1993 12 16

Weekblad van de K a t h o l i e k e U n i v e r s i t e i t

Brabant

UNIVER

3

Doorbraak voor elektronische bibliotheek

/ ■y

De KUB en Uitgeverij Elsevier zet­ ten woensdag 15 december hun handtekening onder het contract, waardoor medewerkers en studen­ ten ruim honderd toptijdschriften van Elsevier direct via het compu­ terscherm kunnen betrekken. Een doorbraak, aldus mr. H. Geleijnse, hoofd van de bibliotheek: 'Je haalt zo meer uit de informatie die je voorhanden hebt.' k

Achttien maanden onderhandelin­ gen lagen ten grondslag aan het uniek uitgeverscontract. Voor het eerst is op grote schaal een grote

1

hoeveelheid tijdschriften recht­ samenwerken, kan een artikel via streeks te betrekken via de compu­ het scherm worden gelezen, precies ter. Aan een geavanceerd systeem zo vormgegeven als in het druk­ om de teksten te ontsluiten wordt werk. De licentiekosten voor de gewerkt. Vanaf tijdschriften wor­ mei 1994 kunnen den grotendeels in KUB­medewer­ KUB en Elsevier tekenen natura betaald: de kers de voordelen KUB verricht een tijdschriftcontract van de vernieu­ onderzoek naar wing genieten.

— — het gebruik van de Dan is het moge­ on­line artikelen. lijk (delen van) tijdschriften op te Mr. Hans Geleijnse, hoofd van de roepen en uit te printen. In een la­ bibliotheek, wijst op de voordelen tere fase in het project, dat voorals­ van het nieuwe systeem. 'Je haalt nog experimenteel is en waarbin zo meer uit de informatie die je nen bibliotheek en rekencentrum voorhanden hebt, bovendien komt

Laatste nummer van bet jaar

deze nu dichter bij elke medewer­ ker. Ook kunnen we dankzij ons onderzoek nauwkeurig bestuderen welke informatie er eigenlijk om­ gaat binnen de KUB. In welke arti­ kelen zijn mensen geïnteresseerd?

Als we dit weten, kunnen we ons bestand aan tijdschriften beter af­ stemmen op de behoefte.' Volgens Geleijnse is het waarschijnlijk dat ook de student­computers in de bibliotheek voor het elektronisch gebruik worden opgetuigd.

Vervolg Contract pagina 3

Dit is de laatste Univers van 1993. Het volgende nummer verschijnt op 13 januari. Mededelingen en memoberichten dienen uiterlijk 8 januari op de re­ dactie te zijn. D e KUB is gesloten tussen kerst en nieuwjaar, de redactie is er weer vanaf dinsdag 4 ja­ nuari en wenst iedereen prettige dagen toe.

^ waai

Staatssecretaris Cohen acht aanpassing aio­stelsel niet uitgesloten Staatssecretaris Cohen acht het van belang dat de Nederlandse univer­ siteiten 'een substantieel aantal jonge onderzoekers opleidt tot goe­ de, serieuze wetenschappers'. Aan­ passingen in het huidige aio­stelsel zijn echter zeker niet uitgesloten.

'We moeten attent blijven op de vormgeving. Zowel inhoudelijk als financieel.'

De staatssecretaris zei dit woens­ dagochtend 15 december na afloop van een overlegmet de studentenor­ ganisaties tegen het Hoger Onder­ wijs Persbureau. Cohen reageerde hiermee op het initiatief van een faculteit van de Universiteit van Amsterdam om een nog onbekend aantal toekomstige assistenten­in­ opleiding geen werknemersstatus meer te verlenen. Hierdoor hoeft de universiteit hen geen uitkering te

De contacten tussen de KUB en China en Zuid­Afrika, de twee lan­ den die nu nog op de zwarte lijst van de KUB prijken, worden genorma­ liseerd. Tenminste, als de univer­ siteitsraad steun geeft aan het col­ legevoorstel om de lijst te ledigen.

te es

m

er

Met zijn opmerkingen nuanceert Cohen nadrukkelijk de uitspraak van minister Ritzen, dat universi­ teiten aio's geen andere status mo­ gen verlenen om zo te besparen op de uitkeringen. Cohen: 'We moeten de aio­status in z'n geheel bekijken, financieel en inhoudelijk. Dan kan blijken dat er argumenten zijn om het aio­stelsel anders in te richten.

De wachtgelden van de aio's vor­ men volgens Cohen wel degelijk een argument. 'Die vormen een probleem. Dat is duidelijk. Dan moeten we kijken wat we daar aan kunnen doen.' Ook de lengte van de aanstelling ­ doorgaans vier jaar ­

College van Bestuur wil zwarte lijst vervangen door gedragscode

fit

et et et

betalen als zij na afloop van hun contract geen werk vinden. De UvA verwacht dit jaar 6,5 miljoen gulden te moeten betalen aan werkloze ex­ aio's.

Een kerstnummer in het teken van geld mag ongewoon heten, het doet wel recht aan het teken waarin de decembermaand meer en meer is komen te staan. Univers belicht rijkdom en armoede in een apart deel van de krant dat begint aan de achterzijde van dit laatste nummer van het jaar.

[Foto: Remco Tazelaar]

Wil iemand binnen de KUB contac­ ten aangaan in China of Zuid­Afri­ ka, dan is het groene licht van het college vereist. Mede op basis van de geluiden uit de faculteiten, wil het college de twee landen van de

zwarte lijst afhalen. Vanaf septem­ ber zou de lijst plaats moeten ma­ ken voor een 'gedragscode'. De individuele verantwoordelijkheid, waarop het college hamert, wordt alleen nog op afstand door mandata­ rissen en het college getoetst. Dit voorjaar zal een adviescommissie een voorstel voor een dergelijke code op tafel leggen. Ook wil het bestuurscollege de commissie vra­ gen zich te buigen over vormen van positieve actie. [PvdB]

kan volgens Cohen ter discussie worden gesteld, en de hoeveelheid onderwijs die een aio geeft. 'Mis­ schien moet dat minder zijn dan 25 procent. Dan moet je je echter wel realiseren dat andere mensen dat onderwijs moeten overnemen. Dat kost ook weer geld.'

Hoe de veranderingen vorm kun­ nen krijgen, wil Cohen nog niet zeggen. Hij wacht eerst het defini­ tieve standpunt van de vereniging van universiteiten (VSNU) af. Dat verschijnt in januari. [PE/HOP]

Econometrist Van Damme in mondiale top Prof. dr.Ericvan Damme, Cen­ tER­hoogleraar Speltheorie, is vorige week gekozen tot fellow van de Econometrie Society.

Daarmee is hij de eerste Neder­ lander die sinds vijftien jaar tot dit exclusieve gezelschap van top­econometristen toetreedt.

Jaarlijks kiezen de 400 zitten­ de leden van de society uit een zestigtal kandidaten tussen de vijftien en twintig nieuwe fel­ lows. Van Damme (37) treedt met deze verkiezing toe tot de mondiale top van econome­ tristen. Het fellowship geldt voor het leven.

De Econometrie Society werd in 1930 opgericht en geeft Eco­ nometrica uit, een toptijd­ schrift waarvan Van Damme associate editor is. [MKJ

Zieke student krijgt vergoeding bij lage temponorm Studenten die wegens bijzondere omstandigheden hun jaarlijkse temponorm niet halen, hoeven hun studiebeurs in geen geval terug te betalen. Die toezegging deed staats­ secretaris Cohen woensdagochtend 15 december aan de studentenorga­ nisaties LSVb en ISO. Studenten die door ziekte, zwanger­ schap of bestuurswerk te weinig studiepunten halen, moeten vol­ gens de wet financieel worden ge­

steund door hun universiteit of ho­ geschool. Zij dienen de studiebeurs voor de student terug te betalen aan de overheid. De instellingen hebben echter laten weten dat zij daar te weinig geld voor hebben in hun af­ studeerfondsen, zoals de auditoren­ fondsen sinds enige tijd heten. Co­ hen heeft nu toegezegd dat het ministerie van Onderwijs in dat ge­ val zal bijspringen. Waar dat geld vandaan moet komen, weet hij nog niet. In elk geval niet uit het potje

voor studiefinanciering, stelde hij de studenten gerust.

Anders ligt het met studenten die door bijzondere omstandigheden niet binnen vijf jaar kunnen afstu­ deren en daarom een beroep doen op het afstudeerfonds. Voor die stu­ denten zijn de universiteiten en hogescholen zelf geheel verant­ woordelijk, aldus Cohen. Voor hen zal hij niet bijbetalen. [PE/HOP]

Beenmode van elk nivo voor iedere 'beurs' Helmond, Elzaspassage 8, Telefoon 04920-26239

Tilburg, Emmapassage 10, Telefoon 013-364276

" adriënne . heijmans

16 december 1993

lUNIVERSgH N

M

annen en vrouwen opereren nog steeds verschillend op de arbeidsmarkt en hun afwijkend gedrag beïnvloedt de kwaliteit van de functie. Dat bleek uit het maandagmiddag gepresen­ teerd doctoraal­onderzoek van Ali­ ce Stuurman, student Personeel­ wetenschappen, dat werd uitge­ voerd in opdracht van de afdeling Studentenzaken, dus van de 42­ja­ rige studentenemancipatie­mede­ werkster. Eén van de opmerkelijk­ ste conclusies uit het onderzoek Gelijk niveau en toch... naar de arbeidsmarktoriëntatie, het zoek­ proces en de functiekwaliteit van 264 mannelijke en vrouwelijke afgestudeerden van de KUB, is dat mannen gemiddeld ruim driehon­ derd gulden meer verdienen dan vrouwen. Vrouwen laten zich bij de keuze van een baan sterker leiden door de stand­ of woonplaats van de partner dan mannen. De laatsten gaan eerder af op het aanbod van banen en laten de standplaats van de partner minder zwaar wegen.

Sliedrecht is niet echt geschokt over de uitkomsten. Zelfs nauwelijks verbaasd, de verschillen had ze wel een beetje verwacht. Sliedrecht, zelf begonnen als Schoevers­studente: 'Weet je wat ik wel heel opvallend vond: dat studerende vrouwen vaak nog steeds zulke traditionele keu­ zes maken en deze al vroeg afstem­ men op het dubbele levensperspec­ tief van een carrière in het werk en de zorg. Dat de voorkeur voor deel­ tijdwerk bij vrouwen bestaat, wist ik natuurlijk wel, maar dat deze zo sterk leeft en niet bij mannen, was voor mij nieuw.'

­ waarbij het beroepsprestige, het inkomen en het vereiste oplei­ dingsniveau zijn meegenomen.

Vrouwen die een verdienende part­ ner hebben, vervullen functies van lagere kwaliteit dan mannen met een verdienende partner. En, vrou­ wen met partner hebben een lagere functie dan alleenstaande vrouwen, terwijl mannen met partner weer een hogere functie uitoefenen dan alleenstaande mannen. Sliedrecht denkt: 'Wellicht dat gehuwde of samenwonende vrouwen minder de druk voelen om kwalitatief ho­ gere functies te bemannen dan alleenstaande vrouwen. En gehuw­ de mannen kunnen misschien weer

I

E

U

W

S

meer aandacht aan hun werk beste­ den dan alleenstaanden, omdat zij voor de broodnodige onbetaalde verzorging een partner hebben.'

Onderzoeker Stuurman probeert wel theoretische verklaringen voor de kwaliteitsverschillen van de functie tussen mannen en vrouwen aan te geven, maar het onderzoek laat nogal wat vragen liggen en roept eerder vragen op dan dat het beant­ woordt. Dit erkent Sliedrecht.

'Mogelijk een thema voor een vol­ gend onderzoek', oppert ze.

Wel is Sliedrecht heel gelukkig met het feit dat nu eindelijk eens de KUB­afgestudeerden zelf zijn on­ derzocht. Daarom viel het haar des

Emancipatie­medewerkster is geen hemelbestormer 'Verwacht van mij niet dat ik een hemelbestormer ben', verontschuldigt Iris Sliedrecht zich. De emancipatie­ medewerkster is zeker betrokken bij de studentenemancipatie, ook bezorgd om de nog steeds bestaande verschillen tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt, maar kan deze verschillen maar moeilijk verklaren. Voor haar is emancipatiewerk 'werken aan gelijkwaardigheid van vrouwen en mannen en het niet vanzelfsprekend laten zijn van keuzes'.

De belangstelling op de KUB voor emancipatie is maar matig, meent Sliedrecht, ook al is het emancipa­ tiebeleid één van de speerpunten van de universiteit. Ronduit teleur­ stellend noemt Sliedrecht het feit dat de faculteiten en diensten niet of nauwelijks ingaan op de uitnodi­ ging van het College van Bestuur om eigen emancipatieprojecten in te dienen. De subsidie van 80.000 gulden die het college en de u­raad hebben gereserveerd, worden eigen­ lijk alleen door de afdeling Studen­ tenzaken en een enkele faculteit opgemaakt. Maar de initiatieven zijn beperkt; voor studenteneman­ cipatie is Sliedrecht slechts part­ time (0,4 fte) beschikbaar. Spijtig: 'Daardoor kan ik gewoon niet alle plannen realiseren.'

Gedesillusioneerd is ze echter niet, want ze ziet genoeg resultaat van haar werk. 'Als ik in de cursus on­ derhandelen of leiding geven een groep studenten bij elkaar zie, en ze komen samen tot de conclusie dat de vrouwelijke aanpak gewoon anders is, niet slechter, soms zelf beter dan de mannelijke manier van onderhandelen, dan doet me dat goed. Je kunt de verschillen ook positief benaderen. Je moet ze niet uitvlakken. Ze kunnen verhelde­ rend werken.' [PCj

Vrouwen blijken liever te werken in kleinere bedrijven met minder dan vijftig werknemers, terwijl mannen de voorkeur geven aan bedrijven m e t meer dan 500 werknemers. Vrouwen zoeken va­ ker via advertenties en mannen schakelen eerder een headhunter in. Bovendien komen mannen eer­ der dan vrouwen aan de slag via informele contacten. 'Een verdach­ te afwijking', noemt Stuurman het verschil dat optreedt wanneer vrou­ wen en mannen de hulp van het arbeidsbureau inroepen. Voor de 71 vrouwen die dit deden, wist het ar­ beidsbureau geen enkele arbeids­ plaats te vinden. Van de 74 mannen vonden er echter twaalf een baan via het arbeidsbureau. Hoe dit komt verklaart Stuurman niet. Sliedrecht noemt het verschil 'griezelig'. 'Het zegt iets over de opstelling van de arbeidsbureaus.'

Niet nieuw, maar nu wel bevestigd is dat mannen vaker dan vrouwen functies vervullen van een hogere kwaliteit ­ de mate waarin de ar­ beidssituatie past bij de werknemer

'Collegegeld niet van beurs aftrekken' Verrekening van het collegegeld met de basisbeurs is volgens de Sociaal Economische Raad (SER) ongewenst. Dan verdwijnt het be­ sef dat het collegegeld een bijdrage is aan de kosten van het onderwijs.

Het kan studenten ook aanzetten tot fraude.

Bovendien beperkt verrekening de mogelijkheden om het collegegeld in de toekomst te differentiëren, aldus de SER. Als het collegegeld wordt verrekend met de aanvullen­ de beurs gelden deze nadelen min­ der. Aan de andere kant krijgt de Informatiseringsbank (IB) er dan een taak bij. De SER schrijft dit in een advies aan minister Ritzen. De minister noemde de vervaging van het kostenbesef afgelopen voorjaar zelf ook al een nadeel.

De Tweede Kamer had de minister

te meer tegen dat er vanuit de facul­ teiten en het bestuurlijk circuit zo weinig belangstelling is getoond voor de bijeenkomst waarin het onderzoek werd toegelicht. Want voor hen ligt toch een belangrijke taak te wachten. Een taak die er volgens haar op neer komt dat bij de voorlichting voor en tijdens de studie meer rekening moet worden gehouden met de bewustmaking van vrouwen. Vooral bij economie blijft de instroom van vrouwen ver achter bij die van mannen. 'Ik vind het belangrijk om mensen ­ niet alleen vrouwen ­ bewust te maken van de consequenties van bepaalde keuzes die zij al in een vroeg sta­ dium van hun studie maken. Want wanneer vrouwen wat meer man­ nelijke studierichtingen kiezen, blijkt de kwaliteit van de functies te stijgen. Natuurlijk respecteer ik hun keuze: als vrouwen liever let­ teren of psychologie studeren dan economie, is dat hun zaak. Het is niet aan mij om een waarschuwend vingertje op te steken. Zo sterk moet je het niet zien. Ik ben geen radicale wereldverbeteraar, maar de gelijkwaardige verdehngvan betaal­ de arbeid en onbetaalde zorg tussen mannen en vrouwen en de daaruit­ volgende hogere waardering voor functies van vrouwen is een doel dat ik graag nastreef, er is een boel werk te verzetten om de verschillen te verkleinen.'

al in december 1991 verzocht of het 'zinloos rondpompen van geld' niet kan worden beëindigd. Studenten betalen enerzijds collegegeld, en ontvangen anderzijds een beurs. Dit kost de Informatiseringsbank veel extra werk. [PE/HOP]

'Dubbelstudent' betaalt maar één keer collegegeld De LSVb heeft staatssecretaris Cohen woensdag tot inkeer weten te brengen over een plan om 'dub­ belstudenten' voor hun tweede stu­ die extra collegegeld te laten beta­ len. Volgens een dinsdag versche­ nen concept­wetsvoorstel mochten universiteiten en hogescholen de prijs van zo'n tweede studie zelf laten bepalen. Tijdens het overleg in de Studentenkamer trok Cohen dit voorstel in.

De bond wees er woensdag in de

Studentenkamer op dat studenten een tweede studie vaak doen als aanvulling op hun hoofdstudie, omdat die oppervlakkig en smal blijkt, en achtte het niet terecht dat studenten daar extra voor moeten betalen. De LSVb, die het plan 'de zoveelste verarming' van het hoger onderwijs noemde, vreesde dat vooral bij filosofie (voor de helft bevolkt met dubbelstudenten) straks een sterke daling van het stu­ dentenaantal gaat optreden.

Kerstpieken met Limburgse bokser Arnold Vanderlijde Keepmoven met Arnold Vanderlij­ de, een hockey­training verzorgt door Gijs van Heumen of een zaal­ voetbalwedstrijd bekijken tussen enkele spelers van Willem II en het eerste van Myrddin. Dit zijn een paar opties die sportliefhebbers

volgende week hebben op het Sport­ centrum van de KUB. Het Sportcentrum organiseert weer het jaarlijkse Kerstpiektoernooi.

Voor één gulden kunnen studenten een training ondergaan van een bekende coryfee uit de sport. Voor de organisatie was het een hele puz­ zel om de zaak op de rails te krijgen.

Peter van Rijen: 'Omdat we maar een krap budget hebben, zijn we beperkt in het aantrekken van be­ kende sporters en trainers. We zijn afhankelijk van onze eigen sponsors en de sponsors van de sportmensen.

Avital Selinger wilde wel komen, maar die vroeg wel 2.500 gulden voor een training van twee uurtjes.

Die valt dus af.'

Dat een topper als Vanderlijde wel acte de presence geeft op het Sport­ centrum, is volgens van Rijen te danken aan een video over boks­ aerobics die de Limburger binnen­ kort op de markt hoopt te brengen.

In de categorie huishoudelijke mededelingen meldt Ad Valvas dat kopiëren op de VU duurder wordt, en dat niet alleen: ook de mensa wordt duurder. De maaltijden worden een kwartje duurder, maar bij de kopieermachines gaat het om een heel fors bedrag: de kopieën gaan per stuk twee cent meerkosten, hetgeen een prijsver­ hoging van 32 procent betekent.

Dat komt doordat deNederlandse universiteiten de Stichting Repro­ recht achter hun broek hebben aangekregen.

De Amsterdamse letterenfaculteit stelde drie jaar geleden een prijs in: het P.C. Hooft­Essay.

Twee maal eerder werd de prijs uitge­ reikt, maar dit jaar niet. Alle zes­ tien inzenders schreven ver onder de maat ­ vooral stilistisch dwon­ gen de deelnemers geen enkel res­ pect van de jury af F olia schrijft dat volgend jaar opnieuw zal worden geprobeerd een 'veelbelovend es­ sayist' binnen de letterenfaculteit op te sporen.

Ex­staatssecretaris pro f dr. R.J. in 't Veld krijgt misschien een nieu­ we baan, weet F olia. De UvA heeft hem een gecombineerd hoogle­ raarschap/rectoraat aangeboden.

Die laatste post is de voorzitters­ zetel van een instituut dat nu nog in Utrecht zetelt: de Stichting In­ teracademiale Opleiding Organi­ satiekunde. In 't Veld meldde des­ gevraagd dat de baan nu nog ver van zijn bed is, maar dat hij niet uitsluit 'dat het dichterbij komt'.

De Groningse UK brengt op haar voorpagina verslag van de recht­ zaak tegen een lokale student. De wiskundestudent A.K. bracht juli jongstleden een medestudente om, dieeen doorhem begeerd student­ assistentschap bezette. 'Met bijna mathematische precisie', zo stelde de officier, heeft K. zijn collega om het leven gebracht. Psychologen adviseerden langdurige psycho­ therapeutische behandeling, zodat bijvoorbeeld K. 's moedercomplex kan worden verholpen. Het ont­ breken van verzet tegen zijn eigen daden stelde de officier van justi­ tie ook vast binnen K. 's studie: toen hij vakken moest doen die hem niet aanstonden, volgde hij twee jaar lang geen college. De officier eiste vijftien jaar, tbs of dwangverple­ ging. De advocaat van K. vroeg alleen tbs. Uitspraak volgt op 16 december.

Ook meldt UK dat het leeuwedeel van de Groningse studenten met de nieuwe OV­kaart voor de mid­ week­variant lijkt te gaan kiezen.

Tweederde wil die kaart, zodat Ritzens kostenbesparende tweede­ ling de minister alsnog een paar extra centen kan gaan kosten. De NS wilden die tweedelingnameUjk wel inpassen, maar uitsluitend op voorwaarde dat de studenten half­ om­half zouden kiezen. Het Gro­ ningse vervoerbedrijf is wel geluk­ kig met de keuze van destudenten, zo zal het op zondagavond geen extra bussen meer hoeven in te zetten.

Cursor, het weekblad van de TU te Eindhoven, heeft een Chinees echtpaar gefotografeerd dat op dezelfde dag promoveerde ­ in Eindhoven. Mevrouw Ping Zhou deed iets wiskundigs, meneer Hao­ ran Meng iets werktuigbouwkun­ digs. Ze leerden elkaar pas kennen in Eindhoven, overigens, tijdens een bijeenkomst voor Chinese stu­ denten. [DvE]

[JFl

■

16 december 1993

lUNlVERSra N

E

U

W

S

CONTRACT Vervolg van pagina 1

'Vernieuwing maakt bibliotheek niet goedkoper' Het ligt niet in de verwachting dat elektronische abonnementen een goedkopere bibliotheek opleveren.

Geleijnse: 'We zitten nu in een over­ gangsperiode, waarin niet duidelijk is hoe de elektronische tekstleve­ rantie zich ontwikkelt. In die tijd zul je naast de elektronische abon­ nementen, ook het papier moeten aanschaffen. Een universiteit die voorop gaat in de ontwikkeling is duurder uit. Het idee dat de elek­ tronische bibliotheek een goedko­ pere bibliotheek zou zijn, is irreëel.'

Ook de copy­rights brengen een kostenverhoging met zich mee. In het huidige papieren tijdperk, beta­ len de gezamenlijke universiteiten aan de koepel van uitgeverijen een bedrag dat is gebaseerd op het ge­ schat aantal kopieën van tijdschrift­ artikelen. Dankzij de nauwkeurige registratie die in het elektronisch tijdperk mogelijk is, kunnen uni­ versiteiten op het exacte aantal kopieën worden afgerekend. Het is waarschijnlijk dat dit een hoger bedrag oplevert dan nu wordt be­ taald. Te meer daar het kopiren ­ met een druk op de knop ­ waar­ schijnlijk een vlucht gaat nemen.

Geleijnse: 'We moeten in het sys­ teem iets inbouwen om het onbe­ perkte printen te ontmoedigen.

Ook moeten we bekijken of we de kopieën vanaf een bepaald aantal zullen doorberekenen aan de eindgebruiker.' [PvdB] ♦ Hoofd Bibliotheek mr. H. Geleijnse [Foto: Joke Backx]

Voorlopig geen geld voor Nexus­instituut

I I

De nota over het instituut Ne­ xus die volgende week in de uni­ versiteitsraad komt, hoort daar feitelijk niet thuis. Het College van Bestuur heeft het weliswaar over een veelbelovend initia­ tief, maar vraagt de raad er geen geld voor. Die krijgt slechts het verzoek voorgelegd om het tijd­ schrift Nexus eenmalig met 50 mille extra te steunen.

Een speciale commissie met KUB­coryfeeën is positief over een instituut Nexus. Een jaar­ lijkse Nexus­lezing, een twee­ jaarlijks symposium en gastcol­ leges acht zij goed voor de cul­ turele uitstraling en de verster­ king van identiteit van de KUB. De notitie is gelardeerd met fraaie aanbevelingsbrieven van vooraanstaande wetenschap­ pers en politici, maar ze kan geen potten breken in de univer­ sitaire besluitvorming. Mis­ schien dat de begroting wat fors is uitgevallen, misschien is de politieke lobby niet goed ge­ voerd, wellicht zijn de plannen nog niet voldoende omlijnd, feit is dat u­raad niet is overtuigd.

De vraag die daar leeft is of het wel de universiteit is die moet betalen voor dit soort ­ als wat elitair geziene ­ initiatieven.

Het college lijkt op dit moment de vingers niet te willen bran­ den aan een bestuurlijke con­ frontatie over het instituut en kiest ervoor Nexus 'vooralsnog' in de luwte te parkeren. Dat de notitie nu toch op de agenda staat, moet uitgelegd worden als een signaal aan de raad dat van uitstel van het instituut geen afstel komt. Volgens de college­ voorzitter moet het instituut de komende tijd op eigen kracht wat van de pretenties waarma­ ken. [PvdB/PS]

Bijstandsouder betaalt niet mee aan studiebeurs Poen

1

Minister Ritzen gaat regelingen Geldis een glijmiddel. Soms dineer treffen om te voorkomen dat bij­ ik met dorpsnotabelen; de tafel­ standsouders moeten bijdragen aan conversatie gaat dan altijdoverde de studiefinanciering van hun kin­ vraag, hoe wij meer glijmiddelen deren. Hij heeft dat dinsdag geant­ kunnen verwerven. Nooit komt de woord op vragen van het Kamerlid poëzie van J. Bemlef ter sprake, of Willems van GroenLinks. Ook het nieuwste boek van Jaap Goe­ hoeven ex­studenten in de bijstand degebuure, of de dissertatie van niets te gaan afbetalen op hun Pieter Meulendijks. studieschuld.

Ook de universiteit staat in het teken van het glijmiddel. Laatst Door een samenloop van belas­ sprak ik de zojuist genoemde J aap tingregels zou per januari een grote Goedegebuure. Hij vertelde hoe de groep alleenstaande bijstandsou­ letterenfaculteit er nu bijligt: 'De ders die tot nu toe niets hoefde bij vetrand is eraf' Inderdaad: dat te dragen, per studerend kind op maakt het een stuk stroever. kamers 27 gulden per maand gaan Jaren geleden werd ik van Amster­ betalen. De LSVb sloeg daarover dam naar Tilburg getransfereerd. alarm. En vrijdag stelde Willems Dat vond ik een cultuurschok. De hierover aan Ritzen enkele schrif­ vergaderingen van onze afdeling telijke vragen. Hij vroeg speciaal om draaiden alleen maar om geld. De een overgangsregeling voor de groep hoogleraar die ons leidde, had voor die door de herziening van het be­ veel geld een huis gekocht: daar lastingstelsel per januari 1994 plot­ spraken we voortdurend over. An­ seling me extra lasten geconfron­ dere sectieleden legden hem gedul­ dig uit hoe je voor minder geld teerd zou worden.

Minister Ritzen zal zo'n overgangs­ mooier kon wonen, maar dat was regei maken. Maar hij wil ook voor­ een schrale troost voor de profes­ komen dat zulke problemen nog sor. Zelf kon ik weinig aan de con­ eens kunnen terugkeren. Daarom versatie bijdragen, want ik zit in gaat hij een blijvende algemene re­ een huurhuis. geling uitwerken die moet voorko­ men dat bijstandsouders meebeta­ In 1981 kwam Stan Maes bij ons len aan de studiefinanciering. Veel werken. Stan was tovenaar van ex­studenten in de bijstand zouden beroep. Hij had in Amerikaanse li­ er per 1 januari eveneens op achter­ teratuur het begrip 'health psycho­ uitgaan. Ze moesten gaan afbetalen logy' gevonden; aan iedereen ver­ op hun studieschuld, tot maximaal telde Stan nu, dat hij de eerste ge­ in Neder­ 44 gulden in de maand. Ook dit zal zondheidspsycholoog landwas.

Van allekanten stroom­ Ritzen met een regeling voorko­ de vervolgens het geld toe. Tiental­ men. [FS/HOP] len instellingen op het gebied van de gezondheidszorg gaven aan onze Stan geld om gezondbeids­ psychologisch onderzoek te ver­ richten. En dat had weer tot gevolg, dat tientallen pas­afgestudeerden direct bij hem in dienst konden gelijkheid is om de m e t h o d e komen om dit onderzoek uit te 'cursusduur plus één jaar' conse­ voeren. Inmiddels is Stan wegge­ quent toe te passen. Wie een drieja­ kocht door de Leidse universiteit; rige studie volgt, krijgt maximaal daarginds is hij nu professor naast vier jaar een beurs. Dergelijke va­ bestseller­auteur René Diekstra. rianten zijn technisch echter lastig Wevondenhetin Tilburg allemaal uitvoerbaar. Wat te doen als een prachtig, dat die Stan Maes zo ge­ student overstapt naar een langere, makkelijk fondsen wist te verwer­ of juist kortere opleiding? ven toen hij zijn toverwoord ('ge­ Een andere optie is dat iedereen zondheidspsychologie') uitsprak. recht blijft houden op vijf jaarbeurs, Maar aan al dat geld kleefde ook en dat universiteiten en hogescho­ een beperking. len de vrijheid krijgen om voor stu­ dies van meer dan vier jaar zelf een Ik vroeg Stan wel eens, wat nu ei­ theoreti­ apart beurzenfonds in het leven genlijk de interessante roepen. Probleem is wel, dat staats­ sche vraagstukken op het gebied gezondheidspsychologie secretaris Cohen studenten in 14 van de technische studies recht wil geven zijn. Op die vraag kreeg ik nooit op zes jaar studiefinanciering. Dat een antwoord. Stan interesseerde extra jaar wordt wél betaald door de zich niet voor theorie; hij moest gewoon de gegevens leveren waar overheid. [PE/HOP] zijn opdrachtgevers hem voor be­ taalden. Aan de ene kant werkten al die subsidies stimulerend, want er werd hard gewerkt. Maar aan de anderekant warendemiljoenen guldens dodelijk voor de weten­ schap. Theorievorming} Naden­ ken} Daar doen we hier niet aan, want dat maakt de relatie met on2x geldgevers ongemakkelijk. En dat kost geld.

Ik vind het wel leuk om geld te krijgen, maar ik heb nog nooit een subsidievoorstel geschreven of in­ gediend. Blote voeten­onderzoek is veel spannender: zonder instru­ mentarium en zonder personeel een onoplosbaar probleem oplos­ sen. Daar gaat het in de weten­ schap om. Dat gezeur over glijmid­ delen maakt de universiteit ranzig.

Geen extra studiefinanciering voor langere studies De lengte van studies in het hoger onderwijs kan gaan verschillen, maar of de studiebeurzen daaraan worden aangepast is de vraag. Het ministerie van Onderwijs zal in elk geval geen extra geld beschikbaar stellen voor de totale uitgaven aan studiefinanciering. Universiteiten en hogescholen hebben dit vorige week met staatssecretaris Cohen afgesproken.

De afspraak was de uitkomst van een langdurige discussie over cur­ susduur­differentiatie. Staatssecre­ taris Cohen heeft de uniforme cur­ susduur van vier jaar onlangs al losgelaten, onder de voorwaarde dat hij universiteiten en hogescholen geen extra geld beschikbaar zal stel­ len voor langere onderwijspro­

gramma's. Vorige week stelde Co­ hen een tweede voorwaarde: er komt evenmin meer geld voor de studiebeurzen. Wel is vastgelegd dat studenten 'in staat worden ge­ steld hun opleiding binnen voor de betreffende studielast toereikende studiefinancieringscondities af te ronden'.

Wat moet worden verstaan onder 'toereikend' weet geen van de be­ trokken overlegpartners. Volgens het ministerie 'moet dat nog wor­ den uitgezocht'. De vereniging van universiteiten (VSNU) en de HBO­ Raad beschouwen de cryptische formulering als een middel om de discussie open te houden. Als de studieduur gaat variëren, kan de studiefinanciering op diverse ma­ nieren worden aangepast. Een mo­

Staatssecretaris ziet af van agentschap onderwijsvernieuwing Er komt geen agentschap voor ver­ nieuwing van het hoger onderijs.

Felle protesten van universiteiten en hogescholen hebben staatssecre­ taris Cohen van dit voornemen doen afzien.

Het 'agentschap voor onderwijsver­ nieuwing en kwaliteit' zou univer­ siteiten en hogescholen kunnen belonen voor aansprekende initia­ tieven ter verbetering van hun on­ derwijs, zo stelde de staatssecreta­ ris in het concept­Hoger Onderwijs en Onderzoek Plan dat op Prinsjes­ dag verscheen. Hij wilde daarvoor in 1995 35 miljoen gulden uittrek­ ken, oplopend tot 65 miljoen in 1998. [PE/HOP]

De ruim tweeduizend kerstpakketten die de KUB deze week verspreidde, zijn voor het eerst betrokken uit de Derde Wereld.

'Zo zorg je ervoor dat ook de mensen aan de arme kant van de wereld iets krijgen', aldus de motivatie van de verantwoordelijke werkgroep. [Foto: Erik van der Buigt]

^

B O elh onweer

Soudiin

16 december 1993

lUNlVERSH:!

MATSERTJES Matsertjes zijn bedoeld voor medewerkers en studenten van de KUB. Mits de lengte de dertig woorden met te boven gaat bedraagt de prijs vijf gulden. Tot zestig woorden kost een matsertje tien gulden. Berichten met een (para) commercieel karakter kosten 25 gulden en mogen niet meer dan dertig woorden bedragen. Maximaal twee matsertjes per activiteit.

PLATO UNDER THE MISTLETOE Do 2 3 1 2 vindt het laatste Platofeest van 1993 plaats Plato under the mist letoe Het feest wordt opgeluisterd door een band, met in het voorprogramma onze eigen PlatoBand

OPROEP SBIT zoekt nieuwe bestuursleden want in februari zal er een gedeeltelijke bestuurswissel plaats vinden Neem voor meer informatie contact op met eén van de huidige bestuursleden (secretaris Nicole de Swart 681166)

UNIVERSITAIRE AGENDA

SKIËN In de Franse Alpen (tot 2750 m) vanaf f 495 - inclusief alle maaltijden, busreis, appartement, skipas en gebruik snowboards.

SPORTURA Info: Vokelien 013-365303.

COMMERCIËLE PART-TIME MEDEWERKER M / V Voor telefonische verkoopactiviteiten van ons populair promotietextiel, zoals T-shirts, sweaters etc. aan diverse doelgroepen. Uitdaging, ontwikkeling zakelijk inzicht, (echt) hoge beloning en veel creatieve vrijheid bieden wij jou. Masterpnnts 013-366441 Giovanni. Fax 040-121620.

LEZINGENWEDSTRIJD

CAMP AMERICA

De AE-commissie van Efact organiseert op 1 maart 1994 een lezingenwedstrijd Seminarstudenten die zin hebben onn een lezing te geven, kunnen zich inschrijven op de E'"Ai./Tkamer R1/R2 tot 1 januan Het onderwerp moet in ongeveer 1000 woorden uitgewerkt worden ingeleverd De uiterste inschrijfdatum is 1 februari 1994

9 a 10 Weken werken in een USA zomer kamp en daarna rondreizeni 18 35 jaar, kosten f 565 - Info Camp Amenca, Tra vel Active Programmes Postbus 107, 5800 AC Venray Tel 04780-88074

SKIREIZEN Studieboeken even weg... Ga de Alpen bestuderen! Supervoordelige skireizen naar Frankrijk, Oostenrijk of Italië v a. f 339,Voor info bel 050-144255

REUZE-BOSSCHE BOL

UITDAGING Schoonmaakbedrijf met hoge potentiële groei zoekt student met leidinggevende kwaliteiten, maar vooral een creatieve geest. Tevens zoeken wij nog enkele glazenwassers. Wij zijn jong en erg flexibel. Wil je een volle portemonnaie en een goede CV."? Vang twee vliegen in een klap en bel Schoonmaakbedrijf Kerkhof 013434722.

MAKUB YOUR MIND De Marketing Associatie KUB zoekt en thousiastelingen voor twee bestuursfunc ties die vrij gaan komen Deze twee func ties zijn penningmeester en secretans Wil JIJ waken over de schatkist van de MAKUB of verantwoordelijk zijn voor de geheime documenten van deze vereni ging'' Zo ja, kom eens langs op de MA KUB kamer tussen 10 00 en 12 00 elke dag of bel Arjen (367298) of Maarten (363747)

HOEZO STUDENTENOVERLEG

Wie heeft maandag 1 december in AZ 9 mijn pennensetetuitje met vulpen en bal pen gevonden'' Als beloning staat een reuze-Bossche bol klaar (of waarde con tant) Bel Yvette, 073 426013

ESSO-COMMISSIE Leer Esso van dichtbij kennen' De Essocommissie van de Marketing Associatie KUB zoekt versterking voor haar team We zijn op zoek naar een enthousiaste administrateur voor ons tankstation De administrateur is verantwoordelijk voor de financiële kant van het station Als je interesse hebt kun je langs komen op R25 (663044) of Corine bellen (423186)

VRIJEN

Woensdag 22 december om 16 00 uur in CZ 112 houdt TSO weer een bespre king studentenaangelegenheden t b v aankomende Universiteitsraad Iedereen welkom'

Vnj je wel vrijwillig'' Vrouwen Tegen Sek sueel Geweld Nieuwlandstraat 37 tel 4 3 7 5 0 1 of kom langs ma t / m do 14 00 20 00 uur

BIKKERS

ACTIEF WORDEN?

die actief willen worden bijSBITzijn altijd van harte welkom SBIT heeft 12 com missies, dus er zit er vast wel een bij die JIJ leuk vindt Alsje deze maand reageert, heb je nog een zeer ruime keus uit com missies die mensen zoeken voor het 2e semester Informeer bij Nicole de Swart 681166 '

i^*f

'^^j^«—

CHINA... ' ' Heb JIJ interesse om in sept /okt '94 naar China en Hong Kong te gaan en onderzoek te verrichten voor het bedrijfs leven'' Dan biedt EFACT jouw een uniek studieproject aan Voor vragen en voorin schrijving kun je op de EFACT kamer (Rl) terecht

KAMER TE HUUR In studentenhuis tot maart 94 Volledig gemeubileerd, dichtbij station + centrum f 2 9 5 , - inclusief Bel Mananne 013 438656

GEZOCHT Een rustige kamer in Tilburg voor een Duitse vrouwelijke AIO Tel 013 662315, mevrouw De Veer

EFACT is nog op zoek naar enthousiaste mensen die plaats willen nemen in de reis de dies de AE of de verre reis commissie Hebje interesse''Neem dan geheel vrijblijvend contact op met EFACT Kamer R l , tel 013-662991

ISABEST zoekt twee nieuwe bestuursleden die in februan het bestuur willen komen versterken Je krijgt de unieke kans om jezelf te ontwikkelen richting de praktijk Heb je interesse kom dan eens naar de ISABEST kamer R 18 of bel 0 1 3 ^ 6 2 6 6 2 _

BELONING! ISABEST zoekt twee nieuwe bestuursie den die in februan het bestuur willen komen versterken Je krijgt de unieke kans om jezelf te ontwikkelen nchting de prak tijk Heb je interesse kom dan eens naar de ISABEST kamer R 18 of bel 013 662662

KERSTWENS TSO wenst iedereen prettige kerstdagen en een knallend nieuwjaar

VRIJDAG 17 DECEMBER Promotie drs W P A M Perreijn Promotor prof dr L C M Heyde Copromotor dr H H H van Erp Titel proefschnft Kants ethiej^ tussen ervanngenapnon Aula KUB 16 1 5 uur ZONDAG 19 DECEMBER Kerkdienst Nieuw Apostolisch Ge nootschap Aula KUB MAANDAG 20 DECEMBER Promotie drs P W Mouwen en drs A A B Theunis Promotoren prof dr ir CA Th Takkenberg en prof dr P M A Ribbers Titel proef schrift Bestunng van de ontwikke ling van de informatievoorziening binnen gemeenten Aula KUB 14 15 uuren 15 15 uur ZONDAG 9 JANUARI Nieuwjaarsconcert Lions Club Reg te Heide Aula KUB

TYPEWERK Voor typewerk: scnpties, werkstukken op diskette W.P. 5 1 . Bel 013-442964.

TENTOONSTELLINGEN Moderne fotografie uit Vietnam Org Studium Generale KUB gebouw S Tot en met 27 jan

LOW B U D G E T Super Low Budget aktieve skivakanties voor jonge, gezellige en aktieve mensen in Frankrijk Busreis + 7-daagse skipas + skiles sen + skimatenaal + appartementshuur vanaf f 549,-. Gratis gebruik mono's, snowboards, swingbo's en leraren Wij beschikken over 4 t/m 12-persoons appartementen Aanmeldingen zowel individueel als groepen. Speciale grote groepskortingen' Bel SPORTIEK voor de gratis bruisende aktieve skifolderi 0887017770.

'Verschuivende grenzen Verzame ling atlassen van Jaap van Velzen Bibliotheek KUB Toten met26febr

SKIVAKANTIES Waanzinnig voordelige skivakanties met Studenten Reisclub!

Tsjechië, Slowakije of Roemenie, vanaf f 267,-. Oostenrijk vanaf f 290,-. Zwiterland of Frankrijk, inclusief skipas, vanaf f 274,-i Vraag gratis wintersportbrochure, 050-120100 (24 uur bereikbaar) of 020-6202121. Lid ANVR/SGR. ZEILINSTRUCTEUR Ë.^fe^i2.

Ben je een enthousiaste zeiler"? Wordt zeilinstructeur bij volwassenenzeilschool Heegermeer' De opleiding start in januan '94.

Bel voor info met Jean, 040-519863, of de Zeilschool 0515442363

UNIVERS ROND DE JAARWISSELING Het eerste nummer van Univers in het nieuwe jaar komt uit op 13 januari. Matsertjes en berichten voor de Memo-pagina inleveren voor donderdag 8 januari, 12.00 uur (A 17).

UNIVERS tilburgs universiteitsblad REDACTIE

pieter siebers hoofdredacteur (te\ 2926} paul van den broek (2925) dytan van eijkeren (2272) michel knapen (2506) gerard rutten (3330) angeta van schendel assistente (2277) VORMGEVING

GEZOCHT Ten behoeve van een quiz ben ik op zoek naar multiple choice vragenmakers Vragenmakers ontvangen een vergoeding en dienen de beschikking te hebben over een Dos pc.

Info: Michel Smits 0495134085

gertjan bloemers (2272) MEDEWERKERS

mark van assen ralf bodelier pascalle cappetti adrian van den eerenbeemt roland enthoven jac frederix bert heffels michel jehae conne de kater klaas mulder barbara snoeren bert witte REDACTIERAAD

DIENSTPLICHT! Katholieke Universitert Brabant

ESCOM PRMO

Afspraken: 070 - 347 95 67 / 383 81 49 Hoezo hopeloze gevallen?

ADVERTENTIES

angela van schendel kamer a 17 tel (66) 2277 bureau van vliet postbus 20 2040 aa zandvoort tel 02507 14745 fax 02507 17680 OFFICIËLE MEDEDELINGEN

afd pers en voorlichting kamer b 10 tel (66) 2001

PME 3 8 6 S X 40 2 Mb int, 170 Mb HD 1995,PME 486 DX 40 local bus 4 Mb int,

OQQC

250MbHD

3O9D,-

I 2060,= fl. 2126,=

Frgzen onder voorixlioud en incl BT.W

AanbMSng IS gekjig zolang A^jpoijllri aatliZt

PC SHOP

WararKMunZ g«b C 3«v«fdi«p>n(|,PoMtMs90153 5000 LE Tlfburg TsL I013)m3068 Fn. (0131663056

WINTERSPORT Mer 20 tot 200 pers.

5kiën?

Dubbel Dutch groepsreizen (SGR 1820) Voor gratis sifkront/offerte:

076*^211038

4 Mb int,

250 Mb HD

yioftc

4295,-

(alle systemen met SVGA kleurenmonitor)

PRINTERS

ecq.

HP Deskjet 510 "^^' Star LC 20 349,Alle pnjzen inclusief B T W

OFFICIEEL DEALER VAN COMPAC. NOVELL en EXACT. I

VOOR DE BESTE SERVICE

1

Siigi coniPurERS Bredaseweg 3 5 Oosterhout Tel 0 1 6 2 C > 3 4 5 0 0 / 3 3 7 8 1 GEOPEND ma t / m za Vrijdag koopavond

KOPIJ

alle kopij moet uiterlijk op donderdag 12 00 uur m de week voor het verschijnen in het bezit van de redactie zijn REDACTIE ADRES

PME 486 DXII-66 local bus

fl. 1989,=

FOTO S

enk van der burgt remco tazelaar

Info: 06 - 8898.249 (0,20 p/min.)

486SX-25 Mhz 4Mb RAM 210 Mb harde sdujf 3 5" floRjy dnve * r ' - SVGA Ueurenmorator (Low RaèsÈcn) 1 jaar garantie Exclusief Dos + Windows

InchisiefDosóO Inclusief Dos 6.0 + Windows 3 1

Het Haags Juridisch Adviesbureau helpt u aan uitstel of afstel.

PME KWALITEITSCOMPUTERS

mr p zoontjens voorzitter mr h a m backx dr f boekema h damen dr h evers j rietveld f teunissen dr a vallen j v vugt c van wagtendonk maunce ackermans adviseur

warandelaan 2 5037 ab tilburg kamer a 15 t/m a 17 fax nr 630145 LANDELIJK SAMENWERKINGSVERBAND

hoger onderwijs persbureau hop waarbij verder aangesloten ad valvas vu amsterdam cursor eindhoven delta delft ioUa uv amsterdam ku nieuws nijmegen mare leiden observant maastricht ublad utrecht uk gromngen en universite tsblad twerite REDACTIE HOP

frank Steenkamp pieter evelein marcel wiegman DRUK

drukkerij de jong baarie nassau ABONNEMENTEN

Studenten f 15 per jaargang voor met universiteitsleden f 40 maak voor een abonnement het bedrag over op giro 1077496 t n v katholieke universiteit brabant o v v abonnement univers jaargang 31

16 december 1993

lUNlVKRSSM

.j^

EDE DE L I N GE

^ir

De mededelingenpagina wordt verzorgd door de afdeling Pers en Voorlichting (gebouw B, kamer 10, tel. 2001). Diensten en faculteiten leveren via één centraal punt (het secretariaat) kopij z.s.m. aan, uiterlijk donderdag vóór 13.00 uur voor het verschijnen van de nieuwe Univers.

I.v.m. beperkte ruimte is het zaak berichten kort en kernachtig te formuleren. De redactie kan het bericht wijzigen. Bij teveel kopij krijgt de hoogste actualiteitswaarde voorrang.

ALGEMEEN SLUITING KUB

Op24 12 1993 zullen de gebouwen van de universiteit vanaf 14 OOuur gesloten zi)n, alsook in de kerstvakantie van 2512 t/m 2 jan 1994 GLAZEN GANG

Per 1 februari 1994 gaat de cluster in deling van de glazen gang veranderen Ongeveer half )anuari zal de glazen gang schoongemaakt worden en voorzien worden van nieuwe cluserborden Van uit gebouw B gezien komen op de rech ter ramen achtereenvolgens de clusters 'studentenverenigingen','economische wetenschappen' en 'overkoepelend en politiek' Op de linkerramen zijn dat de clusters 'sport', 'cultuur en levensbeschouwelijk' juridische faculteit', 'sociale wetenschappen' en 'letterren' Het kameraanbod zal verhuizen naar de prikborden tegen AZ 10 en AZ 9 ONBESTELBARE POSTSTUKKEN

Poststukken geadresseerd aan de KUB, kunnen soms niet besteld worden Betrokkene komt bijvoorbeeld nog met m het centraal adressenbestand voor of de naam is fout gespeld of onduidelijk geschreven Wij verzoeken u, wanneer een voor u bestemd stuk op de hjst voor komt, binnen een week na verschijning van du nummer te reageren bij de afd Registratuur en Archief, kamer 153 van gebouw A of via tel nr (66)2808 De stukken zullen circa een week na verschijning van deze Univers aan de af zender worden geretourneerd Geadresseerde Afzender Dhr Rosendahl Nomos Verlagsgesellschaft. Baden Baden Mw L vanYperen v Laarhoven druk kenj, Tilburg M Ketelaars Ingres bv, Nieuwegem Drs A H F Verhoeven Postbus 1618, Maarssen Mw T L Feenstra Nieuwsbr Milieu & Economie, Alphen a/d Rijn Inst Soc Geneesk (Tax) ver ned zorg verzekeraars, Zeist D Mooiman Min Buitenlandse zaken, 's Gravenhage REKENCENTRUM (Nieuwe) Software

De volgende PC Software kan gekopi eerd worden na vertoon van college- of KUB kaart SAS-PC kleine versie (benodigd aan talschijfjes 3,5"DD 7ofHD 4,5,25" DD 1 3 o f H D 5 | SAS-PC volledige versie (3,5' DD 18 ofHD9, 5,25"HD 18) - SPSS-PC (3,5" DD 9 of HD 5, 5,25" DD 18ofHD6) Harvard Graphics voor Dos (3,5" HD4) Harvard Graphics voor Windows (3,5 HD8) dBase III Plus (3,5" DD 3 of HD 3, 5,25' D D 5 o f H D 5 ) dBase IV versie 2 O (3,5 DD 5) Euroglot (vertaalprogramma elek-

tronisch woordenboek) (3,5" DD 7 of HD7) - WordPerfect 5 I voor Dos (3,5" DD 6 of HD 6, 5,25" DD 12 of HD 12) WordPerfect5 2voorWindows(3,5" HD7) Quattro Pro voor Windows (3,5" HD4) WordPerfect taalmodules (Engels (UK en US), Frans, Duits, Italiaans, Spaans en Russisch) Afbeeldingen bibliotheek (voor WordPerfect) (3,5' DD 6 of HD 3, 5,25" DD I 2 o f H D 4 ) Anti-virus programma's Scan en Clean(versie 106), McAffee virus scanners Norton Desktop 1 O voor DOS (3,5" DD9| Norton Utihties 6 01 (3,5" DD 4| Vertaal' voor Wmdows (3,5" HD 2) Quattro Pro voor DOS versie5 0(3,5" HD2) Taalmodules voor WP voor Windows (Engels UK en US en Duits per mo dule3,5"HD 1) - Printer-dnver voor de printer in de bibliotheek

UITREIKING DOCTORAALDIPLOMA'S ECONOMETRIE

Op do 23 dec '93 om 16 00 u wordt m de Aula het doctoraaldiploma Econometrie uitgereikt aan M W J Blok, S M A A Buckens, R P Deddens, J M A H Eggen, N E M van den Hemel, W J L Leermakers, M J Pieters, O Si monseenA C J W Snijders Belangstellenden zijn van harte welkom BUREAU INTERNATIONALISERING

IS van 20 dec tot en met 7 jan gesloten Gedurende deze dagen vervalt ook het spreekuur BEREIKBAARHEID ONDERWIJSBUREAU FEW

Studie adviseur Economie drs H G van Liempd heeft van 20 dec t/m 24 dec '93 geen spreekuur Studie adviseurBIK/Tnemw drs C v d Vorst heeft 21 dec '93 geen spreekuur Mw R Lukkenaer is 23 en 24 dec '93 en 3-4 jan '94 afwezig

NIEUW

RT WIJZ. UTERATUUR ONDERDEEL BESTUURSRECHT VAN STAATS- EN BESTUURSRECHT VOOR FISCALISTEN

Norton Commander 4 O (3,5" HD 1) - Norton Desktop 2 2 voor Windows (3,5" HD 4) Paradox voor Windows 4 5 (3,5" HD5) SPSS voor Windows (3,5' HD 13) WordPerfect Presentations 2 O (3,5" HD8) Per pakket wordt fl 1,50 adm kosten berekend Voor het kopiren van software kunt u terecht bij het Computer Informatie Centrum gebouw C, 2e verd C 245, tel 013 663111 Open van 10 00 tot 12 00 uur en van 13 00 tot 17 00 uur, maandagochtend gesloten

In afwijking van hetgeen op p 73 van de studiegids vermeld staat, is de volgen de literatuur verplicht H Ph J A M Hennekens, H J A M van Geest, R Femhout, Decentrali satie, (S en BR 13), 2e druk 1993, Ars Aequi Libri H D V Wijk/W Konijnenbelt/ R M v Male, Hfdst van adm recht, druk 1993, Lemma BV Utrecht A H M Gerritsen e a , Publiekrech telijke jurisprudentie bestuurlijk onderwijs, ed 1993, Zwolle Volledige tekst Algemene wet be stuursrecht, Ie, 2e en 3e tranche COMPUTERCRIMINALITEIT

FAC U L T E I T ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN TENTAMENROOSTER

Het tentamen WRS 3 wordt afgenomen op 30 mei 94 (i p v 31 mei '94) WIJZ. DATUM TENTAMEN ORGANISATIE 2

Om redenen van organisatorische aard (ruimte gebrek) wordt het tentamen Org van de Onderneming 2 met afge nomen op 21 jan '94 maar op 20 ;anua n 94 in de namiddag HERKANSING INFORMATICA MODULE INF-A VOOR ECONOMEN

De herkansing voor de module mf a vindt plaats op di 11 jan '94 Inschrij ven op de gebruikelijke manier via de computers in de practicumzalen of via de VAX terminals Inl W Mmnaert, B 433, tel (66)3109 ROOSTERWIJZIGING 2E SEM.

doctoraal Alg Economie Regionale Economie 1 colleges worden gegeven op di 13 50 15 45 u m SZ 35 en op WO 11 10 13 00u inPZ208 (Dit 111 hetgeen in het rooster staat') Milieu Economie 1 De colleges ME 1 van H Cesar worden met gegeven zoals m het rooster vermeld, maar op do 15 45-17 40 u m C Z 105 en vr 13 50-15 45 u m CZ 105 GASTCOLLEGE GELDWEZEN

N a V het verschijnen van het boek 'Erger dan Liefde De Internationale Economie van Bretton Woods tot Maas tricht' en de daarop gebaseerde televisie serie zal dr Roel Janssen (Senior Editor International Economics, NRC Handelsblad] op wo 19 jan '94 een gastcollege verzorgen in AZ 7 vanaf 13 50 15 45u met als onderwerp'Politieke stnjd om monetair beleid' Studenten, stafleden en andere belang stellenden worden uitgenodigd dit gastcollege bij te wonen Nadere inlichtingen kunnen ingewonnen worden bij Dr S Eijffinger (B 522, tel (66)2411) KWALITEIT VAN INFORMATIESYSTEMEN

Verplichte literatuur E O J Jans, Grondslagen van de adm Organisatie (15e druk) G van der Pijl, Kwaliteit van informatie irt theorie en praktijk Voor het werkcollege moet men zich in groepjes van 4 inschrijven Dit is moge lijkvanaf 15jan '94(viacomap) Letop Het vak Kwaliteit van Informatiesyste men is verschillend voor BE en BIK

Zie mededeling bij FRW

FACULTEIT RECHTSGELEERDHEID TENTAMEN BURGERLIJK RECHT A IN JANUARI

Onlangs heeft het faculteitsbestuur een brief verzonden aan degenen die zich hadden aangemeld voor het tentamen burgerlijk recht A en/of staatsrecht B m december 1993 Hen werd aangeboden het tentamen burgerlijk recht A af te leggen op 20 jan 1994, zonder recht op een verlengd tentamen nadien Bij deze worden alle studenten die niet hebben deelgenomen aan het tentamen burger lijk recht A op 16 dec jl erop geatten deerd dat zij in de gelegenheid worden gesteld deel te nemen aan het schnfte lijk tentamen van 20 jan a s Aanmel ding voor 8 jan bij het bureau examens CAPITA SELECTA BURGERUJK RECHT (2E SEM.)

Studenten die dit vak in het 2e sem van dit collegejaar willen volgen dienen zich daarvoor uiterlijk 15 jan '94 op te geven bij mw I Smit, vakgroepsecr, B 1007 De colleges worden gegeven op ma van 16 45 17 25 uur m CZ 104 te beginnen op ma 31 jan 94 Het vak zal dit jaar in het teken staan van het fail lissements en zekerheidsrecht Verschillende praktische en theoretische problemen die zich daarbij kunnen voordoen zullen - mede aan de hand van door de studenten te maken opdrachten worden besproken Genoegzame ken nis van de stof van Handelsrecht A strekt tot aanbeveling Bij overtekemng genieten studenten die het tentamen Handelsrecht A succesvol heben afge legd de voorkeur Nadere gegevens over aan te schaffen literatuur en syllabi zullen te zijner tijd via Univers worden bekend gemaakt WIJZ. LITERATUUR BESTUURSRECHT (NED. RECHT EN JBW)

In afwijking van hetgeen op p 52 van de studiegids vermeld staat, is de volgende literatuur verplicht - H Ph J A M Hennekens, H J A M van Geest, R Femhout, Decentralisatie, (S en Br 13), 2e druk 1993, Ars Aequi Libri N Verheij, Het systeem van de Algemene wet bestuursrecht, (Cahiers S enBr4), IedrukI993,ArsAequiLibri H D van Wijk/W Konijnenbelt/ R M van Male, Hoofdstukken van administratief recht, druk 1993, Lem ma BV Utrecht - A H M Gerritsen e a , Publiekrech-

telijke jurisprudentie bestuurlijk onderwijs, editie 1993, Zwolle - Volledige tekst Algemene wet be stuursrecht, eerste, tweede en derde tranche ONDERWIJSRECHT I

M 1 V het tweede semester wordt dit keuzevak (4 st punten) gedoceerd door prof mr B P Vermeulen De colleges vinden plaats op ma van 18 45 20 30 uur in PZ 209 Het eerste college wordt gegeven op ma 7 febr Als literatuur wordt gebruikt H L C Hermans,H A M Backx, W E Pors, Hoofdlijnen onderwijsrecht, Samson H D TjeenkWiUmk, Alphen aan den Rijn 1993, verkrijgbaar bij de boekhandel A Postema (red ), Onderwijswetgeving, 3e druk, Kluwer, Deventer 1993, verkrijgbaar bi) de boekhandel 1 syllabus onderwijsrecht (dus geen 2 syllabi zoals m de studiegids ver meld staat) Deze is reeds verkrijgbaar in het dictatenmagazijn onder nummer 660 93 427 Door aanvullende literatuurstudie en het schrijven van een essay kan daar naast Onderwijsrecht II (eveneens 4 st punten) afgelegd worden Verder is het mogelijk op dit terrein een scriptie te schnjven en/of een stage te volgen Belangstellenden worden verzocht con tact op te nemen met prof mr B P Vermeulen, tel 013-662979, bgg 013 662302 (secretaresse) Prof mr Vermeu len houdt een 'proefles' in de vorm van zijn oratie op 4 febr om 16 15 uur in de aula Belangstellenden zijn hierbij van harte welkom KEUZEVAK LAW OF OBLIGATIONS

Studenten die belangstelling hebben voor dit keuzevak, onderdeel Contract and the law of reliance, worden verzocht zich voor 1 jan aan te melden bij mr B Nieskens Isphordmg, tel 013-662713of 040-441637 (bij voorkeur 's morgens tussen 9 en 10 uur) Bij minder dan 10 deelnemers zal het vak ofwel met gege ven worden ofwel bestaan uit een lite ratuurstudie VERGEUJKEND INFORMATIERECHT EN COMPUTERCRIMINALITEIT

Zit er auteursrecht op amerikaanse software, kan ik ongestraft de compu ter van het Witte Huis m Washington kraken en welk land kan mij dan vervolgen, mag een duitse verzekerings maatschappij haar eigen gegevensbe standen koppelen aan een nederlandse maatschappij' Dit soort vragen zijn ontstaan door de steeds groter worden de invloed van informatisering op ons dagelijks leven Deze nieuwe jundische problemen zijn vaak grensoverschnjdend waardoor bij het bestuderen en oplossen van deze vraagstukken kennis van de verschil lende rechtsstelsels noodzakelijk is Ook IS kennis van internationale en europese regelgeving op dit gebied van groot belang In het keuzevak Vergelij kend informatierecht, dat het tweede semester zal worden gegeven, wordt ingegaan op de rechtsvergelijkende as pecten van informatierecht Dit geschiedt aan de hand van de bestudering van de drie vakgebieden strafrecht, privaatrecht en staatsrecht In het keu zevak Computercriminaliteit I en II wordt ingegaan op zowel de verschillen de vormen van computercriminaliteit alsmede de manier waarop de wetgever deze praktijken aan banden wil leggen Beide keuze vakken zullen het 2e semester van het cursusjaar worden verzorgd Meer info over deze cursussen zal op 15 dec '93 door mr F Wiemans en mr T Beers van 16 00 tot 17 00 uur in PZ 205 worden gegeven Deze voorlichtmgsbij eenkomst staat open voor belangstellenden die een of beide vakken m het tweede semester willen volgen RESPONSIECOLLEGE HANDELSRECHT A

In de vorige Univers stond een onjuiste mededeling betreffende het responsiecollege Handelsrecht A Het responsie college vindt plaats op do 6 jan in CZ 101 Van 15 30 18 OOuurwordtdehandelskoop besproken en van 19 00-21 00 uur het zekerhedenrecht

FACULTEIT SOCIALE WETENSCHAPPEN BOW Tentamens BOW

De vakgroep BOW heeft besloten om te

gaan werken met externe surveillanten, dit ter ontlasting van de staf, alsook om een eind te maken aan verhalen over fraude op grote schaal Met ingang van de tentamenperiode december '93-januari '94 zullen de externe surveillanten de docenten gaan assisteren Nieuw IS ook dat examinandi voor bepaalde vakken tentamen moeten afleg gen in een lokatie buiten de KUB Dit geldt bijvoorbeeld voor het vak 'Sturen van Verandenngen' Op6januanzaleen aantal examinandi tentamen afleggen m Pellikaan Sportcentrum, Rueckert baan 219, Tilburg (tel 634736) Zij zitten dan in het vak RB 14 t/m 16 Dit sportcentrum is per bus bereikbaar lijn 2 en 6, halte Beneluxlaan/hoek Rueckertbaan PRACTICUM BELEIDSANALYSE

De eerste tentamengelegenheid voor het practicum Beleidsanalyse is week 3 van 1994(17 20januan) Deadlinevoor het inleveren van de opdrachten (Take Home I+II) en verslag case studie 3 januari 1994, dit via het BOC Afspraken voor het afleggen van het tentamen mtslmtend telefonisch of via spreekuur SOCIOLOGIE EN BOW

Afrondend college Beleid en Organisa tie van de Arbeidsmarkt Donderdag 6 januari 13 50 15 45 zaal AZ 10 financiële markten en arbeidsm a r k t , responsiecollege Docent prof dr J van Wezel ALG RESPONSIECOLLEGES ONDERZOEKSDESIGNS, TABELANALYSE EN ELABORATIE

Op 24 jan van 13 50 17 40 uur vindt het responsiecollege van de cursus 'Onderzoeksdesigns, tabelanalyse en elaboratie' plaats m zaal SZ 17 Op 25 jan van 18 00-22 00 uur wordt voor de avondstudenten een responsiecollege verzorgd in zaal SZ 30 BASISCURSUS NATUUR- EN MILIEUVRAAGSTUKKEN

Toegang alle studenten propedeuse begint m tegenstelling bericht m de studiegids direct begin 2e semester op vrijdag4februaril3 50 lS30inzaalPZ 25 en wordt steeds I x per week gegeven op de vrijdagmiddag dit tijdstip tot 27 mei, docenten prof dr N Nelissen/ prof dr W Hafkamp TENTAMEN BESCHRIJVENDE STATISTIEK

I V m het samenvallen van de tentamens 'Beschnjvende Statistiek' en 'Onderzoekdesigns, tabelanalyse en elabo ratie' op 26 jan is er op vrij 28 jan om 9 30 uur m zaal SZ 17 een extra gele genheid voor het tentamen 'Beschnj vende Statistiek' Deze extra gelegen heid IS uitsluitend bestemd voor studenten die aan beide tentamens deelnemen TENTAMENOPROEPEN

De volgende tentamens gaan niet door 14 dec 'Leer van Arbeid en Sociale Zekerheid II' 15 dec 'Grondslagen klinische neuropsychologie' 20 dec 'Sociologie van primaire leefs feren', 'Toegepaste Methoden en tech nieken van onderzoek' 21 dec 'Gezondheidsvoorlichting en opvoeding', 'Diagnostiek en Assessment' , 'Populaire Cultuur' Studenten die voor deze tentamens een oproep ontvingen hebben inmiddels een nieuw bericht ontvangen van Bureau Examens waarmee de oproep is ingetrokken COMMUNICATIE EN VOORL. EN GEZONDHEID EN OMGEVING

De studenten die m het komende se mester (voorjaar 1994) de cursus 'Gezondheidsvoorl en -Opvoeding' gaan volgen worden verzocht het in de stu diegids vermelde boek niet aan te schaf fen In de plaats hiervan wordt het volgende boek gebruikt Damoiseaux, V, Van der Molen, H T , & Kok, GJ (1993) Gezondheidsvoorl en gedragsverande nng Assen Van Gorcum In de colleges worden gedeeltes van het boek uitgelegd, aangevuld en kntisch becommentarieerd De tentamenstof bestaat bijgevolg uit een aantal hoofd stukken van het boek, plus alles wat in de colleges wordt behandeld en de even tueel tijdens de colleges opgegeven bij komende lectuur Met nadruk wordt gesteld dat het bestuderen van het boek alleen dus met voldoende is In de col leges wordt bekend gemaakt welke hoofdstukken van het boek tot de ten tamenstof behoren

16 december 1993

.^wk.

EDE DE L I N GE

^V^

lUNlVJ^RSHH

Accord, F Pero, D Balentina, H Beckers, J Blaauw De buluitreikmgen en laudatio's vinden plaats op 17 dec om 17 00 uur in SZ 17

VACATURES Vacatures, geplaatst In Univers, zijn uitsluitend bedoeld voor werknemers van de KUB. Bi) de afd Bureau Buitenland van het Bureau van de Universiteit is vanaf heden vacant de functie van HOOFD BUREAU BUITENLAND ( V / M )

(vac ni 210 93 07) voor de volledige werktijd

soc

Het nieuwe onderwijsprogramma So ciologiedatm i v het collegejaar 1993/ 94 van kracht is biedt de mogelijkheid tot het behalen van een aantekening op 6 themavelden Voorwaarde is dat de vrije keuzeruimte van 16 studiepunten voor minstens 12 punten wordt ingevuld met een samenhangend pakket van cursussen en tevens het afstudeerwerk stuk daaraan wordt gekoppeld Een overzicht van cursussen waaruit voor elk van de 6 specialisaties een keuze moet worden gemaakt kan worden opgehaald bij het vakgroepsecr S 155/ 157ofbijSOOP306 PROP SOC ROOSTERWIJZIGING

Het hel van de cursus 'Sociale Filosofie' van WO 5 jan 12 05 13 45 uur is verplaatst naar vrij 7 jan 1110-12 50 uur m zaal CZ 113 PSY WIJZ. TENTAMENDATUM DT2 FYSIOLOGISCHE PSYCH.

I V m het samenvallen van de prop toets 'dt 2 Fysiologische Psych ' en het doe tentamen 'Sociale Psych en Cul tuurpsych ' op WO 5 jan 1994is'Fysio logische Psych ' verschoven naar do 6 jan van 18 30 tot 21 30 uur in de zalen A052, AZ 112 en AZ 115 DOC PSY ROOSTERWIJZ. 2e SEMESTER

Het hc van de cursus 'Diagnostische systemen' op wo 13 50 15 30 uur is verplaatst naar ma 13 50 15 30 uur in zaal SZ 35, m u V 28 feb in AZ 8 Het hc van de cursus 'Oplossen van leerproblemen' op di 11 10 12 SO uur IS verplaatst naar dl 13 50 15 30 uur in zaal CZ 105, m u v 22 feb , 12 apr en 3 mei m zaal SZ 27 BOW TENTAMENOPROEPEN

De tentamens 'Sociaal econ Beleid in Europese context' van 21 dec en 'Poli tiek en Beleidsprocessen' van 22 dec gaan met door De studenten die hier voor een tentamenoproep ontvingen hebben inmiddels een nieuw bericht van Bureau Examens ontvangen waar mee de oproep is ingetrokken ASZ

Het tentamen 'Sociale zekerheidsrecht 11' is verplaatst van 13 dec 1993 naar 21 jan 1994 om 9 30 uur VTW VOOR DE STUDENTEN VAN HET LEERPROJECT 'JEUGDTOERISME IN AMSTERDAM'

Op WO 22 dec 1993 zullen de beoorde Imgsgesprekken plaatsvinden ledere groep dient zich hiervoor middels het VTW bord m te schrijven Vul alleen in of het de vraag typologie, vraag open bare ruimte of beleid is en met hoeveel personen jullie komen In feite is deze bijeenkomst 'verplicht' Voor vragen kun je bij Yvonne terecht (662209) VOOR STUDENTEN VAN HET LEERPROJECT 'JEUGDTOERISME IN AMSTERDAM'

I V m het samenvallen van het tenta men en de presentatie is de volgende regeling getroffen Voor de studenten die zowel deelnemen aan het leerpro ject 'Jeugdtoensme in Amsterdam' als het tentamen 'Reizen in de moderniteit' hebben, geldt het volgende 's morgens zal de presentatie van het leerproject plaatsvinden Hierbij dient iedereen aanwezig te zijn' 's Middags zal voor deze studenten een apart tentamen plaatsvinden vanaf 13 30 uur in zaal CZ 103 PEW Op 17 dec a s studeren de volgende studenten af E Woering, B Brouns, M

Doel van de functie het Hoofd Bureau Buitenland geeft onder verantwoor delijkheid van het CvB in overleg met de faculteiten uitvoering aan het beleid op het gebied van internationalisering Aan de afd wordt op een enthousiaste en creatieve wijze leiding gegeven Het hoofd speelt een initiërende rol bij de ontwikkeling van het programma van activiteiten van de afdeling Taken geeft leiding aan de afd met vier medewerkers en eventueel tijdelijk toegevoegd personeel, zorgt voor de beleidsvoorbereiding en ziet toe op een tijdige uitvoering, - geeft vorm aan het internationalise nngsbeleid en treedt hienn initiërend en coördinerend op, coördineert internationale umversi taire samenwerking met andere m stellingen m goed overleg met de faculteiten inzake wetenschappelij ke uitwisseling van studenten, stimuleert de opzet en uitvoeringvan projecten op het gebied van de bui tenlandse betrekkingen van de KUB, - adviseert de Rector Magnificus m b t aangelegenheden inzake de buiten landse betrekkingen van de KUB, representeert extern het mternatio nahseringsbeleid van de KUB (o a O&W, NUFFIC, buitenlandse part ners), IS verantwoordelijk voor het beheer van de fondsen ter subsidiering van studiereizen van KUB studenten, heeft budget verantwoordelijkheid voor een goede begroting, beheer en bewaking van de door Bureau Buiten land indirect aangestuurde fondsen Functie eisen— - academische opleiding, bewezen managementkwaliteiten, en daarbij met name beschikken over organisatorisch inzicht, een uitstekende talenkennis (Engels Frans en Duits), zowel mondeling als schnftelijk, kennis van de Spaanse taal strekt tot aanbeveling, ervaring m het coördineren van acti viteiten, uiteraard beschikken over goede communicatieve vaardigheden gecombineerd met een uitstekende schrijfvaardigheid, stressbestendigheid en creatief m het oplossen van problemen, ruime ervaring binnen het weten schappelijk onderwijs, bekendheid met het veld van de internationalisering strekt tot aanbeve ling, goed inzicht in politiek/bestuurlijke verhoudingen en daarmee weten om te gaan, bereidheid om af en toe 's avonds danwei m het weekend te werken 1 V m ontvangst gasten en het geven vanvoorlichting,ofi v m een buiten landse reis Bijzonderheden Een dienstverlenende en flexibele instelling is essentieel voor het goed uitvoeren van deze functie - De kandidaat dient in staat te zijn overzicht te houden in het complexe samenstel van werkzaamheden Daarbij wordt een zelfstandige en bovenal initiërende wijze van werken verwacht in een goede relatie met bestuurders (CvB en die van de faculteiten) en facultaire medewerkers werkzaam in het aandachtsgebied van de Internationale Betrekkingen Salaris afhankelijk van leeftijd en rele vante ervaring max fl 7 996,- bruto p m (schaal 12 BBRA 1984) Informatie over deze functie kan wor den ingewonnen bij drs J J A van de Riet, secr van de universiteit, tel nr 013 662327 Sollicitaties schriftelijke reacties die nen binnen 14 dagen te worden gericht aan de KUB, Pb 90153,5000 LETilburg,

1994 tot emd 1994 De voornaamste eisen zijn een propedeuse Psychologie, sociale vaardigheden, team spint en enige ervaring met gegevensverwer Bij de vakgroep Rechtsgeschiedenis van king de Faculteit der Rechtsgeleerdheid WIJ bieden een salaris volgens de scha wordt per 1 -1 -1994 voor 1 dag per week len voor student assistenten en een plezierige werksfeer Schriftelijke reac gevraagd een ties kunnen tot tien dagen na het verschijnen van dit nummer van Univers STUDENTASSISTENT ( M / V ) gerichtwordenaandesectieO&0,t a v mw Rea Bergmans Snels, kamer P 505 (vacnr 0471) Taak ondersteuning van de vakgroeps leden bij onderwijs en onderzoek en m voorkomende gevallen adm werk zaamheden Eisen tentamen Rechtsgesch A, ken nis van Latijn en Frans alsmede goede vaardigheid met WP 5 1 strekt tot aan WIM VAN OOSTEN beveling uit het Westen, Inlichtingen prof mr P L Neve, 013662294/08895 43158) Sollicitaties kunt u schriftelijk met c v , regelt uw vervoer het binnen twee weken na het verschijnen allerbeste. van deze advertentie, richten aan me1 of 50 touringcars vrouw mr G M D Peters VanGorp, Pb bestellen?

90153, 5000 LE Tilburg, o v v het va caturenr op de enveloppe Wim van Oosten o V V bovengenoemd vacaturenr op de enveloppe

bellen!

Bij de vakgroep Encyclopedie van het recht (sectie Rechtsmformatica) van de Fac der Rechtsgeleerdheid is m i v 1 1 1994 plaats voor een

02510-23060 02943-1210

Het universitaire beleid is gericht op het m dienst nemen van een groter aantal vrouwen gehandi capten en leden van etnische minderheidsgroeperingen Zij war den daarom uitdrukkelijk uitgenodigd te solliciteren

PROMOVEREN? vraag gratis brochure "Uw proefschrift van KopytotBoel<".

IVIet aile technische mogeliil<heden en prijzen.

ICG printing b.v.

Laan der Verenigde Naties 275 Postbus 509 3300 AM Dordrecht Tel. 078-511377

STUDENT ASSISTENT ( M / V )

(vac nr 0468) voor 1 dag p w De aan stelling vmdt plaats voor de periode van een jaar met een mogelijke verlenging voor nog een jaar Belangrijkste taken participeren m het onderwijs (practicum Rechtsmf) van de sectie Rechtsmformatica, het onder steunen van de onderzoeksactiviteiten van deze sectie en het verlenen van assistentie bij het onderhouden van de software t b v hetpracticumonderwijs Vereisten gedacht wordt aan een rech tenstudent die het practicum Rechts informatica met succes gevolgd heeft en over een aantoonbare belangstelling voor computers en automatisering be schikt Nadere informatie bij mr J Nouwt, 013 662792 of mr Th Oudejans (zelfde nummer) Soiiicitaties kunt u schriftelijk, binnen twee weken na het verschijnen van deze adv , richten aan mw mr G M D PetersVan Gorp, Pb 90153, 5000 LE Tilburg, o v V het vacaturenr op de enveloppe BIJ de fac der Rechtsgeleerdheid, vak groep Strafrechtswetenschappen be staat de vacature voor een full time UNIVERSITAIR DOCENT ( M / V )

(vacnr 0472) Taken het verzorgen van werkgroeponderwijs op het gebied van het straf(proces)recht, zowel m de verplich te vakken als in de keuzevakken, het verrichten van bestuurswerkzaamhe den, het verrichten van onderzoek op het gebied van straf(proces)recht, aansluitend bij het VF programma 'De in vloed van maatschappelijke verandenn gen op de strafwetgeving' Vereisten doet examen Ned recht met het accent op strafrecht, didactische vaardigheden, wetenschappelijke kwa liteiten bi) voorkeur tot uitdrukking komend in een voltooid proefschrift en andere wetenschappelijke publicaties Aanstelling en salaiis de aanstelling geschiedt in tijdelijke dienst voor een periode van twee jaar met uitzicht op een vast dienstverband Het salaris is afhankelijk van opleiding en ervaring en bedraagt max fl 7 996, bruto p m Voor inlichtingen kan men zich wen den totprof mr 1 deHullu,013 662383 of mr W E C A Valkenburg, 013 662187 Het onderzoeksprogramma is te verkrijgen bi) mevrouw De Jong, tel 013 662254 Uw schriftelijke sollicitatie kunt u, binnen 14 dagen na het verschijnen van deze advertentie en o v v het vacatu renr op de enveloppe, richten aan mw mr G M D Peters-VanGorp,Pb90153, 5000 LE Tilburg

RIDDERPRINT [ ^ Offsetdrukkerij B.v. l-^-^ De meest gespecialiseerde drukkerij voor het drukken van uw boeken met kleine oplagen zoals:

- PROEFSCHRIFTEN * Boeken - Tijdschriften - Brochures - Almanakken *

Voor Inlichtingen: Irma of Herman Kanters Pottenbakkerstraat 15 2904 AX Ridderkerk Telefoon 01804-63962 Telefax 01804-15471

Studenten opgelet!

Nieuw in NederlandI Studenten skicarrousel.

Etke dag skieèn in een ander sneeuwzeker top-ski-gebied.

Pn|s incl bus/verbliif/skipas Oostenri|k ƒ 6 5 9 , - Half pension Frankri|k ƒ 3 9 9 , -

Oubbel Dutch studentenreizen (SGR 1820) Voor gratis ski-krant/offerte:

076-211038 LOOP JE VAST IN JE RELATIE? VOEL JE JE DEPRESSIEF OF GESTRESSED? WIL JE NIET MEER OP DE OUDE VOET VERDER?

ANNEKE VAN KOOIEN

De sectie Onderwijs en Opleidingspsy chologie vraagt enkele STUDENTASSISTENTEN

voor assistentie bij de cursussen be roepsvaardigheden en bij cursussen en onderzoek van de sectie Er zijn vacatu res voor m principe twee halve dagen per week, vanaf 1 januari en vanaf 1 mei

Praktijk voor zijnsgerichte Psychotherapie en Bewustzijnstraining Voor afspral<en en folder 01623-

13436

UNIVERStH

STUDENTEN

AEGEE op 5 jan een nieuwjaarsborrel in cafe Kandmsky vanaf 21 30 uur Vergeet verderniet om 2 febr m je agenda te zetten want dan wordt er de Alge mene Leden Vergadering gehouden

COC-PARTY

De Tilburgse COC-afdeling luidt het nieuwe )aar in met een extravagant feest Op za 1 )an is het de bedoehng dat ledere bezoeker, jongere zowel als oudere, zi)n meest gewaagde outfit aan trekt om zich in het decadente Nieuw jaarsbal te storten Het feest begint om 21 00 uur en de entree IS gratis Hetadres IS Koestraat 73

VIDAR

Op do 23 dec vindt het beroemde Vidar kerstdiner weer plaats Schrijf je op tijd in, de lijst hangt op de loods De kosten voor dit sfeervolle diner met kerstman bedragen f27,50 Erwordtnog steeds op woensdag van 20 00 tot 21 00 uur compi-indoor gegeven voor ieder een Ga eens onder goede begeleiding op de ergometers zitten'

INTEGRAND

'London 1994 euro financial seminar' Procter & Gamble organiseert een zeer interessante seminar m het hoof dkwar tier van Procter & Gamble m Londen Hier zullen studenten aanwezig zijn uit Europa en het Midden Oosten Heb )e interesse in deze 6 dagen durende trip (10 15 of 24-29 apr | en spreek )e goed Engels kom dan de folder halen op ka raer R 23 van Integrand (Tussen twee haakjes Je moet wel afstuderen in 1994 of 1995) Maar met alleen voor seminars kun je bi) Integrand terecht Ook voor interes santé bestuursfuncties en leuke opdrachten moetje wezen op kamer R 23 Hieronder staat een voorbeeldopdracht die recentelijk is afgerond Miheuiech t Het betrof een benzinestation gelegen in een waterwmgebied en dat kampte met ernstige olievervuihng op haar terrein Perl 1-1994 moet deze grond zijn gesaneerd De reinigmgswerk zaamheden zijn reeds aangevangen maar de verwachting is dat dit nog ze ker twee jaar gaat duren Gezocht werd een rechtenstudent met een specialisatie in milieurecht die de gevolgen moest onderzoeken van het niet halen van de gestelde termijn Integrand Tilburg, gebouw R kamer 23, Postbus 90153, 5037 AB Tilburg, tel 013-635612 AFSTUDEERONDERZOEK

In de Gemeente Tilburg wordt al jaren een uniek project verzorgd, het Marie tje Kesselsproject Dit preventieve pro ject is er op gericht om meisjes op de basisschool zowel fysiek als mentaal weerbaar te maken tegen eventuele ervaringen met seksuele intimidatie en/ of seksueel geweld Recentelijk omvat het project ook enkele programma's voor jongens Er is bij diverse andere gemeenten m het land belangstelling om het project op de basisscholen aldaar te implementeren Het is de bedoeling om een evaluatie-onderzoek op te zet ten en uit te voeren dat meer inzicht moet bieden m de precieze effecten van het project Welke e n t h o u s i a s t e student(e) zou zich hiermee willen bezighouden' Het evaluatie onderzoek moet zo snel mogelijk van start gaan Voor nadere informatie en/of aanmel dmg dr Marie Bekker, k P66, tel 013662366 of het secretariaat Vrouwenstu dies, mevr F Melis, k 505, tel 013 662287 OLOF

Do 16 dec zet je al je zorgen aan de kant tijdens het grote slotfeest Ook dit keer weeropenvoormet leden Desocieteit IS vanaf vr 17 dec gesloten Pas het volgende jaar gaan de deuren weer open, en wel op za 1 jan om 01 00 uur Tenslotte iedere dinsdag om 19 00 uur precies voor f 5, een drie-gangen maal tijd en op donderdag een luxe maaltijd voor f 7,50 AEGEE

Wil je Europa m ' Dat kan, want AEGEE biedje de mogelijkheid om in heel Europa congressen en andere interessante aktiviteiten bij te wonen Ga eens mee naar een Longres(in het buitenland] en ontdek het AEGEE gevoel' Een greep uit demogehjkheden 21 24 jan Congres New Europe-New law georganiseerd door AE GEE Krakow, 17 20 febr Congres Ethmcandnational minorities, georganiseerd door AEGEE Budapest, 26/07 febr /mrt Ski week show skien m Bulgarije met AEGEE Sofia, 14 19 mrt Spring University The bridging of cultural differences,m Maastricht, 14 17 april Congres The new world (dis)order, georgamseert door AEGEE Istanbul Zie voor een geheel overzicht van de internationale aktiviteiten onze Calendar of Events in de glazen gang en bij ons kantoor (R3) Wil je meer info, kom dan eens langs op onze borrel,elke oneven week op woensdag m cafe Kan dmsky, of op R3 Dan is het over een paar weken weer tijd voor oliebollen, vuurwerk en veel zoenen dus houdt

een keer langs op de TSO kamer A04 (bij de koffiekelder) of bel 663108 INPUT

Ma 20 dec a s is de deadline voor Per simage 2 Wil je dat jouw stukje in de Persimage terecht komt' Lever het dan in (liefst op 3'/2" flop) bij R-13 in de brievenbus, of geef het af aan de redactie Bang voor een eenzame Kerst' Of gewoon nog geen goed Kerstcadeau gekocht 'Input shirts, mooi blauw, voor slechts 15 piek heb je een heerlijk war me Kerst' Bijnaavondvullendprogram ma, verzorgd door het Input cabaret Kom kijken op do 6 jan m cafe Wellus, vanaf 21 30 uur kun je dan ook andere Inputters het allerbeste wensen Jullie zijn allen van harte welkom'

THINKTANK TILBURG

ThmkTank Tilburg is een vereniging die zich ten doel stelt het kennismten sieve ondernemerschap onder academi Cl te stimuleren Leden van het Think Tank netwerk helpen elkaar op een professionele wijze bij het realiseren van hun ondernemende plannen Dus heb je een goed idee of ben je een bedrijf aan het opstarten maar wil het met zo vlot ten met de marketing, financiering, etc dan wordt het tijd dat je je tot ThmkTank richt Tevens organiseert Thmk Tank Tilburg informele bijeenkomsten waarop met coUegaleden en mensen uit de praktijk van gedachte kan worden gewisseld Gun jezelf een voorsprong' Word lid van ThmkTank Tilburg Daarvoor, maar ook voor algemene inf orma tie, kunt je contact opnemen met Atil la Aytekm (013-670164) of Francois Hallema (013-555893)

POLIS

Op 20 jan 1994 vindt de Algemene Ledenvergadering plaats Deze ALV is aangekondigd m Polismagazme Het voorstel voor het nieuwe bestuur is voorzitter Klaske Veth, secretaris Ellen Tiemens, penningmeester Ankie Stijfs, coordinator Claudia Koerhuis, coordinator Henk Mackenbach PR/ redactie HemHolleman Di 21 dec is de laatste Polis borrel van dit jaar Te vens vindt dan uitreiking van het jaar boek plaats (voorheen smoelenboek) In jan komen er twee plaatsen vnj bij het LOB (Landelijk Overleg Bestuurs kunde) Voor geïnteresseerden is er in R i l meer informatie Aanmelding is hier ook mogelijk De openingstijden van R i l zijn maandag t/m donderdag 13 00 15 00 UUR MERCURIUS

ISABEST

Isabest is volop m ontwikkeling Isabest IS er met alleen voor studenten die gein teresseerd zijn m accountancy, maar ook voor de toekomstige controllers Voor het komende semester staan er weer veel activiteiten op het pro gramma zoals lezingen, excursies, workshop en nog veel meer aantrek kelijke activiteiten Om dit alles m goede banen te kunnen leiden zijn we op zoek naar twee nieuwe bestuursle den en diverse actieve leden Heb je interesse of wil je meer informatie heb ben, kom dan eens naar de Isabest ka mer R-I8 of bel 013-662662 SEVIO

Studievereniging arbeid en sociale ze kerheid kan nog altijd nieuwe leden gebruiken Voor aanmelding kun je te recht m kamer R 14 of bij een van de bestuursleden (contributie f 25, ) Op 6 jan houdt SEVIO haar jaarlijkse nieuwjaarsborrel om 21 30 uur in cafe Tribunaal (Heuvel 14, Tilburg) Ook is er 25 jan een excursie naar het ministerie van SZW (ook voor niet leden) Er wordt weer een smoelenboek samenge steld van iedereen die ASZ of SZW studeert Hiervoor is een vragenlijstje sa mengesteld, af te halen m R 14 Liefst voor cmd dec te retourneren PLATO

Wo 22 dec is het zo ver AccU's KerstOntbijt' Wil je ook genieten van een heerlijk KerstOntbijt op het Pand' Schrijf je dan m op het Pand, ben om 09 15 uur aanwezig en voor f 5 , - heb je een welverdiend KerstOntbijt' Op don derdag 23 dec vindt het laatste Plato feest van 1993 plaats 'Plato under the Mistletoe' Het feest wordt extra kracht bijgezet door een band met m het spetterende voorprogramma onze eigen PlatoBand'Het Sluitfeest van 1993 mag je met missen' EFACT

EFACT organiseert m 1994 voor verge vorderde studenten BE en AE een uniek studieproject, met als hoogtepunt het veldonderzoek in China en Hong Kong in sept /okt '94 Gezocht wordt naar studenten die kwalitatief hoogwaardig onderzoek voor het bedrijfsleven kunnen afleveren E e a staat onder bege leiding van hooglerearen van de KUB Heb je interesse dan kun je voor informatie terecht op de EFACT kamer (Rl) Tevens ligt hier een lijst voor de voorinschrijving TSO

Op woensdag 22 dec om 16 00 uur in CZ112 houdt TSO weer een bespreking studentenaangelegenheden t b v aankomende Universiteitsraad Alle studenten die dus vragen, opmerkingen of suggesties hebben voor de komende universiteitsraad zijn welkom De ver eniging is ook nog op zoek naar aktieve leden Dus lijkt een functie in de TSO vereniging jou wel wat, kom dan gerust

J-6 december

Studievereniging Mercurius is de financieel economische vereniging van de KUB Gedurende het hele collegejaar organiseert Mercurius tal van activitei ten, zoals bedrijfsbezoeken, workshops en lezingen Daarnaast organiseert Mercurius jaarlijks een congres Wil je lid worden of wil je meer informatie over Mercurius, kom dan gerust eens langs op de Mercurius kamer R7 PRIORITiJD

Vrij 31 dec wordt er een grandioos Oud en Nieuw feest gegeven m L'Industne De oudejaarsconference van Paul de Leeuw wordt op een grootbeeld video vertoond en de fantastische s wingband 'C Monkee Doo' treedt op Kaarten kosten f 60,- per stuk, voor dit bedrag kun je zoveel eten en drinken als je wilt Deze kaarten kun je kopen bij Polis en Prioritijd in R-10 en R 11 tijdens de mloopuurtjes enbij L'Industne zelf Kijk ook eens m de KUB Gids voor meer Pnontijd info COMPLEX

Onze studievereniging is in korte tijd aardig gegroeid, door het grote aantal leden neemt de complexiteit behoorlijk toe Om het voor jullie allemaal wat gemakkelijker te maken, publiceren we binnenkort ons eerste Smoelenboek Lever daarom snel een pasfoto in, in SZ 43 Zodat JIJ meehelpt aan het minder Complex maken van Complex Tevens zijn jullie allemaal van harte uitgeno digd op onze Smtkerstborrel op wo 22 dec 1993 in de Boekanier (Stadhuis plein) Vanaf 20 00 uur zijn jullie wel kom en van 21 00 tot 22 00 uur is er een speciaal Happy Hour Een goede gele genheid om je 'op te warmen' voor de komende feestdagen MAKUB YOUR MIND!

De MAKUB zoekt voor het komende semester nog enkele actieve leden In de ESSO-commissie is ernogplaats voor een enthousiaste administrateur Deze administrateur is verantwoordelijk voor de financiële kant van ons tanksta tion Geïnteresseerden voor deze func tie kunnen langskomen op R25 (663044) of Corine bellen (423186) Ook zijn er nog plaatsen vrij m de reiscommissie

STUDENTENZAKEN OPJUTGROEP

Stel je het studeren steeds opnieuw te lang uit' Lukt het je met een evenwicht te vinden tussen studie en ontspanning' Komt er weinig terecht van al je studieplannen' Studentenzaken biedt je de mogelijkheid om, vanaf emd februari 1994, mee te doen aan een studie-inten sivermgsgroep (opjutgroep) Inlichten en inschrijvingen voor groepen tot 15 februari 1994 Informatiecentrum N 24, tel 2211

TALENCENTRUM CURSUSAANBOD TWEEDE SEMESTER 1993/1994

In het tweede semester worden door het Talencentrum de volgende cursussen aangeboden notuleren, scnptiepracti cum, Arabisch voor gevorderden, English for the Future (2 groepen), Frans Intensief, Frans voor Economen II, vervolgcursus Russisch (alleen bij voldoende belangstelling), Spaans voor Beginners (2 groepen), Spaans voor Gevorderden Meer informatie over de cursussen staat inde folder van het Talencentrum Deze IS vanaf emd november verkrijgbaar bij het secretariaat van het Talencentrum, kamer B 228 Inschrijving De inschrijving voor de cursussen be gmt op maandag 6 december om 9 00 uur Inschrijving is alleen mogelijk op vertoon van KUB kaart

STUDIUM GENERALE MODERNE FOTOGRAFIE UIT VIETNAM

T/m 27 jan (tijdens weekend en tussen Kerst en Nieuwnaar gesloten) wordt in gebouw S een tentoonstelling gehouden van foto's van moderne Vietnamese fotografen m het kader van de culturele manifestatie 25 jaar Medisch Comité Nederland Vietnam De foto's laten een optimistisch beeld van Vietnam zien Dit m tegenstelling tot de gebruikelij ke documentaire-achtige manier van kijken van Westerse fotografen De geëxposeerde foto's zijn te koop en de opbrengst gaat naar het Medisch Comité Nederland Vietnam Info 013 662082

SPORTCENTRUM NAUTIKOS

Do 16 dec wordt de succesborrel van de vorige keer gepromoveerd Plaats l'Industne, 21 00 uur Tot dan' Let op 6 jan Nieuwjaarsborrel

de Kantine is er het 'Spiraaltje' en de indoor-triathlon Woe zijn de toernooien m Basketbal, Handbal, Scher men. Karate, Judo en squash nivo 2 Daarnaast zijn er gasttrainingen bij Boksen (John Emmen) en Handbal (G Rietbroek) In de kantine is er de 'waterbak'enindoor-triathlon Do is er het grote toernooi voor Volleybal mixed recreanten-teams Daarnaast is er de traditionele Sprint Knock-Out, squash nivo 1, en de finale van de indoor-triathlon Verder zullen er nog demonstraties Turnen en Jazz dans gegeven wor den door de lesgroepen van het Sport centrum Op do sluiten we de Kerstpiekweek af met een grandioos feest met DISCO, m kerstsfeer KERSTPIEKLOTERIJ

De hele kerstpiekweek is er een loterij Lotjes krijg je gratis bij je consumpties in de kantine, 1 lot bij elke 4 consump ties' Er zijn dagelijkse trekkingen, met als hoofdprijs een waardebon t w v f 100, voor sportartikelen, en wat klei nere prijsjes Op do avond rond 22 00 uur IS de grote trekking Alle loten die de week verkocht zijn doen mee voor de superhoofdprijs een wintersportreis twv f629

Standaard LU

Boekhandel

Pillot Juliana van Stolbergstraat 25 5038 AM Tilburg Tel 013-42 62 52

Fax 013-35 99 40

PARCIVAL

Kerstmis nadert, dus ook Parcival's Kerstdiner inKandUnsky Het vindt dit jaar plaats op 23 dec om 19 00 uur Parcivallers, geef je z s m op bij Beryl (674951) of Annehes (367297) Denk ook nog even aan de Nieuwjaarsborrel op maandag 3 jan (inschrijven voor 1 jan optel 361630) Parcival kijkt ook uit naar alle enthousiaste studenten die kennis willen maken met atletiek en onze activiteiten Voorinformatie Rob of Wim (beide 671214) of T o m e (355127) PS, De honderd meter hoeft met per se binnen de tien seconden ' B.I.B.

Is je conditie slecht en wil je die verbe teren' Kom dan BIB en' Gezellig met een hele groep samen m de Oude Wa rande aan je conditie werken Na de training wordt met de hele groep nog een kop thee gedronken BIB enkanjeiede re dinsdag om 15 45 u We vertrekken vanaf het sportcentrum MELMAC

WIJ zoeken nog enkele enthousiaste korfballers voor de midweekcompe titie Elke di avond (soms wo avond) wordt er dan op recreatief niveau een wedstrijd gespeeld tegen een andere vereniging uit de buurt Gezelligheid en leuk spel staan hierbij voorop Wil je hiervoor opgeven of wil je meer mfor matie, bel dan naar Jan Willem, 013 420851 Je kan natuurlijk ook altijd even langs komen op de training ma van 19 30-20 45 KERSTPIEKTOERNOOI

Komende week staat het sportcentrum bol van allerlei aktiviteiten in het ka der van het Kerstpiektoernooi Wat zal er zoal te doen zijn Maandag zijn de toernooien in Tafeltennis, Volleybal voor competitiespelers. Korfbal en squash nivo 4 Daarnaast zijn er gast trainingen voor frisbee. Zaalhockey (GijsvanHeumen)enKorfbal(E Braun) Er zal een demonstratie Tafeltennis gegeven worden door de internationals Gerdie en Trinko Keen, en Arnold Van derlijde komt Keep Moving geven Daarnaast zijn er ludieke aktiviteiten in de kantine (Pijlen keilen en indoor triathlon) Di zijn de toernooien Zaal voetbal. Badminton, jiu jitsu en squash nivo 3 Er is een zaalvoetbalwedstnjd tussen Willem II en Myrddin, een gast trainingbij schermen en bijjiu jitsu In

VOOR ALLE (STUDIE)BOEKEN

PERIODF 20 T/M 24 DECEMBER LUXE MAALTIJDEN OP AANVRAAG MAANDAG

toscaansc tomatensoep of kippesoep kipfilet of zigeunergehakt met stroganoffsaus gemengde groente of schorseneren gebakken of gekookte aardappelen veg schnitzel stroganoffsausschorseneren gebakken aardappelen DINSDAG

kervelsoep of groentesoep hamburger of rundersteak met currysaus doperwtjes en worteltjes of bietjes patates frites of gekookte aardappelen veg cordon bleu currysaus dopertjes-worteltjes gekookte aardappelen WOENSDAG

erwtensoep of bouiUonsoep bami goreng kroepoek uitjesajam pangang sate-pmdasaus of peperschnitzel-postelemgekookte aardappelen veg bami goreng-kroepoekuitjes tahoe pangansaus sate pindasaus DONDERDAG

tomatensoep menu van de dag VRIJDAG

GESLOTEN Het personeel van Restauratieve Voorzieningen wenst u prettige feestdagen'

16" december'f99^

lUNIVËRS

In de jaren '80 konden universiteiten overbodig personeel ongestraft massaal ontslaan. De minister van Onderwijs betaalde zonder dralen de riante werkloosheidsuitkeringen. Sinds de universiteiten zelf opdraaien voor nieuwe uitkeringen lopen de tekorten op tot in de miljoenen. Mobiliteit en maatwerk moeten daaraan een einde maken. Een moeizame aangelegenheid. 'Op zoek gaan naar een baan? Maar daar word je toch voor gevraagd!'

Pieter Evelein en Paul van den Broek

-ZVXet weemoed denken de personeelsconsulenten nog wel eens terug aan de jaren '80. De jaren van Taakverdeling en Concentratie (TVC) en Selectieve Krimp en Groei (SKG), ingrijpende saneringsoperaties waarin minister Deetman de budgetten met miljoenen tegelijk kortte. Maar ook een periode waarin de consulenten bij wijze van spreken luidkeels door de gangen schreeuwden dat er een 'dijk van een wachtgeldregeling' op je lag te wachten als je bereid was om ontslag te nemen. Wachtgeld, een mooi woord voor uitkering en voor velen een synoniem voor een zeer vroeg pensioen. Zo veel geld werd er namelijk uitbetaald. De interesse was navenant.

De koffiedame Marianne van lersel (44) schaal 3 (f 2.268 - f 3.129) Pastoor De Vochtstraat - Goirie

'Een straat vol met lijtjeswoningen, en toch ga ik niet bij de buurvrouw op de koffie. Dat bevalt me wel, al 25 jaar.

Tilburg is veel te stads, daar zou ik absoluut niet willen wonen. Geef mij maar dat landelijk gelegen dorpje Goirie.'

ai

en diensten een bedrag hiervoor doorgesluisd: samen 537.000 gulden. De decentrale eenheden zijn daarnaast verplicht acht procent van hun baten uit opdrachtonderzoek achter te houden voor wachtgelden. In 1993 was dit 472.000 gulden. Ten slotte houdt het centraal gezag ruim 1,2 miljoen gulden achter om speelruimte te houden bij tegenvallende wachtgelden.

De 'nieuwe mensen' - sinds 1991 op wachtgeld gezet - onttrokken in 1993 bijna 1,3 miljoen gulden aan de faculteiten en zo'n vier ton aan de diensten. Met name door de forse onttrekkingen van de aio's Wijsbegeerte was aan aio-wachtgeldin 1993al 123.000 gulden kwijt - ontstaat bij de faculteiten een flink Gedwongen door de financiële te- tekort, van ruim vier ton. Bi) de genwind heeft minister Ritzen ech- diensten is de balans tussen inkomter fors ingegrepen in die luxe. De sten en uitgaven wat gezonder: hier universiteiten krijgen sinds 1991 bestaat eind 1993 een reserve van een vast bedrag voor alle uitkerin- 185.000 gulden. Begin 1994 wordt gen en moeten maar zien dat ze daar het wachtgeldbeleid binnen de KUB mee uitkomen. Dat lukt lang niet geëvalueerd. Idee is een Mobiliteitsaltijd, zelfs al worden de uitkerin- punt in te richten om bijvoorbeeld _ gen met ingang van 1 maart 1994 aio's aan de slag te houden. Afhanverlaagd voor degenen die vanaf dat kelijk van de evaluatie, zal het colmoment werkloos worden. Intus- lege bezien hoe het spaarpotje in te -^ sen stijgt door nieuwe bezuinigin- zetten. gen ook de kans op nieuwe ontslagen en meer kortlopende uitkerin- JVtobiliteit lijkt het sleutelwoorè^ gen aan tijdelijk personeel, dat noch in het personeelsbeleid van de jaren binnen, noch buiten de universiteit '90. Wat bij bedrijven z'n intrede een nieuwe baan weet te vinden. deed als human resource manage'We dreigen weg te zinken in een ment heet bij universiteiten gewoon moeras', vat drs. W. Tijssen, hoofd loopbaanbeleid. Medewerkers kunvan het bureau Opleiding, Training nen tegenwoordig laten weten dat en Mobiliteit van deUniversiteit ze wel eens iets anders willen. Bij van Amsterdam (UvA) de situatie negen universiteiten is er nu een samen. De UvA geeft dit jaar 51 Mobiliteitsbank, die vacatures binmiljoen gulden uit aan uitkeringen, nen de universiteit koppelt aan liefst 13 procent van alle personele medewerkers die behoefte hebben kosten. De overheid vergoedt aan verandering. De Universiteit slechts 34,5 miljoen; resteert een Utrecht geldt daarbij als lichtend tekort van 16,5 miljoen. Voor de voorbeeld. Gestart in 1989, slaagde Universiteit Utrecht (UU) geldt een de Mobiliteitsbank er de eerste twee soortgelijk verhaal. jaren in om voor de helft van alle De universiteiten van Amsterdam niet-wetenschappelijke vacatures en Utrecht zijn sombere voor- een geschikte kandidaat binnen de beelden. Klassieke, grote universi- universiteit te selecteren. teiten met veel alfa en gamma-stu- 'Toch heb ik er niet zulke hooggedies waarvan het wetenschappelijk spannen verwachtingen van', relapersoneel moeilijk ergens anders is tiveert M. Nijhuis de waarde van die onder te brengen, en waarvan de cijfers. Nijhuis is hoofd van de onassistenten-in-opleiding (aio's) na langs gestarte Mobiliteitsbank van hun promotie lastig aan de bak ko- de Rijksuniversiteit Leiden (RUL). men.

'Ik kan me voorstellen dat een secretaresse van de faculteit Letteren Maar ook bij een aantal bèta-studies overstapt naar Geneeskunde, of dat is de situatie weinig florissant. Ei- iemand een personeelsadministragenlijk, zo is de opinie, hoeven al- tie verruilt voor een financiële. leen kleinere, 'jonge' universiteiten Maar voor het wetenschappelijk als de KUB en de Rijksuniversiteit personeel kunnen wij veel minder Limburg zich weinig zorgen te betekenen. Dat vindt normaal gemaken. sproken via eigen contacten z'n Die zorgen mogen dan niet zo groot weg.' De RUL gaat voorlopig dan ook lijken, ze zijn er wel. De Tilburgse alleen met ondersteunend en beuniversiteit is in 1994 103.361.000 heerspersoneel aan de slag. gulden kwijt aan personele lasten Er is nog een waarschuwing op z'n (in de eerste en derde geldstroom). plaats, zegt drs. A.L,W,H, KouwenVan dit bedrag wordt een slordige berg, hoofd Mobiliteit en Opleidinzes miljoen gulden gereserveerd gen van de Universiteit Utrecht, voor wachtgelden, 5,8 procent van Mobiliteit is een prachtig idee, maar de salarislasten. De bulk van de zes faculteiten willen hun handen vrijmiljoen gaat op aan 'oude verplich- houden. Een directeur-beheerder tingen', aan mensen die door vroe- zoekt liever zelf een geschikte kangere bezuinigingen op wachtgeld didaat, en dan liefst van buiten. Wat zijn gezet. Zij kosten in 1994 nog van ver komt, smaakt immers lekdrie en driekwart miljoen gulden. kerder.

Sinds 1991 de wachtgelden niet langer centraal, maar decentraal wor- Intern zoeken veroorzaakt bovenden betaald, wordt aan faculteiten dien veel rompslomp, zo wordt ge-

H

d

1!

klaa deu de\ dev nu 1 zult niet ten Dez kan van ronc sten nod kele kon deu baai ken maa duic gen: tocl

hun jaar dan maa moe wer lect Utr( pers krijj delb Voo mee beta aan een keri VOO

neei aan; site uit 1

-^»-

m

3^^ december 1993^

nJJsFIVEBS^Hïi

Mercurius: geen KUB-geld

Wachtgelden nopen tot mobiliteit en maatwerk

'Met creativiteit en doorzettingsvermogen is veel te bereiken' klaagd Kouwenberg 'In 1996 dalen de uitkeringen naar het niveau van de WW Dan vervalt wellicht ook de voorrang die interne kandidaten nu nog bi) sollicitaties hebben Je zult zien dat de faculteiten zich dan mets meer aantrekken van de kos ten van de uitkeringen ' Deze kanttekening daargelaten, kan een universiteit de mobiliteit van een onderzoeker vergroten' Een rondje langs enkele personeelsdiensten leert dat er een 'cultuuromslag' nodig is Wetenschappers ontwikkelen zich in een vakgebied en het komt met m ze op om ook eens een deur verder te ki)ken zolang hun baan met wordt bedreigd Op zoe ken rust überhaupt nog een taboe, maakt UvA medewerkster Tijssen duidelijk 'Ik hoor ze nog vaak zeggen 'Maar een baan, daar word ik toch voor gevraagd''

Gezien de grote aantallen jonge promovendi is er echter alle aanleiding om vooral hen veel aandacht te schenken Voorlopig is er nog geen sprake van dat ze hun werkne mersstatus en dus hun recht op een uitkering verhezen Het eerste belang is om aio's te la ten promoveren voordat hun vier jarige contract afloopt Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor de begeleider Helaas, die heeft met zoveel haast 'Kijk, een aio is m het vijfde jaar heel rendabel voor z'n

^ A J O ' S zijn dag en nacht bezig met hun onderzoek 'Het laatste jaar staan ze voor mets anders open dan hun promotie Ze staan er helemaal met bij stil dat ze daarna nog moeten beginnen te zoeken naar werk', aldus drs C Pouw van Topse lect, een bureau van de Universiteit Utrecht dat sinds een jaar werkloos personeel aan de slag probeert te krijgen dat mtem met meer 'bemiddelbaar' IS Voormalige aio's drukken steeds meer op de uitkeringen De UvA betaalt dit jaar 6,5 miljoen gulden aan werkloze aio's Gemiddeld is een universiteit 50 000 gulden uitkenngsgeld kwijt aan een ex-aio voordat de staat de kosten overneemt Omdat aio's een tijdelijke aanstelling hebben, hoeft de universiteit hun slechts enkele jaren geld uit te keren

begeleider', verklaart dr J M J Coremans, directeur beheerder van vierbetastudiesm Leiden 'En de aio zelf vindt het onderzoek ook erg leuk '

leren hoe ze contact leggen met andere onderzoekers Pouw 'Alleen de besten zijn al gescout voordat ze promoveren De rest moet zelf op zoek ' Die markt kan ook heel goed buiten de universiteit liggen, m het bedrijfsleven Omdat aio's zelf ech ter te weinig besef hebben van dergelijke mogelijkheden worden steeds meer cursussen 'arbeidsmarktoriëntatie' gegeven Creatief en doortastend op zoek gaan naar nieuwe mogelijkheden laten de faculteiten m Utrecht graag

'We dreigen weg te zinken in een moeras'

!Een combinatie van positieve en negatieve prikkels moet daar ver andering m brengen Zo stelt de faculteit de promotor een bijdrage in het vooruitzicht als zijn aio tijdig promoveert Coremans 'Aan een computer of zo' Nieuw is de maatregel dat pas weer een nieuwe aio mag worden aangesteld als een oude een baan heeft Een voorwaarde die wellicht ook m andere f acul teiten wordt ingevoerd De aio's zelf moeten volgens Pouw van Topselect 'wakker worden geschud om te voorkomen dat ze te lang bezig blijven met hun onderzoek' Dat betekent dat ze moeten

aan anderen over, is de stellige in druk van hoofd Mobiliteit Kouwen berg Faculteiten sturen mensen zo snel mogelijk door naar de Mobili teitsbank of naar Topselect,'terwijl ze er zelf werk van moeten maken' De passiviteit was L vanGulikook al opgevallen Zeven maanden geleden werd hij personeelsconsulent bij de faculteit Letteren m Utrecht Er werd wel erg lauwtjes omgegaan met aio's en todo's ('toegevoegde docenten' met een contract van maximaal drie jaar, PE) 'Ze moesten zelf maar zien hoe ze weer aan werk kwamen ' ''an Gulik heeft het initiatief genomen om eens met een grote bank te gaan praten 'Ik kom uit het bedrijfsleven en weet hoe goed ze daar wetenschappelijk geschoolde mensen kunnen gebruiken Die beschik-

ken over zeer bruikbare vaardigheden Ook aio's en todo's ' Het bedrijfsleven internationaliseert Wie kan een bedrijf beter vertellen wat de normen en waarden van een land zijn dan een jonge onderzoeker van Letteren^ _ _ 'Met creativiteit en doorzettingsvermogen is inderdaad veel te bereiken Ook bij mensen die al een tijdje met meer aan het werk zijn ' C Pouw van Topselect straalt een en al optimisme uit, al verheelt hij met dat vijftien procent van de namen m het bestand 'ontslagen per soneel' van de Umversiteit Utrecht als 'kansloos' zijn gekwalificeerd Zoals gezegd houdt Topselect zich bezig met 'externe bemiddeling', het vinden van werk buiten de universiteit, vooral voor mensen die reeds werkloos zijn Het eerste jaar bespaarde Topselect twee miljoen gulden op de uitkeringen door uit een geselecteerd bestand van 222 kandidaten 65 mensen aan werk te helpen, waar professionele bureaus faalden 'Wij kennen de specifieke problemen beter En we zijn heel gedreven Elke persoon die wij plaatsen betekent wmst', verklaart medewerker Pouw De onbemiddelbare kandidaten zijn te oud, onvindbaar of met meer m beweging te krijgen omdat ze zich met hun werkloze bestaan hebben verzoend De overige werkzoeken den zijn vaak moeilijke gevallen, wetenschappers die er om uiteenlopende redenen geen gat meer m zien Voor hen wordt alle creativiteit uit de kast getrokken, en dat levert soms leuke successen op Zo zag een voormalig onderzoeker zijn droom m vervulling gaan m de ont wikkelmgshulp Een ander beland de op de Antillen, die hem onbereik baar leken Wat vaker voorkomt is dat wacht geldersbij bedrijven of de semi over held terecht kunnen Al moeten ook die nogal eens worden overtuigd dat een gespecialiseerde wetenschap per met per definitie weltfiemd is Pouw 'Van zo'n man denken ze al snel dat hij eigenwijs en arrogant is WIJ bieden soms aan dat iemand drie maanden op proef komt werken En dan willen ze hem graag houden '

'Nee, we hebben niks te klagen over de KUB We hebben een goede naam, de huisvesting is prima, en de medewerking van de mensen binnen de umversiteit is uitstekend ' Bij de Fmancierings As sociatie Mercurius draait de zaak lekker, alleen als straks de studie druk haar tol gaat vergen, en de auditorenregeling van de KUB beneden de maat blijft, wordt het schipperen met de activiteiten Zo melden Bas Kragten en Hemz Esser, de penningmeester en de voorzitter van de Vereniging Mercurius Voorlopig IS de club actief, erg actief De binnen Mercurius opgenomen Stichting Congres - verantwoordelijk voor de jaarlijkse trekker van de studievereniging is m 1994 goed voor 35 duizend gulden Dit m maart te houden congres, het derde van Mercurius, handelt dit keer over investor relations, dus over de brug tussen de ondernemer en de vermogensverschaf fers De bulk van het bedrag (35 procent) gaat op aan drukwerk Aan de mkomstenkant mogen we als belangrijkste vermogensverschaffer het Bureau Mock BV noteren, de hoofdsponsor van de Stichting De balans is rond dankzij de entreebewijzen een ondernemer betaalt 450 gulden, studenten ƒ 17,50 De Vereniging Mercurius, de tweede poot van de studievereniging, kent ook een hoofdsponsor de Bank Enkele kleintjes zorgen ervoor dat Mercurius (omzet 25 mille) overeind blijft, samen met de contributie die (oud-)leden opbrengen - goed voor 25 procent van de omzet Daarvan wordt een semi-glossy magazine mtgegeven - kosten voor vier nummer een slordige 15 duizend gulden plus het bureau draaiende gehouden De huisvesting, elektriciteit en verwarming worden door de KUB opgebracht Waarmee tevens de grens van de financiële bijdrage van de universiteit is aangegeven En zo hoort het ook, zegt Bas Kragten, die met zekere trots kan melden dat Mercurius de zestigduizend gulden omzet geheel zelfstandig weet op te hoesten Wijzend op de zelf gefinancierde computer plus printer, zegt Kragten 'WIJ zijn m vergelijking met andere verenigingen een aantrekkelijke doelgroep voor het bedrijfs leven De KUB kan haar geld dan mooi besteden aan verenigingen die m moeilijker te financieren hoeken zitten, en aan beginnende clubs ' Voorzitter Hemz Esser rekent voor dat van de veertig studieclubs binnen de KUB er een handjevol zonder KUB-subsidie weet te draaien 'Wij willen ook echt als een bedrijf functioneren En er ook zelf voor kunnen zorgen dat we iets opzij kunnen leggen m moeilijker tijden ' Die wellicht aanbreken als toenemende studielast een druk zet op het ledental (nu 220) en het actieve kader En de twee bestuursleden van Mercurius wdlen nog eens gezegd hebben, dat hiermee geen financieel, maar een academisch drama is geschetst Want actief zijn is de crux van de vorming, en m deze, weet Kragten, kunnen de KUB studenten hun imago nog wel wat oppoetsen iPvdB]

i6'dtefcenrt»r 1 9 9 3 '

I Ó'Nfl VËR'S CM""

'In Amerika vragen ze meteen hoeveel je vangt'

Hoeveel smart is er nodig voor smartegeld Amerikanen hebben er niet zo veel moeite mee. Wordt hen onrecht aangedaan dan stappen ze naar de rechter. 77/ sue you',

De medewerkster van bet sportcentrum

is de toverzin. 'Wij Nederlanders doen dat niet', zegt prof mr Spier, hoogleraar Privaatrecht. 'Nog niet, althans.' Hij ziet in de verte een Amerikaanse toekomst aan de horizon oplichten. Het

Marijke Vermeer (34) en Max (7) schaal 6 (f 2.596 - f 3.650) Anton Coolenlaan - Tilburg

Nederlandse smartegeldrecord werd namelijk onlangs verdubbeld.

Drie ton voor besmetting met het HlV-virus.

'Een woonwijk in the middle of nowhere is heerlijk als je een hond hebt Even door de bossen wandelen doethet beest èn jezelfheel erggoed.Bovendienmagdebuurterookwel zijn met al die enorme huizen. Maar als je om je heen kijkt, is het duidelijk dat dit de goedkoopste straat is.'

Mark van Assen

l i c lieb het wel gezien in Porto en Lissabon, daclit Chris Nieuwenhoven, afdelingshoofd van het KUBaudiovisueel centrum (AVC). Vorig jaar wilde zij voor de verandering eens naar een ander gedeelte van Portugal op vakantie. Zoals de Algarve. Ze stapte op Schiphol in een toestel van Martinair en tot drie minuten voor de landing in het zuidportugese Faro ging alles goed.

Het was wel slecht weer en het waaide heel erg hard, maar dat was op zich geen reden tot paniek. Plotseling ging het heel snel. 'Ik denk dat we in een luchtzak terecht kwamen. Het toestel zakte ineens een meter of twintig naar beneden.

Normaal gesproken is daar lucht, nu was er landingsbaan. Door mijn raampje zag ik een regen van vonken, staal op beton. Vreemd genoeg was ik heel helder toen. Ik weet nog dat ik overwoog mijn tas met fotospullen, die tussen mijn benen stond, mee te nemen. Maar toen bedacht ik dat die veel plaats in zou nemen op de glijbaan en heb ik hem maar laten staan.'

Chris had geluk. Tenminste, ze verbrandde alleen haar handen en een oor. Een klein litteken is de enige (nauwelijks) zichtbare getuige van de vlammenzee in Faro. Geen duidelijk lichamelijk letsel dus, althans niet van blijvende aard.

Maar wel andere dingen. 'Het is vreemd, maar ik heb mezelf heel lang niet in de spiegel kunnen zien.

Waarom weet ik niet. En laatst ook, met die storm. Ik moest van gebouw P naar gebouw A, maar ik durfde gewoon het plein niet over. Dan hoor ik die wind weer, net als toen in Faro. Dan sta ik ineens weer op die landingsbaan. Terwijl ik weet dat het Tilburg is wat ik om me heen zie. Of als ik harde knallen hoor en gillende kinderen, dan heb ik ook weer die angst.'

^

'X/'eel overlevenden van de vliegramp waren er erger aan toe. Toch is er nog geen smartegeld uitbetaald.

Het staat namelijk niet vast aan wie de ramp kan worden toegeschreven.

Was Martinair fout? Of ligt de schuld bij de Amerikaanse vliegtuigbouwer. Of misschien bij de vliegveldautoriteiten van Faro? Het allerbelangrijkste criterium op smartegeldgebied is de schuldvraag.

Als er (nog) geen schuldige is, kan er dus ook niemand voor de kosten opdraaien.

Het onderzoeksrapport verschijnt met enige vertraging- volgendvoorjaar. Toch kwam Martinair vlak na de ramp met een tegemoetkoming in de eerste kosten. Met de uitdrukkelijke vermelding dat die geste geen schuldbekentenis was. 'Heel aardig van ze', zegt Nieuwenhoven.

'Want je hebt helemaal niets meer.

Je papieren zijn weg, je kleren....

Kleine dingetjes, maar toch. En het is misschien heel truttig, maar dat geld kwam goed uit. Ik was er blij mee, heb die eerste dagen ook heel veel uitgegeven. Maar, als ik eerlijk moet zijn, eigenlijk heb je niets aan dat geld. Vind ik tenminste, ik weet dat er passagiers zijn die daar anders over denken. Wat moet je met geld als je telkens weer midden in de nacht badend in het zweet overeind schiet? Of als je je vrouw verloren hebt, of je kinderen? Daar helpen geen tonnen tegen.'

"V^roeger, in de tijd van Hugo de Groot, heette het soengeid, oimaeggeld. Had je iemand net niet lang genoeg of juist iets te lang onder water gehouden, of je vergist in de hardheid van een stuk hout (waarin ook nog een spijker zat), dan moest je een soengeld betalen. Had de ongelukkige het overleefd, dan werd gekeken naar de 'grootheid van de wonden, plaetze waerhet was ghe-

1 6 tfecembef 1 9 8 3

lUNIVEBS^M

schied, ghestaltenis van wapenen, ende van de gewichtigheid van de leden die iemand benomen, verminckt, veileemt ofte gebloedhst waaten.' Bleef de 'verslagene' dood dan werd het soengeld aanmerkelijk hoger en moesten ook de bloedverwanten van de dader een duit in het zakje doen. De weduwe kreeg dan wat haar toe kwam.

Tegenwoordig heet het schadevergoeding. Maar je hebt schade en schade, dus is er ter vergemakkelijking een onderverdeling gemaakt.

Zo is er sprake van materiële schade als je je na een ongeval onder medische behandeling moet stellen, als je thuis niets meer kunt doen en dus voor gezinsverzorging in aanmerking komt of als je huis verbouwd moet worden omdat je voor de rest van je leven tot de rolstoel bent veroordeeld. Daarnaast kan een ongeval tot inkomstenderving leiden, bijvoorbeeld als je een eigen zaak hebt die zonder jou als een pudding ineenzakt. Als laatste is er de immateriële schade. Krijg je op de golfbaan een balletje in je oog, dan bestaat de vergoeding mogelijk uit een flinke bom duiten: het smartegeld.

stel je de geldehjke waarde van iets lichamelijks vast? Het is wel duidelijk dat een schaafwond minder erg is dan een gebroken arm. En een kuit met de tandaf drukken van een bovenmodale hond is, hoewel zeer vervelend, niet te vergelijken met een afgerukte hand. Maar hoe kun je daar een prijskaartje aan hangen?

al hardlopend een speelse hond op haar pad. Hap! In het rechter onderbeen. Ze lijdt natuurlijk pijn, maar het letsel is niet blijvend. Wel blijft ze mogelijk angstig voor de loslopende huisvrienden. De rechter kent haar 510 gulden smartegeld toe.

Ander voorbeeld: hond nummer

'Als ik eerlijk moet zijn, eigenlijk heb je niets aan dat geld' 'Dat is inderdaad een moeilijke zaak', zegt prof. mr. J. Spier, hoogleraar Privaatrecht. 'Het is per geval verschillend. Bovendien zijn er heel veel soorten letsels.' En inderdaad, in het laatste Smartegeldnummer van het ANWB-blad Verkeersrecht staan maar liefst zeven categoriën genoemd. Het begint bij gering letsel (kneuzingen) en neemt dan via 'matig' (gescheurde kniebanden| en 'zwaar' (verlies van reuk en

twee bijt een jongen van twaalf in beide wangen, de hals en het rechteroor. De onfortuinlijke gebetene wordt langdurig in het ziekenhuis behandeld. Naast duidelijk zichtbare littekens houdt hij een angst voor honden, is hij prikkelbaar en bij vlagen zeer agressief. Bovendien wordt hij gedurende tien maanden psychotherapeutisch begeleid en ziet toch maar af van een voorgenomen opleiding in de dierverzorging.

^ Geld verzacht veel, maar neemt niet de diepste pijnen weg [Foto: Remco Tazelaar]

S i n d s 1 januari 1992 is smartegeld opgenomen in het Nieuw Burgerhjk Wetboek. In de voorgaande jaren kwam het alleen maar voor in de rechtspraak, waarin het tot ontwikkeling kwam. Toen is ook gebleken hoe moeilijk het is de hoogte van smartegeld te bepalen. Want hoe

smaak) de overtreffende trap naar uitzonderlijk zwaar letsel (totale dwarslaesie). 'Bagatelschades' vallen sowieso af: schaafwonden en hechtingen kun je wat dat betreft niet echt serieus nemen.

Voorbeeldje uit de praktijk. Een topsportende kleuterleidster vindt

De jongen krijgt 10.000 gulden. In beide gevallen betaalt de verzekering.

Volgens Spier staat Nederland wat de hoogte van smartegelduitkeringen betreft in de middenmoot van Europa. Lijstaanvoerder is Engeland met een top van ongeveer 700.000

- ^ ^

gulden hekkesluiter zijn de Grieken met 'n dikke 7.000 gulden.

Spier: 'Tot voor kort werd in Nederland voor het allerzwaarste letsel hoogstens anderhalve ton uitgekeerd. Tot voorkort dus, want sinds het zogenaamde Aids-arrest is die grens bijgesteld tot drie ton. Het ging daarbij om een 57-jarige man die door een medische fout werd besmet. Hij wist dat hij dood ging, kon dat moeilijk verwerken, zijn gezin en zijn vrienden hadden er ontzettend veel moeite mee en in de laatste periode van zijn leven takelde hij ook lichamelijk vreselijk snel af. Hoewel de rechter in die zaak terecht heeft aangenomen dat besmetting met het HTV-virus heel ernstig is, was de toekenning van drie ton toch een verrassing. Ten eerste, omdat hij het bedrag dat tot dan toe voor de zwaarste letsels stond in één keer verdubbelde. Ten tweede, omdat het letsel maar voor bepaalde duur was, hoe vreemd dat ook klinkt. En voorzover ik de rechtspraak hier in Nederland begrijp, is de duur een van de belangrijkste criteria.'

I n Amerika zou zelfs die drie ton een lachertje zijn. Daarhebben ze wat ruimhartigere gedachten over smartegeld. Toen Chris Nieuwenhoven onlangs haar zus in Canada opzocht, was een van de eerste vragen steevast hoeveel ze gebeurd had. Typisch, vond ze dat. Het bevestigde het beeld dat ze had, en wat meer mensen hier hebben van Amerika, dat ze daar niets anders doen dan elkaar achterna zitten met liability suits. Het zijn misschien niet de eerste woordjes die kinderen daar leren, maar toch, I'll sue you is er al opfonge leeftijd een gevleugeld begrip.

Een bekend voorval is dat van de natte kat die door haar baasjes in de magnetron werd gestopt om te drogen. Het resultaat was niet geheel bevredigend: de kat was nu wel heel droog. En zwart. TH sue you!' riepen ze naar de magnetronfabrikant. Er stond tenslotte niet in de gebruiksaanwijzing dat er geen katten in gedroogd konden worden. Ze wormen. En het ging om miljoenen.

Volgens hoogleraar Privaatrecht Spier komt dit soort excessen wel voor, maar gaat het om uitzonderingen. 'Het is daar lang niet zo erg als wij denken. Van alle smartegelduitkeringen in de Verenigde Staten is 5,6 procent hoger dan 100.000 dollar. Maar die 5,6 procent zijn wel goed voor 80 procent van al het geld dat wordt uitgekeerd. Als het boven de ton uitgaat, is het dus ook gelijk raak. Zo is er een geval bekend van iemand die door een onjuiste diagnose het grootste deel van zijn dunne darm verloor. Die kreeg in eerste instantie 58 miljoen toegewezen.' Volgens Spier is de situatie in de VS totaal anders dan hier. Omdat de sociale voorzieningen daar veel slechter zijn, moet het slachtoffer alle schade zelf betalen. In Nederland draait de verzekeraar voor de kosten op. Daar komt bij dat de proceskosten in Amerika aanzienlijk duurder zijn. Met name jury's schijnen daarom de neiging te hebben verdachten niet in de kou te laten staan en doorgaans een voor onze begrippen fiks bedrag aan smartegeld toe te kennen.

'Volgens mij, en dat is mijn privémening, gaan we in Nederland onze grenzen ook verleggen. Het Aids-arrest heeft een precedent geschapen.

Misschien dat dit over een paar jaar achterhaald blijkt, hoor. Maar ik denk het niet.'

Kris: ideële service De omzet van de Tilburgse universitaire boekwinkel zal in 1993 om-en-nabij 75 duizend gulden bedragen. Rob Doms (23) is medewerker van het Kiities Informatie Sentrum, zoals de boekwinkel aan het eind van de jaren 60 door marxistisch-leninistische vrijwUligers werd gedoopt.

Doms vertelt dat de weekomzet ongeveer 1.750 gulden is, wat neerkomt op een boek of zestig.

Tekorten heeft de winkel niet, want de salarissen van de twee medewerkers (totaal 25 duizend gulden per jaar, plus vijfduizend guldens aan bureaukosten) worden door de universiteit gedragen. Het KRIS is, zoals zijn afkomst betaamt, niet zozeergeinteresseerd in geld, als wel in het verlenen van service.

KRIS zet jaarlijks 2.500, voornamelijk wetenschappelijke boeken om. Die boeken worden verkocht tijdens de twintig wekelijkse openingsuren, uren die door de universiteit aan de winkel worden geschonken in het belang van het betere - en moeilijk verkrijgbare - boek. De twee KRIS'ers hechten meer aan het opsporen van moeüijk en nauwelijks verkrijgbare titels, dan aan het te gelde maken van bulken boeken. Rob Doms denkt dat de twintig openingsuren per week toch wat aan de magere kant is: 'Er is meer vraag. Dat merk ik aan klanten, die zijn langs geweest wanneer we dicht waren, maar uiteraard zou onze dienstverlening nog beter zijn wanneer we een paar uur meer tot onze beschikking zouden hebben.'

De winkel werkt zelf hard aan een betere marktprofilering, zodat de omzet en daarmee de winst hoger wordt, waardoor de openingstijden verruimd en de service verbeterd zou kunnen worden. Rob Doms: 'We zijn aan het transformeren tot een moderne, academische boekhandel.

Onze doelstelling is alle boeken te kunnen leveren die op de wereld te krijgen zijn. Daarbij zijn we significant goedkoper dan de reguliere boekhandel, althans op onze buitenlandse titels. We kopen rechtstreeks in bij de buitenlandse uitgevers, waardoor onze prijzen vijf tot twintig procent lager liggen dan de normale prijs.'

Vanaf het volgend academisch jaar zal KRIS werken aan 'een betere uitstraling naar de student toe'. Doms, die acht uur per week in de winkel werkt: 'Daarbij gaan we onze lokatie beter zichtbaar maken. Ook zullen we al onze titels opnemen in de KUB-gids, zodat iedereen in onze schappen kan snuffelen zonder uit z'n stoel te komen'.

Naast de goedkope buitenlandse titels, die KRIS bij kenners geliefd hebben gemaakt, is de winkel volgens Doms bijzonder geliefd om zijn uitverkoopachterwand. Want KRIS koopt gedeeltelijk ideëel in: zonder aanzien des verkoopmogelijkheid. Doms: 'Daar staan onafzienbare rijen titels, die allemaal heel goedkoop worden aangeboden. Vanaf één gulden verkopen we die boeken, meestal enigszins verouderde titels.' [DvEj

16 december 1993

lUNIVEBS^M

'Sinds ik besloten heb de feestmaand aan me vocL})ij te laten gaan, voel ik me een stuk rustiger'

kuinig op eigen voorwaarden De moderne vrek is Consuminderen. Zo vatten de makers van de Vr ekkenkr ant in één zelfbedacht woord de kern van hun visie samen. En de twee­persoons­uitgeverij Zuinigheid met Vlijt ('De media noe­ men ons voor het gemak De Vrekkenclub') is daarmee redelijk succesvol, sinds de oprichting in april 1992 is het aantal abonnees gestegen tot een slordige drieduizend betalende (!) stuks. Drs. M. Belksma, docente M aatschappijgeschiedenis aan de Sociale Faculteit, spreekt van een trend, 'maar de moderne vrek wil slechts bezuinigen op punten waar het hem persoonlijk niet raakt.'

Roland Enthoven

We wonen nog maar net in deze typisch Tilburgse volksbuurt, vlakbij de Veestraat.

Nou hebben de bewoners van die straat zich nog niet helemaal weten aan te passen aan het 'normale' leefpatroon; in deze straat is dat gelukkig wel het geval. De verhuizing van de vorige straat naar deze ­ die hemels­ breed maar een paar honderd meter uit el­ kaar liggen ­ is als van een stad naar een dorp.'

■ J_"wee jaar geleden werd de wel­ vaart Hanneke van Veen wat teveel van het goede. Zij en haar man had­ den ieder een goedbetaalde baan, maar de tevredenheid was ver te zoeken. Ze vroeg zich hardop af of de lijn 'hard werken ­ veel verdie­ nen ­ weinig tijd ­ snel geld uitge­ ven' te doorbreken zou zijn, en kreeg in dat streven haar man mee. Van Veen kan die periode nog helder voor haar geestesoog toveren: 'We zijn een paar maanden bezig ge­ weest met het invoeren van consu­ minderende maatregelen in ons huishouden. Op de eerste plaats stapten we overvan theezakjes naar losse theebladeren. Daarmee was de trend gezet. Ook de hoeveelheid wasmiddel brachten we langza­ merhand met ongeveer de helft te­ rug, en op die manier ontstond het 'halveringsprincipe': alles wat je ge­ bruikt moet je steeds proberen met de helft te verminderen, en je stopt wanneer het middel niet meer werkt. Op dat moment heb je de juiste hoeveelheid gevonden.'

De Vrekkenkiant is voor het over­ grote deel afhankelijk van vrekkige tips van lezers. Het halveringsprin­ cipe blijkt door creatieve geesten op verrassende wijze ingevuld te wor­ den. Zo berichtte een weduwe dat zij sinds het overlij­ den van haar man de eerste twee weken van de maand de lin­ kerhelft van het tweepersoonsbed be­ slaapt, om daarna de rechterhelft op te zoeken. Op die ma­ nier bespaart ze de helft van het bedde­ wasgoed. Dergelijke op het eerste gezicht marginale vondsten vormen de kern van het bestaan van de ware vrek. Eén van de fraaiste voor­ beelden is het verhaal van de vrouw die veel water drinkt om 's nachts toch maar vooral te moeten plassen.

Dan kan zij voor het goedkope ta­ rief haar wasjes draaien zonder dat ze met een wekker haar gezinsle­ den wekt. Besparing: negenhonderd gulden (het betreft een groot gezin).

'We proberen onze vrekkige visie op een komische wijze te brengen', legt Van Veen uit. 'Voortdurend met een waarschuwend milieu­vingertje zwaaien werkt niet. En dat gunsti­ ge milieu­effect bereiken we op deze manier toch wel. Consumin­ deren is immers per definitie goed voor het milieu.'Ze vervolgt: 'Toen mijn man en ik twee jaar geleden net bezig waren onze eigen overcon­ sumptie terug te dringen, ontdek­ ten we een Amerikaanse krant. In die The Tight Wad Gazette (zoiets als 'Krap Met Poen Gazet'; de Ame­

rikaanse evenknie van de Vrekken­ Arant, RE) stond precies beschreven wat wij op dat moment probeerden.

Het blad was opgericht door een vrouw met een groot gezin die om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen een baan moest zoeken.

Daar had ze absoluut geen zin in en dus zocht ze naar een andere weg om aan extra geld te komen. Bespa­ ren op allerleihuishoudelijke gebie­ den bleek de oplossing. De krant die ze vervolgens oprichtte, had binnen de kortste keren honderdduizend abonnees. Een gigantisch aantal, maar de verschillen tussen arm en rijk zijn in de Verenigde Staten vele malen groter dan hier. Het gaf ons het idee dat het terugdringen van de consumptie leeft, en daarin hebben we gelijk gekregen.'**||!|.,^„, . , ^ , „ ^ ^ Dat gelijk kwam op ^e'éér^plaats van de media, die zich als hongeri­ ge wolven op het vrekken­feno­ meen stortten. Niet alleen in Ne­ derland, maar ook in België en zelfs in Duitsland mochten de makers van De Vrekkenkrant tekst en uit­ leg bij hun creatie geven.

Het blijkt dat de lezers van de Vrek­ kenkrant zich om diverse redenen abonneren. Er zitten echte Dago­ bert Ducks tussen, die zich met graagte in hun groeiende rijkdom wentelen. Ander­ zijds bestaat een _ deel van het le­

'Toch blijven negatieve reacties grotendeels achterwege. Sommige mensen merken op dat ons gedrag slecht is voor de economie. Mijn antwoord luidt altijd: 'Het is goed voor moeder aarde'. De economie is een soort God geworden waaron­ der veel onrecht gebeurt. Geld is een middel, je kunt ermee tot uitdruk­ king brengen wie je bent en wat je wilt. Maar geld heeft de rare eigen­ schap om te groeien, het zuigt ren­ te aan. Je moet oppassen dat jij het geld hebt en niet dat het geld jou heeft. Dat vergeten mensen vaak.

Momenteel ben ik bezig om de mogelijkheden van ruilhandel op kleine schaal te onderzoeken. Daar kan het geld buiten worden gehou­ den.'

Naast persoonlijke onvrede over de consumptiemaatschappij ligt aan de Vrekkenkrant dus ook een stuk­ je ideologie ten grondslag. Eigenlijk doen Van Veen en haar ideahstische mede­vrekken een grote stap terug in de geschiedenis. De Griekse filo­ soof Aristoteles waarschuwde al voor het geld. Bij hem is de econo­ mie nog begrensd door behoeften­ bevrediging. Het gaat daarbij enkel om de gebruikswaarde van produk­ ten. Maar wanneer het geld zijn intrede doet, gaat het volgens Aristoteles mis. Niet de gebruiks­ waarde, maar de ruilwaarde komt centraal te staan. Dat fenomeen noemt Aristoteles de chrema­ tistiek, een proces zonder einde met als enige oogmerk winstvergroting.

En die chrematistiek is onna­

tuurlijk, omdat de natuurlijke be­ hoeftebevrediging niet langer als uitgangspunt dient.

'We zweren geld uiteraard niet af, maar voor het oneindige méér ver­ langen waarschuwen we wél. De dingen moeten in de juiste maat gebeuren, dat geldt ook voor de eco­ nomie. Het yuppie­tijdperk waarin het allemaal niet opkon, is afgeslo­ ten, het blijkt wél op te kunnen.'

Volgens Van Veen zou de wereld erop vooruitgaan wanneer iedereen minder zou werken. Gandhi zei immers al: 'Wanneer mensen alleen werken voor hun primai­ re levensbehoeften, dan is de wereld veel beter af. "Er is een bezittersklasse ont­ staan en de werklozen vis­ sen momenteel achter het net', aldus Van Veen. 'Ik pleit voor het goedkoper maken van werk en het veel zwaarder belasten van luxe goederen. Dan komt de nadruk weer te liggen op duurzaamheid en niet meer op mo­ dieuze vervanging van produkten.'

Drs. M. Belksma, docente Maat­ schappijgeschiedenis aan de Socia­ le F aculteit, onderschrijft het be­ staan van de door Van Veen gesig­ naleerde trend. 'Maar je ziet dat de 'moderne vrek' zelf niet geraakt wil worden, het vrek­zijn gebeurt op eigen voorwaarden', voegt zij eraan toe. 'Ook de vrekken die knibbelen om vermeerdering van hun geld, hebben hun eigen bedoelingen. Bij­ voorbeeld de aanschaf van luxe goe­

deren of rente ontvangen. Scrooge die zijn eigen portemonnee zelfs met Kerstmis spekt, is natuurlijk het prototype van de ondernemer.

Daar is inderdaad een correctie op gekomen. De kreet 'Ideologie is dood!' is volgens mij onwaar, milieu IS de nieuwe ideologie. Op politiek terrein zie je echter dat men wel kor­ ter wil werken, maar erop achter­ uit gaan is ongewenst. Bovendien mag de Sociale Zekerheid niet aan­ getast worden.'

'Het is opmerkelijk dat in deze weg­ werp­maatschappi) vooral de jonge­

'E.en krantenbericht dat meldt dat voor het Sinterklaasfeest drie mil­ jard gulden is uitgegeven, bezorgt de ware vrek hartkloppingen. De op­ richtster van de Vrekkenkrant leed zelf ook jaren aan de decemberse feestdagdepressie. 'Dat verplichte, massale feest­ vieren met familie en kerstboom ging me steeds meer tegenstaan. Boven­ dien gebeurt het veel te overdadig. Sinds ik beslo­ ten heb de feestmaand aan me voorbij te laten gaan, voel ik me een stuk rusti­ ger.'

Van Veen zegt twee zaken echt triest te vinden: 'Mensen die on­ danks een redelijk inkomen toch schulden hebben, en het weggooien van eten. Vaak wordt éénderde van een brood weggegooid, terwijl er zulke heerlijke dingen mee te ma­ ken zijn. Bijvoorbeeld broodtaart met rum. Op zulke momenten speelt bij mij de zendingsdrang op.

Dat vind ik best kwalijk van mezelf, aan de andere kant geeft die drang me de energie om met de Vrekken­ krant door te­gaan.'

'We zweren geld niet af, maar waarschuwen voor het oneindige méér verlangen' ren het snelst hun produkten ver­ nieuwen', vervolgt Belksma haar betoog. 'Zij zijn zéér mode­gevoe­ lig. Aan de andere kant blijkt ech­ ter op middelbare scholen het mi­ lieubewustzijn bijzonder groot te zijn. Waaruit nogmaals blijkt dat men slechts bezuinigen wil op pun­ ten waar het je persoonlijk niet raakt.'

Voor de door Van Veen gepropageer­ de 'nieuwe ruilhandel' ziet Belks­ ma nauwelijks mogelijkheden. 'In de jaren dertig ging in Dongen de bank f ailhet. De Dongenaren waren

'" r#

PEW: beperkt klu ssen 'Ik heb persoonlijk geen behoef­ te aan een eigen portemonnee.

Het is voor de controleerbaar­ heid en overzichtehjkheid van de uitgaven goed dat op het niveau van de faculteit de verant­ woordelijkheid ligt.' Dr. A. Kor­ vet is niet zo lang geleden aan­ gesteldbij de groeiende vakgroep Personeelwetenschappen, hij komt van de Universiteit van Amsterdam, en weet de nodige vergelijkingen te maken. Door verantwoordelijkheden over geld lager in de organisatie te leg­ gen, zo heeft Korver van de UvA kunnen leren, neemt de wille­ keur en onoverzichtelijkheid toe. 'Het is hier aan de KUB ta­ melijk bureaucratisch, maar dan in de goede zin van het woord. Er zijn op hoger niveau wel veel regels, maar daarop zijn weinig uitzonderingen. Je moet ze ge­ woon één keer leren, en dan gaat het goed.' Het regelen van geld­ zaken, van salariszaken, op te laag niveau, geeft problemen, zegt Korver. 'En een kleine groep als de onze is afhankelijk van goede verstandhoudingen.'

Personeelwetenschappen spen­ deert jaarlijks 1.092.000 gulden.

Driekwart miljoen gaat naar sa­ larissen, dat wil zeggen ­ en dan kijken we naar de stand op 1 fe­ bruari aanstaande ­ naar twee hoogleraren, naar twee uhd's, naar vier universitair docenten, een toegevoegd docent en naar twee aio's. Dan is er nog een kwart miljoen voor de voorzie­ ningen, de computers en derge­ lijke, waarover Korver, nog eens een vergelijking makend tussen de KUB en de UvA, bijzonder is te spreken. Het niveau van de voorzieningen is hoger, zegt hij, en het gemak waarmee }e zaken voor elkaar krijgt is eenvoudiger.

'Zeer leefbaar hier. Er heerst bi) ons zeker niet het idee armlas­ tig te zijn.'

Goed, één miljoen is zo besteed.

Blijft over 92 mille. 32 Duizend ervan is voor telefoon, postze­ gels, kopieerkaartjes, de fax: dat soort dingen. Los van die 'opge­ tuigde postzegel' resteert PEW zestigduizend gulden; het­eigen­ verdienstc­potje, gevuld met geld dat PEW­ers in eigen tijd, en in de avonduren, bijeenbrengen door cursussen te geven. Bij PEW is het klussen helder geregeld: in de baas zijn tijd wordt niet ge­ klust, behalve dan die ene dag dat een fulltime hoogleraar vrij is te doen wat ie wil (dat is een KUB­regel). Geld verdiend met klussen in eigen tijd, met een permanent karakter, gaan naar het eigen potje. De verdienste uit losse schnabbels in eigen tijd, een artikeltje hier, een lezinkje daar, is een superprivaat extraatje.

Het eigen potje, zegt Korver, 'geeft wat lucht'. In februari bij­ voorbeeld is er een congres in, nota bene. Nieuw Zeeland, en PEW is erbij. De wens om de eigen beurs te spekken is er bij PEW niet bi). De balans is nu Ln orde, meldt Korver. 'Onze men­ sen zijn bereid en in staat in hun eigen uren het werk te verrich­ ten. Ook al omdat we zelf het profijt ervan genieten. [PvdBj

zersbestand uit uitkeringsgerech­ tigden, die noodge­ dwongen elk dub­ beltjevoorgebruik omdraaien. Een derde groep wordt gevormd door huisvrouwen. Hun huishoudelijke zuinigheid wordt eindelijk serieus genomen. Van Veen beseft dat ze verschillende groepen aanspreekt, maar stoort zich daar allerminst aan; 'Als ie­ mand door zuinig te leven geld spaart voor een verre vliegreis, dan is dat prima. Het gaat erom dat je je dromen kunt verwezenlijken. Voor de één is dat een vliegreis, voor de ander is dat het volgen van een oplei­ ding. Mijn droom was korter te kun­ nen werken, en die heb ik gereali­ seerd.

Sinterklaas en Kerst bezorgen de ware vrek hartkloppingen

'Zuinigheid is altijd een soort taboe geweest', onthult Van Veen. 'Echte vrekken werden tot voor kort stee­ vastuitgelachen. De Vrekkenkrant brengt bij velen een aangename schok van herkenning teweeg. Ie­ mand noemde de krant zelfs 'Het blad van een patiëntenbeweging'.

Die opmerking is gekscherend be­ doeld, maar geeft wel aan hoe de maatschappij tegen vrekken aan­ kijkt.

toen noodgedwongen aangewezen op ruilhandel. In die tijd werkte dat nog, nu is zoiets alleen mogelijk voor niet­modieuze artikelen. Bij­ voorbeeld kinderkleding en attribu­ ten voor kinderen beneden de vijf jaar. Daar speelt modieuze vervan­ ging nog geen rol.'

♦ Voor de schraapzucht in dit schilderij van Caravagglo stond de fameuze Hollandse gierigheid model

>

16 december 1993

IUNIVEBSPW

«*i!f§^!^tS[<^

'•^ £-.."

i : > e oude christen in mij werd door de spreuk 'God met ons' op de rand van onze gulden, op het verkeerde been gezet; dat 'God met ons' is in het Hebreeuws 'Emmanuel', een zoetvloeiende koosnaam voor het kerstkind in de kribbe. Maar de god van de zijkant van onze gulden is een andere. Die stamt uit psalm 46 en is de afgekorte vorm van de grote geloofsbelijdenis van het uitverkoren volk, die voluit luidt: 'De Heer der Heerscharen is met ons'.

Het was die geharnaste Here die in de zestiende en zeventiende eeuw meevocht aan de kant van het staatse leger en waren wij laaglanders, voor zover niet geknecht door dé Spanjolen, gods uitverkoren volk.

Vandaar dat de 'God met ons' van onze gulden niet het onschuldige bloedje van Bethlehem is, maar de martiale 'Der Heerscharen Here' van de psalmist. Onder zijn banier versloeg onze harde gulden de uitgeholde peseta van Filips ü. Vandaar dus de goddelijke rand van onze nationale munt.

i^^

^^^^iêi^i^

Op de gulden, overigens al lang niet meer van zilver, staan aan de ene kant onze heraldieke leeuw, de mascotte Loekie, aan de andere kant, met haametje, onze vorstin Beatrix ('zi) die geluk brengt', ook een mascotte dus) en op de rand staat dus de mascotte der mascottes: god.

AUe munten door alle eeuwen heen zijn bedrukt met alle mogelijke mascottes en vruchtbaarheidssymbolen. De Romeinse keizers waren god en souverem en lieten dat op hun munten ook weten. Aan de keerzi)de kwam dan de adelaar van Jupiter of Zeus, die onder meer is overgenomen door onze oosterburen en onze vrienden de Amerikanen.

Wie te lang ^ in weelde baadt ^^ wordt onverschillig voor werkelijke waarde

* De hardhandige schuldeiser

Het nieuwe bindmiddel heet geld

God is alleen nog met ons op de rand van een munt Het geld is de nieuwe Grote Beweger geworden. Waar eens God die taak vervulde, bedient nu geld alle drijfveren. Het betekent vrijheid, maakt alles licht en gemakkelijk te bereiken. En zorgt juist daardoor ervoor dat alles tot lucht, schijn, spektakel, lunapark venwordt. De bijbel van deze opvatting heet Elseviers Belastingalmanak.

Bert Heffels

^

Deze masculiene machtsemblemata werden veelvuldig afgewisseld met vruchtbaarheidsgodinnen en/of hun symbolen: Demeter of Ceres, de godin van de landbouw met haar korenaren en druiven.

Keizer Augustus liet in 17 voor Christus een zilveren munt slaan met zi)n eigen tors op de voorzijde, maar op de achterzijde een komeet met een uitbundige staart en het opschrift divus julms, goddeli)ke Juul, de naam van zi)n voorganger die hem als zoon geadopteerd had en m 44 voor Christus zo lafhartig door Brutus en Cassius aan het mes was geregen. Die komeet verscheen in 17 voor Christus daadwerkelijk aan de hemel, een feit dat de publiciteitsgevoelige Augustus ten volle uitbuitte. Zijn pa immers had zoals veel godenzonen een plaats aan de hemel ingenomen en dat deed hij de wereld kond door die vunge wonderster over Rome te laten oplichten.

En daarom liet zoonlief pa Caesar door de senaat tot god uitroepen (waardoor hijzelf als godenzoon natuurlijk ook zelf vergoddelijkt werd) en het volk van Rome kreeg het meest luisterrijke feest aller tijden dat maar liefst twaalf dagen duurde.

M e t is Jezus Christus zelf geweest die een wig dreef tussen god en geld.

Hij maakte zijn volgelingen duidelijk dat je geen twee heren kunt dienen: én god én de mammom, dat duivelse geld. Bovendien is er nog dat weergaloze, korte verhaal van hem over die kameel: 'Voorwaar, ik zeg u, een rijke zal moeilijk het koninkrijk der hemelen binnengaan, zo begon hij, waarop hij zichzelf, een arm, een vinger, zijn hoofd en zijn stem verheft en plechtig bevestigt, bezweert, bliksemt: 'Wederom zeg ik u, het is gemakkelijker dat een kameel gaat door het oog van een naald dan dat een rijke het kolünkrijk gods binnengaat.

Deze vergeli j king vonden veel mensen dermate intrigerend, dat men er een zeer beeldende verhaal bij ver-

zon Dat oog van een naald zou staan voor een nauw, laag stadspoor­ tje van Jeruzalem (de verzinne beelding op aarde van de hemel), waardoor, na sluitingstijd, net een uitgehongerde kameel binnen ge­ sjord kon worden, maar dan wel op zijn kmeen en met de hulp van een trekker aan de kopzijde en een du wer aan de kontzijde Dus dat een njke het hemelse Jeruzalem binnen zou komen, was wel met helemaal mtgesloten voor de Here, maar dat moest dan wel gebeuren op zijn ont­ velde kmeen en met veel hulp van arme sloebers die hem ondanks zijn njkdom toch gunstig gezind waren gebleven, hetgeen ook al een schier onmogelijke mogelijkheid is Nee, de Nazarener had het met zo op de bewoners van goudkusten Niet dat hij het kon en wilde ont­ kennen dat een mens moest eten en zijn schulden moest betalen Maar wie zocht naar het rijk der heme­ len, werd het geld m de schoot ge worpen, was min of meer zijn ac­ countantsadvies Toen dan ook de priesterlijke geldadel van de Joden, de Fanzeeen en Sadduceeers (die de tempelschat beheerden en er ruim van leefden) wilden weten hoe Chnstus dacht over de bezettende Romeinen en hun belasting zei hij ­ met wat andere woorden dat ze hem met aan zijn kop moesten zani­ ken over geld, maar om ervan af te zijn paste hij de sinds koning Salo mon alom bekende truc toe doe alsof je iets doormidden hakt, maar doe dat met echt Dus 'geef de kei­ zer wat des keizers is' en 'geeft god wat god toekomt' Wel joeg hij compromisloos de bankhoudende priesters ­ de joodse tempel was, zoals alle grote tempels in de landen rond de Middellandse Zee, ook bank ­ op de kast door alle handelaars uit de tempel te drijven Waarna bij de priesters en bij zijn eigen penningmeester Judas Iska­ not de maat vol was Ze sloten een deal voor 30 zilverlmgen om hem aan het kruis te krijgen, want hier was hun broodwinning m het ge dmg Hier gmg dit vermeende sa­ tanskind te ver ü i de eeuwen daarna werden veel Joden belangnjke beheerders van de kapitaalstromen, en beheersten ze gaandeweg, samen met de Venetia nen, de handel op het Oosten Voor veel kruisvaarders was dit een doom in het oog en het uitmoorden van Joden begon in Duitsland dan ook al m de tijd van de eerste kruis tocht In Engeland laaiden de po groms hoog op rond de derde kruis­ tocht, in het laatste kwart van de twaalfde eeuw Dit proces valt sa­ men met de opkomst van de Noord Italiaanse en Vlaamse steden, waar in het zakendoen, na de joden te hebben mtgeschakeld, zonder veel moeite kon worden ingepast m de christelijke moraal De hervormers, weer enkele eeu­ wen later, gaven grif hun zegen aan de rentedragende lening, Calvijn voorop Smdsdien IS het geld een tijd heel goeie maatjes geweest met God, maar hun wegen zijn weer ge schelden, sinds handel geen am­ bacht meer is en de puur rationele wetenschap der economie de nenng en de tering manipuleert 1 3 e F ranse revolutie, de vrucht van de Verlichtmg, luidt het defini­ tieve tijdperk van het hoog­kapita­ hsme in Uit die tijd stamt een in­ trigerende novelle van een zekere Adelbert von Chamisso, een Fran­ se edelman die bij het uitljreken van de revolutie naar Duitsland vlucht­ te en daar een man werd tussen twee vaderlanden en tussen twee tijdper­ ken, het oude absolutisme en de burgerhjke orde In 1813 toen Na poleon zijn kop gestoten had in Rus land en hem de eindafrekening ge presenteerd ging worden, was de stemming in Pruisen zeer anti­ Frans en vond Adelbert het maar

beter uit Berlijn naar het Duitse platteland te vluchten, waar hij een baan als huisleraar aannam In de zomer van dat jaar schreef hij de nu wereldberoemde novelle 'Peter Schlemihl', een verhaal over een jongeman die voor goud zijn scha duw verkoopt aan de Graue, een njk­ geworden parvenu in de havenstad Hamburg, incarnatie van de duivel Schlemill verkoopt dus met zoals Faust zijn ziel aan de duivel, maar

Er komt een dag dat het geld bijna geheel uit ons gezichtsveld verdwenen zal zijn zijn schaduw Hetgeen op tal van manieren geduid is Iedereen voelt dat de moraal van dit verhaal dub bel IS De meest voor de hand lig­ gende uitleg IS de volgende m het verlies van zijn schaduw spiegelt zich de vervreemding van het individu m de ontluikende bur gerlijke maatschappij Dat indivi du wordt te zeer m beslag genomen door egoïstische belangen Die zonde tegen de norm wordt met verachting bestraft Schlemihl isoleert zich HIJ wordt een paria m zijn relatie met andere men­ sen Schlemihl verkoos het geld boven de geest, de mate ne boven de idee Echter, de verzoening van die beide waarden moet gezien worden als een blijvende op dracht aan de burgerlijke maatschappij En die ver­ zoening volgt dan ook m het tweede deel van de novelle De Grave biedt Schlemihl meer goud als hij ook nog zijn ziel verkoopt Maar op dat moment weet deze dat hij zich vergaloppeerd heeft Schlemihl bekeert zich en wordt een wetenschappelijk onderzoeker, een nuttig lid van de maatschappij Zijn sociaal engagement is gered en zijn schaduw keert terug Dat IS de brave uitleg De nadruk m deze novelle ligt echter ook m diepere zm op het sociaal engagement Cha­ misso schijnt als edelman van de oude orde te voelen dat deze totalitaire verplichting tot sociaal zijn de grote last zal gaan worden van de nieu we burgerlijke orde Wie werkt IS sociaal, wie niet werkt a sociaal en dus een man zonder schaduw In dit licht IS de prioriteit die de beleidsmakers momenteel toekennen aan het creëren van arbeidsplaatsen zeer illu stratief De planners weten dat de volledige werkgelegenheid met langer meer mogelijk is, maar toch houden ze daaraan vast omdat ze weten dat het bestel schuldig is Het bestel maakt dat mensen die de werkloosheid treft aan hun lot wor­ den overgelaten, outlaws zijn, vaak zonder dat ze hen iets te verwijten valt Men weet dat ze geofferd wor den op het altaar van het moderne kapitalisme, waarin permanente verandering het hoofdkenmerk is geworden Wie dit niet bij kan be­ nen, valt uit de boot

Cüeldmijdthetgoddehjke Wiein deze tijd op zoek gaat naar contac­ ten tussen geloof en geld, komt met ver, in de krant sterft het van de verhalen over mensen met geld, dus

met goederen en diensten, jongle­ e­ rende instanties en individuen, 1, maar god speelt daarin geen rol DI meer De almachtige is, al hij al is, s, wat helemaal geen evangelie is, s, geen partij in zaken Toegegeven, 1, die zaken lijken meestal ongelooff lijk geïnspireerd en virtuoos tra­ 1­ pezewerk, daar met van, maar het ;t komt allemaal uit het menselijk k brein Het is veelal een puur ratio­ 5­ neel schaakspel met zorgvuldigg berekende risico's Met heel, heel ;1 af en toe, krankzinnig gemaal, m n een flits van goddelijke schoonheid, i, als een heldere komeet aan de he­ ï­ mel, de nog nooit vertoonde movee van een of andere financieel won­ 1­ derkind Nog steeds gaan we ervan uit datit onze rede met anders dan de vann God ontdane werkelijkheid, diee door allerlei clencale bijbelexegesee eeuwenlang met magische poespass vervuild werd, tot object kan heb­)­ ben, omdat er geen andere, of die: pere, op grotere werkelijkheid iss Dat heeft vier eeuwen lang verbluf'. fend veel resultaat opgeleverd Entl tastbaar resultaat is het enige ech­i­ te, moderne criterium van waar­ heid Vandaar dat de wetenschapI pelijke methode het grote voorbeeldd is geworden van alle 'resultaat­han delen', dus zeker van de economi­ sche activiteit Die methode is na volgbaar en efficient, omdat haar r resultaten verifieerbaar en falsi ficeerbaarzijn Om de mensheid in 1

zoals een jager vroeger voor het bos Toch vond ik in de krant nog een terloopse ontmoeting tussen h e m die het al bestiert en het geld de veel gehanteerde en ironisch bedoelde gemeenplaats dat de Elseviers belas­ tmggids m Nederland 'op de bijbel na' het meest gelezen boek is Het volksdeel dat m Nederland de bij­ bel leest, is alleen nog te vinden is in de snel slinkende biblebelt, een verblekende halve m a a n rond de Randstad m e t de noordelijke Velu­ we als zwaartepunt Maar voor die club staat wat in Het Boek staat al eeuwen vast, terwijl, weet iedereen, leven beweging en voortdurende verandering IS Verder zijn er alleen nog enkele wereldvreemde 'literai­ ren' die erin lezen De ironie van de one­hner van de bijbel en de belastinggids schuilt natuurlijk m de notie van de jour­ nalist dat Elseviers handige hand­ boek m de plaats is gekomen van de bijbel en dat de klassieke bijbel vaste Nederlander stervenskrank IS Toen hij nog gezond was hield hijm het zweet zijns aanschijns zijn pol­ der droog en vloog hij achter het tegen wind en water opstruinende boegbeeld van de Here onvermoei baar over de aardkloot, met handel in het ruim en de bijbel m zijn be nigekop Natuurlijk direct naast de directieven van de regenten thuis, die hem even heilig waren als gods woord En dat door eerlijke jenever warm

cendent' zegt de theoloog, want je kunt beide met defmrren m termen van wat ze zijn, ze staan boven het zijn, je kunt ze enkel m de wereld der zijnde, m het hier en nu op aar de, traceren in hun funkties Als zodamg zijn ze ook beide Allesbe­ wegers Verder bestaan ze slechts in hun funkties tussen de objecten, als een relatie Hetgeen m filosofisch­theo­ logisch bargoens aangeduid wordt met de term immanent Volgens de laatste theorie is geld een pioduk tiemiddel dat de goederenstromen over de wereld op gang houdt (alles beweger), ze richting en zm geeft en magmfieke netwerken schept van wereldwijde relaties en verstand­ houding (geld IS coherentie, is nchtmggevend, is kortom zoals god, hefde) De keerzijde is uiteraard een steeds grotere afhankehjkheid van dat geld Zonder geld geen beweging, geen sturing meer geen coherentie meer, geen liefde, geen leven, maaralleen maar chaos, hongersnood en oorlog Het geld is inderdaad de Grote Beweger geworden, waarbuiten mets meer kan bewegen, een defi mtie die vroeger voor god was gere serveerd En het wordt nog met de dag onmisbaarder Gebieden waar het geld mensen met of te weinig beweegt zijn achterlijk en vervallen tot probleemwijken of slagvelden Maar ook al heeft het zich onmis baar gemaakt en zijn alle andere menselijke drijfveren niet anders meer dan via geld te activeren, die drijfveren as such zijn daardoor nog niet verdwenen Het fasemerende van deze gro­ te beweger is juist dat hij alle andere drijfveren op de plek waar ze opkomen, zonder de germgste moeite kan bevredi gen Alleen de hebzucht, de basisbegeerte zogezegd, vergt uitkijken en dagen tellen, moet met overleg georgani­ seerd worden, kost zelfdis­ cipline en samenwerking, ver eist dus grote sociale vaar digheid Wie die hebzucht maximaal bediend heeft, kan zijn ovenge begeertes m prm cipe allemaal bevredigen, zijn kostje IS gekocht

♦ Jezus Christus verdnjft de tollenaais uit de tempel

gezuiverd denken te oefenen zijn er universiteiten opgericht Andere creativiteit, de magische, is, in de Ritzen­currency, verbannen naar kunst en religie, naar de marge van de werkelijkheid dus, de speel­ kamer In de jacht op geld dien je je dus te oefenen m het duiden van de tekens die geld opbrengen en alle andere tekens moet je leren te negeren, oost­indisch doof voor zijn God hoort bij de laatste categorie tekens God IS kunst, magie Daar kan wel vaak zeer profijtelijk in gemves teerd worden, maar alleen natuur hjk als de markt gunstig IS Wat een jager op geld dus enkel nodig heeft en dat is absoluut exclusief andere signalen ­, is gevoel voor de markt.

beblost hoofd, maar met een koel, noordelijk verstand, bedreef ener­ giek en veelvuldig de liefde met een door gepassioneerde bijbelverhalen aangejaagde verbeelding Geloof in Hem en zijn boek was geloof m ei­ gen kunde en dat verbond leverde hem met zijn handel ­ thee, Leids laken, specerijen, koffie, slaven.

Delfts blauw ­ maximale winst op Toen was handel nog een ambacht en god aan onze zijde I n de praktijk hebben god en geld steeds mmder met elkaar te maken, de christelijke ondernemer is een randverschijnsel Toch hebben god en geld gemeenschappelijke ken­ merken ze zijn allebei ongrijpbaar en algemeen, ze zijn beide 'trans­

M e t geld, de Grote Beweger, bedient alle drijfveren zonder de geringste moeite, het is be wegmg, het is vrijheid, maakt alles licht en licht te bereiken En maakt juist daardoor alles lucht, schijn, spektakel, luna­ park Zeker nu het geld steeds onzichtbaarder wordt De vol­ waardige munt van goud of zil­ ver, de munt die stond voor wat hij waard was, is weg, hoef je met meer mee te sjouwen, tot groot verdriet van de eerlij­ ke stnukrover Het bankbiljet circuleert nog wel, maar de vette portefemUe hoeft allang m e t meer, daarvoor in de plaats zeult nu iedereen met een nest plastic pasjes waar­ mee hij geld naar zich toe kan halen en versturen zonder het ooit nog te hoeven aanpakken Op den duur wordt dat een kleine zakcomputer met een piepkleine antenne als modem, waarmee hij maximaal bereikbaar is, als dat ten­ minste wil Er komt een dag dat het geld bijna geheel uit ons gezichtsveld verdwe nen zal zijn en alleen nog maar zichtbaar m negatief daar waar het ontbreekt Daar is de wereld krak kemikkig, hjdend, ruw en rauw In de probleemwijken van de grote steden en in de ongeorganiseerde landen waar burgeroorlogen woe den Dan kun je de waarde van het geld nog zien en beleven, in zijn afwezigheid gebrek aan orgamsa tie, gebrek aan richting, gebrek aan infrastructuur, gebrek aan vnjheid

16 december 1993

I U N I VERS P H

^«ï,^x?'1isL?iü?^'rK­^> t . ■­ T 'i­: '■ ■^*'­^*"^ , ^

­y •^*^^^^'^<.»i'4^,!y'f^.­^,.■ï^^J &.

i,­

­■90»1ÖS­«a*«niiu«» ">^^!'

De Feestdagen en het Grote Spenden '^m's

'Kerst is bij uitst^^ Ie Kerstmis is liet feest van de tegenspraak. Bezinning wordt in de vorm van de vette kall<oen opgegeten, de saamliorigheids­ gedachte wordt gezocht in buitenlandse reizen. We willen zo graag een witte kerst maar de zonnige stranden zitten in die periode tjokvol. De vorm waarin we de feestdagen doorbren­ gen, verandert langzamerhand. Kerst voegt iets toe aan de sfeer, zo legt de life sfy/eonderzoekster uit, en dus ook aan het consumptiepatroon. De gezinssocioloog benadrukt het wanhopige streven dat hieruit spreekt. 'Via de vorm wordt de illusie gewekt dat men bepaalde waarden, zoals geborgenheid, daadwerkelijk meent te bereiken.'

Michel K napen ­ZVlet bussen vol gaan we naar Duitsland om kerstinkopen te doen.

In de Düsseldorfse Kóningsallee vergapen we ons aan bontjassen, sie­ raden en peperdure parfums. Onder miljoenen lichtjes en tussen duizen­ den takjes slaat de kerstman zijn bel. Dat doet­ie tot in Noord­Afri­ ka toe. Gezellig gezellig. De detail­ handel beleeft weer zijn jaarlijkse gouden tijden, reisbureaus en tour­ operators kunnen de stroom men­ sen nauwelijks verwerken. Kerst­ mis is het feest van het grote geld en heeft Sinterklaas een beetje van die plaats verdrongen: op 5 decem­ ber geeft men elkaar slechts pre­ sentjes en surprises.

De hele maand december staat te­ genwoordig in het teken van kerst­ mis, zegt life sfyie­onderzoekster dr. Heidi Dahles. 'Qua consump­ tiepatroon zijn mensen in die maand helemaal gefocused op het kerstge­ beuren. Ze hebben bepaalde opvat­ tingen over gezelligheid, en kijken dan graag naar de oosterburen. De kerstman komt hier niet voor niks binnen. Hij voegt iets toe aan de sfeer ­ dus aan het consumptiepa­ troon.'

Het hoofd Post &) bewaking Cees Boor (46) schaal 8 (f 3.391 - f 4.580) Warandelaan - Tilburg

'Allijkthet een rustgevende buurt, echt stil is het hier niet. Door de week barst het hier van de studenten, en in het weekend zie ik aüemaaltrimmers aanhethuis voorbij trek­ ken. Voor iemand met mijn inkomen is het natuurhjk wel erg luxe wonen in zo'n bos.

Maar ja, het huis hoort nou eenmaal bij de functie.'

We consumeren volgens Dahles meer en anders: 'Rond de kerst wordt het nog duurder en nog opzichtiger. Vandaar die tripjes naar kerstmarkten in bijvoorbeeld Düs­ seldorf, Wat doet men daar? Kijken en kopen. Inspiratie opdoen en leef­ stijlen aanpassen. Daar omheen zie je het kerstgebeuren met de licht­ jes en de glühwein.' In Duitsland beginnen ze daar al eind september mee, weet Dahles. Nederland loopt een maandje achter en begint de etalages 'pas' in oktober feestelijk aan te kleden.

Cijfers ondersteunen de toenemen­ de behoefte om met de kerstdagen 'iets extra's' (lees: véél extra's) te doen. De omzetten in de warenhui­ zen en horeca vertonen al jaren een stijgende lijn. Geld gespendeerd aan buitenlandse vakanties neemt eveneens toe. Sinds 1988 is er 25 procent meer aan wintervakanties uitgegeven. Aan reisjes in de zomer werd in diezelfde periode maar zes procent meer besteed. Kerstvakan­ ties worden langzamerhand steeds populairder, vaak ten koste van de zomervakanties. 'En dat terwijl de kerstsfeer naar de knoppen gaat als je de zon induikt', meent Dahles.

Het gewone kerstvieren kan ook zo burgerlijk zijn. Ook hier heeft de individualisering toegeslagen. 'Je kunt je van de hoofdmoot van de samenleving onderscheiden door een dure tropische vakantie te boe­ ken. Ik doe niet mee met keist, anders moet ik tante zus en ome zo vragen. Dat is ook een alternatieve

-^»-

stijl. Mensen zijn steeds vrijer om hun eigen leefstijl te bepalen. Zo ontstaan er rond de kerst allerlei variaties op een thema. En een reis­ jes zou zo'n thema kunnen zijn.'

Kerstsfeer of niet, het buitenland lokt zo sterk dat Dahles, verbonden aan de vakgroep Vrijetijdweten­ schappen, van een 'trend' spreekt.

'De vakantiepatronen zijn duidelijk veranderd. Mensen gaan niet alleen maar twee weken in de zomer weg, methetidee­.nuhebbenwehetweei gehad. Er is een zekere spreiding: men gaat vaker, en met gaat verder.'

En men gaat anders. Zonbestem­ mingen rond de jaarwisseling zijn steeds meer in trek, terwijl men vroeger gewoon thuisbleef, of naar de sneeuw ging.

'Maar de winter­ 'Je m a g je afvragG sportvakanties

*­'­'

°^'

zijn een beetje m of het idee Vc opspraak geraakt met die verhalen saamhorigheic over de Alpen die naar de knoppen het buitenlanc gaan.' Daarnaast zijn de traditione­ gevonden word le Oostenrijkse ski­oorden tegen­ woordig not done: te goedkoop, te gewoontjes. Wintersport vier je in de Afghaanse hooglanden, of je brengt twee zonnige weken op de Dominicaanse republiek door. Da­ hles: 'Afstand wordt een belangrijk onderscheidingsmiddel. Mensen legitimeren zich steeds op een ma­ nier waarop hun status minstens gewaarborgd is, of anders toch doet stijgen. Zo kan een milieu­argu­ ment ook heel sjiek zijn.'

I r ï o e w e l de kerkelijke gedachte steeds meer naar de achtergrond wordt gedreven, blijft de sfeer voor mensen heel waardevol. Dat geldt bijvoorbeeld voor een bezoek tijdens kerstavond aan de nachtmis, en aan een kerstboom en een stalletje in huis. 'Hoewel dat vanuit milieu­op­ tiek ook niet meer verantwoord is: je kunt niet zomaar bomen kappen.'

Die maatschappelijke bewustwor­ ding ­ bescherm de Alp, laat de kerst­ den staan en stop je niet zo vol met voedsel ­ vindt tijdens de kerst nau­ welijks gehoor. Dahles: 'Eten is nog steeds heel belangrijk. Er wordt in de kranten wel aangekaart dat we in overdreven mate bezig zijn ons vol te vreten terwijl de rest van de wereld verhongert, maar die verha­ len dóen eigenlijk maar heel wei­ nig. De gemiddelde consument leest ze, legt ze naast zich neer en gaat gewoon door met het kerstge­ beuren.'

Hetzelfde geldt in feite voor de reis­ jes. De Vereniging Milieudefensie

16 december 1993

lUNIVERsbM

legitimatie om te consumeren' propageert maximaal één vliegreis per mensenleven, anders zou het milieu teveel belast worden. 'Maar je kunt de consument niet overha­ len het te laten. Bovendien worden reisjes steeds goedkoper. Je bereikt in toenemende mate de massa.

Mensen streven naar wat de klasse boven hen zich sinds jaar en dag heeft kunnen permitteren. Wordt dat voor hen ook beschikbaar, dan doen ze het. Die milieuverhalen slaan alleen bij een bepaalde elite aan, die zich weer kan onderschei­ den door zich anders te gaan gedra­ gen. Thuisblijven hoort daar in ze­ kere zin ook bij. Die gaan dan ge­ zond fietsen en dergelijke. Er ont­ staan steeds meer vakantiestijlen.' ' E l n je zou van al die reisjes wel eens van een koude kermis terug kunnen komen ­ of van een koude kerstmis', grapt gezinssocioloog dr.

Piet van den Akker, verbonden aan het Instituut voor Sociaal­Weten­ schappelijk Onderzoek (IVA). Nee, wat men in het buitenland zoekt, vindt men niet altijd, meent hij.

'Kerstmis is een soort symbool van Siaamhorigheid geworden, en dat

specifiek binnen gezinsverband.

Waarden als hereniging, verzoe­ ning, vergeving en een nieuw begin ­ die komen met de kerst samen.'

Het is het klassieke verhaal van de verloren zoon die tijdens de nacht­ mis terugkeert in de moederschoot.

En die waarden zijn niet eens zoveel veranderd, wel de vormen die deze waarden tot uitdrukking brengen.

Van den Akker: 'Waarden als gebor­ genheid, nestwarmte en de behoef­ te om bij een bepaalde groep te ho­ ren zijn misschien niet universeel, ze zijn in de westerse wereld wel be­ langrijk. Maar de vormgeving is sterk aan verandering onderhevig.'

De secularisering heeft volgens hem een belangrijke rol gespeeld bij het bepalen van de vorm waarin bepaal­ de waarden tot uitdrukking ge­ bracht worden.

Van de eigenlijke intentie van kerst­ mis ­ bezinning ­ is steeds minder overgebleven. 'Ik vrees dat de vorm in een aantal gevallen moet verdoe­ zelen wat er niet meer is. Ik zie een soort van wanhopig streven om via de vorm de illusie te wekken dat je de waarden erachter ook daadwer­ kelijk weet te bereiken. De midde­

len om die waarden te realiseren zijn in toenemende mate ontoerei­ kend. Dus moet het middel steeds zwaarder worden: nog duurdere ca­ deaus, nog verdere reizen, dan pas zouden die waarden bereikbaar zijn.

Ik zet daar mijn vraagtekens bij.'

12>e vorm die volgens Van den Ak­ ker aan kerstmis gegeven wordt, heeft langzamerhand de oorspron­ kelijke bedoelingen overwoekerd.

'Het is het feest van het eten, en samen eten is op zeker moment veel eten geworden. Maar tegenwoordig kijken mensen meer over de gren­ zen heen. Ze staan kritisch tegen­ over zichzelf en tegenover het ge­ drag dat ze vertonen: veel eten in een wereld met zoveel honger, dat kan eigenlijk niet. Ook om die re­ den zoekenwenaarandere vormen.'

Het buitenland bezoeken bijvoor­ beeld. Ook hier heeft de secula­ risering dat allemaal wat gemakke­ lijker gemaakt. Mensen zitten niet meer per se vast aan de nachtmis en de kerstboom. 'De behoefte aan religieuze uitingen is minder gewor­ den. De economische mogelijkhe­ den zijn voor een groot aantal men­

sen toegenomen. Voor die mensen wordt het idee van saamhorigheid anders vorm gegeven; reisjes orga­ niseren.'

In het kerstgebeuren vinden men­ sen die saamhorigheid vaak niet meer terug. Toch hunkeren ze daar naar en ze zoeken vormen om daar gestalte aan te geven. Nu men dat in de directe communicatie van al­ ledag onvoldoende terugvindt, denkt men het te vinden in het materile, als een soort compensa­ tie. Maar, waarschuwt Van den Akker: 'Je mag je afvragen of dat idee van saamhorigheid ­ want daar is men nog altijd naar op zoek ­ wél gevonden wordt in een andere om­ geving, zoals het in buitenland. Het is de vraag of je daar die realisatie van die waarden zult vinden.'

En daar is dan de koude kermis. In hun drang naar onderscheiding zoe­ ken mensen hun heil in steeds ver­ dere en exclusieve vakanties. 'Maar wattreffenzedaaraan? Lotgenoten.

Men is blijkbaar nooit de enige die op hetzelfde idee gekomen is. Men komt in een groot aantal gevallen in dezelfde soort van eenheidsworst terecht.'

♦ De buitenlandse bestemming iolrt ais iterstaitematief, mensen kunnen het betalen maar treffen in den vreemde veeiai iotgenoten aan [Foto: Enk van der Burgt]

Rente: nieuw beleid Alle diensten, faculteiten en msti­ tuten binnen de KUB realiseren in 1993 samen een tekort van drie miljoen gulden. Toch zit de KUB er warmpjes bij. Op centraal ni­ veau namelijk staat de schatkist met daarin de lieve som van zestig miljoen gulden. Omgezet in depo­ sito's bij een drietal banken, maakt dit een rentesom van een slordige 4,7 miljoen gulden in 1993. De ge­ middelde rente die de KUB dit jaar geniet bedraagt dus 7,8 procent.

Lang niet gek. Zegt Boudewijn Staffhorst, hoofd van de Dienst Economische en Administratieve Zaken DEA, zeg maar: de schat­ kistbewaarder van de universiteit.

'Gisteren nog zat hier de bankier van Van Lanschot, en die bena­ drukte weer eens dat wij ons geld prima hebben weggezet.' Het gun­ stig resultaat dienen we te bezien inhetlichtvanhetrentebeleidvan de KUB, dat twee jaar terug door de universiteitsraad is bekrach­ tigd. Primo: de KUB moet risico­ mijdend beleggen, en twee: de universiteit moet elk moment over haar kapitaal kunnen beschik­ ken. Staffhorst: 'De KUB bevindt zich in een kwetsbare omgeving.

We kunnen ons geld niet langdu­ rig vastzetten.'

De portemonnee van de KUB on­ dergaat de komende jaren een for­ se plundering. Alleen al in 1994 wordt er 25 miljoen gulden aan ont­ trokken, waardoor ­ mede gezien de dalende rentestand ­ het rente­ potje eveneens fiks inteert. Dat potje halveert, voorziet Staffhorst.

De KUB moet bijvoorbeeld zes miljoen gulden bijdragen aan de bouwkosten van Y en Q. F eitelijk is dit bedrag bijna dubbel zo hoog, want de financiering uit Zoeter­ meer ­ in totaal 22 miljoen gulden ­ wordt uitgesmeerd tot en met 1998, zodat de universiteit dit be­ drag moet voorschieten. Ergo: een rentederving van zo'n 4,5 miljoen gulden.

Het rentebeleid is in beweging. Een geldschieter van de onderzoek­ school van de economen bedong dat het verschafte kapitaal louter aan het CentER besteed moet worden. Ook de rente. Wat indruist tegen de ratio van het beleid. Die is dat het centraal gezag de porte­ monnees van de KUB­wmkeltjes beheert en de rente­inkomsten naar eigen inzicht mag besteden.

'Die keren gewoon terug naar de winkeltjes', zegt Staffhorst. 'In posten als Nader te bestemmen, het Fonds beleidsinitiatieven en door het wegpoetsen van tekorten.'

Toch is de KUB gevoelig voor de argumentatie van CentER, en in februari buigt de u­raad zich over eennieuw rente­voorstel. De crux: donaties voor decentrale eenheden kunnen desgewenst ondergebracht worden m een aparte stichting.

Weliswaar nog steeds centraal be­ heerd, maar de rente die de stich­ ting genereert gaat geoormerkt richting begunstigde. Het derde geld en de kleine bedragen (min­ der dan enkele tonnen) vallen niet onder het nieuwe beleid. Staffhorst wacht nu eerst af hoe het rentebe­ leid, dat in eerste instantie geldt voor CentER, in de u­raad wordt ontvangen. 'Daarna zien we wel verder welke precedentwerking ervan uit gaat.' [PvdB]

^

l&^ciecember 1993

lUTSriVERSPM

VERVOLG VAN PAG. 9

I C e u n e meent dat andere vormen van armoede in Nederland te maken hebben met de kwaliteit van het leven in zijn geheel; werk, een woning en maatschappelijke isolatie. 'In de VN-norm zitten geen telefoon of tv-toestel, maar daar kun je toch niet meer zonder?,' vraagt de onderzoeker zich retorisch af.

'Telefoon is onmisbaar geworden voor de communicatie in onze samenleving.'

Ook in de inkomensontwikkeling ziet Keune een toenemende armoede. 'Midden jaren tachtig werd regelmatig aangetoond dat de bijstand aan de krappe kant was. De bijstand anno 1993 biedt een lagere koopkracht en dat betekent dat de mensen die van de laagste inkomens moeten leven verder in de problemen komen. Met name de huurprijzen en de kosten voor onderwijs zijn snel gestegen.'

Ook Keune vindt dat vooral de armoede onder groepen ouderen erg groot is. 'Ik ken voldoende verhalen van AOW'ers die het eten uit hun mond sparen om kadootjes te kunnen kopen voor hun kleinkinderen of de verwarming niet aanzetten om eens met de bus op reis te kunnen gaan. De huren zijn voor hen ook veel te hoog,' meent Keune. 'Er is een tekort aan goedkope huurwoningen.'

Tilburg springt er volgens Keune negatief uit. 'Eén op de vier van de beroepsbevolking zit zonder werk en zal ook heel moeilijk nog aan werk komen. De Tilburgse situatie is vooral een gevolg van een groot verlies van industriële werkgelegenheid in de jaren zeventig en tachtig.

De ouderen die toen werkloos werden beschikken nu over slechte pensioenen.'

Het hoofd Bouwzaken en de secretariaatsmedewerkster Robert (49) en Margriet (44) HIjmans schaal 1 1 (f 4.858 - f 6.858) en 4 (f 2.317 - f 3.303) Hadewychlaan - Berkel-Enschot

I £ e n hele uitgesproken visie op armoede heeft Tilburger Henk Kuiper.

'Niet armoede, maar rijkdom is het grote probleem in onze samenleving. En niet alleen vanwege de gigantische milieuproblemen die er het gevolg van zijn. Afgezet tegen die idiote rijkdom wordt een meer milieu-verantwoorde life-style afgeschilderd als armoede.' Kuiper leeft al jaren bewust ver onder wat algemeen het bestaansminimum heet en leeft een uitermate sober maar -volgens eigen zeggen gelukkig- bestaan. Jaren geleden al protesteerde hij in Tilburg tegen afbraak en verplichte verbouwing van eenvoudige huisjes. Hij werd voortdurend geconfronteerd met allerlei wooneisen en verordeningen. Hoe dan ook meer luxe dan hij wilde.

'Dan moet u maar een hut gaan bouwen', zei de gemeente, en uit protest voegde Kuiper de daad bij het woord. 'Dat druiste echter helemaal in tegen de status van steeds duurder villa's en dergelijke. Vooral toen mijn keuze door geduldige persoonlijk uitleg aan alle bezoekers steeds meer waardering ging krijgen.'

De bestuurders van Goirle accepteerden zijn actie echter niet en na enige tijd kwam hij terug in Tilburg.

Zijn pleidooi voor de solDerheid is er echter niet minder om geworden. 'Is het niet belachelijk dat er alleen over zaken als minimumloon en bestaansminimum wordt gesproken? Waar ligt dan het bestaansmaximum, het maximumloon, het consumptiemaximum? In het oneindige? Kenneüjk, en afgezet tegen het oneindige wordt zelfs de grootste rijkdom armoede!

'Tien miljard wordt er per jaar aan reclame in ons land uitgegeven om iedereen in te prenten dat idiote rijkdom normaal is. Wegwerpluiers, turbo-auto's, merkschoenen, vliegvakanties, kerstvraat, dat alles wordt als normaal voorgesteld.

Daarbij ook nog een zeewaardig jacht een vakantiehuisje, een eigen zwembad, nog duurdere zitjes en speciale autostoelen. Dat wordt

'Al onze sportvrienden en kennissen en bovendien veel familieleden wonen in deze buurt. Contact met de omgevingis voor ons dan ook heel erg belangrijk. Na twintig jaar zijn de sociale contacten zo intens, dat we absoluut niet in een andere plaats zouden willen wonen.'

- ^ ^

allerminst als een maatschappelijk probleem beschouwd, zelfs nog nauwelijks als een milieuprobleem.

Ja, iedereen moet dit bespottelijke en krankzinnige ideaalbeeld zoveel mogelijk nastreven. De reclame propageert daarvoor zelfs voortdurend houdingen van nog meer materialisme, hebzucht, egoïsme en geweld. Alleen door steeds meer te consumeren hoor je erbij of kun je erbij horen. En een nog enigszins normaal consumptieniveau dienen we als armoede te beschouwen. Ja, armoede verklaren we tot probleem.

Maak het! Ja, mensen met een meer milieu-verantwoord consumptiepatroon verklaren we dusdanig tot slachtoffers, zielige gevallen dat ze zich ook inderdaad zo gaan voelen natuurlijk. Levend op of onder het 'bestaansminimum'. Met dat 'bestaansminimum' echter heeft Moeder Aarde minder problemen dan met wat 'normaal' verklaard wordt.'

JVluffels en Keune zijn somber over de toekomst. Muffels: 'Zolang er maar voldoende mobiliteit is in

'Alleen door steeds meeri te consumeren hoor je erbij of kun je erbij horen.

Armoede hebben we tot probleem verklaard' de samenleving, hoeft het merendeel van deze armoede geen probleem te zijn,' meent Muffels.

'Maar juist het feit dat de arbeidsmarkt zo gesloten is, en dat verschillen de groepen in de samenleving nu al weten dat ze daar nooit meer tussen zullen komen, bezorgd me. Bij het vinden van een betaalde baan kom je in een klap uit die noodsituatie. Werk is dus ongelooflijk belangrijk. Er worden op dit moment echter te weinig banen geschapen.'

Keune constateert dat marginalisering leidt tot normvervaging. 'Opvattingen over eigendom gaan veranderen. Kleine diefstal en zwart en grijs werken gebeurt steeds gemakkelijker. Je werkt situaties in de hand zoals vorig jaar in Los Angeles, iets dat in Nederland niet uitgesloten is en waar PvdA-fractievoorzitter Thijs Wöltgens al eerder voor waarschuwde (maar toen werd weggehoond, MJ). De verschillende groepen accepteren op een gegeven moment niet meer dat ze gemarginaliseerd zijn. Vooral in derde wereld landen zijn er veel voorbeelden te vinden van marginalen die het recht in eigen hand nemen.'

-.AJs mogelijke oplossingen voor de armoedeproblematiek ziet Muffels een verlaging van de loonkosten en een eventuele heffing op de toegevoegde waarde. 'Lagere loonkosten scheppen banen daar waar voldoende werk is: in de dienstverlening.'

Keune stelt zijn vragen bij de werking van de markteconomie. 'Er zal opnieuw gesproken moeten worden over de maatschappijvorm, onder meer over arbeidsverdeling. Het is natuurlijk te gek dat er miljarden aan uitkeringen worden uitgegeven terwijl er tegelijkertijd heel veel werk blijft liggen. Veel mensen mogen niet werken.'

Keune twijfelt ook aan de markteconomie vanwege de verdeling van de mondiale welvaart. 'Op wereldniveau neemt de ongelijkheid nog steeds toe. De rijken zijn 150 keer rijker dan de armen.'

lÜMïVETRSgm

fK'

»N

\

r-^

?S^•

♦ Zwerver Ignaas slaapt deze winter buiten en mag zich een l<eer per weel( wassen in liet toilet van een Italiaans restaurant [Foto M aureen Buiter]

­ ^ ^

l^PSecewlBWiEdgS"

l<^,^^i^ceniber 199?

lU^STIVER-SCTil-

VERVOLG VAN PAG. 7

Het huishoudboekje

Henk de Koning (24), personeelwetenschapper en vakkenvuller Inkomen: ± f 1000 a 1100 (basisbeurs en Albert Heijn Uitgaven: huur f 315,eten - 200,boeken -100,ziekenfonds - 60,uitgaan - 200,sparen: rest ('Je weet nooit wat er kan gebeuren')

rijdt toch graag een Eendje of een Kevert je. Kortom: het geld komt wel op, en eerder daaruit is de onvrede voortgekomen, dan uit een rabiaat tekort.

Want we kunnen in de berekeningen ook nog meenemen dat studenten hun telefoonaansluitingen, huur en maaltijden volgens de voordeligst mogelijke deler betalen.

Een reden extra om geen plaatsvervangend medelijden te krijgen.

Ze hebben een mooie toekomst. Ze mogen best iets blijer zijn.

De voorlichter Maurice Ackermans (54) schaal 12 (f 6.048 - f 7.832) Willem van Oranjelaan - 's-Hertogenbosch

'Dit is geen kakbuurt, al zou je dat wel verwachten. Nee, dit is een woning van een voorname stand in de mooiste straat van Den Bosch. Eigenlijk is het een soort enclave, een eilandje. En toch gaan we verhuizen. Naar een monumentaal pand in de binnenstad, dus we gaan er bepaald niet op achteruit. We willen daar iets galerie-achtigs met antiek gaan doen. Nee, geen winkel met een hel en een juffrouw achter een toonbank, maar mensen ontvangen volgens afspraak. Zo hopen we onze hobby nog wat aantrekkehjker te maken.'

]>«J"ou ja, dat zijn ze ook wel, bij tijd en wijle. Ze zijn niet volslagen van God los, niet helemaal zonder enig gevoel voor traditie en decorum, niet totaal onverschillig tegenover gebruiken die in hun ouders' gezinnen nog voor heilig doorgingen.

Kerstmis, bijvoorbeeld. Ruud van Lent, de psychologische aio, speelde Sinterklaas bij z'n scoutinggroep, en schuift op Tweede Kerstdag aan de dis bij z'n ouders. Nieuwjaar viert hij traditioneel - vuurwerk aansteken en champagne opdrinken. 'Ik denk bij het woord kerst niet

W f

direct aan geld, maar ik ben wel geweldig blij met die kerstbonus (220 gulden, DvE) van de universiteit. Ik denk bij het woord december vooral aan gezelligheid, zeker omdat ik dan ook nog jarig ben.'

Annemarieke van Splunter, die binnenkort afstudeert, is het wel met de huis-aan-huisbladen eens dat december een dure maand is. 'Ja, natuurlijk, ik ga dan graag skiën, er zijn veel feesten te vieren en ik ga veel uit, bijvoorbeeld met oud en nieuw. Maar het gaat me te ver om te zeggen dat geld het eerste is waar-

aan ik in december denk. Ik denk dan toch vooral aan gezelligheid.'

AH'er Henk de Koning viert het kerstfeest 'niet zoals het hoort. Ik doe niet aan cadeaus, dat vind ik niet passen bij kerst. Ik houd niet zo van dat Amerikaanse gedoe. Kerst draait bij mij om de gezelligheid. Dan zie ik mensen die het ook heel druk

'Ik doe niet mee aan de Staatsloterijshow' .101

iPP>ie#'dLbf«|i

hebben. Dit jaar heb ik m'n laatste tentamen net voor kerst, zodat het heerlijk rustig zal zijn. Ja, ik kijk er wel naar uit.'

Jeroen Vonhögen denkt al helemaal niet in financiële termen over het kerstfeest. 'Ik ben te oud geworden om nog op veel cadeaus van familieleden te kunnen rekenen. De tijd van je schoen zetten is voorbij. Ik

denk aan tentamens, die zijn in december.' Dan, serieuzer: 'Kerst is toch een culturele waarde binnen onze samenleving die in stand moet worden gehouden. Ik denk, misschien onbewust, dan toch ook wel meer aan de aanstaande hongerwinter in Joegoslavië. Ik probeer me enigszins in te leven. Door allerlei acties en collectes is de neiging om een CD te kopen in december iets minder groot dan in andere maanden. Dan maak ik liever wat geld over naar een hulporganisatie.'

i^MIiW^ 'De rijken zijn 150 keer rijker dan de armen'

Armoede sluipt lang:;zaam Nederland binnen steeds meer bijstandsmoeders, bejaarden, jongeren en zwervers leiden elk op hun manier een zeer marginaal bestaan. Twee KUB-onderzoekers analyseren die armoedeproblemen, zij het dat hun verklaringen wat uiteenlopen. Ook over de toekomst van de Nederlandse armoede lopen hun ideeën uiteen. Intussen hebben de bijstandsmoeders hun verhaal klaar en ziet een zwerver uit naar een beter bestaan. Liefst met schone sokken.

Michel Jehae .Aj-moede in Nederland. Het lijkt een contradictio in terminis. Nederland is één van 's werelds rijkste landen, heeft volgens politici mondiaal gezien één van de beste (of misschien wel het beste) sociale zekerheidstelsel en beschikt over een enorm aanbod aan overige collectieve voorzieningen. Moet er in dat land dan gezocht worden naar armoede? Vertel het niet in Somalië of Angola. Voor zover de bevolking daar niet door honger of oorlog verzwakt is, zal ze zich een breuk lachen.

Kommer en kwel zoals in Afrika, honger en oorlog dus, kent ons land niet, maar armoede is een rekbaar begrip en er zijn in ons land steeds meer signalen te horen over de toegenomen marginalisering van groepen die het op een of ander manier niet meer kunnen bolwerken, financieel (zie het toenemende aantal mensen met -grote- schulden) en/ of sociaal (er is steeds meer eenzaamheid). Wetenschapper Lou Keune, verbonden aan de faculteit sociale wetenschappen, noemde het een paar jaar geleden de colombianisering van de maatschappij.

Bijstandsmoeders zijn wellicht de bekendste groep die regelmatig blijk geven niet rond te kunnen komen van de in hun ogen veel te lage uitkeringen. Jannie Donders, medewerkster van het Tilburgse komitee 'Vrouwen en de Bijstand', nuanceert het beeld dat de bijstand voor alle vrouwen problemen oplevert.

Donders verzorgt samen met haar collega Dora Nuhof wekelijks een spreekuur om aan bijstandsvrouwen ondersteuning te geven. Volgens de Tilburgse zijn het vooral bepaalde groepen bijstandsvrouwen die in de problemen zitten. 'Zij die kinderen hebben en dan vooral kinderen die naar de middelbare school gaan. De kinderbijslag of de tegemoetkoming in de studiekosten wegen niet op tegen de extra kosten.

Zeker wanneer hun pubers plotseling 'een groeipiek' doormaken.'

Donders kent een voorbeeld van een moeder wiens zoon in een tijdsbestek van 3 maanden vier paar nieuwe schoenen nodig had. 'Zijn voeten groeiden met de week.'

Volgens Donders ontstaan er ook problemen wanneer onvoorziene omstandigheden optreden: 'Deze moeders zijn niet in de gelegenheid reserves op te bouwen. Wanneer de wasmachine het begeeft, is het moeilijk de middelen te vinden die te repareren. Voor zaken als kado's, de kapper, een oppas of eens een avondje naar café of schouwburg blijft er dan nauwelijks geld over.'

Volgens de 'bijstandsvrouwenondersteunster' is deze armoede ook voor de kinderen vaak een probleem.

'Schoolreisjes bijvoorbeeld kosten

en ze konden me wat'. De uitkering werd minder en er waren nogal allerlei 'duistere inhoudingen'. Teveel formulieren, en ach, laat eigenlijk ook maar. Zo af en toe nog een paar honderdjes halen bij de dienst, maar dan moest je eerst flink schreeuwen en stampij maken en dan gingen ze wel overstag.

Nu, ja nu is hij arm, écht arm dan hè. Heeft niets meer dan wat er aan zijn lijf hangt. Maar hij vindt zich^Z^wervers treden minder in de pu- zelf vooral smerig, een lekkere geur bliciteit maar zijn daarentegen des zoals vroeger, die mist hij nog het te zichtbaarder. Er verschijnen er meest. Geld niet echt, daar kan hij steeds meer in het straatbeeld. In toch niet mee omgaan. En fatNederland zijn er tussen de 30 a soenlijk eten, ach met kerst kan er 40.000. Hans is er een van. Hij loopt wel weer ergens aangeschoven wortegen de veertig, was een jaar of den. Als het dan maar niet zo warm vi)ftien geleden niet gek ver verwij- is, want dan krijgt hij van die gloeiderd van zijn bul (natuurkunde), en wangen en wordt ie weer misselijk. leeft nu op straat. Hoe het zo ver ge- Maar als hij al dat gedoe ziet met komen is? Ach, een beetje liefdes- die kerst, daar bij die mensen die het verdriet, domme schulden, geen fa- goed bedoelen, al die kouwe drukmilie meer, veel drank en vooral te, om wat ze met hun geld aanmoepech. Domme pech, meent Hans. ten. Dat gekoop. Nee, dat is zijn Een kamer die nét aan zijn neus wereld niet meer. Daar moet hij om voorbijging toen hij zijn ander lachen. Al is het maar heel kort. onderkomen al had verlaten, nét even geen vrienden meer die onderdak hadden. Tja, en toen zijn eerste nacht in een pastorie waar hij 'zomaar' aangeklopt had. Omdat hij niet bij stinkende, boerende en vechtende zwervers wilde slapen.

Maar ja, in die pastorie was niemand en er lagen wat mooie spullen. Niet te groot ook, makkelijk mee te nemen en snel te verkopen. Even geen geld hè, en dan doe je zoiets stoms.

Politiecel, maatschappelijk werker, consultatiebureau voor alcohol en drugs, kliniek en toen, via de ge- Want als hij een goede vrouw vindt, meente, een klein flatje. Maar lul- dan wil hij weer terug. Naar een huis lig. Helemaal in Noord, niemand in en een baan. En een paar nieuwe de buurt. Geen telefoon ('maar ach, sokken, dat zou ook al heel mooi wat had ik daar toen aan gehad'), zijn. fiets al snel gejat. Een andere fiets ''an de dagelijkse armoedeprakteruggejat, om steeds bij thuiskomst te zien wat voor een zwijnestal hij tijk naar de theorie van de wetener toch van maakte. Teveel drank, schappers. KUB-onderzoekers Ruud nieuwe schulden, nergens meer Muffels, hoogleraar ouderenbeleid kunnen poffen en buren die klaag- en Lou Keune signaleren een toenaden over harde muziek ('pff, een me van de armoede in Nederland.

Beiden hebben veel onderzoek verradio') en een ranzige stank.

Na bedreigingen en klappen van een richt naar armoede. Muffels in Nepotige buur was de maat vol. 'Ik derland en de EG, Keune heeft spegeloofde het verder wel. Het was cifiek onderzoek verricht in Tilburg zomer, de parken lagen er vrolijk bij en in Midden-Amerika.

Muffels: 'Volgens de armoedenor-

vaak veel geld. Te veel voor de bijstandsmoeders in ieder geval. Het betreffende kind kan dan als enige niet m^ee op reis.' Donders dringt er bij scholen al jaren op aan om voor deze gevallen aparte potjes te creëren.

Zelf zal Donders deze kerst in het plaatselijke Nieuwsblad een menu presenteren waarvan de receptuur uit de Vrekkenkrant afkomstig is.

IB'decemteTïgsa"

men van de wereldbank is er in Nederland geen armoede. Er is echter ook nog een wat 'luxere armoedegrens', die de EG voor haar inwoners gebruikt. Volgens die armoededefinitie ben je arm wanneer je inkomen onder de 50 procent van het in de EG gemiddelde inkomen ligt. De groep die onder die grens zit is al jaren constant, 5 a 6 procent van de inwoners van de Europese Gemeenschap. In die zin kun je dus niet spreken van toenemende armoede.

Wel veranderd is', meent Muffels, 'de mobiliteit van bepaalde groepen die onder die armoedegrens leven.

Die is afgenomen. Het leven onder die grens wordt namelijk pas echt probleem wanneer het lang gaat duren. Mensen teren in op hun reserves en komen dan in de problemen.

Onderling zijn de verschillen erg groot, weet Muffels. 'Bijvoorbeeld de positie van bijstandsmoeders.

Het beschikken over wel of geen goede alimentatieregeling scheelt natuurlijk een flinke slok op een borrel.' Dat geldt ook voor ouderen die alleen van hun AOW moeten rondkomen of ouderen die een goed pensioen hebben opgebouwd. Op het moment dat zich 'calamiteiten' (hoge ziektekosten of plotseling gestegen woonlasten) voordoen wordt de positie van vooral die eerste groep helemaal problematisch. Die calamiteiten zijn m zekere zin vergelijkbaar met die van de bijstandvrouwen, alleen zijn ze bij ouderen nog frequenter. Gebreken komen nu eenmaal met de jaren. En een slechte gezondheid met bijbehorende ziektekosten is eerder regel dan uitzondering.'

Muffels vervolgt: 'Armoede is ook relatief in vergelijking tot de welvaart van een samenleving als geheel. En ook in die zin is de situatie de afgelopen tien jaar'verslechterd.

De inkomensverschillen worden steeds groter en daar maak ik me zorgen over. Zeker omdat het einde van die trend nog niet in zicht is.

De druk op de verschillende uitkeringen voor jongeren, werkelozen en de bijstand in zijn algemeenheid wordt steeds groter.'

I C e u n e ' s verhaal vertoont grote overeenkomsten, maar is nog iets somberder van aard. Keune definieert armoede als het onvermogen om te voldoen aan minimale vereisten. 'De Verenigde Naties hebben op deze abstracte omschrijving een aantal maatstaven losgelaten over gezondheid, voeding, toegang tot het onderwijs en onderdak en natuurlijk inkomen. De armoedegrens ligt bij een jaarinkomen van 370 dollar per hoofd van de bevolking per jaar; volgens die definitie leidt 1,3 miljard van de wereldbevolking ar-

'Veel mensen mogen niet meer werken, terwijl er miljarden aan uitkeringen wordt uitgegeven. Dat is natuurlijk te gek' moede.'

Maar ook Keune vindt dat je op grond van die definitie niet kunt constateren dat er in ons land geen armoede is. Zelfs voeding is volgens hem in Nederland een probleem.

'Niet zozeer in de VN-maatstaf aantal calorieën per dag. Mensen met een laag inkomen eten echter vaak goedkoop en eenzijdig en dat werkt niet gezondheidsbevorderend. Uit een recent onderzoek is gebleken dat mensen in armere wijken eerder sterven en dat slechte voeding daarin een belangrijke rol speelt.'

LEES VERDER OP PAG. 1 0

CentER: permanente zorg Het is één van de grotere winkeltjes binnen de KUB: het CentER, het onderzoekbolwerk van de economische faculteit. Naast het onderzoeksinstituut, herbergt dit prestigieus centrum van de KUB de onderzoekschool, die op haar beurt weer is verdeeld in twee aio-programma's: het een heet economics, het ander management. En binnen de koepel gaat een mooi bedrag rond: ruim zes miljoen gulden, nog afgezien van de economen van de faculteit die hun onderzoekstijd voor de CentER-research vrijmaken.

Die tijd is in de begroting niet gekapitaliseerd. Daarentegen is wèl de inzet van de aio's van een bedrag voorzien: ƒ 2.159.000,-.

Wat volgt in de begroting is een opsomming van veelal Engelstalige functies en hoge bedragen.

Van supporting staff, via members, fellows tot visitors. Samen goed voor een slordige anderhalf müjoen gulden. Wie betaalt dat ?

De economische faculteit, die opdraait voor het aio-budget en één miljoen gulden ophoest ten behoeve van het onderzoeksinstituut (de helft van het bedrag) en de twee scholen (elk een kwart miljoen). De universiteit besteedt ruim acht ton, en het ministerie is gul met een (aflopend) subsidiebedrag van vier ton. Ook komt nog een anderhalf miljoen van 'buiten': zestig procent 'derde geld', en / 625.000,sponsoring. Dan rest een tekort, van 275 duizend gulden, dat met eigen reserves moet worden goedgemaakt. Ook het CentER, zelfs het CentER, kampt met tekorten.

Hoe dat kan? Marie-Louise Kemperman, managing director van CentER, verwerpt de eerste hypothese. Dat de members en fellows die CentER aanstelt (allen professorabele en liefst wereldvermaarde wetenschappers) almaar in prijs blijven stijgen. Een Uhlig. Een Cukierman. Om eens twee nieuwe namen te noemen.

Kemperman: 'Die mensen blijven constant redelijk duur. Wel is het zo dat we streven naar meer mensen, om een kritische massa in stand te houden.' En onze kritische massa, benadrukt zij, dient altijd uit 'fundamentele researchers' te bestaan. 'Een permanente zorg', zegt Kemperman, wijzend op de fundraising.

'Want het is lastig om derden uit te leggen dat voortdurend fundamentele research nodig is om bij mogehjke toepassingen vooruitgang te boeken.' De uitweg ziet Kemperman m de supranationale geldbuidels, van de Europese Commissie met name. Snel reageren op Brusselse signalen is geboden. 'Vroeger gaf dat problemen, maar nu werkt dit goed.' Ze pikt het kaartje op van de EGliaison in Den Haag, de man die dienst doet als subsidioloog voor economische wetenschappers.

'Het is de eerste keer dat ik op dat niveau iemand tref die het prima doet. Hij belt ons zelfs uit eigener beweging.' Maar goed ook. Kemperman: 'Het gaat aardig, maar het kan en het moet veel beter.' (PydBj

l^,^0(%cember 1 9 9 ? ,

|tJJ\HVER.V-PT3

VERVOLG VAN PAG. 7

Het huislioudboekje

Henk de Koning (24), personeelwetenschapper en vakkenvuller Inkomen: ±f 1000 a 1100 (basisbeurs en Albert Heijn Uitgaven: huur f 315,eten - 200,boeken -100,ziekenfonds - 60,uitgaan - 200,sparen: rest ('Je weet nooit wat er kan gebeuren']

rijdt toch graag een Eendje of een Kevertje. Kortom: het geldkomt wel op, en eerder daaruit is de onvrede voortgekomen, dan uit een rabiaat tekort.

Want we kunnen in de berekeningen ook nog meenemen dat studenten hun telefoonaansluitingen, huur en maaltijden volgens de voordeligst mogelijke deler betalen.

Een reden extra om geen plaatsvervangend medelijden te krijgen.

Ze hebben een mooie toekomst. Ze mogen best iets blijer zijn.

De voorlichter Maurice Ackermans (54) schaal 12 (f 6.048 - f 7.832) Willem van Oranjelaan - 's-Hertogenbosch

'Dit is geen kakbuurt, al zou je dat wel verwachten. Nee, dit is een woning van een voorname stand in de mooiste straat van Den Bosch. Eigenlijk is het een soort enclave, een eilandje. En toch gaan we verhuizen. Naar een monumentaalpandin de binnenstad, dus we gaan er bepaald niet op achteruit. We willen daar iets galerie-achtigs met antiek gaan doen. Nee, geen winkel met een bel en een juffrouw achter een toonbank, maar mensen ontvangen volgens afspraak. Zohopen we onzehobby nog wat aantrekkelijker te maken.'

]>>»rou ja, dat zijn ze ook wel, bij tijd en wijle. Ze zijn niet volslagen van God los, niet helemaal zonder enig gevoel voor traditie en decorum, niet totaal onverschillig tegenover gebruiken die in hun ouders' gezinnen nog voor heilig doorgingen.

Kerstmis, bijvoorbeeld. Ruud van Lent, de psychologische aio, speelde Sinterklaas bij z'n scoutinggroep, en schuift op Tweede Kerstdag aan de dis bij z'n ouders. Nieuwjaar viert hij traditioneel - vuurwerk aansteken en champagne opdrinken. 'Ik denk bij het woord kerst niet

aan ik in december denk. Ik denk dan toch vooral aan gezelligheid.'

AH'er Henk de Koning viert het kerstfeest 'niet zoals het hoort. Ik doe niet aan cadeaus, dat vind ik niet passen bij kerst. Ik houd niet zo van dat Amerikaanse gedoe. Kerst draait bij mij om de gezelligheid. Dan zie ik mensen die het ook heel druk

'Ik doe niet mee aan de Staatsloterijshow' hebben. Dit jaar heb ik m'n laatste tentamen net voor kerst, zodat het heerlijk rustig zal zijn. Ja, ik kijk er wel naar uit.'

Jeroen Vonhögen denkt al helemaal niet in financiële termen over het kerstfeest. 'Ik ben te oud geworden om nog op veel cadeaus van familieleden te kunnen rekenen. De tijd van je schoen zetten is voorbij. Ik

1000

direct aan geld, maar ik ben wel geweldig blij met die kerstbonus (220 gulden, DvE) van de universiteit. Ik denk bij het woord december vooral aan gezelligheid, zeker omdat ik dan ook nog jarig ben.'

Annemarieke van Splunter, die binnenkort afstudeert, is het wel met de huis-aan-huisbladen eens datdecembereenduremaandis. 'Ja, natuurlijk, ik ga dan graag skiën, er zijn veel feesten te vieren en ik ga veel uit, bijvoorbeeld met oud en nieuw. Maar het gaat me te ver om te zeggen dat geld het eerste is waar-

>

denk aan tentamens, die zijn in december.'Dan, serieuzer: 'Kerst is toch een culturele waarde binnen onze samenleving die in stand moet worden gehouden. Ik denk, misschien onbewust, dan toch ook wel meer aan de aanstaande hongerwinter in Joegoslavië. Ik probeer me enigszins in te leven. Door allerlei acties en collectes is de neiging om een CD te kopen in december iets minder groot dan in andere maanden. Dan maak ik liever wat geld over naar een hulporganisatie.'

^^i<mm 'De rijken zijn 150 keer rijker dan de armen'

Armoede sluipt langzaam Nederland binnen steeds meer bijstandsmoeders, bejaarden, jongeren en zwervers leiden elk op hun manier een zeer marginaal bestaan. Twee KUB-onderzoekers analyseren die armoedeproblemen, zij het dat hun verklaringen wat uiteenlopen. Ook over de toekomst van de Nederlandse armoede lopen hun ideeën uiteen. Intussen hebben de bijstandsmoeders hun verhaal klaar en ziet een zwerver uit naar een beter bestaan. Liefst met schone sokken.

Michel Jehae „Aj-moede in Nederland. Het lijkt een contradictio in terminis. Nederland is één van 's werelds rijkste landen, heeft volgens politici mondiaal gezien één van de beste (of misschien wel het beste) sociale zekerheidstelsel en beschikt over een enorm aanbod aan overige collectieve voorzieningen. Moet er in dat land dan gezocht worden naar armoede? Vertel het niet in Somalië of Angola. Voor zover de bevolking daar niet door honger of oorlog verzwakt is, zal ze zich een breuk lachen.

Kommer en kwel zoals in Afrika, honger en oorlog dus, kent ons land niet, maar armoede is een rekbaar begrip en er zijn in ons land steeds meer signalen te horen over de toegenomen marginalisering van groepen die het op een of ander manier niet meer kunnen bolwerken, financieel (zie het toenemende aantal mensen met -grote- schulden) en/ of sociaal (er is steeds meer eenzaamheid). Wetenschapper Lou Keune, verbonden aan de faculteit sociale wetenschappen, noemde het een paar jaar geleden de colombianisering van de maatschappij.

Bijstandsmoeders zijn wellicht de bekendste groep die regelmatig blijk geven niet rond te kunnen komen van de in hun ogen veel te lage uitkeringen. Jannie Donders, medewerkster van het Tilburgse komitee 'Vrouwen en de Bijstand', nuanceert het beeld dat de bijstand voor alle vrouwen problemen oplevert.

Donders verzorgt samen met haar collega Dora Nuhof wekelijks een spreekuur om aan bijstandsvrouwen ondersteuning te geven. Volgens de Tilburgse zijn het vooral bepaalde groepen bijstandsvrouwen die in de problemen zitten. 'Zij die kinderen hebben en dan vooral kinderen die naar de middelbare school gaan. De kinderbijslag of de tegemoetkoming in de studiekosten wegen niet op tegen de extra kosten.

Zeker wanneer hun pubers plotseling 'een groeipiek' doormaken.'

Donders kent een voorbeeld van een moeder wiens zoon in een tijdsbestek van 3 maanden vier paar nieuwe schoenen nodig had. 'Zijn voeten groeiden met de week.'

Volgens Donders ontstaan er ook problemen wanneer onvoorziene omstandigheden optreden: 'Deze moeders zijn niet in de gelegenheid reserves op te bouwen. Wanneer de wasmachine het begeeft, is het moeilijk de middelen te vinden die te repareren. Voor zaken als kado's, de kapper, een oppas of eens een avondje naar café of schouwburg blijft er dan nauwelijks geld over.'

Volgens de 'bijstandsvrouwenondersteunster' is deze armoede ook voor de kinderen vaak een probleem.

'Schoolreisjes bijvoorbeeld kosten

vaak veel geld. Te veel voor de bijstandsmoeders in ieder geval. Het betreffende kind kan dan als enige niet mee op reis.' Donders dringt er bij scholen al jaren op aan om voor deze gevallen aparte potjes te creëren.

Zelf zal Donders deze kerst in het plaatselijke Nieuwsblad een menu presenteren waarvan de receptuur uit de Vrekkenkrant afkomstig is. :;Zwervers treden minder in de publiciteit maar zijn daarentegen des te zichtbaarder. Er verschijnen er steeds meer in het straatbeeld. In Nederland zijn er tussen de 30 a 40.000. Hans is er een van. Hij loopt tegen de veertig, was een jaar of vijftien geleden niet gek ver verwijderd van zijn bul (natuurkunde), en leeft nu op straat. Hoe het zo ver gekomen is? Ach, een beetje liefdesverdriet, domme schulden, geen familie meer, veel drank en vooral pech. Domme pech, meent Hans.

Een kamer die nét aan zijn neus voorbijging toen hij zijn ander onderkomen al had verlaten, nét even geen vrienden meer die onderdak hadden. Tja, en toen zijn eerste nacht in een pastorie waar hij 'zomaar' aangeklopt had. Omdat hij niet bij stinkende, boerende en vechtende zwervers wilde slapen.

Maar ja, in die pastorie was niemand en er lagen wat mooie spullen. Niet te groot ook, makkelijk mee te nemen en snel te verkopen. Even geen geld hè, en dan doe je zoiets stoms.

Politiecel, maatschappelijk werker, consultatiebureau voor alcohol en drugs, kliniek en toen, via de gemeente, een klein flatje. Maar lullig. Helemaal in Noord, niemand in de buurt. Geen telefoon ('maar ach, wat had ik daar toen aan gehad'), fiets al snel gejat. Een andere fiets teruggejat, om steeds bij thuiskomst te zien wat voor een zwijnestal hij er toch van maakte. Teveel drank, nieuwe schulden, nergens meer kunnen poffen en buren die klaagden over harde muziek ('pff, een radio') en een ranzige stank.

Na bedreigingen en klappen van een potige buur was de maat vol. 'Ik geloofde het verder wel. Het was zomer, de parken lagen er vrolijk bij

en ze konden me wat'. De uitkering werd minder en er waren nogal allerlei 'duistere inhoudingen'. Teveel formulieren, en ach, laat eigenlijk ook maar. Zo af en toe nog een paar honderdjes halen bij de dienst, maar dan moest je eerst flink schreeuwen en stampij maken en dan gingen ze wel overstag.

Nu, ja nu is hij arm, écht arm dan hè. Heeft niets meer dan wat er aan zijn lijf hangt. Maar hij vindt zichzelf vooral smerig, een lekkere geur zoals vroeger, die mist hij nog het meest. Geld niet echt, daar kan hij toch niet mee omgaan. En fatsoenlijk eten, ach met kerst kan er wel weer ergens aangeschoven worden. Als het dan maar niet zo warm is, want dan krijgt hij van die gloeiwangen en wordt ie weer misselijk.

Maar als hij al dat gedoe ziet met die kerst, daar bij die mensen die het goed bedoelen, al die kouwe drukte, om wat ze met hun geld aanmoeten. Dat gekoop. Nee, dat is zijn wereld niet meer. Daar moet hij om lachen. Al is het maar heel kort.

16 aecember 1993

men van de wereldbank is er in Nederland geen armoede. Er is echter ook nog een wat 'luxere armoedegrens', die de EG voor haar inwoners gebruikt. Volgens die armoededefinitie ben je arm wanneer je inkomen onder de 50 procent van het in de EG gemiddelde inkomen ligt. De groep die onder die grens zit is al jaren constant, 5 a 6 procent van de inwoners van de Europese Gemeenschap. In die zin kun je dus niet spreken van toenemende armoede.

Wel veranderd is', meent Muffels, 'de mobiliteit van bepaalde groepen die onder die armoedegrens leven.

Die is afgenomen. Het leven onder die grens wordt namelijk pas echt probleem wanneer het lang gaat duren. Mensen teren in op hun reserves en komen dan in de problemen.

Onderling zijn de verschillen erg groot, weet Muffels. 'Bijvoorbeeld de positie van bijstandsmoeders.

Het beschikken over wel of geen goede alimentatieregeling scheelt natuurlijk een flinke slok op een borrel.' Dat geldt ook voor ouderen die alleen van hun AOW moeten rondkomen of ouderen die een goed pensioen hebben opgebouwd. Op het moment dat zich 'calamiteiten' (hoge ziektekosten of plotseling gestegen woonlasten) voordoen wordt de positie van vooral die eerste groep helemaal problematisch. Die calamiteiten zijn in zekere zin vergelijkbaar met die van de bijstandvrouwen, alleen zijn ze bij ouderen nog frequenter. Gebreken komen nu eenmaal met de jaren. En een slechte gezondheid met bijbehorende ziektekosten is eerder regel dan uitzondering.'

Muffels vervolgt: 'Armoede is ook relatief in vergelijking tot de welvaart van een samenleving als geheel. En ook in die zin is de situatie de afgelopen tien jaar verslechterd.

De inkomensverschillen worden steeds groter en daar maak ik me zorgen over. Zeker omdat het einde van die trend nog niet in zicht is.

De druk op de verschillende uitkeringen voor jongeren, werkelozen en de bijstand in zijn algemeenheid wordt steeds groter.'

I C e u n e ' s verhaal vertoont grote overeenkomsten, maar is nog iets somberder van aard. Keune definieert armoede als het onvermogen om te voldoen aan minimale vereisten. 'De Verenigde Naties hebben op deze abstracte omschrijving een aantal maatstaven losgelaten over gezondheid, voeding, toegang tot het onderwijs en onderdak en natuurlijkinkomen. De armoedegrens ligt bij een jaarinkomen van 370 dollar per hoofd van de bevolking per jaar; volgens die definitie leidt 1,3 miljard van de wereldbevolking ar-

'Veel mensen mogen niet meer werken, terwijl er miljarden aan uitkeringen wordt uitgegeven. Dat is natuurlijk te gek' Want als hij een goede vrouw vindt, dan wil hi j weer terug. Naar een huis en een baan. En een paar nieuwe sokken, dat zou ook al heel mooi zijn. " V a n de dagelijkse armoedepraktijk naar de theorie van de wetenschappers. KUB-onderzoekers Ruud Muffels, hoogleraar ouderenbeleid en Lou Keune signaleren een toename van de armoede in Nederland.

Beiden hebben veel onderzoek verricht naar armoede. Muffels in Nederland en de EG, Keune heeft specifiek onderzoek verricht in Tilburg en in Midden-Amerika.

Muffels: 'Volgens de armoedenor-

moede.'

Maar ook Keune vindt dat je op grond van die definitie niet kunt constateren dat er in ons land geen armoede is. Zelfs voeding is volgens hem in Nederland een probleem.

'Niet zozeer in de VN-maatstaf aantal calorieën per dag. Mensen met een laag inkomen eten echter vaak goedkoop en eenzijdig en dat werkt niet gezondheidsbevorderend. Uit een recent onderzoek is gebleken dat mensen in armere wijken eerder sterven en dat slechte voeding daarin een belangrijke rol speelt.'

LEES VERDER OP PAG. 1 0

CentER: permanente zorg Het is één van de grotere winkeltjes binnen de KUB: het CentER, het onderzoekbolwerk van de economische faculteit. Naast het onderzoeksinstituut, herbergt dit prestigieus centrum van de KUB de onderzoekschool, die op haar beurt weer is verdeeld in twee aio-programma's: het een heet economics, het ander management. En binnen de koepel gaat een mooi bedrag rond: ruim zes miljoen gulden, nog afgezien van de economen van de faculteit die hun onderzoekstijd voor de CentER-research vrijmaken.

Die tijd is in de begroting niet gekapitaliseerd. Daarentegen is wèl de inzet van de aio's van een bedrag voorzien: f 2.159.000,-.

Wat volgt in de begroting is een opsomming van veelal Engelstalige functies en hoge bedragen.

Van supporting staff, via members, fellows tot visitors. Samen goed voor een slordige anderhalf miljoen gulden. Wie betaalt dat ?

De economische faculteit, die opdraait voor het aio-budget en één miljoen gulden ophoest ten behoeve van het onderzoeksinstituut (de helft van het bedrag) en de twee scholen (elk een kwart miljoen). De umversiteit besteedt ruim acht ton, en het ministerie is gul met een (aflopend) subsidiebedrag van vier ton. Ook komt nog een anderhalf miljoen van 'buiten': zestig procent 'derde geld', en ƒ 625.000,sponsoring. Dan rest een tekort, van 275 duizend gulden, dat met eigen reserves moet worden goedgemaakt. Ook het CentER, zelfs het CentER, kampt met tekorten.

Hoe dat kan? Marie-Louise Kemperman, managing director van CentER, verwerpt de eerste hypothese. Dat de members en fellows die CentER aanstelt (allen professorabele en liefst wereldvermaarde wetenschappers) almaar in prijs blijven stijgen. Een Uhlig. Een Cukierman. Om eens twee nieuwe namen te noemen.

Kemperman; 'Die mensen blijven constant redelijk duur. Wel is het zo dat we streven naar meer mensen, om een kritische massa in stand te houden.' En onze kritische massa, benadrukt zij, dient altijd uit'fundamentele researchers'te bestaan.'Een permanente zorg', zegt Kemperman, wijzend op de fundraising.

'Want het is lastig om derden uit te leggen dat voortdurend fundamentele research nodig is om bij mogelijke toepassingen vooruitgang te boeken.' De uitweg ziet Kemperman in de supranationale geldbuidels, van de Europese Commissie met name. Snel reageren op Brusselse signalen is geboden. 'Vroeger gaf dat problemen, maar nu werkt dit goed.' Ze pikt het kaartje op van de EGliaison in Den Haag, de man die dienst doet als subsidioloog voor economische wetenschappers.

'Het is de eerste keer dat ik op dat niveau iemand tref die het prima doet. Hij belt ons zelfs uit eigener beweging.' Maar goed ook. Kempennan: 'Het gaat aardig, maar het kan en het moet veel beter.' [PvdB]

16 december 1993

lUNIVEBSSM

Studenten en hun centen

'Zeven jaar een )ei studenten en geld, het is een duo woorden dat niet snel tot een symbiose zal konnen. Studenten zeuren en mel<keren over niks zo, als over geld. De student die harder klaagt over een slecht college, of over een niet-gehaald tentamen, dan over geld, moet het levenslicht nog aanschouwen. Met de kerstgedachte gereed ondervroeg Univers studenten over hun uitgavenpatroon, hun toekomstige Inkomensbehoefte en de kerstgedachte. Een verhaal dat studenten beter niet aan hun ouders kunnen laten lezen.

Dylan van Eijkeren

Het hoofd Studentenzaken Wim Meuwissen (46) schaal 13 (f 6.406 - f 8.522) Tuinstraat - Tilburg

'Hetis altijd lastig omna lange tijdje buurt en dus ook je vrienden te verlaten. Maar toch ga ik in april verhuizen van de binnenstad naar de Blaak. Hier is weinig groen en het is bovendien ergrumoerig. Ongetwijfeld zal de nieuwe locatie op beide punten beter scoren. De voorzieningen die je in het centrum hebt, zul je in de Blaak wel minder aantreffen. Maar daar ben ik na al die jaren toch al steeds minder gebruik van gaan maken.'

^ A J eeuwig lijken ze te klagen, al eeuwig hebben ze te weinig, maar ook al eeuwig blijft hun aantal toenemen: studenten beweren weliswaar aan chronische kastekorten te leiden, in de praktijk verhongeren ze nooit. De carrousel van het gebrek, de klaagzang van het oneindige tekort kan op een toenemend materialisme duiden, maar kan ook een idéé fixe zijn van de opinievormende echelons.

Of studenten arm zijn, is überhaupt niet duidelijk. De basisbeurs (560 gulden) mag laag zijn, de normbeurs (1040 gulden) is al bijna van bijstandsniveau, en daarnaast mogen nog eens sloten flappen worden bijverdiend - zonder consequenties.

Stu-denten hoeven dus al niet op de onderste trede van de inkomensladder te staan, zeker met voor wie bedenkt dat studenten inderdaad op heel creatieve wijze hun inkomens vergroten. Eigen bedrijfjes, zwarte horecacenten, lucratieve studentassistentschappen, spekkende ouders, goedkope woonruimten, voordelige leefwijzen: het zijn voor outsiders alleszins valide redenen aan te nemen dat studenten het zo slecht nog niet hebben.

Vanwaar dan die problemen in studentenhuizen als nijpend wc-papier en niet-genoteerde telefoontikken?

Vanwaar hun copieerdrift qua studieboeken en de altijd weigerende geldautomaten? Waar gaat het geld van de hedendaagse student aan op?

Waar verdient-ie het? Waarom moet-ie bijbeunen?

Sparen alle studenten soms voor een Lexus? Betalen ze allemaal alimentatie? Zijn ze allemaal gokverslaafd? Kortom: Waar blijven die studentencenten? En: Is december voor hen een maand vol van gezelligheid, of zien ze die maand uitsluitend als een peperduur en verplicht familiefeest? In dit eigentijdse kerstverhaal: De praktijk en de moraal achter de studiebeurs van 1993.

B i j b a n e n voorzien studenten van het geld voor luxe-uitspattingen: cafébezoek, skivakanties, galakleding, een autootje en CD's. Annemarieke van Splunter (26) is een goed voorbeeld van de werkende student, want ze werkte al toen ze net op de middelbare school zat, en werkt nog altijd. Ze is zo goed als klaar met haar studie internationaal recht. Ze woont in Breda, op een flat. Al vanaf haar veertiende heeft ze baantjes gehad: ze is begonnen in de bijna-spreekwoordelijke tomatenpluk, sneed droogbloemen en rolde in de loop der jaren de horeca in. Ze liep op terrassen, bediende in restaurants, werkte voor een party-service en bakte in croissan-

terics. Ze werkte ook in winkels: 'Ik heb eigenlijk overal gewerkt'. Sinds een paar maanden heeft ze een bijbaan die beter aansluit op haar studie: ze werkt één dag in de week op een Udenhouts advocatenbureau.

Annemarieke: 'Er zijn mensen die het kennelijk redden op hun beurs.

Dat heb ik nooit gekund, ondanks m'n ouderlijke bijdrage. Het geld ging echt niet op aan idiote dingen.

Ik kocht er studieboeken van, ik sport, ik ga uit, ik wil op een hockeytoemooi iets meer kunnen uitgeven dan 25 gulden. Dat werk.'

Ze liep vorig jaar - onbetaald - stage bij een advocatenbureau, waar ze vervolgens één dag in de week betaald terecht kon. De laatste weken heeft ze niet gewerkt, omdat ze de laatste hand aan haar scriptie legde. Ze is al driftig aan het soUicite-

'Met kerst gireer ik naar Bosnië' ren: rechterlijk assistent-in-opleidmg lijkt haar wel wat, of anders een baan bij de Europese Gemeenschap.

Dat ze bij de Europese Gemeenschap 7500 gulden netto per maand zou gaan verdienen, vindt ze eigenlijk een beetje onzin: 'Ik hoef niet per se een baan waarmee ik veel verdien. Ik hoef geen dure auto. Ik wil graag een leuke baan, met zoveel geld dat ik er leuk van kan leven. Ik wil één keer per week uit eten, de wereld zien, zulke dingen. Plezier in m'n werk zal veel zwaarder tellen dan de hoeveelheid geld die ik er mee verdien.'

Met die gedachte zit Annemarieke precies op één lijn met Ruud van Lent (24), student-assistent onderwijs- en opleidingspsychologie. Hij wil: 'Een leuke baan, waarbij het plezier voorop staat, werk is voor mij niet alles, maar je bent er wel vaak mee bezig, dus kun je beter zorgen dat je aangenaam werk hebt.' Geld staat voor Van Lent niet op de eerste plaats. Hij hoopt in het computer-ondersteunend onderwijs aan de slag te kunnen - 'Computers zijn mijn hobby.'

Van Lent werkt 'twee dagdelen' per week op de universiteit, opgeteld acht uur. Daarmee verdient hij maandelijks 575 gulden, zodat hij, inclusief beurs, op zo'n 1600 gulden netto uitkomt. 'Dat is vorstelijk!' meldt hij enthousiast. 'Voor ik student-assistent werd, werkte ik ook wel eens bij, meestal als produktiemedewerker (een eufemisme voor

?

lUNIVERsBg:!

16 december 1993

en )eiirsje, da's meer dan genoeg' lopende­bandwerk, DvE) via Rand­ stad. Niet te vergelijken, natuurlijk, met wat ik nu doe.'

Z'n universitaire baan bevalt hem uitstekend, hoewel het niveau niet bepaald wetenschappeli j k is: hi j ver­ stuurt enquêteformulieren over het SGO naar studenten. 'Ik heb altijd veel tijd op de universiteit doorge­ bracht, dus dan ligt een student­ assistentschap logisch in het ver­ lengde.' Sinds hij die baan heeft, is z'n bestedingspatroon danig gewij­ zigd. 'Ik heb gespaard voor een com­ puter, ik koop nu veel meer science /iction­boeken, ik eet luxer, ik ga vaker naar de bioscoop.'

Freek Hartogh (28) studeert theolo­ gie en kan 'meer dan ruim' rondko­ men van zijn officieuze 1500 gulden.

Freek lapt, soms 's avonds, maar va­ ker overdag voor 'ik wil er geen last mee krijgen, laten we zeggen vijf­ tien gulden per uur'. Hij vindt zich­ zelf een klein boekhoudertje, een vroeg spaardertje: 'Ja, ik wil wat ach­ ter de hand hebben. Mijn geld geef ik heel beargumenteerd uit, ik heb overal potjes voor, voor kleren, eten, boeken, daar kom ik niet aan als ik ergens anders tekort heb.' Hij is wel een rijkere student, vindt hij zelf.

'Er lopen echt mensen rond die op een houtje bijten, die ontzettend hard werken en met weinig genoe­ gen nemen, daar heb ik respect voor.' Minder respect heeft hij voor de studentenbonden die alsmaar roepen dat het zo schraal is. 'Dat vind ik echt rituele flauwekul, die roepen de grote vakbonden maar wat na.'

Hij vindt zichtzelf een kleine bur­ ger, niet echt een type dat je als een cliché­student kunt zien. 'Mijn kle­

assistentschap bij de vakgroep En­ tisch over geld geschreven'). cyclopedie van het recht, uit vergoe­ Vonhögens portemonnaie raakt dingen voor zijn spirituele bijdrage vooral snel leeg door de twee kamers aan de faculteitsraad en de oplei­ diehij tegelijkertijd huurt: ééna520 Xeroen Vonhögen (23) heeft niet één dingscommissie van filosofie, en gulden in leiden, waar hij een voor­ Ijijbaant je, maar een stuk of vier. Hij door pianolessen te geven. Hij heeft naam deel van zijn rechtenstudie genereert zijn geld uit een student­ het daardoor niet te druk, vertelthij, doet, en ééna325 gulden in Tilburg, ondanks z'n waar hij filosofie studeert. Dan twee studies, koopt hi) veel boeken, waarvan t h e o r e t i s c h e voornamelijk de juridische werken muzieklessen hem bergen geld kosten, volgt hij en scherm­ muzieklessen, schermt hij bij Exca­ lessen die nog libur en is zijn sociëteitsrekemng Het huishoudboekje bij die baantjes in Leiden schrikbarend hoog. 'Je komen: 'Als je kunt daar jaarlijks afrekenen bij het Freek Hartogh (28), het goed in­ Buffet, dus dat is heel makkelijk, roostert, merk maar tegelijkertijd enorm gevaar­ theoloog en barkeeper je er niks van.' hjk.'

Geldzucht is Zijn ambitieus klinkende curricu­ Inkomen: niet de drijfveer lum vitae van het moment wil hij tot Vonhögens later ­ uiteraard, lacht Vonhögen ­ Officieel ± f 1100 (beurs en tappen) grote werk­ wel omzetten in een redelijk inko­ Officieus minimaal f 1500 (zwart tappen zaamheid: hij men. Maar dat hoeft niet meteen en schenkingen van ma en fooien) geniet van zijn onmiddellijk na zijn studie. 'Eerst a c t i v i t e i t e n , wil ik een baan die leuk is, en dan Uitgaven: doet ze m e t is het geld nog niet zo belangrijk. Je graagte. Hij pot weet toch al dat je niet op dat inko­ huur f 280,­ geen geld op mensniveau hoeft te blijven steken. telefoon ­ 45,­ ('Dat kan hele­ Het soort werk, en de omstandig­ eten ­ 300,­ maal niet als je heden, zijn voor mij in eerste instan­ auto ­ 300,­ student bent'), tie belangrijker dan de beloning. boeken en abonnementen ­150,­ hij droomt niet Maar dat kan veranderen wanneer sporten ­ 40,­ van een pot ik een huis wil kopen, of een gezin kleren ­ 60,­ goud onder de hebt, zulke dingen. Dan moet je je afbetalingPC ­ 75,­ regenboog ('Ik uiteraardberaden op je prioriteiten.' ziektekostenverzekering ­ 85,­ doe niet mee Zo zou Vonhögen graag in de rech­ uitgaan ­100,­ aandeStaatslo­ terlijke macht, of als aio aan de slag klein grut ­ 50,­ terijshow') en gaan. Beide opleidingen staanbehal­ leest liever ve voor een goede baan op lange ter­ spaarpot voor reizen ­150,­ over geld dan­ie mijn, bekend om hun magere sala­ het heeft ('Dos­ riëring. Maar dan weer, zegt Von­ tojewski, maar högen, je weet dat er op termijn iets ookAndréGide tegenover staat. Dat maakt een paar hebben allebei jaar afzien wel weer goed. 'Geld is heel fantas­ voor mij niet een willekeurig ver­ rijkingsmiddel, zo zie ik het absoluut met.'

Geld intrigeert hem vaak meer in de overdrachtelij­ ke dan in de werkelijke be­ (foto: Enk van der Burgt] tekenis. Hij heeft zijn lite­ ratuur over geld gelezen, volgt met argusogen filo­ sofiecolleges over geld en nu loopt hij een cyclus die de scheiding tussen de mo­ netaire en reële sfeer ­ zeg het verschil tussen de beurs en de achterzak.

De discrepantie tussen de hoogte van de bankreke­ ning en idee over datzelf­ de saldo, daarin lijkt het grootste probleem voor de werkende student te schuilen. Zeggen ze ook zelf. Want studenten gaan ervan uit dat ze de wereld te winnen hebben, dat ze in de wieg hebben gelegen om kapitaal te vergaren, en stellen daarop h u n uitgaven eerder af dan hun inkomen. Daar komt het gemor en de ontevreden­ heid vandaan, niet uit hun werkelijk besteedbare in­ komen, want dat is zelfs in geval van het lulligste bij­ baantje ruim boven bij­ standsniveau. Goed, ze willen gewoonweg meer.

We leven dan ook niet meer in tijden waarin je tot een bepaalde groep be­ hoorde omwege je ideolo­ gie. T h u i s drinken is enigszins not done, kroeg­ slempen is nou eenmaal duurder. De verplichte OV­kaart is heel prettig, maar wie een paar centen extra te besteden heeft,

ren zijn dik in orde, ik rij een Maz­ da, een oude weliswaar, maar toch, en ik zit regelmatig in het buiten­ land. Deze kerst ­ december is een koude maand geworden, ik ga een dag naar mijn moeder en meteen daarna langlaufen in Zwitserland ­ heb ik mijn cen­ ten wel weer no­ dig.' ^/^^Ibert Heijn­ employee Henk de Koning stu­ deert personeel­ wetenschappen, en genereert zijn inkomen onge­ veer evenredig uit die twee be­ staanscompo­ n e n t e n . Bij de mega­AH werkt hij twee avonden per week als vak­ kenvuller. Van de verplichte ouder­ lijke bijdrage wil De Koning (24) 'geen gebruik ma­ ken'. Hij heeft geen geldgebrek, maar ziet wel uit naar het einde van zijn studie­ tijd: 'Ik heb hier­ voor al vier jaar HBO gedaan, en zeven )aar zo'n beursje, datiswel genoeg.' Hij zal na z'n studie azen op een leuke baan, maar liever goed dan slecht

♦ Psychologie student-assistent Ruud van Lent: 'Ik heb een vorstelijk salaris'

betaald. Hij wil ook geen zeur wor­ den, 'en die kans is erg groot wan­ neer je een saaie baan hebt'.

LEES VERDER OP PAG. 8

16 december 1993

lUNIVEBSpr:!

Geld is er in vele soorten en maten. Spaarzegels, creditcards, waardebonnen. Het nieuwe briefje van honderd is er slechts één vorm van. Een vorm die zijn langste tijd gehad heeft, meent tenminste de scientific director vaw het Center for Economie Research, Arie Kapteyn. In een wereld waar lenen steeds meer terrein wint op sparen en het hebben minder relevant is dan het kunnen lenen, blinkt een gouden toekomst Voor de creditcard. De onderzoeker is er maar blij mee. Weet hij tenminste eindelijk waaraan en waarom mensen hun geld opmaken.

Adrian van den Eerenbeemt

De hoogleraar Aart de Zeeuw (41) schaal hoogleraar B (f 9.375 - f 13.722) Burgemeester Suijsstraat - Tilburg

'Ditis absoluut de aardigste buurt in Tilburg.

De mengeling van jonge en oudemensen die ook nog eens wonen in die karakteristieke panden, maakt de straat zo bijzonder.'

' X - > e creditcard is het betaalmiddel van de eenentwintigste eeuw', stelt prof.dr.ir. Arie Kapteyn, 'contant geld zal op termijn wel verdwijnen, op zich heeft het weinig functie meer. Privacy is de enige reden om het nog in stand te houden'.

Van contant geld is niet te achterhalen waaraan het is uitgegeven, door wie, waar en wanneer. Dat is prettig om redenen van privacy, maar het maakt het werk van Kapteyn, scientific director van het Center for Economie Research, alleen maar ingewikkeld. De creditcard kan het allemaal veel simpeler maken. 'Voor een economisch onderzoeker is dat natuurlijk fantastisch. Met de informatie van streepjescodes en van de pasjes kun je een goed overzicht van het bestedingsgedrag van consumenten krijgen. Het meten is nu voor ons nog een groot probleem, mensen moeten naderhand opgeven waaraan ze hun geld hebben uitgegeven. Dat is bijna niet bij te houden. Met de creditcard krijg je betrouwbare informatie.'

Ook al zou de informatie beschikbaar zijn, het blijft de vraag of een onderzoeker er toegang tot zou kunnen krijgen. Kapteyn denkt zelf dat de banken niet al te happig zullen zijn op het geven van opening van dat soort zaken: 'Banken leven bij betrouwbaarheid. Als ze iets vervelend vinden, is het als die in het geding komt. Wat dat betreft denk ik niet dat ze er veel mee willen doen'.

ICapteyn is 'gewoon nieuwsgierig' naar het financiële doen en laten van mensen. Hij is al enige tijdbezig met een onderzoek naar spaargedrag en onlangs begon ook een onderzoek naar het bestedingsgedrag van de meer vermogende Nederlanders.

Niet toevallig hebben banken veel belangstelling voor dit soort gegevens.

'Het basisidee bij ons onderzoek is dat de mens een superrationeel wezen is, dat alles uitmikt. In de praktijk werkt het niet zo, maar het is een goed vertrekpunt om daarna te kijken waar het allemaal niet klopt', aldus Kapteyn. 'Het probleem is natuurlijk dat je uit rationaliteit heel veel kunt afleiden en uit irrationaliteit heel weinig. Als je op dat laatste een theorie gaat bouwen, bouw je op drijfzand.' De hoogleraar gaat daarom uit van de beperkte rationaliteit: 'We proberen ons leven wel te plannen, maar het lukt niet. De toekomst is nu eenmaal niet te voorzien. Daarvoor zijn er teveel onzekerheden. Allerlei rampen kunnen je treffen en mensen denken ook niet elke dag hetzelfde'.

En dat geldt niet alleen voor particulieren: 'Ook bedrijven zijn veel inationeler dan wel wordt aangenomen en over de overheid hoef ik het al helemaal niet te hebben', stelt de hoogleraar. Voorbeelden genoeg: 'Een vriend van mij uit het bedrijfs-

"'^

leven zegt bij beslissingen dat hi j dat nu eenmaal voelt aan zijn theewater. En een jaar of twintig, dertig geleden gingen alle oliemaatschappijen ineens tankers kopen. Elk bedrijf moest toen eigen tankers hebben. Iedereen kon voorzien dat het mis zou gaan, maar ze gingen toch door. In letterlijke zin wilde niemand toen de boot missen.'

Toch houden de meesten wel rekening met de eigen impulsiviteit, weet Kapteyn. 'Mensen leggen zichzelf restricties op. Daarvan zijnheel veel voorbeelden te noemen. Ik heb daar eens naar gevraagd bij de thee hier. Ik kreeg meteen een stuk of zes suggesties te horen. Om te voorkomen dat je te veel geld uitgeeft bij het winkelen kun je expres weinig geld meenemen. Of eerst wat eten voor je naar de supermarkt gaat.

Automatisch sparen is ook een voorbeeld.'

Deze trucs k u n n e n leiden tot schijnbaar irrationele beslissingen.

Zo lijkt het irrationeel als iemand een nieuwe auto koopt met een autofinanciering met een hoge rente, terwijl hij een spaarrekening heeft met een lagere rente. In werkelijkheid gaan achter zo'n beslissing ook rationele redenen schuil.

'Zo is het vanuit het oogpunt van zelfbeheersing juist goed. Het kan wel meer geld kosten, maar de aflossingen van de lening komen gewoon bij de vaste lasten. En het spaargeld dat anders weg zou zijn, blijft onaangetast. Op één niveau is dat heel irrationeel, terwijl het op een ander niveau juist weer rationeel is, heel goed gepland.'

Mensen blijken bewust aan te sturen op zulke 'meevallers'. De burger betaalt liever steeds teveel belasting om dat eens per jaar terug te krijgen, dan dat hij het risico loopt om bij te moeten betalen. Hij heeft liever één keer per jaar vakantiegeld, dan elke maand meer loon.

'Rationeel gezien is dat compleet maf', stelt Kapteyn vast.

Datzelfde geldt eigenlijk voor het kerstpakket. Kapteyn filosofeert terwijl de pakketten worden rondgedeeld. 'Als econoom zou ik zeggen dat een cadeautje nooit beter is dan geld. Daarvan kun je iets kopen wat je écht graag wilt. Maar als je om heen kijkt, zie je dat mensen het toch hartstikke leuk vinden om een kerstpakket te krijgen. Het voelt blijkbaar toch als een soort persoonlijke attentie van de baas.'

I n de loop der jaren is de omgang van de mens met zijn geld veranderd. Er werd de afgelopen tien a vijftien jaar steeds minder gespaard.

Het grotere gemak om krediet te krijgen is daar waarschijnlijk voor een belangrijk deel debet aan. Geld kan al uitgegeven worden voordat het verdiend, of gespaard, is. Het fenomeen geld wordt daardoor alleen maar abstracter. Het appeltje voor de dorst in een oude sok was nog heel concreet. Het is geld dat je in handen kunt nemen en tellen. Een

16 december 1993

lUlVIVEPS^M

Bestedingsonderzoeker ziet gouden toekomst voor plastic geld

De gulden heeft zijn langste tijd gehad

rVA: interen op reserves De omzet van het para­univer­ sitaire onderzoeksinstituut rVA bedraagt in 1993 zo'n acht miljoen gulden. Het instituut, dat zich bezighoudt met so­ ciaal­wetenschappelijk onder­ zoek voor bedrijven, overheids­ instellingen en internationale organisaties, drijft volledig op eigen kracht. De onderzoeks­ gelden (de zogenaamde 'derde geldstroom'] die het IVA bin­ nensleept, worden gebruikt om de kosten te dekken. Positieve saldi worden aangewend voor investeringen, of om toekom­ stige tekorten te dekken. Het bestuur van die stichting IVA wordt benoemd door het colle­ ge van de KUB. De directeur van het IVA wordt betaald door de universiteit, de overige sa­ larissen betaalt het instituut zelf.

♦ Arie Kapteyn: 'Voor een economisch ondeizoeker is die creditcard natuurlijk fantastisoli. Nu weet je wie waar zijn geld aan uitgeeft' [Foto: Joke Backx]

­ spaarrekening is al wat afstande­ lijker, maar het blijft geld dat jehebt.

Heel anders wordt het met geleend geld, dat is geld dat je niet hebt, maar al wel is uitgegeven. Alle verschil­ lende rekeningen en regelingen maken het er voor de burger niet makkelijker op, erkent Kapteyn.

Hoewel het lenen, en uitgeven, van geld makkelijker zijn geworden, zijn de eigen financiële beslomme­ ringen er alleen maar onoverzich­ telijker op geworden. Dat zorgt te­ vens voor een van de belangrijkste

redenen voor 'irrationeel' gedrag.

De consument kiest meestal voor de makkelijkste lening en niet voor de goedkoopste. Het is te ingewik­ keld en tijdrovend geworden om in het woud van financieringsmoge­ lijkheden de juiste boom te vinden.

"V^oor Kapteyn zelf is er echter weinig veranderd in de loop der ja­ ren: 'Inhetlenen van geldben ikben altijd zeer goed geweest. Dat is niet verschoven. Ik heb altijd veel credit­ cards, dat heeft er ook mee te ma­

ken dat ik veel reis. Ikben een slech­ te planner, dus die creditcards ko­ men goed van pas.'

De kaart maakt voorbereidende handelingen als het bestellen van travellers cheques en het wisselen van geld overbodig, dat is handig.

Nadeel is weer dat het kan leiden tot onvoorziene aankopen. Kapteyn: 'Ik was dit weekend in Milaan. Daar heb ik met de kaart overhemden ge­ kocht. Die zou ik anders niet ge­ kocht hebben'.

Het tekent de ontwikkeling van

geld die is ingezet met de komst van de creditcard. Landsgrenzen doen niet meer ter zake, valuta worden gedevalueerd tot een rekensomme­ tje in een bankcomputer. Geld is er in feite univeïseel mee geworden.

Reden waarom de hoogleraar een gouden toekomst ziet voor het plas­ tic geld. Al jaren bestaat de cent alleen nog maar op papier, hetzelf­ de lot zou ook de gulden dan bescho­ ren zijn: een woord met wat getal­ letjes erachter.

Drs. M. Bovy, adjunct­directeur van het IVA, weet dat het di­ recteurssalaris 'een symbool­ functie heeft. Dat is een teken dat zegt: KUB en IVA horen bij elkaar.' Dat onderscheidt het IVA van andere onderzoeks­ instituten, zegt Bovy. 'Wij ho­ ren bij de universiteit.'

Het IVA betaalt de Tilburgsc universiteit verder voor alle diensten die de KUB levert.

Bovy: 'We betalen een fors be­ drag voor huisvesting en auto­ matisering. Daar is geen lief­ dadigheid bi). Dat bedrag is ge­ baseerd op marktprijzen.' Maar de eerste en veruit grootste kos­ tenpost van het onderzoeks­ instituut is salaris. 'Onze be­ langrijkste produktiefactor is menselijke arbeid', zegt Bovy.

De afgelopen vijf jaar draaide het rVA redelijk. De speciali­ saties van rVA, arbeidsvraag­ stukken, gezondheidszorg & welzijn, onderwijs & cultuur en beleid, organisatie & perso­ neel, leken tijdloos hun plaats in de recessie te vinden. Maar in de loop der jaren bleek de afzetmarkt steeds moeilijker bereikbaar te worden. Bovy: 'Gechargeerd zou ik zeggen dat we vijf jaar geleden wachtend bij de telefoon zaten, terwijl we er nu hard aan moeten trekken.

We moeten alerter zijn, veel harder werken om opdrachten binnen te krijgen.'

1993 Is een moeihjk jaar, trapt Bovy naar eigen zeggen een open deur in. 'We zijn volledig self supporting en zullen dat ook blijven, maar ik denk dat we dit jaar misschien iets zul­ len interen op de overschotten van vorige jaren. Maar voorop staat dat we complementair willen blijven aan de eerste en tweede geldstroom van de uni­ versiteit.' [DvEj

le.^ecember 1993

lUJNHA^EBS­gJtd­

KeTstmis en geld, wat hebben die twee nu met el­ kaar te maken zal delezerzich afvragen. Geldisim­ mers een kwestie waarover je bij voorkeur niet spreekt, en als het dan toch moet met de nodige re­ serve. En moet dat dan plotseling in de decembermaand, van huis uit een pronkstuk van familiezin, devotie en gemeenschapsvor­ ming. Een maand dus met een feest erin dat zich bij uitstek niet leent om het over het voormalig slijk der aarde te hebbend De nuchtere werkelijkheid is dat kerstmis ­ de spil waarom de maand december draait ­ verwor­ den is tot een feest met vooral ma­ teriële bestanddelen. Dan gaat het niet eens om oud zeer, om zo­ iets als al te overvloedig tafelen, veeleer gaat het om de wisseling van betekenis. De oude inhoud van het feest, de feitelijke kern, is verschraald tot een modern cli­ chéverhaal dat afgeraffeld wordt tussen de bedrijven door. De kwestie waarhetin december om draait is net als anders geld gewor­ den. Winkeliers verhalen steevast over gestegen omzetten ('vooral duurzame consumptiegoederen, de mensen willen weer kwali­ teit'), handelaren in reizen doen winter na winter betere zaken en ook uit CBS­cijfers blijkt dat voor­ al aan reizen in december steeds meer wordt besteed. Men weet het daar zelfs uit te splitsen in leeftijdsgroepen ­ te beginnen met de groep van O tot 5 jaar.

Maar een kerstnummer waarin bespiegelingen over het hogere en het diepere nagenoeg ontbreken, is dat wel passendi Tja, het geld is de grote beweger geworden, niet langer vervult God die rol. Dat wordt door Bert Heffels in dit kerstnummer van Univers be­ weerd op de middenpagina's. J e zou willen dat het te zwaar aan­ gezet is, maar wie de onstuimige belangstelling voor geld, beleg­ gen, oudedagsvoorzieningen, ver­ re reizen en een materieel decem­ ber beziet, kan constateren dat het karakter van de decembermaand ingrijpend verandert. Het is de consumerende maand geworden.

Tenminste, voor degenen die wer­ ken en niet tot de arme kant van Nederland behoren. Want deklas­ se van niet­bezittenden wil eigen­ lijk dolgraag meedoen, maar kan dat niet. En zal het volgens onder­ zoekers in de toekomst steeds minder kunnen.

hoewel rondko­ men de meesten ­ in tegenstelling tot de geluiden daarover ­ niet al te zwaar valt.

Een inkomen van boven de dui­ zend gulden lijkt geen uitzonde­ ring, net zomin overigens als ver­ standig met geld omgaan. Huis­ houdboekjes en spaarpotjes be­ hoeden de student voor al te vreemde misstappen en stellen hem in staat om zich in weinig van de burgerman te onderschei­ den. Wat meer drank misschien, een iets goedkopere wintersport­ vakantie, maar daarmee zijn de verschillen wel genoemd. Een creditcard is ook in deze kringen geen ongebruikelijkheid, banken hebben alle vertrouwen in hun toekomstige grootverdieners en wensen niets liever dan hen in een vroegtijdig stadium al te binden.

Dat doen ze liever niet met het groeiende leger van zwervers, bij­ standmoeders, ouderen en al die anderen die tegenwoordig vere­ nigd lijken in wat genoemd wordt de onderkant van Nederland, de vierde wereld. Daar is het geld manifest aanwezig, juist in zijn afwezigheid.

De onderzoekers Keune en Muffels zien het in de bijdrage van Michel J ehae zorge­ lijk aan. Zij hebben het over de colombianisering van de maat­ schappij en zien de tweedeling van de maatschappij steeds defi­ nitiever vormen aannemen.

Zit een reis er voor de have­nots niet in, de haves trekken er blij­ kens het artikel van Michel Kna­ pen steeds meer op uit. Winter of zomer, dat maakt niet langer uit, gereisd zal er worden. Vooral het aantal reizen m december is de laatste jaren met sprongen geste­ gen. De socioloog meent dat er onderscheidingsdrang aan ten grondslag ligt, de wil om niet burgerlijk aan te schuiven met de gewraakte familie. De milieu­ ■beweging m­ag dan bewer­en ­dat één vliegreis per persoon per leven het maximaal toelaatbare is van­ wege de vervuiling die het met zich meebrengt, de burger die zijn horizon wil verbreden en daar nu de middelen voor heeft, stoort zich daar allerminst aan.

Soms loop het bij die reizen ech­ ter uit de hand, vinden er ramp­ zalige ongelukken plaats en komt een nieuw fenomeen de hoek om­ kijken: dat van het smartegeld.

Mark van Assen sprak ondermeer met de KUB­medewerkster die vorig jaar bij de ramp in het Por­ tugese Faro was betrokken. Die kreeg alvast een voorschot ­ dat onmiddellijk goeddeels werd be­ steed ­ maar dat niet de angsten kon wegnemen. Smart blijkt dan ook moeilijk in geld uit te druk­ ken. J urist Spier weet dat Neder­ land op dat terrein een midden­ moter is, maar de zaak is in be­ weging: sinds het zogeheten Aids­ arrest zijn Amerikaanse toestan­ den niet uit te sluiten.

Natuurlijk was het uit Amerika dat een andere geldgrootheid overwaaide: de moderne vrek.

Zoiets kon in Nederland niet an­ ders dan in goede aarde vallen en jawel, sinds enige tijd heeft dit land dan ook een vrekkenkrant.

De uitgeefster maakt m het ver­ haal van Roland Enthoven duide­ lijk dat het geen afgedwongen gierigheidis, maareen welbewus­ te keuze. De naam ervoor: consu­ minderen.

Bij de inhoud

De rector magnificus Len de Klerk (55) schaal 18 (f 10.311 ­ f 13.722) Burgemeester Van de Heijdenlaan Kaatsheuvel

'Ik heb er altijd voor gekozen om een wo­ ning tekopen buiten deplaats waar ik werk.

Daardoor moet je 's avonds altijd even de auto in om thuis te komen, en dat is voor mij een symbolische afsluiting van mijn dag. Deze bungalow staat in een soort mega­ woonerf; wehebben drempels en smallestra­ ten, maar de huizen zijn wel wat groter dan in een gemiddelde wijk. Mijn vrouw zegt dat het een hele gezelhge buurt is, met veel sociaal verkeer. Ik zelf weet het niet, want ik ben er bijna nooit.' .

T o o n mij uw huis, en ik zal zeggen wie u bent zei eens een Weens arclii­ tect. En alle geld ten spijt, Kerstmis wordt ooV. in de huiselijke kring door­ gebracht. De Univers­fotografen Erik van der Burgten Remco Tazelaarportretteerden medewerkers ­ van hoog tot laag in de universitaire hiërarchie ­ voor hun onderkomens. De rector opent de reeks van foto's die op de linkerpagina's loopt en eindigt bij de koffiedame op pagina 20.

Univers besloot de cultuur van het geld ­ en het gebrek daaraan ­ voor een keer tot thema te maken en constateerde ondermeer dat geld niet langer een zaak is waarover wetenschappers besmuikt spre­ ken. Integendeel, het is een popu­ lair object geworden van uit­ eenlopende studies waarin maar weinig van de eens bestaande, antieke reserves terug te vinden is. Zo is in het eerste verhaal van dit nummer te vernemen van de Tilburgse topeconoom Arie Kap­ teyn hoezeer wetenschappers ge­ ïnteresseerd zijn in het beste­ dingsgedrag van de rijke boven­ laag. Want voor marktonderzoe­ kers zonder omhaal is de moder­ ne spending man natuurlijk een buitengewoon begeerlijk object geworden. Wat zou het niet mooi zijn als aan al dat uitgeven een zekere overweging, een vorm van verstandelijkheid ten grondslag zou liggen. Dan immers is de con­ sument gemakkelijk en direct te benaderen, je weet eindelijk wat voor vlees je in de kuip hebt. Het tegendeel blijkt echter waar te zijn. Rijk zijn is nog wat anders dan rationeel handelen.

Aan het uitgavenpatroon van stu­ denten, zo blijkt uit het verhaal van Dylan van Eijkeren, valt al evenmin een touw vast te knopen.

Dat laatste tenslotte zou ook het steekwoord voor de universitei­ ten kunnen zijn. Het geld dat hen zorgen baart heet wachtgeld.

Steeds meer moet er betaald wor­ den, steeds minder rek is er in de begrotingen. J aarlijks gaat er in de KUB zo'n zes miljoen om in de wachtgeldsfeer. Het toverwoord om er iets aan te doen schijnt mo­ biliteitsbank te zijn.

lĂ&#x153;NiVĂ&#x2039;RSPM

16 december 1993

Inhoudsopgave Het einde van contant geld De toekomst is aan het plastic geld. Transacties worden een papieren kwestie. Als het tenminste aan econoom Arie Kapteyn ligt. Die gaat onderzoeken hoe en waaraan de rijke bovenlaag van Nederland zijn geld uitgeeft. Als er veel meer met credit-cards wordt betaald komt er meer informatie. Met gewoon geld kom je niet achter de bestedingspatronen en bhjven we maar denken dat geld uitgeven een tamelijk irrationeel proces is.

Rondkomen is zo moeilijk nog niet Studenten houden er talloze nevenbanen op na om aan de kost te komen. Vakkenvullen, een studentassistentschap, tappen in de kroeg of de nachten in een broodbakkerij dienen ertoe dat er geen al te karig leven geleid moet worden. Want in december wil ook de student naar de sneeuw. Kerst wordt tussendoor even gedaan.

De arme kant van Nederland Zwerver Ignaas was ooit beloftevol student, maar heeft nu geen cent meer. Alleen een bundel kleren en af en toe een aanschuifadresje om te eten. Hij behoort tot het leger van groeiende kansarmen die een rijkelijk leven wel kunnen vergeten. Twee onderzoekers menen dat de kloof tussen bezittenden en niet-bezittende alleen nog maar zal groeien.

12 Op weg naar de lotgenoten De decembermaand is verworden tot de maand bij uitstek om de oude huiselijkheid te ontvliegen. Het aantal zomervakanties blijft op peil, maar de winterreiziger wordt meer en meer in Europa aangetroffen. Of daarbuiten, want dan is het mogelijk om verantwoord te laten zien dat er goed verdiend wordt.

Geld is de moderne drijfveer van alles Waar eens god de verbindende factor was, is dat nu het geld. God met ons staat weliswaar nog op de zijkant van de gulden, maar de macht van het geld heeft die van de geest overwonnen. De bijbel van de moderne tijd is de belastingalmanak.

De zelfgekozen zuinigheid van de vrek

ÂŤ

Een tijd geleden was daar plotseling de Vrekkenkiant. Een wat beduimeld tijdschriftje waarin te lezen valt hoe er nog bezuinigd kan worden. Slaap je alleen in een tweepersoons bed, dan levert het minder wassen op als je de eerste weken aan de ene en de volgende weken aan de andere kant slaapt. De vrekken hebben zich gebonden in hun krant. Velen van hen zijn gierig uit vrije wil. Dan kun je met minder toe en kun je bijvoorbeeld minder gaan werken.

16 Met smartegeld neem je de pijn niet weg Een ton krijgen omdat je in een vliegtuigongeluk flink wat letsel opliep lijkt heel aardig, maar is het niet. Eigenlijk heb je niets aan dat geld vindt de KUB-medewerkster die vorig jaar in het Martinair-toestel zat dat neerstortte in Faro. Als ik hier over het terrein loop en het waait, hoor ik nog steeds dat gillen. De jurist is zakelijk en legt uit hoe lastig het is smart in geld uit te drukken.

De loden last van het wachtgeld Een miljoen of zes is er jaarlijks gemoeid met wachtgelden die deze universiteit moet betalen aan voormalig werknemers. Die last zorgt ervoor dat er nagedacht wordt over zoiets als een mobiliteitspunt. Daar moet ervoor gezorgd worden dat de assistenten in opleiding na die opleiding ook ergens aan het werk kunnen. Want dat laatste blijkt nogal lastig te zijn.

20

puBpap9j\[ UI p p S a j j B u i s ;9ii UBA jsmo>[do 9 Q ^ 5[9X\ 9 l U 9 p o m 9p UBA 9TJ9§ireA9 Ï 9 H ♦ S9pTpBIWSJ95[ I9pinUI 'U9ZT9I J99m 'U9p9ip[(T|98om J99XV ^ p O ^ I9§IIBJ Ï 9 n i 'U9piOM98 J9S9M9q

9)0JS

9p SI p p ^ ,, p | 9 § I9pUOZ p|9J9M U99 UI U9AJ9A1Z U9 901UJV ♦ S99UU0lU9:^0d

9JlBJlSJ9AIUn 9p UI >jT|q U9a ^ U9lU05[pUOI U9 U9J9pmS 'U9SSnp[(ia ^ p p S 9pnO Ï911 UBA U9U(lMpJ9A Ï911 U9 SpIB9ïïp9J9 'pj9§ 9pSB|J ^ ^J9§Bipi9JBM 9p 901J U9 'l9U9ipi9A;00I§ 9XrejTSJ9AIun 9p ;UOOM 9 0 H ♦

aiaD