид хоёрыг шатаачихаж мэдэх л байлаа. Оцеола л цагаа олж хүрч ирээгүй бол тэгж төгсөх бүхий л ёр бүрэлдээд байсан юм Оцеола хүрч ирэн дуу нь сонсдоход надад баттай итгэл төрөв. Түүний өмгөөлөл хамгаалалд нэгэнт орсноос хойш айлтгүй болж аврагч чинь ирлээ гэсэн аяархан шивнээ чихэнд дуулдах шиг боллоо. Төдөлгүй түүний санаа бодол ч илэрхий болов Оцеола жолоогоо залан лагерийн тэг дунд бидний чанх өмнө ирээд сайхан хар мориныхоо цулбуурыг нэг дайчинд атгуулан бид хоёрыг чиглэн алхав. Мориных нь хударга чимэг өөрийнх нь өмсгөл шиг нэн үзэсгэлэнтэй агаад тэмээн хяруулын гурван өд жинхэнэ отго болон тэргүүн дээр нь туялзахыг үзэж эрлийз чөтгөрийн хуурмаглаж байсныг саналаа. Оцеола бид хёорын яг дэргэд ирээд хэн нь хэн болохыг ялгаж ядан ажиглаж зогсов Бид хоёрын тийнхүү балай байдалд буйг хараад инээд нь хүрч болох байсан боловч ингэж хөнгөмсөглөсөнгүй, харин ч царай нь улам төлөв болон өрөвдөж,
Энд ирэх ямар
хийгээгүй
би хаана байна? Зүүдэлж байна уу? Саяхан би галдуулж тархи минь шатаж байсан, харин бие минь бишгүй хүйтэн байх юм Би ер нь хаана байна вэ? Миний толгой дээр хүйтэн юм хэн асгаж байна вэ? Солиот хатан хаан Хаж Ева биш үү? Хэний зөөлөн гар зулай дээр минь хүрнэ вэ? Хүрэхийн төдий болоход хэлэхийн аргагүй сайхан санагдаж байна! Бөхийгөөч нүүрий чинь хараад талархлаа илэрхийлье Маюми! Маюми
үхээгүй, амьд байна. Намайг үхлээс аварчээ! Хаж Евагийн сүнс
төрж айж
.
зарц гоцго
ван эдний нэхэн

андашгүй байлаа Хэрцгий хамсаатангуудыгаа нүдээрээ дайралтанд дохиж байгаа юм шиг надад санагдсан. Гэвч цаадуул нь Оцеолыг ганцаара биш гэдгийг мэдэж байжээ. Оцеолыг энд хүрч ирэхийн өмнөхөн их цэргийн морьдын төвөргөөн дуулдж байсан болохоор тэд ой дотор холгүй буй нь мэдээж.”Ио-хи-эхи6” гээд хашгирав уу үгүй юү дуугий нь таниад тавьж ирэх байж. Энэ бүхнийг шар ван мэдэж буй бололтой Тэгээд хариу ганц ч үг дуугарахгүй байв Ер нь эвгүй үг хэлчихвэл алуулах байсан биз Тиймдээ ч үгийн хариу хэлж ч чадахгүй, царай нь барайгаад л байсан хэрэг. -Энэ хоёрыг сулла! Аяархан, хүрзээ мэдэлтэй бай! Гэж Оцеола нөгөө авсчингуудад хэлээд намайг харж -Рэндольф! Би хожимдох дөхлөө Хол байсан болохоор сонсмогц давхисаар ирлээ Их шархадсан уу? Яаж байна? гэхэд би талархлаа илэрхийлж

221
царайд нь уур хилэн бадарч өнөөх шар арьст руу огцом эргэн, -Чөтгөр! Хэмээн шүдээ зуун хэлээд тэр эрлийзийг ширүүн харцаараа устгая гэсэн мэт нэг хэсэг үг дуугаралгүй, заналтайгаар ширтэв. Цаадхи нь нүд дальдран модны навч мэт салганан чичрэвч хариу үг огт хэлсэнгүй Оцеола дуу хоолой, байр байдлаа огт өөрчлөлгүйгээр, -Чөтгөр, шаар! Чи миний өгсөн даалгаврыг ингэж биелүүлдэг хүн үү? Энэ улсыг олзлоорой гэж би чамд хэлээ юү? Бузар урвагч, боол! Галаар ингэж т амлахыг хэн чамд зөвшөөрсөн юм? Чи, өөрийн хог шааруудын хамт тэдний нэр барьсан байна. Чи семинолчуудын нэрийг бузарлажээ Чамайг энэ тамласан улсын чинь оронд тамлаж үнс болговол зохих байж л дээ. Гэхдээ би насандаа хүн тамлахгүй гэж тангарагласан юм Одоохон чи далд ор! Байз, битгий яв6 Сүүлд чи надад хэрэг болж магадгүй гэж хэлчихээд нааш эргэж
өршөөлт гар надад сэрүүн ундаа өгөхд түүнийг уутал тамир орж дуугарахтай болов Бид хоёрыг түргэн ухаж гаргахад эх газар дээрээ хөлөөрөө дахин зогсох маань тэр Хамгийн түрүүнд би дүү рүүгээ ухасхийхийг завдсан боловч Оцеола яагаад ч юм намайг хорьж, -Тэсэж үз, жаахан азна. Одоо айлтгүй гэж Маюмигаар хэлүүлье. Маюми мэдэж байгаа юм Маюми, яв! Ах чинь эсэн мэнд гарсан, одоохон очно гэж Рэндольф авхайд хэл! Наашаа ирэх гэсний хэрэггүй, түр азнаж байг. Дүү минь, очиж хэлээд санаагий нь амрааж бай гэснээ надад ингэж шивнэв. -Тийш нь зориуд явуулсан юм Хоёул хамт очъё, гайхмаар сонин юм үзүүлэмз Ганц ч хором алдаж болохгүй. Би тагнуулуудынхаа дохиог сонслоо. Ганц хором өнгөрвөл хожимдох нь! Явъя! Явъя! Гээд ойн зүг алхахад нь би үг дуугүй хойноос нь дагав Оцеола ойд ормогц цааш явалгүй модны саглагар навчинд нуугдан дөнгөж саяхан зогсож байсан газар руугаа харснаа цааш явъя хэмээн дохиход нь би мөн л дагалаа.
гашуудах шинж илрэх шиг болж хэдэн хором огт хөдлөлгүй, ганц ч үг хэлэлгүй таг дуугүй зогсохдоо бид хоёрыг ялгаж таних хэмээн ээлжлэн харсаар байв Адилхан нэл утаа, хөлс, үнс болсон бид хоёрыг ялгаж таних амрагүй байгаа л даа. Тэр хооронд Маюми, Оцеолын дэргэд хүрч ирээд чихэнд нь үг шивнээд миний өмнө сөгдөн суугаад зулйг минь булбарайхан гараараа илэв. Охин дүү нь чухам юу гэж хэлснийг залуу удирдагчаас ондоо хэн ч сонсохгүй боловч түүний царай дорхиноо хувьсхийн өөрчлөгдөхийг бодвол хүчтэй нөлөөлсөн нь лавтай Гашуудалтай харагаж байсан
бидэн рүү ирэв Эрлийз юу ч хэлээгүй боловч өс өвөрлөж буй нь харцнаас нь
, нэг их сүйдтэй юм болоогүй гэж хэлэх гэсэн боловч хоолой гарч өгдөггүй. Тэгтэл хэн нэгний

төр аврагдсан нь Хаж Евагийн

гэлээ

Ёстой буянтай хүн юмаа!

Чш! Тэд айсуй, морьдын төвөргөөн сонсдож байна. Нэг… хоёр… гурав. Лав тэд биз, тийм байна хараач! Оцеолын заасан зүг харвал тад зургаан морьтой хүн модон дотроос ойн цоорхойд довтолгон гарч ирлээ. Ил гармагц морио давиран хашгирч гуугачсаар хуарангийн төв рүү хурдалцгаав Тэнд хүрээд хий буудаж, орилж хашгиран цаашаа давхилаа. Тэд цагаан арьстан байсанд ялангуяа тэднийг таниад би бүр мэл гайхав Тэд бол манай суургингийн хамгийн адгийн шаарнууд байлаа Толгойлогчийг нь сайтар ажиглаад бүр ч гайхахад хүрэв. Аренс Рингольд дахиад л үзэгдэж эхлэх нь тэр Тээгтэл хуарагнасан улс, негр, ямасси овгийн индианчууд бүгдээрээ тэрхүү санамсаргүй довтолгооноос айж мэгдэн бут руу харайн орж нуугдав Тэд чанга орилолдон хариу буудах авч довтолсон бүлэг рүү бус агаарт хийж буудаж байлаа! Бөөн нууц! Юу гэгч болж байна вэ? Найзаасаа учрыг асуух санаатай харвал ажилдаа автаад түүнээсээ ангижрих дургүй байгаа бололтой Оцеола винтовынхоо овоо харааг шалгаж байх шиг байв

222 Top РИНГОЛЬДЫН ҮХЭЛ Залуу удирдагч чухам ямар санаатай, надад юу үзүүлэх гэснийг би өчүүхэн ч төсөөлөхгүй явлаа. Баахан тэсвэл алдаж, учрыг асуувал, -Сэтгэлт бүсгүй олж авах шинэ арга үзүүлнэ гэж жуумагнан өгүүлэв -Хар хүү нь хэн юм бэ? Юун бүсгүй вэ? гэж намайг шалгаахад, -Рэндольф минь тэсэж үз, мөд харна Өө, энэ бол тун ховор сорилт тун наргиантай зүйл байгаа юм Эмгэнэлт явдал холилдохгүйсэн бол зүгээр л хөгийн явдал гэж бодно. Та өөрөө харна. Би зөвхөн үнэнч нөхрийнхөө ачаар энэ бүхнийг мэдэж, одоо болох явдлыг нүдээрээ харах гэж байна Миний бие энд ирсэн, таны амь нас (энэ ч тодорхой байна), хамгийн гол нь танай дүүгийн нэр
өмнө мориныхоо амыг татан зогсоод, дүүг минь нэрээр нь дуудаж хэдэн эелдэг үг хэлж байна Тэр этгээд мориноосоо бууж, дүү дээр очихоор зэхэж харин дагуулууд нь хуарангаар нэг морины хурдаар хашгичин давхилдаж, хий буудна -За, цаг нь ирлээ гэж Оцеола миний хажуугаар чимээгүйхэн өнгөрөхдөө бувтнаж, -Аль хэдийнэ шангаа хүртэх болсон юм. Одоо л нэг цаг нь ирж дээ гээд алгагийг чиглэв Оцеола буугаа өргөн Рингольд руу амыг нь чиглүүлж, дараагийн эгшинд хуаран даяар буу тасхийлээ “Ка-ха-квинэ” гэж Оцеола цангинатал дуу алдахад мань эдлэнгийн эзэнгийн морь эмээлээ чирэн ухасхийн зайжл, Рингольд өөрөө газар тэрийн унаад татганаж байв Рингольдын нөхөд тэр аймшигт дууг сонсоод зүрх алдан балмагдаж гайхсан шинж царайд нь тодорч шархадсан толгойлогчтойгоо нэг үг солих нь бүү хэл, шархтуулсан хүн рүү нь ч буудчих сөхөөгүй бут сөөг рүү амь зулбан зугтав
ач гавъяа юм шүү
. -
-
Алгагийн зүг эргэж ажиглахад Рингольд, дүүгийн минь сууж буй газар руу очиж, тэр хэсэг улсын

, танайхнаас олон ч хүн хороож, сэтгэл дүүрэн байна Харин одоо гэснээ Оцеола үгээ таслан удтал дуугүй зогсов -Одоо яах вэ? гэж санаандгүй үгий нь давтан асуув. -Одоо тэд намайг хэдийд ч алсан ялгаа алга Энэ хачин үгийг хэлээд Оцеола дархин дээр сууж, хоёр гараараа нүүрээ дарав Мань хүн хариу үг хүлээгээгүй болохыг би ойлгосон юм. Засаж залруулж, даван туулж боломгүй гүн гуниг гансрал зүрхэндээ агуулсан мэт дууны нь өнгө тун уйтгартай байлаа. Үүнийг би өмнө нь ажигласан юм. Ганцааранг нь орхивол дээр байх гэж бодоод сэмхэн зайлав Хэдхэн эгшний дараа би хонгорхон дүүгээ тэврэн зогсож, Жек ч Виолагаа хар цээжиндээ наан тайтгаруулна. Хуучин өрсөлдөгч нь ойр хавьд үзэгдэхгүй байна Хуурамч халдлагын үеэр Шар Жек хүмүүсийнхээ адил зугтаж зайлсан болвч ихэнх дагуул нь төдөлгүй эргээд иржээ. Гэтэл шар ванг хуарангаас эрээд олсонгүй. Идэвхтэй шийдмэг байдал нь сэргэсэн Оцеола Шар Жекийн тийнхүү гэнэт алга болсныг сэжиглэн дайчдаа дуудан цуглуулж сураггүй алдагдсан удирдагчийн эрэлд даруй мордуулав. Удалгүй мөрийг нь ч олсонгүй гэсээр индиан дайчид буцаж ирлээ Нэг дайчин уг хэргийн учрыг тайлах шиг болов Рингольдын хүмүүс тавуулхнаа байсан Мань Индиан тэдний зайлсан газрыг нягтлан үзтэл тав биш, зургаан морины мөр үлдсэн байна

223 -Би онож шагайсангүй Амьд байх шив Энэ этгээдээс би их доромжлол амссан, даанч их Гэхдээ жигшүүрт амьтны амийг нь хэлтрүүлж болох л юм
тангарагаа яах билээ. Энэ үхэх ёстой гэж Оцеола хачин цэвдэг хэлэв.
хутгалчихав Тэр бол гарцаагүй үхлийн цохилт байлаа. Шархадсан этгээдийн өвдөг сулран огцом сөхөрч амь тавин татвалзан муригнасаар үхэж, тэр чигээрээ хөшиж хоцров. -Дөрөв дэх буюу өшөөгөө авахаар андгай тавьсан эцсийн дайсан минь энэ дээ гэж над дээр эргэж ирээд хэллээ. -Скоттыг яасан бэ? -Скотт гурав дахь нь болсон Өчигдөр энэ гараараа устгасан да Өдий хүртэл би өс хонзонгоо авахаар тэмцэж
Эл тайлбар
амьд, үхсэн хамаагүй олж ир гэсэн тушаал өгч дахин тагнуулчид илгээв. Тэр хатуу тушаал, шар удирдагчийн үнэнчид эргэлзэж эхэлснийг илтгэсэн ба дайчид ч удирдагчийн эргэлзээг хуваалцаж байлаа Эх оронч намынхан сүүлийн үед хүлээсэн ялагдлаасаа их хохирол амсчээ. Зарим жижиг омгууд тэмцэлд ядарч туйлдаад, урт хугацааны өлөн зэлмүүр нөхцөлд цөхөрч, Оматлагийн овгийн жишээг даган бууж өгчээ. Хэдийгээр индианчууд саяхан болтол тулалдаанд ямагт дийлсээр ирсэн боловч цагаан арьстан дайснууд нь тооны хувьд давуу байж, эцэстээ ялна гэдгийг ойлгож байв Өнө удаан жилийн доромжлол, шударга бус явдлын хариуг өгөх хүсэл тэднийг анх зоригжуулан хөхүүлж байсн бол одоо бүрэн дүүрэн өс хонзонгоо авч, санаа нь ханажээ Эх орноо хайрлах, өвөг дээдсийнхээ өлгий нутгийг эрхэмлэх жинхэнэ эх оронч үзэл одоо жингийн нэг таваг дээр дангаараа ялгарч, нөгөө дээр нь бараг гарцаагүй сүйрлийн өмнө айж сүрдэх явдал ялгарчээ Гэтэл барьж алдан сүрдэх явдал газар авсаар байлаа Дайчин санаа сэтгэлийн ноёрхлоо алджээ. Энэ үед нь найрамдал байгуулах гээд оролдсон бол индианчууд зэвсгээ хаяж, нүүхийг зөвшөөрч магадгүй байсан юм
Гэтэл андай
Ийн өгүүлээд, хөл дээрээ босч зайлчих санаатай бутанд шургахаар завдаж буй Рингольдын араас ухасхийлээ. Өшөө авагч өсгий даран нэхэж байгааг хармагц ухаангүй айсан шившигт этгээд зэрлэг муухай чарласан нь түүний эцсийн дуу байжээ Оцеола хэдхэн харайгаад хажууд нь очиж урт чинжаал нь агаарт гялсхийснээ ажиглахын зуургүй
.
Оцеола эвгүй сэтгэгдэл төрүүлжээ Эрлийз эрийг

хаяж, за тэр этгээдийн бузар санааг хэлэх хэрэггүй биз Ямар золоор би амжиж ирээ вэ? -Зоригт удирдагч минь! гэж Виржина дуу алдаад –Та бид хоёрын амь насыг хоёр дахь уда гаа аварлаа шүү дээ Танд хэрхэн талархах учраа ч хэлэх үгээ ч олохгүй нь. Харин талархаж баярласнаа илэрхийлж, энэ өчүүхэн зүйлийг өгье гэв. Тийн хэлээд удирдагч руу очиж, энгэрээсээ нэгэн цаас гарган сарвайлгав Оцеола тэрхүү баримт бичгийг даруй таньжээ Тэр бол эцгийнхээ эдлэн эзэмших эрхийн бичиг байв. -Баярлалаа, баярлалаа! Гэж хэлэхэд нь гунигт инээмсэглэл царайд нь тодров

-Энэ бол үнэхээр сэтгэл харамгүй нөхөрлөлийн баталгаа байна Ээ халаг! Хожимджээ. Энэ үнэт цаасыг авах гэж тэгж их хүсч, энхрий дотно гэртээ эргэж очихыг тэсэлгүй мөрөөдөж байсан ээж минь одоо нэгэнт үгүй болсон Ээж минь урьд шөнө өөд болсон гэлээ. Энэ тухай Маюм ч дөнгөж сая мэдсэн тул дуулмагц харамсан гашуудаж орь дуу тавин дүүгийн минь хүзүүнд зүүгдэв Тэр хоёр тэврэлдэн хоёул уйлан хайллаа Эргэн тойрон ноёрхох нам

224 Оцеола ч хүртэл тэдэнд саад хийж хүч хүрэхгүй, саатуулах гэж оролдох ч үгүй байлаа Дайсныхаа хүч чадал, зан чанарыг нэвтэрхий мэддэг суу билэгт Оцеола нөхөд сэлт, ард түмэндээ учирч болзошгүй гай зовлонг урьдаас олж харснаас зайлахгүй Золгүй ирээдүйн ёрын бодол л нөхрийн минь үг хэл, үйл хөдөлгөөнд тийм гутранги янз оруулав уу? Эсэл өөр нэг гүн гүнзгий эдгэршгүй шаналал, бүтэшгүй хайр сэтгэлийн энэлэл гунихралд автаа юм болов уу? Залуу удирдагч Виржина руу
муу сэжгээсээ ангижраагүй байгаа тул тэр хоёроос нүд салгалгүй онцгой анхааралтай ажиглав. Би үнэхээр эндүүрч явжээ Сэтгэл зовоох сэжигтэй юу ч илрүүлж эс чадав Залуу удирдагч жирийн эелдэг хүндэтгэлтэй харьцах ба дүүгийн нүдэнд зөвхөн халуун талархал дүүрэн тодорно Оцеола эхлээд ам нээв -Таныг аргагүй харахад хүргэсэн явдлын төлөө уучлал гуйя. Би тэр хүнийг зөнгөөр нь орхичихож болохгүй байсан юм Авхай тэр этгээд бол та бидний хамгийн занал дайсан байлаа. Таныг албадаж эхнэрээ болгох санаатай нөгөө эрлийзтэй хамтран уран арга заль зохиожээ Гэвч бүтэхгүй бол багаа хуу татан
дөхөх мөчид миний сэтгэл учиргүй хөдөлж байлаа. Миний бие одоо хүртэл өнөө
зөвхөн хоёр
цурхиран
эвдэх ба Виржина хааяа нэг тайтгаруулж аргадах сонсдоно Оцеола үг хэлэх ч тэнхэлгүй даанч их догдлон үймэрсэн байлаа. Хэсэг азнаад залуу удирдагч гансран гашуудахаа орхиж -Рэндольф оо Бидний ирээдүй дээсэн дөрөөн дээр санжигнаж байсан энэ үед өнгөрснийг эргэн дурсаж цаг алдаж болохгүй. Та нар даруйхан харьж гэр орон барьж төвхнөх хэрэгтэй Та зөвхөн байшингаа алдсанаас биш баян тансаг эдлэн газар байна. Танай негрүүдийг буцааж явуулна. Би тушаал өгчихсөн болохоор хэдийнэ замдаа гарсан гээд Виржина руу дохиж –Таны дүү энд байж байж зохихгүй. Бүү саат, одоохон мордох хэрэгтэй Морьд бэлэн, би та нарыг нутгийн хил хүргэж өгнө, түүнээс чанагш айх аюул, учрах дайсан үгүй гэж өгүүллээ. Сүүлчийн үгийг хэлэхдээ ойн захад хэвтэх эдлэнгийн эзний хүүр рүү их л учиртай харсан юм Би учры нь ойлгосон авч хариу хэлсэнгүй -Түүнд ч бас ой тайга осолтой, ялангуяа ийм цагт бүр найдваргүй. Бидэнтэй явбал яасан юм бэ? гэж би Маюмигийн талаар хэлсэнд удирдагч чин сэтгэлээсээ талархан гарыг минь атгахад нүдэнд нь баярын оч гэрэлтэн байж билээ. -Гялайлаа! Нөхөр ёсны үгэнд чинь гялайлаа Би яг л энэ тухай гуйхаар завдаж
гүмийг,
бүсгүйн
мэгших дуу л

нутгийг арвун харуу шигээ мэдэх ба зам зөрөг бүрийг андахгүй Нэлээд болтол сийрэг модтой задгай газраар зэргэцэн явж байтал зам нарийссаар хосоороо, дараа нь бүр дан цуваа болон явахад хүрэв. Заншил ёсоор залуу удирдагч бид хоёр тэргүүлэн, дүү нар маань ард ойрхон явна Тэдний хойно Жек, Виола хоёр, мөн Оцеолын бие хамгаалагч тав зургаан индиан дайчин сүүл барина Оцеола тийм цөөн хүн авч гарсанд би ихэж гайхаж, гайхсанаа ч илэрхийлэв Оцеола аюулыг нэг л тоомсорлохгүй байлаа. Америкийн цэргүүд шөнийн цагаар гадуур яваагүй нь дээр гэдгийг тун сайн мэднэ Өдрийн цагар бидний өнгөрөх нутгийн тэр хэсэгт цргүүд ойртож ч зүрхлэхгүй. Тэрнээс гдана, сүүлийн үед түүгээр тагнуул ч үзэгдэхгүй, агаар даанч бүгчим халуун байна Бидний индианчуудтай тааралдана Тэднээс айх зүйл огт үгүй нь мэдээж Дайн эхэлснээс хойш энэ замаар ганцаархнаа өдий төдий явж байлаа. Тэгэхэд ямар ч аюул тохиолдоогүй гэж билээ

225 байсан юм Та үнэн хэллээ Одоо ой тайга дүүд минь хоргодох нөмөр болж чадахгүй Рэндольф та, дүүгийн минь амьдрал, нэр төрд өмөг түшиг болно гэж итгэж байна үүг минь гэртээ аваач дээ! Top ҮХЛИЙГ ЁРЛОВ Индианы буудлаас биднийг хөдлөхөд нар жаргаж байлаа Би хаашаа зорьж буй зүг чигээ өчүүхэн ч төсөөлөхгүй боловч ийм газарчтай яваа хойно төөрнө гэж айх явдалгүй байв. Бид Сувани суурингаас элбэг хоногийн газар байгаа тул маргааш оройноос өмнө хүрэх горьдлоггүй аж. Тэр шөнө үүл бүрхчихгүй бол саруул шөнө болох төлөвтэй. Шөнийн эхний хагаст тувт яваад буудаллана гэж төлөвлөсөн юм. Ингэвэл маргаашийн замаа товчлох боломж олно Манай газарч тэр
би мэдэж байв. Рингольдын хамсаатнууд зугтаж амжсаныг би мартаагүй. Тэд, бэхлэлтэд шууд давхин хүрээд игндианы буудал руу зоригтой халдсан тухай зохиосон үлгэрээрээ хачирлаж давсалж байгаад эдлэнгийн эзний үхсэнийг мэдэгдсэн нь лавтай. Эрх баригчдын дунд Рингольд жирийн нэгэн биш болохоор индианчууд руу довтлох бүрэг зохион байгуулж мордуулсан тэдэнтэй нь бид улаан халз тулгарчихаж тун болзошгүй байлаа Бас нэг сэтгэл зовоосон зүйл бол Рингольдын хамсаатнуудтай зайлсан гэж сэжиглэж буй эрлийз эр учир битүүлэг арилсна явдал байлаа Энэ ч хангалттай сэжигтэй явдал юм. Би удирдагчид энэ тухай сануулав. Гэтэл -Бүү ай, манай эрүүлчид хойноос нь явса Тэд хэрэгтэй бүхнийг цаг тухайд нь мэдээлэх ёстой, гэхдээ гэснээ хоромхон зуур бодлогоширч, бааахан эргэлзэнгүйгээр –Тэднийг гэгээ тасрахаас өмнө гүйцэж чадаагүй байж магадгүй юм. Рэндольф таны зөв, би бодлогогүй хөдөлжээ Би ч тэр тэнэг амьтдаас айхгүй байна, харин нөгөө эрлийз бол өөр хэрэг. Тэр этгээд бүх зам харгуйг андахгүй. Хэрэв үнэхээр цагаандаа гарсан урвагч бол… Зах яахав! Бид нэгэнт замд гарсан болохоор цаашаа явах л хэрэгтэй Та нарт айх юм үгүй Харин миний хувьд гэвэл, Оцеола хэзээ ч аюулаас
. Гэтэл миний сэтгэл тайвширч өгсөнгүй Бид Кинг бэхлэлтээс хэдхэн бээрийн зайтай явж буйгаа

дээ Таныг тийм юмны нөлөөнд автсан гээл би огт үнэмшихгүй -Намайг ямар нэг мэргэ төлөг ярьж байна гэж бодов уу? Хар хэрээ гуаглах, эсвэл шөнө дунд шар шувуу хашгирснаас болсон гэж үү? Агаар, газар усанд ямар нэг муу ёрын тэмдэг үзээд тэглээ гэж үү? Үгүй, үгүй. Би иймэрхүү балай атгаг сэжгийг даанч тоохгүй Гэхдээ л мөд үхнэг эдгээ би мэдэж байна Энэ бол амьдрал төгсөх ойртож буйг илтгэсэн бодитой, бие махбодын сульдал юм Энд л биш болоод байна гэж хэлээд цээжээ заалаа. Нөхрийнхөө цог жавхаагүй болсны учрыг би ойлголоо Хэсэг азнаснаа -Тулалдааны талбарт үхсэн бол дээрсэн. Үнэндээ ямар ч үхэл сэтгэл татах юмгүй боловч надад яв цав тохирох зүйл шиг санагдана Би тийм үхлийг огт түдгэлзэхгүй сонгож авахсан. Тэгсэн ч юм. Арвун удаа үхлийг уриалан дуудаж бараг тулгарсан боловч үхэл гэгч аймхай хулчгар амьтан шиг, зүрх муутай сүйт бүсгүй мэт надтай учрахаас зайлсхийж байлаа Гэхдээ хүмүүн бус дуугаар инээж билээ Юутай жигтэй инээд ямар хачин хүн бэ дээ! Би Оцеолын сэтгэлийг

226 айж зугтаж
догдолсон үгс байлаа. Гүнзгий гуниг гутрал шингэж, сэтгэлийг нь үргэлж зовоох болжээ Ямар учраас
вэ? Би цаашид дуугүй явж
Сониуч
амьд явахгүй гэж ёрлож байна. -Утгагүй юм Пауэл минь -Анд минь, үнэн шүү. Би үхлээ ойртсоныг мэдэж
. -
доо, Оцеола минь! Та огт өөр хүн шиг
шив
хүн биш шүү
арай гэж сэргээв Үнэнийг хэлэхэд, миний чармайлтын хэрэг байсангүй, мань хүн их л жаргалтай болсон харагдав. Царай зүс нь сайхан, эрүүл саруул байна гэсэн миний арчаагүй үгс талд хашгирснаас өөрцгүй байлаа Тэр бол нөхрийн хоосон тайтгаруулсан үг гэдгийг Оцеола сайн ойлгосон биз Би ч үүнийг мэдэж байлаа. Цонхигор царай, сүүмгэр харц, хөнхийсөн нүд, эцэнхий гар хурууг нь хэдийнэ ажигласан билээ Тэгэхээр энэхүү буянт сайхан хүнийг хөнөөж буй тэр хорт шарх бол гүнзгий гуниг гансралынх нь шалтгаан болжээ. Гэтэл би огт төсөөгүй юм санаж явсан билээ! Дүүгийнх нь ирээдүй Оцеолын сэтгэлийг шаналгасан бөөн дарамт байсныг замдаа хэлсэн юм. Тэгэхэд нь би юу гэж ам алдсанаа энд давтах хэрэггүй биз Заавал андгай тангараг тавих ч шаардлагагүй байв Миний аз жаргал тэнд л нуугдаж буй болохоор үгэндээ эзэн болох нь лав шүү дээ. Top
байгаагүй, одоо ч зайлсхийхгүй Тийм ээ, Рэндольф оо, би харин ч нүүр учрах сан гэж хүсч байна гэвэл та итгэх үү? Гэв -Аюултай юу? -Үгүй ээ, үхэл, үхэлтэй! -Аяар гэм, тэр хоёр сонсчих вий дэаэ. -Өө тийм Үнэндээ үхэл ирэхийг хүлээсээр удлаа гэж дуугаа намсган бараг шивнэн хэлэв Түүний үг эргэлзэхийн аргагүй, чин сэтгэлийн
тэр
тэссэнгүй.
зан бус, үерхэл нөхөрлөл минь намайг учрхыг асууж шалгаахад хүргэв -Та юунд үхлийн тухай ярина вэ? -Ойртсон болохоор нь -Танд уу? -Тийм ээ, надад. Би удаан
байна
Боль
байх
Та, ийм балай атгаг сэжигтэй

дунд, түлсэн гал тойрон бөөгөнрөн хоол бэлтгэж байв Удирдагч аюулгүй гэж баттай итгэж зам дээр харуул манаа ч тавьсангүй Аюул ослыг хайхрахгүй байгаа бололтой Шөнө орой болж, бидэнд зориулж босгосон майхнуудад амрахаар завдтал ой дотроос

чимээ сонсогдлоо Наад усны цалгих ширүүн бороо асгарах буюу алсын хүрхрээний дуу шиг санагдав. Гэтэл Оцеола эл чимээг огт өөрөөр, олон хүн юмуу, амьтын өнгөрөхдөө бут сөөгийг хөдөлгөж, навчис нь “сэрчигнэж” байна гэж тайлбарлалаа Бид ухасхийн босож чих тавив. Дуу чимээ үргэлжилсээр, одоо хуурай мөчир тасхийх, зэвсэг харшилдан хангинах дуулдаж эхлэв Зугтахад даанч оройтжээ. Уг чимээ зүг бүрээс ойртн, өвч зэвсэглэсэн цэргүүд алгагийг бүсэлж авч байв Би Оцеола руу харав Түүнийг хажуухандаа хэвтэж буй буу руугаа ухасхийнэ гэж санатал хөдөлсөнгүйд би туйлгүй гайхаж билээ. Цөөн тооны дайчид нь зэвсгээ барин яаран ирж, тушаалыг нь хүлээн зогсоно Тэдний хэлэх

227 ОЦЕОЛЫН ХУВЬ ЗАЯА, ТӨГСГӨЛ Бид, анхилуун цэцэг алагласан ойн бяцхан алгагийн хаяанд үдэлсэн газраасаа холгүй сууна Саран мөнгөн туяагаа цацруулан өдөр мэт гийгүүлж, орчны юмс тодхон ялгарч үзэгдэнэ. Өндөр наргилын далбагар навч, мовь модны лавын өнгөт
модны шар цэцэгс сарны
ялгарах
Бид
, ах дүү дөрвүүлээ өнө эртний үе шигээ зэрэгцэн суугаад чөлөөтэй хүүрнэнэ Хавь ойрын байдал өнгөрснийг сэргээн санагдуулж байв Гэвч ирээдүйн тухай бодол биднийг эзэмдэн буй болохоор санаа сэтгэл маань зөвхөн гунигаар дүүрэн байв. Бид дөрвүүлээ дахиад уулзахгүй байж ч магадгүй. Үхэх үйлтэй андыгаа харахаар өрөвдөн, сэтгэл гансарна Бид нэг ч цагаан арьстантай учралгүй, нэг арьст хүнээсээ дөлж явахад хүрдэг хачин юм шүү, Кинг бэхлэлтийг эсэн мэнд өнгөрөв. Одоо отож бүгсэн юмуу, гэнэтийн дайралтаас айх явдал үгүй болов Оцеолын бие хамгаалагч индианч дайчид болон Хар Жек ойн цагаалжийн
Яараа тэвдүү үгийнх нь хариуд Оцеола заганаж дохисон нь тэднийг ихэд гайхуулав бололтой Индиан дайчид бууны амаа гэнэт доошлуулж, зэвсгээ хэрэглэх санаагаа орхих мэт, хэнэггүй тоомсоргүй төрохтэй зогслоо. -Даанч оройтжээ Хэтэрхий оройтож, бид бүр бүслэгдсэн байна гэж Оцеола тун тайван өгүүлээд, -Дэмий цус урсгаад яах вэ Тэд ганц хүнийг л эрж байгаа юм Наашаа ирэг л дээ, тавтай морилог. Баяртай дүү минь! Рэндольф, хагацъя!.. Баяртай, Вирж гэв Гэтэл Маюми, Виржина хоёрын зүрх зүсэм гэнгэнэх, одоо нэгэнт харамсал гунигаа барьж чадалгүй чангаар мэгшиж эхэлсэн миний дуутай нийлээд тэрхүү аюумшигт хагацлын үгийг хэлсэн дууг дарлаа Удирдагчийн хажууд үймж сандарч байггаад юу болсныг анзаарсангүй. Гэтэл хүмүүс хашгиралдах, дарга нар чанга чанга тушаал өгөхийг сонсоод нэг суман цэрэгт бүслэгдсэнээ сая ухаарав. Биднийг цэнхэр хувцаст цэргүүд бат хүрээлсэн байх ба буу жад нь гялалзан, давшгүй хаалт болжээ Ямар ч эсэргүүцэл үзүүлээгүй болохоор нэг ч буу дуугарсангүй Зөвхөн хүмүүсийн ярилцах, томөр харшилдан хангинах бус, харин чухал хүн баривчилж
цэцэг, шар
саруул гэрэлд бүгд өнгө
ажээ
дөрөв
нэг хачин
үг, хөдөлгөөнөөс үзвэл Оцеолыг эцсээ хүртэл хамгаалахад бэлэн ажээ.

хүзүүгээр нь эгшин зуур тэврэх шиг болов. Сарны туяанд нэгэн төмөр мэт зүйл гялсхийлээ. Тэр бол амьд зэвсэг буюу аймшигтай хоржигнуурт могой байлаа! Могойн хайрс шажигнах тодхон сонсдож төдхөн хэвлээр явагчийн хүйтэн бие урвагчийн хүзүүг ороож, хурц шүд шил рүү нь зоомогц Шар Жек айж балмагдан зэрлэг муухай чарлав Нөгөө эмэгтэй хоржигнуурт могойг эрлийзийн хүзүүнээс салган авч гялалзсан биеийг нь толгой дээрээ бариад, -Оцеола, бүү гутар! Чиний өсийг авсан! Читт-мико чиний хариуг авсан шүү! гэж хашгирав. Тийн өгүүлээд хурдан холдож, гайхаж алмайрсан цэргүүд сэхээ авч, замы нь хааж амжихаас өмнө гялсхийн бутан дотор орж бараа тасрав Ухаангүй айсан шившигт этгээд гуйвсаар унаад царай нь

228
удирдагчийн догшин
бадран дэргэдэх цэргүүдээ тоглоом ших
мултран
хутгыг бүгдийг хураачихсан байв Нэг цэргийн бууны жадыг мулт татах хооронд урвагч зугтаж амжив Эрлийз эр цэргүүдийн нягт эгнээн дундуур орж, гараас нь мултармагц залуу удирдагч хилэгнэн дуу алдав Гэвч эрлийз эр түр аврагдсан билээ Урвагч этгээдийн үхэх үйл ирсэн байж, гэхдээ огт санаанд оромгүй газраас ирсэн юм. Шар Жек цэргүүдийн цаана зогсоод олзлогдогсдыг ажиглаж байхад араас нь нэг хүний бараан дүрс аажмаар ойртоно. Тэр бол бахдам үзэсгэлэн нь сарны гэрэлд ч мэдэгдэхүйц гоо бүсгүй байлаа Гэвч тэр бүсгүйг ч, үзэсгэлэн гоог нь ч ажигласан хүн цөөн байсан юм Зөвхөн олзлогдогсод л тэр зүг харж байсан болохоор эмэгтэйн айсуйг цэргүүд харсангүй. Эмэгтэй эрлийзийн араас гэтэж очоод
цонхийн цайж, нүд нь аяганаасаа бүтрэх шахан эргэлдэж байлаа Хүмүүс бүчин шавж, аманд нь эм тийн хийх гэж оролдоно. Дарь, тамхи өгөх гэж ч үзэ Түүнийг анагааж чадах эмийн ургамал мэдэх хүн байсангүй Шар Жек үхлийн шарх олсон байж Маргааш нь нар жаргахын өмнөхэн тэр этгээд амь тавьсан билээ. Оцеолыг баривчилснаар дайн дууссангүй. Би ч дайнд дахин оролцсонгүй. Баригдаад хэдэн долоо хоногийн дараа Оцеола өөд болсон хойно ч гал зогссонгүй. Оцеолыг үймээнд оролцогч биш, цэргийн олзлогдогч гэж үзсэн тул цэргийн хээрийн шүүхээр яллаагүй юм. Гэтэл удтал шаналгасан өвчин түүний амийг авчээ. Олзлогдсон явдал өвчний нь хүндрүүлсэн биз Шоронд бардам зориг нь нугарч, түүний хамт буянтай сайхан чанар нь унтарсан билээ Амьсгал хураах мөчид нөхөр, дайсан нь тойрон хүрээлж эцсийн үгийг нь сонсон бүгд нулимс асгаруулж байв Тэр гяндангийн өрөөнд хуурай нүдтэй хүн нэг ч байгаагүй. Ариун шударга үйлт Оцеолыг оршуулах ёслол дээр бөмбөр нижигнэхэд олон цэргийн нүдэнд нулимс цийлэгнэж байлаа
чадсанаа тэмдэглэсэн ёслолын буудлага байжээ Баривчлах ёслол төдөлгүй дуусаж, Оцеолыг хоёр талаас нь хоёр цэрэг барьжээ Оцеола зэвхий царайт дайсныхаа дунд олзлогдон зогсоно. Индиан дайчдыг ч мөн адил олзлон авч зайдуухан, олон цэрэг хүрээлэн зогсчээ Энэ үед нэг хүн урагш давшин гарч, олзлогдогсдын ойролцоо ирээд алхлан яваа даргатай ярилцаж эхлэв Хувцсыг нь харвал индиан бололтой авч шар царай нь эргэлзээ төрүүлнэ Толгойдоо өмсгөлтэй, гурван хар өд дух руу нь унжжээ Тэр этгээдийг эндүүрэх арга байсангүй. Хараад галзуурмаар аж. Түүнийг хармагц олзлогдсон
омог
авч шидээд гараас нь
нөгөө шар царайт руу ухасхийлээ. Тэр этгээдийг аз дайрахад Оцеола гар мухар байжээ. Оцеолын гар буу,

Эцсийн эцэст олон зантай дүүгийн минь сэтгэлйиг хөгжилэтй цовоо ахмад эзэмдэж авсан аж. Тэр хоёрын нууцыг огт гадарлалгүй явсаар их хугацаа өнгөрөөжээ Бөөн ээдрээтэй нууц нь тайлагдахад би эхлээд тэгж нууж хааж байсанд нь тэдэнд уурлаж, эдлэнгээ хуваах эрхээсээ бараг татгалзав. Гэвч Виржинагийн сүрдүүлсний эцэст Маюми бид хоёрт оногдсон зэгсэн их хувийг авахыг аргагүй зөвшөөрөв Хуучин эдлэн надад үлдэж, удалгүй хосгүй үнэт эрдэнэ минь яг л таарсан шинэхэн байшин барьж босгов. Нэгэн цагт испани эзэмшил байсан Тупело Крик хэмээх үзэсгэлэнт эдлэнг би бас өвлөж авлаа. Зохимжтой хүнийг, тухайлж хэлбэл, “дуулгаварта ялдам зантай” эхнэр нөхөр хоёрыг тэндхийн захирагчаар тавих хүсэлтэй байлаа. Энэ зорилгод Хар Жек, Виола хоёроос өөр тохирох хүн олдоно гэж үү? Миний бас нэгэн бяцхан газар намгийн захад оршино. Тэрхүү огтолсон модны хожуул ёрдойлцох ойн өчүүхэн хэсгийн төвд дүнзэн овоохой байна Гэвч тэр овоохойг түрээс

ямагт салахгүй хамт байх бөлгөө. Цагтаа аль аль нь баавгайн бахим саварт, марын хурц шүд, хүчирхэг сүүл, индианы балт сүхэнд өртөн шархтаж, хал үзэж явжээ Хоёулаа байхдаа, эсвэл нөхөд нь цугларсан үед учирсан элдэв адал явдал, гарцаагүй үхлээс хэрхэн мултарснаа хүүрнэж “Хамгийн аймшигт явдал золигийн шатсан ойд арван мянгаад индианд бүслэгдчихээд байхад л тохиолдсон юм даа” гэж ярих дуртайсан Гэвч тэр аюулаас эсэн мэнд ангижирч чадсан манай хоёр өвгөн урт насалж, тэр явдлаа есөн шидээр чимж, хачирлан хүүрнэдэг билээ

Top Эх сурвалж: www.e‐pada.com Формат, фонт зэргийг бага зэрэг янзалж pdf хэлбэр уруу хөрвүүлсэн:

The Weatherman http://weatherman.blog.banjig.net/

229
огт төлдөггүй, би юу боллоо ч гэсэн эзэмшлээсээ хөөн туухгүй нэгэн
эзэмшин суужээ. Тэр бол марын анчин өвгөн Хикмэн билээ. Бас нэг тийм анчин, Уэзерфорд хамар эдлэнд ойролцоо суудаг авч
хүн
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.