1992 10 22

* Weekblad van de Katholieke Universiteit Brabant *

NIVERS

22 oktober 1992 jaargang 30

Strenge selectie Onderwijsminister Ritzen zou volgens VVDkamerlid Franssen de selectie van studenten veel strenger moeten maken. Kamerlid Lankhorst (p. 4) van Groen Links zou weer na willen denken over de knipkaart.

Achter de actualiteit Bedrijfsgeschiedenis moet, als het aan vertrekkend bedrijfshistoricus prof. Joh. de Vries ligt, een academische discipline zijn.

Het is immers een ernstig vak dat geen dilettanten verdraagt.

Vreemden in eigen land Collegevoorzitter prof. dr. G. van Veldhoven zette deze week vergeefs in op een vreedzaam overleg met de Commissie Personeelsoverleg. Die moet adviseren over de plannen met het Onderwijskundig Centrum en voelde zich door het laatste universiteitsraadbesluit gepasseerd. De toezeggingen die Van Veldhoven deed, gingen de commissie niet ver genoeg. Gevolg: een vertrouwensbreuk en onduidelijkheid over de besluitvorming rond het OC. [Foto: Erik van der Burgt]

Personeelsoverleg zegt vertrouwen in College op

zo voelen veel Afrikaanders zich volgens schrijver Van Heerden in Zuid-Afrika. Hoogleraar Jaap Goedegebuure bezocht er een congres en registreerde de angst voor verlies van het Afrikaans.

HAKNI

ArmcfC

Een romantisch verlangen zit besloten in veel hedendaagse abstracte kunst. Een goed voorbeeld daarvan is te zien in het Stiltecentrum waar Ton Frenken verstilde doeken toont.

'De CPO is unaniem van mening dat zij te weinig vertrouwen heeft in samenwerking met het college en schort alle werkzaamheden op.' Aldus uitte Lou Keune, fractievoorzitter van de AbvaKabo de ongenoegens van de Commissie Personeelsoverleg tijdens de CPO-vergadering op donderdag 15 oktober. Volgens CPO-secretaris N. Huyben voorzien de reglementen niet in een dergelijke impasse, en is onduidelijk wat de gevolgen van het opschorten zijn.

Hoog op de agenda van de afgelopen CPO-bijeenkomst stonden de decentralisatieplannen van het Onderwijskundig Centrum (OC|. Aan een inhoudelijke discussie kwamen de commissie en collegevoorzitter prof. G. van Veldhoven echter niet toe. De fracties in het personeelsoverleg waren zo verbolgen over de gang van zaken rond de besluitvorming over het OC dat zij zowat staande de vergadering een principiële discussie over de verhouding tussen het college en het

Gerard Rutten personeelsoverleg aan de agenda toevoegden.

De boosheid van de CPO vloeit voort uit het u n i v e r s i t e i t s raadbesluit van acht oktober. Op voorstel van het college werd besloten het OC op te heffen en de taken te decentraliseren, zonder dat daar een advies van de CPO over was uitgebracht. En dat terwijl de CPO er juist zo op had aangedrongen vooraf een advies over die mogelijke opheffing te willen uitbrengen.

College moet ministerie informeren over aio-premies Het College van Bestuur krijgt volgende week een brief van het ministerie van onderwijs waarin om uitleg wordt gevraagd over de premies die de KUB aan assistenten in opleiding (aio's) toekent. Dit zegt drs. M. van Wissen van Veen, woordvoerder onderzoeks- en wetenschapsbeleid van het ministerie.

Zoals eerder gemeld krijgen aio's op de KUB bij aanstelling 1500 gulden en bij voldoende functioneren na een jaar eenzelfde bedrag. Wie binnen de daarvoor gestelde periode promoveert mag rekenen op 2500 gulden bindingspremie.

Volgens de woordvoerder heeft de KUBgeen contact opgenomen met het ministerie terwijl dat 'logisch'

zou zijn omdat de aio-maatregelen 'lijken af te wijken van wat er in de wet staat'. De regeling lijkt een 'verkapte salarisverhoging', stelt hi j. Zo mogen gratificaties nooit bij het begin van de aanstelling gegeven worden en ook bindingspremies zijn uit den boze, aldus de woordvoerder van het ministerie.

Rector prof. L. de Klerk zegt dat het college ervan uitgaat dat de aiomaatregelen binnen de autonomie van de universiteit vallen. 'Onze zorg is dat aio's slecht betaald worden, zeker in de beginfase, terwijl het in onze ogen belangrijke mensen zijn. Van onze kant hebben wij gezocht naar mogelijkheden hieraan iets te doen.' [GR]

Het College van Bestuur gaat geen extra geld vragen aan studenten die het collegegeld gespreid betalen. Onlangs kondigde het college aan om vanaf september 1993 dertig gulden daarvoor te vragen. De studentenfractie PSF zei onmiddellijk zich tegen de plannen te zullen verzetten. PSF wees er op dat er de laatste tijd diverse studentonvriendelijke regelingen zijn getroffen, zoals de boete van vijftig gulden voorhettelaat inschrij ven voor tentamens. Het college bleek gevoelig voor de tegenargumenten en heeft de gewraakte

regeling opgeschort in afwachting van maatregelen hierover van de minister.

'Ik denk dat het college een slag om de arm wil houden voor als het ministerie van O&Wlandehjkeen heffing gaat leggen op de gespreide betaling', zegt H. Moorrees van PSF. Of en wanneer die maatregelen op de ministeriële agenda staan, weet ze niet. 'Dat weet het College waarschijnlijk ook niet, maar hiermee schept het voor zichzelf een voorbehoud: de mogelijkheid om alsnog dertig gulden te vragen.' [PCj

Fl. 30,-

Dat de CPO nadrukkelijk betrokken zou worden bij de uitvoering van het OC-besluit was voor het personeelsoverleg een te kleine pleister op de wonde. 'Op deze manier komt het oordeel van de CPO als mosterd na de maaltijd', zeiden verschillende CPO-leden tijdens hun laatste vergadering.

'Wij kunnen nu niet meer positief of negatief besluiten want er ligt al een besluit tot decentralisatie van het OC', aldus Keune tijdens de De besluitvorming rond het OC van een 'stelselmatige ondermijCPO-vergadering. sleept al zo lang en is inmiddels ning van de positie en bevoegdCollegevoorzitter prof. dr. G. van 'sfeerbedervend' geworden, zo stel- heden van CPO en dienstraden'.

Veldhoven - die escalatie van het de Van Veldhoven.

Ook voor Ina Opdam van de Onafconflict wilde voorkomen - voelde Het tanende vertrouwen van de hankelijken - de derde fractie in de er echter niets voor de besluitvor- CPO in het College van bestuur is CPO - was de maat vol: 'Zijn wij een ming terug te draaien. Wel stelde niet zonder voorgeschiedenis. Ab- adviesorgaan dat alleen mag beslishij voor om tijdens de komende vaKabo-vertegenwoordiger Keune sen over de potloden en gummeCPO-vergaderingen te rapporteren somde een aantal voorvallen op tjes? Daar pas ik voor.' over de voortgang Collegevoorzitter van de decentralisaVan Veldhoven zei tieplannen. 'Er kohet jammer te vinmen voorstellen in den dat het OC 'Zijn wij een adviesorgaan de richting van deopgevoerd wordt centralisatie. Hierom de vertrouwensdat alleen mag beslissen over over moet de CPO kwestie aan de orde zich uitspreken en de te stellen. 'Ik vind de potloden en gummetjes?' universiteitsraad het moeilijk dat over besluiten', aldus mijn intenties op dit Van Veldhoven. punt gewantrouwd Aangespoord door vragen vanuit de waarin het college ten opzichte van worden.' Verder vond hij het 'te CPO zei Van Veldhoven niet bereid de CPO en dienstraden in zijn ogen gemakkelijk' om de problemen van te zijn te wachten met de uitvoering tekort is geschoten. Vooral de kwes- de dienstraden gelijk te stellen met van het besluit totdat er een uit- tie met de Bedrijfsgeneeskundige die van het CPO. Het college zal spraak van het College van Advies dienst - die begin dit jaar naar bui- blijven proberen de CPO bij de ligt over de principiële vraag of de ten de universiteit werd overgehe- verdere besluitvorming te betrekCPO zich eerst over de OC-zaak veld - behoort tot het oud zeer van ken, aldus Van Veldhoven. moet buigen voordat het College de CPO. De fractie CEO steunde de überhaupt daarover kan besluiten. AbvaKabo in haar kritiek en sprak

fUNÏVERS

INGEZONDEN Ingezonden brieven kunnen tot uiterlijk maandag 1 7 . 0 0 uur op de redactie (B 1 2 ) worden ingeleverd. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven in te korten.

Instituutsbenoemingen In Univers van 8 oktober 1992 wordt onder de titel 'Over instituutsbenoertnngen bestaat veel wrevel' mge gaan op hoogleraarsbenoemingen bi) filosofen en juristen Als secretaris van de Faculteit der Wijsbegeerte, nu, maar ook ten tijde van de betreffende benoemingen, moeten mij enkele opmerkingen van het hart omdat het artikel (en ik beperk me tot het deel m b t filosofie) pertinente onjuistheden bevat, tendentieuse weergave van feiten pleegt en last but not least voorbijgaat aan het journalistieke principe van hoor en wederhoor Door deze gang van zaken is het risico bijzonder groot dat mensen onnodig gegriefd worden, onterech te beschadiging oplopen, terwijl geen enkele redelijk doel gediend hjkt 1 Gesteld wordt dat reeds m het (vertrouwelijke) concept forma tieplan de namen van de beoogde kandidaten waren ingevuld Zoals blijkt uit notitie FWWR 88 030 van 15 jum 1988 van het Faculteitsbestuur aan de Facul teitsraad en besproken m de openbare raadsvergadering van 22 juni 1988 zijn geen namen genoemd Zoals ook blijkt uit het verslag (FWWR 88 033) van die vergadering IS met over namen gesproken en is na emge discussie een motie door

MATSERTJES M a t s e r t j e s zijn bedoeld voor m e d e w e r k e r s en studenten van de K U B M i t s de l e n g t e de d e r t i g woorden m e t t e boven g a a t bedraagt d e prijs vijf g u l d e n T o t z e s t i g woorden kost een matsertje tien gulden Berichten m e t een (para) commercieel karakter kosten 2 5 gulden en mogen met meer dan dertig woorden bedragen Maximaal t w e e m a t s e r t j e s per a c t i v i t e i t

SIMULTAAN:

het Faculteitsbestuur overgenomen, waarin als mening is weergegeven dat voor ontstane vacatures op hoogleraarsniveau een externe wervingsprocedure gehanteerd moet worden en dat deze vacatures zo mogelijk extern opgevuld dienen te worden 2 Raadsstukken uit die tijd (me dio 1988) liegen er met om Het gegeven citaat is op zichzelf correct en IS terug te vmden m de eerder gememoreerde bestuursnotitie Door het achterwege laten van de destijds gegeven toelichting en het kader waarbinnen de opmerking werd gemaakt, knjgt het citaat een suggestief en tendentieus karakter Zowel door het faculteitsbestuur als door leden van de raad is aangedrongen op externe werving 3 De stelling dat bij Rechtsfiloso fie eerst de positie van de interne kandidaat wordt bezien is pertinent onjuist Het bewijsmateriaal daarvoor bestaat, maar ik neem met de vrijheid dit vertrouwelijke materiaal publiek te maken 4 De omgang met de stukken De vraag wordt opgeworpen of het gebruikelijk is dat dergelijke stukken pas ter vergadering worden beschikbaar gesteld en daama weer worden ingenomen en vernietigd BIJ de voorbereiding van de raadsvergadering van 11 mei 1989, m welke vergadering de rapportages van beide benoemingsadvies commissies aan de orde zijn ge weest, is m het faculteitsbestuur eenstemmig afgesproken dat de betreffende stukken ter vergadering zullen worden uitgereikt en een aanzienlijke leespauze zal worden ingelast Met het oog op de voorbereiding van de concept-besluiten voor de faculteitsraad zijn de be

der ondertekend - concept-formatieplan, waarin namen van beoogde kandidaten bij de hoogleraarsvacatures zijn vermeld Dat het artikel tendentieus is, bestrijd ik men leest erin wat men wil lezen In het gedeelte over de juridische faculteit IS een aantal passages geslopen dat er met in had mogen staan Het artikel is voor publikatie met decaan prof Groenhuijsen uitgebreid doorgenomen Tijdens dat gesprek zijn pnvacy-gevoelige zinsneden uit het artikel geschrapt Dat deze passages er toch m zijn blijven staan, is te wijten aan een c o m m u n i c a t i e s t o o r n i s tussen redactie en drukkerij Michel Knapen

Personeelwetenschappen

Naschrift BIJ het schrijven over procedures van hoogleraarsbenoemingen en de daaraan gekoppelde posities is het onvermijdelijk dat er namen genoemdworden Als er dan personen gegriefd worden, betreur ik dat Het filosofie-gedeelte van het artikel IS grondig voorbereid, er is gebruik gemaakt van vele bronnen, zowel vertrouwelijke als openbare Ondanks ontkenningen van de se Cretans, bestaat er wel degelijk een door de toenmalige bewindvoer-

Graag wil ik bij deze enkele zaken nuanceren die naar mijn mening m het artikel over de problemen bij personeelwetenschappen (Umvers 6) onduidelijkheden kunnen oproe pen Ten eerste, liever gezegd een correctie dan een nuancering, kent de studie geen aio's, zoals gesuggereerd wordt Niet twee aio's braken hun onderzoek af maar twee uni versitaiT docenten Het ontbreken van aio's is juist een probleem, dat niet los gezien kan worden van het gebrek aan onderzoek Verder zijn het met mijn woorden dat 'de werving met deugt en dat de functie eisen onjuist zijn' Ik stel vraagtekens bij de duur van de openstaan de vacatures en het uitzicht op de invulling ervan Verdient het de voorkeur om te blijven wachten op de juiste man/vrouw of is het on derwijs gebaat bij een onmiddellijke opvulling van de gaten^ Mijn overtuiging is dat het laatste (he

HERFSTVAKANTIE:

EFACT-EXCURSIE:

SIMULTAAN:

Bijna rust na die eerste zware collegewe ken GOOI de stress van je af doe mee aan de Tilburgse Studenten Kampioen schappen herfst Meer info op de poster of het KUB sportcentrum

Op dinsdag 5 november reizen we af naar politiek Den Haag waar het WAO beleid van verschillende kanten zal worden toegelicht en bekntiseerd door een werk gevers en/of werknemers bond en door de vier grote politieke partijen (onder voorbehoud) Voor inlichtingen en inschrij ving kun je terecht op de Efact kamer O 50 • - ® ^

Vrijdag 23 oktober om 14 00 uur is er voor alle studenten en docenten een schaaksimultaan m m v internationale grootmeesters Inschrijven is alleen van daag 22 oktober nog mogelijk' Vanaf 10 uur bij de stand geb A van dispuut Die Blauwe Schuite Maak kans op een Philips Discman of een van de andere mooie prijzen Info 013-363796

SPRAAKWATERVAL DUIDT NIET OP WELBESPRAAKTHEID:

TE HUUR GEVRAAGD:

STAPPENVolslanke brunette lange benen lieve donkere ogen paardestaart zoekt spor tieve ruiter m/v om mee te stappen dra ven en galopperen Zin in paardrijden' Bel TSR Gave Ne Cadas Tel 0 1 3 437736 Martijn of 013-361836 Carmen

Vrijdag 23 oktober om 14 00 uur is er voor alle studenten en docenten een schaaksimultaan m m v internationale grootmeeters Inschrijven is alleen op 22 oktober nog mogelijk Vanaf 10 uur bij de stand geb A van dispuut Die Blauwe Schuite Maak kans op een Philips Disc man of een van andere mooie prijzen Info 013-363796

PEW-ERS:

LUSTRUMFEEST:

Laat je verrassen door een geweldige hypnose act op 17 november kom 3 4 of 5 november even langs in de koffiekel der (gebouw A) om een kaartje te kopen

Ga ook uitje dak met The Scene' Kom 3, 4 of 5 november tussen 12 00 en 14 00 uur je kaartje kopen

stuursleden m de gelegenheid de rapporten van de benoemings adviescommissies bij de secretaris m te zien Reeds vroeg in de tachtiger jaren is door het toenmalige College van Bestuur de zorg uitgesproken over de wijze waarop met vertrouwelijke benoemingsdossiers werd omge gaan In dat kader is aan de vergadering van faculteitssecretanssen verzocht er zorg voor te dragen dat onmiddellijk na de vergaderingen de betreffende stukken weer worden ingenomen en vernietigd 5 De besluitvorming De decaan wordt verweten er doorheen gedrukt te hebben Pertinent onjuist Mede gelet op de gevoeligheden die er waren, heeft het Faculteitsbestuur ervoor gekozen m zijn aanbiedingsbrief aan het College van Be stuur uitvoerig verslag te doen van de wijze waarop de besluiten tot stand zijn gekomen Ook hier is het bewijsmateriaal beschikbaar, maar vanwege de vertrouwelijkheid niet publiek te maken Dit gezegd zijnde ga ik over tot de orde van de dag Martin van den Akker

23 Oktober om 17 30 uur in SI open baar vooroverleg SRC PEW studentenfra ctie

LUSTRUMWEEK? WELKE LUSTRUMWEEK?:

16, 17, 18 en 19 november'

MADRAHASI:

lURISTEN ZONDER GRENZEN: Op 3 november 1992 organiseert de Jundische Faculteit van Rotterdam de Bedrijven en Instellingendag s Ochtends lezingen s middags beroepenvoor lichtingen en banenmarkt Kosten fl 10, Voor inschrijving en informatie tel 0ia4081592

KAMER AANGEBODEN GEKREGEN?: Proficiat Nu nog het vervoer Erro trans' Op uurbasis Goedkoop snel en des kundig Inclusief hulp Bel 013-438105, 7 dagen per week Ook heel Neder land

AUTORIILES: Autorijschool Wim Bijvoet, Mane Koenenlaan 1 1 1 , tel 013-671599 Een waar borg voor goede lessen Aantrekkelijke beginnersaanbieding •tS^'ï*^

TYPEWERK: Voor snel en vakkundig uittypen van uw scnptie, afstudeeropdracht, proefschrift op de p c Bel IVT Reinout tel 040 852587 We berekenen een speciaal stu dententanef Ook kunnen we het typewerk kopieren en inbinden

DE STUDENTENSKIREIS: 29 Januan 10 dagen naar het 5 sterren skigebied Zillertal (300 km piste, 3268 m hoog) slechts fl 619 inclusief superskipas half pension luxe tounngcar Info Paul 013 366739, Angelique 0 2 a 6 7 9 9 2 8 2 , Astnd 013-674952, Patncia 040-435461

GEZOCHT: Zeer representatieve, commerciële zelfstandige en verantwoordelijke student(e)n, die 1 a 2 dagen penweek tijd hebben om als vertegenwoordiger te gaan werken Zeer hoge verdiensten mogelijk Reacties Postbus 142 5550 AC Valkenswaard

Gaat dit op voor politici'' Bespelen zij de media om de massa op hun hand te krij gen"? Podiumcafe 3 november PUF, 19 00 2 1 00 uur Aansluitend feest En tree 2,50

'I HAVE A DREAM

':

Het Podiumcafe organiseert i s m VITE een discussie avond over de invloed van massamedia op de politiek Moet een politicus overdrijven als hij wil dat er naar hem geluisterd wordt' Is het doel van welsprekendheid van politici overre dingskracht i p v oprechtheid' Dinsdag 3 november PUF 19 00 2 1 00 uur Aan sluitend uitzending Amerikaanse verkie zingen en feest (Entree 2 50)

FSW-FEEST: Herinner je je het vorige FSW Feest' De stnpper ' Donderdag 5 November is het weer zover, van 22 00 tot 03 00 uur in het Noor derligt De band is Cry for the moon Voorverkoop woensdag 22 okt en 2 3 en 4 nov in gebouw A en S Kaartjes 3, in voorverkoop, 4 aan de kassa Be There'

TE KOOP:

f^-ir-

-?*

Nieuwe telefoontellers 12 maanden ga rantie gemakkelijk zelf aan te sluiten' Bel 013 368433 (Ester)

DON'T WORRY: Voor galakaarten is het nog steeds met te laat' Kamer O 70, tussen 10 00 en 12 00 uur' TIGEAK

FSW-FEEST: Hennner je je het vorige FSW Feest' De stnpper ' Donderdag 5 November is het weer zover van 22 00 tot 03 00 uur m het Noor derligt De band is Cry for the moon Voorverkoop wo 22 okt en 2 3 en 4 nov in gebouw A en S Kaartjes 3 in voorver koop 4 aan de kassa Be There'

Medewerker KUB zoekt z s m tijdelijke woonruimte in Tilburg Bel a u b indien u (tijdelijk) een kamer/appartement vrij hebt' Gijs Dekkers tel 043-671245

LEARNING ENGLISH:

Interested in learning English Native speaker qualified to teach English as a foreign language If interested, please contact Claire on tel 359448 after 6 30

THE SCENE: Kaartverkoop voor het lustrumfeest zal plaatsvinden op 3 4 en 5 november in de koffiekelder

LUSTRUMGALA: Heb je nog geen kaartjes' Ze zijn dagelijks verkrijgbaar tussen 10 00 en 12 0 0 uur, kamer O 70, tel 662007

THE SCENE:

Zie ook verenigingenniews Tigeak

TAOP VLIEGT ERUIT: 23Oktober excursie naarde luchtmacht in Gilze Rijen Onderwerpen doelstelling selectie, en tena en validiteitscofficientbepaling, vlie ger functieprofiel, ontwerp van explo sievenopruimers assessmentcenter en de vliegsimulator 23 oktober 13 00 tot 17 00 uur Info Bart tel 353248

INSCHRIIVEN, INSCHRIIVEN: Inschrijven, inschrijven, inschrijven in schrijven, inschrijven inschrijven inschrij ven inschrijven inschrijven inschrijven inschrijven inschrijven inschrijven inschrijven inschrijven inschrijven voor de Tilburgse Studenten Kampioenschapipen herfst kan nog t / m vrijdag 23 oktober'

3, 4 EN 5 NOVEMBER: Kaartverkoop en inschrijving van alle Tl GEAK lustrumweek aktiviteiten in de hal van gebouw A

laas) de voorkeur verdient de gaten zijn te groot Het lijkt daarom logisch functie-eisen te herformule ren Als laatste wd ik benadrukken dat niet de vakgroep tijdelijk is vervangen doch dat het een overname van het voorzitterschap betreft Het vertrouwen onder studenten in de vakgroep is duidelijk, evenzeer de overtuiging dat personeel wetenschappen een studie van kaliber is, met toekomst Stijn de Vries, student personeelwetenscïïappen Naschrift De verwisseling van twee aio's door twee universitair docenten is betreurenswaardig, maar IS gebaseerd op een (kennelijke) verspreking van de briefschrijver Overigens staat in het artikel nergens vermeld dat de vakgroep zou worden vervangen Roland Enthoven

UNIVERSITAIRE AGENDA DONDERDAG 22 OKTOBER Congres EFACT Thema Bank en onderneming kop of munt Aula KUB VRIJDAG 23 OKTOBER KUB Interpolis Schaakmanifestatie Org Dispuut Die Blauwe Schuite Aula KUB ZATERDAG 24 OKTOBER UitreikingStipendia 92MargaKlom pe Fonds Aula KUB n m MAANDAG 26 OKTOBER Gradution Day TIAS Aula KUB DINSDAG 27 OKTOBER CTC Congres Org FLW/CTC KUB, SZ17 WOENSDAG 28 OKTOBER Voorlichtingsdag KUB VWO 6 scho lieren KUB DONDERDAG 28 OKTOBER Voorlichtingsdag KUB VWO 6 scho heren KUB Studiemiddag EKSBIT KUB, SZ 37 VRIJDAG 29 OKTOBER Congres Ned Vlaamse Academie V Management KUB, SZ 17 ThemamidagJUVAT Aula KUB n m

UNIVERS tilburgs universiteitsblad REDACTIE pieter siebers hoofdredacteur ai miche! knapen gerard rutten angela van schendel assistente VORMGEVING g e i t j a n bloemers MEDEWERKERS mark van assen kees bals ilona bastiaanse enk van der burgt pascalle cappetti hugo durieux dylan van eijkeren roland enthoven m o n i q u e mulder bart padberg m a u n t s sep l a u r e n t j a n van der w e s t e n REDACTIERAAD drs j roebroek voorzitter a esmeijer prof dr ir a kapteyn p van kolverschoten drs e poppeliers f t e u n i s s e n d wijsbroek mr p zoontjens f allers m a u n c e ackermans adviseur FOTO nen siers enk van der burgt j o k e backx ADVERTENTIES angela van schendel kamer a 1 8 tel ( 6 6 ) 2 2 7 7 OFFICIËLE MEDEDELINGEN afd pers en voorlichting kamer b 1 0 tel (66) 2 0 0 1 KOPIJ alle kopij m o e t uiterlijk op donderdag 1 2 0 0 uur in de week voor het verschijnen in het bezit van de redactie zijn REDACTIE ADRES/ADVERTENTIES warandelaan 2 5 0 3 7 ab tilburg telefoon 6 6 2 9 2 6 en 6 6 2 5 0 6 intern 2 2 7 7 en 2 5 0 6 kamer a 1 5 t / m a 1 9 fax nr 6 3 0 1 4 5 LANDELIJK SAMENWERKINGSVERBAND hoger onderwijs persbureau hop waarbij verder aangesloten ad valvas vu amsterdam cursor eindhoven delta delft folia uv amsterdam ku nieuws nijmegen mare leiden observant maastncht u blad utrecht uk groningen en universiteitsblad twente REDACTIE HOP frank s t e e n k a m p pieter evelein DRUK drukkerij de j o n g baarie nassau ABONNEMENTEN Studenten f 1 5 per j a a r g a n g voor met universiteitsleden f 4 0

22 oktober 1992

­lUNIVERS

Onrust door saneringsplan onderzoeksorganisatie NWO Er is onrust ontstaan bij onderzoekers in de alfa­ en gammawe­ tenschappen door een saneringsplan van de landelijke onderzoeksorganisatie NWO. Maar ook in eigen kring is 'ge­ schokt' gereageerd, zo blijkt uit een eerste reactie van het gebiedsbestuur Geesteswetenschappen.

Frank Steenkamp/HOP De NWO­top wil de aandacht ver­ der verschuiven van eenpersoons­ projecten naar 'grote' steun aan on­ derzoeksgroepen en ­programma's.

Omdat de organisatie daarvoor geen extra geld krijgt, vindt het NWO­ bestuur dat het de tering naar de nering moet zetten. Vooral in de alfa­ en gammadisciplines moet de bezem door een reeks stichtingen die over vaak tien of meer werkge­ meenschappen minder dan een miljoen per jaar te verdelen hebben.

Want met geld dat over zoveel lo­ ketten versnipperd is, kan de stu­ rende, 'agendabepalende' rol van NWO niet goed uit de verf komen.

Helemaal verrassend is die aan­ kondiging niet. Al in mei kondigde NWO aan dat het, zonder een bud­ getverhoging met minstens 100 miljoen, genoodzaakt was 'de orga­ nisatie op maat te snijden'. D uide­ lijk was ook dat dit vooral in de alfa­ en gammahoek zou gebeuren. Want de sterke positie in het bèta­onder­ zoek wil NWO niet prijsgeven. Nu vaststaat dat minister Ritzen voor­ lopig niet over de brug komt (hij zou het geld moeten weghalen bij de universiteiten), zegt het NWO­be­ stuur dus 'B'. En dat betekent snoeien in 'A'.

Toch reageert menigeen in de alfa­ en gamma­disciplines geschokt.

Dat geldt niet alleen voor de be­ dreigde kleine stichtingen in bijna 20 vakgebieden, van geschiedenis en letterkunde tot economie, peda­ gogiek en meteorologie. Ook bij het gebiedsbestuur voor de Geesteswe­ tenschappen, dat zelf straks op het eigen terrein 'strategisch' zou mo­ gen gaan sturen, is men veront­ waardigd. 'Als NWO zich bekeert tot centralisme en planeconomie, is dat slecht voor de geestesweten­ schappen', zegt secretaris drs. J. Smits van dit bestuur in een eerste reactie. Hij wijst op een recent positief oordeel van de academie van wetenschappen (KNAW) over het werk van NWO in de geestes­ wetenschappen. 'Juist door onze fijnmazige organisatie hebben wij succes.' Het saneringsplan heeft volgens hem dan ook weinig met onderzoekskwaliteit te maken. Het algemeen bestuur wil sturend gaan optreden in het universitaire onder­ zoek. Gedetailleerde kwaliteitssti­ mulering zou daar niet in passen.

Inderdaad wil het NWO­bestuur meer sturend optreden. Maar het vindt dat niet strijdig met de vers afgeronde evaluaties van het werk

door stichtingen en werkgemeen­ schappen. Het zijn eerder de nieu­ we ontwikkelingen bij de universi­ teiten die van NWO een andere rol vragen, vindt het bestuur. 'D e universiteiten nemen de laatste tijd een deel van onze oude rol van bre­ de onderzoeksstimulering en kwa­ liteitsbewaking over', legt NWO­ voorzitter Borgman uit. 'Dus kun­ nen wij verder vooruit.'

Mede op aandringen van de politiek wil het algemeen bestuur meer ruimte scheppen voor gerichte, omvangrijker steun aan onderzoek met een 'strategische' of een 'voor­ hoedefunctie'. Op die manier moet NWO ook in de alfa­ en gammadis­ ciplines agendabepalend worden, denkt het bestuur. De omvang van de onderzoekssteun op die vakge­ bieden krimpt niet maar wordt gerichter ingezet. En dat leidt tot meer flexibiliteit en invloed, zo luidt de redenatie van het bestuur.

Daarmee denkt men de aloude kri­ tiek op 'verdelende rechtvaardig­ heid' binnen NWO­stichtingen te kunnen ondervangen.

Voor alle vakgebieden heeft de nieuwe koers van NWO overigens consequenties. Zo moeten alle gebiedsbesturen extra nadruk gaan leggen op 'ruimer bemeten' onder­ zoekssubsidies voor excellente onderzoekers en onderzoeksgroe­ pen. Tegelijk zullen de uitgaven voor individuele promovendi (oio's) afnemen. Verder moeten subsidie­ aanvragen soepeler en met grotere objectiviteit worden behandeld. De 'netwerkfunctie' van de vele werk­ gemeenschappen en de geldverde­ lende taak moeten ontkoppeld wor­ den, om 'drempels voor nieuwko­

Juristen wagen zich nog niet aan Natuur­ en Milieustudies Op de KUB zullen in de nabije toe­ komst meer studiemogelijkheden zijn op het gebied van natuur en milieu. De kern van de voorlopige plannen van de verkenningscom­ missie Natuur en Milieu is door de betrokken faculteiten (de economi­ sche, de sociale en de juridische) onderwerp van studie.

Aan de precieze vorm waarin dit gegoten gaat worden wordt door de verkenningscommissie, die onder voorzitterschap staat van rector­ magnificus De Klerk, nog gewerkt.

Vast staat al wel dat de commissie voorstander is van een interdisci­ plinaire aanpak, bijvoorbeeld in de vorm van een n i e u w e boven­ bouwstudie.

De drie faculteiten zien echter meer in een eigen afstudeerrichting. 'We moeten ons afvragen of het geheel (lees: een nieuwe bovenbouw­ studie, LJvdW) meer oplevert dan de som der delen.' De Klerk vindt het jammer dat de faculteiten in hun reactie op de voorlopige plan­ nen nog geen antwoord op die vraag geven. Hoe de concrete invulling ook wordt, duidelijk is dat niet alle aspecten van de milieuproblema­ tiek aan de KUB belicht kunnen worden. D e Klerk: 'Voor bijvoor­ beeld een biologische benadering van de natuur hebben we hier de mensen niet. Daarom zal het voor­ al draaien om zaken als mi­ lieuwetgeving, milieu­economie en sociaal­maatschappelijke aspec­ ten van het milieu.' Het definitie­ ve rapport van deze commissie

wordt eind oktober verwacht.

De faculteitsraad van de juristen ziet weinig in het voorstel van het College om een interfacultaire vrije studierichting Natuur­ en Milieu­ studies aan de sociale faculteit in te richten. Ook aan de daarmee verbonden afstudeerspecialisaties bij de juridische en economische faculteit kleven bezwaren.

Dit bleek tijdens de laatste raads­ vergadering. De raad staat op zich positief tegenover het initiatief maar vreest dat de inrichting van de afstudeerrichting teveel orga­ nisatorische problemen met zich meebrengt. Ook de sociale en eco­ n o m i s c h e faculteiten hebben verstrekkende bezwaren, stelde de decaan van de juridische faculteit, prof. mr. M. Groenhuijsen. Hij benadrukte tijdens de raadsverga­ dering dat het onderwijsprogram­ ma niet los kan worden gezien van de ideeën voor een op te richten interfacultair milieu­instituut. Het College van Bestuur had de facul­ teit om een voorlopig standpunt ge­ vraagd, waarbij de onderzoeksas­ pecten buiten beschouwing zouden worden gelaten. 'D at kan niet', concludeerde de decaan.

De directeur van het Schoordijk­ instituut, Prof. mr. P. van Seters is bang dat het milieu­instituut aio's zal wegsnoepen bij zijn Schoordijk­ instituut, dat nu al de grootste moeite heeft om de benodigde veer­ tig aio's bijeen te brengen. 'Ik vrees bovendien dat de professoren Spier en Gilhuis (houden zich bezig met onderzoek en onderwijs op gebied

van aansprakelijkheidsrecht en milieurecht, PC) teveel van hun energie in het milieu­instituut gaan steken in plaats van dat ze hun kennis hier in huis houden. Ik ben niet tegen multidisciplinair onder­ zoek, maar ik zie de nadelen afgetekender. Nee, ik ben absoluut niet enthousiast over dit voorstel.'

Ook het studentlid van de Fractie Vrijspraak, P. Janssen, plaatste kanttekeningen bij het voorgeno­ men besluit. 'Moet er nu weer een specialisatie bijkomen, er moet toch eens een grens zijn?' De raad wil zich pas over deze zaak uitspre­ ken als er advies is ingewonnen bij de Vaste Commissie voor Weten­ schapsbeoefening.

[LfvdW/PCj^

mers' en 'eenkennigheid' tegen te gaan. Het bestuur wil daarom een procedure voor met wisselende be­ oordelingspanels. Een beoordeling magmaximaal vijf maanden (tegen nu vaak een jaar) duren. En onder­ zoekers moeten vaker dan eens per jaar een aanvraag kunnen indienen.

Kleine stichtingen ziet het NWO­ bestuur als een belemmering voor deze flexibeler en selectiever subsi­ diëring van onderzoek. Maar dat betekent nog niet dat die stichtin­ gen ook werkelijk verdwijnen. For­ meel hebben ze zichzelf opgericht en kan NWO ze slechts hun geld­

verdelende rol ontnemen. Maar ook inhoudelijk kurmenerredenen voor hun voortbestaan zijn ­ zoals de instandhouding van een landelijk contactennetwerk voor vakgeno­ ten. De komende maanden wil het NWO­bestuur nog tijd inruimen voor overleg over het saneringsplan.

In april volgend jaar wil het dan tot daadwerkelijke beslissingen ko­ men. ^

Informatiseringsbank gaat negentig miljoen terugvorderen van studenten De Informatiseringsbank (I B) venwacht 90 miljoen gulden over te houden aan twee controle­acties onder studenten. Van 107.000 studenten wordt het inkomen gecontroleerd. Bij een onbekend aantal wordt onderzocht of zij werkelijk op kamers wonen.

De gegevens die de Informatise­ ringsbank heeft over de bijverdien­ sten van de 93.000 studenten in 1990 verschillen van de informatie van de belastingdienst. Dit kan het gevolg zijn van een fout van de werkgever, maar ook van een ver­ traagde verwerking van nieuwe gegevens bij één van beide organen.

De studenten moeten voor 15 no­ vember een controleformulier naar

Nieuw verdeelmodel Sociale Wetenschappen unaniem aangenomen Zonder een enkele tegenstem heeft de faculteitsraad van Sociale We­ tenschappen in haar vergadering van 8 oktober het bestuursvoorstel voor een nieuw intern verdeelmo­ del aangenomen. Ook de Psycholo­ gen, die vooraf te keimen hadden ge­ geven nogal wat moeite te hebben met een vaste voet voor de toewij­ zing van gelden aan vakgroepen, gingen akkoord met het voorstel.

De vakgroepen krijgen nu ieder jaar een vaste voet toegekend van 250.000 gulden. Voor de Psycholo­ gen, die volgens het faculteits­

♦ Dr. J. Borgman: 'Universiteiten nemen onze rol van kwaliteitsbewaking over'.

[Foto: Bram de Hollander]

bestuur een 'complexe bestuurs­ structuur' hebben doordat de vak­ groep drie vrij gescheiden afstu­ deerrichtingen heeft, geldt een vas­ te voet van 750.000 gulden. Daar bo­ venop krijgen de vakgroepen op basis van hun studentenaantallen geld toegewezen.

Decaan prof. dr. J. Hagenaars was blij dat het voorstel unaniem werd aangenomen. 'Het is niet goed als we voortdurend de vakgroepen tegenover elkaar hebben staan', gaf hij uiting aan zijn opluchting. [MSJ

de IB sturen. Wie dat niet doet, wordt vervolgens aangeslagen vol­ gens de gegevens van de belasting­ dienst.

De IB denkt als gevolg van deze actie zo'n 75 miljoen gulden terug te gaan vorderen, evenveel als vo­ rig jaar. In 1990 mocht een student zijn aanvullende financiering (le­ ningplusaanvullendebeurs)bijver­ dienen. De hoogte daarvan hangt af van het ouderlijk inkomen. Het bedrag dat een student teveel heeft verdiend, wordt gekort.

De IB controleert voorts de inkom­ sten van 14.000 studenten over de periode november 1991 tot en met oktober 1992. Zij moeten voor de jaarwisseling hun aangiftebiljet naar de IB sturen, op straffe van terugbetaling van hun beurs. D it jaar mag een student gemiddeld 670 gulden per maand bijverdienen zonder dat zijn beurs in gevaar komt. Alle 356.000 studenten die bij de IB staan geregistreerd als uit­ wonend, moeten die situatie voor 15 november schriftelijk bevesti­ gen. De steekproef die de IB vervol­ gens houdt, zal naar verwachting tot 15 miljoen gulden aan terugbe­ talingen leiden. [PE/HOP] ^

22 oktober 1992

-]UNIVERS¥1-

angstvisioenen Lankhorst heeft angst studiehoofden van bleke studiehoofd Het huidige stelsel van studiefinanciering moet op de helling, vindt Peter Lankhorst, ondenwijsspecialist van Groen Links. Dat is de enige manier om te voorkomen dat studenten in niet eens meer aan studeren sneltreinvaart door hun studie worden gejaagd, en dat 'ouderen' ni toekomen.

Pieter Evelein/HOP Peter Lankhorst heeft geen goed woord over voor de bezuinigingsvoorstellen van het duo Ritzen-Wallage, bewindslieden op het ministerie van Onderwijs. Ritzen bezuinigt op wachtgelden om de leraren wat extra's te kunnen geven. Dat kan best, zegt de minister, want de wachtgeldregeling in het onderwijs is wel erg riant in vergelijking met regelingen voor andere ambtenaren en voor werknemers in het bedrijfsleven.

'Dat is onredelijk', aldus Lankhorst.

'Ritzen haalt de markt er alleen bij als het hem uitkomt. Ik vind dat je aan de andere kant moet beginnen.

Maak eerst maar eens de salarissen marktconform, en pak dan de wachtgelden aan. De koppeling die hij nu toepast is misplaatst. Bovendien doen de instellingen al hun best om de uitgaven voor ontslagen personeel te verminderen.'

De begroting toont volgens Lankhorst onomstotelijk aan dat Ritzen verder in de knel raakt dan hij zich als PvdA-minister kan permitteren.

Bewijs: de bezuiniging op 27-plussers. Ritzen betaalt de hogescholen vanaf 1994 46 miljoen gulden minder voor deze groep, en de universiteiten 23 miljoen.

V

oor Lankhorst staat vast dat de instellingen de rekening bij deze groep zullen deponeren en niet ergens anders op willen bezuinigen om hen te ontzien. 'Voor de oudere student die een goede baan heeft is

dat niet zo'n probleem. Die kan best voering van zo'n knipkaart, die wat meer collegegeld betalen - of twee jaar geleden al werd bepleit zijn werkgever. Maar voor de rest door de commissie- Rauwenhof f in werp je een drempel op. Allochto- een advies over de aansluiting tusnen, herintredende vrouwen. Van sen opleiding en arbeidsmarkt. De de studenten onder de 27 jaar is dat commissie vond de kaart een goenu net de groep waar Ritzen en Wal- de manier om rechten en plichten lage zich wèl hard voor willen ma- van studenten helder te regelen, en ken. Boven de 27 worden ze in de tegelijk vorm te geven aan het idesteek gelaten.' aal van 'levenslang leren'. Ritzen Onrechtvaardig vindt Lankhorst dat. Hij wil daarom de discussie heropenen over invoering van vouchers, 'knipkaarten' die iemand, ongeacht zijn leeftijd, het recht geven een m a x i m u m aantal jaren hoger onderwijs te volgen.

Voordelen: wie nog inschrijftijd overheeft, kan zich later bijscholen, en wie op jonge leeftijd geen kans heeft gehad, kan die later alsnog benutten.

Lankhorst: 'De invoering van zo'n kaart is logisch. Als de overheid mensen een leerplicht oplegt, moet daar ook een studiedaar ook een studierecht tegenover staan.' recht tegenover staan.'

Onlangs stelde ook de Onlangs stelde de HBO-raad voor,ook de maatregel voor HBO-raad de maatregel 27-plussersvoor, te omzeilen door voor alle zei destijds dat zo'n kaart 'een 27-plussers omzeilentotdoor (potentiële) te studenten 40 alle jaar onbeheersbaar beslag op de onder(potentiële) studenten 40 jaar wijsfinanciën' zou leggen en dat recht te geven op een tot maximum recht geven op een maximum aantaltejaren inschrijving aan een 'ongebruikte vouchers voortdurend aantal jaren of inschrijving universiteit hogeschool.aan een als een onweerswolk boven de universiteit of hogeschool.

Ritzen voe1t"echter niets voor in- onderwijsbegroting zouden hanRitzen voe1t"echter niets voor in- gen. Lankhorst denkt echter dat de

Terrein rond kunstwerk wordt verlaagd Het conflict tussen de KUB en Ron van der Ven, de schepper van het kunstwerk op het bibliotheekplein, over het dichten van het gat, lijkt voorbij. Nadat vorige week een 'goed gesprek' tussen beide partijen heeft plaatsgevonden, zal Van der Ven voorstellen het terrein rond het gat te verlagen.

Het meningsverschil tussen de kunstenaar en de universiteit bestaat al sinds begin september.

Toen werd, tot grote woede van de niet vooraf genformeerde kunstenaar, een vlonder op het gat onder het kunstwerk geplaatst. De reden van deze ingrijpende maatregel was een brief van Juridische Zaken, waarin werd gesteld dat de KUB verantwoordelijk is voor eventuele ongelukken rond het kunstwerk. Op dat moment waren twee mensen in het gat getuimeld; geen van beiden had ernstige verwondingen.

'We wilden niet de put dempen nadat het kalf is verdronken', zegt R. Hijmans, hoofd van de afdeling Bouwzaken van de KUB. 'Daarom hebben we gelijk een plank op dat gat gelegd. De lelijkste die we hadden. Want dan wordt er tenminste extra snel naar een definitieve oplossing gezocht.'

Dat viel tegen. Want terwijl Van der Ven in zijn atelier rustig nadacht overeenmogelijkeuitweg, stond op de KUB de ene na de andere vermeende kunstenaar op. ledere betrokkene leek een bevredigende oplossing voor handen te hebben:

een hek erom, volstorten met beton, luchtkussentjes in het gat, of het aanbrengen van geribbelde tegels, zodat men het gat 'aan voelt komen'. Van der Ven raakte door die lekenpraat danig gefrustreerd: 'Ik hoorde en las allerlei belachelijke voorstellen. Maar er was niemand die de moeite nam om direct met mij contact op te nemen.'

Dat is vorige week rechtgezet. Hijmans nodigde Van der Ven uit voor een gesprek en daarin zijn de meningsverschillen opgeheven. Van der Ven; 'We hebben de zaak op een rijtje gezet en concrete afspraken gemaakt om dit probleem eindelijk goed af te ronden. Het was een zeer bevredigend gesprek.' Binnen enkele weken zal de kunstenaar plannen voorleggen aan de afdeling Bouwzaken. Daarbij moet aan twee voorwaarden worden voldaan: het kunstwerk moet zo blijven als het nu is, maar er mag niet iemand in kunnen vallen. Van der Ven zal voorstellen het terrein direct rond het kunstwerk iets te verlagen.

'Daardoor komt het beeld relatief iets hoger te liggen en wordt het als het ware ingeleid. Net zoals een standbeeld op een sokkel.' [BP]

administratieve rompslomp beperkt kan zijn.

N

iet alleen de maatregel voor 27plussers zit Lankhorst hoog.

Ook de invoering van de tempobeurs wijst hij af. Ook de norm van vier studiepunten in het eerste studiejaar vond Lankhorst misplaatst zolang niet alle onderwijsprogramma's van onnodige drempels waren ontdaan en de studiebegeleiding nog tekort schoot. Zijn verzet is inmiddels verhevigd, nu Ritzen forse opbrengsten in zijn begroting heeft opgenomen. De tempobeurs moet in 1994 45 miljoen opleveren en twee jaar later zelfs 100 miljoen.

Lankhorst heeft daartegen twee bezwaren. Ten eerste leidt hij uit de geraamde opbrengsten af dat Ritzen de studenten door hun studie heen wil jagen. Dat roept bij het kamerlid het angstvisioen op van bleke studiehoofden die met kennis, maar zonder andere noodzake-

♦ Peter Lankhorst: 'Tijd om een boekje filosofie open te slaan krijgen studenten met meer' [Foto: Nout Steenkamp]

lij ke vaardigheden de arbeidsmarkt lijke op worden gesmeten. 'Tijd om ook eens een boekje filosofie open te slaan krijgen ze niet meer. Ik weet wel, je kunt niet meer negen jaar studeren. Maar dit is het andere uiterste.'

Conflict tussen CPO en college <►« D e AbvaKabo, CFO en Onaf­ hankelijken beraden zich na de ver­ trouwensbreuk over de toekomst.

Keune; 'Wij hebben er geen belang bij om deze periode lang te rekken.

We gaan op zo kort mogelijke ter­ mijn met het college onderhande­ len om de CPO weer aan het werk te krijgen. Maar dan moet de CPO wel serieus genomen worden.'

Voor zover bekend voorzien de re­ glementen niet in de ontstane be­ stuurlijke impasse. Het is de vraag of door het opschorten van de werk­ zaamheden van de CPO, het colle­ ge genomen besluiten nog wel kan uitvoeren. Het personeelsoverleg heeft een adviserende taak maar sommige zaken behoeven de uitdrukkelijke instemming van de commissie.

Lou Keune stelt dat het opschorten van de werkzaamheden van de CPO als ­ onbedoeld ­ neveneffect heeft dat het college het OC­besluit voor­ alsnog niet uit kan voeren. 'He t lij kt mij dat het college wel maatregelen kan voorbereiden, maar beslis­ singen erover kunnen niet geno­ men worden omdat daar de CPO een besluit over moet nemen.'

Interim­secretaris van de universi­ teit en jurist mr. F. van Spaendonck kijkt daar anders tegenaan. D oor het opschorten van de werk­ zaamheden zet de CPO zich vol­ gens hem in feite buitenspel. 'D an passeer je recht. Je kunt met deze methode de voortgang van de be­ sluitvorming niet blokkeren', aldus

Verder vreest hij voor de hoge stu­ dieschulden die in het verschiet liggen voor studenten die het tem­ po niet kunnen bijbenen. 'Van het oorspronkelijke idee achter studiefinanciering blijft weinig meer over. De basisbeurs is in 1986 in plaats gekomen van de kinder­ bijslag. We wilden dat veel mensen konden gaan studeren. Nu bedenkt Ritzen een tempobeurs, die je hele­ maal moet terugbetalen als je het niet redt. Je moet er zelfs rente over gaan betalen. Dat is een fundaiaen­ tele aantasting van het systeem.

Het betekent dat je kinderen van ouders met een laag inkomen op­ zadelt met een nog hogere studie­ schuld dannu het geval is. Daarben ik zeer op tegen.'

De fundamenten onder het gebouw dat studiefinanciering heet worden stukje bij beetje weggeslagen. Daar­ om kan het beter worden gesloopt en vervangen door een geheel nieuw op te richten pand, vindt Lankhorst.

Van Spaendonck. 'Vers twee is of het college zo laconiek is of 2e deze weg wil volgen.'

'Het college heeft nu zo'n beetje de vrijheid om naar eigen bevindingen te handelen maar zij moet er wel te zi)ner tijd verantwoording over afleggen. Besluiten die moeilijk of niet te nemen zijn omdat ze de in­ In een brief aan het College van Be­ stuur schrijven een drietal OC­mede­ werkers dat het college feitelijk al begonnen is met de uitvoering van de reorganisatie.

'Dit is in strijd met de reorgani­ satiecode, omdat een personeels­ plan ontbreekt en de adviezen van de ter zake doende gremia nog niet zijn gegeven', aldus het schrijven van de OC­medewerkers.

Het hoofd van het OC, dr. L. Schel­ lekens, zou daags na het raadsbe­ sluit van acht oktober de mede­ werkers te kennen hebben gege­ ven dat hij geen afdelingshoofd meer is van het OC en nu adviseur van het college is geworden. D it tot verontwaardiging van de OC­ medewerkers. Immers, het is ge­ bruik om eerst de taken vast te stellen en daarna pas te kijken wie welke functies krijgen. 'Maar blijkbaar is er voor één persoon

Concreet: geef alle studenten zes jaar lang een uitkering die gelijk is aan de maximale beurs voor kinde­ ren van 'lagere inkomens'.

Studenten betalen in het plan van Lankhorst de beurs na hun studie terug in de vorm van een academi­ cus­belasting van één a twee pro­ cent van hun inkomen. Het aantal jaren dat zij deze extra belasting af­ dragen, hangt af van de hoogte van hun inkomen en de tijd die ze heb­ ben gestudeerd. Het Groen Links­ kamerlid ziet de hele beurs dus als 'voorschot', maar wil de terugbeta­ ling flexibel regelen. Nieuw is het plan van Lankhorst niet. Maar net als Aad Nuis (D66) meent hij dat de bezuinigingen van Ritzen aanzet­ ten tot een fundamentele bezinning op het stelsel van studiefinancie­ ring. 'D ie tempobeurs vind ik af­ schuwelijk. Maar het aardige ervan is toch wel dat ik zo'n plan als het mijne weer naar voren kan schui­ ven.' ^

stemming van de CPO moeten hebben, zullen dan wel blijven lig­ gen', meent CPO­secretaris N. Huijben.

Het college heeft afgelopen dinsdag over de impasse gesproken en ziet de relatie met de CPO graag her­ steld. Het college zal echter niet met de eerste stappen komen, al­ dus rector prof. dr. L. de Klerk. <^

alles al in kannen en kruiken', al­ dus, K. Hermans, een van de brief­ schrijvers. Schel­ lekens zegt dat het allemaal 'iets subtieler' ligt dan de brief­ schrijvers schetsen, maar wil er verder niet op ingaan en verwijst naar het college. Rectorprof. L. de Klerk wijst op het raadsbeluit waarin tot decentralisatie van de taken van het OC is besloten, inclusief het Studentgericht On­ derwijs. Het SGO­project zal vol­ gens het besluit ondersteund gaan worden door 'centraal gepositio­ neerde expertise'. 'Het is redelijk om te zeggen dat het over Schel­ lekens gaat', aldus De Klerk. 'Er is met hem een gesprek gevoerd over de toekomst. Zijn positie zal veranderen in een meer centrale positie. Of dat nou een adviseurs­ functie wordt of iets anders, moet nog worden bekeken.' [GR]

'Reorganisatie van O C is al begonnen'

22 oktober 1992

^UNIVERS

'We zullen Ritzen snel vergeten'

scherpe selectie vóór de propedeu­ se onontkoombaar is. Veel te veel studenten kiezen voor een universi­ taire opleiding terwijl zij helemaal niet in wetenschap zijn geïnteres­ seerd. Dat is niet doelmatig. Daar­ om moet je studenten aan de poort selecteren en ze niet eerst kostbare tijd aan een universiteit laten ver­ doen.'

De begroting voor 1993 heeft WD­kamerlid Jan Franssen er definitief van overtuigd: Jo Ritzen is een sleclite minister van

N

ondenwijs. Want de plannen voor volgend jaar bewijzen ander­ maal dat de minister zijn hoofd meer bij het geld, dan bij de inhoud heeft.

Pieter Evelein/HOP Een jaar geleden, kort voor de presentatie van de begroting voor 1992, maakte Jan Franssen zich ook al kwaad over de besluiteloosheid van minister Ritzen. Sindsdien is zijn woede alleen maar gegroeid.

Want waar bij voorbeeld de universiteiten 'keihard' aan het werk zijn gegaan om de kwaliteit van hun onderwijs en studiebege­ leiding te verhogen, heeft de minis­ ter het volgens het kamerlid lelijk laten afweten.

'Het is toch zeker zo ?' merkt Frans­ sen verongelijkt op. 'Neem de se­ lectie van studenten. Hoe vaak heeft de Kamer er niet op aangedrongen om daar serieus werk van te maken?

We hebben er nog steeds geen duidelijk antwoord op hoe de minister dat denkt aan te pakken. Dat vind ik ernstig, vooral omdat ook de univer­ siteiten zelf er druk mee be­ zig zijn.'

Een woordvoerder van de vereni­ ging van universiteiten VSNU bevestigt de uitlatingen van Frans­ sen. 'Wij zouden het onderwerp graag hoog op de politieke agenda hebben. Maar op selectie rust bij Ritzen een taboe. We hebben het gevoel dat we een roepende in de woestijn zijn.'

Het vreemde is dat Ritzen aller­ gisch is voor selectie aan de poort van het hoger onderwijs, maar dat hij via de achterdeur toch een con­ structie voorstelt om zwakkere broeders aan te pakken, zegt Frans­ sen. Hij wil immers een tempo­ beurs invoeren. Volgens de WD­er is dat niets minder dan een kille selectiemethode. 'Ritzen roept bij mij het beeld op van een keurig getrouwde man die toch een slip­ pertje maakt.'

Een onbezonnen slippertje boven­ dien, vindt Franssen. Want meer dan een doekje voor het bloeden is de tempobeurs volgens de WD ­er niet. D e enige officiële vorm van

a de propedeuse wil Franssen aan de u n i v e r s i t e i t e n een scherpe scheiding aanbrengen in een aantal soorten programma's. Zo zou er onder meer een aparte oplei­ ding moeten komen voor briljante studenten die nauwelijks begelei­ ding nodig hebben. Ook de verde­ ling van opleidingen over universi­ teiten en hoge­scholen kan volgens Franssen een stuk efficiënter. Rit­ zen heeft in die discussie over 'ma­ cro­doelmatigheid' het voortouw genomen. Hij zwengelde het pro­ bleem aan, maar liet het er vervol­ gens weer bij zitten, klaagt Frans­ sen. Ja, Ritzen riep de commissie­ Meijer in het leven, die onderzocht hoe universiteiten en hogescholen met elkaar (kunnen) samenwerken.

Zelf nam de minister echter geen standpunt in. Franssen: 'Ritzen zelf wil niets. Terwijl hij de mensen zou moeten enthousiasmeren, past hij alleen maar op de winkel.'

De noodzaak om er werk van te maken wordt echter met de dag groter, vindt Franssen.

'Het Oeso­rapport (dat het onderwijs in de 24 lidstaten vergeleek, PE) wijst uit dat Nederland erg veel geld uit­ geeft aan hoger onderwijs, in tegenstelling tot het basis­ en voortgezet onderwijs. Ermoet dus geld worden weggehaald bij universiteiten en hogescholen.

Nou constateert de minister zelf dat het daar inderdaad doelmatiger kan, en vervolgens horen we er niets meer over!'

Franssen vindt dat universiteiten en hogescholen om te beginnen hun propedeuses op elkaar moeten af­ stemmen. Verder denkt hij dat ze

'Ritzen roept het beeld op van een keurig getrouwde man die toch een slippertje maakt' selectie waar Ritzen het initiatief toe heeft genomen is het bindend studieadvies. Universiteiten en hogescholen mogen eerstejaars, te beginnen aan het eind van het stu­ diejaar '93­'94, wegsturen als zij niet aan minimum eisen voldoen.

Franssen zou het anders aanpak­ ken. 'Voor mij staat vast dat een

gezamenlijk studie­onderdelen kunnen aanbieden.

Er zijn meer onderwerpen waar Franssen hoofdschuddend van be­ weert dat de minister er zo weinig daadkrachtig mee omspringt. Hij noemt het schrijnende tekort aan studenten techniek. 'Zo'n half jaar­ tje cursusduur erbij voor de techni­ sche universiteiten ­ dat is toch geen oplossing. Of zo'n interna­ tionale vergelijking van elektro­ techniek. Het is allemaal zo mar­ ginaal. Ritzen draagt zandzakken aan. Nee, het is een cultuurpro­ bleem dat om een brede aanpak vraagt. VROM, Verkeer en Water­ staat, daar moet hij mee gaan pra­ ten. Andriessen! Het is cruciaal voor onze economie dat meer scho­ lieren een bèta­opleiding gaan vol­ gen.'

Wie zo heftig tekeer gaat, is aan zijn stand verplicht met alternatieven te komen. Maar hij wenst zijn kruit droog te houden. 'Eén plan tegelijk.

Tijdens de behandeling van de be­

♦ WD­er Franssen: 'Ritzen zou de mensen moeten enthousiasmeren maar hij past alleen op de winkel'.

[Foto: Bram de Hollander]

groting volgt er beslist meer.'

Om de vergelijking met vorig jaar nog maar eens te maken: ook toen kondigde Franssen een aantal am­ bitieuze bijdragen en initiatieven aan. Zo zou hij met een 'panklaar idee' voor de bestuursstructuur in het hoger onderwijs komen. D aar is nooit meer iets over vernomen.

'Illusies' dat Ritzen zelf in deze kabinetsperiode de bakens nog zal verzetten, heeft Franssen niet. Een jaar geleden achtte hij de spoedige val van het kabinet zeker niet uitge­ sloten. Nu is het wachten op de vol­ gende verkiezingen. Het onderwijs zal dan terugkijken op een minis­ ter die een weinig aansprekende erfenis heeft achtergelaten, voor­ spelt Franssen. 'We zullen Ritzen snel vergeten.' <^

De afgestudeerde: 'Je meet jezelf een soort arrogantie aan^ Monique Mulder Hij is afgestudeerd op een empi­ risch onderzoek naar de invloed van ethos (elementen die de geloof­ waardigheid van een auteur kunnen vergroten) op de overtuigingskracht van argumentatie. Zijn eigen ethos zou hij als volgt omschrijven. 'D e heer D e Feijter is momenteel docto­ randus in de Taai­ en Literatuurwe­ tenschap. Hij heeft bovendien ander­ half jaar werkerva­ ring als communicatiemedewerker bij een verzekeringsmaatschappij.'

Hierin zitten alle elementen van het ethos­begrip in zijn afstudeer­ onderzoek, namelijk opleiding, loopbaan, functie en deskundigheid van de persoon in kwestie.

De kennis die Edwin de Feijter (24) heeft opgebouwd nu hij zich op de klassieke retorica van Aristotelcs, op argumentatietheorieën en mo­ dellen voor overtuigingskracht heeft moeten storten, kan hij naar zijn zeggen niet gebruiken om goed over te komen bij sollicitaties.

'Daarvoor was mijn onderzoeks­ veld te beperkt. Ik denk dat het belangrijkste is, dat ik een stuk

NIJD

♦ Foto: Joke Backx

volwassener geworden ben tijdens pas tegen het eind van de studie heb mijn studie. Vroeger maakte ik me geleerd hoe je onderzoek moet overal druk om, nu zie ik dat het doen. Niet dat je er niet uitkomt, wel goed komt. Je meet jezelf een want de begeleider helpt je wel. soort arrogantie aan door studie­ en Maar ik heb er flink tegenaange­ stage­ervaringen. Als ik nu een hikt. Toen ik er nog bij werkte, sollicitatiebrief schrijf, gericht aan schoot de scriptie niet op. Pas sinds een doctorandus, dan denk ik: die januari van dit jaar, toen ik ontslag is niets méér dan ik. Daardoor zit had genomen en een computer had ik ontspannen bij sollicitatiege­ gekocht om thuis full­time met sprekken.' koffie en een muziekje erbij te kun­ Terwijl hij sinds zijn afstuderen nen werken, ging het vlot. De vonk (eind augustus) tijdelijk bij het GAK is echter nooit overgeslagen. Ik heb werkt, is hij actief op zoek naar een wel geleerd planmatig te werken, baan als tekstschrijver op een com­ en ik vond het een uitdaging omdat municatie­afdeling. 'Je wilt meteen mijn begeleider zei dat ik een te De Grote Baan als je afgestudeerd moeilijke vraagstelling nam. Ik bent. Maar de markt waarop ik te­ wilde laten zien dat ik die vraag wel recht wil komen, is ingezakt. D e aankon.'

Volkskrant schreef laatst dat vele Tijdens en na zijn stage heeft hij tekstbureaumedewerkers op straat voor een ziektekostenverzeke­ gezet worden. Een tijdje geleden ben ringsmaatschappij onder meer ik op gesprek geweest bij een ziek­ nieuwe formulieren gemaakt die tekostenverzekering, waar ze pre­ een klantvriendelijker uiterlijk cies de baan hadden die ik wilde en hadden en wervende, overtuigende die ik tijdens mijn stage, en daarna, teksten. 'Ik heb geen moeite met had. Ik werd afgewezen. Ze hadden overtuigende teksten. Je moet wel mensen met meer ervaring. Ik heb eerlijk blijven. En je moet niet blij­ gevraagd of het misschien ook aan ven zeuren als mensen een voor jou mijn presentatie kon liggen. Nee, negatief besluit genomen hebben. die was sterk geweest, antwoord­ Op dat punt zeg ik: nu moet je op­ den ze, het lag echt aan de ervaring.' houden met 'overtuigen'. Ik ga er­ En dat terwijl hij met de praktische van uit dat mensen hun redenen kant van tekstwetenschap meerde­ hebben om jouw produkt niet te re kanten op dacht te kunnen. Het nemen. Een bedrijf moet uiteinde­ theoretische gedeelte sprak hem lijk zelf beslissen hoever ze willen niet aan. 'Ik vond het zelfs jammer gaan in het aandringen. Maar ik zal dat de scriptie zo theoretisch moet nooit teksten maken waar ik niet zijn. Mijn grote bezwaar is dat ik achter kan staan.'

22 oktober 1992

HUNIVERS

'Fischers gekte is tamelijk normaal' Kortsjnoi speelde in de jaren zeventig met een zonnebril op om zich te beschermen tegen de hypnotiseur die Karpov had ingehuurd. Een promovenda aan de KUB wilde vorig jaar eigen­ lijk dat de leden van de promotie­commissie zich vóór de verdediging van haar proefschrift met hun paspoort identifi­ ceerden. De dunne grens tussen genialiteit en waanzin.

Kees Bals en Michel Knapen Wereldkampioen Kasparov ­ zelf in de ban van de match ­ formuleerde het in een interview het duidelijkst: 'Er was een vrouw, er was geld, en verder sloot de geïsoleerde situatie van Servië perfect aan bij Fischers mentaliteit. Een paria­staat die vecht tegen de rest van de wereld.'

Bobby Fischer, de legende, 'de groot­ ste schaker aller tijden'(Kasparov), is terug, na een vrijwel volstrekte afwezigheid van twintig jaar. Hoe­ wel zijn onderonsje met Boris Spasski volgens de kenners zich hooguit op subtop­niveau afspeelt kijkt de wereld ­ kenners èn leken ­ in fascinatie toe. Dat niet ten laat­ ste om de figuur van Fischer: de reus van Pasadena die zich gedraagt als een klein kind, de half­jood die ach­ ter alles een joodse samenzwering ziet, de geniale schaker voor wie alle partijen tussen de aartsrivalen Karpov en Kasparov doorgestoken kaart zijn.

Fischer voedt het oude idee: er be­ staat een oorzakelijk verband tus­ sen goed schaken en een aantal losse verbindingen in het hoofd. De grens tussen genialiteit en waanzin is dun. In een Studium Génerale­ lezing zal schrijver/schaker Tim Krabbé op donderdag 22 oktober zijn best doen deze mythe naar het rijk der fabelen te verbannen.

'Inderdaad', zegt Dirk­Jan ten Geu­ zendam, 'Fischer is de uitzondering, hi) is niet het proto­type schaker.'

TenGeuzendam, schaakmedewer­ ker van NR C Handelsblad, wist als een van de weinige buiten de zorg­ vuldige samengestelde coterie door te dringen tot de oud­wereldkampi­

Bakkersleven en een erection permanente Isaak Ergas was bakker, eenenveer­ tig jaar oud en nog maagd. Elke nacht huilde hij van eenzaamheid en zijn tranen drupten in het deeg, waardoor zijn/renz27ü­brood en zijn pitikas de luchtige zoute smaak kregen waar ze zo beroemd om waren. Isaaks vreugde was dan ook groot toen de huwelij ksmakelaar Saporta hem aan het weesmeisje Mansanika wist te koppelen. Maar terwijl hij zich die eerste huwelijks­ n a c h t begroef in M a n s a n i k a s schoot, sprong er plotseling, vanuit haar warme binnenste, iets als een warme hand te voorschijn die zijn roede vastpakte, erin kneep en heen en weer bewoog. De bakker kromp van schrik, herkende onmiddellijk de hand van de biosja de los novjos ­ de duivelin van de bruidegom­ men ­ sprong het bed uit en verliet in paniek zijn huis. D e angst had zijn spieren zo versterkt dat zeven slagers en sjouwers er aan te pas moesten komen om hem naar huis te slepen. Tot overmaat van ramp wenste zijn roede niet meer te gaan

oen. Nu zit hij in de persruimte van het Interpolis­toernooi onverstoor­ baar tussen de luidruchtige discus­ sies van schakers en journalisten achter zijn lab­top. 'Fischer is een geniale schaker, maar zijn gekte is waarschijnlijk tamelijk normaal.

Het is een verklaarbare en behan­ delbare geestesziekte. Hij is mini­ maal schizofreen. D e reden daar­

voor ligt echter niet zijn schaakta­ lent, maar eerder in dingen uit zijn jeugd. Er is geen verband tussen geniaal schaak spelen en raar ge­ drag. D e raarste schakers kom je juist tegen op clubniveau. Bepaal­ de rare mensen voelen zich aange­ trokken tot schaken, onder andere om die mythe van genialiteit. En het stelt je in staat om je onder te dompelen in een microkosmos.

Zowel de microkosmos van het spel zelf als van het wereldje er omheen.'

Ook psycholoog A. van de Vijver, verbonden aan de KUB, is van me­ ning dat de relatie tussen geniali­ teitbij schakers en waanzin nergens op gebaseerd is: 'er is weinig eviden­ tie voor deze mythe'. Het is met name de enorme concentratie die schakers op moeten brengen die het intellectueel systeem zwaar onder druk zet. 'D ie concentratie richt zich op één cognitieve prestatie waarbij er allerlei transformaties moeten gebeuren.' D e keuze voor een bepaalde zet heeft consequen­ ties voor ontelbare andere zetten.

Van de Vijver: 'De schaker ziet zich gesteld voor een grote probleem­ ruimte. Ze hebben een enorm re­ servoir aan kennis en dat moeten ze vertalen naar de stelling op het

bord. Het geheugen moet dat alle­ maal gaan scannen.'

Toch kent de geschiedenis de nodi­ ge bewijzen voor doorgeslagen schakers. Zo bracht Wilhelm Stei­ nitz, topper uit de vorige eeuw, een periode door in de psychiatrische kliniek van Moskou. Het geval­Fi­ scher: gek of geniaal? D e Engelse grootmeester Tony Miles wuift het

'Bobby Rscher is minimaal schizofreen' weg. Waarom zou Fischer gek zijn ?

Om zijn zelfgekozen isolement?

'Sommige mensen houden daarvan en ik kan het me voorstellen als je altijd de pers op je nek hebt.' Om­ dat zijn match tegen Spasski per se The World Chess Championship moet heten? 'D an kan je de hele A m e r i k a a n s e senaat wel gek verklaren, want die heeft een wet aangenomen waarin dat wordt bevestigd.' Omdat hij loopt te zeu­

ren over de exacte hoogte van de tafel waarop hij wil spelen? 'Dat is normaal. Elke schaker wil dat de omgeving hem zo min mogelijk stoort.'

Kijk, legt Miles uit, een hardloper heeft een verhoogd risico een been­ spier te verrekken, en een denkspor­ ter om mentaal te ontsporen. Maar mensen zijn niet gek, ze hebben hooguit hun gekke periodes. 'Neem mijzelf', grijnst hij, 'ik heb een paar maanden in een psychiatrische in­ richting gezeten. Het is als een trein die van de heuvel rijdt en waarvan de rem het niet meer doet. Hij gaat sneller en sneller en beneden in het dal verongelukt hij. Dat gebeurde met mij ook. Je wordt te actief, daardoor slaap je minder, waardoor je nog actiever wordt, enzovoorts.'

Het is niet verstandig om schaak te blijven spelen op zo'n moment, weet Miles uit ervaring. Maar hij is niet bang voor herhaling nadat hij het spel weer heeft opgepakt. 'Scha­ ken was hooguit een bijkomende reden voor mijn ziekte. Als ik lood­ gieter was geweest was het waar­ schijnlijk ook wel gebeurd. Maar loodgieter lijkt me wel een gezon­ der beroep.' <^

♦ Het Interpolis­ schaaktoernooi. Lex Jongsma geeft uitleg, [foto: Enk van der Burgt]

liggen en Isaak Ergas werd sinds­ dien geplaagd door een gênante en pijnlijke erection permanente, die hij bestreed met een brede linnen gordel waarmee hij zijn schaamte op zi)n buik sjorde en voor de bui­ tenwereld verborgen hield.

Het verhaal van Ergas en zijn weer­ barstige geslacht is één van de vele vertellingen waar Meir Shalevs roman 'De kus van Esau' uit opge­ bouwd is. Een prachtig geschreven boek over het bakkersechtpaar Abraham en Sara Levi en hun twee zoons Jacob en Esau. Als Abraham oud wordt, neemt Jacob de bak­ kerij over en bouwt Esau in de Verenigde Staten een be­ staan op als schrijver. D er­ tig jaar later keert Esau naar zi|n geboortedorp terug en stuurt dagelijks brieven naar zijn in Amerika achtergebleven geliefde waarin hij de ontwikkelingen van het moment én de hele geschiede­ nis van zijn familie uit de doeken doet. Zo ontvouwt zich in een reeks flashbacks een deels bizarre, deels hilarische familiekroniek die de lezer afwisselend ontroert, laat hui­ veren maar meestal doet glimla­ chen.

Zo maken we kennis met Esau's

I

I tante Tia Doedoetsj. Een half ach­ terlijke vrouw die tijdens een po­ grom in Jeruzalem een borst en een oog verloor en sindsdien lijdt aan de overmatige melkproduktie in haar overgebleven borst. Hevige druk drijft haar naar de kraamkli­ nieken in de omtrek waar ze stie­ kem binnendringt om de pasgebo­ renen in het geniep te zogen, tot grote schrik van hun ouders. We ontmoeten de verwende en licht perverse Hertog Anton von Gessier

die op reis gaat naar het Heilige Land en zijn dienstmeid Zoga mee­ neemt omdat zij dezelfde bloed­ groep heeft als haar werkgever.

Door zijn talrijke uitspattingen lijdt de hertog aan een permanente bloedarmoede en enkel de dagelij k­ se koppeling aan Zoga's bloedvaten weten hem op de been te houden.

Dan is er Esau's broer Jacob, die als verliefde puber het hart van Lea

­ »

verovert door jarenlang met een spiegel vanaf het dak van zijn va­ ders bakkerij Lea's slaapkamer­ raam te verblinden. Een tactiek waarmee hij per ongeluk ook nog een vliegtuig uit de lucht weet te halen omdat het gespiegelde zon­ licht de piloot het zicht ontneemt.

Eenmaal getrouwd, verslechtert de relatie tussen Jacob en Lea en als hun zoon Benjamin in het leger de dood vindt, kiest de treurende moeder voor een comateus leven in het bed van haar zoon. D e baarmoeder van de eeuwig slapende Lea wordt door Ja­ cob en passant nog gebruikt als kweekbed voor een vol­ gend kind: Michael. Een ten­ ger jongetje die beweert dat hij elke avond vlieglessen krijgt van engelen en door zijn vader regelmatig in het holst van de nacht, onder­ koeld en buiten bewustzijn op het erf voor de bakkerij gevon­ den wordt. En Jacobs buurman Isaac Brinker, die gehandicapt raakt en op vijftigjarige leeftijd alsnog de kleuterschool bezoekt, zijn vrouw Chaja, die 'dode Chaja' genoemd wordt omdat ze naar lijken stinkt, de micrograaf Salomo Salomo die met een haartje het eerste boek van de bijbel op zijn vingernagel weet te schrijven of Sjenoe Aparie die

nooit in Parijs geweest is maar elke zin begint met een verbasterd Chez nous a Paris....

'De kus van Esau' heeft wekenlang op de eerste plaats in de Israëlische boeken toptien gestaan hetgeen geen verbazing wekt want de vie­ renveertig jarige Meir Shalev weet een ongebreidelde fantasie te kop­ pelen aan bijzonder mooi taalge­ bruik. Maar door de ontelbare anek­ dotes wordt zijn roman soms een doolhof waarin de lezer het over­ zicht verliest. Het lijkt erop dat Shalev dit probleem ook onder ogen zag. D at blijkt onder meer uit de laatste hoofdstukken waarin hij zich verontschuldigt omdat hij zoveel gerezen vragen niet kan beantwoorden en bovendien aan­ kondigt dat hij 'langzaamaan het einde' nadert. Alsof hij de lezer wil voorbereiden op het drijfzand waar­ in hij hem achter zal laten. Maar in het licht van dit schitterende boek is dat niet meer dan een marginale kritiek.

Meir Shalev De kus van Esau Uitgeverij Arena f. 44.50

22 oktober 1992

{UNTVUID­

'Vrouwenstudies is meer dan emancipatie alleen' Mannen die denken dat Vrouwenstudies pas echt een vak wordt als er mannen aan meedoen, mogen van liaar wegblijven. 'Ze moeten eerst maar bewijzen dat ze er ver­ stand van inebben.' Dr. Tineke Willemsen (46), nu nog universitair I noofddocent Vrouwenstudies aan de psycliologische faculteit van de Universiteit van Amsterdam, is een feministe 'pur sang'. Per 1 november is zij de eerste hoogleraar Emancipatie, in het bijzonder Vrouwenstudies aan de sociale faculteit van de KUB. Nona Bastiaanse Een collega zei tot de sociaal­psy­ chologe, toen hij hoorde dat zij weg ging: 'Zo, ga je nu de wetenschap uit? Want Vrouwenstudies is toch geen wetenschap. Als het probleem opgelost is, is het vak niet meer nodig.'

'Nou', zegt Willemsen veronge­ lijkt, 'dat kun je dan van ieder an­ der vak ook zeggen, behalve van wellicht de filosofie. Vrouwenstu­ dies heeft ­ net zoals iedere andere wetenschap ­ allerlei interessante verschijnselen. En die hebben niet alleen meer betrekking op vrou­ wen. Tegenwoordig gaat het veel meer om de vraag: hoe beïnvloedt de sekse ons denken en doen? Waar­ om willen mensen altijd weten of iemand man of vrouw is? Hoe den­ ken mensen over vrouwen en man­ nen?'

Binnen de vakgroep Sociale Psycho­ logie aan de Universiteit van Am­ sterdam doet Tineke Willemsen naar deze aspecten onderzoek.

Sinds 1989 coördineert ze er het Vrouwenstudieonderwijs en daar­ naast is ze ruim een jaar voorzitter van de Emancipatie­ commissie. D e nieuwe hoogleraar heeft psycholo­ gie gestudeerd en promo­ veerde in 1984 aan de so ciale faculteit in Leiden.

I

bekijkt alles vanuit een feminis­ tisch perspectief. D at wil zeggen, je pikt het niet meer om als vrouw onder tafel geschoven te worden. Je hebt het recht om te zeggen als er iets fout gaat. Psychologen hebb.en de neiging om, als ze een verschil niet kunnen verklaren, te zeggen dat verschillen tussen mannen en vrouwen aangeboren zijn. Maar seksedifferentiatie wordt groten­ deels beïnvloed door sociale, cultu­ rele en maatschappelijke factoren.

Tegen de wetenschapsbeoefening die externe factoren buiten be­ schouwing laat, zet ik mij af.'

E

en nieuw onderzoek van de hoogleraar­in­spé is gericht op de taakverdeling tussen vrouwen en mannen. Zij is het niet eens met de these dat de taken worden ver­ deeld op grond van inkomen en rechtvaardigheid. 'D aar klopt niet veel van. Vaak is er in het huishou­ den een taakverdeling die op het eerste gezicht onrechtvaardig lijkt.

Ik ga kijken hoe mensen dat aan elkaar verkopen en welke factoren daarbij een rol spelen. Het is belang­

zinnig veel weerstanden tegen. Iedereen denkt zelf het beste te weten.'

De toekomstige hoogle­ raar heeft niet gesollici­ teerd omdat er conflic­ ten zouden zijn in haar eigen werkkring. Want die zijn er niet bij de psychologische faculteit in Amsterdam. 'De baan in Tilburg leek me ge­ woon veel leuker.' Als hoogleraar Emancipatie, in het bijzonder vrou­ wenstudies ('Ik vroeg ook al of het niet anders­ om was') aan de sociale faculteit van de KUB moet Willemsen leiding gaan geven aan de Werk­ groep Vrouwenstudies, deelnemen aan bestuur­ lijk overleg, een onder­ wijsprogramma ontwik­ kelen dat aansluit bij de onderzoekszwaartepun­ ten op de sociale facul­ teit waaronder arbeid, onderwijs voor Vrouwenstudies opzetten en verzorgen, fondsen wer­ ven, c o n t a c t e n onder­ houden met andere facul­ teiten op gebied van on­ derzoek en aio's werven en begeleiden. In een later stadium zal ze zich ook gaan bezig houden met emancipatie op andere fa­ culteiten. (Vandaar de naam van de leerstoel)

Tineke Willemsen eerste hoogleraar Emancipatie aan de KUB

n haar studententijd was er nog niet zoiets als Vrouwenstudies. Het vak is ongeveer vijftien jaar geleden ont­ staan vanuit de vrouwenbeweging uit de behoefte om vrouwen binnen de wetenschap aan bod te laten ko­ men.

Op de Medische Faculteit in Leiden, waar ze ­ voordat ze naar Amster­ dam vertrok ­ vier jaar werkte, kwam ze voor het eerst in aanraking met die behoefte. Een faculteit waar 'misschien wel de meeste knel­ punten voor vrouwen liggen', meent de toekomstige hoogleraar.

Samen met een aantal andere vrou­ wen zette ze een soort Studium Generale op met onder meer gast­ sprekers en opvoeringen van sketches waaruit discriminatie van vrouwen naar voren kwam. 'Het is eigenlijk een soort van persoonlij­ ke interesse waarvan je niet weet waar die precies vandaan komt, maar die als rode draad door je le­ ven heen loopt. Vroeger verzamel­ de ik al allerlei artikelen over seksestereotypen. D ie vond ik pas geleden weer terug: vieze, vergeel­ de kopieën. En als sociaal psycho­ loge ben ik bezig met de vraag hoe mensen over anderen denken.'

Willemsen geeft grif toe dat ze fe­ ministe is. 'Dat vind ik geen vies woord. Als je dat niet zou zijn, zou je binnen een half jaar niet meer gemotiveerd zijn. In Nederland is het een hele poos in geweest om te zeggen: ik doe aan Vrouwenstudies, maar ik ben geen feministe. Dat heb ik altijd al kinderachtig gevonden.

Het is geen standpunt waarvoor je je hoeft te schamen. Kijk, de essen­ tie is dat niets sekseneutraal is; Vrouwenstudies dus ook niet. Je

rijk om te weten wat voor recht­ vaardiging mensen daarvoor geven en hoe je ervoor kunt zorgen dat de ideologie ook in het dagelijkse le­ ven geïntegreerd raakt. Maar je kunt geen onmiddellijke doelstel­ lingsverandering hebben, want dat kost twee generaties. Eigenlijk is het een heel interessante tijd: idee­ ën veranderen en de praktijk veran­ dert heel langzaam mee.'

Doordat Vrouwenstudies steeds meer het feministische label kwijt­ raakt, heeft het ook mannen steeds meer te bieden. Willemsen heeft daar niets op tegen, maar staat ook niet te juichen. 'Als mannen den­ ken: vrouwenstudies wordt pas echt een vak als er mannen mee­ doen, dan mogen ze van mij wegblij­ ven. Ze moeten eerst maar bewij­ zen dat ze er verstand van hebben.

De meeste mannen zijn namelijk helemaal niet competent om dat te doen. Het interesseert me eigenlijk ook helemaal niet: het is niet ac­ tiepunt nummer één op mijn lijst­ je.'

Als voorzitter van de Emancipatie­ commissie weet ze hoe moeili j k het is om enig besef te laten doordrin­ gen. Mannen die het niet begrijpen; vrouwen in hogere fimcties die zich niet kunnen indenken dat andere vrouwen slachtoffer kunnen wor­ den van seksediscriminatie. Bij velen rijzen de haren te berge als 'men' eenmaal weet dat je voor Vrouwenstudies onderzoek doet.

Bij sommige onderzoeken naar sek­ sediscriminatie had ze zelfs meteen k u n n e n opstappen. Onbekend maakt onbemind. 'Je komt waan­

O

ver haar plannen in Tilburg wil Willemsen niet veel kwijt: 'Wat ik zie is een gemotiveerde groep in een rare structuur. Ieder­ een is met onderzoek en onderwijs bezig en er niemand die dat coördi­ neert. Dat kan niet tot een krach­

♦ Tineke Willemsen: 'Het is eigenlijk een soort van persoonlijke interesse waarvan je met weet waar die vandaan komt'.

[Foto: Henk Thomas]

tig geheel leiden. De Werkgroep is niet als één groep naar buiten ge­ treden. Op die manier hebben ze ook nooit de plaats verworven die ze zouden willen hebben. Geza­ menlijkmoetenwebekijkenwatde ideale manier is. En we moeten een analyse maken wat wel en niet goed gegaan is.' Hoe het plan er concreet gaat uitzien, wil ze eerst met de Werkgroep, zeven individuen, zelf bespreken.

Ze was eerst van plan om heel veel informatie te verzamelen en dan pas een plan te maken, maar kreeg onlangs te horen dat begin volgen­ de maand al een plan op tafel moet liggen. Op 17 november heeft de Werkgroep een afspraak met het faculteitsbestuur. 'Mijn eerste prio­ riteit is dat het goed gaat met de

l/e^e^eJdetdieM Ik was even in Zuid­Afrika, voor congres en gastcolleges. Eigenlijk vindt de Tilburgse universiteits­ raad dat niet goed. Het politieke bestel in het land van D e Klerk, Mandela, de Springbokke en Brey­ tenbach geldt bij ons nog altijd als het meest verwerpelijke in de hele wereld.

Maanden geleden werden er aanstalten gemaakt tot op­ heffing van onze ban, maar Boipatong en Bisho kwamen ertussen. Toch heeft geen enkel incident kunnen uit­ wissen wat er sinds Mandela's vrijlating in fe­ bruari 1990 is gebeurd. Vijf blanke p a r l e m e n t s l e d e n v o r m e n de spreekbuis van het ANC. Zwarte guerilla's die vanwege deelname aan gewelddadig verzet vastzaten hebben amnestie gekregen. De eer­ ste zwarte burgemeester van een nagenoeg blanke stad is officieel geïnstalleerd. D e Klerk heeft na­ mens de Nationale Partij schuld bekend aan het apartheidssysteem.

En wij wachten. Op een interrim­ regering? Op een kabinet met uit­ sluitend ANC­ministers? Op de eenheidsstaat die de marxistische­ leninistisch gestaalde kaders bin­ nen het ANC zo graag zien?

Als de eenheidsstaat er komt (en gelet op de voortekenen lijkt dat niet onwaarschijnlijk), zal het En­ gels (de taal van het tijdens de Boe­ renoorlogen gemunte woord con­

GOEDEGEBUURE

centratior! camp) de algemene voer­ taal zijn, en Xhosa en Zulu tweede talen. Afrikaans (de taal van de woorden apartheid en baasskap] zal uit regeringsstukken, media en onderwijs worden gebannen. In Namibië, waar meer dan de helft van de zwarte bevolking het Afri­ kaans als lingua franca gebruikt, gebeurde dat al.

Op het vlak van de taalpolitiek zal

Werkgroep. En mijn doel is aan de ene kant verder te gaan waar ik mee bezig ben, een leuke baan hebben binnen een structuur die beter in elkaar zit en met meer medewer­ kers. Op verschillende punten zie ik dit als een stap vooruit. Mijn functie als sociaal­psychologe tus­ sen sociologie en psychologie in zet je toch voort. Het feit of je man of vrouw bent kom je in bijna alle aspecten van het dagelijkse leven tegen. D aar zijn we nog lang niet over uitgestudeerd. Vrouwenstu­ dies is nooit klaar, zoals de sterren­ kunde nooit klaar is. Nee, dat zie ik niet als iets pessimistisch. Het is leuk dat er verschillende mensen rondlopen. Alleen de gevolgen op dit moment: daar verzet ik me te­ gen en dat wil ik veranderen.' ^

dan alles anders zi)n dan in het geregionaliseerde Europa. In Cata­ lonië spreekt men Catalaans, in Friesland Fries, in Wales Gaelic, en wie weet hoor je binnenkort in het Baskische deelparlement binnen­ kort ook Baskisch. In Californië bestaan aparte televisiezenders voor Chinezen en Latino's.

Waartoe dit opruiende praatje, nog voordat de eerste vrije verkiezingen in Zuid­Afrika gehouden zijn? Hierom. Mens­ en maatschappijgericht als we zijn, hebben we alle aan­ dacht voor taaivariatie en culturele verscheidenheid.

Door onze belachelijk ge­ worden boycot op te heffen zouden we de vele miljoenen zwarte, bruine en blanke Afrikaan­ staligen in dat voor de zoveelste maal opnieuw te vormen land kun­ nen laten merken dat we ze het recht gunnen op hun taal en hun cultuur. Want tenslotte is men na 1945 in D uitsland, het land van Bismarck, Willy Brandt en Brat­ wurst, ook gewoon D uits blijven spreken.

22 oktober 1992

^UNTWRSQ­ Jarenlang schreef hij zijn boeken met de pen, maar omdat hij weinig doorhalingen had, is hij onlangs overgestapt op de schrijfmachine.

Tikfouten haalt hij eruit met 'van die kleine plakkertjes'. Iemand zei ooit: Hans, wat zit je daar toch te fröbelen' 'D aar was ik toen een beetje door gestoken, omdat ik vond dat ik met zeer hoogwaardige arbeid bezig was.'

Klassieke man, klassieke stem.

Tijdens een ontmoeting met prof. dr. Joh. de Vries, bedrijfshistoricus, bekruipt je het gevoel dat je je in archiefruimtes van grote, chique ondernemingen bevindt. Onderne­ mingen wier geschiedenis respect afdwingt. De Vries spreekt behoed­ zaam, op fluistertoon af en toe, als­ of het verleden niet al te ruw wak­ ker geschud mag worden.

In dit huis is De Vries vooral bekend van de geschiedschrijving van de 'hogeschool', zoals hij de KUB hard­ nekkig blijft noemen. In 1981 vol­ tooide hij zijn bedrijfshistorische studie die onder de naam Onderweg van Hogeschool naar U niversiteit het tijdvak 1955­1977 bestrijkt.

Daarnaast schreef hij een gedenk­ boek voor de Amsterdamse Kamer van Koophandel, boeken over vijf­ tig jaar Volksuniversiteit in Am­ sterdam, over vijftig jaar Hoog­ ovens, de chemische industrie in Uithoorn, de Vereniging voor de Effectenhandel, de geschiedenis van de accountancy in Nederland (in opdracht van het Nivra) en een studie over de Rabobank. Sinds 1981 is hij de geschiedschrijver van De Nederlandse Bank. Vrijdag 16 oktober neemt hij aan de KUB af­ scheid als hoogleraar Economische Geschiedenis. ^ j p de salontafel in de ontvangst­ ^ ^ ruimte van menig bedrijf prijkt tegenwoordig een jubileumboek.

Vaak uitgevoerd door een free lan­ cende journalist ­ mooie boeken, daar niet van, maar of dergelijke geschiedschrijving zich op weten­ schappelijk niveau bevindt?

Bedrijfsgeschiedenis moet, als het aan De Vries ligt, een academische discipline zijn. 'Vijftig jaar geleden werd het vaak uitgevoerd door jour­ nalisten, prozaïsten en zelfs dich­ ters. Mijn probleem is altijd ge­ weest: moeten wij als wetenschaps­ beoefenaren dit overlaten aan deze mensen die er niet bij voorbaat voor gekwalificeerd zijn of moeten we ons dat zelf aantrekken ? Ik vind dat we het ons zelf moeten aantrekken.

Je moet je vermijden van amateu­ risme ­ waarmee ik niet wil bewe­ ren dat journalisten geen mooie be­ drijfsgeschiedenis kunnen schrijven. Maar er zijn be­ paalde ambachtelijke vaar­ digheden voor nodig om dit werk te verrichten.'

Ontegenzeggelijk heeft deze wetenschappelijke tak ook de franje nodig van de literatuur, van het mooie schrijven. De Vries: 'Er is een theorie die zegt dat we al­ lemaal hetzelfde boek herhalen dat we ooit geschreven hebben. Denkt maar aan romanciers ­ die schrijven allemaal variaties op eenzelfde the­ ma. Ofschoon het steeds over an­ dere onderwerpen gaat, denk ik toch dat het iedere keer hetzelfde boek is, waarin je op een zeker moment een schrijver herkent en waarbij die combinatie van weten­ schappelijkheid en literaire ver­ staanbaarheid aanwezig is. Zonder dat een van de twee op de voorgrond staat. Maar als je een aantal boeken geschreven hebt, zoals ik, dan doe je dat alleen maar als je plezier in het schrijven hebt. En dat heb ik onmiskenbaar.'

'Je moet je vermijden van amateurisme'

e bevlogenheid die D e Vries heeft bij archiefonderzoek, valt niet bij iedereen te bespeuren. He­ laas, vindt De Vries. Veel bedrijven laten hun dossiers wat verslonzen.

edrijfshistorisch onderzoek wordt meestal in opdracht van geschreven en de neiging zou kun­ nen bestaan een positiever beeld van een bedrijf te schetsen, dan het verleden zou rechtvaardigen. Een botsing met de opdrachtgever lijkt bijna onvermijdelijk te zijn, Pas op, zegt De Vries. 'Er is een grens tus­ sen bedrijfsgeschiedenis en bedrijfs­ reclame op een historische basis. Ik denk dat veel mensen zich ervoor zullen hoeden om op te schrijven wat de directie dicteert. Bovendien geeft de directie van enigerlei be­ drijf er niet om, om de mooie praat­ jes van een auteur aan te horen. En als er minder mooie dingen gebeurt zijn die niet naar buiten mogen komen, dan geef t de leiding geen op­ dracht', is zijn ervaring.

Maar ook de hoogleraar geeft toe dat er een zekere afhankelijkheidsre­ latie tussen opdrachtgever en au­ teur is. 'Dat komt omdat je in een functie zit waarin je voor het werk dat je doet, gehonoreerd wordt. Dat leidt al gauw tot de gedachte wiens broodik eet, diens woord ik spreek.

Maar in de praktijk werkt het hele­ maal niet zo.' Uiteindelijk bepaalt de opdrachtgever wat er met het werk gebeurt, en als het de toets der kritiek niet kan doorstaan, heeft deze het recht om het niet te publi­ ceren.

nv„ • • ­jj I ■ ^ ., . _, , ­j, ..

De pen is inmiddels ingeruild voorde schrijfmachine, maar het werk is niet écht veranderd:

Bij de Nederlandse Bank doet men daar niet moeilijk over, ook al heeft de Bank niet altijd een smetteloos verleden. 'Rost van Tonningen, laten we wel zijn, dat is toch een pijnlijk geval. D ertig jaar geleden was het ondenkbaar dat het boek daaromtrent open werd gedaan.

Maar er is een wisseling van gene­

méters archieven doorspitten om een mooi verhaal te maken over een bedrijf, dat haar ge­

Telfs heelTieïwsïiLTgIaaï,'isDe

schiedenis op papier wil hebben. Het laatste woord van prof. Joh. de Vries, over de fysieke

^ " ^ * ' ervaring.

♦ Veel bedrijven laten hun dossiers verslonzen.

[Foto: Rien Siers]

beklemming van een bedrijfshistoricus.

De Vries, sprekend over dertig jaar geleden: 'Archieven tref je in zeer verschillende staten aan. Het is voorgekomen dat ik naar een zol­ der ging om te redden wat er nog te redden viel. In dat bedrijf was er geen belangstelling voor. De actu­ aliteit vraagt vaak al zoveel aan­ dacht en papier is niet altijd even geduldig. D e archieven van het Nivra bevonden zich een kelder, waar ze bezig waren waterschade op te lopen! Als ik in die tijd toen niet een pittige student­assistent had gehad zou het me niet gelukt zijn dat boven water, letterlijk bo­ ven water te krijgenl'

Michel Knapen Erlebnis bij historisch onderzoek.'

Uitgebreide archieven lijken pret­ tig voor de bedrijfshistorische on­ derzoeker maar in feite wordt daar­ meehetprobleemmaarverplaatst.

De Vries: 'Waar ik het meest mee zit is: hoe kom ik hier uit? Hoe ver­ werk ik al deze meters archief? Hoe raak ik er mee vertrouwd? Kan ik de gesclnedems van deze orgamsa­ tie wel uitbeelden? En het merk­ waardige fenomeen is dat zoiets je steeds weer beklemt, fysiek be­ klemt.'

Maar wat de historicus uit de ar­ chieven haalt, hoeft niet altijd even vleiend voor het bedrijfsverleden te zijn.

Daarnaast kan de betrok­ kenheid van de onderzoe­ ker bij zijn object een be­ paalde inschatting van het verleden met zich mee­ brengen. Vandaar dat de bedrijfshistoricus additio­ nele gegevens haalt uit andere bron­ nen (jaarverslagen), ook om het pro­ bleem van de subjectiviteit te om­ zeilen. 'Je probeert zo goed moge­ lijk tot een objectief beeld te komen waarbij ik persoonlijk belangrijk vind dat je dusdanige bedrijfs­ geschiedschrijving pleegt, dat de lezer zelf ook een oordeel kan vor­ men over de gebeurtenissen die er zijn geweest.'

'Het gaat om de combinatie van wetenschappelijkheid en literaire verstaanbaarheid'

D

B

Bevlogen bedrijfshistoricus Joh. de Vries met emeritaat:

Schrikbeelden roept dat op voor de bedrijfshistoricus. Vreselijk, zegt De Vries, vréééselijk wat je soms aantreft. 'Je vraagt de onderneming dan om actie. Mij is het gelukt het Nivra­archief bij het Algemeen Rijksarchief te D en Haag te doen terecht komen, waar het de goede zorg krijgt die het nodig heeft.'

Andere organisaties (D e Vries noemt de Vereniging voor de Effec­ tenhandel en de Rabo) blijken zui­ niger met hun dossiers om te gaan en hebben hun verleden beter ge­ conserveerd. Ook bij De Nederland­ se Bank trof D e Vries een groot archief aan 'met een uitvoerigheid van notulering die mij soms ver­ baasd heeft'. 'D at fascineert mij.

Toen ik bij D e Nederlandse Bank met mijn archief studie was begon­ nen had ik bijna iedere dag een schril, van: nou heb ik toch iets gevonden. D at is toch dat Aha­

Z

ijn geschiedschrijving over de Tilburgse studentenrevolutie van mei '69 werd door sommige mensen wel erg mild gevonden.

Staande voor gebouw A van de KUB, waar destijds de telefooncentrale lag die door de 'kritische studenten' van weleer werd bezet, en waarvan de hoofdingang werd beklad (?) met het onvergetelijke 'Karl Marx­uni­ versiteit' geeft D e Vries toe dat hij zich wel in de standpunten van de studenten kon inleven. Niet dat hij

een marxist was, maar toch. Aan een dergelijke vooringenomenheid ontkomt men niet in de bedrijfsge­ schiedenis. Bestuurders van toen stelden voorop dat D e Vries het laatste woord had ­ ook al was ge­ delegeerdcuratorH. Loevendieniet met iedere passage even gelukkig, ^ p;of:Dë Vr,es:''Ë;'z,jnbepaaide' ambachtelijke vaardigheden nodig om dit werkte vernchten'.

[Foto: Rien Siers]

M u, aan het eind van zijn loop­ I " baan kijkt prof. De Vries niet al te ver meer vooruit. De geschie­ denis van de Generale Thesaurie in de twintigste eeuw staat nog op stapel. De bijwerking van de laat­ ste vijftien jaar Katholieke Univer­ siteit Brabant laat hij aan anderen over. Meters archieven heeft hij in zijn leven moeten doorworstelen om het verleden een stapje dichter bij het heden te brengen. Vaak in alle eenzaamheid, 'maar dat is niet ongewoon bij wetenschappelijk werk. Je zit uiteindelijk allemaal op je kamertje en jeprobeert iets uit je pen te persen.'

A

22 oktober 1992

­jUNIVERSCT­ De Afrikaanse taal heeft vooral furore gemaakt met één woord: apartheid. Met dat In oorsprong Nederlandse woord wordt alles gezegd over een verfoeilijk systeem en over onderdrukking door

MOEDERW

vermeend achterlijke boeren. De afrikaanse taal is synoniem voor afrikaners, in de wereldopinie rabiaat rechtse lui met wie je maar beter niet te maken kunt hebben. Het Afrikaans is in de maalstroom van de tijd venworden tot een taal waarmee de

•■f^

2®üö

wereld evenmin veel op heeft. Hoogleraar Jaap Goedegebuure

z e y q e o moer

was op een congres van taal- en letterkundigen in Zuid-Afrika en

2yq

A marl

•

zog

8 moe(cle)r

^

zoBQ

noteerde de uitstervingsangst van een perifere taal.

Pieter Siebers Het is een stralende dag in oktober met een wind die de laatste wolken­ flarden wegjaagt van de toppen van de Kaapse tafelberg. Jaap Goedege­ buure tuurt over de monding van de atlantische oceaan, ziet Man­ dela's oude gevangenis op Robben­ eiland en maakt aanstalten voor een wandeling over de bergrug. Op het oostelijk deel van de Tafelberg staan allerlei borden die tekst en uitleg geven over vegetatie, uitzicht en dierenwereld. Terwijl Goedege­ buure zich over de afrikaanstalige bordjes buigt, turen collega­weten­ schappers uit de rest van de wereld nadrukkelijk naar de engelse tek­ sten. Het afrikaans mag dan onder­ werp van studie zijn, het is eigen­ lijk een taal die onder veel in Zuid­ Afrika levende intellectuelen not done is.

Het afrikaans is niet alleen een taal

hen verbond met het oude Europe­ se continent. Op straat heette ­ naar het Maleis ­ een jasje inmiddels een baadjie, een banaan werd een oos­ terse pies ang. Uit het portugees kwam de kraal als woord voor een omheinde ruimte met vee en uit de lokale bantoetalen kwam de kierie (stok) en de gogga (insekt).

De pogingen van de Engelsen in de vorige eeuw om Zuid­Afrika een meer angelsaksisch karakter te geven (bijvoorbeeld: het Neder­ lands werd in 1840 op de scholen verboden) hadden tot gevolg dat de Afrikaners zich druk begonnen te maken om hun eigen identiteit. De taal, het Afrikaans, speelde in die identiteitskwestie een hoofdrol.

Het Afrikaans nationalisme dat politiek en cultureel geschraagd werd, bracht met zich mee dat de spreektaal voorzien werd van een

^\^?^

» va<©l

va

zooc

¥

bare

toet

♦ Het Afrikaans stamt voor een belangrijk deel uit Nederland. De tongval van Zuid-Holland is terug te vinden in de spreektaal.

Net als ovengens het Maleis.

Illustratie uit: Herkomst en groei van het Afrikaans, door G.G. Kloeke.

#

'Gevangenen van de grond' kijken reikhalzend over de grens waarover wat besmuikt wordt ge­ eigen idioom^ en grammatica. Hep ganiseerd 'Afrikaans, reik uit'. daan, het is ook een taal die in l i t ^ Afrikaans werd langzaam een eigen Goedegebuure sprak er over de rair opzicht tot de lilliputters gere­ taal, op de bok gezet door Die Ge­ positie van Brey ten Breytenbach in kend kan worden. In Philip Freri­k^ nootskap van Regte Afrikaner s , de Nederlandse kritiek en ervoer boekenpFbgramma Pas s ages brak opgericht in 1875: Afrikaanders dat die positie sterk contextafhan­ vorige weck vrij dag een homerisch ,„ met Afrikaans e harten zoals ze zelf kelijk is. De politieke voorkeurbe­ gelach uij toen aan schrijver John ' in een^manifest zeiden. Het Afri­ paalt in hoge mate de receptie van Miles werd gevraagd of hij bes ts el­ kaans werd ­ mede door toedoen Vcin de schri] ver, net zoals de liefde voor lers schre^ef. Collega­schrijver de boerenoorlogen en de fameuze de Afrikaanse taal sleet met de Etienne van Heerden, de robuuste .^ipte trek in 1834 ­ een taal die veroordel ing van de apartheid. Over zoon van een plaas boer gaf het behangen werd met nationalisti­ die taal zegt Goedegebuure dat ze antwoord: 'Ki^k die mense hier lees s c l ^ heroïsche en religieuze ele­ 'een eigen plaats moet krijgen inhet nie, hulle speel rugby, braai vleis en menten. De Afrikaners, die dp slag Afrikaanse spectrum. Het argu­ drink wijn. Vijiduizend mense die bij Blq^drivier wisten te winnen,' ment d^t je vaak hoort dat het Afri­ een boek lees is baie goed vir suid­ die ziÉh zo manhatig teweer siêl­" kaans ill Afrika thuishoort vindt ik afrika.' den tege^^de Engelsen, werden m heel cofrect. Het is een taal die daar hun eigeVbeleving Gods uitverko­ ontstaan is, een taal die ook verwe­ .^ ^ ­ • ■ven is 4iet de invloeden uit de loop ijfduizend literatuurliefheb­ ren volk. ^^ der eeujven. Het neemt niet weg dat bers van een taal die nog door zo'n kleine drie miljoen blanken en at uitverRoxeH boerenvolk er i^Èg€#n.geur van earocentrisme ruim twee miljoen kleurlingen werd in de tweede helft van wordt gesproken. Onder hen nog deze eeuw echter de schimpsche' steeds de nazaten van Jan van Rie­ van de internationale wereld, de c; beeck, koopman voorde Verenigde helden werden onderdrukkers en de " O o s t i n d i s c h e Compagnie. De taal werd synoniem voor apartheid. verversingspost die door hem in Het Afrikaans, met z'n vijfduizend 1652 in het leven werd geroepen lezers lijkt in het kielzog van die po­ werd bemand door lieden die uit een litieke beweging te worden gemar­ Nederland kwamen dat nauwelijks ginaliseerd. Het African National een schrijftaal kende. Er werden Congres (ANC) heeft een aantal verschillende dialecten gebezigd hardliners dat vindt dat het Afri­ die in de Kaap versmolten tot een kaans ­ de taal van die witman ­ rond die taal heeft gejiangen,­ maar soort 17e eeuwse Nederlaridse maar helemaal van de Zuidafri­ dat wordt nu in brede kring onder­ spreektaal. Daarin weerklonk ook kaanse bodem moet verdwijnen. kend.' ,y. ^ _ ^ ^ de aanwezigheid van een niet on­ Namibië ging daarin voor en boy­ In de Afritlans^lige|lltera1^ur I aanzienlijk aantal Duitsers in Van cot volgens Goedegebuure inmid­ wordt volgens Goedegebuure al Riebeecks' gezelschap (uit het dels het Afrikaans: het wordt niet langer rekenschap gegeven van de Duits kwam bijvoorbeeld de krans meer op scholen onderwezen. Het Afrikaanse elementen in hetAfri­ als begrip voor een steile rotswand). ANC staat niet alleen m de afwij­ kaans: 'Schrijvers als André Brink, In de 18e en 19e eeuw kwam daar zing, ook wetenschappers halen de Etienne van Heerden, maar vooral de invloed van slaven uit I ndië en neus op voor het 'boerentaaltje' en Brey ten Brey tenbach zijn al decen­ Madagascar bij. Zo vormde zich uit richten de blik op de engelstalige nia geleden begonnen zich af te die Hollandse kern de Afrikaanse bordjes van de Tafelberg. Niet voor vragen of de taal en cultuur niet veel spreektaal, een taal die niet terug niets dan ook heette het congres dat te Europees waren ingekleurd. Of te vinden was in de statenbijbels en begin oktober door de Afrikaanse ze daar niet wat laat mee zijn be­ prekenbundels die de kolonisten Letterkunde Vereniging in de wij­ gonnen? Natuurlijk, deapartheidis koesterden als de navelstreng die nenclave Stellenbosch werd geor­ ook te laat afgeschaft, maar dat is

V

D

joeclegebuure: Afrikaanse taal wordt bedreigd

>

geen argument om het Afrikaans 'doctoraalstudent zich hier voor maar af te schaffen zoals in Nami­ schamen. Als je mensen dan toch bië. De Engelsen hebben ook geen over de bol gaat aaien, is n i e m ^ d brandschone geschiedenis, net zo­ daarmee gediend.' Het niveauver­ min als de Duitsers en die hebben schil neemt volgens Jaap Goede­ beiden hun taal toch gewoon kun­ gebuure niet weg dat Nederland nen behouden.' wat zou kunnen opsteken van de Afrikaanse vakbroeders: 'I fe^i^fri­ oedegebuure is dit jaar twee kaans wordt in t o e n e m e n ^ m a t e keer naar Zuid­Afrika geweest geïmpregneerd met elementen uit en stoort zich 'enorm' aan de zwar­ omringende talen, van zo'n ver­ te lijst die de KUB hanteert en schijnsel kun je leren.^^oiets zal in waarop Zuid­Afrika een prominen­ Nederland ook ooit g^j^ebeuren.' te plaats inneemt. 'Ik heb twee keer keurig toestemming gevraagd aan uid­Afrika telt op dit moment het College van Bestuur, en daar nogal wat ^^toptanten, men­ ook geen problemen ondervonden. sen die nadrukkelijk contact zoe­ Je komt echter wel collega's tegen ken metde zwarte cultuur. Goede­ diezeggengoh, ishetniet wat vroeg gebuure trof er een schilderes die omdaarnaartoetegaanl .Ookwa s bevriend wasgeraakt met een zwar­ er e^n student die nogal pissig rea­ te sjamaan: 'Die contacten maken geerde in de trant van wi] horen vaak een wat geforceerde indnjk, daar niet.' Goedegebuure vindt iiat het kan een wat potsierlijkeindruk overdreven en meent dat de zwarte maken, maar het gebeurt toch in lijst zo snel mogelijk afgeschaft het licht van een oprechte bereid­ moet wordgr^'I k begrijp het argu­ heid er wat van te maken.' Dat ment van d&^enstanders wel, die zoiets buitengewoon moeilijk k i n "^nden dat er eerst een meerder­ zijn, bleek uit de woorden vaji heidsregering moet zijn. Dat is na­ Etienne van Heerden die tegen tuurlijk heel consequent, maar ook Philip Freriks zei beter over een wel een beetje rigide. Ik vind dat er grote plaasboer met een mercedes zaveel ten goede is veranderd, )e en s tudrammen te kunnen schrij­ kunt naar mijn idee gerust samen­ ven dan over eenzwarte arbeider in wqr|^ing jnet pen Zuidafrikaanse een of ander township. Toen Freriks urè^ersiteit zoeken.' Dat hoeft van een passage over het boerenland uit Goedegebuure niet per se een Van Heerdens roman Toorberg zwarte universiteit te zijn ('als je voorlas, zei hij onmiddellijk die daarop gaat letten, houd je het apart­ passage nu niet meer te zullen heidsdenken feitelijk in stand'): schrijven: 'I k geloof toch teveel de 'Als we contacten zouden aankno­ nadruk te hebben gelegd op de pen, zou ik geen blad voor de mond mystieke kant van de grond, op de nemen. Van het wetenschappelijk relatie tussen bodem en voorge­ niveau van verschillende voor­ slacht. Maar misschien is dat de drachten tijdens dat Stellenbosch tragiek: de Afrikaner voelt zich een congres ben ik nogal geschrokken. vreemde in Zuid­Afrika. ' ^ Wat sommigen daar te berde brach­ ten, daar zou een middelmatige

G

Z

22 oktober 1992

­ENTVERSH­ 'Toen ik in 1913 een wanhopige poging ondernam om kunst te bevrijden van de ballast van het gebonden zijn aan objecten, nam ik mijn toevlucht tot de vorm van het vierkant en stelde een schilderij ten toon, dat uit niets meer bestond dan een zwart vierkant op een wit vlak. De critici zuchtten en met hen het publiek: 'Alles waar wij van hielden is verloren gegaan.' Zei de Russische constructivist Malewitch in 1935.

De abstracte kunst is sindsdien omstreden gebleven ­ niet voor niets zette een idioot het mes in Barnett Newmans M//70 is afraid of red, yeilow and blue III in het Amsterdams Stedelijk IVluseum. Abstractie is niet enkel omstreden vanwege haar onderwerploosheid, ze is ook bekritiseerd doordat ze vaak in religieuze sferen betrokken werd. Newman, zijn tijdgenoot Rothko, maar ook de in het stiltecentrum exposerende Ton Frenken hebben allen een betrekking tot het hogere.

ze bewogenheid. En ook hiervoor heeft Nietzsche een verklaring: Bij de mens is der Wille zum Schein, zur Illusion, zui Tauschung, zum Werden und Wechseln ist tiefer, metaphysischer als der Wille zur Wahrheit. Met andere woorden; kunst is altijd bedrog, maar als kunst goed is, willen we er graag door bedrogen worden. Niet bedro­ gen willen worden is moeilijker.

Frenken schildert, net als de Ame­ rikaanse colourfield painters, gro­ te kleurvlakken, maar met meer materialiteit dan bijvoorbeeld de streng 'metafysische' Newman.

Frenken houdt van verf, van het spel van het licht in een gelaagde en gemarmerde verfhuid. Hij zoekt bij ieder schilderij dat hij maakt naar de evenwichtigste en dus meest rustgevende verhoudingen tussen het doek en de verticalen waarmee zijn doeken gestructureerd worden en die onze ogen aan het werk zet­ ten, door de platte picturale ruimte doen dwalen. Hij maakt vensters en poorten die zicht lijken te geven op een werkelijkheid achter de alle­

Bert Heffels

belangrijke rol speelden. Friedrich achtige uitspraken gepaard over de vroeg zich af hoe het goddelijke hoge taak en bedoeling van de opnieuw vitaal te maken in een kunstenaar. Zo noemt criticus wereld waarin ook toen al de secu­ Robert Hughes Mark Rothko, een larisatie toenam. Hij zocht naar van de belangrijkste Amerikaanse mogelijkheden in zijn schilderijen abstract werkende kunstenaars, een sterk persoonlijk getint reli­ 'een van de laatste kunstenaars die gieus besef, een Beziehung aufein met hart en ziel geloofden dat schil­ unendliches Ganzes uit te druk­ deren elke bedoeling kan over­ ken. Op een van zijn bekendste brengen en dezelfde alomvattende doeken, de Mönch am Meer uit ernst kan bezitten als de fresco's uit 1809 staart een monnik klein en de zestiende eeuw of de roman in nietig, zijn rug naar de beschouwer het Rusland van de negentiende gekeerd, vanaf het strand naar een eeuw.' zee die aan een lage einder verglijdt De doeken van Rothko bestaan in de onmetelijke lucht. In wezen meestal uit niet meer dan twee bestaat het schilderij uit twee gro­ kleurvlakken en hebben eenvoudi­ te kleurvlakken, nauwelijks zicht­ ge titels als Nr. 10. De schilderijen baar gescheiden door de kleine zijn van een zo mogelijk nog grote­ monnik. Vooral door het ontbreken re 'leegheid' dan bij Friedrich. D e van bekende beelden werd het door tot het noodzakelijkst geredu­ veel tijdgenoten dan ook niet als een ceerde schilderijen hebben te ma­ schilderij m e t een mogelijk ken met dezelfde concentratie, re­ religieuze inhoud gezien. 'Op dit ductie en intensiteit als waarover schilderij is', zo klaagde een vrien­ Ton Frenken het heeft. din indertijd onmiddellijk, 'hele­ Barnett Newman zei het zo: 'D e maal niets te zien'. hedendaagse schilder verdiept zich Friedrich is een van de eersten in niet in zijn eigen gevoelens, maar een lange rij van kunstenaars die in het wereldmysterie waarin hij

'Alles waar wij van is verloren gegaan' Alles waar wij van hielden is verlo­ ren gegaan.' Wie leest in het gasten­ boek van het Stiltecentrum van de KUB leest deze klacht uit 1913 nog steeds. Is leegte zonder meer een garantie voor stilte? Is abstrac­ tie altijd rustgevend? Stilte kan schreeuwen, monsterlijk bedrei­ gend zijn. En abstractie kan agres­ sie oproepen, denken we maar aan Newmans verminkte doek en lezen we het gastenboek: 'Het is net een enorm toilet om half vijf in de och­ tend.' André, de ondertekenaar van deze verzuchting, schreef dit nog voor de tijd dat de twee schilderwer­ ken ­ die samen één werk vormen ­ van Ton Frenken er hingen en voordat uit de speakers het strijk­ kwartet Fragmente ­ Stille, an Dio­ tima van de warme Venetiaan Lui­ gi Nono klonk.

J

a, wat moet een mens met zo'n kale ruimte in die blikken 'duik­ boot' op het universiteitsterrein?

Hij begint in het gastenboek te kankeren: 'Mooi, maar wanneer is het nou af.' Of: 'Wat kost deze on­ zin.' Of: 'Stil en bezinnend leeg, zoals de binnenkant van een sardie­ nenblik behoort te zijn.' En de meest indrukwekkende one­liner van het afzeikende soort ­ om in dit lege centrum lekker op te kau­ wen ­, was deze: 'Stil. Oorlog in mijn bil.'

Een zekere W. begreep het pro­ bleem dat we vandaag de daghebben met de stilte en zogenaamde stiltecentra, met religie en abstractie, beter. W. schreef, ook nog voor de tijd dat het cen­ trum met beeld en geluid werd aangekleed: 'Zijn er geen voorstellingen die 'licht' uitbeelden, of 'geluid' of 'taal'? Ik mis ook iets waarop je je kunt concentreren. Nu is de stilte zo kaal dat het bijna beklemmend is.Ikmisleven. Wewetenimmers dat alles beweegt (quantum­fysica).

Deze ruimte is statisch; toen ik een nestkastje leegmaakte vond ik daar­ in een half­vergaan meesje. Zijn rug en de bovenkant van zijn kopje waren er nog, de rest was weer opgenomen in de levenscyclus. Bij zoiets kan ik nadenken.'

Deze W. moet welhaast een war­ me, innige ziel hebben. Maar zal deze ziel vrede hebben met de hui­ dige aankleding? Ik waag het te betwijfelen. Het probleem stilte­ centrum is al in alle toonaarden bezongen. Zomaar een lege ruimte is inderdaad te kaal, maar iedere aankleding verraadt een keuze, die altijdlevensbeschouwelijkuitvalt.

En iedere levensbeschouwing bele­ den in een uitdrukkelijk publieke ruimte is nat done", is ook al vlug oubollig, banaal, kneuterig. Het stiltecentrum heeft daarom geko­ zen voor een wisselende aankle­ ding, op de maat van de seizoenen.

En het is duidelijk dat als er kunst in komt deze abstract moet zijn.

Dat wil zeggen een kunst die 'be­ vrijd is van de ballast van het ge­ bonden zijn aan objecten'. Dat wil zeggen een kunst die niets voor­ stelt, waar iedereen mee kan doen wat hij wil. En veel mensen zullen vinden dat abstracte kunst, ook al wordt die kunst al een kleine eeuw in diverse stijlen gemaakt en door horden critici en kenners vaak ly­ risch bezongen als het necplus ultra van esthetische en religieuze erva­ ring, inderdaad niets voorstelt. En er achteloos aan voorbijgaan.

I

n principe werkt ieder abstract doek op gelijke wijze. Wie op een Frenken in het stiltecentrum of een Mondriaan in het Haags gemeen­

Stiltecentrum exposeert schilderijen van Ton Frenken temuseum afloopt met de bedoe­ ling te zien wat er in dat schilderij aan de hand is komt bij het bekij­ ken (vooropgesteld dat 'hij niet bezet' is, dat wil zeggen een gezon­ de open verhouding tot de buiten­ wereld heeft) eerst zichzelf tegen.

In die confrontatie met zichzelf leeft zijn 'animalische vigor', vol­ gens een uitdrukking van Nietz­ sche weer op: dierlijke levenslust.

Hetgeen vreemd genoeg kan verschijnen als sacrale en religieu­

daagse werkelijkheid. D ie illusie werkt als het schilderij ons werke­ lijk bevrijdt van alle ballast der objecten, zoals het zwarte vlak in wit kader van Malewitch.

Op een eerdere tentoon­ stelling gaf Frenken aan dat religieuze kunst niet langer meer kerkelijk of katholiek van aard is, maar eerder gedefinieerd moet worden in t e r m e n van 'concentratie, reductie, intensiteit en meditatie.'

Daarmee staat niet het werk en het beeld centraal, maar de inspiratie en de houding. Met die inspiratie, met die gok op leegte, betoont Fren­ ken zich eigenlijk een romantisch kunstenaar pur sang. De begrippen die hij gebruikt komen rechtstreeks uit het begin van de 19e eeuw, bij­ voorbeeld uit de mond van een schilder als Caspar DavidFriedrich.

Deze zag zich geconfronteerd met een entgötterte wereld, waarin a t h e ï s m e en s c e p t i c i s m e een

­^ra­ ­>5:^a.,­^^*v '*-mM!tc^»^^'-*':i

♦ Abstracte kunst heeft haar wortels in de romantische kunstopvattingen van de vorige eeuw.

[Foto: Rien Siers]

gezocht hebben naar mogelijkhe­ den om uitdrukking te geven aan authentieke ervaringen in een niet­ traditionele context. Friedrich heeft de aanzet gegeven voor een zoektocht, waarvan ook bij Frenken nog sporen aan te treffen zijn, naar een beeldtaal en iconografie die niet was ontleend aan zoiets als bijbel­ se motieven en traditionele heili­ genvoorstellingen. 'Ieder echt kunstwerk', zo merkte hij, 'wordt in een gewijd uur ontvangen en in een gelukkig uur geboren.'

De inspiratie staat ook in veel he­ dendaags abstract werk centraal.

Die inspiratie komt uit talloos veel bronnen, zo werd in 1987 overtui­ gend aangetoond op de Haagse tentoonstelling The Spiritual in Art. In de abstracte kunst spelen behalve de traditionele religie, ook alchemie, de kabbala en sjama­ nisme een rol. Met het gebruik van bronnen uit een hoek waarin spiri­ tualiteit, religie en mystiek beur­ telings een rol spelen, gaan kern­

wil binnendringen. Met zijn ima­ ginatief vermogen probeert hij door te dringen in de metafysische gehei­ men. In die zin houdt zijn kunst zich bezig met het Verhevene. Het is een religieuze kunst die door middel van symbolen de fundamen­ tele waarheid van het leven, het gevoel van het tragische wil van­ gen.'

Die hooggestemde inspiraties moesten wel leiden tot kritiek, en die is er dan ook volop. En niet al­ leen in het gastenboek van het stil­ tecentrum. Pop­art kunstenaars keerden zich tegen de verheven idealen van de abstractie en richt­ ten zich juist op de wereldse, zicht­ bare en ons omringende werke­ lijkheid. En die kakelt in steeds bontere mate in de moderne kunst.

De pogingen van Frenken in het stiltecentrum lijken inmiddels wat gedateerd en alleen nog in het zin­ ken isolement tot hun recht te komen. ^

22 oktober 1992

UNIVERS

'Iemand anders te hulp schieten is hetzelfde als een oplossing zoeken voor het eigen deficit' De barmhartige Samaritaan, het boegbeeld en de ultieme promotor van de chnstelijke naasten­ liefde komt ter sprake op het symposium 'Helpen ­ zin en onzin', georganiseerd door de Theologische Faculteit. Maar het gaat op vijf november met zozeer om de weldoener, als wel om de man die op weg van Jeruzalem naar Jencho halfdood werd geslagen. Heeft iemand hem wel gevraagd of hij geholpen wilde worden en zo ja, op welke manier? Prof. dr. Rem Nauta, hoogleraar godsdienst­ en pastoraalpsychologie aan de Theologische Faculteit, is een van de sprekers op het symposium.

Mark van Assen Op een Amerikaanse universiteit werd de parabel van de barmharti­ ge Samaritaan op moderne wi)ze geënsceneerd ti)dens een college over problemen van het moderne pastoraat D e studenten moesten van ruimte verwisselen en kwamen langs een arme sloeber die, duide­ lijk bedwelmd door alcoholica, op straat lag En wat bleek' Tweeder­ de van de theologiestudenten hepen

er zonder pardon langs Ze hadden immershaast Erwaren ook studen­ ten die de man met alle geweld een kop koffie door zi)n strot wilden duwen, terwijl hi) duidelijk te ken nen gaf daar geen zin m te hebben Slechts een klem deel van de stu denten luisterde naar wat de man te zeggen had En dat nu waren de mensen die geen bepaalde gods­

dienstige stroming aanhingen, maar juist nog op zoek waren Wat blij kt hieruit' Bij het met geven van hulp IS er met zozeer sprake van hypocrisie, maar eerder van een conflict van belangen Eerst verhui­ zen dus en dan pas helpen ' 1 ^ e vraag die natuurlijk voor de l ^ h a n d ligt w a n n e e r een Theologische Faculteit een derge­ ♦ Cartoon Ad van Haandel

lijk symposium organiseert, is of christenen nu betere hulpverleners zijn dan met­christenen' zegt hoog­ leraar Nauta 'D aar is onderzoek naar gedaan met een zeer verrassen de uitkomst' Wat precies de uitkomst van het onderzoek is, wil Nauta niet kwijt, maar duidelij k wordt wel dat ieder een andere mensen wil helpen 'Iedereen wil goed doen, maar ie­ mand anders te hulp schieten is vaak mets anders dan een oplossing zoeken voor het eigen deficit Als je hulp aanbiedt, doe je dat met de bedoeling er zelf beter van te wor­ den Een monteur die een kapotte motor repareert, doet dat omdat hij er geld voor wil hebben Bij helpers in het algemeen is dat met veel anders' 'Ach' zegt Nauta, 'ik chargeer na­ tuurlijk wel een beetje, maar soms is dat nodig om iets duidelijk te maken Het gaat er die dag name­ lijk met om wat je moet doen, maar of het altijd goed is wat je doet Ie­ mand bijstaan m de nood lijkt op het eerste gezicht een nobele daad, want het beantwoordt aan de bijbel­ se norm over naastenliefde Het is ook buitengewoon aangenaam om tehelpen jedoetgoed,jewordtdoor anderen sneller geaccepteerd Maar ongewild bereik je datgene wat je met wilt bereiken Kijk maar naar de ontwikkelingshulp Helpen zou erop gericht moeten zijn de onaf hankelijkheid van de ander tot stand te brengen, maar bij de steun aan de Derde Wereldlanden wordt het tegenovergestelde bereikt D e mensen daar worden juist afhanke­ lijk van de hand die hen voedt en ontwikkelen daardoor een zeker ressentiment Ze worden immers geconfronteerd met hun eigen on­ vermogen '

D

e manier waarop mensen ertoe gebracht worden een bijdrage te leveren aan allerlei inzamelings­ acties voor de Derde Wereld is vol­ gens Nauta dan ook een raar feno meen 'Er wordt ingespeeld op het lust world gevoel van de mensen degene die ongeluk heeft, heeft dat ook verdiend D aarom zie je ook bijna nooit hulpbehoevende vol wassenen m spotjes en adverten ties, het zijn altijd ondervoede, hologige kinderen ' Volgens Nauta kun je zeggen dat er pas hulp wordt gegeven als er een

bi Denemarken gaat alles informeel In het kader van het MESPA­programma studeert KUB­student Domien Wijsbroek een jaar in het buitenland. Achtereenvolgens worden Roskilde (Denemarken) en Bath (Engeland) aangedaan Deze week vertrok Domien naar het Noorden om aan de eerste dne maanden te beginnen.

De laatste week voor mijn vertrek was een hectische D e verdediging van mijn scriptie, het regelen van de Erasmus­beurs en de reis zelf, inpakken, afscheid nemen van vrienden, naar mijn moeder m het ziekenhuis Nog wat interviews afnemen in Turnhout, in Tilburg nog een paar rapportjes verwerken voor het WORC onderzoek (Work and Organisation) waaraan ik het laatste half jaar bij de Faculteit Sociale Wetenschappen heb meege­ werkt en dan hjkt alles aan kant voor de reis naar Denemarken Op de dag van vertrek echter moeten de laatste zaken met Bureau Buiten­ land nog geregeld worden en moet ik mijn beurs ophalen Bureau Bui­ tenland is net bezig met een verhui zmg waardoor mijn aanvraagfor muller voor de beurs met te vinden

IS En ik was al te laat met aanvra gen' D e laatste rimpels worden door het bureau echter met verve glad gestreken Ik neem de bus naar D enemarken, waar het MESPA programma wacht MESPA is een acromem voor Masters degree m European Social Policy Analyses, een hele mond vol voor een programma dat draait om het verwerven van inzicht in het functioneren en de structuur van de diverse Europese sociale­zeker heidsstelsels Het programma wordt verzorgd door acht Europese umver­ siteiten waarbinnen de KUB een belangrijke rol speelt D e 20 ME SPA­studenten komen vooral uit EG landen en zullen een jaar lang steeds 3 maanden op een bepaalde plek studeren D it jaar gaat het om Roskilde, Bath en Tilburg

Ik ben de enige Nederlandse stu­ dent die aan het programma mee doet, terwijl er voor Tilburg ten minste 3 plaatsen beschikbaar waren Er zijn blijkbaar geen stu­ denten meer die een heel jaar kun nen missen Het is avond als ik vertrek en alweer licht en vrijdag als we m Denemar ken rijden Rond filetijd arriveren we m Kopenhagen, waar geen files lijken te bestaan D e omgeving is nu grijs, saai en extreem rustig Terwijl hier toch dik een miljoen mensen m de buurt moeten wonen Wat later zijn er veel vriendelijke mensen die goed Engels spreken en in staat zijn me op de trem naar Roskilde, een dertig kilometer ten westen van Kopenhagen, te zetten Het blijkt een pro­ vinciestad met een enorme hoeveelheid bezienswaardigheden, waaronder de koningsgraven van het D eense hof De accommodatie waar de MESP A­ studenten worden ondergebracht, is ronduit schitterend een voorma­ lig klooster met een indrukwek­ kende kloostertum Als ik zeven keer rond het gebouw ben gelopen, vmd ik de huismeester D ie zet het direct op een telefoneren en houdt dat met gemak een uur vol Er blij­ ken problemen met de kamers te zijn, het was de bedoeling om alle MESPA­studenten op een verdie pmg onder te brengen, maar dat zit

er met m Ik wordt tijdelijk ergens anders gehuisvest De kennismaking met de andere studenten is geweldig Op zondag organiseren de Denen eenget toge ther party waar de meesten elkaar inmiddels overigens al kennen D e groep IS echt ontzettend leuk, ik heb m tijden met zo gelachen D e sfeer IS goed, de intellectuele uitdaging is er en discussies laten met lang op zich wachten De volgende dag zien we de univer­ siteit, de RUC zoals die hier heet De RUC staat m the middle of nowhere en biedt uitzicht op een

sociale norm bestaat, maar dat in veel gevallen die sociale norm ge­ manipuleerd wordt Zo IS er het geval bekend van de moord op een Londonse mafioso Er waren tallo­ ze getuigen van die moordpartij, maar niemand greep in hij zou het wel verdiend hebben Nauta 'Met het geven van hulp werkt die sociale norm soms ook andersom In de sociale psycholo­ gie wordt dan gesproken van het bystander effect We hebben het allemaal wel eens een keer gezien of misschien zelfs aan den lijve ondervonden een vechtpartij op straat waar een grote groep mensen omheen staat, maar waarbij nie­ mand ook maar een vinger uit­ steekt om de vechtenden uit elkaar te halen D e mensen zijn bang dat ze door te helpen gezichtsverlies lijden Bovendien wordt in een gro­ te groep de verantwoordelijkheid van een individu kleiner dat is een sociale norm in het klem, die op die plaats en dat moment wordt geac­ tiveerd Ik wil overigens met na druk stellen dat we alleen de aan­ dacht wilen vestigen op dit soort processen, we willen niet oordelen ' 'Het symposium is bedoeld om de naïviteit van de mensen te doorbre­ ken D e naïviteit die je vaak ziet optreden wanneer iemand iets ern­ stigs overkomt Het eerste wat de meeste mensen dan zeggen is 'Ach, het valt allemaal wel mee' en 'Kop op, je komt er wel overheen' D at is eigenlijk averechtse hulp Een plotselinge inbreuk op het eigen bestaan maakt je wereld onzeker Je eerste gedachte is vaak 'Wat heb ik verkeerd gedaan'' en je bent volop bezig weer greep op allerlei dmgen te krijgen Als er dan iemand komt en zegt dat het allemaal best wel meevalt en dat je nu maar weer eens aan het werk moet, is dat net de hulp die je op dat moment met nodig hebt Vaak zeggen mensen dat soort dingen omdat ze verlegen zijn om woorden Ze hebben met m de gaten dat het ook belangrijk is om gewoon naast iemand met pro­ blemen te gaan staan Er hoeft met perse iets gezegd te worden Je hoort ook vaak dat je het helpen over moet laten aan professionele helpers Mensen wier hele bestaan bestaat uit het helpen van anderen, die le­ ven van de nood van anderen Als je daar wat dieper over nadenkt is dat heel wrang ' ^

gewerkt, wat rondgezworven of gewoon maar wat aangeklooid Je begint hier over het algemeen met meteen na de middelbare school aan een opleiding, als je dan toch gaat studeren, dan doe je dat meest al bewust D ie volwassen menta­ liteit zie je tot m de keuken toe Naast elke lesruimte is een soort keukenblok waar je zelf wat kunt koken of koffie kunt zetten Tijdens de colleges is het met ongewoon dat de theepotten op tafel staan en dat een docent, die een soort veredeld groepslid lijkt, zich uit zo'n studen­ tenpot nog eens inschenkt Alles hier gaat informeel Over faxen, bellen en co­ pieren bijvoorbeeld wordt m Denemarken met moei lijk gedaan mijn fax naar de redactie van Univers gaat er gratis en zonder moeite doorheen Heel sterk leeft hier het idee dat je alleen van faci­ liteiten gebruik maakt als je ze ook echt nodig hebt Voor de MESPA family, niet gewend aan dit soort opvattingen, betekent dit dat de faciliteiten voltijds draaien Het is toch alsof we m een andere tijd terecht lijken gekomen Hier geen modieuze jacks en sportkleding, maar dekens en poncho's Zomoet universitair Nederland een jaar of twintig geleden zijn geweest Al­ leen, was het toen ook zo verdom de koud'

^•^ BUITENLAND weilandenpartij waarin een com plexvanstudenthuisvestmg Alles IS ­ net als m de rest van D enemar ken ­ laag en gebouwd naar inzich­ ten uit de jaren zeventig Ook de werkwijze ademt de geest van die tijd, er zijn geen massacolleges, de studenten worden geacht een gro­ te inbreng te hebben m het onder­ wijs (onderwerpen worden mede door de studenten bepaald) Zo'n systeem vereist mondige studenten en die zijn er dan ook Opvallend is de hogere leeftijd van de D eense studenten D e meesten zijn hun mid­twintigvoorbij enhebben eerst

Domien Wijsbroek

22 oktober 1992

.j^ik.

EDE DE L I N GE

^ir

De mededelingenpagina wordt verzorgd door de afdeling Pers en Voorlichting (gebouw B, kamer 10, tel. 2001). Diensten en faculteiten leveren via één centraal punt (het secretanaat) kopij z.s.m. aan, uiterlijk donderdag vóór 13.00 uur voor het verschijnen van de nieuwe Univers.

I.v.m. beperkte ruimte is het zaak benchten kort en kernachtig te formuleren. De redactie kan het bencht wijzigen. BIJ teveel kopij krijgt de hoogste actualiteitswaarde voorrang.

ALGEMEEN MEDEDELINGEN VAN DE AFD. P&O

In de maand okt zullen een tweetal uitkeringen bi] het salaris betaalbaar gesteld worden, nl een eenmalige uit kering van 6% van het salaris voor ie dere werknemer (als onderdeel van het arbeidsvoorwaardenaccoord met de minister van Binnenlandse Zaken, hier over zijn al in een eerder stadium mededelingen verschenen) en een eenmalige uitkering voor belanghebbenden in de zin van de mtenmregelmg ziektekosten Er wordt bi) de salarisuitbetaling van okt een toelichting op de betaling van beide uitkeringen meegezonden 1 Eenmalige uitkering van 6% Deze uitkering vindt plaats over het feitelijk salans van de maand sept 1992 hetgeen betekent dat bij een lager sala ris dan normaal (bijv t g v ziekte, ouderschapsverlof e d ) van het lagere salaris wordt uitgegaan Toelagen en andere vergoedingen worden met mee genomen m de berekening, er wordt ook geen vakantiegeld over toegekend noch IS het ambtelijk inkomen in de zm van de ABP-wet 2 Eenmahgeuitkenngvooiintenmbe langhebbenden Als gevolg van de mwerkmgtredmg van de wet Stelselherziening ziektekostenverzekering tweede fase zijn amb tenaren geconfronteerd met een relatieve inkomensachteruitgang Der halve IS o a besloten tot toekenning van een eenmalige bruto uitkering, in de maand okt 1992 uit te betalen De uitkering bedraagt 11,3 % van het sala ns bij volledige werktijd met een maximumvanfl 431,-vermenigvuldigdmet de werktijdfactor zoals deze voor de betrokkene op 30 sept 1992 geldt De uitkering wordt toegekend aan het op 30 sept 1992 m dienst zijnde personeel, voor zover zij met verplicht verzekerd zijn voor het ziekenfonds, noch deel nemer in een publiekrechtelijke ziekte kostenverzekering voor ambteanren (zoals IZA) Als basis voor de uitkering wordt genomen het voor betrokkene op 30 sept 1992 geldende salaris (zonder toelagen, vergoedingen e d | Ook hierover vindt geen betaling vakantiegeld plaats noch is er sprake van ambtelijk inkomen in de zin van de ABP-wet 3 Aio 5 Inmiddels zijn uitvoeringsmaatregelen toegezonden aan de personeelsfunctie narissen over de afwikkeling van de maatregelen voor aio's op grond van de afspraken met de Commissie Perso

HUNIVERS neelso verleg inzake de aanwending van de rechtspositionele doelsubsidies Degenen die recht hebben op een beta ling zullen over enige tijd een brief van de personeelsfunctionarissen ontvangen, welke de basis zal vormen voor de uitbetaling door de salansadm OPROEP STUDENTLID

voor emancipatieproject De KUB beschikt jaarlijks over een budget van fl 80 000,-voor kortlopende emancipatieprojecten Faculteiten en diensten worden uitgenodigd project voorstellen te doen Voor het vast stellen van emancipatiespeerpunten en de toekenning van middelen aan projectvoorstellen wordt het College van Bestuur geadviseerd door een advies commissie emancipatieprojecten Langs deze weg nodigt het College van Bestuur een student uit om hierm zitting te nemeen Daarvoor worden geïnteresseerden gevraagd om een brief te richten tot de voorzitter van het CvB, prof dr G M van Veldhoven, KUB, Pb 90153, 5000 LE Tilburg Voor ml kunt u zich richten tot mw G Nijhoving(secr van de adviescom missie), tel 662540 REKENCENTRUM

Cursussen en workshops m november Cursussen -BasiscursusPC gebruik/MSDOS5 O 3 e n 6 n o v (13 00 17 00 uur) Basiscursus WP 5 1 12, 13, 19, 20 en 23nov (13 00 17 00 uur) Workshops Workshop Grafisch gebruik WP 5 1 2 nov (13 00-17 00 uur) Workshop Advanced makro's in WP 27 nov (9 00 13 00 uur) Workshop Samenvoegen in WP 30 nov (13 00 17 00 uur) De prijs van cursussen en workshops bedraagt per dagdeel voor medewerkers fl 25, en voor studenten fl 5, De kosten voor het cursusmatenaal bedra gen voor een cursus fl 10, en voor een workshop fl 2,50 Studenten kunnen zich een week voor aanvang van de cursus inschr (op de overgebleven vrije cursusplaatsen) SOFTWARE

De volgende PC Software is beschik baar op vertoon van college of KUB kaart SAS PC (zowel de volledige als de gestripte versie) SPSS PC HARVARD GRAf H i e s - dBASE m PLUS dBASE rv EUROGLOT (vertaalprogramma) CARDBOX PLUS WordPerfect 5 1 WordPerfect taalmodules (Engels(UK en US), Frans, Duits, Italiaans, Spaans en Russisch) Afbeeldingen bibliotheek (voor WordPerfect) Anti-virus programma's Printer-driver voor de printer m de bibliotheek Handleidingen

In het Computer Inf Centrum zijn behalve de rekencentrum diktaten (W P, VAX, P-MAIL, Geïntegreerde werkplek, Kermit, Cardbox) nu ook uitgaven van de LEIDRAAD serie te koop voor een gereduceerde prijs Deze uitgaven (handleidingen voor de beginnende gebruiker) zijn er voor de volgende programma's dBASE IV nl, WP 5 1 voor Windows, Harvard Graphics Windows, Harvard Graphics voor DOS en DOS 5 Voor het mschr op een cursus, het kopen van o a handleidingen en voor het copieren van software kunt U te recht bij het Computer Inf Centrum gebC, 2everd C243, tel 013-663111 Openingstijden van 10 00 12 00u en van 13 00-17 00 uur, ma ochtend geslo ten PC-SHOP

In de PC shop zijn pc's en printers te koop (met extra korting) van de volgen de merken Commodore, Olivetti, HP, Tulip, Compaq, Tandon, IBM, Epson, QMS, Apple en Star Van een aantal merken staan demo modellen opgesteld Ook voor toebehoren als joysticks, muizen, disketteboxen e d kunt u bij de PC-shop terecht Voor mede werkers is het mogelijk van het PC Pnve Projektteprofiteren Kamemr en openingstijden komen overeen met die van het Computer Inf Centrum Tel PC shop 013 663059

ONBESTELBARE POSTSTUKKEN

Geadresseerde Afzender Thomas Prinsen Adia Theodore To American Travel Related Services M Becking NedCar, Helmond H vd Kles OVDB, Bunnik Ted To Univ of Pittsburgh A James-Yannai CZ-groep Audie Thomas Mohlen (D) Suzanne Lia (kaartje) J F Delannoy Inst Univ Technology, Nantes (F) Vakgr Gesch SGML Users' Group, Amhem Annet Oosterwick L'Expression, Pans (F) Bruchem Super BGZ, Den Bosch Frank Berends Ketels DM Group, Tem se(B) F Brug Univ van A'dam Ton van den Hoven Covert de Roos, A'dam Wij verzoeken u, wanneer een voor u bestemd stuk op de lijst voor komt, bm nen een week te reageren bij de afd Registratuur en Archief, A 156 of via tel 2808 De stukken zullen circa een week na verschijning van deze Univers aan de afzender worden geretourneerd PROF.MR. B.S. FRENKEL SCRIPTIEPRIJS

Zie onder FRW

FACU LTEIT ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN

RECIDIVISTEN PROP. FEW

Recidivisten van de prop die net met voldoen aan de 70% regeling (het mogen afleggen van doet tentamens zon der volledige prop ) en geen of slechts een tentamen van de prop in de tenta menperiode van dec /jan hoeven af te leggen, worden, indien zij toch doet ten tamens willen afleggen, verzocht een afspraak te maken met een van de studieadviseurs In overleg met de studie adviseur zal dan bekeken worden of het mogelijk IS om doet tentamens af te leggen U dient voor 30 okt met de betreffende studieadviseur een afspraak te maken COLLEGES ORGANISATIE 2 (BEDRIJFSECONOMIE) OP 19 Nov. 1992

I v m de viering van de Dies Natalis vervallen de colleges Organisatie 2 op 19 nov a s Dit geldt zowel voor groep A (aanvang college 9 15 u AZ 112) als voor groep B (aanvang college 13 00 u CZ 101) PRIVAATRECHT

Studentenbednjfs-en fiscale economie die op 22 jan 1993 Het tentamen ml Privaatrecht/privaatrecht 1 afleggen In het dictatenmagazijn ligt het dictaat "Nr 1 Begeleidende stencils" (nr 650 92 469) Dit bevat verphchte stof voor het tentamen PROF.MR. B.S. FRENKEL SCRIPTIEPRIJS

Zie onder FRW

FACULTEIT RECHTSGELEERDHEID

TÉhiTAMENROOSTER (AANVULLING)

Doet econometrie Voor Kwantitatieve Methoden van In vestering en Financiering zijn de vol gende tentamendata gepland 4 jan 1993 en 27 juh 1993 S V P het vak bijschrijven op het a a n m e l d m g s formulier voor dec /jan Prop Econometrie De herkansing voor WRS 3 zal worden afgenomen op 26 aug 1993 (i p v 24 aug 1993) De herkansing voor Inl A Alg Econometrie wordt verzet van 26 aug 1993 naar 24 aug 1993 Doet Bedrijfseconomie Zoals reeds met de studenten is over legd zal het tentamen Beleggingstheo ne worden afgenomen op 12 nov 1992 van 13 00-16 40 u m SZ 17, de herkan smg zal plaatsvinden op 5 jan 1993 De geplande herkansing op II aug 1993 komt te vervallen UITVAL COLLEGES OP 27 nov. 1992

Vanwege de Lustrumvienng op 27 nov 1992 zullen op die dag alle colleges vervallen, alleen voor post doet Ac countancy gaan de colleges normaal door TENTAMENSTOF KWW 2 RECIDIVISTEN 1991-1992, STUDIEJAAR 1992-1993

(Na overleg tussen Sander Verberkt, vertegenwoordiger van de recidivisten, en dr M Wijn) Voor de eerste 6 weken (mes, Dr M Wijn) Anthony/Dearde/Bedford, Manage ment Control Systems, sixth ed 1989 hfdst 3 t/m 8, 10 t/m 13, (hfst 13 is nieuw) (vervallen hfst I, 2, 14, 15 en 16) Kaplan/Atkinson, Advanced Management Accounting, second ed , 1989 Hfdst 1,10,11 en 12 Voorderecidjvjs ten zijn de op college gebruikte over headsheets ter toelichting van deze hfdst, op korte termijn verkrijgbaar op het dictatenmagazijn ("Recidivisten KWW2 1991 1992 studiejaar 1992 1993,"Kaplan/Atkinsonhfst 1,10, II, 12") De op college behandelde stof m het studiejaar 1991 1992 Voor de tweede 6 weken (drs P Maag denberg RA) Tentamenstof ongewijzigd TENTAMENSTOF KWW 2 STUDIEJAAR 1992-1993 (REGULIERE STUDENTEN)

Voor de eerste 6 weken (mes dr M Wijn) Kaplan/Atkinson, Advanced Management Accounting, second ed , 1989 Hfdst 1, 10 t/m 16 - Op college behandelde stof Voor de tweede 6 weken (drs P Maag denberg RA) - Wordt op college bekend gemaakt

ROOSTERWIJZIGING WERKCOLLEGES STRAFRECHT A.

De volgens het rooster op vr 6 nov geplande werkgroepen 2,3 en 4 voor Strafrecht A worden een malig verplaatst Werkgroep 2 (oorspronkelijk vr van 13 50 15 30 uur) zal worden gegeven op d o 5 n o v v a n 9 15 I I I 0 u i n S Z 2 1 Werkgroep 3 (oorspronkelijk vr van 13 50 15 30 uur) zal worden gegeven op do 5nov van9 15-11 I 0 u u r i n C Z l I 3 Werkgroep 4 (oorspronkelijk vr van 13 50-15 30 uur) wordt verschoven naar de vr ochtend van 9 15-11 10 u. in SZ

23

^fers^rd

GELDIGHEIDSDUUR VAN VOLDOENDES, BEHAALD IN HET DOCT.

Onlangs heeft de fac raad besloten de geldigheidstermijn van voldoendes, behaald m het doet, te verlengen van vijf naar acht jaar Wie langer dan acht jaar na het behalen van een voldoende voor een doet vak afstudeert, kan voor dat vak voor het afstuderen aanvullende eisen opgelegd krijgen Over enige tijd zal worden bekendgemaakt of, en - zo ja welke, aanvullende eisen per vak worden gesteld Het spreekt voor zich dat aanvullende eisen, die m het verleden zijn opgelegd na afloop van de termijn van vijf jaar, vervallen als men binnen acht jaar af studeert MOND. TENTAMENS BURGERLIJK RECHT A EN B

Studenten die volgens de algemene richtlijnen m aanmerking komen voor een mond tentamen kunnen zich hier voor aanmelden bij buro examens voor I nov a s De tentamens voor Burger lijk recht A zijn vastgesteld op di 22 dec 1992 en ma 25 jan 1993 Voor Burgerlijk recht B zijn de data do 17 dec 1992 en dl 5 jan 1993 U kunt op het tentamenbriefje voorkeur aangeven zodat hiermee rekening kan worden gehouden Inl mw I Smit,BI007,tel 662281 MOND. TENTAMENS HANDELSRECHT A

Studenten die, volgens de algemene richtlijnen, in aanmerking menen te komen voor een mond tentamen voor Handelsrecht A kunnen zich voor I nov 1992 aanmelden bij buro examens De data zijn vastgesteld op vr 18 dec 1992 en vr 8 jan 1993 Inl mw I Smit, B 1007, tel 662281 MOND. TENTAMENS HANDELSRECHT B

De data voor de mond tentamens van Handelsrecht B zijn vastgesteld op ma

21 dec 1992, ma 11 jan en ma 25 jan 1993 Degenen die menen voor een mond tentamen m aanmerking te ko men worden verzocht een tentamenbrief je voor 1 nov a s bijburo examens in te leveren Inl mw I Smit, BI 007, tel 662281 PROF.MR. B.S. FRENKEL SCRIPTIEPRIJS

Zie onder FRW

FACULTEIT SOCIALE WETENSCHAPPEN SOC

Propaedeuse De werkgroepbijeenkomsten Sociale Filosofie voor studenten ingedeeld m werkgroep D vinden niet op wo plaats maar op di van 11 10-13 00 u m zaal SZ32 AVONDSTUDENTEN

In het rooster van de avondopleiding prop Sociologie staat het eerste werkcollege Sociologie I ingeroosterd voor het eerste hoorcollege van dit vak Het eerste werkcollege (op di avond 20 okt ) gaat toch door KLACHTEN? PROBLEMEN? OPMERKINGEN?

Met problemen, klachten of opmerkin gen over het onderwijs, en de behande Img van studenten binnen de studierichting Sociologie kun je terecht bij de studenten uit de studierichtingscommissie (SRC)Sociologie Zij vergaderen ongeveer een maal p m met een vertegenwoordiging van de docenten uit de vakgr Ook met vragen kun je bij hen terecht Diana Dekehng (013 365377), Isabelle Diepstraten, Willo Eurlmgs (013 443884), Mieke Koeslag (013 562770) TAAKVERDELING EN SPREEKTIJDEN STUDIE-ADVISEURS FSW

Vanaf 1 okt 1992 tot 1 dec 1992 geldt de volgende taakverdeling Dhr M van Boxmeer, studieadv doet Sociologie Drs W J Dons, studieadv Personeelwetenschappen, Vrijetijdwetenschappen en Sociale Zekerheids wetenschap Mevr drs A Hahn, studieadv prop Sociologie en doet Beleids en Organisatiewetenschappen Mevr M Smulders, studieadv Psycho logie Telefonisch spreekuur Mevr drs A Hahn ma en do 9 30 11 00 uur, dl en WO 11 00 12 00 uur Mevr M Smulders ma en do 9 00 10 30 uur, vr II 00-12 00 u Drs W Dons ma , wo , do en vr 9 00 10 00 u Dhr M van Boxmeer ma , d i , do en vr 10 00 II 00 u Afspraken Mevr drs A Hahn di - en wo middag, dl avond tot 20 00 uur, laatste afspraak 19 3 0 u Mevr M Smulders wo middag en wo avond Drs W Dons ma avond van 18 00 20 00 u en di middag 14 00 17 00 u Open spreekuur ma 17 00 18 00u en dl 13 00-14 00 uur Dhr M van Boxmeer dl en vr middag 14 00-16 00 u Bahetijden P 308 10 45 12 00 u en 13 00 15 00 uur, do middag gesloten De balie is 's avonds gesloten Studenten dienen zich bij de studieadviseur te vervoegen ONDERZOEKSMETHODEN

Studenten die volgens hun programma de cursus MTOIII moeten volgen, maar deze cursus nog niet gevolgd hebben dienen in plaats hiervan de cursussen O n d e r z o e k s m e t h o d e n D l en Inl Toetstheorie te volgen, een en ander afhankelijk van de gevolgde prop Bij twijfel svp contact opnemen met de studieadviseur HERKANSINGEN

Propaedeuse PSY Herkansingen prop tentamens blok 4 dl 20 okt 18 30 21 30, T3 Persoonhjk heidsleer AZ 9 vr 23 okt 13 30 16 30, T3 Inl B&O ma 26 okt 18 30 21 30, T3 Cultuurpsy chologie AZ 9 ma 26 okt 13 30-16 30, T3 Inl VTW WO 28 okt 18 30 21 30, T3 Sociale Psychologie AZ 9

22 oktober 1 9 9 2

fUNIVERS AFWEZIGHEID STUDIE­ADV ISEUR

.Jfik.

Denise Lindenau is afwezig van 26 tot en met 30 okt ERASMUSBEURZEN SPOED­SPOED­SPOED­SPOED

EDE DE L I N GE

^ir

PROPAEDEUSE SOCIOLOGIE

Tentamens in okt (T3 collegejaar 1991­ 1992) ma 26 okt 13 30­16 30, T3 Inl VTW vr 23 okt 13 30 16 30, T3 Inl B&W dl 27 okt 13 30­16 30, T3 Inl SZW WO 28 okt 13 30 16 30, T3 Onderzoeksmethoden P4 Opgeven bi) Bureau Examens' Ti)den onder voorbehoud PROP. PSYCHOLOGIE DAGOPL.

Ml V blok 2 vinden de volgende wijzi­ gingen plaats Het hoorcollege Statis­ tiek wordt verplaatst van di 16 40 18 25u naar dl 14 45 16 4 0 u u r m A Z 115, behalve op 15 dec gewoon op 16 40­18 25 u in CZ 101 Hethoorcol lege Ontwikkelingsleer 2 wordt ver­ plaatst van do avond naar di middag 16 40 18 25u m C Z l O l Hethoorcol lege 2 Fysiologische Psych wordt ver plaatst van ma 2 nov naar di 15 dec 14 45 16 4 0 u m A Z 115 De allerlaatste gelegenheid van het tentamen Wetenschapstheorie vindt op 27 )an 1993 tegelijk met het tentamen Wetenschapsfilosofie plaats De tweede en derde gelegenheid van het tentamen Vrije en Leefstijl voorde korte opleiding vinden plaats op 24 mei en 24 aug ipv 15 mei en 10 aug PEW

Het Skill lab 'Selektie' wordt van ma 26 okt t/m do 29 okt gehouden m P Z 209 en op vr 30 okt in PZ 210 Het blokboek kan voor fl 3,= worden ge h a a l d m S 171 Ook van ma 14 dec t/m do 17 dec vindt dit Skill lab plaats m PZ 209 en op vr 18 dec in PZ 210

Er zijn nog enkele beurzen beschikbaar in het kader van het ERASMUS pro­ gramma De aanvragen voor het 2e semester dienen zo spoedig mogelijk worden ingediend Als je belangstelling hebt voor een van de volgende beurzen neem dan snel contact op met Denise Linde­ nau Het betreft de volgende netwerken Natural Language Processing Vakgebieden Linguïstiek, Artificiële Intelligentie, Psychologie en Gedrags­ wetenschappen D e beurs IS voor de Un Instelling Antwerpen Coordinator WalterD aelemans,werk verband Taal en Informatica/ITK Netwerk 'Literatuuren Germanistiek' Vakgebieden Algemene en Vergelij­ kende Literatuurwetenschap Er zijn 4 beurzen beschikbaar, 2 voor de RU Gent en 2 voor de Freie Univer­ sitat Berlin Coordinator JaapGoedegebuure, werk verband Theorie en Geschiedenis van de Literatuur Netwerk Teacher Training' Vakgebieden Pedagogiek, Moderne EG talen. Toegepaste Taalwetenschap Er zijn 3 beurzen beschikbaar, 2 voor de Universita degli studi di Firenze (I| en 1 voor de University of Glasgow |UK) Coordinator Ton Vallen, werkverband Taal en Minderheden

VACATURES Vacatures, geplaatst in Univers, zijn uitsluitend bedoeld voor werknemers van de KUB. THE CENTER FOR ECONOMIC RESEARCH HAS A JOB OPENING FOR A FULL TIIVIE SECRETARY ( M / F )

research profs, who regularly mvite scholars from abroad to come and work with them On a yearly basis 3 or 4 senior research fellows and 4 or more postdocs are employed full time at CentER Moreover about 50 econo­ mists from all over the world visit CentER every year for periods ranging from a few days up to several weeks At this moment the Graduate School has about 50 PhD students The official language at CentER is Eng­ lish The secretaries assist the permanent research professors and fellows and/or PhD students working with that prof The secretaries are responsible for car rying out all secretarial tasks for the permanent research prof s and fellows They may also be asked to assist PhD students who are working with a prof The secretarial staff is also responsible for several general administrative tasks For the current vacancy, this includes the production and distribution of

CentER's monthly bulletin, the publi­ cation of D iscussion Papers and Re­ prints and taking care of a small local hbrary We would like to contact experienced managing secretaries, who are fluent in English, D utch and at least one other language We are particularly interes­ ted m native English speakers Further­ more we require experience with mo­ dern office techniques (PC/word pro cessmg etc) The salary depends on education and experience Information/application Further information will gladly be pro vided by Mrs M K e m p e r m a n , CentER's managing director or Mrs N van Boxel, secretary at CentER, tel number 013 663050 Please send your written application jwith vacancy number on the envelo­ pejwithintwoweekstoMr C Verhoe ven, sector personeelsfunctionaris FEW, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg

De vakgr Pnvaatrechtzoekt ten behoe­ ve van de unit Burgerlijk Recht een STUDENT­ASSISTENT (m/v)

voor 1 dagp w , gedurende 1 jaar (vac nr 0329) Het gaat om een aanstelling voor in ieder geval 1 dag p w en tijdelijk, tot 1 jan 1992, l'/adagpw De persoon die wij zoeken heeft bij voorkeur de t e n t a m e n s Burgerlijk Recht A en B behaald Inl kunnen worden verkregen bij mr W H van Boom, tel 013 662303 Sollicitaties dienen binnen een week na het verschijnen van deze adverten tie, o v V het vac nr , te worden gericht aan de secretaris van de Fac der Rechts geleerdheid, mw mr G M D Peters Van Gorp, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg

Het Luzac College is een particuliere onderwijsinstelling, die leerlingen m een intensief jaar o a naar het examen MAVO, HAVO en VWO begeleidt Hierbij wordt van het pnncipe uitgegaan dat de laatste 2 klassen in 1 jaar worden gedaan D oor het werken met kleine groepen en ervaren, vakkundige docenten is deze doelstelling goed haalbaar D e leerlingen kunnen, dankzij de aanwijzing door de Minister van O&W aan de dag­/avondscholengemeenschap Luzac College ook via schoolonderzoeken en CE examen afleggen

Het Luzac College zoekt met spoed:

Functiecntena ­ overwicht en stijl, ­ l)etrokkenheid bij onderwijs, ­ goede omgang met jongeren van 17­19 jaar, ­ goede contactuele eigen­ schappen EaXEND DOOR DE M NI SIHR VAN OND ERWIJS EN WETENSCHAPPEN OP GROHD VAN DE WHTOP DE ERKENDE OND ERWIJS NSTELLINGEN, VOOR ZOVER HET ONDERWIJS BINNEN DE REIK WI IDra VAN DE WET VALT

voor zijn vestiging in BRED A: H U I S W E R K B E G E L E I D E R ( S ) M / V (ca.30uur) Voor inlichtingen en reacties dhr P V C E van de Walle, Van Almondepad 4, 4818 RG Breda, 076­220945 Voor algemene inlichtingen over het Luzac College kunt u terecht bij het Landelijk Secretanaat van het Luzac College Postbus 82284 2508 EG Den Haag (070)3469269*

(vac nr 300 92 24) CentER is an internationally oriented research institute m economics as well as a Graduate School with programs in economics and management The institute comprises 5 permanent

de spoe

PROF.MR. B.S. FRENKEL SCRIPTIEPRIJS

Zie onder FRW

; t r a a t 22 FACULTEIT LETTEREN

J ACK'S Absoluut de goedkoopste:

f CAFÉ

Wisselende dagschotels voor

STATUS ONDERZOEKSGROEPEN

De cursus 'Sociale en Culturele Aspec ten' behoort niet tot het thema van TGL Nadere mf bij Marijke Loots

EEN : AUTOVERZEKERING . VOOR OP SAFARI?

f7,50

TENTAMENDATA

De tentamendata zijn smds 28 sept bij Bureau Onderwijszaken bekend (raad­ pleeg de borden bij B 319] D eze data worden tevens in de KIK vermeld Let op de tentamendata van de overige f ac en, ZIJ hanteren een andere deadline voor inschr van de tentamens dan de Letterenfac

is GRATIS beschikbaar voor het geven van afstudeerborreis en ­ feesten.

Scherpe prijzen: o.a. bier, fris a fl. 1,50.

vrijdag 24­10 lapjes kalfsvlees, paprika, champignons zaterdag 25­10 spies m e t gegrild lamsvlees, paprika, e t c , friet zondag 26­10 m a c a r o n i m e t rundergehakt, frisse salade maandag 27­10 nasi m e t kalkoenfilet, salade

(

op uw motorkap spnngt

STUDIEBOEKEN VOOR D E KUB, het hele jaar door uit voorraad leverbaar bij

^

i'mh

1

• ^ . ^ a ^

■<

r¥

Boekhandel Gianotten Studentenboekhandel: Prof Verbemelaan 100, Tilburg Ook gevestigd Emmapassage 17, Tilburg Tel (013) 6S1111

Openingstijden: do., vr., za., van 23.00­03.00 uur en zo. van 23.00­02.00 uur. ledere 2e en 4e zo. van de maand techno­house­party vanaf 22.00 uur.

woensdag 29­10 lamskoteletjes, g e b a k k e n aardappels, salade

mevrouw

meneer maar b ij ons zit u met elk gebeuren altijd goed en njdt u probleemloos

dinsdag 28­10 gegrilde siskebab (gekruid gehakt), t u r k s e njst

b) b la la

en ook als er op Safari een olifant

van Kinshasa naar

New York bij wijze van blabla (

)

Intelligente mensen kiezen nog steeds liever voor een autoverzekenng van Pro Civibus

donderdag 30­10 p i k a n t e kip, ri)st, salade dagelijks van 21 00 tot 22 00 Happy H o u r

pro civibus De hoogste graad in zekerheid

013­426370 (de Spoel) na 23.00 uur; op do. vr., za.

013­362742 (George) na 13.00 uur.

^

Cafe Jack's, T u m s t r a a t 8 1 , tel 426322, dagelijks open vanaf 15 3 0 uur, k e u k e n open 17 30 tot 21 00

voor academici en HBO­ers

Amsterdam 020 5 7 0 8 2 0 8 Stadhouderskade 140

M e t groter gezelschap is reserveren g e w e n s t

Groningen 050 18 41 14 Spilsluizen NZ 11

22 oktober 1992

lUNIVERSfil De Shell excursie is verschoven naar 24 november 1992

STUDENTEN INPUT

Op 5 november wordt weer het FSW feest gehouden INPUT organiseert ook mee Het feest begmt om 22 00 uur in het Noorderhgt met de band 'Cry for the Moon'en een surprise act Dekaartenverkoop is op 21 oktober en 2, 3, 4 en 5 november m gebouw S en gebouw A Toegangskaarten a fl 3, in de voorverkoop, bi) de kassa a fl 4, Op donderdag 22 oktober wordt de eer ste maandelijkse INPUT borrel gehou den m cafe Wellus, Telegraafstraat 25 Iedereen is vanaf 21 30 van harte wel kom Onze kantooruren zijn veranderd lede re dinsdag en donderdag is er van 11 00 uur tot 13 00 uur een bestuurslid aan wezig in 0-47 SMEETSKRING

Op woensdag 28 oktober vindt er een workshop plaats naar Moret Ernst & Young te Rotterdam Het betreft een dag excursie Deze workshop is bedoeld voor studenten die zich in de laatste fase van hun studie bevinden Hetisgewnst dat de deelnemers aan deze workshop de colleges VPB, IBA, IBB, IER en IB winst reeds gelopen hebben Er IS plaats voor maximaal 20 personen Je kunt )e voor deze workshop inschrijven tegenover het FIT (B 924) Het vertrekti)dstip wordt te zijner tijd bekend gemaakt Oproep Heb )e schrijftalent of wil je je mening kwijt over een fiscaal onder werp' Schrijf dan eens een artikel voor Forfaitair Interesse' Neem dan contact op met Astrid Bmdels (040 538226) of een van de andere bestuursleden Op vrijdag 6 november vmdt er in het Muziektheater van de Stopera te Am sterdam het achtste LOF congres plaats Het onderwerp Fiscale fraude Kosten student fl 35,00 Ledenborrel op dinsdag 10 november in de Lamme Goedzak vanaf 21 30 uur Zie onze posters voor meer informatie Pasfoto's voor de Almanak Na het grote succes van vorig jaar ook dit jaar weer een almanak van de T F V de Smeetsknng Ben je lid' Lever dan een pasfoto met er achterop je voor en achternaam vermeld in bij het postvakje van de Smeetsknng in gebouw N of anders bij het postvakje op het FIT, B 924 Opsturen kan natuurlijk ook Smeetsknng O 49, Warandelaan 2,5037 AB Tilburg VERSOT

Komt allen naar het grote FSW feest op donderdag 5 november in het Noorder ligt Met optreden van de coverband 'Cry for the moon' en met een surprise act De voorverkoop is op 21 oktober en 2,3, 4 en 5 november Kaartjes kos ten m de voorverkoop fl 3,- en aan de kassa fl 4, Elke eerste woensdag van de maand orgamseert VERSOT in de avonduren een gezellige aktiviteit op lokatie Le den krijgen informatie thuis gestuurd via onze Nieuwsbnef Lid worden kan nog steeds, vul de bon achter in de folder in of stop een briefje met je naam en adres en de vermelding dat je lid wil worden in ons postvakje (O 70) SBIT Op dinsdag 3 november organiseert SBIT het symposium 'Busmess Process Redesign, een nieuwe visie^' Business Process Redesign is het bewust opnieuw uitdenken en implementeren van de bedrijfsprocessen De performance van herontworpen processen zal in het algemeen ordegroottes hoger hg gen dan die van traditionele processen, omdat een combinatie van meuwe orga msatievormen en informatietechnologiewordtgebruikt Het symposium zal worden gehouden in het congrescen trum 'de Postelse Hoeve' De kosten bedragen voor SBIT-leden fl 10, en voor met leden fl 20, Informatie en aanmelding bij de stand m gebouw A of op de SBIT-kamer 048, tel 013-662998 SBIT tentamenbundel SBIT-leden die voor f1 IO,-(ip v fl 7,50) eenpropaedeuse tentamenbundel heb ben aangeschaft, k u n n e n fl 2,50 terugkrijgen op de SBIT kamer (O 48) Tentamenbundels le doe en 2e doe verschijnen half november, reserveer een bundel (op de SBIT kamer) zodat jij er zeker een hebt Leden die nog geen contributie betaald hebben worden verzocht dit zo spoedig mogelijk te doen

PRIORITiJD

Tweede Millertijd plaatsvinden op dinsdag 3 november De plaats is zoals gewoonlijk cafe Miller Time en de aan vang zal weer om 20 30 uur zijn Op donderdag 5 november vmdt het grote FSW feest plaats in het Noorderhgt Dit begint om tien uur De band die dan zal spelen heet 'Cry for the moon'en speelt covers De voorverkoop zal worden gehouden m de kantine van gebouw S en wel op de volgende dagen 21 oktober en 2 tot en met 5 november De entree bedraagt 3 gulden in de voor verkoop en 4 gulden aan de kassa Degenen die nog foto's van het intro kamp of de excursie naar de Floriade willen bijbestellen, kurmen dit doen tijdens de mloopuurtjes (dinsdag tot en met donderdag van 13 00 uur tot 13 45 uur) in O-74 TIGEAK

Zoals bekend is er op dinsdag 17 novem her een groot lustrumf eest in het KUB sportcentrum, de voorverkoop zal plaatsvinden op 3, 4 en 5 november in de koffiekelder Er worden twee soorten kaarten ver kocht kaarten met en kaarten zonder stempel Dekaartenmetstempelgeven toegang tot de hypnotiseur en tot The Scene (vanaf 20 00 uur) Er zijn slechts 1000 van deze kaarten beschikbaar De overige kaarten zijn geldig vanaf 22 15 uur en geven dus alleen toegang tot het optreden van The Scene Beide kaarten kosten fl 12,50 Verdere informatie is te verkrijgen op de Tigeak-kamer (O 70) 15 oktober 1992tussen 10 OOuuren 12 00uur(tel 013 662007)

uur begonnen worden Voor mlich tingen en inschrijving, kom naar de TEV kamer Op woensdag 4 november vindt het traditionele TEV-voIleybal toernooi plaats Teams van maximaal 8 personen kunnen zich mschnj ven op de TEV kamer, 0 4 6 Het inschrijfgeld bedraagt f' 15, per team Alle belang stellenden zijn vanaf 14 00 uur van harte welkom m het sportcentrum De prijsuitreiking is 's avonds op het TEV feest Dit TEV feest zal plaatsvinden m 'Cafe Uit', Heuvel 18 (naast Xenos) Voorde liefhebbers er wordt een bierproeverij gehouden POLIS

Activiteitenkalender 5 november FSW feest m Noorderhgt met de band 'Cry for the moon' en tevens een fantastische surpnseact Voor verkoop van 10 tot 16 uur op woensdag 21 okt (in gebouw B of A) en op 2, 3, 4 en 5 nov (in de hal van gebouw A en kof fiekamer S) De kaartjes kosten fl 3, (aan de kassa fl 4,-), 7 en 8 november survivalweekend in de Ardennen Opgeven bij iemand van het bestuur of op het B&O prikbord tegenover S 155, 10 november maandelijkse borrel m cafe Kandmsky, 26 november walking dinner Opgeven op B&O prikbord of bij iemand van het bestuur Iedereen die nog geen foto heeft ingele verd voor het smoelenboek kan dit als nog voor 20 Oktober in het POLIS-postvak in S-I55 of bij iemand van het bestuur De nieuwe POLIS-shirts zijn er weer Iedereen die er een bestelt heeft of er nog een wil bestellen kan deze, na be taling van slechts 25 gulden verkrijgen bij Barbara (013 352439)

AEGEE

Er zijn in november ook weer veel Aegee evenementen te bezoeken, ver spreid over geheel Europa Wil je hier meer over weten, kijk dan in onze ac tiviteitenmap, te vinden op de borrel, of bel Ene (684451) Van 9-15 november organiseert Aegee Tilburg de Wmterschool Omdat er m die week veel buitenlandse Aegee-leden komen, zoeken we nog slaapplaat sen Dus heb je nog 2 vierkante meter over, bel dan Ronald (355157) Verder IS er natuurlijk nog onze wekelijkse borrel, waar iedereen van harte welkom IS, lid of geen lid Elke woensdag vanaf 21 00 uur m Kandmsky EFACT

Vlieg mee m de vliegsimulator' Taop gaat op 23 oktober naar de luchtmacht, m Gilze Rijen Onderwerpen zullen zijn het nut van selectie, de problemen bij het kiezen van cntena/validiteits coeff icienten-bepalmg, het functiepro fiel van een vlieger, het maken van een a s s e s s m e n t c e n t e r voor explosie venopruimers en de vliegsimulator 23 oktober van 13 00 tot 17 00 uur Info Bart tel 353248 Nog enkele plaatsen vrij PODIUMCAFÉ 'I HAVE A DREAM

Het Podiumcaf e organiseert op dinsdag S n o v e m b e r i s m VITEeenup-to-dateavond over de Amerikaanse verkiezingen Steeds opmeuw weten de Amenka nen een groot spectakel te maken van hun verkiezingen Waar draait het in de verkiezingen nu eigenlijk om' Kortom een avond over de wijze waarop politi Cl kiezers proberen te trekken En ui teraard is iedereen weer van harte welkom Vanaf 19 00 uur in de PUF Aan sluitend op het Podiumcafe zal er een feest zijn in de PUF (entree fl 2,50) Daarnaast kunnen de Amerikaanse verkiezingen op de voet worden gevolgd aangezien het geheel op grootbeeld zal worden uitgezonden Voor deze gelegenheid zal de PUF haar deuren dan ook langer dan normaal openhouden DEBAT CLUB TILBURG

Eens m de twee weken op maan dagavond, komen wij om 20 15 uur bijeen m het achterzaaltje van Marij nen Op 30 november vmdt ons grote interuniversitaire tournooi plaats m de aula Als je mee wilt doen aan de voorronden op 19 november, kom dan eens langs of bel Arnoud (347144), Bart (700171), of Joes (674950) TEV

De TEV organiseert een denksporttna thlon in 'De Roskam' (Korte Heuvel) Op 22 oktober wordt er geschaakt, 12 november gedamd en als afsluiting is er op 26 november een '4 op een rij' competitie Er zal iedere keer om 20 00

EFACT

Op donderdag 5 november organiseert de excursie-commissie een excursie naar de Tweede Kamer, 4 grote politie ke partijen en NCW/CNV Op 10 november staat het jaarlijkse "Stage en afstuderen" weer op het programma vanaf 9 30 tot 12 30 uur m de aula voor BE, en van 11 00 tot 12 30 in AZ 05 voor SE/AE Op donderdag 12 november is er Keuzevakvoorlichting voor AE/SE, m CZ 105 van 13 00 tot 18 30 uur Op vrijdag 13 november is er keuzevak voorlichting voor bedrijfseconomen van 9 15 tot 13 00 uur in de aula Voor meer informatie over deze voor lichtingen en voor aanmelding voor de excursie kun je terecht op kamer O-50, tel 662991 SEVIO

Organiseert donderdag 22 oktober een bowlmgavond Op 5 november vmdt m 't Noorderhgt weer het FSW-feest plaats STEPS

Voor de komende periode zijn er enke le activiteiten gepland begm nov le zmg Philips, produktontwikkelmg, 5 nov lezing Marktonderzoekbureau Lensydiam, 5 nov FSW-feest m Noor derligt w k 22 o k t , 2, 3 en 4 nov in gebouw A en S Voorts zoeken wij mensen die m de studiereiscommissie of congrescommissie willen plaatsnemen Voor info kun je naar de STEPS kamer O 76/R 15 komen

BURO BUITENLAND VOORLICHTING STUDEREN IN HET BUITENLAND

22 Oktober organiseert Buro Buitenland een grote voorlichtingsbijeenkomst in AZ 116 Deze bijeenkomst is van 15 30 tot 16 40 uur Het thema van deze bij eenkomst is Studeren in het Buiten land (Europa, V S en Japan) VERHUIZING

Buro Buitenland is verhuisd naar A l l t/m A 13 Hieronder staan de gegevens van de medewerkers aangegeven Secretariaat (66)2236, A I I , Robert Ditvoorst (66)3054, A 12, Carina Haumann (66)2274, A 13 DEADLINE OVERZICHT

Hieronder staan de deadlines voor verschillende subsidie aanvragen schematisch weergegeven Ook staat aangege ven bij wie deze aanvraag ingediend moet worden Erasmus 93/94 I april FEW E Peeters B-740, FRW R Rijkens B-I003, FLW D Lmdenau B-315,FSW T v Vugt S

169, FWW M V d Acker P 2221 ISEP 15 nov Bureau Buitenland A 13 Japan 15 nov Bureau Buitenland A 13 S'TIR 1 maart Bureau Buitenland A-13 VSB I maart Bureau Buitenland A 13

Studium Generale (N 22, bij afwe zigheid N 20 of N-2I) of bij VITE (O 71)

SPREEKUUR

Installatie Ton Frenken In het Stiltecentrum is de installatie 'Fragmente - Stille, an Diotima' van de Brabantse kunstenaar Ton Frenken te aanschouwen op werkdagen van 9 00 totI700uur TussenI330enl700uur IS tevens de inspiratiebron voor dit werk, het gelijknamige strijkkwartet van Nono, te beluisteren Wekelijkse voorlezingen Maandag 26 oktober wordt een verhaal voorgelezen uit de bundel 'Onverkend gebied' uit de Derde Spreker Serie

Elke dag is er een spreekuur voor stu denten over studeren in het buitenland van 13 00 tot 15 00 uur in N24 Buiten deze tijden wordt hierover m principe geen informatie verstrekt Bovenge noemde tijden gelden ook voor het secretariaat OFFICE HOURS

Office hours for students about stu dying m foreign countries are from 13 00 until 15 00 in N 24 every day Opening hours of the secretarial office are the same On principle the office of mtemational affairs is not accessible for students on other times

WETENSCHAPSWINKEL De Wetenschapswinkel biedt de moge lijkheid ervaring op te doen met de analyse van praktijksituaties Wij bie den hierbij ondersteuning en faciliteiten Ben je op zoek naar een onderwerp voor een afstudeeronderwerp, vnje stu die opdracht, leerproject of scriptie, kom dan eens langs Hier volgt een kleine greep uit onze onderwerpen Rechtswinkel Tilburg Welke mogelijkheden en moeilijkheden hebben kunstenaars en journalisten (free-lancers) om met behoud van RWW uitkering te werken' Gezocht studenten Sociaal Recht of Sociale Zekerheidswetenschappen Bemidde laars Hans Adema (013 562515) of Li setteKeultjes(013 435403) Mogelijke begeleider Mr F Penmngs (Sociaal Recht) Stichtmg Gezinsverzorging de Marken landen Bovengenoemde Stichting, te Zevenbergen, experimenteert sinds enige tijd met een nieuwe werkvorm in de gezms verzorging Zij wil deze nieuwe werk vorm, de z g teamhulpverlening, een variant van 'Hulp op maat' nader laten evalueren Gedacht wordt aan een on derzoek onder cliënten Daarnaast kun nen m het onderzoek organisatie-vraag stukken betrokken worden met het oog op beleidsaanbevelingen Gezocht stu d e n t e n die interesse hebben in organisatievraagstukken betreffende kwaliteitsverbetering van organisatie, hulpverlening en arbeid en die een nieuw klant gerichte werkvorm in de praktijk wil toetsen Bemiddelaars Tome Peeters (076-217667) of Lisette Keultjes (013-435403) Zit hier mets bij van je gading' Kom dan eens langs op S-5 om onze database te raadplegen Onze stafmedewerker be middelingen Ricus Timmers zal je graag verder helpen Je kunt ook bellen (013 662819)

STUDIUM GENERALE Oproep voor deelname aan rollenspel macht m internationale betrekkingen dinsdag 10 november, 13 00 uur-20 00 uur. Raadszaal KUB Het multilaterale onderhandelmgspro ces dat zich afspeelt tijdens de vergade ringen van de VN Veiligheidsraad is zeer complex Het aantal standpunten en belangen van de ingezeten landen is zeer gevarieerd Studium Generale en VTTE orgamseren een rollenspel met als doel een beter inzicht te krijgen m alle belangen die een rol spelen tijdens de onderhande lingen Onderwerp van de vergadering is het conflict tussen de republieken Azerba jdzjan en Armenië over de enclave Nagomo Karabach Het spel zal worden geleid door een ervaren trainer van In stituut Chngendael (Den Haag) De deelnemers krijgen de rol van een lid van de Veiligheidsraad toebedeeld en zullen de belangen en standpunten van dat land behartigen De vergadering dient uit te monden in de formulering van een resolutie Voorbereiding Specifieke voorkennis van de crisis in Transkaukasie is niet noodzakelijk, achtergrondinformatie en standpunten van de leden van de Veiligheidsraad worden aan het begin van de middag verstrekt en besproken Inschrijven Heb je belangstelling, schrijf je dan snel in want de deelname is beperkt De kosten zijn (inclusief broodmaaltijd) zijn slechts vijf gulden (voor VITE le den fl 2,50) Je kunt je inschnjven bij

CWL/STILTECENTRUM

SPORT TILBURGSE STUDENTENKAMPIOENSCHAPPEN

Je kunt nog inschrijven t/m vrijdag 23 oktober zaalvoetbal (recreatief) ma 26 oktober, tafeltennis ma 26 oktober, badminton dl 27 oktober, basketbal di 27 oktober, atletiek wo 28 oktober, volleybal (recratief) do 29 oktober, schermen do 29 oktober, squash do 29 oktober Alle sporten, behalve atletiek (13 0018 00 uur, atletiekbaan) vinden in de avonduren plaats op het Sportcentrum KUB Sportkaart is met verplicht Doe je met mee, kom dan kijken of bezoek het slotfeest met disco Menergy op do 29 oktober Consumpties slechts fl 1,25 VIDAR

De traditionele strepenborrel vindt plaats op donderdag 22 oktober, nadat er door de ouderejaars is gestreden om de drieduizendmeter wedstrijden van de Vidar Onderlinge Vrijdagmiddag 23 oktober is de Coopers case middag De acquisitiecommissie kan je hierover meer informatie verschaffen

PERIODE 26/10 T/M 30/10 MAANDAG

toscaanse tomatensoep of kippesoep jagerschnitzel of cheesburger jachtsaus spercieboontjes of broccoli steakhouse fries of gekookte aardappelen veg schnitzel-jachtsaus broccoli gekookte aardappelen luxe varkenshaas-roomsaus DINSDAG

kervelsoep of oxtailsoep babi pangang-sate pindasaus kroepoek njst doperwten of rundergehakt vleesjus andijviegekookte aardappelen veg babi pangang van tahoe nuggy pindasaus kroepoek-rijst luxe entrecóte beurrc maïtre d'hotel WOENSDAG

erwtensoep of chinese kippesoep peperburger of karbonade pepersaus poestamix of tumboontjes patates frites of gekookte aardappelen vtg sojaburger pepersaus poestamix-fntes luxe Wiener schnitzel DONDERDAG

aardappelsoep of kruidenbouillon pizzasteak sauce napoli macarom-seldenesalade parmezaanse kaas of hazepeper of rode kool aardappelpuree veg macaronischotel seldenesalade parmezaanse kaas luxe biefstuk champignons VRIJDAG

tomatengroentesoep of bloemkool/broccolisoep gebakken vis of rosbicf remouladesaus worteltjes of spitskool met kerne patates frites of gekookte aardappelen veg groentekrokettenremouladesaus spitskool-fntes luxe verse rode zalmmoot botersaus

22 oktober 1992

HUNIVERS

Cultuurredactie: Monique Mulder

♦ Lola: 'Pleure qui peut, ris qui veut', vanaf 22­10 bij Filmtheater Louis.

I Kunst Si Kuituur # Web van liefdeslijnen in mooie Lola Zo moet het vroeger, in het begin van de jaren zestig, zijn gev/eest.

Een zacht gefluister lokte je naar de bioscoop (de geur van rood pluche, kortgeknipte jongenshoofden en meisjes met mouv^loze jurkjes) en heeft in je gedachten namen als Frangois Tniffaut, Jean­Louis Mal­ le, fean­Luc Godard en Jacques Demy Vifortel doen schieten. Weg­ gezakt in je stoel heb je het span­ nende gevoel dat je gaat genieten van iets nieuws: de Nouvelle Va­ gue.

Het zou waanzin zijn te veronder­

^ÏL^j

stellen dat zo'n dertig jaar later datzelfde gevoel weer opgeroepen kan worden. Als je nu na Lola, één van de hoogtepunten van de Nou­ velle Vague, de bioscoop verlaat heb je het gevoel dat je naar een anachro­ nisme hebt gekeken. D e technie­ ken en de thema's die Demy je voor­ schotelt, heb je al ontelbare malen gezien.

Is dat gevoel bezonken, dan komt er iets anders bovendrijven: het besef dat alle moderne films het produkt van epigonen zijn geweest.

De nieuwe manier van filmen, de camera als een penseel waarmee een doek wordt beschilderd, de bij vlagen literaire dialogen, de snelle montage ('wij houden van flipperen' zei Truffaut ooit), de poëtische en

Bijdragen: Mark van Assen en Roland Enthoven

melancholieke manier van belich­ ten: het werd toen voor het eerst gedaan en in Lola is het allemaal te bewonderen.

Het begin is typisch Nouvelle Va­ gue. Een man in het wit rijdt in een grote Amerikaan over de boulevard.

Hij stapt uit, kijkt over zee en meteen laat D emy de kijker proe­ ven van zijn typerende montage.

Overlopende beelden en korte flit­ sen, vaak vanuit verschillende ca­ merastandpunten. Het scenario is van uitzonderlijke klasse. De ver­ schillende verhaallijnen lopen als draden in een web over en langs elkaar heen, maar ze raken elkaar nooit.

Het verhaal speelt in de Zuidfranse havenstad Nantes. Cécile {Anouk ^imée) werkt onder haar artiesten­ naam Lola als danseres. Zij heeft een kind van Michel, die haar ver­ liet maar van wie zij desondanks nog houdt. D e Amerikaanse ma­ troos Frankie herinnert haar aan Michel, die ook bij de marine zat toen zij hem onmoette, en daarom

laat zij zich met hem in. Bij toeval treft zij ook haar jeugdliefde Roland, een dromerige uitvreter die onmid­ dellijk (tevergeefs) straalverliefd wordt. Roland heeft even tevoren een weduwe ontmoet die hem wél ziet zitten, maar dat heeft hij niet in de gaten. D e dochter van die weduwe, de 14­jarige Cécile, is een exacte kopie van Cécile (Lola) op die leeftijd. Al kennen ze elkaar niet, de jonge Cécile wil ook danseres worden en beleeft haar eerste verliefdheid (de schitterende slow­ motion scène op de kermis) als zij een matroos ontmoet: Frankie. Zo wordt het merkwaardige effect bereikt dat je tegelijkertijd naar het heden en het verleden zit te kijken.

Jacques Demy heeft met veel gevoel voor detail een liefdessprookje ge­ schilderd en zoals dat bij schilde­ rijen gebruikelijk is, moet je die gaan bekijken.

[MvAj

AGENDA MUZIEK

Stradivarius en piano­luthéal geven hemels concert Voor een dubbeltje op de eerste rij zitten, het bestaat echt. Bijvoor­ beeld: op een zondagmiddag in een informele sfeer een paar meter verwijderd zijn van de beroemdste Nederlandse violiste die haar Stra­ divarius uit 1723 bespeelt, begeleid door een internationaal bekende Tilburgse pianist op één van de twee piano­luthéals die er op de wereld bestaan. Kortom, de kleine driehon­ derd bezoekers van het SMET­ koffieconcert afgelopen zondag in de studiozaal van de Schouwburg, zaten stuk voor stuk op de eerste rij.

Het liep storm voor Emmy Verhey en de Brabants Conservatorium­ docent Carlos Moerdijk. D e extra stoelen konden niet snel genoeg neergezet worden en de kopietjes van het programma waren in een oogwenk op. Vandaar dat Carlos

Moerdijk mondeling het program­ ma aankondigde met de kwinkslag: 'Wij gaan eerst een sonate van Beet­ hoven spelen. Er zijn er tien, kiest u er maar één.'

Minder gladjes verliepen de eerste twee delen van sonate nr. 8. Beide spelers moesten opwarmen. D e

pianopartij werd rommelig en hard gespeeld, de viool was te iel. Hal­ verwege het tweede deel ­ een wat rustiger minuetto ­ krabbelde Ver­ hey overeind en ging meer domine­ ren. In het derde deel was het sa­ menspel hersteld en werd snel en goed in balans gespeeld.

Het tweede stuk, de Tzigane van

Maurice Ravel, werd in de origine­ le versie uitgevoerd. Ravel schrijft ­ overigens als enige componist ­ als begeleiding de piano­luthéal voor.

In het muziekinstrumentenmu­ seum in Brussel staat één exem­ plaar uit 1920, onlangs gerestau­ reerd door de Nederlander Evert Snel. D eze instrumentenrestau­ rateur heeft een exacte kopie in een modernere vleugel ingebouwd, die hij zondag ter beschikking stelde.

Het instrument kan door het uit­ trekken van schuifknoppen klin­ ken als een clavecimbel of een luit, of een combinatie. Het luit­effect was vergelijkbaar met flageolet.

Door een lichte aanraking van de pianosnaar werd de toon een octaaf hoger.

Ravel past in de Tzigane alle moge­ lijkheden van de piano­luthéal toe, waardoor de pianist in opperste

concentratie steeds van speelstijl moet wisselen. Verhey leek het makkelijker te hebben, hoewel het een spektakelcompositie is dat van beide uitvoerders veel eist. D ie toets doorstonden ze allebei glans­ rijk, daarvan getuigden ook de uit­ roepen in het publiek toen de laat­ ste tonen van het in climax eindi­ gende stuk wegstierven. Verhey wist hemelse hoge tonen uit haar instrument te halen, en ook de tweestemmige delen waren zeer zuiver uitgevoerd.

Bij het laatste werk, een bewerking van de Siete Canciones populates Espanolas van Manuel de Falla, werd de piano­luthéal ook gebruikt, 'zonder medeweten van de compo­ nist' aldus Moerdijk. De uitvoering was wat flauw, er moest bijgeko­ men worden van het spektakelstuk.

De muziek werd meditatief, het flageolet geluid begeleidde een rus­ tige viool. Bij de toegift werden beide instrumenten in flageolet­ toon gespeeld, wat de viool op een fluit deed lijken. Helemaal zuiver was het toen niet meer, maar het bleef tot het einde toe bijzonder.

[MM]

♦ 22­10 Paradox, Willem I I str, 21.00 uur: Caoutchouc orkest, CD­presentatie onder Spaanse invloed. Teksten van dichter Fedenco Garcia Lorca op eigentijdse flamenco­muziek van Rocardo Pachón en Niko Langenhuysen, jazz­componist uit Tilburg. Toegang 10,00.

♦ 23­10 Noorderligt, Veldhovenring, 21.30 uur: The Doors Soft Parade, exacte Amerikaanse kopie van de legendarische Doors. Toegang 17,50.

♦ 24­10 Aula KUB, 20.15 uur: Opera­ concert door koor Koninklijke Liedertafel Tilburg met werken van Mozart, Verdi, Bizet en anderen.

Toegang (voor studenten en medewerkers KUB) 19,00.

FILM Filmtheater Louis, Louis Bouwmeesterpin 1 : ♦ Lola (zie recensie), 22 t / m 27­10 (beh. 25­10), 22.00 uur; ♦ News from Home van Chantal Akerman, bneven naar New York vormen basis voor persoonlijk portret van de miljoenenstad, 23 en 24­10, 19.30 uur; ♦ Golden Eighties van Chantal Akerman, liefdes, verlangen en jalouzie in een doodgewone Brusselse straat, 26 en 27­10, 19.30 uur; ♦ Maya Deren, special rond Amerikaanse avantgarde cineaste Maya Deren (1917­1961), met inleiding van Mare Westermann, taalvaardigheidsdocent KUB. Zeven films, avondvullend, 28­10, 19.30 uur.

Toegang alle films 8,50 (CJP 7,00).

^ChinaDaily^is balanceren tassen oog en oor Ik zie voortrazende auto's maar hoor een kakafonie van fietsbellen.

Mijn ogen maken melding van moderne NS­dubbeldekkers terwijl via mijn oren de doordringende fluit van een vertrekkende stoomloco­ motief mijnhoofd binnendringt. En beelden met expressieloze Neder­ landse voorbijgangers worden ver­ mengd met het opgewonden ge­ kwetter van Chinezen.

Bovenstaande effecten zorgen voor bevreemding door vervreemding: je kunt jeoren en daardoor jeogenniet meer geloven. Deze ervaring valt de deelnemer aan de 'China Daily' geluids wandeling van theatergroep Tender ten deel. Op zaterdag 24 oktober (11.15, 13.45 en 15.45 uur) verzorgt Tender zo'n geluidswan­ deling door Tilburg.

Theatergroep Tender bestaat twaalf jaar en staat nooit op het toneel. Voorstellingen spelen zich af in de werkelijkheid van straat of postkantoor. Omstanders beseffen vaak niet eens dat ze in de voorstel­ ling figureren. D e 'China D aily' wandehng (naar de bekendste Chi­ nese krant) begint op een station (in Tilburg station West) en eindigt na drie kwartier auditieve omzwervin­

gen m e t een boeddhistische tempeldienst.

Als basis dient dertien uur geluids­ band, in 1986 door Tender­lid Cilia Erens opgenomen in China. Ze se­ lecteerde daaruit drie kwartier met de mooiste geluiden, waarbij zij en Ad Rijsdijk wandelroutes in Neder­ landse steden zoeken. Op verzoek van de Schouwburg hebben zij nu voor het eerst een wandeling in Tilburg uitgezet.

'Ik houd van geluid,' zegt Erens. 'In 1986 heb ik vijf weken door China gereisd en op die tocht heb ik alle­ daagse geluiden opgenomen. D at deed ik met twee microfoontjes aan weerszij den van mijn haarband, zodat het stereo­effect via de hoofdtelefoon opti­ maal is.' Terwijl ik met de maakster door Amsterdam loop om een indruk te krijgen van de geluids­wan­ deling, hoor ik inderdaad het ver­ keer in mijn hoofd passeren, eerst rechts, dan links wegstervend.

Erens poogt passende beelden bij de geluiden te vinden, maar soms le­ vert juist de absolute tegenstelling

tussen beide zintuigen het mooiste effect: de havengeluiden van Sjang­ hai terwijl de ogen over een stil kerkhof dwalen... Extra resultaat boekt het opnamejaar: in 1986 was de westerse technologie nog nau­ welijks in het Chinese leven door­ gedrongen. D aardoor is de tegen­ stelling tussen beeld en geluid nog explicieter.

'China D aily' laat de deelnemer balanceren tussen oog en oor, tus­

sen Holland en China. Erens en Rijsdijk zijn de begeleiders op deze zintuigelijke tocht, uitgedost als originele Chinese gidsen. D eelne­ mers moeten zelf over een walk­ man en hoofdtelefoon beschikken, alsmede over 'verse' (!) batterijen.

IRE]

♦ Foto: Michel Knapen

THEATER ♦ 22, 23 en 24­10 Groningen, De Oosterpoort, 20.00 uur: Groninger Studenten Cabaretfestivai, finale op zaterdag 24­10. Toegang 15,00 of 20,00 (finale­avond).

♦ 24­10 Station West, 11.15, 13.45, 15.45 uur: Geluidswandeiing China Daily (zie recensie). Deelname 10,00.

♦ 27­10 Studiezaal Schouwburg, L Bouwmeesterpin, 20.30 uur: Autobiography of a body, danssolo van de Amenkaanse Lisa Marcus.

Toegang 17,50 (CJP 12,50).

TENTOONSTELLING ♦ t / m 17­1­1993 Textielmuseum, Goirkestr 9 6 : 1 5 e Internationale Biënnale, hedendaagse textielkunst o.a. uit Japan, Finland en Polen.

SELECTIE

-[tmiVEJlS]

22 oktober 1992

GREWEL

Ik: '...Nou, ehh, u weet wat de bedoeling is?

Grewel: ...

2 april 1992. Annemarie Grewel Ik: 'Verwacht wordt weleens aan de telefoon gehad? dat u een c o l u m n Stem uit duizenden. Stiltes tussen voordraagt. U kunt de regels dooruit duizenden. Gezag- kiezen uit een aantal hebbend volume uit duizenden. categorieën. OntStaccato zinnen uit duizenden. Wie groeningenvergrij...' is Annemarie Grewel? Grewel Grewel: 'Ja, dat staat schrijft wekelijks columns m de in de brief.'

Groene Amsterdammer. Ze pent ook geregeld in het Nieuw Israëlitisch Weekblad. Ze is een veelGeen van de collegeleden heeft gevraagd forumvoorzitter want gereageerd op de puzzel waarin vakkundig en spits. Maar ook gevraagd werd naar de kamerverdehumeurvol daarbij de humor ling van de collegeleden na de invan een droge emmer bezittend. terne verhuizing - wat de vraag Was vele jaren gevierd en geoproep of zij zélf inmiddels weten vreesd voorzitter in het Maagwaar ze in de toekomst kantoor denhuis, de universiteitsraad houden. Sjoerd van Loon wist feilvan de UvA. De diva is thans lid loos te traceren waar de ondervan de Amsterdamse gemeenkomens van Van Berkom, De Klerk teraad. Haar naam wordt welen Van Veldhoven zich bevinden: eens verbouwd tot Gruwel. in alle drie de gevallen zit Van Kreeg ooit van Sonja Barend de Veldhoven in kamer 1 en in de laatvraag voorgeschoteld (samen ste situatie zit De Klerk in kamer met wijlen JohariPolak) hoe het 2 en Van Berkom in kamer 3. is om lehjk te zijn. Ze antwoordde toen zoiets van: 'Met deze Test uw genialiteit op het gebied kop kreeg ik toch maar mooi van de schaakstudie. Nu de laatste menig joffer in de koffer.' Grerondes van het Interpolis-toernooi wel mag dan niet moeders ingegaan zijn loopt de Elo-rating mooiste wezen, ze is een vrouw gelijk op met het IQ. In een aparte uit duizenden. ruimte mijmeren afgevallen grootmeesters na over hun verloren Grewel; 'Ik bel voor de Nacht partijen (hoe komt het toch dat op 20 november'. schakers achteiaf het altijd beter Ik: 'Ja, u had daar vorige week weten?), en zetten een potje op met al over gebeld, hoorde ik.' de aanwezige schaakjournahsten.

Grewel: 'Ik doe mee.'

Daarbij kwam aan een tafel de afIk: 'Da's mooi.' gebeelde stelling op het bord.

Grewel:...

Grewel: 'Is goed.'

Ik: 'Wellicht als voorzitter...'

Grewel: 'Ik vind alles best. Ik ben er toch.'

Ik: 'Dan uw gage. Waar denkt u aan?'

Grewel: 'Niks' Ik:'?!?'

Grewel: 'Die Stichting van u, is dat dan een miljonairsclubje?'

Ik: 'Nee, oh nee.'

Grewel: 'Dan hoef ik niks te vangen.'

Ik: 'Fijn, heel mooi.. .eh.. U zult zich onder ander in het gezelschap bevinden van...'

Grewel: 'Zie ik de 19e wel.'

Ik: 'Mocht u voorzitter van een sessie worden, dan krijgt u van ons nog te horen wat het thema is, en wie bij u aan tafel zitten.'

Grewel: 'Goed.'

Ik: 'Ik heb u via de Groene Amsterdammeruitgenodigd, maar mag ik uw adres en telefoonnumm...'

Grewel: 'Keizersgrachtetceteal schaak door de toren, en als de rea' laatste zet die van de witte toren Ik: 'Dank u vriendelijk'. was, stond de koning al schaak door Grewel: 'Daag'. de loper. Ergens heeft de arbiter Ik: 'Hou....' vergeten in te grijpen.

Tuut, tuut, tuut.

Of toch niet? Sherlock Holmes zei Ik: '....doe'. ooit tegen Watson: 'When we have eliminated the impossible, whateZoals gezegd, een vrouw uit duiver remains, however improbable, zenden en uit een stuk. Uitermust be the truth.' mate geschikt voor de Duizend Wat was de laatste zet van wit? en Een Nacht.

[MK]

!l?^^c?e^ mu de ^ac^t

haar persoonliike

condüie.'

- Duidelijk verloren voor zwart, meende de meerderheid der aanwezigen.

- Typisch een geval waar de waanzin heeft toegeslagen, dachten anderen. Óf de speler is niet volledig op de hoogte van de regels van het spel.

eiS> ^ e

SCHILDPAD

Dat zagen de anderen ook wel. Het is een onmogelijke stelling: de zwarte koning is schaak gezet door zowel de witte loper als de witte toren, terwijl de laatste zet door wit is uitgevoerd.

Klopt, zei een grootmeester uit een voormalige Sovjet-repubhek diebij het grote publiek nog niet bekend is. Als de laatste zet die van de witte loper is geweest, stond de koning

Of er sprake is van een opleving ^^Ueg^anken.

Ik: 'Uw column moet wel nieuw en origineel zijn...'

Grewel: 'Wordt de 19e november aan gewerkt.'

Ik: 'Oké. Wilt u ook deelnemen aan één van de beschouwende sessies over het fenomeen columnisme?'

Oplossingen vóói 29 oktober inleveien hij Univeis, A 16. Onderde goede inzendingen wordt een boekenbon van fl. 25,- verloot.

[foto: Erik van der Burgt]

Voermans &> Van Diek