1983 11 18

Over reorganisatieplannen

CvB wil gesprek met alle personeelsleden Het College van Bestuur van de Katholieke Hogeschool Tilburg v\/il op korte termijn alle v/erknemers individueel uitnodigen voor een gesprek over hun functie en hun toekomstmogelijkheden. Dit om bij de voorbereiding van de facultaire formatieen personeelsplannen zoveel mogelijk rekening te kunnen houden met de inzichten van de medev\/erkers zelf. Het College wil niemand tot zo'n gesprek verplichten maar hoopt op weinig afwijzingen.

Het voorstel van het College van Bestuur hoort thuis In een pakket van maatregelen die worden overwogen om een beetje meer greep te krijgen op de recente, verwarrende, ontwikkelingen rond het personeelsbeleid aan universiteiten en hogescholen. Niet alleen in het kader van de taakverdelingsoperatie maar ook waar het de organisatie en formatie van de faculteiten betreft zijn er "dusdanige ontwikkelingen gaande dat het gewenst is om zo spoedig mogelijk intern alle maatregelen te nemen om gedwongen ontslagen te voorkomen." Aldus het College in een door de Dienst Personeelszaken opgestelde ontwerpnota aan het adres van de faculteiten en de commissie Personeelsoverleg (CPO). De Katholieke Hogeschool ziet zich geplaatst voor 'gecompliceerde, bestuurlijke beslissingen en daarom stelt het College van Bestuur het op prijs " o m zijn bestuurlijke inzichten zo goed mogelijk af te stemmen op relevante informatie, die de faculteitsmedewerkers met betrekking tot zichzelf willen inbrengen".

Het College acht het een eis van goed bestuur en verantwoord personeelsbeleid om de medewerkers in staat te stel-

len hun gedachten over hun eigen mogelijkheden, hun flexibiliteit, hun arbeidstevredenheid en hun ideeèn over de toekomstige arbeidssituatie te bespreken met een vertegenwoordiger van het College en van het faculteitsbestuur. Het College van Bestuur wil zich bij deze gesprekken laten vertegenwoordigen door een personeelsconsulent. De procedure zal, zo meent het dagelijks bestuur van de hogeschool, de kwaliteit en de rechtvaardigheid van de uiteindelijke besluitvorming over de formatieplannen ongetwijfeld bevorderen.

Ook hoopt men door deze maatregel " d e in sommige faculteiten op allerlei niveaux (ook onder hoogleraren) ontstane gevoelens van onrust en onzekerheid tenminste gedeeltelijk" te kunnen wegnemen.

Het voornemen van het College is gepresenteerd als een aktieplan dat de lange en bizarre naam Inventarisatie, Belangstellingsregistratie en Inpasbaarheid Faculteitsformatie heeft meegekregen.

Afgekort: Aktieplan IBIF. Het College wil haast maken met de realisering van dit voorstel en verzoekt de commissie Personeelsoverleg en de faculteiten om zo

Tijdens de openingsceremonie van het Europees Congres over het Midden- en Kleinbedrijf op 9 november zagen 9 ambassadeurs en 3 zaakwaarnemers toe hoe hun nationale vlag werd gehesen. Alle EG-landen en aspirant-leden Spanje en Portugal gaven acte de presence. Toen de stem van congresvoorzitter en Europees parlementslid Monsieur G. Deleau was verstomd weerklonk Beethovens "Ode an die Freude" over de KHTcampus. "Alle Menschen werden Brüder", de loftrompet gestoken over de Europese samenwerklngsgedachte. Meer over het congres op pagina 5.

snel mogelijk met het initiatief akkoord te gaan. Als dat gebeurd is zullen de eerste gesprekken spoedig van start kunnen gaan. In een bijgevoegd model laat het College zien welke vragen er tijdens deze bijeenkomsten zoal ter sprake kunnen komen. Hoe ziet de werknemer zijn huidige functie, hoe staat hij tegenover deeltijdarbeid, heeft hij eventueel belangstelling voor een andere betrekking binnen de KHT en koestert hij bepaalde opleidingswensen? " W a t ons betreft" zo schrijft het College in de modelbrief die straks als voorbeeld kan dienen voor het uitnodigingsschrijven aan de personeelsleden "zouden wij dat gesprek gaarne voeren op uw kamer, maar desgewenst kan er een andere plaats worden afgesproken. Indien daarvoor een speciale reden zou zijn, kan het gesprek ook geheel of gedeeltelijk met één van ons, dus onder vier ogen, worden gevoerd".

Het voorstel van het CvB om met z'n werknemers te gaan praten vormt, zoals eerder opgemerkt, een onderdeel van de omvangrijke poging de problematiek rond de formatieplannen een beetje in de greep te houden. De nota 'Procedure te hanteren bij ingrijpende wijzigingen van de faculteitsstructuur' wijst de beleidsinstrumenten en rechtspositionele achtergronden aan die bij een structuurverandering allemaal ter sprake kunnen komen. In paragraaf twee van die nota staat een opsomming van de middelen die een faculteit bij het doorvoeren van een reorganisatie ten dienste staan. Zo kan men proberen om nieuwe formatieruimte te scheppen. Het College van Bestuur zelf ziet " m e t name bij het aantrekken van nieuwe studierichtingen die

8/9

Belastingrecht De voorstellen van fiscalisten staan sonns haaks op de opvattingen van econonnen en politici.

Economen konnen nnet verwarrende voorstellen en politici zijn in de ban van het korte termijndenken.

Een vraaggesprek met Prof. Jan van Dijck op de middenpagina.

De sigaar is het onderwerp van het proefschrift van Keetie Sluyterman.

"Ondernemen in sigaren."

in het verlengde van de bestaande liggen, wel mogelijkheden om medewerkers via her- en omscholing hiervoor in aanmerking te laten k o m e n " . Andere bebelangrijke beleidsinstrumenten kunnen zijn het winnen van tijd, het scheppen van extra faciliteiten, natuurlijk verloop, taakwijziging, overplaatsing, tijdelijke tewerkstelling, detachering, deeltijdarbeid en gedwongen afvloeiing op vrijwillige of onvrijwillige basis. vervolg op pag. 11

Sociaal beleid

Ambtenaren krijgen uitbreiding wachtgeldregeling De ambtenarenbonden en minister Deetman hebben vorige week woensdag tijdens het COPWO-overleg overeenstemming bereikt over een uitbreiding van het sociaal beleid bij de taakverdelingsoperatie. De bonden hebben de minister gevraagd om de extra kosten die dat met zich meebrengt te betalen uit een tijdelijke bevriezing van de afbouw van 1,85 procent onderwijskorting.

Afgelopen vrijdag is het voorstel in het kabinetsberaad aanvaard, zodat niets de uitvoering van het akkoord in de weg staat.

De uitbreiding die de vakbonden met succes hebben bepleit heeft betrekking op de paragraaf 'wachtgeldgarantie voor 55-jarigen en ouderen'. Het sociaal beleid JVC is er op gericht het aantal gedwongen ontslagen zo laag mogelijk te houden, hetgeen betekent dat het aantal vrijwillige ontslagen zo hoog mogelijk moet zijn. Dat streven dreigde gebloi<keerd te raken door de aangekondigde herziening van de rijkswachtgeldrege-

ling. Onzekerheid op dat punt zou werknemers kunnen weerhouden van vrijwillig vervroegd uittreden.

Daarom vroegen zowel de instellingen voor W . O . als de bonden om een garantieregeling. Deetman bouwde in zijn laatste voorstel voor het sociaal beleid inderdaad zo'n garantieregeling in, maar die werd door instellingen en bonden als vervolg op pag. 11

PERS MATSERTJES

Uit de Universiteitsbladen De Technische Hogeschool in Eindhoven houdt ongeveer drie miljoen gulden over uit de post personele middelen. Het CvB stelt de Hogeschool voor twee miljoen door te boeken naar volgend jaar, 650.000 te storten in het Centraal Fonds Contract Research en de resterende 350.000 toe te wijzen aan een nieuw te vormen sociaal Fonds TVC. Dit Fonds is bedoeld om omscholing, bijscholing en eventuele overplaatsingskosten die gepaard gaan met de TVC-operatie, te betalen. Hiermee loopt het CvB vooruit op de discussie op landelijk niveau. Net als in Tilburg, zijn er in Eindhoven geen acties te verwachten over de salariskorting van 3'/2%. Wel is men bereid zich solidair te tonen met andere actievoerders.

In een artikel schetst de redactie van (TH-BERICHTEN) de actiebereidheid aan de andere Universiteiten en Hogescholen. In Nijmegen kwamen zo'n 1000 ambtenaren, waaronder ook universitaire ambtenaren, bijeen om te demonstreren. Daar werd geconstateerd dat de ambtenaren bevreesd zijn voor een aantasting van hun aanzien bij het grote pu-

Prijsverhogingen in restaurant De prijsverhogingen in het restaurant zullen in 1984 waarschijnlijk beperkt blijven. De warme maaltijd wordt een kwartje duurder en soep gaat een dubbeltje méér kosten. Koffie en thee blijven in prijs gelijk. Dat blijkt uit de begroting van de afdeling Restauratieve Voorzieningen voor 1984, die in de Hogeschoolraadsvergadering van 15 december aan de orde komt.

De afdeling staat dit jaar voor een lastig parket. Men wil in 1984 het huidige voorzieningenniveau handhaven en de voorzieningen voor avondstudenten, die dit jaar gestart zijn, op z'n minst op een gelijk peil houden maar zo mogelijk zelfs uitbreiden. Om aan deze wensen tegemoet te komen en tegelijkertijd een sluitende begroting te kunnen presenteren is het verhogen van de prijzen onvermijdelijk. Maar prijsverhoging alleen is niet voldoende, ook het aantal formatieplaatsen van de afdeling zal in 1984 middels natuurlijk verloop met 1,3 plaats teruglopen.

Zelfs dan resteert een negatief resultaat van f 18.900, — , dat weggepoetst zou kunnen worden door een prijsverhoging op de lunchvoorzieningen van gemiddeld 7 % . De Hogeschoolraad zal op 15 december echter waarschijnlijk voorstellen dat negatieve resultaat ten laste te brengen van de KHT-begroting. Als de hogeschoolraad met dat voorstel instemt, is een precedent geschapen. Tot nu toe is de afdeling Restauratieve Voorzieningen er immers elk jaar in geslaagd zichzelf de bedruipen door de opbrengst van het restaurant en een rechtstreekse bijdrage van het ministerie.

Taalvaardigheid Het VVD-kamerlid Franssen wil dat minister Deetman maatregelen neemt om de taalvaardigheid van de afgestudeerde scholier of student te verbeteren. In schriftelijke vragen stelt hij dat "er al jaren ongenoegen bestaat over de taalvaardigheid van de afgestudeerde scholier of student".

Tilburgs H o g e s c h o o l b l a d

bliek. Frans Roefs, voorman van de Christelijke ambtenaren, verwoordde die angst met een aardige anecdote. "Als Jantje op de ezel zit, zegt men: schande dat hij die oude man laat lopen; als Opa op de ezel zit: schande dat-ie dat kleine ventje laat lopen; als ze allebei op de ezel zitten zeggen ze: wat zielig voor dat beest; als ze allebei gaan lopen zijn ze stom om niet op die ezel te gaan zitten en als ze allebei die ezel dragen wordt er gezegd: die moeten opgeborgen worden. Je doet het dus nooit goed". Oud-minister Wiegel stelde afgelopen weekeind voor de lonen bij de overheid en in het bedrijfsleven te gaan vergelijken. Algemeen gelooft de man in de straat nog steeds dat ambtenaren het beter hebben dan hun collega's in het bedrijfsleven.

"Een misverstand dat in deze roerige tijd van prikacties, stakingen en hevige woede bij de ambtenaren, nog steeds niet wil wijken", meent TH-berichten. De redactie verwijst hiervoor naar een Delfts onderzoek onder universitair personeel.

Als we de situatie in 1972 op 100 indexeren, dan zit men in het bedrijfsleven momenteel op 229. Bij de overheid verdienen mannen in de hogere functies 167, in middenfuncties 181, in lagere functies 197. Vrouwen komen op 187. Een ander

^iHim a t s e r t j e SI^H 'Matsertjes' kunnen worden opgegeven bij de redaktie. Tot 30 woorden kosten ze / 5,-; onder nummer / 2,50 extra. Reakties op advertenties onder nummer naar de redaktie sturen.

GEZOCHT: Het klachtenbureau Politieoptreden Eindhoven zoekt liefst juridisch geschoolde vrijwilligers. Bel op dinsdagmiddag 040-499815 of kom langs op Pasqualinistraat 4, Eindhoven (achter bureau Rechtshulp).

BELEGGINGEN: U heeft interesse in beleggingen (fondsen, effecten, obligaties e.d.) doch weet niet welke fondsen vertrouwd zijn? Stort ƒ4,35 op giro 3464232 t.n.v. AVBM, pb.

5147, Maastricht, en wij zenden U p.o. en franke enkele vertrouwde adressen waar U hierover inlichtingen kunt krijgen.

BELEGGINGSSTUDIECLUBS: U wenst van Uw "geld meer geld te maken?", o.a. door beleggingen, (fondsen, effecten, obligaties e.d.) doch weet (nog) niet hoe U dit het beste kunt aanpakken?

Stort ƒ 4,35 op giro 3464232 t.n.v.

ABVM, pb. 5147, Maastricht en wij zenden U p.o. en franko een adres over beleggingsstudieclubs.

RIJKSSTUDIETOEL AGEN: Geen rijksstudietoelage ontvangen? Probeer het eens via (particuliere) stichtingen, fondsen e.d. Stort ƒ 4,35 op giro 3464232 t.n.v. AVBM, pb. 5147 en wij zenden U p.o. en franko een lijst met diverse adressen.

BEDRIJFSCOMMISARIAAT: U heeft interesse in een bedrij fscommissariaat (en dus extra inkomsten), doch weet niet waar U zich als candidaatcommissaris kunt laten inschrijven?

Stort ƒ 4,35 op giro 3464232 t.n.v.

AVBM, pb. 5147, Maastricht, en wij zenden U p.o. en franko drie adressen.

TYPISTE: Bekend met typografische verzorging van scripties en andere typewerkzaamheden, wil graag typewerkzaamheden verrichten. Tel.: 013-637169.

opvallend resultaat is dat vrouwen er "Ook in vrouwvriendelijker jaren" niet op vooruit zijn gegaan. "In januari 1981 bedroeg het verschil tussen een vrouw in het bedrijfsleven en een vrouw bij de overheid nog maar 14; in januari 1983 was dat al opgelopen tot 42". Bij mannen in middelbare functies is die lijn minder stijl. In dezelfde periode liep het verschil op van 21 tot 38.

L. v. W.

Ander Leesvoer Het onafhankelijk blad van de juridische faculteit (NONDEJURE) spreekt ditmaal haar bezorgdheid uit over de plaatsing van de nieuwe kernwapens. Op een foto een medewerker met spandoek: "Nonde Jure tegen kernwapens".

Nico van Eijk en Wim Brassé gaan door met hun artikelen over de bestrijding van de tentamenfraude aan de faculteit.

"Surveillanten meenden rechten te hebben die door ons werden ontkend". De studierichting Nederlands Recht heeft nu een examenreglement waarin de studenten zich een heel eind kunnen vinden.

Nonde Jure drukt een tweetal artikelen uit dit reglement voor u af. Nico van Eijk is ook lid van de Faculteitsraad. Tijdens een Raadsvergadering wees hij op het tekort aan ruimte voor studentengroepeTE KOOP: Skoda '77, prijs ƒ 750, 635542.

Tel. 013-

WINTERSPORT: Ga mee met een wintersportreis van de studentenreisclub! Vervoer per supertouringcar, verblijf in goed hotel (zwembad, sauna, discotheek), 10 dagen incl. halfpension ƒ 375,—. Verschillende vertrekdata. Bel voor inf.: dagelijks tussen 18.30 en 20.30 uur: 050-142386.

TE KOOP: Luidsprekers 45 W, solide (13 kg), mooi geluid; ƒ 100,— per stuk. Draaitafel Dual 1229 verzwaard tot 20 kg, koperen mat, 4 kg zwaar plateau, zeer goede arm, zonder element ƒ 275,—. Philips pick-up met ingebouwde versterker -i- 2 boxen.

Nooit gebruikt. Nieuw ƒ 325,— nu ƒ 200,—.

Gevraagd: Quad FM 3 en PhiHps Pro 12 Koopvaardijstr. 88.

Studiegids minder dik De oplage en omvang van de studiegids worden onder het mes genomen. Dit jaar kostte de gids ruim een kwart meer dan was gepland; onder meer door de vele correcties en een late aanlevering bij de drukker. De vijf gulden die studenten ervoor betalen zijn lang niet kostendekkend. "Een voorstel om dat bedrag te verhogen is door de Hogeschoolraad afgewezen", zegt Danny Backx van Dienst Studentenzaken en Welzijn. " W e kunnen net zo goed de oplage en de omvang verminderen en in katernen gaan werken. Want een propedeuse-student heeft bijvoorbeeld niets aan het gedeelte voor de student oude-stijl. We zouden voor elke categorie een dunne uitgave kunnen maken. En het is ook de vraag of daar de 55 pagina's algemene informatie in moeten, dat is geen noodzakelijke studie-informatie". De toekomst van de studiegids wordt door de Hogeschoolraad besproken bij de behandeling van de begroting in december.

18 n o v e m b e r 1983

KOLOFON

ringen. Van Eijk vroeg ook om een evaluatie van het "nieuwe stijl" onderwijs waarvan de eerste studenten dit jaar afstuderen. Van de 300 studenten halen er dit jaar waarschijnlijk een tiental de eindstreep. In "Schip van Raad" verder de raadsbespreking van het rapport Sociale Zekerheidskunde. Onder leiding van oud-minister Veldkamp is een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van een studie Sociale Zekerheidskunde aan de KHT. Het CvB vroeg de faculteiten om een oordeel over dit rapport. De Raad had er weinig moeite mee. Wel werd een passage in het commentaar van het CvB afgezwakt. Recht Vooruit wees op het gevaar dat als er geen zelfstandige studie zou komen, een vrije studierichting ten koste zou kunnen gaan van de huidige middelen. Het rapport van Veldkamp wordt donderdag ook besproken in de Hogeschoolraad. Als parodie op het kamermeisje van Pisa opent Nonde Jure met deel I uit de serie "de redactie-secretaresse". Een mogelijke kandidate - de enige - komt niet opdagen. De redactie besluit haar op te zoeken. Ze heeft tentamen bij ene F. V., die resideert op de negende verdieping. "De man achter Victor Vaars, een overigens op onze eigen Rinus gelijkende strip". In de avonturenstrip "Rinus in de Tilburgse Twee Fasen " wordt de strijd opgenomen tegen het onrecht van de zeer grote werkgroepen. De figuur die dit onrecht bij Rinus aankaart is steeds vrouwe Justitia, deze keer als hond verkleed. Nonde Jure neemt afscheid van Prof. Löwesteyn die, evenals van der Burg en Nieuwenhuis voor hem, naar Leiden vertrekt. Nonde Jure vraagt zich af wie de volgende zal zijn.

L.v.W.

tilburgs hogeschoolblad weekblad voor de katholieke hogeschool tilburg redaktie eddie vaes (hoofdredakteur) twan geurts, lennart kik, angela lodder (assistente) medewerkers paul emonts, wouter van gils, peter pennartz, henk zomer, wilma okkerse, sjef stoop, klaudie biemans, john versieyen. samenstelling redaktieraad prof. mr. p. van seters (voorzitter), dr. j koning, dr. h. van erp, m. ackermans (adviseur), a. de laaf, drs. th. schouw. officiöle mededelingen buro pers en voorlichting cartoonist ad van haandel, henk van de berg advertenties angela lodder kopij alle kopij moet uiterlijk op donderdag de ,week vóór het verschijnen in het bezit van de redaktie zijn. redaktie-adres/advertenties hogeschoollaan 225, tilburg, telefoon (alleen voor thb) 662277 en 662506 intern: 2277 en 2506 kamer 207 en 208 (gebouw b) foto rien siers landelijk samenwerkingsverband universitaire pers (up) waarbij verder aangesloten: ad valvas (vu amsterdam), wagenings hogeschoolblad, utrecht universiteitsblad, delta (deTft)7Tlv berichten (eindhoven), tht-nieuws (twente), observant (maastricht), uk (groningen) en ku-nieuws (nijmegen) druk drukkerij em. de jong bv, baarle-nassau abonnementen voor niet-hogeschoolleden /■ 1 6 , - per jaargang

Stichting Internationale Bestuurs- en Bedrijfskunde wil banden met KHT zoveel mogelijk beperken Er zijn plannen om aan de Hogeschool een cursus Internationale Bestuurs- en Bedrijfskunde op te starten. Het Initiatief komt van de Stichting Internationale Bestuurs- en Bedrijfskunde (SIBB), een stichting die los staat van de Hogeschool. Het bestuur wordt gevormd door professor Van Veen en oud-rector magnificus Verster. Op het moment zijn zij met het College van Bestuur en de Economische Faculteit in overleg over een mogelijke integratie van de stichting binnen de KHT.

de Economische Faculteit in overleg over een compensatie voor geleverde onderwijsdiensten aan het PES. Het College van Bestuur en de SIBB zijn het erover eens dat het bescheiden bedrag dat daarna nog overblijft terecht komt in een fonds voor eventuele tegenvallers in de toekomst en de ontwikkelingskosten van de Internationale Bestuurs- en Bedrijfskunde cursus.

Het College van Bestuur wil doorgaan

De Hogeschoolraad heeft daarop aangedrongen omdat ze de noodzaak van die aparte status niet inziet. In mei lieeft de fractie PLIVI een motie ingediend waarin het CvB gevraagd werd om vanwege de 'democratische controleerbaarheid' de aktiviteiten van de stichting binnen de hogeschool te laten plaatsvinden. Verder stelde PLM in juni vragen aan het College over de inkomsten van de stichting in verband met het Program in European Studies (PES) en de dienstverlening vanuit de KHT aan deze aktiviteit van de SIBB. PLM heeft de motie bij de Hogeschoolraad ingediend, zegt fractielid Hugo Chevrolet, omdat ze de indruk heeft dat de kosten van PES voor de Hogeschool zijn, terwijl de baten bij de SIBB terecht komen.

De Stichting SIBB is in 1982 opgericht om te voorkomen dat gelden van een bestaand samenwerkingsverband tussen Buro Buitenland en het John F. Kennedyinstituut, het Program in European Studies, terug zouden vloeien naar de grote hoop. Dit zegt Miek van Wanrooy, die vanuit Buro Buitenland de technische kant van PES verzorgt. Het PES is een cursus van een semester voor Amerikaanse studenten van de universiteiten van Connecticut en Indiana, als onderdeel van hun Master of Bussiness Administration studie. De stichting ontvangt hiervoor 3400 gulden per studentplaats van de Amerikaanse universiteiten. Het onderwijs van deze cursus wordt verzorgd door het John F. Kennedy Instituut.

Omdat de stichting geld overhield van het vorige programma-jaar heeft ze dit jaar beurzen voor de PES-cursus aan twee Peruaanse en twee Poolse studenten aan kunnen bieden. "Als de stichting bij de hogeschool hoort", zegt Miek van Wanrooy, "stroomt het overgebleven geld terug naar het minsiterie van Onder-

met de dienstverlening vanuit de hogeschool aan de stichting, hoewel sommige diensten nog niet verrekend zijn. Deze kleinere posten wil het CvB voorlopig nog even laten rusten.

In de statuten van de SIBB staat dat de stichting nationaal en internationaal onderwijs verzorgt op het terrein van internationale en comparatieve Bestuurs- en Bedrijfskunde. Ze wil dat doen door "het bevorderen van professionele contacten en wetenschappelijk onderzoek, het adviseren over en verzorgen van academisch onderwijs, programma's, seminars cursussen en dergelijke," plus "het verzorgen van nadoctorale opleidingen voor Nederlandse en buitenlandse afgestudeerden". De stichting IBB heeft

Amerikaanse studenten op het vorige Program in European Studies wijs en Wetenschappen. Dan zouden deze aktiviteiten niet mogelijk zijn". De buitenlandse studenten zijn nu gehuisvest in de oude verpleegersflat aan de St. Josephstraat. Volgend jaar moeten ze daar uit, want dan gaat de SSHT daar verbouwen. De stichting denkt er dan over om één of twee huizen te kopen waar de studenten tijdelijk in kunnen verblijven.

Inmiddels heeft het College een antwoord gegeven op de vragen van PLM. Voor het lopende kalenderjaar zijn de inkomsten van de stichting 175.000 gulden. De kosten voor huisvesting van studenten en docenten, studiereizen, beurzen voor Poolse en Peruaanse studenten etc. bedragen ongeveer 100.000 gulden.

De stichting is nog met het bestuur van

nu plannen voor een opleiding internationale Bestuurs- en Bedrijfskunde, die aan de hogeschool gegeven moeten worden, maar die buiten de bestaande organisatie van het Wetenschappelijk Onderwijs zou vallen: het zogenaamde contractonderwijs.

Cursisten van de opleiding krijgen daarom niet de status van student, en komen dus niet in aanmerking voor studiefinanciering en kiesrecht. De cursus IBB is een opleiding voor de titel 'Master of Bussiness Administration', die in Nederland niet erkend is.

De juridische dienst van de hogeschool heeft uitgezocht dat het mogelijk is om de stichting binnen de hogeschool in te passen en ziet ook geen reden om dat niet te doen. Maar de SIBB wil de banden met de KHT zoveel mogelijk beperken. De stichting benadrukt dat de burocratie van een universitaire instelling het minder aantrekkelijk maakt om er een commercieel programma te draalen. Als de stichting helemaal binnen de KHT zou moeten opereren, zouden Van Veen en Verster verder afzien van hun plannen.

De juridische dienst vraagt zich echter af of de KHT voor het opstarten van een cursus IBB van de stichting afhankelijk is.

De Economische Faculteit is het er deze week mee eens geworden dat de stichting voorlopig zelfstandig blijft draaien, dit om de initiatieven voldoende levenskansen te bieden. De stichting hoeft voor hen juridisch niet binnen de hogeschool te vallen, maar zij willen wel een aantal materiële zaken geregeld zien. Er wordt nu een concept-contract tussen de SIBB en de KHT gemaakt waar de Hogeschoolraad over moet beslissen. De Economische Faculteit is met de stichting overeengekomen dat alle kosten die de SIBB maakt vergoed zullen worden de uren van docenten en hoogleraren op basis van het contract-research tarief-, en iemand van de Economische Faculteit neemt zitting in het bestuur van SIBB. Na drie jaar wil mer dan opnieuw bekijken of de stichting binnen de hogeschool geïntegreerd kan worden.

Professor Van Veen wil zelf geen toelichting geven over het reilen en zeilen van de Stichting IBB. Hij wacht daar liever mee totdat alle besprekingen zijn afgerond.

K.B.

CDA wil ouderlijke bijdrage in studiekosten flink opschroeven De onderwijsspecialisten van de CDA-fractie in de Tweede Kamer hebben een plan in voorbereiding voor een nieuw studiefinancieringsstelsel, waarin een eigen bijdrage van enkele duizenden gulden wordt gevraagd aan ouders of student zelf. Per studierichting zou de hoogte van de eigen bijdrage kunnen verschillen.

Het nieuwe stelsel zou volgens CDAonderwijsspecialist dr. Ad Lansink al vrij snel kunnen worden ingevoerd. "Als de politieke wil er is zou men er reeds begin volgend studiejaar gefaseerd aan kunnen beginnen". De eigen bijdrage zou naast de gedeelten beurs en renteloos voorschot komen te staan in het nieuwe studiefinancieringsstelsel. Enige onrechtvaardigheid ziet Lansink niet in het CDAplan want in het nieuwe stelsel zou wel iedereen een beurs kunnen krijgen. We moeten iets doen om het niet doorgaan van de schoolgeldontheffing te compenseren. In de salarissfeer kan het niet meer en het geld kan in elk geval beter

Tilburgs Hogeschoolblad

worden gezocht in de studiefinanciering dan in schoolgeld van leerplichtigen. "Je moet er tenslotte rekening mee houden dat voor een particuliere opleiding zoals tot bijv. kapster de eigen bijdrage over enkele duizenden guldens per jaar bedraagt".

Hoe de verhouding beursgedeelte, renteloos voorschot en eigen bijdrage precies komt te liggen moet het CDA nog berekenen. Remming van de vergrote toeloop van aanvragers van een studiebeurs ten gevolge van de werkloosheid zou in elk geval al maximaal honderd miljoen gulden kunnen opbrengen, met dat bedrag zijn de totale kosten de laatste jaren

althans gestegen, volgens Lansink. Die vergrote toeloop heeft twee oorzaken: meer studenten hebben recht op 'n beurs (of op een hogere beurs) omdat hun werkloze ouders minder verdienen, terwijl tegelijkertijd meer schoolverlaters bij gebrek aan een baan kiezen voor doorstuderen.

De CDA-onderwijsspecialisten willen het plan indienen bij de bespreking van de onderwijsbegroting begin december.

Vooraf zal overleg worden gevoerd met de andere Kamerfracties. Lansink verwacht voor het plan steun van een ruime meerderheid van de Kamer, ook van de PvdA. "Bij de algemene beschouwingen van de begroting heeft de PvdA een motie over studiefinanciering ingediend die niet uitging van volledige onafhankelijkheid van de student van zijn ouders. Wat dat betreft zitten we dus op een lijn en uit een gesprek met Wallage merkte ik dat hij nu ook heeft begrepen dat er ouders zijn waar je wel wat meer aan kan vragen".

Volgens Jacques Wallage (PvdA) zal zijn partij het plan van de CDA echter niet steunen. "Wat ik er van begrepen heb is bet een schandelijke ondermijning van het bestaande stelsel, een forse stap terug. Ik vind dit een hele rare salto mortale van Lansink. In die motie waar hij het over heeft staat juist dat in een nieuwe stelsel iedere student wel volledig onafhankelijk van het inkomen van de ouders recht moet hebben op een beurs en ook dat de gelden die nu beschikbaar zijn voor de studiefinanciering - dat is het geld voor de beurzen en de kinderbijslag - volledig gehandhaafd moet blijven. Het enige waarover met de PvdA te praten valt is een groter deel renteloos voorschot. Daar valt over te discussiëren, mits er een goede afbetalingsregeling is, bijv. een die is gerelateerd aan de hoogte van het salaris dat men later verdiend".

J.S. (UP), Nijmegen.

18 november 1983

Amsterdamse studentenflats te duur Alhoewel de Stichting Studentenhuisvesting Amsterdam dit jaar alle jongeren toelaat in haar studentenflats, blijven er veel kamers leeg staan. De oorzaak van die leegstand is onderzocht door de Stichting Woonkonsumenten Onderzoek (SWO) uit Amsterdam.

"De huren van SSH-kamers dreigen voor studenten en jongeren onbetaalbaar te worden", concludeert de SWO in het onderzoeksrapport 'Woonlasten van SSH-bewoners'. Studenten en andere jongeren zijn er de laatste jaren financieel op achteruit gegaan, terwijl de huurprijzen en energiekosten bleven stijgen. De Amsterdamse studentenflats zijn slecht geïsoleerd, zodat de prijzen daar helemaal uit de hand lopen. De kwaliteit van een studentenkamer staat in geen verhouding tot de prijs die ervoor wordt betaald, zeker als je die vergelijkt met andere woonvormen in die prijsklasse. De groep waar de^SH-Amsterdam zich op richt, zegt SWO, heeft behoefte aan goedkope wooneenheden met gemeenschappelijke voorzieningen van redelijke kwaliteit.

Meer dan de helft van de WO-studenten en driekwart van de HBO-studenten heeft een inkomen dat lager is dan een maximale studiebeurs (895 gulden in de maand). Als je al in aanmerking komt voor huursubsidie, dan merk je dat er geen rekening gehouden is met lage inkomens: de huursubsidietabel heeft als onderste grens een bruto inkomen van 13.850 gulden per jaar, dat betekent ongeveer 950 gulden netto per maand. Als je dat verdient moet je 13,8% van je inkomen aan kale huur besteden. Betaal je meer, dan krijg je huursubsidie. Door deze ondergrens in de tabel is de minimale huur waarvoor je subsidie kan krijgen vastgesteld op 175 gulden, ook voor mensen die minder verdienen. Een student met een maximale studiebeurs is daarom minimaal 17,1% van zijn inko-

men kwijt aan kale huur. Nu worden ook nog servicekosten gesubsidieerd, maar deze regeling wordt per 1 juli 1984 afgeschaft. Volgens de SWO zal dit 'vérgaande konsekwenties' hebben voor de SSH-bewoners met huursubsidie, omdat zij ongeveer 60 gulden per maand voor 'service' betalen. Als dat niet meer meetelt kunnen ze de hele huursubsidie wel vergeten.

De SWO berekent in haar rapport dat het twintig miljoen per jaar kost om ook de huurkosten van onzelfstandige wooneenheden voor mensen met een beurs om minder tot 13,8% te subsidiëren. De minimum kale-huurprijs waarvoor je subsidie zou kunnen krijgen wordt dan ongeveer 120 gulden per maand, als de studenten-inkomens tenminste niet dalen.

De SWO vindt het een 'absoluut maximum' als jongeren 25% van hun inkomen aan woonlasten kwijt zijn. Als je dat gegeven aanhoudt, verdient twintig procent van de doelgroep van de Amsterdamse SSH te weinig om een studentenkamer te kunnen betalen. Ongeveer dertig procent van de doelgroep kan een bedrag tussen de 137,50 en 205 gulden op tafel leggen, en een even grote groep een bedrag tussen 205 en 275 gulden.

Een kamer in een Amsterdamse studentenflat kost tussen de 222 en 269 gulden per maand. Dat is voor ruim de helft van de SSH-doelgroep niet op te brengen.

Bovendien zijn er alternatieven. Een HAT-eenheid of een gedeelde flat is even duur of goedkoper, biedt meer ruimte, en je deelt de keuken ten hoogste met vijf mensen, niet met twintig zoals bij sommige SSH-flats.

"De verhouding woonlasten/woonkwaliteit is in studentenflats scheefgegroeid", concludeert het SWO. Op korte termijn zouden er een aantal maatregelen genomen moeten worden: uitbreiding van de huursubsidie, isolatie van de flats, en de woonkwaliteit moet verbeterd worden (kleinere afdelingen, grotere keukens, grotere kamers). Op lange termijn zou er een beter studiefinancieringsstelsel moeten komen, vindt de SWO, plus lagere energieprijzen en een integrale woonlastensubsidie, en de

Het draagvlak van een luchtballon

De nationalisering van de universiteit dateert van schoolstrijd en verzuiling. De confessionelen wilden baas in eigen huis zijn, maar lieten dat door de gemeenschap betalen. De bijzondere universiteit waande zich veilig en autonoom in het gulden vlees van haar confessionele signatuur. Uit die simpele vorm van hoofdelijke omslag is een ingewikkelde verzorgingsstaat gegroeid, een netwerk van afhankelijkheden waarin voor autonomie geen plaats bleef. Het gulden vlies verrafelde dan ook tot rookgordijn, nog net voldoende om de minister van de noodzaak van een christelijk gebit te overtuigen. Maar ook dat heeft nu zijn langste tijd gehad. Levensbeschouwing als determinant van universitaire onafhankelijkheid heeft het moeten afleggen tegen de immanente logica van de hoofdelijke omslag.

Gelukkig treurt de hogeschool daar nauwelijks om. Obligate nota's en ingezonden stukken in het THB kunnen een signatuur-discussie immers niet echt opporren: een weggegooid kind krijg je met nieuw badwater niet terug. Erger is, dat achter dit achterhaalde criterium voor universitaire autonomie geen enkel ander houvast voor academische onafhankelijkheid schuil gaat. Sterker nog, de hogeschool heeft zich om haar 'academische autonomie', haar karakter van 'academische gemeenschap', nauwelijks bekommerd, overtuigd als ze was dat de levensbeschouwelijke signatuur dat wel vanzelf in orde zou brengen. Het gevolg is dat ze, hoe 'bijzonder' ook, in 'academisch' opzicht de speelbal van de nationale overheid is geworden.

De naasting van wetenschap en universiteit verloopt in fasen, rookgordijnen en rectores ten spijt. Eerst ging het universitaire bestuur onder het juk van een gereglemen-

Tilburgs Hogeschoolblad

bouwkosten van studentenflats moeten beperkt blijven.

De Amsterdamse SSH heeft dit jaar voor 3,2 miljoen gulden energiebesparende maatregelen genomen. Dit op aandrang van bewoners van de flats: met een twee jaar durende huurboycot hebben ze deze kwaliteitsverbetering afgedwongen. En als het aan hen ligt is deze opknapbeurt zeker niet de laatste.

K.B.

Tweede fase-opleidingen psychologie De Subfaculteit Psychologie heeft in augustus '83 voorstellen voor tweede faseopleidingen aan de Hogeschoolraad gepresenteerd. De aanvragen zijn inmiddels naar Den Haag doorgespeeld.

Men wacht op antwoord. De voorstellen beogen post-doctorale opleidingen voor leraar psychologie, gespecialiseerde beroepsopleidingen psychologie en onderzoeksopleiding.

De aanvragen van de cursussen, die zouden moeten starten in september '86, gaan vergezeld van uitgebreide motiveringen. Hierin komt telkens aan de orde dat de eerste fase nogal algemeen is.

Daarom moet de tweede fase-opleiding de psychologiestudent klaar stomen voor een specifiek beroep.

De lerarenopleiding (duur 6 maanden) richt zich vooral op docenten voor het vak psychologie in het Middelbaar en Hoger Beroepsonderwijs. Wellicht wordt dit vak in de toekomst een keuzemogelijkheid in het voortgezet onderwijs. In de motivering wordt nog eens vermeld dat de Sektie Psychologie van de Akademische Raad (SPAR) meerdere malen de wenselijkheid van een dergelijke opleiding kenbaar heeft gemaakt. Het voorstel wijst op een grote studentenbelangstelling voor een lerarenopleiding, op de beschikbare capaciteit op dit gebied in Tilburg en de gunstige positie van de KHT in de regio: Tilburg Onder-

wijsstad. Maar als de minister het plan goedkeurt om adspirant-leraren een twee fase-opleiding aan de NLO's (Nederlandse Lerarenopleidingen) te bieden dan gaan deze plannen niet door (zie THB-nummer 11). In dat geval kunnen KHT-studenten hun postdoctorale fase aan het Moller-instituut voltooien.

De gespecialiseerde beroepsopleiding richt zich op een vijftal banen: klinische ontwikkelingspsycholoog, gezondheidspsycholoog, personeelspsycholoog, vakergonoom en de consumentengedrags/marketingdeskundige.

De maatschappelijke behoefte aan dergelijke professionals is groot en dat verklaart de studentenbelangstelling.

Voorts wordt gewezen op de goede contacten op deze gebieden in de regio en het unieke voorkomen in Nederland van de specialisaties vakergonomie, gezondheidspsychologie en consumentengedrags/ marketingdeskundige. Het onderwijsprogramma voor elk van de specialisaties duurt een jaar en zou plaats moeten bieden aan 55 studenten verdeeld over de 5 specialisaties.

Tot slot de onderzoeksopleiding Psychologie (duur één jaar). Deze is opgesplitst in een drietal onderdelen. Ten eerste een onderzoek - dit moet passen in het subfaculteitsprogramma. Ten tweede een seminar wetenschappelijk onderzoek.

Dit is een geheel van regelmatig terugkerende discussiebijeenkomsten over wetenschappelijk onderzoek waaraan ook docenten deelnemen. En ten derde onderzoekscursussen en vaardigheidstrainingen. Het aantal beoogde toegangsplaatsen is 10 tot 12. Deze postdoctorale onderzoekscursus lijkt zinvol gelet op studentenbelangstelling, maatschappelijke behoefte, beschikbare capaciteit in Tilburg regionale gezichtspunten (ondermeer het samenwerkingsverband KHT - TH Eindhoven) en de landelijke afstemmingsafspraken.

Wanneer er een reactie uit Den Haag komt, of een toezegging voor een of meerdere twee fasen-opleidingen is op dit moment niet te zeggen. De bureaucratische weg is lang en, zoals eenieder bekend, hier en daar opgebroken.

E. v.d. O.

teerde medemenselijkheid door; toen werd het universitaire onderwijs tot hapklare brok geherstructureerd en nu is het onderzoek voorwerp van staatszorg geworden.

Wat dat betekent, laat zich raden. In korte tijd hebben de departementologen zulke ingewikkelde structuren verzonnen dat alle onderzoekscapaciteit in de bodemloze put van organiseren, plannen, overdenken, herstructureren, beoordelen en afstemmen verdwijnt. Bovendien heeft de minister besloten, dat de verkokering van hef onderzoek met 'nieuw beleid' moet worden tegengegaan. Een prijzenswaardig voornemen, maar helaas komt ook 'nieuw beleid' altijd 'in commissie' en de zes miljoen die de commissie voor het sociaal-wetenschappelijk onderzoek mag verdelen, kan dus niet gewoon worden weggegeven. Zo'n commissie stelt vast dat het om goed onderzoek moet gaan, ze gaat selectiecriteria verzinnen, een beoordelingscommissie instellen en ook anderszins proberen goed werk af te leveren. Dat kost weliswaar een hoop geld, maar het resultaat mag gezien worden. Want als straks de Tilburgse faculteit haar deel van de buit binnenhaalt fwaarbij hopelijk de verwervingskosten bij een uurtarief | van f 193,40 per hoogleraar lager uitvallen dan die buit groot isj, dan mag ze zich gelukkig prijzen met een zeldzaam rijk geschakeerde groep van onderzoekers, pronkstuk van wat overheidsbemoeienis vermag; naast onderzoekers die uit het Adeel van hun aanstelling gefinancierd worden, naast ook voorwaardelijke gefinancierde onderzoekers, ZWO-onderzoekers, wetenschappelijk assistent-onderzoekers niet door ZWO betaald, contract-onderzoekers, KHT-onderzoekspool-onderzoekers, samenwerkingsorgaanonderzoekers, KIP-onderzoekers en wetenschappelijke onderzoekers met behoud van uitkering, stelt ze dan haar poorten open voor het genus der anti-versnipperingspot-onderzoekers. Wie zoiets een uitzendbureau durft noemen, begrijpt niets van de goede bedoelingen van het departement, maar beschikt wel over een hoop gezond verstand.

De vraag is, hoe lang we blijven collaboreren. Natuurlijk, het levert banen op of houdt bedreigde banen in stand. Maar de universiteit glijdt ons intussen door de vingers.

Het is als met mijn laatste van Haren-ballon die een kwart eeuw geleden de lucht in vloog, omdat ik vergat het touwtje vast te houden. Ik stond er bij, keek er naar en deed alsof ik het niet erg vond.

18 novennber 1983

B

Piet van Zeil op Europees congres:

''Midden- en kl einbedrijf bepaal t in grote mate het gezicht van onze samenl eving'' "Het overgrote deel van het bedri jfslever) hoort tot het mi dden­ en kleinbedrijf. Het MKB draagt bi j aan de pluriformiteit van vjerkgelegenheid en voorzi eni ngen. Mensen di e voor ei gen re­ kening en ri si co zelfstandi g v/i llen werken kunnen er hun talen­ ten ontplooi en. Het draagt bi j tot de flexi bi li tei t en de dynami ek van onze economi e vi a een voortdurende i nstroom van ni euv/e bedrijven en een ui tstroom van andere bedr i jven."

Dat zi jn de woorden van Pi et van Zei l, als staatssecretari s van Economische Zaken speci aal belast met het mi dden­ en klei n­ bedrijf. "Het mi dden­ en klei nbedri jf bepaalt i n ni et onbelangri j­ ke mate," zo hi eld de bewi ndsman zi jn gehoor i n Ti lburg voor, "het gezi cht en de kwali tei t van onze samenlevi ng." De over­ heid i s toe aan een heri jki ng van het belei d, aldus Van Zeil. Va­ dertje Staat doet een stapje terug en maakt rui m baan voor de eigen verantwoordeli jkhei d van de ondernemer.

Het kleine ondernemerschap maakt de laatste jaren een opvallende revival door.

De lokroep van profeten van de groot­ schaligheidsgedachte als Joseph Schumpeter en Jean Jacques Servan Schreiber lijkt langzamerhand te ver­ stommen. Mettertijd wint het gedach­ tengoed van Erich Schumacher aan aan­ trekkingskracht. Zijn leuze 'smal Is beau­ tiful' valt niet langer enkel bij onbespoten tuinkabouters en geitenwollen sokken­ ondernemers in de smaak. IVIet de sterk toegenomen werkloosheid staat, iro­ nisch genoeg, een nieuwe bloeiperiode van het vrije ondernemerschap voor de deur. Weggesaneerde arbeiders, pas af­ gestudeerde TH­ingenieurs, steuntrek­ kers en avonturiers kruipen en masse uit hun schulp en profileren zich als begin­ nend ondernemer.

"Uit het oogpunt van werkgelegenheid en economische ontwikkeling is dat ver­ schijnsel positief te waarderen," vindt Van Zeil. De staatssecretaris, die vorige week ter gelegenheid van het Europees congres over het midden­ en kleinbedrijf in Tilburg sprak, wil in 1984 meer geld uittrekken voor adspirant­ondernemers.

Voorlichting, advies en begeleiding heb­ ben de aandacht van de bewindsman.

Bedrijfshuisvesting voor starters moet tegen lage kosten te verkrijgen zijn. Ver­ beteringen in de fiscale en financiële sfeer en uitbreiding van de Rijksgroepre­ geling Zelfstandigen moeten problemen op financieringsgebied het hoofd bieden.

"De grote aandacht voor de starters mag echter niet leiden tot verwaarlozing van de bestaande bedrijven in het midden­ en kleinbedrijf," waarschuwt de bewinds­ man. "Het is ook bepaald niet de taak van de overheid de starter helemaal aan de hand mee te nemen," aldus Van Zeil, die van de gelegenheid gebruik maakte het Tilburgse publiek de uitgangspunten van zijn beleid nog eens voor te houden.

Voorop staat voor Van Zeil dat de onder­ nemer primair verantwoordelijk is voor het reilen en zeilen van zijn onderne­ ming. Daartoe moet de ondernemer na­ tuurlijk wel de ruimte krijgen. Volgens de staatssecretaris kan dat alleen bereikt worden als de ovecheid zich terughou­ dender opstelt. De regering laat bijv. on­ derzoeken welke overheidsdiensten voor privatisering in aanmerking komen en op Tilburgs Hogeschoolblad

aldus de voorzitter van het Koninklijk Ne­ derlands O ndernemersverbond (KNO V), W. Perquin, op de persconferentie ter gelegenheid van het Europees congres.

Perquin merkte op dat het­volstrekt te­ recht is dat dit jaar in de EG is uitgeroe­ pen tot Europees Jaar van het midden­ en kleinbedrijf, maar hij liet daar wel bij aantekenen dat het niet de bedoeling is eenmalig de schijnwerper op deze sector van het bedrijfsleven te zetten. Terwijl Van Zeil vindt dat de Nederlandse over­ heid een stapje terug moet doen, pleit Perquin juist voor een Europese stap vooruit. "De EG zoals we die kennen uit de krantenkoppen is de EG van het land­ bouwbeleid, van (jje staalindustrie en van de visserijperikelen. Een EG waarin een beleid gevoerd wordt ten behoeve van het midden­ en kleinbedrijf als geïnte­

mens ten spijt, voor menig ondernemer nog een bijna onneembare drempel.

Congresspreker dr. K. von Wogau, lid van het Europese Parlement, sprak over zijn ervaringen met de Gemeenschappe­ lijke markt. Tien jaar geleden wilde hij een farmaceutisch produkt, waarmee men in Duitsland al veel succes boekte, in andere EG­landen introduceren. Ge­ zien het 'open' karakter van de Europese markt verwachtte hij weinig problemen.

"Maar, in werkelijkheid pakte het heel anders uit. In Italië moesten we het far­ macologisch onderzoek met behulp van ratten nog eens dunnetjes over doen. In Frankrijk van het zelfde laken een pak, maar dan wel met Franse ratten. Al met al zou de introductie van ons succespro­ dukt in de andere lidstaten van de EG vijf jaar in beslag nemen en voor zo'n 5 mil­ joen DM aan kosten met zich meebren­ gen. Aldus bleek de zogenaamde ge­ meenschappelijke markt een fictie te zijn," vertelde Von Wogau het slechts 68 betalende bezoekers tellende congrespu­ bliek.

EXPORTSAMENWERKING

Frau Antje en een collega: exportpotentie benut welke terreinen heroverweging van het overheidsbeleid aan te bevelen is. Aan­ trekkelijke bijkomstigheid is dat op deze wijze wat financiële druk van de ketel kan.

Naast eigen verantwoordelijkheid krijgt doelmatigtieid alle aandacht van de be­ windsman. Hij wil de doelmatigheid van het beleid en van het beleidsinstrumenta­ rium vergroten. Waar mogelijk moeten regionalisering van het overheidsbeleid en decentralisering, als het gaat om de uitvoering van het beleid, daaraan bijdra­ gen. Van Zeil.verwacht positieve resulta­ ten van een versterking van de samen­ werking van overheid en bedrijfsleven, met name op provinciaal en gemeentelijk niveau.

greerd onderdeel van het totaalbeleid ontbreekt ten enemale."

Een eerste aanzet om aan deze wens te­ gemoet te komen kan volgens Perquin liggen in het toebedelen van de porte­ feuille van het MKB­integratiebeleid aan één lid van de Europese Commissie.

"Een commissielid derhalve met toegang tot de Directoraten Generaal van zijn col­ lega's om zodoende zijn waa/<hondfunc­ tie, maar ook zijn horzelfunctie optimaal te vervullen. MKB­beleid kan namelijk niet op één DG gevoerd worden. Het in­ dustriebeleid, het vervoersbeleid (voor zover dat al gevoerd wordt), het sociaal beleid, kortom tal van beleidsterreinen raken het functioneren van het midden­ en kleinbedrijf," aldus Perquin.

SLOPERS

FRANSE RAHEN

"Het is vrij eenvoudig om anno 1983 kri­ tiek te hebben op het functioneren van de EG. 26 Jaar lang na het leggen van de fundering lijkt het al of de slopers begon­ nen zijn het economische gebouw in wording af te breken. De teruggang van de economie is er in hoge mate debet aan dat nationale belangen hogere priori­ teit krijgen dan Europese eenwording,"

Eén van de problemen waar onderne­ ■ mers in het midden­ en kleinbedrijf van. tijd tot tijd tegen aanlopen is het nog al­ tijd ontbreken van een 'echte' Gemeen­ schappelijk markt. Er zijn nog tal van bu­ reaucratische hinderpalen die een vrije doorgang van handelsgoederen in de weg staan. De nationale grenzen binnen de EG vormen, 26 jaar goede voorne­

"Er is sprake van nog onbenutte export­ potentie in het midden­ en kleinbedrijf," stelde de staatssecretaris van Economi­ sche Zaken vast. Dat braak blijven liggen van exportmogelijkheden heeft volgens de bewindsman met name te maken met gebrek aan kennis van de buitenlandse markten. Daarom wil hij door middel van exportvoorlichting het midden­ en klein­ bedrijf tot export stimuleren.

Waarom zien ondernemers wel of géén brood in het aangaan van exportsamen­ werkingsverbanden? Die vraag stond centraal in een verkenningsonderzoek dat ter gelegenheid van het congres ver­ richt werd door drs. G. Geeraerts van het IVA in Tilburg en drs. A. Kockelmans van de economische faculteit.

Kleine of middelgrote ondernemingen kunnen de voorkeur geven aan di recti e export van hun produkten naar het bui­ tenland. In dat geval blijven ze onafhan­ kelijk in het uitstippelen van hun export­ beleid, heeft een ondernemer vaak per­ soonlijke contacten met zijn klanten in het buitenland en kunnen eventuele technische problemen door het bedrijf zelf verholpen worden. Kiest men daar­ entegen voor een meer i ndi recte vorm van export door het inschakelen van een handelshuis of door gebruik te maken van de exportkanalen van een grotere onderneming, dan brengt dat een aantal andere voordelen met zich mee. In dat geval worden bijv. de financiële en poli­ tieke risico's voor een deel afgewenteld op de grote onderneming, beschikt de grote onderneming of het handelshuis dikwijls over een grondige kennis van het exportgebeuren en zijn contacten met grote buitenlandse distributeurs gemak­ kelijker te leggen.

Volgens de onderzoekers is er sprake van een exportsamenwerki ngsverband als onafhankelijke bedrijven op vrijwillige ba­ sis samenwerking om de voorbereiding en de uitvoering van het exportbeleid op een meer doelmatige en goedkope wijze vervolg op pag. 11 18 november 1983

De sigaar

Sigarenmaken was mannenwerk

a

"Zolang de sigarenfabrikanten hun waar aan de man brengen door in de reclame de vrouw als sekssymbool te gebruiken, zal de vrouw als consument zich nooit gewonnen geven".

Zo luidt de laatste stelling bij het proefschrift van Keetie E Sluyterman over 'Ondernemen in Sigaren'. Zij analyseerde het bedrijfsbeleid in vijf Nederlandse sigarenfabrieken in de perioden 1856-1865 en 1925-1934.

Taxatiedag in Frascatie, Amsterdam, 10 maart 1927. Enl<ele dagen voordat de inschrijving wordt geliouden, l<unnen gegadigden de monsters tabalc Icomen beoordelen. (Gemeentelijlce Archiefdienst Amsterdam).

Keetie Sluyterman is eigenlijk bij toeval op haar onderwerp gestoten. Ze werkte mee aan een onderzoek naar de werkloosheid in de jaren dertig en ontdekte dat de Nederlandse overheid in 1936 heeft geprobeerd om de mechanisatie in de sigarenindustrie, die toen net op gang begon te komen, af te remmen. Sluyterman: " M e n heeft toen een uniek wetje uitgevaardigd dat de mechanisatie verbood. Dat men omwille van de werkgelegenheid het mechanisatieproces wilde stopzetten."

Eenmaal voor het onderwerp gekozen besefte Sluyterman dat een belangrijk deel van de sigarenindustrie in het Zuiden des lands was gevestigd en dat haar aandacht in die richting zou moeten gaan. Hoewel ze werkzaam was aan de Rijksuniversiteit van Utrecht klopte ze bij de Tilburgse hoogleraar Prof. van den Eerenbeemt aan om begeleiding van haar proefschrift. "Ik moest kunnen promoveren bij iemand die me kon helpen toegang te krijgen tot de verschillende bedrijfsarchieven, vooral hier in het Zuiden. Én van den Eerenbeemt kent deze omgeving als geen ander".

Keetie Sluyterman probeert in haar onderzoek te achterhalen welke marge de sigarenfabrikanten hadden bij hun beleidsvoering. Hoe groot was hun speelruimte om de zaken op hun eigen manier aan te pakken? "Ik wilde graag weten hoe een aantal ondernemers uit precies dezelfde tijd en in precies dezelfde bedrijfstak het ieder voor zich aanpakken.

En dan blijkt dat de twee negentiende eeuwse bedrijven Boex en Ribbius Peletier, hoewel ze zeer grote verschillen aan de dag leggen, toch goed renderen. In de twintigste eeuw worden de verschillen in ondernemen veel kleiner. De winstmarges dalen in de loop van de tijd.

En de bewegingsvrijheid slinkt: een foutief beleid wordt steeds genadelozer afgestraft. Een andere opmerkelijke verschuiving wordt zichtbaar in het ontstaan van werkgevers- en werknemersorganisaties."

Keetie Sluyterman heeft in haar onderzoek een vijftal sigarenfabrieken betrokken die soms zeer imposante narrfen dragen. Naast de al genoemde Koninklijke Tabak- en Sigarenfabriek G. Ribbius Peletier jr. en de firma Boex-Hoefnagels & Co zijn dat de firma A. Wintermans en Co, de firma H. Jos van Susante en de Gebr. Van Schuppen's Ritmeester Sigarenfabrieken N.V. Hoe was de productie georganiseerd, waar haalden de fabrikanten hun tabak vandaan, hoe regelden zij de arbeidsvoorziening en hoe zat het met de financiering en de bedrijfsresulta-

Tilburgs Hogeschoolblad

ten van de vijf ondernemingen? Het boven water halen van de vergeelde fabrieksarchieven had vaak heel wat voeten in de aarde, legt Keetie uit. " M e n verwachtte dat je sigarenkistjes en zeldzame bandjes wilde komen bekijken en men begreep niet dat je alleen maar de boekhouding van die jaren wilde zien. Je bent als onderzoeker niet belust op de grappige, geheime of bizondere dingen, maar naar de gegevens van alledag. De boekhouding d u s . " In het geval van Ritmeester in Veenendaal kon pas na veel omzwervingen via zelfs een langvergeten tante een deel van de boekhouding uit de jaren twintig-dertig worden opgevist.

Welke veranderingen zijn er opgetreden in de taken van de ondernemer tussen midden negentiende en begin twintigste eeuw? Zo vraagt Keetie Sluyterman zich in haar slotbeschouwing af. Volgens haar is er ondanks de verschuivingen sprake van een grote continuïteit. Ze schrijft: " I n de organisatiestructuur lijkt over al die jaren weinig veranderd te zijn.

De leiding van de bedrijven bleef in handen van twee of drie personen, veelal familieleden, die tevens eigenaar van de zaak waren. Naast de directie waren er enkele meesterknechten, die later de naam bedrijfsleiders kregen, om toezicht te houden over de sigarenmakers en overige arbeiders. Deskundigen op het gebied van personeelsbeleid of boekhouden had men niet in dienst; de boekhouding verzorgden de ondernemers zelf.

Het management bleef in hoge mate empirisch. Alleen Van Schuppen vertoonde een lichte neiging tot een meer wetenschappelijke aanpak van het management. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het inschakelen van accountants bij het opstellen van de jaarstukken of uit het feit dat in latere jaren gebruik werd gemaakt van de diensten van een reclamebureau.

Kostprijsberekeningen, die per type sigaar inzicht in de kostenverhoudingen gaven, kenden Wintermans en Van Susante in de onderzochte periode niet, terwijl Van Schuppen niet eerder dan in 1931 hiermee begon. De twee negentiende eeuwse ondernemers, die beide met het systeem van het enkelvoudige enkel boekhouden werkten, hadden nog minder inzicht in hun kostenverhoudingen en de eventuele veranderingen daarin".

Een weinig wetenschappelijke aanpak dus. En ook de mechanisering komt slechts schoorvoetend op gang. En daar wordt dan in 1936 door de overheid ook nog een stokje voor gestoken. Sluyterman: "En welk soort werk wilde men met die wet vooral beschermen? Juist,

alleen het geschoolde mannenwerk. Het tabak-strippen, het inpakken en ander eenvoudig werk werd door de vrouwen gedaan en daarop was het automatiseringsverbod niet van toepassing. Dat gold ook voor het bosjesmaken dat voor de jongens was weggelegd. Alleen het 'echte' mannenwerk, het omwikkelen van de sigaar met een'dekblad, moest worden beschermd. Dat wetje is tot in de jaren vijftig gehandhaafd. Tegenwoordig wordt natuurlijk alles met de machine gedaan".

Je spreekt de verwachting van Schumpeter tegen dat het ondernemen in de toekomst steeds meer een routineaangelegenheid zou zijn.

Sluyterman: " J a . Schumpeter dacht dat bij de overgang van een kapitalistische naar een socialistische staat het ondernemen een voorspelbaar automatisme zou worden. De vernieuwende dynamiek van het ondernemen zou vanzelf een keer ophouden door de automatisering.

Maar de recente tijd laat zien dat ondernemen nog steeds een enorm avontuur is en dat het niet vanzelf gaat. En de meeste dynamiek tref je bij de kleine, beginnende bedrijfjes aan."

De tweede stelling bij je proefschrift luidt, dat de tamelijk vroege vakbondorganisatie onder de Amsterdamse sigarenmakers te maken heeft met het gemak waarmee zij de sigarenproductie zelf ter hand konden nemen. En niet, zoals bij de diamantbewerkers en typografen, met hun relatief hoge opleiding.

Keetie E. Sluyterman 134) rookt zelf sigaren. Alleen kleintjes en middelgrote, liefst Senoritas. "Als je zo'n proefschrift schrijft, moet je zelf ook meeroken."

Over de stelling die als aanhef boven dit artikel staat zegt de schrijfster: "De meeste mannen denken dat er geen sigarenreclames met vrouwelijke sekssymbolen worden gemaakt. Maar dat klopt niet, die zijn er wel. "Hoeveel rood kan een man verdragen," bijvoorbeeld, met dat blote been. En 'Een tikkeltje te wild amigo'. Dat zijn twee recente voorbeelden. "

Keetie Sluyterman: " D e sigarenmakers hadden inderdaad het grote voordeel dat ze altijd konden dreigen met het doen van thuiswerk. Zeker in eenstad als Amsterdam, waar de tabaksmarkt dichtbij was, waar veel handelaren zaten. En er was afzetmogelijkheid. Een sigarenmaker kon in die omgeving heus wel zelf aan de slag komen als hij dat perse wilde.

Alleen kon hij dan toch nooit méér verdienen dan in de fabrieken en dat heeft waarschijnlijk een massale uittocht van sigarenmakers voorkomen".

Nog even het nut van dit proefschrift.

Wie zit er te wachten, denk je op een boek over ondernemen in sigaren anno zoveel decennia geleden?

Sluyterman: "Niemand. Maar dat is het probleem met bijna alle historische onderzoeken. Er is wel belangstelling voor het verleden en een hoop mensen zullen dit onderwerp best wel interessant vinden. In dat opzicht heeft zo'n boek wel z'n waarde. Ik denk dat het culturele belang van dit soort onderzoek wel duidelijk is."

"Maar ik denk niet dat er één sigarenfabrikant zal zijn die na het lezen van mijn proefschrift zijn beleid zal veranderen.

Uit zo'n onderzoek wordt wél weer duidelijk hoe belangrijk het ondernemen voor de economie is en hoe ongrijpbaar.

Nu ook weer met die recessie. Men verlangt van de ondernemers dat ze initiatieven nemen en voor nieuw werk zorgen.

Hóe ze dat moeten doen, dat is maar de vraag .

Twan Geurts.

Keetie Sluyterman vindt dat de rollen in de sigarenindustrie maar eens moesten worden omgekeerd. Zij verbaast zich dat de fabrikanten tot nu toe zo weinig moeite hebben gedaan om de vrouwenmarkt te veroveren. "Ik ken geen advertenties die ontworpen zijn om mij nu eens aan het roken te krijgen. En toch moet er een markt zijn, waarom niet? In de Scandinavische landen gebeurt het op vrij grote schaal dat vrouwen sigaren roken".

Keetie Sluyterman is sinds augustus 1983 werkzaam bij de vakgroep geschiedenis van de industriële samenlevingen van de subfaculteit Maatschappijgeschiedenis i. o. van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zij heeft, zegt ze, het Onderwerp van de sigarenindustrie ook gekozen omdat daar nog zo weinig onderzoek naar is verricht. Leuk detail in dit kader is de aankondiging van de promotie van drs. G. Kaspers, 20 januari 1984, op het proefschrift: "CA.O.-onderhandelingen. Een onderzoek in de Nederlandse sigarenindustrie naar het verband tussen de wijze van onderhandelen en het onderwerp van onderhandeling".

Sluyterman promoveert op 18 november in de KHT-aula (Aanvang: 16.15 uur).

18 november 1983

TAAKVERDELEN In de reeks Taakverdelen en de KHT heeft Hanneke Burggraaff het deze week over de bezuinigingsoperatie aan de theoiogisclie faculteft

Log/ster: bezuinigingen moeten op aanvaardbaar peil blijvi

''Anders kun je een faculteit net zo goed opheffen Ruim 2,9 miljoen gulden moeten de katholieke theologische faculteiten gezamenlijk zien te bezuinigen, blijkt uit de taakverdelingsplannen voor het wetenschappelijk onderwijs. Hoe die bezuinigingsplannen voor de afzonderlijke theologische faculteiten precies gaan uitpakken, staat op dit moment nog niet vast. Zeker is echter wel dat er klappen gaan vallen: ook bij de theologische faculteit aan de Tilburgse Academielaan. "Gaan deze bezuinigingsmaatregelen straks door, dan raken we zo'n tien procent van onze inkomsten kwijt. Dit zal niet zonder ontslagen gepaard kunnen gaan", aldus prof. W.M. Logister, decaan van de theologische faculteit Tilburg.

Hij wijst er op dat het personeel met een tijdelijl<e aanstelling bij de theologische faculteit straks in een onzekere positie terecht komt. "Er is geen enkele garantie dat medewerkers hun baan straks nog kunnen houden." Logister sluit niet uit dat de komende bezuinigingen mogelijk gepaard zullen gaan met een inkrimping van het aantal afstudeerrichtingen aan de theologische faculteit. Hij vreest dan ook dat de maatregelen van het ministerie het karakter van de faculteit in sterke mate zullen aantasten. " D e vakgroepen die we hier hebben vormen allen een essentieel onderdeel van het faculteitswezen. Zo'n vakgebied kun je niet zonder meer afstoten", is zijn stellige overtuiging.

Om een ernstig treffen door bezuinigingsmaatregelen zo goed mogelijk op te vangen, heeft de theologische faculteit dit jaar een formatieplan opgesteld, waarin de faculteitsraad zich bereid verklaard met een vermindering van het aantal docenten aan de faculteit van 40 tot 32. "Het is de bedoeling dat de verschillende vakgroepen ieder hun deel aan de bezuinigingen leveren", aldus Logister. "ledere sectie aan de faculteit zal één man moeten inleveren". Dit zal de bezetting van de verschillende afdelingen op drie in plaats van de huidige bezetting van vier man brengen. De theologische faculteit is dus tot op zekere hoogte bereid Den Haag in haar bezuinigingsplannen tegemoet te komen, zo blijkt uit het formatieplan. "Maar verder dan dit gaan we beslist niet", zegt Logister.

Ivo Ketelaar, derdejaars-student theologie en student-lid van de faculteitsraad aan de theologische faculteit, vreest echter dat ook een inkrimping van het docentencorps tot een aantal van 32, waarmee de faculteit blijkens het formatieplan akkoord gaat, al ingrijpende gevolgen zal hebben. Hij meent dat vooral de wat jongere studierichtingen aan de theologische faculteit hierdoor in een gevaarlijke positie terecht kunnen komen. " D e traditionele studierichtingen, zoals systematische theologie, hebben in veel mindere mate van de bezuinigingen te vrezen.

Vanuit katholiek perspectief worden die richtingen nu eenmaal het meest belangrijk gevonden; zij zullen dientengevolge dan ook het meest ontzien worden. Terwijl vakgebieden als fenomenologie of ontwikkelingsproblematiek, die minstens van evenveel betekenis zijn, echter wél het risico lopen in het gedrang te komen", aldus Ketelaar.

In tegenstelling tot Ketelaar meent Logister dat de faculteit enkel bij verdergaande bezuinigingen, dan degene die nu in het formatieplan voorzien zijn, voor problemen komt te staan. "Zoals het er nu voor staat zijn de bezuinigingen voor ons nog aanvaardbaar. Verder dan het getal van 32 willen we echter beslist niet gaan. Dan zou het voor ons vrijwel onmogelijk worden het wetenschappelijk onderzoek op het huidige peil te handhaven. Je bent als faculteit dan nauwelijks meer in staat een eigen bijdrage aan het wetenschappelijk onderzoek te leveren.

We zouden ons dan enkel nog met onderwijs bezig kunnen houden. Terwijl

juist ook de onderzoeksfunctie van een universiteit van groot belang i s " , zegt Logister. Hij noemt een voorbeeld: " W e hebben nu twee mensen die zich bezighouden met de bestudering van de verschillende boeken van het Oude Testament. Stel dat je daar nu maar één man voor hebt. Die moet dan in z'n eentje dat hele Oude Testament voor z'n rekening gaan nemen. Van daadwerkelijk eigen onderzoek kan dan geen sprake meer zijn."

"Ga je het aantal formatieplaatsen bij onze faculteit nog verder terugbrengen, dan krijg je een soort mini-faculteitje, een mager overblijfsel van hetgeen een faculteit eigenlijk zou moeten zijn. Ik vraag me in dat geval af of het dan nog wel zin heeft een theologische faculteit in stand te houden. Misschien moet je dan wel tot de conclusie komen dat je beter van het idee van vier katholieke theologische faculteiten in Nederland af kunt stappen", aldus Logister. Wat hij dan als alternatief ziet? " J e handhaaft een paar theologische opleidingen op wetenschappelijk niveau, en de andere vervang je door instellingen op HBO-niveau. Dit lijkt me veel beter dan het kost wat kost in stand houden van een aantal theologische faculteiten die door verregaande bezuinigingsmaat-

regelen nauwelijks tijd en geld voor onderzoek kunnen vrijmaken." Logister benadrukt overigens dat het hier om een beslissing gaat, die op landelijk niveau genomen moet worden. " H e t gaat hier om een zaak die ook de endere katholieke theologische faculteiten aangaat. Het is zeker niet aan mij alleen om hierover een beslissing te nemen.

ACHTERSTAND I Over de hoogte van het bedrag dat de katholieke theologische faculteiten ieder afzonderlijk moeten bezuinigen, bestaat nog steeds onzekerheid. De heer C.J. de Wit, hoofd van de afdeling financiën van de KHT, en tevens adn\inistratief ondersteunend lid van de KIWTO (Katholiek Instituut voor Wetenschappelijk Onderwijs) zegt hierover: " W e weten eigenlijk totaal niet waar we aan toe zijn. Het is echter wel de bedoeling dat die bezuinigingen begin volgend jaar worden doorgevoerd. Een tegenstrijdige zaak", vindt hij.

De W i t meent dat de zwaarste bezuinigingsmaatregelen zeker niet bij de katholieke theologische instellingen mogen vallen. Hij wijst hierbij op de achterstandspositie die de katholieke theologische faculteiten jarenlang hebben ingenomen ten opzichte van andere, nietkatholieke theologische faculteiten. Deze katholieke faculteiten vormen namelijk, anders dan de theologische faculteiten aan bijvoorbeeld de VU en de GU in Amsterdam, zelfstandige instellingen.

De rijkssubsidiëring van de vier katholieke theologische instellingen die Nederland rijk is (in Amsterdam, Utrecht, Tilburg en Heerlen) vindt indirect, via het Kiwto, plaats. Elke instelling krijgt daarbij de beschikking over een bepaald basisgedrag, dat dan nog wordt aangevuld met een "resf'subsidie, die weer afhankelijk is van het aantal studenten dat aan een bepaalde instelling studeert.

Sinds 1979 worden de katholieke theologische instellingen via het KIWTO volledig door het rijk gesubsidieerd. Uit een onderzoek van de ambtelijke werkgroep Bekostiging Kerkelijke Opleidingen is indertijd echter naar voren gekomen dat de katholieke theologische instellingen een niet geringe financiële achterstand hebben op niet-katholieke theologische faculteiten, welke rechtstreeks aan een universiteit verbonden zijn. " I n plaats van dat we nu de kans krijgen die achterstand in te lopen, komen daar in het kader van de taakverdelingsoperatie, nog eens extra bezuinigingen bij. Op die manier maakt Den Haag het ons vrijwel onmogelijk om nog een verantwoord beleid te voeren", aldus De Wit. Het afgelopen jaar kreeg de theologische faculteit Tilburg te maken met een lichte daling van het aantal ingeschrevenen studenten. Met het ministerie van O en W is indertijd overeen gekomen, dat een teruglopend aantal studenten geen negatieve gevolgen zou hebben voor de subsidiëring van de theologische faculteit in kwestie. " D e huidige bezuinigingsplannen wijzen echter een heel andere kant uit. Een teruglopend studentenaantal zal straks waarschijnlijk wel devervolg op pag. 11

In het gebouw van de Theologische faculteit.

Een belastingdelict kun in je eentje

thuis plegen. Het is een kamertjeszonde

Van Dijck: "Deregulering hoor je alsmaar weer maar in het belastingrecht is veeleer sprake van het tegendeel. Neem nou zo'n maatregel om het groot onderhoud op woningen fiscaal aftrekbaar te maken. Het is 'n typisch politieke maatregel waarvan het kabinet verwacht dat-ie zal leiden tot meer werk bij aannemers en schilders. Fiscalisten geloven niet dat dat effect erin zit. Maar er zijn ook economen die met hun vingers van ons vak kunnen afblijven. Vanuit hun kring komt zelfs het voorstel om de vennootschapsbelasting te verlagen of zelfs helemaal af te schaffen terwijl bijna iedere fiscalist een verhoging van deze belasting zal bepleiten. Jaarlijks keert de overheid 5 é 6 miljard aan bedrijven uit op grond van de Wet investeringsrekening, terwijl nagenoeg iedereen ervan overtuigd is dat die wet niet werkt. Wij fiscalisten verbazen ons erover dat vogels van diverse pluimage behalve de fiscale zich op lichtvaardige en slordige wijze met ons vak bemoeien. En vergis u niet, zelfs de allergrootsten brengen voorstellen ter tafel die een fiscalist niet krijgt bedacht. Jaren geleden lanceerde Nobelprijswinnaar Tinbergen het idee om een belasting op intelligentie te heffen en nog steeds verschijnen er publicaties waarin deze suggestie wordt vermeld".

met uitzondering van beleidsonderzoek, in zuiver wetenschappelijke analyses een aanzienlijk minder prominente rol.

Van Dijck: "Een pluspunt van mijn vak is wel, dat je praktisch moet zijn. Je wordt gevloerd als je met onzinnige suggesties op de proppen komt. Maar ik wil beslist niet vanuit de zijlijn kritiek ten beste geven. Dat is te goedkoop. Bij een groot aantal wetsontwerpen heb ik artikelen geschreven. Voordat het voorlopig verslag wordt samengesteld probeer ik een kritische bijdrage te leveren waarvan geïnteresseerde politici tijdig kennis kunnen nemen".

Politici mogen zich - in hun wetgevende rol- toch wel met belastingen bemoeien?

Van Dijck (enigszins fel): " J a w e l , als hun bemoeienis er maar niet op gericht is om politieke winstpunten te scoren want op dat moment verschuift de vraag 'hoe maken we degelijke belastingwetten' naar de achtergrond. Stimulering van de werkgelegenheid bij aannemers en schilders is een goede zaak maar moet je dat regelen via een belastingverlaging voor huiseigenaren? Je moest eens weten hoeveel administratieve rompslomp dat in de belastingwereld teweegbrengt. Tijdelijk wetgevinkje, behoorlijk ingewikkeld en niet effectief bovendien. Het wetsontwerp grootonderhoud is in één woord ondeugdelijk maar de Kamer geeft er toch haar fiat aan. Zo nu en dan bekruipt me het bange vermoeden dat ze in Den Haag zomaar wat doen".

Welke alternatieven hebt u te bieden?

Van Dijck: " D e inkomstenbelasting moet spectaculair omlaag naar een tarief van 60 procent. De vennootschapsbelasting mag omhoog en de Wet investeringsrekening (WIR) kan wat mij betreft afgeschaft worden. De overheid bespaart alleen al met de laatste maatregel zo'n 5 é 6 miljard op haar uitgaven. De premieheffing A O W en A W W , ten slotte, kan ook op de helling. De verzekeringsgedachte die aan de A O W ten grondslag ligt, is overleefd".

U haalt nogal wat overhoop. Ik denk dat uw voorstel om de inkomstenbelasting te verlagen het niet zal halen bij het kabinet. Struikelblok is het omvangrijke financieringstekort.

Van Dijck: " O m het tekort van de overheid niet verder te vergroten zal elke voorgestelde maatregel, dus ook de mijne, budgettair neutraal moeten uitpakken. Maar daarin is te voorzien. De WIRpremie die vadertje staat op dit moment uitgeeft om de investeringen aan te zwengelen wil ik gebruiken om de brutolonen te verlagen. In eerste aanzet is dat geld goed voor de financiering van de Tilburgs H o g e s c h o o l b l a d

AOW-premie die momenteel door werkgevers wordt betaald. Het resultaat is dat bedrijven hun loonsom onmiddellijk met zo'n 5 é 6 miljard zien dalen. In Nederland staart men zich blind op de vraag hoe krijgen we de investeringen gestimuleerd. Toch is dat naar mijn mening niet het kernprobleem waar onze economie mee worstelt. Sta-in-de-weg voor een duurzaam herstel van de ecnommie zijn de veel te hoge loonkosten.

Een verlaging van de netto lonen is onverstandig omdat zo'n maatregel te fors het mes zet in de koopkracht van de mensen. Een verlaging van de brutolonen echter vermindert de loonkosten aanzienlijk terwijl iedereen aan het einde van de maand het zelfde bedrag op zijn salarisrekening krijgt bijgeschreven".

U bepleit een verhoging van de vennootschapsbelasting, terwijl een eminent geleerde als Jan Pen juist adviseert om de vennootschapsbelasting af te schaffen om bedrijven een oppepper te geven.

Van Dijck fin een gerieflijke zithouding): " N o u daar hebben fiscalisten bezwaar tegen. Het voorstel van Pen kost de schatkist 10 miljard waarvan 5 miljard die de fiscus aan vennootschapsbelasting via het aardgas binnenhaalt. We mogen aannemen dat de overheid dat bedrag voor de schatkist wil behouden. Als de regering gehoor zou geven aan Pen's voorstellen zou onmiddellijk een maatregel nodig zijn om dat specifieke doel te bereiken. Maar er is veel meer aan de hand. Ongeveer 2/3 van de beoefenaren van vrije beroepen oefent dat beroep uit in een besloten vennootschap. Uitvoering van het voorstel van Pen leidt er ook toe, dat bijv. medisch specialisten, accountants en belastingconsulenten die nu nog in de BV vorm zitten geen belasting meer hoeven te betalen. Ook de banken en verzekeringsmaatschappijen ontspringen de dans terwijl in die sector nog bevredigende winsten worden geboekt. Pen's idee draait er verder op uit, dat de winsten onbelast naar het buitenland stromen. Omdat Pen voor ogen heeft een klein segmentje van het Nederlandse bedrijfsleven te stimuleren zegt hij plompverloren 'schaf de vennootschapsbepaling maar af' terwijl die belasting een veel groter geheel bestrijkt. Onvoorstelbaar dat een vooraanstaand econoom een suggestie met zoveel onevenwichtigheden lanceert".

WIR Wat zijn uw concrete bezwaren tegen de Wet investeringsrekening?

Van Dijck: " O p grond van de Wet investeringsrekening ontvangt het bedrijfsleven jaarlijks zo'n 5 é 6 miljard aan WIR-premie. De wet heeft tot doel de investeringen een stimulans te geven maar er is geen sterveling die daar nog in gelooft. Er is in ons land momenteel sprake van een overcapaciteit en dat betekent dat een deel van het machinepark niet volledig wordt benut.' Ga je dan nieuwe machines aanschaffen? Geef je een aannemer bouwopdrachten als je beschikt over leegstaande fabriekshallen. Ondernemers die machines moeten vervangen doen dat ook wel zonder WIR-premie.

Misschien dat er ergens in de lande 'n bedrijf een kans heeft gekregen maar door de bank genomen is de WIR niet effectief. In feite geven we het geld op nogal

slordige wijze uit en dat doen we jaar in jaar uit. Daarvoor is nodig een belachelijk grillige wet uit te voeren door het ministerie van Economische Zaken dat daar nooit helderheid over weet te scheppen.

De WIR is namelijk een technisch ingewikkelde wet en het ministerie heeft weinig ervaring met de uitvoering ervan.

Maar het aanmoedigen van investeringen vergt vooral duidelijkheid. Als ondernemers niet zeker weten of ze voor premie of toeslagen in aanmerking komen ontstaan er aarzeling. Vooral laatstgenoemde factor doet afbreuk aan het stimuleringskarakter van de WIR. Afschaffing van de Wet investeringsrekening is een maatregel die vrijwel iedere fiscalist zal bepleiten!".

Zetten uw voorstellen zoden aan de dijk?

Van Dijck: " H e t klinkt misschien opschepperig maar mijn artikelen hebben vaak invloed op het verloop van de parlementaire behandeling van fiscale wetsontwerpen. Dat vind ik heel wat want voor het volle pond krijg je nooit gelijk.

Zo'n groot gelijk kun je als wetenschapper ook niet hebben, zo goed ben je als wetenschapper niet. Een jurist pretendeert niet zoals menig econoom dat hij als een Atlas het hemelgewelf op zijn schouders draagt".

Maar wie bindt de kat de bel aan? De Werkgevers? Politiek Den Haag?

Van Dijck: "Van werkgevers kun je op dit punt geen voorstellen verwachten. Er vloeit immers ruim 5 miljard in hun laadje. Politici willen naar hun achterban de pretentie hooghouden dat ze daadwerkelijk iets aan de werkloosheid doen. Het klinkt goed als je tegen je kiezers kunt zeggen: 'wij bevorderen de bedrijvigheid'. Maar of dat lukt is zeer de vraag.

Politiek bedrog is een te zwaar woord maar er is wel sprake van politieke onoprechtheid".

Komen economen en de autoriteiten in Den Haag niet zelf tot het inzicht dat de WIR niet zo goed is voor het land?

Van Dijck (zijn benen op tafel leggend): " O . . . ik vermoed van wel maar het is de vraag of ze er ook belang bij hebben. Een gezaghebbende economische theorie die een afdoende verklaring geeft voor de huidige economische malaise ontbreekt.

Bijgevolg is het een hele hijs om een beleidskoers uit te zetten die enige verlichting brengt in de problematiek. Bij gebrek aan overtuigende alternatieven houdt men vast aan het bestaande instrumentarium en geeft toe aan de verleiding om de belastingen dan maar als beleidsinstrument aan te wenden. Het moet me van het hart dat economen nauwelijks nog ontzag inboezemen voor de manier waarop ze met elkaar debatteren. Ze pretenderen het gelijk aan hun zijde te hebben maar de voorstellen die uit hun koker komen zijn zo verwarrend dat ze hun gezag verspelen. Geen reden om hoog van de toren te blazen al geef ik toe, dat iedere wetenschapper het risico loopt om zijn rechten te verspelen. De schoen wringt vooral op het punt van de politieke haalbaarheid. Die betrekkelijk onberekenbare factor speelt ook in mijn vak een rol. Ik kan analyses maken van fiscale wetsontwerpen, commentaren schrijven en voorstellen doen maar uiteindelijk hakt de Tweede Kamer de knoop door. Veel politici zijn in de ban van het korte termijndenken. In de politieke arena gooit vooral het snelle politieke succes hoge ogen en de betrekkelijk korte tijd dat politici deel uitmaken van de Kamer verhoogt de druk om in dat spelbeeld te volharden. Kamerleden die langer in de groene bankjes zitten krijgen na verloop van tijd zicht op de uitwerking van eerder gemaakte keuzes maar politieke eendagsvlinders missen die leerrijke confrontatie".

Een politicus móet op de haalbaarheid letten van zijn voorstellen. Die eis speelt.

WETSUITLEG

Fiscus en (zwart) geld zijn emi \el geladen woorden die de gemoederen danig in beroerini |ne/7 brengen. In dit vraaggeprek laaict de Tilburgse hoi. Br belastingrecht Prof. Dr. Jan E. van Dijcl< de regel- en tucht van economen en politici die zich op slordige en aardige wijze met het belasting recht bemoeien maar É ^uwe/ijks bekommeren om de kwaliteit van belastingwe%\Om duidelijk te maken dat het ook anders kan schetst m ^k de contouren van enkele verrassende voorstellen. D^ omstenbelasting moet spectaculair naar beneöé \de nog betrekkelijk prille Wet investeringsrekeninm wat hem betreft, naar het museum. In tegenstellig tot rfej \iingse econoom Pen, is van Dijck voorstander van een vefrn, van de vennootschapsbelasting. Van Dijck pleit voor eé\ elbewuste èn systematische studie van het belastingreclij i passant weerlegt hij het enigszins vertekende imago vdi Ëbelastingman of vrouw. Een fiscalist is door de bank genm|ee/7 nuchtere professional, die weliswaar goed verdient, /l [niet tot de laatste cent belastinggran [verzint.

Een vraaggesprek me^f rof. Jan van Dijck door Heiijomer

Waarop let u als u een fiscaal wetsontwerp analyseert?

Van Dijck: "Oei... daar vraagt u me wat... kijk vroeger was men al tevreden als het lukte om uit te leggen hoe een wet in elkaar stak. De tekst van de wet gold als leidraad. Moeilijkheid is echter, dat de wetgever nauwelijks wist wat de woorden van de wet betekenen.

Is, om een eenvoudig voorbeeld te noemen, het bedrag dat een bankemployee uit de kas tilt inkomen uit dienstbetrekking. Mogen we de buit van een beroepsinbreker aanmerken als winst uit onderneming? U ziet dat we hier op nogal lastige vraagstukken stoten namelijk wat is inkomen, wat verstaan we onder loon uit dienstbetrekking en wat bedoelen w e nu precies met winst uit onderneming. Voor ruim 90 procent roept het begrip loon geen misverstand op maar in de eenvoudige voorbeelden die ik zojuist gaf ontwaar je al iets van de onduidelijkheid van begrippen die een wetstekst bevat.

Er zijn juristen die zeggen: geen gezeur, houd je maar aan de letter van de wet.

Maar de pretentie dat woorden altijd duidelijkheid verschaffen deel ik niet. Ik probeer te zoeken naar het concept dat aan een wet of regeling ten grondslag ligt. Ik streef met andere woorden naar een systematische wetsuitleg die niet op 'pure' woorden let maar vooral het zoeklicht richt op het basisidee dat aan een wettelijke bepaling ten grondslag ligt. Niet naar de letter maar naar de geest moet de uitleg plaatsvinden. Een letterlijke uitleg van de wet kan de willekeur van het woord in de kaart spelen. Een systematische wetsuitleg geeft zich nadrukkelijk rekenschap van dat gevaar. Zo'n 8 jaar geleden dacht de belastingkamer van de Hoge Raad nogal legistisch en hield zich aan een barre woordelijke uitleg van de wet. Maar de tijden veranderen en de conceptuele benadering wint allengs veld".

Belastingplichtigen zijn ook mondiger geworden en zullen zich niet voetstoots bij zo'n no nonsense wetsuitleg neerleggen.

Van Dijck (snel reagerend): "Toch even oppassen. Een puur woordelijke uitleg van de wet kan best wel eens voordelig voor de belastingplichtige uitpakken.

Opmerkelijk is het feit, dat belastingbetalers in vergelijking met vroeger minder van de fiscus pikken. Het aantal procedures is spectaculair gestegen en daardoor kan het wel 5 jaar duren voor het hof in Den Bosch een uitspraak heeft gedaan. Op die manier dreigt het recht ondergesneeuwd te worden door een lawine van procedures.

De backlash stemt zwaarmoedig: er is geen recht meer als je er 5 jaar op moet wachten".

Welke rol speelt de vindingrijkheid van belastingconsulenten om mazen in de fiscale wetgeving te vinden? Juist dat vernuft heeft, aldus Douben, tot gevolg gehad dat een ingewikkelde belastingleer is ontstaan die op zijn beurt weer mogelijkheden oproept om belastingen te ontgaan.

Van Dijck: "Maar er is natuurlijk meer aan de hand. De fiscale wereld zit hoogst ingewikkeld in elkaar en probeer die maar eens in een wetsartikel te vangen.

Dat is een heel karwei want je beschikt slechts over een begrensde woordenschat en een beperkte reeks van vastgaande uitdrukkingen. Ofschoon, zoals ik net zei, woorden zelden duidelijkheid scheppen moet je toch proberen om de verschillende interpretaties op orde te houden. En er speelt nog iets. De wetgever moet zijn werk doen in een fiscaal krachtenveld waarin pressiegroepen niet alleen hun stem verheffen maar ook invloed proberen uit te oefenen. Kijk... als je een wet op het woonwagenwerk moet ontwerpen kom je in contact met twee pressiegroepen namelijk woonwagenbewoners en mensen die niet in een woonwagen leven. Maar bij de wet op de vennootschapsbelasting krijg je te maken met de belangen van boeren en beleggers. De spaarbanken bepleiten een aantrekkelijke spaarbankvrijstelling. Op hun beurt verlangen multinationals een regeling voor deelnemingsvrijstelling die moet voorkomen dat winsten die naar ons land vloeien nog eens door de Nederlandse fiscus wordt belast. Ook bij de omzetbelasting ontmoet de fiscus een bont gezelschap van belanghebbenden van kroegbaas tot antiekhandelaar. De maatschappelijke druk op het fiscale recht is dus niet alleen enorm groot maar ook veelvoudig. Over een breed front kunnen felle hartstochten met elkaar in botsing komen. Om de fiscus en het geld is alles gesteld".

SCHERP ZEILEN Over welke karaktereigenschappen moet een fiscalist beschikken?

Van Dijck: "Ik ben geen psycholoog maar de praktijk wijst uit, dat juristen in nogal uiteenlopende beroepen terecht kunnen komen. Een advocaat kan zich in zijn loopbaan ontpoppen tot een gedreven pleitbezorger voor de belangen van zijn cliënt. Een ander kiest een carrière waarin hij of zij de innemende charme tentoonspreidt van de geziene bestuurder. De uitstroom naar verschillende professionele windrichtingen treedt ook op bij fiscalisten. Je kunt belastinginspecteur worden, als fiscaal juridisch mede-

H

werker in dienst treden bij een bedrijf of als zelfstandig consulent een adviespraktijk opbouwen.

Een misverstand wil ik toch wel wegnemen. Men denkt nogal eens, dat een fiscaal juridisch medewerker van het bedrijf waar hij in dienst is de opdracht krijgt: kweek eelt op je ziel en zorg dat we met de belastingen zo laag mogelijk uitkomen. Maar in de regel is een bedrijf er helemaal niet op uit om tot de laatste cent belastinggrappen toe te passen. Het tegendeel is het geval: een bedrijf wil een goede verstandhouding met de fiscus zonder ondergesneeuwd te worden. Philips of Unilever kunnen het zich niet veroorloven om in Nederland op een belastingschuld van O cent uit te komen".

Binnen een bedrijfsbestek hoeft een fiscalist blijkbaar geen vechtersbaas te zijn maar dat is toch wel even anders in de commerciële adviespraktijk Van Dijck: "Ik geef toe, dat de laatste jaren adviespraktijken zijn opgebouwd waarin nogal scherp werd gezeild. Deze kantoren stonden bekend om hun harde fiscale adviezen. We zien in deze wereld ook de constructeur optreden die voor zijn opdrachtgever de mazen in belastingfuiken opspoort zodat zijn cliënt via dochterondernemingen bijv. in de Antillen belasting kan ontwijken. Het gaat om fiscale grappen die een paar honderdduizend moeten opbrengen. Het beeld dat ik nu ruwweg schets is ten goede gekeerd. De Hoge Raad heeft door een aantal arresten de scherpste grappen weten te keren. De laatste tijd ontstaat er een grotere nuchterheid in kringen van belastingsconsulenten.

Overigens heeft het er even naar uitgezien, dat gekunstelde transacties door het toepassen van belastingrollen lucratief uitpakten. De Moergestelse zakenman Rien Kamer heeft op die manier een twijfelachtige reputatie opgebouwd. Er werd een superaftrek in het vooruitzicht gesteld bij aankoop van onroerend goed in Amerika. Geïnteresseerden die gehoor gaven aan de lokroep van het financiële voordeel vroegen zich niet af of dat vastgoed er ook werkelijk was. Ze gingen met Kamer in zee en hij beurde het geld.

Later bleek die fiscale vlieger van Kamer niet op te gaan en op dat moment kregen zijn cliënten grote belangstelling voor het onroerend goed. Toen volgde de bittere ontknoping: het vastgoed bleek woestijnzand te zijn aan de overkant van de Atlantische Oceaan...

Fiscalisten verdienen over het algemeen een goed belegde boterham. Heeft dat niet veel te maken met het feit, dat fiscaal juridische medewerkers hun bedrijf een flinke duit opleveren?

Van Dijck: " U bent een volhouder maar ik zou de probleemstelling van uw vraag natuuHijk ook kunnen omkeren. Ongeveer de helft van onze afgestudeerden treedt in dienst van de belastingen en die mensen zouden er dus voor kunnen zorgen dat de fiscus goed aan haar trekken komt. Maar u heeft gelijk in die zin dat gelet op de salariëring fiscalisten niet mogen mopperen. Overigens is het een feit, dat belastingsambtenaren een hoger salaris verdienen dan hun collega's bij andere instellingen van de overheid". vervolg op pag. 10

18 n o v e m b e r 1983

vervolg van pag. 9

Jan van Dijck Waarom moeten belastingsambtenaren zo hoognodig extra verdienen?

Van Dijclc "Dat hangt samen met de zware druk waaronder belastingsambtenaren moeten werken. De functie van belastinginspecteur bevat eigenstandige bevoegdheden. Ze bepaalt een inspecteur geheel zelfstandig of een aanslag 1 of 2 miljoen naar beneden kan. Die autonomie is uniek want in de gebruikelijke ambtelijke hiërarchie moet je voor zo'n belangrijke beslissing op zijn minst de paraaf van je meerdere vragen. In ons land kennen we een sterk gedecentraliseerde belastingdienst. De inspecteur beslist!".

Van Dijck heeft - relaxed achteroverleunend in zijn wendbare directiefauteuil een levendige conversatie. Met een potlood tussen duim en wijsvinger dirigeert hij zijn partij in het gesprek. De gebaren wijzen op een opmerkzame oplettendheid. De hobbylamp boven de tafel werpt een zacht flamelicht op een schaakbord met schaakcomputer. Op een zwart-marmeren sokkel staat een getordeerde bronzen sculptuur. "Er zit een onopgeloste spanning in het beeld" zegt hij. Enigszins verdwaald tussen ordners heeft in de boekenkast een Liggend Naakt een plaats gekregen. Het abstract uitgevoerde houten beeld roept een serene sfeer op. We praten over de turbulente ontwikkelingen die Tilburg na de oorlog heeft doorgemaakt.

Van Dijck: "Het verwijt bestaat dat de regio Tilburg zo weinig merkt van de braintrust die op de Hogeschool aanwezig is.

Dat verwijt kun je wind uit de zeilen nemen door je talenten ook aan te bieden buiten je vakgebied. Misschien grenst deze uitspraak aan de hovaardij van de deugd omdat ik in het Tilburgse nogal wat maatschappelijke functies heb bekleed. Ik heb me ooit eens getypeerd als een echte bemoeier. Probleem is echter, dat veel medewerkers van de Hogeschool niet in Tilburg maar in de omliggende gemeenten wonen. Tilburg is kennelijk te ver van het bed en men acht zich anderzijds te zwaar voor activiteiten in het kleinschalige verband van een dorpsgemeenschap".

ZWART GELD Het onbetaald werken heeft met de opkomst van het vrijwilligerswerk een hoge vlucht genomen. Maar we hebben in onze maatschappij ook te maken met zwartwerkers die hun verdiensten belasting en premievrij opstrijken.

Van Dijck: "Ik zou willen dat er nu eens duidelijk onderscheid komt tussen het echte zwarte verdienen en het zwarte geld dat ontstaat zodra mensen de rente verzwijgen die ze met hun spaargeld kweken. In het laatste geval gaat het om mensen die er kennelijk weinig voor voelen om bijv. f 70,— rente aan te geven maar waardoor de hele hoofdsom van pakweg 1000 gulden zwart wordt. Dat spaartegoed is netjes verdiend, eerzaam gespaard en er steekt niets duisters achter. We mogen niet uit het oog verliezen, dat de rentestijging geruimte tijd het inflatietempo nauwelijks heeft kunnen bijbenen. De geldontwaarding slokte niet alleen de gekweekte rente op maar bewerkstelligde ook een vermogensachteruitgang. Daarna kwam de fiscus om de rente te belasten terwijl je ook een flinke

Tilburgs Hogeschoolblad

mep belasting over je salaris moet betalen. Alles bijeengenomen: een krachtige impuls om buiten de fiscus om te sparen en je kunt daar, gezien de omstandigheden die ik net noemde, geen moreel boos oordeel over vellen. Het griezelige is wel, dat mensen om betrekkelijk kleine belangen gelden zwart maken die in de grond van de zaak wit zijn. Wat mij echter veel meer zorgen baart is het harde zwarte circuit waarin de rotzakken, de koppelbazen hun jachtterrein vinden. De praktijken van de koppelbazen vormen een harde business waarvan we niet weten hoe groot die is, maar die wel veel weg heeft van de maffia. Rentefraudeurs kun je dan ook niet op één lijn stellen met koppelbazen. We zouden rentefraudeurs de kans moeten geven hun gelden te witten door het afkondigen van een generaal pardon".

In België is beroering ontstaan rond het voorstel van de regering om zwart geld wit te wassen. De tegenstanders van de fiscale amnestie vinden de maatregel immoreel omdat zo de fiscale fraude door de vingers wordt gezien.

uitvoering van een belastingwet. Zo geeft de wet de fiscus de bevoegdheid om bij banken te informeren naar de bedragen op de rekeningen van cliënten en de banken moeten aan zo'n verzoek voldoen. Maar het is gebruik dat de fiscus niet bij banken gaat vissen omdat de overheid doodsbenauwd is dat de mensen hun geld in het buitenland in veiligheid brengen. Ingegeven door de vrees voor kapitaalexport krijgt deze praktische overweging, voorrang op het principiële uitgangspunt. Het komt er dus op neer dat een wettelijke bevoegdheid niet wordt gebruikt. Door een generaal pardon zouden miljarden guldens-nu nog zwart-te witten zijn.

Op een bijzondere factor wil ik nog wijzen. Als je een kraak wilt zetten of een winkeldiefstal wilt begaan moet je er voor op uit. Verkeersfouten bega je op straat. Iedereen kan zien dat je fout was als je wordt betrapt. Een belastingdelict kun je in je eentje stiekum thuis plegen.

Het is een kamertjeszonde. Zo hebben in het recente verleden veel mensen spaarbiljetten aan toonder gekocht maar het is

Van Dijck: een echte bemoeier.

Van Dijck: " W a t nu bij onze zuiderburen gebeurt heeft voor de oorlog ook in ons land plaatsgevonden. Tweemaal werd toen een generaal pardon afgekondigd.

Zo'n maatregel is principieel onjuist maar er zit altijd een stuk opportunisme in de

vrijwel zeker dat de rente niet altijd keurig wordt opgegeven. Ik ben bang dat iemand die volstrekt niet fraudeert zo zoetjes aan een heilige is in onze maatschappij. De uitlokking is mateloos, mensen worden überfordert in hun netheid!"

Fracties reageren op taakverdeling

tenschappelijke Bestuurshervorming (WUB). Om deze twee wetten tot een wet te maken ligt al sinds 1981 het wetsvoorstel W W O 1981 bij de Tweede Kamer, maar minister Deetman laat al geruime tijd wachten op de door hem aangekondigde wijzigingen op dat wetsontwerp. Ook daarin zal het gaan om de vraag op welke wijze de verhouding tussen de overheid en de instellingen wordt geregeld evenals in de tijdelijke wet. Veel kritiek oefenden de fracties uit op het centralistisch karakter van het voorstel tot een tijdelijke wet. Niet alleen de oppositie maar ook de VVD heeft grote bezwaren tegen de bevoegdheid die hierin aan de minister van onderwijs en wetenschappen wordt gegeven om zelfstandig het uitvoeringsplan voor taakverdelingsbeslissingen op een stelling vast te stellen. WD-woordvoerder Dees wijst daarbij op een inbreuk op het stelsel van complementair bestuur tussen de instellingen van WO en overheid, zoals dat in de bestaande wetgeving is vastgesteld.

Dees wil dat het College van Bestuur die bevoegdheid krijgt. PvdA, D'66, PPR,

De meerderheid van de fractie in de Tweede Kamer vindt dat de tijdelijke wet taakverdeling W O , die door minister Deetman in de Tweede Kamer is ingediend geen tijdelijk karakter moet hebben. PvdA, W D en D'66 willen taakverdeling als permanent proces zien waarvoor dus ook permanente wetgeving de voorkeur verdient boven een gelegenheidswetje. De CDA-fractie benadrukt daarentegen het eenmalig karakter van deze taakverdelingsoperatie en is daarom gelukkig met de tijdelijkheid. Dat staat in het voorlopig verslag op het wetsvoorstel, een eerste officiële reactie van de fracties in de Tweede Kamer. Uit de reacties blijkt, dat alle fracties vragen naar de verhouding van de tijdelijke wet met de bestaande wetgeving op het gebied van het wetenschappelijk onderwijs, de wet op het Wetenschappelijk Onderwijs (WWO) en de Wet op de We-

Nu we het over rente hebben... Onder uw voorzitterschap van de commissie studiefinanciering is er een rapport verschenen van de Academische Raad waarin men ingaat tegen vrijwel alle standpunten van studentenzijde. U vindt dat er rentedragende studieleningen moeten komen. Studenten vinden van niet.

Van Dijck: "Uiteindelijk is het rapport ook aanvaard door de afvaardiging van de studenten in de Academische Raad.

De huidige regeling, neergelegd in een Koninklijk Besluit, komt er op neer dat studieschulden moeten worden afgelost.

Wij willen echter een wettelijk stelsel dat niet alleen regelt wat je krijgt maar ook normen vastlegt voor terugbetalingsverplichtingen. Dat is een stap vooruit want nu kan Groningen domweg zeggen: terugbetalen. Misschien zijn er nog mensen die schrikken als ze het woord rentedragend horen. Ik wil daar twee dingen op zeggen. In de eerste plaats is de pot voor studiefinanciering beperkt. De eis van budgettaire neutraliteit, zeg maar: het mag niets extra kosten, komt hier duidelijk om de hoek kijken. In de tweede plaats komt het rentevoordeel van de renteloze voorschotten terecht bij studenten met goedverdienende ouders".

Werkloosheid na het afstuderen is allang geen uitzondering meer en verder zijn de aanvangsalarissen van startende academici de laatste jaren fors gedaald. Conclusie: het aflossen van studieschulden wordt steeds problematischer.

Van Dijck:" Mede met het oog daarop is een regeling van de rechtspositie van studenten en afgestudeerden broodnodig zodat zekerheid ontstaat over de terugbetalingsverplichtingen. In het door ons voorgestelde systeem komt er een soort tabel die aangeeft wat je moet aflossen bij uiteenlopende inkomenshoogtes. Op dat moment komt het draagkrachtbeginsel aan bod maar een kwijtschelding op voorhand van de studieschuld vindt niet plaats. Minister Deetman heeft echter laten weten dat rentedragende leningen een te groot beslag leggen op de kapitaalmarkt. Het risico zit er dik in dat het oude systeem nog een aantal jaren dienst moet doen. We zijn bezig om een alternatief te bedenken waarbij de kinderbijslag de bodem moet gaan vormen van een studieloon maar voorlopig is dat toekomstmuziek!".

Henk Zomer.

PSP en CPN vinden dat niet het College van Bestuur alleen, maar dit college en de universiteitsraad (of hogeschoolraad) tezamen die bevoegdheid toekomt. In het wetsvoorstel wordt het bestuur van een instelling gedefinieerd als College van Bestuur en dat is nu ook een inbreuk op de W U B waarin het instellingsbestuur uit UR danwei HSR en CvB samen bestaat aldus deze fracties.

Het CDA geeft hierover nog geen oordeel maar vindt wel dat minister Deetman zijn voorstellen beter moet beargumenteren.

In het voorlopig verslag worden de regering verder vragen gesteld over de, bij algemene maatregelen van bestuur, te regelen rechtspositie van studenten. PPR en D'66 willen dat het concept AMVB (Algemene Maatregel Van Bestuur) voor de behandeling van het wetsontwerp aan de Tweede Kamer wordt gestuurd zodat deze de positie van studenten hierbij kan meenemen. Deze fracties verwijzen hierbij naar de studie die de Academische Raad naar dit onderwerp heeft gemaakt.

18 november 1983

jQ

zaak juridisch waterdicht in elkaar zit, alleen het ambtenarencentrum maakt op dit punt een uitzondering.

UP/KU-nieuws.

vervolg van pag. 1

CvB praat met personeel

m

Met de participatie van de nota 'Procedure te hanteren bij ingrijpende wijzigingen van de faculteitsstructuur, wil het hogeschoolbestuur de voonwaarden bijeen brengen waaraan een deugdeliji<e reorganisatie nnoet voldoen. Aan zo'n 'overzicht is grote behoefte gebleken. Zowel faculteitsbestuurders (nnet name die van de sociologische en psychologische faculteit) als werknemers (met name zij die zijn georganiseerd in de ABVAKABO-bond) hebben in het recente verleden om een overzicht van de onmogelijkheden bij een faculteitsreorganisatie gevraagd. Om aan die vraag te voldoen heeft de Dienst Personeelszaken nu namens het College van Bestuur deze nota opgesteld. "De nota", aldus Nico Huijben van Personeelszaken "bevat belialve tiet aictieplan IBIF weinig nieuwigheden.

Wij wilden alleen maar eens samenvatten wat er rechtspositioneel op het ogenblik allemaal aan de hand is. Mochten er problemen rijzen dan weten faculteiten en werknemers nu tenminste enigszins waar ze aan toe zijn".

De Commissie Personeelsoverleg heeft de nota voor de vergadering van 18 november aanstaande op de agenda geplaatst.

TG vervolg van pag. 1

Sociaal Beleid TVC teleurstellend ervaren. Alleen werknemers van 55 jaar en ouder konden kiezen voor een afvloeiingsregeling waarin een uitkering van 80 procent van het laatst verdiende salaris werd gegarandeerd.

Die keuzemogelijkheid zou bovendien vervallen op het moment dat de herziening van de wachtgeldregeling een feit werd.

De bonden stelden vervolgens voor die laatste voorwaarde te laten vervallen, zodat ook oudere werknemers die pas tegen het einde van de TVC-operatie met ontslag bedreigd worden er gebruik van kunnen maken. De veronderstelling is dat tegen die tijd de herziening van de wachtgeldregeling is doorgevoerd.

De bonden verwachten dat op deze manier enkele honderden mensen meer van de garantieregeling gebruik kunnen maken.

De bonden hadden bij hun voorstel een financieringsbron aangegeven. Het geld zou moeten komen uit een vertraagde afbouw van de 1,85 procent onderwijskorting. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de 1,85 procent per jaar met 0,15 procent verminderd wordt, zodat de korting rond 1998 tot nul gereduceerd is. In de jaren dat de uitbreiding van het sociaal beleid extra kosten met zich meebrengt kan de vermindering van 0,15 procent geheel of gedeeltelijk worden opgeschort.

Deetman heeft vrij lang geaarzeld voor hij op dit voorstel inging. In eerste instantie voelde hij er weinig voor, omdat hij uitdrukkelijk aan de kamer beloofd had dat de onderwijskorting een tijdelijke zaak zou zijn. Tijdens de parlementaire behandeling van de TVC beleidsvoornemens bleek echter dat de Kamer wel oren had naar het voorstel van de bonden, met als gevolg dat Deetman het overleg met de bonden drie weken geleden hervatte. Resultaat is het genoemde akkoord.

In wat voor vorm het een en ander gegoten zal worden staat nog niet vast. Deetman denkt aan de creatie van een apart fonds, om op die manier zijn politieke belofte van tijdelijkheid gestand te doen.

Voor het merendeel van de bonden is die vormgeving geen halszaak, zolang de

1983

juridische informatie VERMANDE

vervolg van pag. 5

Europees congres Midden- en kleinbedrijf te laten verlopen. In theorie lijkt exportsamenwerking een zeer aantrekkelijk zaak vooral in die gevallen waar het de voordelen van directe export kan combineren met die van indirecte export. De grillige exportpraktijk blijkt deze verwachting echter enigszins te logenstraffen.

Uit fiat onderzoek van Geeraerts en Kockeimans komt naar voren dat een groot deel van de ondernemers (in 5 EG landen) positief staan ten opzichte van exportsamenwerking omdat samenwerking financiële voordelen biedt. Ze zien mogelijkheden om de export op te voeren of om bezuinigingen te realiseren. Een kleine 'harde kern' van de ondernemers ziet echter totaal géén brood in samenwerking, vooral omdat het ten koste gaat van de persoonlijke relaties met de klanten in het buitenland èn van de mogelijkheid zelf initiatieven te ontplooien.

De onderzoekers stellen met nadruk vast dat samenwerking slechts succesvol kan zijn als aan een aantal voorwaarden is voldaan. Zo moeten de deelnemende partijen een realistisch beeld van de te verwachten resultaten hebben, moeten de partners financieel gezonde bedrijven zijn en zijn duidelijke afspraken van groot belang. In de praktijk komt het echter niet zelden voor dat bedrijven pas né enige bittere ervaringen de nodige regelingen treffen, aldus Geeraerts en Kockelmans, die er middels hun bijdrage nog enigszins in slaagden de matte sfeer van het congres een moment te doen vergeten.

L.K.

juridische en andere informatie opleidingsmatenaal - handboeken - formulieren - tijdschriften computerdiensten - databanken - drukwerk - mailingservice adressenbestanden - speciale projecten

koninklijke vermande bv Bel 02550 - 1 90 13 voor nadere informatie of toezending catalogus Postbus 548-1970 BA IJmuiden

50.000 studieboeken op nog geen 5 minuten lopen van de Hogeschool

vervolg van pag. 7

Theologen en TVC gelijk van invloed zijn op de hoeveelheid geld die we voor theologisch onderwijs ontvangen. Dit staat haaks op de afspraak die we met het ministerie hebben gemaakt", stelt De Wit. De Tilburgse theologische faculteit is echter zeker van plan haar financiële achterstandspositie als wapen in de strijd te gaan gebruiken. De Wit: "Door verregaande bezuinigingen worden anders alle inspanningen van de afgelopen jaren om die achterstand weg te werken, in één klap te niet gedaan."

Dat is de ongelofelijke augustus-voorraad van onze studentenboekhandel. Een voon-aad die ook overigens het hele jaar door uitstekend is. Zodat u bij ons niet op uw boeken hoeft te wachten!

En erg dichtbij: onder de 5e studentenflat.

Gemakkelijker kan het bijna niet!

Hanneke Burggraaff.

De Volkskrant is een vrij betrouwbaar dagblad. Als uitzondering op deze regel plaatste de krant afgelopen maandag een artikel over een nieuwe opleiding voor theologie en maatschappij, verbonden aan de sociale academie de Horst in Amersfoort.

Terloops werd in dit verhaal gezegd dat in Tilburg aan de theologische faculteit een soortgelijke maatschappijgerichte opleiding, theologie en maatschappelijk handelen genaamd, opgeheven was als zelfstandige afstudeerrichting.

Nu is dit laatste niet geheel waar. TMH is dit semester wel goedgekeurd als zelfstandige afstudeerrichting. Dit ging helaas wel gepaard met verregaande concessies in de richting van de kerkelijke overheid. Had de Volkskrant misschien toch een beetje gelijk?

tweedehands-boeken Gianotten start nü met de in- en verkoop van 2e hands-studieboeken. Laat de studieboeken die u niet meer nodig heeft door ons beoordelen.

Meestal geven wij u eenderde van de nieuwwaarde terug.

N.B. "Start nu" betekent uiteraard dat we nu bezig zijn een voorraad op te bouwen!

boekhandel gianotten b.v, studentenboekhandel Prof. Verbemelaan 20. (Onder de 5e studentenflat).

MÜIP

De liefhebberijen van een virtuoos Het moet de lezers van het THB ondertussen wel duidelijk zijn. Er zijn maar weinig beoefenaren van de sociale wetenschappen waarop de cultuursocioloog Zijderveld niet met grote minachting neerkijkt. Vooral wetenschappelijke medewerkers moeten het voortdurend ontgelden. Dat is echter nog niet genoeg. De "shitlist" is eveneens uitgebreid. De niet eens meer zo heel talrijke sociale wetenschappers, die de waarde van wetenschappelijke bewijsvoering respecteren, hebben ook een schandplaats gekregen.

Regels voor bewijsvoering worden "kleinburgerlijk" genoemd, en zij, die zich aan die regels wensen te houden, worden per definitie toegewezen aan het tweede en derde garnituur. Ik neem tenminste aan, dat slechts virtuozen tot het eerste garnituur gerekend worden. Volgens Zijderveld publiceert het tweede en derde garnituur ook niet, het schrijft periodiekjes vol. Congressen worden niet bezocht, maar afgelopen. Het tweede en derde garnituur vergadert.

Wat Zijderveld presteert is in feite niet meer, maar ook niet minder, dan een aanval op de wetenschappelijke professie zoals die geacht wordt te functioneren.

Wij moeten namelijk publiceren op ons vakterrein, congresbezoek wordt belangrijk geacht, terwijl van ons tevens bijdragen aan het bestuur verwacht worden.

Zijderveld toont eenvoudig zijn minachting voor het wetenschappelijke bedrijf.

Wij moeten ons van Zijderveld's steeds maar herhaalde aanvallen dus niet al te veel aantrekken, maar doorgaan met ons werk. Wat Zijderveld betreft moet wel vastgesteld worden, dat wij te maken hebben met iemand die blijkbaar een onuitroeibare neiging heeft zichzelf te verhogen ten koste van anderen. Daarbij is het ook nog zo, dat de meer concreet geuite beschuldigingen óf aantoonbaar onjuist zijn óf de competentie van de heer Zijderveld te buiten gaan.

Ik geef eerst het voorbeeld van de aantoonbaar onjuiste beschuldiging.

Zijderveld kwalificeert de reacties van sociologen op een alleraardigst boekje van Herman Vuijsje als een woest gebrul uit het grauwe circuit van het tweede en derde garnituur. Welnu, in de sociologische vaktijdschriften is het bedoelde boekje niet onwelwillend besproken door Bart Tromp, Michel Korzec en Nico Wilterdink. Deze sociologen hebben in sociologisch Nederland een goede naam.

Maar ja, misschien zijn zij tweede garnituur. Hetgeen overigens, gezien de definities van Zijderveld ook nog als een compliment opgevat kan worden. Tot het tweede garnituur horen immers de besten van de sociologen, die regels van wetenschappelijke bewijsvoering serieus nemen.

Zijderveld rekent een historicus, wiens naam hij deze keer niet vermeldt, tot de onderste ladder van het derde garnituur.

Op grond van welke competentie mag een socioloog oordelen over de wetenschappelijke kwaliteiten van een historicius, een niet-vakgenoot dus. Hij had met zijn klompen moeten aanvoelen, dat dat niet zo maar kan. Omdat in vrij brede kring (met Zijderveld als bron) bekend is welke historicus gezegd zou hebben, dat Huizinga een grappenmaker was, beschouw ik de ontboezeming van

Tilburgs Hogeschoolblad

Zijderveld als een belediging van een oud-coUega, die overigens tegenwoordig een functie op hoogleraarsniveau bekleedt.

De lezers van het THB moeten overigens wel de indruk gekregen hebben, dat Zijderveld een virtuoze cultuursocioloog is, die op één lijn gesteld moet worden met ook door mij zeer bewonderde schrijvers als Huizinga en Romein. Ik meen dat die indruk aan een correctie toe is. Om de kans op de beoogde correctie wat te verhogen zal ik niet in de eerste plaats mijn eigen mening geven. De reactie daarop is immers zeer voorspelbaar. Ik zal iets anders doen. Ik nodig de lezers van THB uit voor een kleine rondgang langs een aantal reacties, die de werken van Zijderveld in diverse vakkringen (dat risico lopen virtuozen nu eenmaal) hebben opgeroepen. Af en toe zal daarbij een meer persoonlijke kanttekening worden geplaatst.

De rondgang begint bij het begin. Onder de kop "Irritant in- en uitpraten van een socioloog" bespreekt de Groningse filosoof Lolle Nauta het in 1966 verschenen proefschrift van Zijderveld. Nauta heeft zich geërgerd aan de "dialectische mist" die hij onder meer verklaart uit het typische dissertatie Nederlands. Hij geeft een voorbeeld en stek dan: "Zo spreken ministers op persconferenties. Een socioloog zou het in zijn dissertatie een beetje helderder moeten doen".

Over de inhoud van het proefschrift merkt Nauta onder meer het volgende op: "Ontdoet men het proefschrift van zijn formulerings-franje en citaten, dan houdt men slechts één zin over: individuele handelingen kunnen geobjectiveerd worden tot handelingspatronen, waardoor op hun beurt individuele handelingen weer worden beïnvloed. Als algemeen antwoord op de vraag naar de sociologische prioriteit van het individu of de groep heeft deze stelling echter weinig waarde, omdat je er alle kanten mee uit kunt, zo lang je haar niet specificeert. Zij wordt een kwestie van in- en uitpraten".

De virtuoos in wording blijkt dus al zichtbaar. Nauta gewaagt immers van formuleringsfranje en optuiging met citaten. Ook de desinteresse in empirischwetenschappelijke bewijsvoering is de vroege criticus niet ontgaan.

Volgens Nauta laat Zijderveld de lezer in de kou staan waar het gaat om de vraag hoe zijn theorie aan empirisch onderzoek onderworpen zou kunnen worden.

De samenvatting in één zin, die Nauta van het proefschrift geeft, is ook overigens curieus. Behalve het Nederlandstalige proefschrift van Zijderveld verscheen in 1966 ook een Engelstalig boek, dat in de sociologie grote faam gekregen heeft.

Ik doel op de studie van Peter Berger en Thomas Luckmann: "The Social Construction of Reahty". Als je nu 100 lezers van dat boek zou vragen een samenvatting in één zin te geven, dan is een uitermate veilige voorspelling dat meer dan 80 mensen de ene zin zouden opschrijven, waarmee Nauta het proefschrift van Zijderveld heeft samengevat.

U zult zeggen, dat is toch niet zo bijzonder. Het gebeurt toch veel vaker in de wetenschap dat belangrijke nieuwe inzichten gelijktijdig door los van elkaar werkende onderzoekers onder woorden

TE BERDE

Prof. Zijderveld.

gebracht worden. Dat is zo. Maar in dit geval zou het toch iets anders kunnen liggen. U moet namelijk weten dat Zijderveld in de jaren voorafgaande aan de publicatie van beide boeken in New York assistent bij Peter Berger is geweest. Er moet dus rekening worden gehouden met de mogelijkheid, dat Peter Berger de intellectuele invloed van zijn assistent ondergaan heeft en diens boodschap opgetuigd met voor een aanzienlijk deel andere citaten aan het Engelstalige publiek heeft doorgegeven.

"The abstract society" was het volgende boek van Zijderveld. Dit boek ontlokte Salvador Giner (in: Mass Society, 1976, p. 261) de volgende ontboezeming: "This last author (A. Zijderveld) offers us a confused concoction of every possible mass society cliché in a book called The Abstract Society, where he does not evens quote Karl Popper, who coined and precisely defined the term used by him as a title". Ook Jacques van Nieuwstad (Transaktie, 1, mei 1972) werd door het boek tot sombere bespiegelingen gebracht. Van Nieuwstad komt tot de conclusie dat Zijderveld gerekend moet worden tot de "diagnostici", de "profeten", die een heel speciale relatie onderhouden met maatschappelijke problemen: "De kwalen, die zij constateren krijgen onmiddellijk wereldwijde betekenis, liggen verankerd in de gehele kuituur en zijn gewoonlijk eerst door radikale ingrepen van hun kant te genezen". Omdat zij geen criteria leveren om hun boodschappen op hun juistheid te toetsen, brengen zij volgens Van Nieuwstad onder het mom van wetenschap geloofswaardigheden aan de man. (In 1983 wordt dat door Zijderveld zelfs als kenmerk van wetenschappelijk virtuozendom gepresenteerd! F.K.)

Naar het oordeel van Van Nieuwstad heeft Zijderveld zichzelf een platform gecreëerd, dat hem immuun voor kritiek maakt. Gedoeld wordt op de cultuurdiagnose, die een combinatie van sociale filosofie en sociale ethiek zou zijn: "Hij kan vanaf dit verheven platform veilig postuleren, dat de samenleving abstract is, de mens een dubbelwezen en wij allen slechts gebaat zijn bij een nieuw soort mystiek. Zijn specialisme is immers een speculatieve discipline. Alles is even waar als onwaar. Te bewijzen valt er niets".

Om niet al te lang van stof te zijn sla ik een paar boeken over en beperk ik mij tot een paar reacties op het boek over cliché's (1979) en de zeer recente studie over stedelijkheid. In een korte bespreking door William Outhwaite (British Journal of Sociology, december 1981) van het clichéboek vallen twee zaken op.

In de eerste plaats had Zijderveld naar , het oordeel van Outhwaite meer aandacht aan de substantiële literatuur over de metafoor moeten geven. Met andere woorden: hij had zijn huiswerk beter moeten doen. In de tweede plaats valt Outhwaite, Zijderveld bij, waar deze laatste stelt, dat ook zijn eigen boek onvermijdelijk de nodige clichés zal bevatten. Outhwaite: "I would say it is chockful, brimming over, bursting at the seams ...".

De voor zover ik weet laatst verschenen studie van Zijderveld draagt als titel Steden zonder stedelijkheid (1983). Dit boek werd in de N.R.C, van 8 oktober jl. besproken door Maarten Mentzel. Over de inhoud van het boek zegt Mentzel: "Zijderveld heeft in wezen niet meer gedaan dan de bekende kritieken op de hedendaagse stedebouw te memoreren, zoals die al jaren geleden door de Duitse socioloog H.P. Bahrdt ... of de Amerikaanse publiciste Jane Jacobs.... zijn geformuleerd". Ook verder blijkt Mentzel een scherp oog te hebben voor de cultuursociologische methode in actie: 'Enige onderzoeksrapporten van de opdrachtgevende instantie werden doorgenomen en ter bekroning van het studiewerk werden enkele klassieke werken uit de kast gehaald .."

Het wordt tijd voor een paar conclusies.

In de eerste plaats lijkt de indruk onweerstaanbaar7 dat Zijderveld zich in tegenstelling tot de artistieke virtuozen waarover hij schreef, nooit gehouden heeft aan de regels van de professie. Hij heeft nooit aandacht gehad voor regels van bewijsvoering in empirische wetenschappen, waarvan de socioloog er bij mijn weten ook één is. De vraag is zelfs of hij wel socioloog is.

Aan zijn originaliteit moet sterk getwijfeld worden. Voorzover hij virtuoos is, moet waarschijnlijk eerder van een virtuoos gebrek aan originaliteit gesproken worden. Er is dus geen enkele reden om aan te nemen, dat Zijderveld deel uitmaakt van de "extra-klasse" waartoe auteurs als Jan Romein en Johan Huizinga behoren.'

F. Kerstholt Naschrift Zijderveld: Wederom wordt bewezen, dat Goethe gelijk had toen hij schreef: "Getretener Quark wird breit, nicht stark".

18 november 1983

n

MEDEDELINGEN

liiii MEDEDELINGEN VANUIT DE DIENST PERSONEELSZAKEN 1. Vakantiedagen Wij wijzen u erop dat slechts de helft van het jaarlijkse aantal vakantiedagen naar het volgend kalenderjaar overgeschreven mag worden. De andere dagen waarop aanspraak bestaat (ook die van een vorig kalenderjaar) moeten voor 31 december 1983 worden opgenomen.

2. Sluiting tussen Kerstmis en Nieuwjaar In verband met de sluiting tussen Kerstmis en Nieuwjaar en het vroegtijdig afsluiten van de salarisverwerking over de maand januari 1984, dienen alle salarismutaties voor de maand januari voor 21 december 1983 op de personeelsadministratie ingeleverd te zijn. Ook de bescfiil<l<ing inspecteur dient voor bovengenoemde datum in het bezit te zijn van de salarisadministratie.

EDUCATIEMEDEWERKER Bij het rekencentrum wordt gevraagd een EDUCATIEMEDEWERKER M/V voor 0,8 van de werktijd.

Informatie over deze funktie bij de Dienst Personeelszaken, kamer B 1028, tel. 2464.

DIESVIERING 'De Mens die komen moest' (Rom 5,14) De 56e diesviering op donderdag 24 november zal voor wat betreft de godsdienstig-kerkelijke accentuering ervan in het teken van de 'vergeten' mens. Bij alle verschillen hebben mensen vier oerfeiten met elkaar gemeen: ze worden geboren, sterven, zijn direct al of iets vergeten en staan daar volstrekt weerloos tegenover.

Voor je het weet ben je er en ben je er geweest. Er is een aparte, zeer grote groep van mensen die nóg weerlozer zijn: zij die zich al tijdens hun korte of lange leven vergeten wanen, weten of voelen. Dat kunnen goed beschouwd Jan en alleman zijn. De bijbel duidt ze aan als hongerenden, dorstenden, naakten, gevangenen of als weduwen, wezen en vreemdelingen: beslist èche minima.

In de lijn van de oud-testamentische profeten neemt Jezus Christus het voor deze mensen op. Dat werd hem niet in dank afgenomen, 'als een rechteloze werd hij weggehaald zonder dat iemand zich zijn lot aantrok' (jesaja 53,8). Behalve - althans in de geloofsopvatting van oud- en nieuwtestament - God Zelf. Die bleef hem bij zijn naam noemen, gèf hem een naam: 'Mijn Zoon zijt gij' (Hand 13,33) God vergeet blijkbaar niet.

Hem niet en ons niet. Om ons dat te zeggen, te 'openbaren' moest de mens Jezus Christus komen. Een andere boodschapper, de evangelist Johannes noemt Hem om die reden 'Brood des Levens' (Joh. 6,48). Hij die brood vermeningvuldigt en uitdeelt aan wie van verre en overal vandaan kwamen. Het brood van de aandacht, van het niet-vergeten: het meest elementaire. Niet gek voor de stad van de mens, waarin mensen zelf zich nauwelijks meer stedelingen weten of voelen.

EMANCIPATIEBELEID Het College van Bestuur heeft onlangs een concept-nota Emancipatie-

Tilburgs Hogeschoolblad

beleid uitgebracht. In deze nota wordt ingegaan op emancipatieaspecten op het gebied van personeels- en studentenbeleid. Het College heeft het concept intern toegezonden aan de Hogeschoolraad, (sub/inter)-faculteiten, diensten, CPO, het Vrouwenoverleg en de Werkgroep Homofilie.

Leden, studenten en personeel kunnen een exemplaar van de conceptnota opvragen bij DAZ/00, gebouw B, kamer 1114, toestel 2564/2548. Zij zijn in de gelegenheid om op de concept-nota te reageren tot 15 december 1983.

PROMOTIE Op donderdag 17 november 1983 promoveert om 16.15 uur in de Aula van de Katholieke Hogeschool Tilburg Drs. P. W. van Boxel tot doctor in de godsgeleerdheid aan de Theologische Faculteit Tilburg.

Het proefschrift is getiteld: Rabbijnenbijbel en Contra-reformatie. Kerkelijk toezicht op de Joodse traditie onder Gregorius XIII (1572-1585), getoetst aan drie manuscripten uit de Biblioteca Vaticana.

Promotoren zijn: Prof. dr. N.R.M. Poulssen, hoogleraar in Exegese Oude Testament en Hebreeuws aan de Stichting Theologische Faculteit Tilburg en Prof. dr. Tj. Baarda, hoogleraar in de vakken van het Nieuwe Testament en het Antieke Jodendom aan de Faculteit der Godsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Utrecht.

RABBIJNENBIJBEL EN CONTRAREFORMATIE Het proefschrift is uitgegeven door uitgeverij Gooi en Sticht BV, Hilversum.

Persbericht is verkrijgbaar in het voorlichtingscentrum begane grond, gebouw B op de balie.

KORT VERSLAG VAN DE VERGADERING VAN HET STICHTINGSBESTUUR VAN 28 OKTOBER 1983 1. Het Stichtingsbestuur stelde een wijziging van de Struktuurregeling vast in verband met de Wet van 22 juni 1983, Stb. 323, houdende afschaffing van de bijzondere functionele leeftijdsgrens van hoogleraren e.a.

2. Het Stichtingsbestuur ging akkoord met de profielschets voor de leeropdracht geld-, krediet- en bankwezen.

3. Het Stichtingsbestuur verleende aan dhr. A. Keune een onderwijsopdracht voor ontwikkelingssociologie in de faculteit der sociale wetenschappen.

4. Mevrouw dr. B. Hurrelmann werd benoemd tot hoogleraar taal- en literatuurwetenschap, in het bijzonder de literatuurdidaktiek in de subfaculteit letteren i.o. van de centrale interfaculteit.

5. Mevrouw C. Aangenendt en de heer E.M. de Grood werden voor een nieuwe termijn benoemd tot buiten-universitair lid van de hogeschoolraad.

INLEIDING TOT DE RECHTSWETENSCHAP Voor het B-tentamen Inleiding vervallen als verplichte stof de hoofdstukken 1, 2 en 3 van Syllabus D. Bestudering van deze hoofdstukken wordt nog wel aanbevolen.

Deze regeling geldt niet voor hen die in december 1983 aan het ongedeelde tentamen Inleiding deelnemen.

TENTAMENREGEUNG Tentamenregeling Inleiding Sociaal Recht en Sociale Politiek voor de studenten van het "nieuwe stijl programma".

Voor de studenten van het nieuwe stijl programma wordt het tentamen Inleiding sociaal recht en sociale politiek gedurende het collegejaar 1983/ 1984 nog in twee gedeelten afgenomen. De tentamens sociaal recht I en II omvatten respectievelijk de studiestof behandeld in de Leidraden blok I en blok II van het collegejaar 1982/1983 met de daarbij behorende Materiaalboeken.

Wel dienen zij op de hoogte te zijn van recente ontwikkelingen in enkele onderdelen van de in deze Leidraden behandelde onderwerpen. In het bijzonder wordt hierbij gewezen op: voor tentamen sociaal recht I - de Wet overgang ondernemingen, artt. 1639aa-1639dd BW; art. 14a Wet cao en art. 2a Wet AWW en O W cao's.

- de invoering van een aantal artikelen van de Arbeidsomstandighedenwet (zie Tekstboek sociaal recht I en II studiejaar 1983/1984). voor tentamen sociaal recht II - de invoering van de artt. 19-23 Grondwet (sociale grondrechten) - de ontwikkelingen op het gebied van de loonpolitiek (zie daarover de stof behandeld in blok II van het collegejaar 1982/1983.

Over deze stof zal op donderdag 15 december a.s. een extra college gegeven worden, waarin ook gelegenheid geboden wordt tot het stellen van vragen. Het college wordt gegeven van 9.30-12.00 uur in zaal AZ 6.

De eerstvolgende tentamendatum is donderdag 22 december a.s.

- 's morgens wordt sociaal recht I afgenomen; - 's middags wordt sociaal recht II afgenomen, dit valt samen met het geïntegreerde tentamen voor de studenten "Twee fasenstruktuur".

Die studenten die, hoewel het studieprogramma "nieuwe stijl" volgend, er de voorkeur aan geven deel te nemen aan het geïntegreerd "tweefasen-struktuur"-tentamen, omdat zij het nieuwe onderwijsprogramma dit jaar hebben gevolgd, wordt verzocht contact op te nemen met L. Bots, kamer B 835 (spreekuur maandag 12.00 -13.00 uur en woensdag 13.30-14.00 uur).

STRAFRECHT De sectie strafrecht maakt, ingevolge art. 15 van het Examenreglement Nederland Recht, m.b.t. de vorm van de schriftelijke examens in het studiejaar 1983/1984, het volgende bekend: propedeuse: Strafrecht A (23 jan.; 16 mei en 21 aug. 1984): multiple-choice vragen.

Strafrecht B (23 jan.; 16 mei en 21 aug. 1984): open vragen.

Beginselen Strafrecht (ongedeeld; 23 jan.; 16 mei en 21 aug. 1984): zowel multiple-choice als open vragen. doctoraal: Strafrecht C/Strafrecht I (strafprocesrecht; 9 dec. 1983, 1 juni en 16 aug. 1984): open vragen.

Strafrecht D/Strafrecht II (materieel strafrecht; 19 dec. 1983, 12 juni en 24 augustus 1984): zowel multiplechoice als open vragen.

WORKSHOP SCRiPTtESCHRUVEN TALENCENTRUM Op woensdag 23 november a.s. organiseert het Talencentrum een workshop scriptieschrijven voor studenten die met een doctoraalscriptie bezig zijn of op het punt staan daarmee te beginnen. Aandacht wordt besteed aan de vormelijke aspecten van een scriptie: opbouw en presentatie. Men kan zich opgeven bij Gonnie Jansen, maandag t/m donderdag van 9.45 uur tot 11.45 uur, door het inleveren van - de voorlopige inhoudsopgave van zijn scriptie - de getypte tekst van een willekeurige paragraaf uit de scriptie (minimaal één A4).

De ingeleverde teksten worden als oefenmateriaal gebruikt.

Tijd: 10.00 (gehele dag).

Plaats: B 703 Docenten: F. Creemers, A. Maes.

VORM EN FUNCTIE IN DE TAAL Dr. J. Koster (Centrale Interfaculteiot Letteren) Lezing: "Vorm en functie in de taal".

Dinsdag 22 november, om 15.30 uur in PZ41.

Taal is een van de meest centrale cognitieve vaardigheden.

De laatste decennia is zowel door psychologen als door linguïsten uitvoerig gediscussieerd over de relatie tussen taal en cognitie.

In het domein dat enigszins misleidend wordt aangegeven met de benaming psycholinguïstiek zijn de voorbije twintigtal jaren dan ook de meest vernieuwende inzichten voor onze kennis van cognitieve processen naar voren gekomen. Daarnaast is een van de meest omstreden thesen, die naar voren gebracht door Fodor (1983).

Deze stelling over de modulariteit van een belangrijk deel van onze mentale processen maakt met name schoon schip met semantische problemen, die sedert jaar en dag zowel in de studie van cognitie en mentale representatie, als in de studie van taal een groot twistpunt vormen.

Aanbevolen lectuur: o.a. Jan Koster... Tilburg papers in language and literature; de ontsemiotisering van het wereldbeeld.

(Verkrijgbaar in het dictatenmagazijn van de KHT, onder nr. 820.49.203).

AANVULLING STUDIEGIDS Aanvulling op de tekst van de studiegids p. 86: als keuzevak Encyclopedie

van het recht naast het thema 'Handelen in het recht' ook gekozen worden het thema 'Het kontrakt ter diskussie'. Bij de behandeling van dit laatste thema staat centraal het kontrakt als basis voor samenwerking tussen individuen. Met name wordt aandacht besteed aan de vooronderstellingen die aan het kontrakt ten grondslag liggen en aan de weerspiegeling daarvan in een aantal rechtsgebieden.

In de eerste plaats wordt behandeld het maatschappelijk kontrakt, zoals dat figureert in de politieke filosofie.

Aan de hand van meerendeels moderne theoretici zal worden ingegaan op de rechtvaardiging van een dergelijk kontrakt en de mogelijke rechtvaardiging van alternatieve ordeningsmechanismen zoals opgeworpen door het (links en rechts) anarchisme (het autonomie-autoriteit debat). Belangrijke moderne schrijvers op deze gebieden zijn o.a. Rawls, Nozick, Wolff en Rothbard. Eén van de problemen die spelen in de verhouding tussen individu en samenleving is dat van de legitimatie van besluitvorming: inhoeverre en op welke wijze is het individu betrokken bij besluiten die mede hem betreffen?

Een tweede probleem in die verhouding is dat van de moraliteitswetgeving: inhoeverre hebben individuen het recht om in morale aangelegenheden naar eigen goeddunken te handelen?

Voor beide problemen wordt wel middels een beroep op het kontrakt naar oplossingen gezocht. Beide kunnen ter sprake komen, bezien in het licht van bestaande rechtsregels.

Voorts zal aandacht krijgen het burgerlijk kontrakt, met name de kontraksvrijheid als theoretische vooronderstelling tegenover de binding aan status en standaardvoorwaarden in de praktijk. Daarbij kan aandacht krijgen het instituut van de privéeigendom als voorwaarde voor kontraktsvrijheid en voorts een mogelijke differentiëring in juridische terminologie ter aanpassing aan historische transmissies in privaatrechtelijke begrippen.

Deze onderwerpen zijn op zich zeer veel omvattend. Getracht zal worden een afgebakend deel ter discussie te stellen. De inbreng van voorkeuren voor deelonderwerpen zal welkom zijn. Getracht wordt aan hetzij twaalf bijeenkomsten van twee uur, waarvoor iedere keer een kort referaat gehouden wordt door iemand ter inleiding van de diskussie, hetzij, bij geringe belangstelling, meer individuele begeleiding. Ter afsluiting van de kursus dient een paper geschreven te worden van ± tien pagina's. De literatuur zal bestaan uit een aantal teksten die t.z.t. ter beschikking zullen zijn. Voor de kursus staat 300 uur.

Q

emiel de jong b.v. ooi ^ ^ ^ 1

de drukkers uit baarle-nassau

gespecialiseerd in:

— brochures — boeken — kranten

voor inlichtingen: telefoon 04257-8922, toestel 25, j . de jong 18 november 1983

MEMO

Varia \ LEZING A N D R É GUNDER FRANK VITE, de Vereniging van Internatio nale Tilburgse Economen en Juristen organiseert op woensdag 23 november 1983 om 15 00 uur in AZ 112 van de Hogeschool een lezing door Prof dr André Gunder Frank Prof dr André Gunder Frank, hoog leraar Agrarische en Ontwikkelings economie aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam, is een Amenkaans socioloog HIJ doceerde economische en sociale wetenschappen aan diverse universi teiten in de V S , Brazilië, Chili en Mexico en geldt als de belangrijkste voorloper en vertegenwoordiger van de Latijns-Amenkaanse dependen cia-theorie HIJ beschrijft de ontwikkeling van het kapitalisme als een allesomvattend stelsel van zgn afhankelijksrelaties, waarbij de kapitalistische centra in de geïndustrialiseerde westerse wereld de metropolen vormen en de Derde Wereldlanden de satelieten Binnen die satelieten zijn echter ook weer metropolen (de grote steden) en sa telieten (het platteland) te onder scheiden Zo ook op elk volgend niveau Frank keerde zich in de tweede helft van de jaren zeventig in zijn geschriften fel tegen de extreem-liberalisti-

sche 'Chicago school', waarvan de vertegenwoordigers sterk de nadruk leggen op bestrijding van de inflatie door middel van een straffe geldpolitiek

LEZING FRANK V A N BAARSEL OVER DE AKTUELE ONTWIKKELINGEN I N G R E N A D A In februan 1979 werd na een revolutie op het nog maar vijf jaar onafhankelijke Caraibische eiland Grenada de diktator Gairy verdreven De revolutie werd geleid door de 'New Jewel Movement' (NJM), die op een brede steun van het volk kon rekenen Na de revolutie werd hard gewerkt aan hervormingen binnen terreinen als gezondheidszorg, het onderwijs en de landbouw Tegelijkertijd werd een model tot het instellen van de demokratie ontwikkeld en uitgevoerd Onlangs werd het in wederopbouw verkerende Grenada opgeschrikt door een coupe, die resulteerde in de moord op premier Maurice Bischop Een week later op 25 oktober pleegde de Verenigde Staten een in terventie op het eiland Deze gebeurtenissen vormden voor de Wereldwinkel Tilburg en de werkgroep Polak aanleiding om over Grenada een avond te organiseren Hier voor IS Frank van Baarsel uitgeno digd, die bovengeschetste ontwikke lingen op het eiland van nabij heeft meegemaakt Hij is ontwikkelings-

Eind deze maand organiseert de werkgroep Politiek Sociologie (PolSoc) een tweetal lezingen rondom de verstrengeling van wetenschap en politiek De eerste lezing heeft als thema politisenng van de wetenschap' en wordt verzorgd door Prof G J Kruijer De tweede lezing zal gaan over de 'verwetenschappelij king van de politiek en heeft Paul Kalma als spreker Met deze lezingen willen wij de aandacht vestigen op het probleem dat weten schappelijke en politieke instituten meer en meer bevolkt worden door dezelfde (hoog opgeleide) personen, en dat bij de uitoefening van wetenschap en politiek meer en meer gebruik wordt gemaakt van dezelfde technisch/instrumentele rati onaliteit Met betrekking tot de eerste lezing is dan het volgende van belang Het lijkt erop dat de hedendaagse universiteit een plaats is geworden waar intellektuele arbeid ineengeschrompeld is tot beroepsarbeid In de beleidswetenschappen is dat dui delijk zichtbaar In veel gevallen hebben onderzoekers hun intellektuele ei genstandigheid verkocht aan opdrachtgevers waardoor hun kennis eerder ten dienste staat van (technokratische) beheersing dan van het nastreven van men selijke vrijheid Een van de vele problemen van deze als neutraal voorgehouden kennis is dat deze maar weinig ten goede komt aan noodlijdende mensen Prof Kruijer die wetenschap en bevrijding in eikaars verlengde plaatst bepleit het te gendeel kennis moet aangewend worden ten gunste van onderdrukte mensen, met name in de Derde Wereld In zijn lezing zal hij o a spreken over de band tussen wetenschappelijke diepgang en emancipatorische taakstellingen Aard en funktie van wetenschappelijke partijdigheid komen daarbij aan bod V w b het andere ondenwerp, de hedendaagse politiek, lijkt het erop dat prakti sche vraagstukken met meer bespreekbaar zijn zonder wetenschappelijke ken nisvoorraden erbij te betrekken Alleen die vraagstukken worden geproblemati seerd die wetenschappelijk formuleerbaar zijn Daar kan het verfijnde apparaat van wetenschap en techniek in stelling worden gebracht ten einde het betreffen de probleem te beheersen Het politieke debat is een debat van plannings ordenings en sturingsmodellen geworden Over deze thematiek en dan met na me de vraag in hoeverre de reduktie van het politieke debat verantwoordelijk is voor het hedendaagse ongeloof in de politiek daarover praat Paul Kalma Hij zal het hebben over de professionalisenng van de demokratische besluitvorming de centrale overheid en in het verlengde hiervan de uitholling van de rechtsstaat Tot slot een korte introduktie van de twee sprekers Prof Kruijer is een oudge diende m de Nederlandse sociologen wereld Tot vorig jaar toen hij met pensi oen ging Was hij voorzitter van de inmiddels opgeheven vakgroep Toegepaste Sociologie van de G U te Amsterdam Zijn nieuwste boek Bevrijdingsweten schappen, een partijdige visie op de Derde Wereld ' is vanwege het bevlogen en gagement voor velen als een verrassing gekomen Emma Brunt in NRC 'het lijkt wel of de geest van Che Guevara zelf in Kruijer is gevaren i' Paul Kalma is medewerker van de Wiardi Beekman stichting Hij publiceerde vo rig jaar 'De illusie van de demokratische staat', een boek dat veel stof deed op waaien zowel binnen als buiten de PvdA Hij stootte met zijn anti etatisme tegen het zere been van beleidsmakers die in de regel met afkeung zijn van het een trale beheer van kennis en macht

Politisering van de wetenschap

Lezing door Prof. C Kruijer

19 30 uur SZ11 Venwetenschappelijking van de politiek

L Tilburgs Hogeschoolblad

Bum Buitenlandt TER INZAGE PROTOCOLLEN Op Buro Buitenland IB 1013) liggen ter inzage de teksten van de nieuwe protocollen van de culturele verdragen, gesloten tussen Nederland en België, Ierland en Italië

INTER-UNIVERSITY CENTRE D U B R O V N I K

LEZINGENREEKS W E T E N S C H A P EN POLITIEK

24 november 19 30 uur 837 1 december

werker, o a betrokken bij gezond heidszorg en onderwijsprojekten op Grenada en is zojuist teruggekeerd De inhoud van de lezing zal zich konsentreren rond de volgende vragen Welke betekenis heeft de New Je wel Movement gehad voor de bevol king en wat is het belang van de her vormingen politiek ekonomies ge zien?

- Wat IS de konkrete aanleiding ge weest voor de coupe van Austin op 19 oktober' - Welke redenen hebben de V S gehad om te interveniëren in Grenada?

Wat zijn n a V dit gebeuren de mo gelijke konsekwenties voor de oven ge "achtertuinlanden" van de V S ?

De lezing van Frank van Baarsel vindt op vrijdag 18 november plaats in het KWJ gebouw aan de Korte Tuinstraat nr 7 Tijd 20 00 uur

Lezing door Paul Kal

Van 23 januan - 10 februan wordt er aan bovengenoemd instituut de cursus "DROIT INTERNATIONAL ET RELATIONS INTERNATIONALES" verzorgd Deze cursus is bestemd voor doctoraal studenten Totale kosten van het verblijf bedragen ± f^ 800, — waarvan ongeveer 50% door de student zelf betaald dient te worden Course director van deze cursus IS drs J van Lith Inlichtin gen dhr J van Lith, tst 2068 en Bu ro Buitenland, tst 2236 Verdere cursussen, die aan het lUC in 1984 gegeven worden - Existenzphilosophie und existenz theologie der andere (19 31 maart) Nietzsche und die philosophische tradition (26 maart - 6 apnl) Philosophy and social science new social movements and the democratization of society (26 maart 6 april) - Politische Theorie und Politische Bildung (2-13 apnl) - Marxismus und Existenzphilosophie (2-11 apnl) Women and Work (16-25 apnl) Future of Religion (16-27 apnl) - Peace and economic security the law of the sea (21 mei-1 juni) Victims and the cnminal justice system (21 mei-2 juni) - Marxist and Structuralist approa ches to literature and culture as for ces of social integration (4-10 juni) Comparative policy studies (25 juni-6 juli) Renaissancephilosophie und neuzeitliches denken (3-14 september) Inlichtingen Buro Buitenland, tel 662236

BEWAPENING EN ONDERONTWIKKELING Buro Buitenland organiseert op 23 november 1983 om 20 00 uur in Zaal AZ 112 een lezingen en diskussie avond over bewapening en onder ontwikkeling De grote vredesdemonstratie is voor bij Geen nieuwe kernwapens in Eu ropa was de central leus maar vele

borden en spandoeken beperkten zich met tot 'ons werelddeel' en met tot kernwapens alleen De bewapening gaat de hele wereld aan, dus ook de 'Derde Wereld' is erbij betrokken Het zogenaamde OostWestprobleem IS tegelijk een Noord Zuidprobleem en daarover zal op 23 november a s gesproken worden In 'Zuid', de Derde Wereld, werden na W O II veruit de meeste oorlogen gevoerd en door enorme hoeveelhe den geld, kennis en aandacht aan bewapening te besteden werd ontwikkeling belemmerd Maar ook voor de westerse bewapening en 'veiligheid' lijkt de Derde Wereld op te draaien De Pacificlanden en de Filippijnen zijn daar schrijnende voorbeelden van en zullen tijdens de lezingen en diskussies centraal staan Govert van Oord (IKV/lkvos, specialiteit Pacific eilanden) en Lulu van der Meer (Filippijnse, lid Filippijnenkomité) zullen hierover een inleiding houden De avond is georganiseerd in het ka der van de Leergang Ontwikkelingsproblematiek '83/'84 Deze leergang is een jaarlijks terugkerende kursus met het doel belangstellenden een beter inzicht te verschaffen in de relaties tussen het leven hier en de situatie in de Derde Wereld De avond is toegankelijk voor ieder een Organisatie en informatie Buro Buitenland Kath Hogeschool Tilburg, kamer 1013 Tel 662556 (Marcel Rovers) of 662236 (Mieke Grazell)

STUDIE I N HET B U I T E N L A N D The British Council stelt voor 't academisch jaar 1984-1985 een beperkt aantal speciale studiebeurzen voor 1 jaar post doctorale studie in Engeland (Britain) Als thema voor desbetreffende stu die staan o a aangeduid European Studies, Political Science, Public A d ministration and Finance, Media and Communications Studies, Computer Science and Technology Voorkeur gaat uit naar die kandidaten, die reeds toestemming hebben van 'n instituut/universiteit om aldaar 'n postdoct cursus te volgen en slechts nog financiële ondersteuning nodig heb ben Aanvraagformulieren te verkrij gen bij de British Council, tel 020-223644, Keizersgracht 343, Amsterdam Sluitingstermijn indie nen aanvragen 25 november '83 Naast de beurzen die normaliter al beschikbaar zijn in het kader van het Fulbright-programma voor studie in de V S (zowel voor studenten als voor leden van de wetenschappelijke staf), worden er voor het academisch jaar 1984 1985 onderzoeksbeurzen beschikbaar gesteld door de Amencan Council of Learned Societies Vakgebieden o a taal- en letterkunde, economie, rechten, filosofie, sociale en politieke wetenschappen Voorwaarden men moet in 't bezit zijn van het doctoraal examen, 'n on derwijsopdracht hebben aan een Ne derlandse universiteit of hogeschool, het onderzoek moet 'n duidelijke relatie hebben met de V S , leeftijd tot 45 jaar, duur periode 6 12 maanden Toelage (gedeeltelijke) vergoeding van verblijfskosten, afhankelijk van doorbetaling van Ned salaris en gezinssamenstelling, onderzoekstoela ge en reiskosten (ook van gezin) Aanmeldingsformulieren verkrijgbaar bij NACEE, tel 020-242435, Nieuwe Spiegelstr 26, Amsterdam Indienen aanmeldingen tot 1 december 1983 Inlichtingen Buro Buitenland, tel 662236

Studenten!

PSYCHOLOGENVERENIGING AlPS Op vrijdag 25 november wordt er in AZ 117 om 11 00 uur een voordracht gehouden door prof P van Strien van de RU Groningen over zijn visie op de stand van de huidige psycholo gie Belangstellenden zijn welkom

S

PSF VERHUISD De Progressieve Studenten Fraktie (P S F ) IS verhuisd van B 11 16 naar B 10 17 Het nieuwe telefoonnummer IS (66) 2075, bij geen gehoor Kees Cools 683112, Walter van den Eisen 363349, Peter Jan van Ham 358203 Jos Klaus 662075, Brechtje Parent 360252

Sporti TILBURGSE K A M P I O E N S C H A P P E N BRIDGE Theseus organiseert tussen nu en mei '84 de open Tilburgse kampioen schappen bndge In een serie van 7 voorrondes plaatst ong 2 5 % van de paren zich voor de finale in mei Elke voorronde heeft prijzen voor de eerste 3 paren, voor het paar dat het dichtst bij de 50% eindigt en voor de laatsten De hoofdprijs in de finale bedraagt f 300,De eerste voorronde wordt gehou den op 20 november a s m Theseus, Bredaseweg 167 Inschrijving è f 5,00 per persoon dient voor vrijdag 18 nov te gebeu ren, tel nr Theseus 433646, Ineke 420371 Aanvang 11 30 uur precies Paren die later aanwezig zijn, verliezen hun recht op deelname Er wordt gespeeld in twee zittingen van 18 spellen Tussen de zitingen kan een goedkope lunch gebruikt worden Einduitslag 18 30 uur

Menu PERIODE 21 T / M 25 NOVEMBER 1983 M A A N D A G 21 11 1983 kerrysoep chinese groentesoep varkenskarbonade uienburger mosterdsaus spercieboontjes rauwkostsalade DINSDAG 22 11 1983 bruine bonensoep oxtail ciaire peperschnitzel zigeunerburger groene pepersaus macedoine legumes appelmoes WOENSDAG 23 11 1983 heldere aspergesoep juliennesoep runderhachee speklapje vleesjus rode kool met appel kapucijners DONDERDAG 24 11 1983 heldere selderysoep ossestaartsoep kipkerryragout ardennerbraad worst doperwten gemengde sla VRIJDAG 25 11 1983 tomatengroentesoep gebakken kabeljauw ravigottesaus barbequeworstje witte kool met kerrysaus sla

18 november 1983

i

HO^pO^ FILMLIGA

La Collectioneuse Ambassade-bioscoop, 22.30 uur: dinsdag 22 november.

Regie: Eric Rohmer, scan. Eric Rohmer.

IVIet: Patrick Bauchau (Adriën), Haydée Politoff (Haydée), Daniël Pommerreulle (Daniël), Alain Jouffroy, IVlijanou Bardot, Annil< IVIaurice e.a.

Frankrijk 1967, 90 min./kleur.

De kunsthistoricus Adriën wordt geïntroduceerd in de derde en tevens langste proloog. In zijn functie als verteller is hij de spreekbuis van de regisseur, een gekweld persoon, steeds in discussie met zichzelf, om-. dat hij niet goed weet of de emoties die hij ervaart echt of kunstmatig zijn.

De drie leven gedurende de zomer in een vervallen villa vlakbij St. Tropez.

De weinig bezoekers die we te zien krijgen, komen uit die plaats. Het zijn onbekende mannen, die Haydée heeft uigekozen voor haar avontuurtjes. De film gaat uitgebreid het subtiele spel van versieren zien, iedere wisseling van stemmingen, iedere tijdelijke wapenstilstand, zoals deze worden ervaren door Adriën (en dus door Rohmer).

Haydée slaagt er uiteindelijk in Daniël aan haar 'verzameling' toe te voegen, deels om zijn steun te verkrijgen tegen de schijnbaar ongenaakbare Adriën, deels omdat dit het enige niveau is waarop ze kunnen communiceren. "Alles wat ik wil is zo normaal mogelijke verhoudingen met iedereen" zegt Haydée, maar dat is nou net wat ze niet kan bereiken met Adriën. Als het verhaal bijna is afgelopen en Adriën op het punt staat te capituleren, is één onbeduidend voorval voldoende voor hem om de hele affaire uit z'n hoofd te zetten.

We weten dan dat hij een eventuele verhouding met Haydée nooit voor zichzelf zou kunnen verwoorden.

Adriëns vlucht voor Haydée moet niet uitgelegd worden als het afwijzen van de liefde of die door de situatie en de plaats wordt opgedrongen, en waarbij een vrije keuze niet meer mogelijk is.

Met deze vertelling tracht Rohmer ons de kern van zijn thematiek, nl. het probleem van het kiezen, te verduidelijken.

LITERAIR CAFÉ

Hendrik Conscience-avond Woensdag 23 november: café Du Commerce, 20.30 uur.

Voor de pauze zal professor Keersmaekers een inleiding houden over Conscience.

Na de pauze zal Hubert Couteau (Belgische acteur) optreden als de herrezen Hendrik Conscience en uit diens werk voordragen.

Precies honderd jaar geleden overleed Hendrik Conscience (1812-1883) en daarom is dit jaar uitgeroepen tot het Conscience-jaar.

Vóór 1837 zijn er in Vlaanderen alleen volksboeken, met onverzorgde stijl, aksent op handeling en feiten.

Ontwikkelde Belgen lazen tot dan toe voornamelijk Franse boeken.

Conscience, zoon van een Franse soldaat die enkel het Frans beheerste en van een Vlaamse moeder die geen Frans sprak, begon te schrijven in de taal van zijn vader.

Hij wilde dit werk vertalen om het aan zijn Vlaamse kunstenaarsvrienden te kunnen voorlezen. Het verhaal gaat dat dit niet lukte en dat hij daarom maar rechtstreeks in het Vlaams ging schrijven.

Tilburgs Hogeschoolblad

In 1837 publiceerde hij deze eerste moderne roman in Vlaanderen, "In het wonderjaer", weliswaar dus nog in navolging van de Franse roman maar zijn doel was deze uit 'moederlandsliefde' te bestrijden.

Conscience schonk de Vlaamse literatuur twee nieuwe genres: de roman (De Leeuw van Vlaanderen) en de landelijke novelle (o.a. De Loteling, Baas Gansendonck).

Hij is de populairste schrijver geweest die België ooit gekend heeft en men zegt van hem dat hij zijn volk heeft leren lezen.

KONINKLIJKE LIEDERTAFEL

Eliane Rodrigues, piano 22 november Katholieke Hogeschool, 20.15 uur: aula.

Op 5-jarige leeftijd gaf Eliane Rodrigues met groot succes een publiek recital. Het regent daarna prijzen waaronder een speciale aanmoedigingsprijs van de jury van het beroemde "Van Cliburn Foundation"concours. Op 18-jarige leeftijd schakelt ze enkele versnellingen terug en schaart zich, nadat Anna Maria Vera zich, op advies van Leon Fleisher al aan hem had toevertrouwd, onder de hoede van de bekende pedagoog De Tiège, een begaafd discipel van Arthur Schnabel.

Toen we haar begin 1983 engageerden, kon uiteraard niet bekend zijn dat zij zou doordringen tot de finale van het Koningin Elisabeth Concours te Brussel in mei jl. Die finale telde 12 (van de 104 toegelaten) pianisten.

Zo'n concours is een soms ondoorgrondelijk fenomeen. Vrijwel alle kommentatoren waren eenstemmig over haar kans op een van de eerste 2 of 3 prijzen. Twee namen sprongen duidelijk naar voren: Eliane Rodrigues en Pierre Volondat. De laatste werd de eerste, de eerste eervol 5e.

O.i. had het meer moeten zijn, en we stonden verre van alleen.

Chileense icuitureie avond Ter ondersteuning van "Radio Liberaciön", de radio van het Chileense verzet, wordt zaterdagavond 19 november a.s. in het K.W.J.-gebouw in de l^orte Tuinstraat 7 te Tilburg een kulturele avond gehouden, met veel politieke- en dansmuziek uit Chili.

De avond, een vervolg op de zeer druk bezochte manifestatie van 7 oktober jl., heeft tot doel om geld in te zamelen voor "Radio Liberación".

Met deze financiën wordt radioapparatuur bekostigd. Zendapparatuur is van groot belang om informatie en oproepen tot verzet tot in de verste uithoeken van het uitgestrekte Chili te verspreiden. Kranten, radio en televisie worden immers volledig gekontroleerd door de militaire diktatuur, onder leiding van gengraal Pinochet.

Het programma van deze avond valt uiteen in de volgende delen: 18.00-2].00 uur: Chileense maaltijd, opgeluisterd door: - de zangers/gitarist RICARDO; - de meisjedansgroep in traditionele kledij: COPIHUE. Tevens valt er een tentoonstelling van Chileense gebruiksvoorwerpen te bekijken.

Na 21.00 uur: muziek en dans uit Chili, namelijk: - optreden van een dansgroep afkomstig van het Paaseiland, dat deel uitmaakt van Chili, op SAUSAU muziek;

- optreden van de folklorist VICTOR SIERRA (zang/gitaar); - optreden van MAMBOS, een Latijnsamerikaanse groep die politieke- en dansmuziek maakt (o.a. salsa, meringa, samba).

Verder is er een stand met informatiemateriaal. In de loop van de avond wordt er een Amerikaanse veiling gehouden. Chileense hapjes zijn de hele avond verkrijgbaar.

Toegang: voor de hele avond (inkl. maaltijd /^ 10,— alleen in de voorverkoop). Na 21.00 uur f 2,50 in de voorverkoop en f 2,— aan de zaal.

Kaarten in de voorverkoop zijn verkrijgbaar bij de G.A.R.M.-Tilburg, de WERELDWINKEL, de VRIJE BOEKHANDEL, het KRIS/KHT en de EGLANTIER. "Radio Liberación" oftewel "Radio Bevrijding" is een initiatief van de oppositie in Chili om informatie en oproepen tot verzet tegen het onderdrukkende bewind van Pinochet te verspreiden. Ook vanuit Nederland wordt de verzetsradio gesteund. Een brochure over en een steunaffiche (vijf kleuren zeefdruk) voor deze aktie zijn te verkrijgen tegen betaling van respektievelijk f 5,35 of /^ 9,10. Besteld kan worden door geld over te'maken naar giro 2154165 van GARMTilburg onder vermelding van het aantal brochure en/of posters. Bovengenoemde prijzen zijn inklusief portokosten.

Nadere informatie is te verkrijgen bij GARM-Tilburg, postbus 9098, 5000 HB te Tilburg. Tel: 013-366500.

STADSSCHOUWBURG

'k Gaf kontent Onder de titel' 'k gaf kontent mijnen eersten kreet op dees draaiende planeet' presenteert het Kollektief Internationale Nieuwe Scène op 22 november een collage van hoogtepunten uit hun produkties van de voorbije tien jaren. De landelijke première van deze produktie vond vorig seizoen plaats in Tilburg. De reakties vanuit de landelijke pers en het publiek waren echter zo lovend dat de Nieuwe Scène nog een keer terug komt met deze voorstelling.

De rode draad die door de voorstelling loopt, is zoals steeds het droeve lot van de werkende mens die door zijn baas wordt uitgebuit, op velden moeten wroeten en in stinkende fabrieken sneuvelt of verminkt wordt.

Agenda NOVEMBER VRIJDAG 18 NOVEMBER Stadsschouwburg, 20.15 uur: Penta-theater met "Bloemenzee".

Stadsschouwburg, 20.30 uur, studio: Globe met "Katarakt" van Dirk Groeneveld in een regie van Kees Hulst. Met o.a. Adriaan OIree en Liesbeth Coops.

Katholieke Hogeschool, 16.15 uur, aula: Promotie Mevr. Drs. K.E. Sluyterman. Promotoren: Prof. Dr. H.F.J.M. van den Eerenbeemt en Prof. Dr. S.E. de Jong. Titel proefschrift: "Ondernemen in sigaren; analyse van bedrijfsbeleid in vijf nederlandse sigarenfabrieken. 18561865 en 1925-1934".

Katholieke Hogeschool, 14.00-16.00 uur, CZ-113: Colloquium bedrijfseconomie, B-serie. Prof. Dr. H.W. de Jong (UvA) over "Structurele opvattingen m.b.t. de stagnatieproblematiek".

Stadsschouwburg, 19.30 uur: Filmhuis "Sommergaste" van de Duitse regisseur Peter Stein uit 1974.

Stadsschouwburg, 22.00 uur: Filmhuis "Der Mann auf der Mauer" van de Duitse regisseur Relnhard Hauff uit 1983.

ZATERDAG 19 NOVEMBER Stadsschouwburg, 19.30 en 22.00 uur: Filmhuis (zie 18 november).

ZONDAG 20 NOVEMBER Stadsschouwburg, 19.30 en 22.00 uur: Filmhuis (zie 18 november).

Maranatha, 11.15 uur: Viering Eucharistie.

Thema: "gemeentevorming: geen zaak van Geestelijk geëxalteerden" (1 Kor. 12).

Olof, 20.30 uur: Bridge-avond.

MAANDAG 21 NOVEMBER Stadsschouwburg, 20.15 uur: Harry Sacksioni in concert.

Stadsschouwburg, 19.30 en 22.00 uur: Filmhuis (zie 18 nov.)

Olof, 21.00 uur: Film "Time Bandits".

DINSDAG 22 NOVEMBER Stadsschouwburg, 20.15 uur: Internationale nieuwe scène met 'ik gaf kontent mijnen eersten kreet op dees draaiende planeet'.

Stadsschouwburg, 19.30 en 22.00 uur: Filmhuis (zie 18 nov.)

Katholieke Hogeschool, 20.15 uur, aula: Koninklijke Liedertafel verzorgt optreden van Eliane Rodrigues, piano.

Ambassade-bioscoop, 22.30 uur: Filmliga met "La colletioneuse". Regie: Eric Rohmer.

Olof, 18.30 uur: Mosselavond.

WOENSDAG 23 NOVEMBER Stadsschouwburg, 20.15 uur: Nieuwe komedie met "Weduweverbranding". Een bizar toneelstuk van Jörg Glaser over een jonge vrouw en haar absolute geloof in de belofte van trouw, die haar vrijwillig en passief maakt. Regie: Hartmut Alberts.

Stadsschouwburg, 19.30 en 22.00 uur: Filmhuis (zie 18 nov.)

Katholieke Hogeschool, 15.00 uur, AZ-112: Lezing Prof. Dr. André Gunder Frank. Org.: VITE. Katholieke Hogeschool, 20.00 uur, AZ-112: Lezingen- en discussieavond over "Bewapening en onderontwikkeling".

DONDERDAG 24 NOVEMBER Stadsschouwburg, 20.15 uur: Andreas Vollenweider; Zwitserse virtuoos op de elektrische harp, waarmee hij het geluid van een kompleet orkest tovert.

Stadsschouwburg, 20.30 uur, studio: Spring-band. Jazz-konsert o.l.v.

Willem van Manen.

Stadsschouwburg, 19.30 en 22.00 uur: Filmhuis "Nouvelle Vague"; twee weken lang een selektie van het cinemathema festival over de nouvelle vague, een samenwerking van drie Brabantse filmhuizen en de filmliga Tilburg. Elke dag een andere film.

"La réiigieuse" van Jacques Rivette uit 1960.

Katholieke Hogeschool: Dies Natalis.

Olof, 22.00 uur: Rock and Rollfeest.

Katholieke Hogeschool, 19.30 uur, SZ-37: Lezing door Prof. G.J. Kruijer over "Politisering van de wetenschap". Org.: Polsoc.

Maranatha, 20.00 uur: Extra algemene ledenvergadering.

VRIJDAG 25 NOVEMBER Stadsschouwburg, 20.15 uur: Shusaku & Dormu Dance Theater. Surrealistische dans- en beeldend muziektheater met medewerkers van zeer uiteenlopende nationaliteiten onder artistieke leiding van de Japanner Susaku Takeuchi.

Stadsschouwburg, 20.30 uur: Wannes van de Velde. Deze bekende Vlaamse troubadour komt met een nieuw soloprogramma naar Tilburg.

Stadsschouwburg, 19.30 en 22.00 uur: In kader van festival "Nouvelle Vague": "Une femme mariée" van Jean-Luc Godard uit 1956.

Katholieke Hogeschool, gebouw O: Open dag ter gelegenheid van het 1214 jarig bestaan Audio-Visueel Centrum. Belangstellenden kunnen komen luisteren en kijken naar wat het centrum te bieden heeft.

Internationale Nieuwe Scène.

18 november 1983

ACHTERKLAP LEKKENDE KRANEN

Autowierokisme Mensen spreken graag over zichzelf. Daartoe hebben zij ool< alle aanleiding. Immes, de mens is een boeiend wezen met vele uitzonderlijke eigenschappen, en in het algemeen maakt een mens in deze spannende tijd heel wat mee.

Nu is er één ding in dat over zichzelf spreken, waarbij ik me wat ongemakkelijk voel. En dat betreft het "autowierokisme", het zichzelf bewieroken uit dankbaarheid voor al het goeds dat men zichzelf heeft aangedaan.

Autowierokisme betreft de geëxalteerde uitlatingen van een persoon over hetgeen hij of zij heeft gepresteerd of aan talenten in huis heeft, en dit alles in het kader van het persoonlijk welbevinden. Als kind op de lagere school had ik, samen met heel wat vriendjes en vriendinnetjes een fijne neus voor autowierokisme, want we riepen dan ogenblikkelijk: "Het stinkt hier".

Dat autowierokisme kent uiteraard vele vormen, zoals Wodan de menselijke persoon ook in vele vormen heeft uitgevoerd. Er is bijvoorbeeld de nogal onschuldige vorm van provocatief autowierokisme, wat meer bedoeld is om herrie te trappen en mensen aan het denken te zetten. Deze vorm stinkt wel, maar je kunt er nog om lachen, zoals bijvoorbeeld in

Salvador Dali's gedeeltelijk autobiografische "Journal d'un genie".

Een vervelendere vorm is het rancuneuze autowierokisme.

Daaronder versta ik de verbale nadruk van iemand op zijn of haar eigen verdiensten voor dit noordelijk halfrond, met de bedoeling te schoppen en te sissen naar hen die in de loop der jaren een andere opvatting over die verdiensten ventileerden. Een, overigens zeer bekwame, schrijver als W.F. Hermans heeft iets van dat vervelende trekje, hetgeen in zijn boek "Mandarijnen op zwavelzuur" wel aardig duidelijk wordt.

In de meest perifide vorm wordt het professioneel autowierokisme.

Dit is het 'langs alle denkbare luchtkanalen en papierstromen benadrukken van de kwaliteit en onmisbaarheid van je eigen talenten en de vruchten daarvan, met de bedoeling andere mensen in een moeilijk parket te plaatsen. Niet meer de kwajon-

Geen eenmalige uitkering voor studenten Zevenhonderd uitkeringstrekkers, WAO-ers, AOW-ers en ambtenaren van de Sociale Dienst demonstreerden op woensdag 9 november bij het stadhuis tegen kortingen op de bijstand.

'Het leven is schoh, we trekken van de steun'; klinkt het onder de warme novemberzon. Tussen de "Koos Krent, geen 314%" leuzen staat ook een groepje met " - I - 3314%" buttons op: HBOstudenten die aan de rand van het gebeuren hun eigen aktie voeren. Ze vinden het absurd dat studenten met een inkomen van ver onder het minimum niet in aanmerking komen voor een eenmalige uitkering. Namens alle studenten overhandigden ze aan wethouder P. van Hassel een groot aanvraagformulier. Hij vervangt wethouder Krosse van Sociale Zaken, want, zegt van Hassel, die heeft geen tijd voor de demonstrerende HBO-ers. Maar hij belooft plechtig om het for-

mulier met de bijbehorende stencils op de kamer van Krosse te leggen.

Veel mensen zien niets van de aktie. De organiserende HBObond wil echter geen gebruik maken van het podium. "We willen niet dat studenten zich laten uitspelen tegen mensen in de

(wotc/t^"' vervolgd) V/KTÖR VAARS 3"' ^""

bijstand", zegt Adri van Nieuwenhuijse. "We hebben de aktie toevallig op dezelfde dag georganiseerd, maar de andere mensen staan hier omdat er op hun uitkering gekort wordt. Zij krijgen wél een eenmalige uitkering. Als wij daar nu op het podium gaan staan, lijkt het net alsof wij zeg-

gensachtige neiging tot herrietrappen of een humeurig gevoel van miskenning maar de doelbewuste neiging om mensen die jou geen strobreed in de weg leggen en helemaal niets met jouw talenten te maken (willen) hebbe, publiekelijk te kakken te zetten. Dit alles om geen betere reden dan omdat je persoonlijk van oordeel bent dat jouw ideeënwereld in al haar rijkdom niet gemist kan worden ten zuiden van de ijskap.

Wanneer de bedoelingen van dat professionele autowierokisme transparant worden en gericht blijken te zijn op het verschaffen van (dubieuze) argumenten om mensen in een moeilijke tijd aan de kant te krijgen, dan overvalt mij een felle woede. De metaforiek waarin hoogleraren in het Hogeschoolblad dit professionele autowierokisme vormgeven, verhult in dit verband tè weinig om die woede te vermijden. Er wordt schaamteloos om repliek gevraagd.

Wouter van Gils. gen 'jullie hebben het zo slecht nog niet', en dat is zeker niet de bedoeling".

Een bijstandsmoeder kijkt met verbazing naar het groepje demonstrerende studenten. "Jullie krijgen toch een beurs", zegt ze, dan heb je toch geen eenmalige uitkering nodig". "Een student krijgt gemideld 7000 gulden per jaar", zegt Adri. "Dat is volgens een NIPO-enquête uit 1981 5700 gulden te weinig om optimaal te kunnen studeren. Bovendien zijn de collegegelden na 1981 flink gestegen en de maximale studietoelage is met 5% verminderd".

"Dat wist ik niet" zegt de bijstandsmoeder. "Maar jullie krijgen toch ook geld van jullie ouders?" Adri: "Die moeten het zelf ook met minder doen. Studenten gaan steeds vaker leningen afsluiten, of ze krijgen schulden bij anderen. Er gaan zelfs mensen in kraakpanden wonen omdat ze de huur van een kamer niet kunnen betalen. Sommigen eten geen vlees meer, maar ja, omdat 'student zijn' een tijdelijke

zaak is, is iedereen nogal tolerant. Veel mensen vergeten wel dat ze een dikke kans hebben om in de RWW te komen als ze afgestudeerd zijn".

"Ja", zegt de bijstandsmoeder, "ik heb ook RWW en ik kom daar nooit meer vanaf want ik ben gescheiden. Ik kon er altijd goed mee rond komen, maar de laatste tijd wordt het echt moeilijk. Ik heb een dochter van dertien, en die wil dolgraag op jazzballet. Ze moet het zelf betalen van het tientje dat ze met opassen verdient, anders gaat het écht niet. En nou moeten we wéér inleveren. Voor werkgelegenheid wil ik dat best doen, maar ik beur steeds minder en het helpt niks".

"JuHie kunnen nog akties voeren", zegt Adri, "wij hebben weinig pressiemiddelen. Met staken benadelen we alleen onszelf, want het programma draait gewoon door, en stiptheid helpt ook niet. Bezettingen lopen altijd uit op een uitputtingsslag". "We moeten één front vormen", zegt de bijstandsmoeder, "anders blijft het zo doorgaan. Ik was vandaag heel huiverig om hier te komen, stel je voor dat er wat gebeurde! Maar toch, er zijn al zoveel mensen moedeloos. 'We zien wel', zeggen ze, en dan pakken ze nog maar eens een sigaretje en een kop koffie".

Aan de bezuinigingen voor studenten komt voorlopig nog geen eind. Volgend jaar stijgt het collegegeld met meer dan honderd gulden, daarna volgt het ieder jaar de prijsindex. Het maximale inkomen van studenten onder de 21 jaar daalt naar de hoogte van een RWW-uitkering voor 19-jarigen, 707 gulden, en er is voorlopig geen zicht op een nieuw studiefinancieringsstelsel. Eind november houdt de HBO-bond in Tilburg een landelijk georganiseerde enquête naar het inkomen van studenten. "Misschien is dat een aanleiding om serieus over je eigen financiële situatie na te gaan denken", zegt Adri. "En het wordt tijd dat de beleidsmakers dat ook eens doen".

K.B.

©F.Vfemminx'55

'ikfcoi- Vaans en die fiunk7 hafc wortienQGvaaHijK.Nu ' hebber» ze ook een microfoon ontdekt .'Liquideer ze Eerst de rafc....

m