1982 11 26

■MB

I

Tilburgs Hpgeschoolblad ­ 26 november 1982 ­ jaargang 20

Studenten wijzen op benarde financiële positie In samenwerking met de HBO­ studentenbond heeft een groep van T ilburgse hoge­ schoolstudenten afgelopen dinsdag geprotesteerd tegen de zo langzamerhand onhoud­ bare financiële situatie waarin veel beursstudenten op dit ogenblik verkeren. T ijdens een aktievergadering bij de aula van de hogeschool rekende een aantal sprekers en toe­ hoorders voor dat onder meer door de verhoogde collegegel­ den het studentenbudget de afgelopen jaren zo'n 20% is achtergebleven bij de ontwik­ keling van de andere inko­ mens.

De studenten eisen een direkte uitbeta­ ling van de achterstallige beursgelden, de spoedige invoering van een deugdelijk financieringsstelsel, de handhaving van de koppeling van de studiebeurzen aan het prijsindexcijfer, de afschaffing van de studentenstops, de afschaffing of in elk geval de bevriezing van examen­ en col­ legegelden, geen bevriezing van de kin­ derbijslag en tenslotte, het behoud van de kwaliteit en de toegankelijkheid van het hoger onderwijs.

Na afloop van de hogeschoolmanifesta­ tie trok een groep studenten naar het centrum van Tilburg waar de prikaktie "Operatie Zebra' was gepland. Op drie punten in de stad werd voor enkele mi­ nuten het verkeer stilgelegd. Op deze manier probeerden de studenten samen met hun collega's van het HBO de schijn­ werper op hun problemen te richten ("Als we het Nieuwsblad maar halen, dat is het doel van deze aktie"). Men had met opzet een week gewacht om in de publiciteit niet door de onderwijsstaking onder de voet te worden gelopen.

De Tilburgse aktie past in een landelijke golf van verzet tegen de belabberde situ­ atie van de beursstudent. Op een lande­ lijke vergadering van de verenigde HBO­ en WO­bonden, op 6 november te Utrecht, werd besloten tot de oprichting van een gezamenlijk aktiecomitee. De or­ ganisatie van de prikaktiedag van afgelo­ pen dinsdag was een van de eerste be­ leidsdaden van het comitee. Voorts is bij de minister en de Tweede Kamer schrif­ telijk protest aangetekend tegen het voornemen om aan 15.000 studenten en scholieren geen beurs meer uit te betalen

voor 1 januari 1983. Besloten is een kort geding hierover aan te spannen tegen de staat.

Volgens de gezamenlijke bonden, vere­ nigd in het Landelijk Overleg van Grond­ raden (LOG), ligt de financiële positie van studenten ver beneden het algemeen aanvaarde bestaansminimum en worden keer op keer nieuwe aanslagen op de smalle studentenbeurs gepleegd. Eerder deze maand hadden de bonden al de noodkreet laten horen: moeten studen­ ten anno 1982 gaan bedelen, spelen of naar de pandjesbaas?

vervolg op pagina 6

Realities op interim­ rapport taakverdeling Het College van Bestuur heeft bemerkingen aange­ bracht bij het interimrapport van de Commissie Taakverdeling

16

5

De pedel en het protocol Een kijkje in het draaiboek voor academische ceremonies Het Lustrumcongres

8 / 9 Prof. Reynaerts over arbeidsverhoudingen: De boedei van de BV Nederland

De landelijke taakverdelingscommissie wil begin maart uitpakken met een eind­

Lustrumcongres overheidsbemoeienis Ook wetenschappers zijn eenkennig. Dat is een van de con­ clusies die men na een dag wetenschappelijk congresseren kon trekken. Op vrijdag 19 november j . l . werd het congres van de Hogeschool gehouden rond het thema "overheidsbe­ moeienis" in de ruimste betekenis. Dit kan leiden tot onsa­ menhangendheid en dat blijkt uit de bebundelde artikelen, getiteld "overheidsbemoeienis", die als basis diende van het congres. De samenstellers hadden grote moeite om een in­ houdelijke samenhang aan te brengen in de diverse wijzes waarop de verschillende auteurs tegen het verschijnsel overheidsbemoeienis aankeken. Prof. Dr. A . H . J . Kolnaar (hoogleraar Algemene Economie aan de K.H.T. en een van de redaktieleden van de bundel) schetste deze problemen tijdens de opening van het congres. De problemen met de samenhang k w a m e n ook aan het licht tijdens het congres zelf. 's Ochtends was het de beurt aan Prof. mr. A . M . Don­ ner (hoogleraar Staatsrecht aan de Rijksuniversiteit van Groningen) om met een juridisch getinte rede de spits af te bijten. Hij ging daarbij vooral in op de negatieve zijde van overheidsbemoeienis, 's Middags k w a m e n er vervolgens t w e e economen aan het w o o r d , t . w . Prof. dr. D.B.J . Schou­ ten (hoogleraar Algemene Leer en Geschiedenis van de Eco­ nomie aan de K.H.T.) en prof. dr. ir. Ritzen (hoogleraar On­ derwijskunde, in het bijzonder onderwijsplanning en ­ economie aan de Kath. Universiteit van Nijmegen). W a t een wervelend debat had moeten worden werd echter een bor­ relpraatje. Daarna volgde nog een forumdiscussie met voor­ noemde sprekers aangevuld met Prof. dr. M . A . D . Plattel (hoogleraar Theorie en Geschiedenis van de Algemene Soci­ ologie). Zij zouden voor een filosofische en sociologische in­ breng zorgen. Het was per slot van rekening een congres van de hele Hogeschool. Discussieleider w a s Prof. dr.

J . E . A . M . van Dijck (hoogleraar Belastingrecht aan de K.H.T.).

Voor een kort verslag zie pag. 5.

rapport om door taakverdeling te komen tot een bezuinigingsplan van 258 miljoen.

In een zopas verschenen interim­rapport staan de spelregels voor een verdere taakverdelingsoperatie. Het CvB heeft opmerkingen bij die spelregels. Het Col­ lege wil de operatie in twee delen splitsen "waarbij eerst wordt nagegaan in welke (met name dure) disciplines landelijk een grote overcapaciteit t.o.v. de vraag op de arbeidsmarkt beschikbaar is", waarna men afbouw door sluiting van een of meer vestigingen danwei door substan­ tiële afslanking van alle vestigingen per discipline kan overwegen.

Het interimrapport wordt in de volgende hogeschoolraadsvergadering behandeld.

Ook van studentenzijde zijn er reakties op het rapport. Een samenwerkingsver­ band van studenten in de raden, het "Landelijk Studenten Taakverdelingso­ verleg" (LASTO) zoekt in het interimrap­ port tevergeefs naar een visie op de toe­ komst van het hoger onderwijs. Het rap­ port rept met geen woord over het be­ houd of uitbreiding van de kwaliteit van het onderwijs. Over studenten wordt al­ leen in "aanfa//e/7" geschreven, over stu­ dentenbelangen zwijgt het rapport, aldus het LASTO dat ook scherp reageert op het feit dat de taakverdelingscommissie meer wil bezuinigen dan de 258 miljoen van de minister, zonder dat er garanties zijn dat dit surplus elders door instellin­ gen kan worden besteed.

Het "Interuniversitair Studentenoverleg­ orgaan" (ISO) heeft dan weer kritiek op het LASTO en wil "gezien haar construc­ tieve opstelling en kritische houding" een meer geprononceerde mening aan de minister kenbaar maken.

PERS

MATSERTJES

TRIBUNE

Uit de Universiteitsbladen THT­NIEUWS Er komt een nieuw inschrijfsysteem voor studenten, het zogenaamde ISIS (interu­ niversitair studenten inschrijfsysteem).

Het nieuwe inschrijfformulier zal langer zijn dan het oude omdat het meer vragen omvat. Met name het aantal service­ vragen zal worden uitgebreid. Per computer­uitdraai zal dan meer informa­ tie vrijkomen, terwijl vroeger per enkele vraag een dergelijke uitdraai vereist was.

Vooral bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bestaat meer behoefte aan gegevens over studenten. Er wordt bijvoorbeeld niet alleen meer gevraagd naar de vooropleiding van de vader maar ook naar die van de moeder. Tevens wordt gevraagd naar gegevens over va­ kantiebaantjes, studentassistentscha^pen en overige bijbaantjes. Men is overigens niet verplicht deze vragen te beantwoor­ den. In Twente en aan de Vrije Universi­ teit te Amsterdam wordt momenteel geëxperimenteerd met het nieuwe systeem dat uiteindelijk op alle hoge­ scholen en universiteiten zal worden in­ gevoerd.

De bedrijfsvaardigheid van de jonge aca­ demicus is beneden alle peil. Dit is al­ thans de mening van de Stichting Inte­ grand. Deze Stichting, wiens College van Bestuur onder voorzitterschap staat van jhr. mr. de Brauw, heeft als doel daar iets aan te verbeteren. De Stichting func­ tioneert door het regelen van stages als intermediair tussen bedrijf en student, de ervaring die tijdens de stage wordt opge­ daan kan fungeren als een "lauwe dou­ che" en op die wijze de te hooggespan­ nen carrièreverwachtingen van de pas af­ gestudeerden kunnen terugschroeven. En dat lijkt bij bepaalde groepen nogal no­ dig. "Vooral de zogenaamde corpsstu­ denten uit Leiden hebben een erg slechte naam. Zij zouden wereldvreemd, onvol­ wassen, eigenwijs, hooghartig en daar­ door volkomen ongeschikt zijn om een verantwoordelijke functie in welk mo­ dern bedrijf dan ook uit te oefenen."

QUOD NOVUM Zoals bekend is er een regeling in de maak waardoor het aantal nevenfuncties van wetenschappers drastisch besnoeid kan gaan worden. Diensten van weten­ schappers aan derden zullen in 's­Rijks kas terug moeten vloeien. Dat kan oplo­ pen tot duizend gulden per dag. Een van de wetenschappers die flink gepakt kan

gaan worden is Prof. Slagter, hoogleraar privaatrecht en voorzitter van de com­ missie van Bestuurshervorming. Slagter is in het bezit van nogal wat adviseur­ schappen en commissariaten. In een inte­ view met een Quod Novum redacteur lucht hij zijn hart en scherpt hij alvast de degens voor als het Rotterdams College van Bestuur tn zijn beurs wil gaan tasten.

Het is de bedoeling dat de betreffende re­ geling het Rijk 25 miljoen per jaar gaat opleveren.

UTRECHTS UNIVERSITEITSB L AD In vrijwel alle universiteitsbladen deze week aandacht voor de onderwijsstakin­ gen. In Utrecht ook aandacht voor het studentenverzet. Dat verzet richt zich vooral op het "gesol" met studiebeur­ zen. Zoals bekend heeft de minister de uitbetaling van 15.000 beurzen opge­ schort tot 1983. In het Utrechts Universi­ teitsblad wordt aangekondigd dat stu­ denten in het HBO en WO hiertegen op 23 november een landelijke actiedag zul­ len houden. Er wordt gedacht aan acties als een telefoonblokkade van het Mi­ nisterie van Onderwijs en Wetenschap­ pen en een fietstocht naar Den Haag. Bo­ vendien zullen studenten in sommige plaatsen op straat gaan bedelen om zo aan geld te komen. Vooralsnog zal er op

Examenregeling moet op de helling Moeten examenonderdelen een beperkte geldigheidsduur krijgen of niet? Minister Deelman van Onderwijs en Wetenschappen vindt beperking van de geldigheidsduur in strijd met de geest van de wet. Er is werk aan de winkel in de fakulteitsraden, meent studentendecaan Danny Backx. De meeste examenregelingen moeten herzien worden. In dit artikel geeft Backx een commentaar op de jongste ontwikkelingen.

Rond de 'geldigheidsduur van met goed gevolg afgelegde examenonderdelen' is in den lande sinds enige tijd een en ander gaande; dat heeft door een zeer recente uitspraak van het Universitair College van Beroep van de TH Twente (6­10­82) aan aktuaïiteit gewonnen. Gelet op het belang van de zaak wil ik daarop nader ingaan.

Waar gaat het over? In art. 45.1 van het Akademisch Statuut is bepaald dat de fa­ kulteitsraad in de nadere regeling ­ zeg maar een onderdeel van het examenregle­ ment ­ regelen stelt t.a.v. de geldigheids­ duur van met goed gevolg afgelegde exa­ menonderdelen. Of, de fakulteitsraad kan bepalen dat onderdelen, 1, 2 of 3 jaar geldig blijven, maar, kan ook bepa­ len dat wanneer iemand voor het 'exa­ men' niet slaagt, dat dan de met goed ge­ volg afgelegde examenonderdelen verval­ len. Met name dat laatste komt, b.v. in de regelingen over de propedeuse, nogal eens voor aan de K.H. Dat is dan weliswaar geen uitdrukkelijke regeling van de geldigheidsduur, maar komt wel op hetzelfde neer. Althans, zo wordt gedacht. De eerder genoemde uit­ spraak van het U.C.v.B. te Twente, zet deze redenering op losse schroeven. De desbetreffende regeling te Twente kent een bepaling waaruit te lezen valt dat wie is 'afgewezen' het volgend jaar opnieuw aan het examen mag deelnemen; volgens de examenkommissie van wie de beroe­ pen beschikking uitging, kan zulks niet anders betekenen dat 'opnieuw deelne­ men aan alle examenonderdelen'. H et U.C.v.B. vindt dit een onjuiste uitleg:

'Het college vermag niet in te zien dat af­ zonderlijke vermelding van dit reeds door de wetgever gekreëerde recht om aan een examen deel te nemen de beteke­ nis zou kunnen hebben van een impliciete regeling van de geldigheidsduur van de reeds behaalde onderdelen daarvan'.

Of, wil de fakulteit de geldigheidsduur van examens regelen, dan moet dat uit­ drukkelijk en met zoveel woorden ge­ schieden.

En dan komt Leiden in last: de eerder ge­ noemde bepaling van het Akademisch Statuut lijkt op zich duidelijk. De fakul­ teitsraad is ter zake bevoegd. Zo duide­ lijk lijkt die bepaling dat de Nota van Toelichting bij de meergenoemde artikel over het onderdeel "geldigheidsduur' zwijgt. Dat zwijgen is de minister echter wel vergaan. Immers, de Kommissie voor de Bestuurshervorming had in haar mo­ del examenregeling (model A art. 13) het meergenoemde art. 45.1 A.S. nader inge­ vuld. De C.V.H .W.O., in haar zevende werkstuk, struikelt al over dat art 13 van de Cie voor de bestuurshervorming, maar de Minister die is er pardoes over gevallen: die smak wordt met zoveel woorden in zijn brief d.d. 16 september 1982 als volgt aan de instellingen bekend gemaakt: 'In beginsel dient ervan te wor­ den uitgegaan, dat alle met goed gevolg afgelegde examenonderdelen een onbe­ perkte geldigheidsduur hebben ... De beslissing om de geldigheidsduur van een bepaald examenonderdeel te beperken, moeten evenwel met grote zorgvuldigheid en prudentie worden genomen ... Bepa­ lingen, als in het model van de Kommis­

18 november een gesprek met het Mi­ nisterie plaatsvinden. L evert dat niets op dan krijgt de Staat een kort geding aan haar broek, aldus het U­blad. Een ander bericht meldt dat de Stichting Studenten Gezondheidszorg (SSGZ), een van de grootste ziektekostenverzekeraars van studenten, besloten heeft de gedupeerde studenten uitstel van premiebetaling te geven. Ook heeft de Stichting zich uit­ gesproken over de verhoging van het col­ legegeld met 37%. "De Stichting vreest dat studenten zich door deze exorbitante verhoging in toenemende mate niet zul­ len verzekeren tegen ziektekosten".

LUCAS VAN WEES

■■■im a t se r t j e

SHIH

'Matsertjes' kunnen worden opgegeven bij de redaktie. Tot 30 woorden kosten ze / 5,­; on­ der nummer / 2,50 extra. Reakties op adver­ tenties onder nummer naar de redaktie sturen.

TE KOOP: Renault 16 TS Metallic groen, bouwjaar 1976, o.a. electrisch be­ diende ramen. Dessinateurplein 36, Til­ burg. Tel. 013­365404.

TYPEWERK: Voor het verzorgen van uw typewerk 01612­5019.

TYPEWERK: Wie wil het typewerk van mijn scriptie verzorgen? Prijsopgave + tel. nr. z.s.m. aan U. Bertrenelli, Postbus 10357, 5000 JJ TILBURG.

tilburgs hogeschoolblad weekblad voor de katholieke hogeschool tilburg

In de rubriek .Tribune' geven lezers hun opinie op uitnodiging van de THB­redaktie.

redaktie eddie vaes (hoofdredakteur) twan geurts, lennart kik, ellen nooyen, angela lodder (assistente)

Deze week: Danny Backx

medewerkers paul emonts, \Vouter van gils, peter pennartz, henk zomer, wilma okkerse, sjef stoop, klaudie biennans, john versieyen

sie voor de Bestuurshervorming en door de C.v.H .W.O. voorgesteld, die aan alle examenonderdelen zonder onderscheid een beperkte geldigheidsduur verluiden, staat m.i. met de eisen van zorgvuldig­ heid en prudentie op gespannen voet.

Daarbij komt, dat dergelijke bepalingen weliswaar niet in strijd zijn met de letter van de wet en van het Akademisch Sta­ tuut, maar naar mijn mening wel met de geest van de wet'.

Nu lijkt mij dat na het aanvankelijk stil­ zwijgen een hele mondvol. Onverkort zegt de minister dat het van de gekke is dat aan alle examenonderdelen een be­ perkte geldigheidsduur wordt verbonden; als daar bovenop komt dat de impliciete beperking ­ zoals in de Twentse uitspraak ­ ook niet deugdelijk is, dan zie ik vanaf vandaag de fakulteitsraden zich naarstig buigen over het bijstellen van de nadere regeling op dit onderdeel. Immers, de aan onze hogeschool geldende examenre­ gelingen kennen alle ­ zeker voor de pro­ pedeuse ­ de impliciete of expliciete be­ perking van de geldigheidsduur; deze is dan weliswaar niet in strijd met de wet, maar, het komt mij voor dat wie het 'al­ gemeen belang' in het geding zou bren­ gen een goede kans maakt het gelijk aan zijn zijde te krijgen.

Of: naar mijn overtuiging kunnen de (meeste) van de huidige regeringen niet in stand blijven. Werk aan de winkel der­ halve in de fakulteitsraden.

samenstelling redaktieraad prof mr p van seters (voorzitter), drs j koning, dr h van erp, drs | van de net, f hummelman, m ackermans (adviseur), t nilsen, r geurtsen, a de laaf, drs th schouw officiële mededelingen buro pers en voorlichting cartoonist ad van haandel, henk van de berg advertenties angela lodder kopij alle kopij moet uiterlijk op donderdag de week vóór het verschijnen in het bezit van de redaktie zijn redaktie^adres/advertenties hogeschoollaan 225, tilburg, telefoon (alleen voor thb) 662277 en 662506 intern 2277 en 2506 kamer 207 en 208 (gebouw b) foto rien siers landelijk samenwerkingsverband universitaire pers (up) waarbij verder aangesloten ad valvas (vu amsterdam), wagenings hogeschoolblad, utrecht universiteitsblad, thd­nieuws (delft), th berichten (eindhoven), tht­nieuws (twente), observant (maastricht), uk (groningen) en ku­nieuws (nijmegen) druk drukkerij em de jong bv, baarle­nassau vormgeving Willem van zoetendaal abonnementen voor niet­hogeschoolleden f 15,— per jaargang

Lustrumcongres: De eenkennigheid van de wetenschappers

ii„t„i\ai'ii^

A

De burger verwacht teveel, de overheid L doet teveel Met een wetenschappelijk congres rond het thema 'overheidsbemoeienis' werd de eerste dag van de officiële lustrumweek van de Tilburgse Hogeschool ingeluid. Op deze dag kreeg de Hogeschool een ontwerp aangeboden voor een legpenning.

Aanbieder van de legpenning was dr. G. Linssen, voorzitter van het Cobbenhagenfonds. Mr. R. van Straaten, voorzitter van het CvB, nam het geschenk symbolisch in ontvangst. De penning verkeert nog in het ontwerpstadium. Het gaat om een ontwerp van de Brabantse penningmaker dos Reniers uit Mierlo-Hout. Joop Teunissen bezocht het lustrumcongres.

Prof. Donner wees er in zijn rede op dat hij bij het woord overheidsbemoeienis dacht aan de schaduwzijdes hiervan, t.w. het aspect van de bureaucratie, ofwel het technocratisch regime van de overheid. Een dergelijl< regime is het uitvloeisel van van een door ons gewilde sociale verzorgingsstaat, aldus Prof. Donner. Hij had daarbij een staat op het oog die de rechtsgelijkheid van haar leden wil waarborgen. Daartoe worden allerlei regels ontworpen. Door de grote maatschappelijke diversifiteit zijn er echter steeds meer verfijningen van de regels nodig om aan het beginsel van de gelijkheid te kunnen voldoen. "De verfijning en aanpassing van de regelgeving en rechtsbescherming gebeurt zonder twijfel vanuit de beste bedoelingen. Maar" zo stelde Prof. Donner, "het goud van de goede bedoelingen moet worden ingewisseld in de pasmunt van alledag".

Donner bedoelde daarmee dat aan het overheidsfunctioneren door de steeds grotere verfijningen zwaardere eisen worden gesteld. Bij de regelstelling wordt het stadium van de uitvoering overgeslagen, zo stelde Prof. Donner.

"Steeds verdergaande normverfijningen en aanpassingen leiden tot een " N o r m flut" en een evenredig grote 'Beamtenschwelle'. Aldus ontstaat er een log en verstard apparaat, waarbij zijn diensten omslaan in hun tegendeel. De rol van de overheid verandert dan van het behoeden van de rechtsgelijkheid naar het belemmeren ervan".

En dat is wat Prof. Donner de paradox van de moderne rechtsstaat noemt. Een steeds toenemende verfijning en aanpassing ter vergroting van de rechtsgelijkheid leidt in toenemende mate tot een verwijdering van het beoogde doel. Of zoals Prof. Donner het zelf uitdrukte: "Naarmate je wilt dat de overheid het beter doet moet je langer wachten". Prof.

Donner pleit aldus voor een bescheidener rol van de overheid, die haar beperkingen moet leren inzien en moet afstappen van haar bevoogdend karakter. Hieraan kan gestalte gegeven worden door vergroving van de regels. Terecht werd aan Prof. Donner na zijn lezing de vraag voorgelegd wat hij als concrete oplossingen had voor de door hem geschetste bureaucratisering. Het antwoord kwam er niet, maar eigenlijk had hij dat al gegeven door te stellen dat " w e door onze onkunde en onervarenheid een aantal processen, als een 'Zauberlehrling', niet kunnen overzien en daarmede niet in de hand kunnen houden".

Na de lunch (met vers fruit en video) kwamen er twee sprekers aan het woord die op het eerste gezicht wat minder overtuigd waren van de relatieve autonoTilburgs H o g e s c h o o l b l a d

mie van sociale processen, een verschijnsel waar wel meer economen last van hebben. Prof. Schouten kreeg de gelegenheid om het plan dat zijn naam draagt nader toe te lichten en te verantwoorden. Het T.H.B, van 12 november beschrijft zijn plan.

In dat zelfde nummer had Prof. Ritzen al de angel uit de discussie getrokken door te stellen dat hij het "in principe wel eens zou l<unnen worden met Sciiouten".

Prof. Schouten pleit voor een accoord op centraal niveau, waarbij een loonstop voor een aantal jaren wordt ingevoerd.

Daarnaast is er dan een belastingverlaging nodig om het bestedingsniveau van de werknemers op peil te houden. Een consequentie van de maatregelen zal waarschijnlijk zijn dat het financieringstekort van de overheid zal toenemen. Dit zal echter nog wel meevallen volgens Schouten door zgn. inverdieneffekten.

Het doel van het Plan Schouten is het investeringsniveau te versterken. Over één ding zijn de marxistische economen en Schouten het eens: "het huidige sociaal economisch beleid deugt niet". Volgens de laatste projectie van het Centraal Planbureau zal met handhaving van het huidige beleid het financieringstekort niet worden teruggebracht, het werklozenleger zal toenemen tot 910.000 mensjaren. Daarnaast zullen de actieve werknemers ong. 5% van hun salaris moeten inleveren.

Tot voor kort voorzag het C.P.B, het plan-Schouten van zeer rooskleurige vooruitzichten. Inmiddels hebben herberekeningen het plan van Schouten van zijn smakelijke jus ontdaan. Er zal slechts een vergroting van de werkgelegenheid

tot 160.000 mensjaren te verwachten zijn (i.t.t. de vorige prognose van 310.000) en het financieringstekort zal aanzienlijk toenemen. Niettegenstaande de slechte verwachtingen noemt Prof. Schouten zijn plan nog steeds het op één na beste dat er is. De voorkeur gaat nog uit naar een idee van uit vroegere jaren, het anoniem kapitalisme.

Volgens dit model moet de overheid zich terugtrekken uit het economisch leven. Haar enige taak is het beslag leggen op de (maatschappelijke) winst van ondernemingen. Het beste idee lijkt Schouten niet uitvoerbaar en daarom pleit hij ervoor dat er op centraal niveau (werknemers, werkgevers en overheid) iets moet gebeuren.

Loonmaatregelen zoals die de voorafgaande jaren gebruikelijk waren, wijst hij af.

Prof. Ritzen deelt de mening dat het huidige economisch systeem niet deugt.

"Daarover zijn alle economen het wel eens, maar de verschillen manifesteren zich in de middelen en doelstellingen die worden aangedragen om de huidige crisis op te lossen", aldus Prof. Ritzen. Hij pleitte voor een tweetal maatregelen die kunnen worden samengevat onder de noemer 'deregulering en arbeidstijdsverkorting'. Met alleen een verhoging van het investeringsvolume komen we er niet. Het is dan nog maar de vraag of de exportvergroting doorzet. Aandacht verdient daarom, volgens Prof. Ritzen, ook de produktiestructuur. Het huidige produktieproces wordt beperkt door allerlei regelingen, wetten, premies, heffingen etc. Een voorbeeld is de verstarrende werking van de ontslagbescherming in Nederland. Een deregulering is daarom volgens Ritzen noodzakelijk. Op dit moment is er niet zozeer een gebrek aan risicodragend kapitaal maar aan "ondernemingslust", zo stelt hij.

Schouten merkt daarover op dat dat gebrek een gevolg is van het verminderde vertrouwen van de ondernemers in de economische ontwikkeling, die een duurzame vermindering van de vraag te zien geeft. Het is voor de investeerders nog maar de vraag of geïnvesteerd kapitaal winstgevend zal zijn. Ter oplossing van de problemen is een deregulering niet voldoende, meent Schouten: Het vertrouwen van de ondernemers moet hersteld worden. Hij vraagt zich af waar de voorgestelde deregulering in praktijk ge-

realiseerd zou moeten worden. "Van deregulering an sich is iedereen wel voorstander", aldus Schouten.

Prof. Ritzen pleit enerzijds voor minder overheidsbemoeienis in de vorm van deregulering, anderzijds wil hij meer regelingen die de arbeidstijdverkorting bevorderen. De vermindering van werkloosheid heeft zowel voordelen voor de werknemers en werkgevers. De laatsten hebben er bijvoorbeeld baat bij dat er een betrekkelijke arbeidsrust (lees: maatschappelijke rust) is.

Schouten en Ritzen bleken het op diverse punten wel eens te kunnen worden.

Na het 'economendebat' volgde een forumdiscussie. Prof. Plattel en prof. de Moor kregen nu de mogelijkheid om in het kort stellingen aan te dragen. Plattel stelde o.a. dat de verzorgingsstaat, nu het slecht gaat volgens de economen niet mag afkalven. Deze staatsvorm heeft een groot aantal verworvenheden met zich mee gebracht zoals een grotere vrijheid van het individu en, voor zover er sprake is van afhankelijkheid, een afhankelijkheid van een meer negtrale instantie. De verzorgingsstaat is er in eerste instantie, volgens Plattel, om het individu te beschermen tegen de grillige afwisseling van monopolie-kapitalisme en monopolie-laborisme; een voortvloeisel uit de markteconomie. Bij veel economen bestaat nu de neiging om de problemen op te lossen met de oude wet van vraag en aanbod. De geschiedenis heeft echter geleerd dat er dan geen zelfregulerende ordering kan ontstaan. Daarnaast stelde Plattel dat de taak van de overheid om de welvaartsstaat te herstellen nog niet voldoende is. De overheidsbemoeienissen moeten ook zodanig zijn dat sociale problemen als vereenzaming, die gepaard gaan en gingen met de welvaartsstaat onder de aandacht komen.

Technologische ontwikkelingen zijn er debet aan dat vergroting van de winst niet automatisch hoeft te leiden tot meer werkgelegenheid. De overheid zal sturend moeten optreden. Zij zal er voor zorgen dat jongeren aan werk worden geholpen. Kortom, Plattel stapt niet af van het idee van de verzorgingsstaat. De overheid blijft nodig als regulator van de problemen die gepaard gaan met o.a. de economische ontwikkeling. Tenslotte merkte Plattel nog op dat "men problemen kan oplossen zonder ze te begrijpen en toch een goed bestuurder zijn. Men kan ook problemen kennen zonder ze op te lossen en toch een goed filosoof zijn".

Evenals Plattel ziet Prof. de Moor de verzorgingsstaat als een grote verworvenheid en die zal de overheid moeten waarborgen. Dit neemt echter volgens de Moor niet weg dat men de overheidsbemoeienis kritisch moet bekijken. Hij stelt dat de overheid een instrument en resultante is van diverse collectiva in de samenleving. "Aldus hebben we te maken met een krachtenveld, dat tot gevolg heeft dat maatregelen, regels etc. anders uitpakken dan oorspronkelijk bedoeld."

Allerlei pressiegroepen die korte termijn belangen trachten om te zetten in hun eigen belang zijn er de oorzaak van dat de overheid ondoelmatig gaat handelen. De Moor stelt voor om de nu ontstane overdaad aan regelingen middels een kosten/baten analyse kritisch te bekijken.

vervolg op pagina 4 Ritzen contra Schouten: een borrelpraatje in plaats van een wervelend debat.

26 november 1982

K

Innovatie op regionaal nivo Ondernemers in het midden- en l<ieinbedrijf met een sterl< technische specialisatie zouden op verzoek gel<oppeld l<unnen worden aan ondernemers met management en/of marketing kwaliteiten. Daarvoor kan een 'regionaal bedrijfshuwelijkenbureau' in het leven worden geroepen. Dat is een van de suggesties die worden aangedragen in een onderzoek van de vakgroep regionale economie van de Tilburgse Hogeschool. De onderzoekers, Boekema, Hendriks en Verhoef, presenteerden onlangs een rapport over de mogelijkheden van het midden- en kleinbedrijf in het regionale innovatieproces.

Andere aanbevelingen waartoe de Tilburgse onderzoekers komen zijn de vergroting van de kredietmogelijkheden voor kleine ondernemers, het opstarten van bedrijvencentra (naar Engels voorbeeld), het geven van cursussen aan beginnende ondernemers en het starten met 'bedrijveninformatiewinkels' en regionale uitvindercentra'. Wel is daarbij een gebundelde aanpak, waarbij diverse instrumenten samengevoegd worden, van belang. Zo'n aanpak vereist wel, dat naast de overheid, ook banken en het overige particuliere bedrijfsleven in deze opzet betrokken worden en aktief deelnemen.

De onderzoekers komen tot deze aanbevelingen omdat de op innovatie gerichte ondernemer in de praktijk op verschillende problemen stuit. De verwachtingen over de kleine innovatieve onderneming zijn in deze tijd nogal hoog gespannen.

Toch zijn er vaak ernstige knelpunten, zoals een gebrek aan financieringsmogelijkheden of een gebrek aan deskundigheid op één of meerdere terreinen. In het algemeen wordt teveel de nadruk op de technische kant van de innovatie gelegd, terwijl zaken als marktinvloeden, de ruimtelijke component en de werkgelegenheidsaspecten onvoldoende uit de verf komen.

Ook de Tilburgse Hogeschool zou door het openen van een 'transferpunt' de aanwezige kennis beter toegankelijk kunnen maken voor het midden- en kleinbedrijf. Tilburg zou vooral bij specifieke managements- en beheersproblemen de

helpende hand kunnen bieden. Het is de bedoeling in de loop van 1983 met zo'n transferpunt te starten.

Deelnamein Normen en Waarden voorlopig voortgezet De Hogeschoolraad heeft in haar vergadering van 4 november j . l . besloten de deelname van de KHT in het Interuniversitair Instituut voor Normen en Waarden (INW) voorlopig voort te zetten. De Raad wijst er daarbij op dat dit besluit nog niet gezien kan worden als een definitieve beslissing om ook op langere termijn met het INW in zee te gaan.

Op dit moment kost de deelname in het INW de Tilburgse Hogeschool in feite nog niets. De Hogeschoolraad stelt dan ook dat de definitieve beslissing over voortzetting van de deelname pas op of omstreeks het moment genomen kan worden, wanneer het INW ook in feite ten laste gaat komen van de begroting van de Hogeschool.

Dan zal ook een afweging gemaakt moeten worden, waaruit mogelijk zou kunnen blijken dat andere activiteiten een hogere prioriteit dienen te krijgen, zoals het bestuur van de Economische Faculteit schrijft in haar advies over het voortzetten van de deelname in het INW. Ook het faculteitsbestuur bij de sociologen zou een dergelijke beslissing willen baseren op de verhouding tussen de 'contributie' die de KHT verschuldigd is enerzijds en de omvang van de tegenprestatie die het INW levert anderzijds.

Advertentie tegen bezuinigingen Deze week donderdag is er in het Nieuwsblad van het Zuiden een advertentie geplaatst door 274 personeelsleden van de KHT tegen de voorgenomen bezuinigingen in de onderwijssector. De volledige tekst van de advertentie luidt: "Bij gelegenheid van de 55-ste Dies viering van de Katho/ie/<e Hogeschool Til-

vervolg van pagina 3

Lustrumcongres "Overheidsbemoeienis" De nuttigheid van de regels moet onder de aandacht komen, aldus de Moor.

Prof. V. Dijck vatte als discussieleider de problemen rond overheidsbemoeienis samen met de woorden "de teveel verwachtende burger en teveel doende overheid. Er is een autonoom mechanisme ontstaan en hoe is daar enige ingreep op mogelijk?" Prof. Donner weet het niet. Ritzen stelt de eerder vermelde deregulering voor. Prof. de Moor ziet daar dus ook wel wat in door externe instanties een kosten/baten analyse te laten uitvoeren op de overheidstaken.

Prof. Schouten wijst het gehoor er op dat men de overheidsbemoeienis niet moet overdrijven. Bij een groeiende bevolking is een groei van het ambtenarenapparaat in de zelfde orde van grootte gerechtvaardigd. Tenslotte merkt Plattel

Tilburgs Hogeschoolblad

nog op: "Nu de zaak in de soep loopt wordt de overheidsbureaucratie als de grote zondebok aangewezen, maar men moet het verband zien van deze bureaucratie met een maatschappij met een grootschalige achtergrond."

Opvallend aan het debat was het grote overwicht van de economen in het panel (3 van de 7). Prof. v. Dijck had grote moeite om de verenging van het onderwerp naar de economie te voorkomen.

De discussie had veel weg van een verlenging van het economendebat. Zou de Kath. Hogeschool Tilburg dan toch een Economische Hogeschool zijn, waar ze nog door vele buitenstaanders voor wordt versleten?

Zoals reeds gesteld bleek de gebrekkige samenhang tijdens de paneldiscussie niet overwinbaar. Dit heeft zeker te maken

burg wil/en wij onze stem laten horen tegen bepaalde overheidsbemoeienissen.

Wij, personeelsleden aan de Katholieke Hogeschool Tilburg protesteren krachtig tegen de voorgenomen bezuinigingen en bevriezing van de salarissen in de onderwijssector. Wij, als ambtenaren en trendvolgers willen geen "tweederangs werknemers" worden. Ons inziens is dit geen beleid wat uitzicht biedt op meer werkgelegenheid.

Wij eisen dan ook van onze regering: - geen cent meer inleveren zonder meer werk - ambtenaren geen sluitpost voor een regeringspolitiek - geen extra aanslag op het onderwijs van 1,65% - geen extra aanslag op bepaalde groepen (bijv. part-timers)."

De kosten van de advertentie, ongeveer 1500 gulden, zijn bijeengebracht door de 274 ondertekenaars. Zij hebben daarmee gehoor gegeven aan de oproep van de ambtenarenbonden A B V A / K A B O om 1 gulden vijf-en-zestig of een veelvoud daarvan aan dit doel te besteden. "De meeste stortingen", aldus vakbondsvoorzitter van de KHT, Hans Geleijnse, "bedroegen een drievoud van die f 1,65.

De bonden hebben voor de plaatsingsdatum van 25 november gekozen "omdat de 55-ste Diësviering ons niet in een feeststemming brengt".

Affichetrekken

De hogeschoolverenigingen: Kappataai, Polek, Vrouwenoverleg en PEF schreven een brief aan het College van Bestuur inzake de affichetrekkerij.

"Middels deze brief willen wij U bekend maken met het feit dat de anonieme affichetrekker(s) waar wij de vorige maand last van hadden en over berichtten hooggeleerde steun heeft gekregen in de persoon van professor D. Schouten.

In de Volkskrant van 13 november geeft deze hooggeleerde heer toe affiches verwijderd te hebben.

Daar het hier ging om een publikatie van ondergetekende groepen voelen wij ons geroepen dit aan U mede te delen.

Niet als mededeling sec, maar in de verwachting dat het Kollege deze affichetrekkerij van prof. Schouten openlijk veroordeeld en maatregelen tegen prof.

Schouten treft", aldus deze organisaties. met de angst van diverse wetenschappers om zich voor een groot publiek op een onbekend terrein te begeven.

M.a.w. de angst van de socioloog om een economische bok te schieten en vice versa. Het over de grenzen van het eigen vakgebied heenkijken naar andere disciplines zou de benadering van het thema Overheidsbemoeienis alleen maar ten goede komen. Een illustratie hiervan is de afronding van de discussie door Prof.

V. Dijck: "Economen wensen geloofd te worden, zij wensen aanvaard te worden als psychologen". Inderdaad zijn de modellen van onze nationale boekhouders gebaseerd op duistere psychologisch begrippen als exportfunctie en investeringsfunctie. Prof. Kolnaar deed er vervolgens nog een schepje bovenop door op te merken dat "een econoom een geraamte is dat in een café om een glas bier vraagt én een dweil." Vervolgens spoedden de congresgangers zich naar de aperitieven.

Joop Theunissen 26 novennber 1982

Prof. Ritzen

Heel normaal "Lesbisch zijn is tieel normaal. In de 18e en 19e eeuw waren zowat alle vrouwen het, alleen was het woord ervoor toen nog niet uitgevonden". Dit stelde Maaike Meyer vorige week donderdag in de lezing "Lesbisch-bestaan als verzet tegen gedwongen heteroseksualiteit" uit de cyclus "Homoseksualiteit als fiktie" van Studium Generale.

De vrouwen die meer dan een eeuw geleden leefden hadden stuk voor stuk "hartsvriendinnen" waarmee ze langdurige erotische relaties hadden. Dit is gebleken uit een groot aantal dagboeken en brieven uit die tijd. Volgens Maaike was de binding met mannen alleen ekonomisch van aard; liefdesbanden tussen mannen en vrouwen bestonden niet. In tegenstelling tot de man-man relatie, werd de vrouw-vrouw relatie toen niet gezien als immoreel. Vrouwen hadden immers geen eigen seksualiteit.

In het begin van deze eeuw veranderde alles. Vrouwen kregen recht op arbeid, en werden dus ekonomisch onafhankelijker van mannen, en de seksuologen vonden de lesbienne uit, als logische tegenhanger van de mannelijke homofielen.

Vrouwenvriendschappen waren voortaan dus ook " v i e s " . Nu de vrouwen voor het geld niet meer hoefden te trouwen, werd het huwelijk bevorderd tot "liefdeshuwelijk", waarbij de man de totale vervulling werd voor de vrouw. Vrouwen zonder man werden voortaan zielig gevonden, zonder heterosex had de vrouw geen status meer.

De vrouw-vrouw relaties zijn volgens Maaike Meyer altijd duidelijk anders geweest dan de hetero- en man-manrelaties, waarbij de mannelijke lusten tot prestatie en macht zouden overheersen.

Erotiek zou daaraan ontbreken, en het lichaam zou in die patriarchale verhoudingen verworden tot een sexmachine. De mannen in de zaal ( die eerst van de orga-

vervolg op pagina 10

i

ONDERZOEK

hulpgroepen voor mensen, die met het probleem zelf kampen, zoals de "verslik u niet" praatgroep. Op psychisch terrein zijn er ook zelfstandige hulpgroepen voor familie en vrienden van de mensen, die met het probleem kampen, bijvoorbeeld de contactgroep voor familie en vrienden van patiënten in Wolfheze. Een voorbeeld van een hulporganisatie in een organisatie op psychisch terrein, waarvan mensen lid zijn, die zelf het probleem hebben, is de A A , de Anonieme Alkoholisten. En 'Al Anon' is een hulporganisatie op psychisch terrein voor familie en vrienden.

Het voert te ver om hier van elke categorie een voorbeeld te geven, de onderzoekers zelf geven een hele waslijst. Hieruit blijkt, dat de zelfhulpgroepen in Nederland een kakelbont, uitgebreid en divers wereldje vormen. Op de meest uiteenlopende gebieden vinden we zelfhulpgroepen, sommige gericht op onderlinge hulpverlening, andere op contact en gezelligheid. Het is jammer, dat het niet mogelijk was de typologie verder te verfijnen door in te gaan op de karakters van de hulpverleningsprocessen. Het zou erg interessant zijn om te bekijken hoe, naast het karakter van de hulpverleningsgroep, het hulpverleningsproces eruit ziet. Daarvoor bleek echter geen materiaal beschikbaar te zijn. Lastig is ook, dat de terminologie zo door elkaar wordt gebruikt. Al lezend kom je er aan het einde achter, dat met klassificatie hetzelfde wordt bedoeld als met typologie en dat men met een type een sociaal verschijnsel bedoelt. Vooral aan het begin werken die verschillende woorden nogal verwarrend.

LACUNE^Hi^H^i^HiiBi Nadat de zelfhulpgroepen in kaart zijn gebracht, gaan de onderzoekers meer in op de inhoudelijke aspecten en de theorievorming omtrent de zelfhulp. Eén van de doelstellingen van de onderzoekers is te pogen een bijdrage te leveren voor het opvullen van de lacune in de theorievorming. Ze hebben dit gedaan door de theorievorming te baseren op twee thema's: de ontwikkeling van de zelfhulpgroepen en de (opzet van) het hulpproces in de groepen. We hoeven de kranten er maar op na te slaan om te ontdekken, dat zelfhulp steeds populairder wordt. Toch is het geen nieuw verschijnsel. De Anonieme Alkoholisten (AA) bestaan inmiddels al 45 jaar en de dovenvereniging 'guyot' bestaat zelfs al sinds 1884. Het blijkt, dat 20% van het aantal zelfhulpgroepen is opgericht voor 1960, eenzelfde percentage tussen 1960 en 1970, de rest na 1970.

Men heeft geprobeerd voor deze explosie een verklaring te vinden. Er bleek een verscheidenheid van motieven te bestaan. Er zijn groepen, die achtereenvolgens zichzelf beschouwen als noodverband en als aanvulling op de professionele hulp (de A A ) , die menen een gat op de hulpverleningsmarkt te vullen (dwarslaesiegroep 'de Schakel'), groepen voor wier probleem geen professionele hulp bestaat, maar die dat ook niet nodig vinden, omdat ze denken, dat mensen hun probleem zelf wel kunnen oplossen (demostenes, een zelfhulpgroep voor stotteraars), groepen, die zichzelf zien opereren op probleemgebieden, waarop professionals zich niet bewegen en dat ook niet dienen te doen (de groep 'verslik u niet') en tenslotte weer een restgroep, die niet in één van deze categorieën is onder te brengen. Een en ander leidt tot de conclusie, dat de zelfhulp zich in grote meerderheid niet afzet tegen professionele hulpverlening, maar zich vooral ziet als aanvulling daarop. Dit is een opmerkelijke gevolgtrekking, omdat men eveneens heeft geconcludeerd, dat slechts in 25% van de gevallen professionals betrokken zijn geweest bij de oprichting van een zelfhulpgroep.

Misschien is dat er dan weer de oorzaak van, dat de snelle opmars van zelfhulpgroepen tot zeer uiteenlopende reakties van professionals heeft geleid. Er zijn de sceptici, die de hulpverlening willen voorbehouden aan de medische w e -

Tilburgs Hogeschoolblad

Zelfhulp als aanvulling op de professionele zorg De belangstelling voor zelfhulp groeit nog steeds. Dat komt ook doordat de betaalde, professionele hulpverlening steeds duurder en vrijwel onbetaalbaar wordt. Een van de eerste vragen die dit oproept: hoe professioneel is de zelfhulp en is zij een steun in de rug of juist een "pain in the ass" voor de traditionele hulpverlening?

Onlangs leverde de projectgroep zelfhulp Tilburg het eindverslag af van een inventariserend onderzoek naar omvang en verscheidenheid van het verschijnsel zelf hulp. reld en vinden, dat patiënten niet zelf moeten 'dokteren'; er zijn er de gedogers, die uitgaan van "baadt het niet, het schaadt ook niet": de inbouwers proberen de ervaringen van de zelfhulp te gebruiken voor de professionele hulpverlening en de verrijkers tot slot vinden, dat professionele hulpverlening de zelfhulp kan bevorderen. Misschien zou het nuttig zijn nog een vijfde 'kamp' in te voeren, de facilitators, die vinden, dat zelfhulp een volwaardige hulpbron vormt, waarbij het niet nodig is, dat de professionele hulpverlening zich ermee bemoeit.

Om een overzicht te krijgen van de problematiek heeft de projectgroep - een samenwerkingsverband van de subfaculteit sociologie en de instituten voor gezondheidszorg en sociaal-wetenschappelijk onderzoek - zestig zelfhulpgroepen onderzocht, waaronder de Anonieme Alcoholisten (AA), de Bewust Ongehuwde Moeders (BOM) en allerlei patiëntenverenigingen.

De drie onderzoekers Pieter van Harberder, Robert Lafaille en Jo Neve hebben allereerst een poging ondernomen om het begrip zelfhulp te definiëren.

Ze kozen voor een ruime omschrijving: "een groep, bestaande uit lotgenoten, die tracht om een gemeenschappelijk ervaren problematiek te lijf te gaan". Hier bleek een zo groot aantal groepen onder te vallen, dat het nodig was de verschillende zelfhulpgroeperingen eerst te klassificeren. De onderzoekers noemen dit 'empirische typologie'. Om te kunnen klassificeren waren een aantal heldere kriteria nodig die konsekwent gebruikt moesten worden en op zo'n manier gehanteerd, dat ieder verschijnsel onder slechts één type (klasse) kon worden ondergebracht. Er moesten zoveel kriteria zijn, dat ieder relevant verschijnsel kon worden getypologeerd en dit hield meteen in, dat ze ook relevant moesten zijn.

De aard van de problematiek werd tenslotte onderverdeeld in een somatisch (een medische term voor lichamelijk), psychisch en een sociaal terrein. Daarnaast zijn ook de verschillende groepen ingedeeld. Een eerste onderscheid is dat tussen zelfstandige hulpgroepen en organisaties met daarbinnen hulporganisaties. Deze twee groepen zijn weer verder onderverdeeld. Misschien wordt het duidelijker met enkele voorbeelden. Uitgaande van groepen voor problemen op psychisch terrein, zijn er zelfstandige

Moeilijker was het voor de onderzoekers om iets aan de weet te komen over de ontwikkeling van de groepen. Men heeft daarom geprobeerd zoveel mogelijk gegevens te verzamelen over de organisatorische kenmerken. Algemeen kan men zeggen, dat de zelfhulp een tweeledig doel nastreeft. Er zijn groepen, die vinden, dat ieder individueel lid zijn eigen probleem de baas moet worden en groepen, die precies andersom werken en de individuele problematiek vertalen naar gemeenschappelijke kenmerken. Men kijkt dan vooral naar de gemeenschappelijke achtergronden. Deze verschillende benaderingen hebben natuurlijk konsekwenties voor de verschillende aktiviteiten van een groep. Zo zijn er groepen die zich vooral richten op voorlichting, hetzij naar de leden, hetzij naar het 'publiek'.

En groepen, die zich richten op belangenbehartiging of op hulpverlening aan groepsleden. Er zijn groepen, die zich richten op zowel de probleemdragers als op de mensen uit hun omgeving. Vooral bij de laatste twee kategorieën is het een probleem, dat de leden van een groep niet te heterogeen mogen zijn. Voor de zelfhulp is het essentieel, dat de leden eenzelfde taal spreken. Bijvoorbeeld de kontaktgroep voor familie en vrienden voor patiënten in Wolfheze zegt dat 'de groep is bedoeld voor alle mensen, die zich sterk betrokken voelen bij één van de patiënten in Wolfheze".

RENDEMENT^HH^^^HMIM Op het einde van het onderzoeksverslag worden nog een paar bladzijden besteed aan de opzet van het hulpverleningsproces. Daarbij is gebleken, dat het overgrote deel van de groepen zeer frekwent bij elkaar komt (één keer per week of twee weken), binnen de groepen is meestal wel een vaste leiding en een tamelijk groot aantal heeft zelfs één of meer vaste leiders. Desondanks zijn er vrijwel geen taken verdeeld, zodat het aannemelijk is, dat de zelfhulpgroepen in vrij grote mate afhankelijk zijn van de leiders. Uiteindelijk vinden de onderzoekers, dat een vervolgonderzoek noodzakelijk is, omdat de explosieve groei van de zelfhulp nog zeer recent is. Een andere conclusie, is dat dit type van verslaggeving de maatschappelijke bruikbaarheid van wetenschappelijk onderzoek vergroot: het maatschappelijk rendement zou aanzienlijk hoger zijn.

Misschien is dat wel zo, maar waarom en hoe precies? Het antwoord op die vraag heb ik gemist.

Rik Hendriks Het eindverslag 'Zelfhulpgroepen in Nederland' kan tegen kostprijs (f 7,50 incl. verzendkosten) worden besteld bij: Projectgroep Zelfhulp Tilburg, p.a. Katholieke Hogeschool Tilburg, gebouw S, postbus 90153, 5000 LE Tilburg.

Aula verzilverd In 1948 verscheen een mooi boek: "Vijftig jaren'. Het verscheen in tien losse afleveringen. De prachtband moest men er voor drie gulden apart bijkopen. Omdat het een arme tijd was, moesten de lezers het boek zelf maar inbinden. "Vijftig jaren ' werd uitgebracht ter gelegenheid van het regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Kort na het verschijnen van het boek trad ze af.

In de eerste hoofdstukken wordt de komngin geprezen voor haar daden. Daarna komen beschouwiningen over 'protestants geestelijk leven, 'de katholieke kerk', 'jood en jodendom', 'het wijsgberigdenken', 'hetrecht', 'denatuurwetenschappen'. Met deze opsomming zit ik pas aan het begin van aflevermg drie. Na de natuurwetenschappen worden in dit boek allerlei maatschappelijke en culturele instellingen beschreven. Steeds gaat het er om, hoe een bepaald terrein of een bepaalde mstelling zich onder het bewind van de jubilerende koningin heeft ontwikkeld.

Waarom val ik u met deze informatie lastig? Omdat er onlangs weer zo'n boek is verschenen. In 1982 herdenkt uitgeverij Het Spectrum dat er 25 jaar lang Aula-pockets zijn verkocht. Er is een jubileum-boek uitgegeven: "Zo ver is de wetenschap'. De lezer hoeft de band er niet apart bij te kopen: ze hebben het boek al in Utrecht en Antwerpen voor ons in een kaftje geplakt.

Net als bij het Wilhelmina-boek wordt eerst de jubilaris geprezen. Het eerste hoofdstuk uit 'Zover is de wetenschap' vertelt ons iets over het wel en wee van de Aula-pocket. We vernemen dat de oplagen tegenwoordig wat lager zijn dan vroeger, maar zonder Aula's is ons bestaan in Nederland ondenkbaar. Vervolgens wordt de lezer van de jubileumuitgave vergast op hoofdstukken over andragologie, biologie, communicatiewetenschap, criminologie, culturele antropologie. Met deze opsomming zit ik nog maar aan het begin van het boek: in totaal worden 27 wetenschapsgebieden in afzonderlijke hoofdstukken beschreven.

Ander leesvoer NONDE JURE Het laatste nummer van dit jaar. De redactie is redelijk tevreden over het afgelopen jaar, zo meldt het redactioneel: "als een neergeslagen, doch net niet knock-oute bokser na een rake klap terug gekrabbeld in het canvas".

Nonde Jure opent met een stukje over de prik klok. Zoals bekend is de invoering van een dergelijke klok voor wetenschappers nogal in het nieuws geweest. In een KRO-programma merkte Aad van den Heuvel op dat een prikklok óók voor studenten niet zou misstaan. Reni Timmermans lijkt te vermoeden dat enkele leden van de vakgroep Staatsrecht KRObegunstigers zijn want voor de werkgroepen van Staatsrecht I is een presentielijst ingevoerd. De presentielijst als "motie van wantrouwen".

Paul van Vugt komt met een homerische vergelijking! De wijze waarop Prof. Deelen tentamens corrigeert wordt geanalyseerd met behulp van een treffende anecTilburgs H o g e s c h o o l b l a d

natuurlijk ook aardig, als een auteur iets van een blik op de toekomst kan geven.

Sommige auteurs hebben een mooi verhaal over hun gebied geschreven; andere auteurs geven een opsomming die buitenstaanders slechts voor kennisgeving kunnen aannemen. Mevrouw Barth wijdt haar hele artikel over filosofie aan de definities die er van haar vak in omloop zijn; ze bespreekt niet minder dan zestien opvattingen over filosofie.

Hoe ver is de wetenschap? Na lezing van dit boek kan ik daar geen antwoord op

De wetenschappen staan m de Aulapocket alfabetisch gerangschikt. Bij de Wilhelmina-uitgave stonden de godsdiensten vooraan, vlak achter de koningin. Het Aula-jubileum heeft de godsdiensten ver naar achteren gedrukt: onder de t van theologie, vlak voor de wiskunde. Het boek uit 1948 suggereert dat de vorstin persoonlijk zorg gedragen heeft voor allerlei instituties; het boek uit 1982 wekt de indruk dat de Aula-pockets verantwoordelijk zijn voor de wetenschapsbeoefening in de afgelopen 25 jaar: een mooie illusie!

Mens- en maatschappijwetenschappen komen in het boek uit 1948 vrij weinig voor; in het boek uit 1982 treffen we er een groot aantal varianten van aan. De natuurkunde is nu bijvoorbeeld tussen literatuurwetenschap en onderwijskunde geperst; scheikunde heeft een plaatsje tussen recht en geografie.

In de jubileum-uitgave van Aula heeft elk vakgebied slechts een klein aantal pagina's gekregen. In die paar bladzijden moet veel te veel gebeuren. Vaak moet een auteur eerst zijn vakgebied definiëren (hoeveel Nederlanders weten wat polemologie is?). De ontwikkeling van het vak gedurende het Aula-bewind moet worden geschetst. Belangrijkste resultaten moeten worden genoemd. En het is

dote waarin vogels van diverse pluimage op de schouder van een dame van lichte zeden plaatsnemen. Weet de student i.e. een zatte Brabander, de vogelsoort te herkennen dan mag-ie met haar mee!

Volgens Prof. Deelen, i.e. de dame van lichte zeden, is er zelfs nog een voldoende te behalen als de student er een olifant van maakt. Paul van Vugt weet beter!

Hij herkende het gevogelte duidelijk en correct als een papegaai edoch werd in het ongelijk gesteld door de prof! Er zou sprake zijn van een blauwgele langstaart Amazone Ara! "De tournevront de pouvoir"?

Opnieuw een interview met Jan Breed, een aflevering uit wat nu onderhand toch wel mag gaan heten "the continuing story of Breedspraak". Breed is altijd in voor een paar aardige uitspraken. Zo constateert hij dat bij 98% van de onderzoeksprogramma's onderzoekers niet met anderen samenwerken.

"Vanwege het feit dat vakgroepen worden ingedeeld aan de hand van disciplines zondert men zich af. Straf-, staats- en privaatrecht bij-

vervolg van pagina 1

Studentenakties

voorbeeld hebben ieder voor zich een terreintje afgebakend waar anderen niet mogen komen. Net zoals in de dierenwereld waar beesten hun territoir met geursporen afzetten". Over oud worden.

"Zolang je je nog druk kunt maken, om dingen, je nog kwaad kunt maken, als je nog spontaan kunt zijn dan is het goed".

Nonde Jure heeft de Tilburgse atoomschuilkelders nog eens op een rijtje gezet.

Voor zover men heeft kunnen nagaan zijn er vier: één onder de Vredenburcht, één onder het gemeentehuis, één in Tilburg-noord en één onder het rijkslandbouwcentrum.

De laatste schijnt het meest degelijke te zijn en is bovendien in tijden van gevaar het dichtst bij de Hogeschool. Nonde Jure schreef een brief aan B& W waarin vragen worden gesteld als wie er in aanmerking gaat komen voor een plaatsje in die schuilkelders. Aan deze brief koppelt Nonde Jure een prijsvraag; een zestal vragen in tentamenvorm. De beoordelingscriteria worden echter niet verduidelijkt. Wat de prijs zal zijn ook niet.

geven, al heb ik nu vernomen dat natuurkundigen het absolute nulpunt op een duizendste graad zijn genaderd (blz.

116). Een vak als polemologie is nog nergens, lijkt het, want in het stuk over die discipline valt te lezen dat 90 studies over oorlog en geweld tot 'circa 90 verschillende conclusies' hebben geleid (blz. 138).

En economie lijkt een vak dat de beoefenaars steeds verder van de werkelijkheid afbrengt. Want het artikel over economie begint met de zin: 'De economen worden steeds knapper, maar ze krijgen steeds minder vat op de wereld waarin ze leven", (blz. 51).

Hoe ver moet een wetenschap eigenlijk komen? Die vraag zijn de geleerde schrijvers uit de weg gegaan: te moeilijk voor lezers van een Aula-pocket!

Karel Soudijn H. Bergman en H.J. Schoo (red): Zo ver is de wetenschap. Utrecht: Het Spectrum, 1982. Prijs: f 7,50.

Ook het Interuniversitair Studenten Overlegsorgaan (ISO), waarbij zeven universiteiten en hogescholen zijn aangesloten, heeft onlangs zijn stem verheven tegen de heersende toestanden. Namens het ISO heeft Gijs Droge in een open brief aangedrongen op een samenhangend studentenfinancieringsbeleid. "Zo dat niet gebeurt dan volgt op de matte jaren zeventig een woelig decennium, want ze moeten het in Den Haag niet te gek maken", aldus Droge.

Intussen heeft ook de Hogeschoolraad van de Tilburgse Hogeschool blijk gegeven van zijn grote bezorgdheid in deze zaak. Er is een motie opgesteld die in de vergadering van begin december aan de orde zal komen. In deze conceptmotie spreekt de Hogeschoolraad al zijn mening uit dat de regering op "onaanvaardbare wijze onzorgvuldig omspringt met belangen van studenten, met name in de sfeer van hun eerste levensbehoeften."

De motie noemt de regeringsplannen het pas later uitkeren van de toelagen, een bevriezing van deze toelagen op het niveau van 1983 voor de duur van vier jaar en het uitstel van een nieuw financieringsstelsel - "volstrekt verwerpelijk" en roept op om langs alle wettelijke wegen druk uit te oefenen opdat de regeringsvoornemens geen doorgang zullen vinden.

KAPPA TAAL Kappataai nummert door en het is inmiddels nummer 63! Het Tilburgs Hogeschoolblad en zelfs de Volkskrant heeft in het verleden aandacht besteed aan de nieuwe afficheringsregeling van Herman Hopman, secretaris van de Hogeschool.

Deze regeling houdt in dat voortaan alleen nog niet-commerciele affiches mogen worden opgehangen welke bovendien moeten worden voorzien van het datumstempel. Dat ophangen dient te gebeuren op de daartoe geëigende plaatsen: op de publicatieborden en in de glazengang. Kappataai gaat op onderzoek uit.

Hoe werken de regels in de praktijk? De jonge onderzoekers tellen zo'n 50 affiches van het lustrumtype. Zonder datumstempel. En ze hangen zelfs tot op de deur van Hopman. "Betekent dat dat voortaan iedereen deze deur als publicatiebord mag gebruiken? Zoniet, kan hij dan zijn kamerdeur met datumstempel, op het publikatiebord hangen? Misschien een aardige 55 jaar KHT illustratie.

LUCAS

VAN WEES

26novennber1982

ü

r

Post-academisch onderwijs onderzocht "Momenteel lopen er in Nederland naar schatting 120 duizend academici rond. Als het postacademisch onderwijs blijft groeien zoals het nu doet; mag je er van uitgaan dat op den duur ongeveer de helft van die 120 duizend jaarlijks een of andere nascholingskursus volgt". Aldus dr. Guus Rutgers, leidinggevende helft van het tweemans bureautje voor postacademisch onderwijs (PAO) op het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen.

In een notitie die de toenmalige onderwijsminister Pais in augustus 1981 aan de Tweede Kamer stuurde, wordt voor de nabije toekomst uitgegaan van tussen de zeventig- en tachtigduizend cursisten die gemiddeld vijf dagen per jaar PAO volgen.

Er zullen volgens dezelfde notitie jaarlijks drie- tot vierhonderdduizend mensuren wetenschappelijk personeel gaan zitten in de verzorging van rond de tweeduizend cursussen.

Sinds 1975 is de verzorging van PAO een wettelijke verplichting van universiteiten en hogescholen. De grondwettelijke vrijheid van onderwijs maakt het echter mogelijk dat ook andere instanties PAOcursussen organiseren. Gevolg van dit alles is een ware wildgroei van cursussen, al of niet getooid met het officiële PAOetiket, op de meest uiteenlopende terreinen en in de meest uiteenlopende prijsklassen.

Voor wie is PAO bedoeld? Wie maken er in werkelijkheid gebruik van? Hoe belangrijk is PAO als inkomstenbron voor de universiteiten? Hoe is het PAO georganiseerd en wat is de rol van belanghebbende "derden"? Is PAO een vorm van

Betaald Educatief Verlof?

Gert Bielderman en Jos Speekman van KU-nieuws (Nijmegen) en Simon Kooistra van het Utrechtse Universiteitsblad gingen op onderzoek uit.

Het is niet voor niets dat er op de onderwijsbegroting maar vijf miljoen voor is ingeruimd, terwijl het PAO zich over een paar jaar helemaal zelf moet bedruipen.

"Terecht", vindt D'66-kamerlid Louise Groenman. Mensen met een onderwijsachterstand moeten wat haar betreft voorrang krijgen: "Als je je bedenkt, dat veel mensen niet eens kunnen lezen of schrijven..."

Voor veel academici is PAO echter pure noodzaak. Op dit moment kan het al verplichtend worden opgelegd aan onderwijsgevend personeel. In het voorontwerp van wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg wordt de mogelijkheid geopend om artsen en andere medische werkers te toetsen op de kwaliteit van hun beroepsuitoefening; dat kan eventueel leiden tot het verplicht volgen van PAO. Wie bijvoorbeeld een tandarts heeft, die zich niet bijschoolt, is slecht uit. Op het gebied van tandheelkunde zijn namelijk

Werkloze academici icansarm bij post-academisch onderwijs Bijna acht procent van de Nederlandse academici is werkloos.

Zij zijn bij uitstek in de gelegenheid postacademisch onderwijs te volgen. Tenminste dat lijkt zo want ze hebben wel de tijd, maar vaak niet het geld (voor hen geen werkgever die betaalt) en ze genieten niet de hoogste prioriteit bij PAO-verzorgende instanties. Zo dreigt hun achterstand op de arbeidsmarkt nog verder te vergroten.

Drs. Guus Rutgers van het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen houdt het er op dat een zeer klein percentage van de deelnemers aan PAO-cursussen werkloos zijn. De hoge prijzen zijn waarschijnlijk het grootste struikelblok. Er is weliswaar een aantal subsidiemogelijkheden, maar die zijn aan zoveel beperkingen onderhevig, dat er in de praktijk maar weinigen voor in aanmerking komen. Het departement geeft wat dat betreft niet het goede voorbeeld. Alleen werklozen met werkervaring kunnen zonder meer rekenen op een individuele tegemoetkoming.

Rutgers: "Het argument daarvoor is puur financieel, daar kan ik heel open over zijn. Ik krijg wel erg veel telefoontjes van werklozen die een cursus willen volgen, omdat ze anders niet aan een baan komen. Maar als je berekent dat er negenduizend werkloze accademici zijn en er van uitgaat dat ze per man duizend gulden vragen, zit je al op negen miljoen.

Dat is er gewoon niet".

In het kader van het emancipatiebeleid is het departement wat soepeler tegenover

Tilburgs Hogeschoolblad

vrouwelijke werklozen, zowel in de subsidiëring van cursusgelden als van bijkomende kosten zoals kinderopvang. Volgens Rutgers wordt door het departement slechts enkele tientallen malen per jaar een aanvraag gehonoreerd. Dit kost het rijk zo'n zestig, zeventig duizend gulden. Dat kan makkelijk betaald worden met de begroting van vijf miljoen, waar het hele PAO het mee moet doen.

In overleg met de CvB's en de voorbereidingscommissie is weliswaar afgesproken dat er gewerkt zal worden aan een subsidieregeling, maar die zal nog wel even op zich laten wachten. Rutgers: "Door gebrek aan tijd zijn we nog niet aan de formulering van zo'n regeling toegekomen. Een ander probleem is waar we het geld vandaan moeten halen".

ARBEIDSBUREAU'Si Sommige werkloze academici proberen een vergoeding te krijgen van het arbeidsbureau. De arbeidsbureau's hebben zich echter te houden aan zeer strikte

veel nieuwe ontwikkelingen, onder andere op het terrein van de handvaardigheden, de behandeling van tandvlees en preventie (fluor). PAO is dus niet alleen in het belang van de academicus zelf, maar ook in dat van de afnemers van zijn "product".

Daarom ook sturen veel werkgevers (zowel bedrijfsleven als overheid) hun staffunctionarissen naar PAO-cursussen.

Guus Rutgers van het departement O & W : " D e ontwikkelingen op het terrein van wetenschap en techniek gaan zo hard, dat een bedrijf dat niet investeert in nascholing van zijn personeel onherroepelijk wordt geconfronteerd met een achterstandsituatie. Je merkt wel dat het bedrijfsleven er financieel minder goed voorstaat. Waar men vroeger zonder bezwaar vijf mensen naar een cursus zond.

normen: een scholingscursus wordt alleen vergoed, wanneer die noodzakelijk is voor toetreding tot de arbeidsmarkt, het leereffekt blijft buiten beschouwing.

Volgens de heer Kühlemeier van het Directoraat-Generaal van de Arbeidsvoorziening, dat alle arbeidsbureau's overkoepelt, gaat het bij PAO om zo weinig gevallen, dat die niet apart zijn uitgesplitst. Hij kan dus niet meedelen hoe vaak subsidie voor een PAO-cursus is toegekend.

Navraag bij de twee arbeidsbureau's, waar de meeste academici zijn ingeschreven (Amsterdam en Utrecht), leert dat Kühlemeier gelijk moet hebben. Ook hier geen cijfers, maar slechts de indruk dat het sporadisch voorkomt. Adjuncktdirecteur Van de Mosselaar van het Utrechtse arbeidsbureaus: " W i j zullen niet gauw tot subsidiëring van een PAOcursus overgaan. Academici zitten al op een hoog scholingsniveau. We vinden dat andere, kansarmere groepen, meer in aanmerkign komen voor een studiekostenregeling".

Welke subsidiemogelijkheden blijven er na het zuinige departement en de evenmin toeschietelijke arbeidsbureau's nog over?

Nauwelijks vermeldenswaard (maar we willen graag volledig zijn) is de subsidiëring van marketing-cursussen door het ministerie van Economische Zaken, kennelijk van belang voor de gewenste marktuitbreiding van het Nederlandse bedrijfsleven.

FACULTEITENi Tenslotte hebben de faculteiten nog wel eens een potje voor zwakke schouders die zich op post-academisch niveau willen bijspijkeren. Ze lopen hier echter niet mee te koop. Een advokaat deelt mee enkele jaren geleden reduktie te hebben

PAO-rechten in de praktijk (foto Werry Crone) wordt er nu maar eentje gestuurd met de opdracht om al het cursusmateriaal mee te brengen zodat het ten behoeve van de thuisblijvers kan worden gecopiëerd.

Toch zullen bedrijven altijd bereid blijven om geld in het PAO te investeren; ze weten dat het effect sorteert".

Naast de instellingen van WO zijn er talloze particuliere instituten die PAOcursussen verzorgen. De vrijheid van de particulieren instituten wordt in zoverre aan banden gelegd, dat de benaming 'PAO' juridisch beschermd is. Elke PAOcursus moet onder een PAO-orgaan ressorteren. Met andere woorden PAO is alleen PAO als er PAO op staat.

U P / K U N / U U (ingekort) ontvangen voor een AROB-cursus. " I n de folder stond zo voorzichtig geformuleerd, dat zij die moeite hadden met de cursusprijs kontakt op konden nemen met de organisatie, dat ik me afvroeg of ik het wel moest d o e n " , zo zegt hij. Hij is lid van een advokatencollektief. Nu blijkt dat er bij PAO-rechten inderdaad een landelijke afspraak is per cursus hooguit twee reducties toe te passen, bijvoorbeeld voor leden van advokatencollektieven. Een ander collektief was niet zo alert geweest en moest voor genoemde AROB-cursus de volledige prijs betalen.

Andere faculteiten subsidiëren slechts hun eigen medewerkers, zoals Tandheelkunde in Utrecht. Huisartsen maken slim gebruik van de farmaceutische industrie: die mag tegen betaling "voorlichtings"stands opstellen bij menige PAObijeenkomst. Een manier om de prijs voor alle cursisten wat dragelijker te maken.

WILLEKEURi Vlak voor zijn plotselinge overlijden deelde Kees van den Anker, onderwijsspecialist van de PvdA, ons mee dat hij bij de komende behandeling van de onderwijsbegroting aan de orde had willen stellen welke mogelijkheden er voor werklozen moeten zijn om een PAO-cursus geheel of gedeeltelijk op overheidskosten te volgen: "Het doet er niet toe wie het betaalt", zei hij, maar er moet een duidelijke regeling komen".

Van den Anker uitte ook, evenals D'66-kamerlid Louise Groenman, zijn twijfels over de "willekeur" waarmee de selectie bij PAO-cursussen gepaard dreigt te gaan. Zij zeiden beide wel te voelen voor een systeem van gewogen loting, zoals bij het reguliere onderwijs gebruikelijk is.

UP/KUN/UU

26 november 1982

De boedel van ie BV Nederland

r

door HENK ZOMER Reynaerts: "Ons land kan de economi­ sche malaise niet alleen oplossen. De hui­ dige economische crisis wordt ons vanuit het buitenland opgedrongen. Verschillen­ de beleidsmodellen zijn in omloop om de problemen te klaren. F riedman is de eco­ nomische goeroe van Mevr. Thatcher die de economische crisis te lijf wil gaan met een hard monetaristisch anti­ inflatiebeleid.

Reaganomics doet opgeld in de Verenig­ de Staten en President Mitterand be­ proeft een socialistische oplossing naar Keynessiaans recept. In de Bondsrepu­ bliek ontwikkelde Helmuth Schmidt een beleidsmodel met daarin zowel elemen­ ten van F riedman als Keynes. Onder het bewind van de nieuwe bondskanselier Kohl zal het beleid van de bondsregering naar rechts verschuiven.

Maar het is een droevig feit, dat in de strijd tegen de werkloosheid nergens re­ sultaten worden geboekt. Degenen die zeggen, dat wij ons land kunnen vrijwa­ ren voor de depressie spreken onzin. Ze­ ker .. in Nederland komt de economische depressie harder aan dan in andere lan­ den. Dat heeft te maken met het feit, dat in ons land enkele ontwikkelingen uit de hand zijn gelopen. Er is om te beginnen niet alleen sprake van een scheefgegroei­ de verhouding tussen collectieve en parti­ culiere sector maar ook van een uit balans geraakt evenwicht tussen consumptieve bestedingen en investeringen. Verder baart de loonkostenontwikkeling zorgen zeker als je kijkt naar de winstgevendheid van het bedrijfsleven.

U zegt, dat wij ons niet /<unnen vrijwaren voor de gevolgen van de economische depressie. Maar wij l<unnen tocti niet bij de pa/d<en neerzitten. Hoe l<omen we van beleid tot actie en wat zijn de kernpunten van een oplossing?

Reynaerts: " W i j zullen in ons land een be­ leid moeten voeren dat gericht is op het rechttrekken van die scheefgegroeide verhoudingen die ik net noemde. Zodra het internationale economische tij keert moeten wij proberen daarop in te haken.

Maar wij kunnen in Nederland niet het startschot geven tot een opbloei van de economische bedrijvigheid. Wij zijn wer­ kelijk veroordeeld om door het dal gesleurd te worden. Verwonderlijk is dat niet. Alle grote industriële staten kiezen voor een bezuinigingsbeleid.

Dat versterkt de neerwaartse beweging in de internationale bedrijvigheid. Gezamen­ lijk zullen landen maatregelen moeten treffen om dat proces te stuiten. Helaas is van zo'n grootschalige aanpak die een impuls kan geven tot een opleving op dit moment geen sprake.

Wat kan ons land binnen de smalle marge van een nationaal economisch herstel doen?

Reynaerts: "De overheid zou bijvoor­ beeld de investeringen in de bouwsector krachtiger kunnen bevorderen. Stimule­ ring van de bouw speelt in op een maat­ schappelijke behoefte vooral in de grote steden, heeft een gunstige invloed op de werkgelegenheid in andere bedrijfstakken en zou ook gunstig uitpakken ais middel tegen de jeugdwerkloosheid".

Investeren dat wil zeggen het aanschaf­ fen van nieuwe produktie ­ apparatuur door bedrijven leidt vaak tot verlies van

Tilburgs Hogeschoolblad

arbeidsplaatsen. Vooral de chip heeft de naam een 'job­killer' te zijn.

Reynaerts: " D a t klopt, maar ziet u een al­ ternatief? Je kunt niet tegen die trend oproeien als andere landen intussen hard werken aan de opbouw van een uiterst modern produktieapparaat. Die landen kunnen dan straks tegen lagere prijzen hun goederen op de wereldmarkt aanbie­ den. Op den duur zullen die landen onze economie in concurrentiekracht overvleu­ gelen waardoor wij uit de internationale race vallen. Op de oude traditionele voet doorgaan betekent dat wij ons uit de markt prijzen en zullen gaan behoren tot die landen die zonder innovatief vermo­ gen het vooruitzicht op vooruitgang laten schieten. De keuze is derhalve niet moei­ lijk: we moeten bijblijven en investeren en het verlies van arbeidsplaatsen voor lief nemen.

En wat de chip betreft ben ik van mening, dat ons land actief moet meedoen met de ontwikkelingen op het terrein van de micro­electronica als bron van moderne produktinnovatie. Dat stemt overeen met de basisredenering van het Rapport van de Adviesgroep Rathenau.

WERKTIJDVERKORTING « n i H ^ H Als investeren leidt tot minder ar­ beidsplaatsen dan is de herverdeling van het beschikbare werk noodzakelijk om tot vermindering van het aantal werklozen te komen Reynaerts: " J a .... en verder denk ik dat de vooruitgang in de toekomst een voor­ uitgang is van minder werktijd. Dat bete­ kent dat je de stijging van de welvaart niet meer in inkomen incasseert maar in de vorm van meer vrijetijd geniet".

Werkgevers hebben nogal afhoudend om niet te zeggen afwijzend gereageerd op voorstellen van de vakbeweging om te komen tot verkorting van de arbeidstijd.

Reynaerts: " U bedoelt de officiële werk­ geversorganisaties?" Nou ... hier en daar zijn in bedrijven toch wel afspraken ge­ maakt om de werktijd te verkorten. In de Rotterdamse haven bijvoorbeeld en bij V & D zijn op dit punt vorderingen ge­ maakt. Maar ongetwijfeld verzetten de werkgeversorganisaties zich fel tegen verkorting van de arbeidstijd. Ze letten op de kosten van de arbeidstijdverkorting en verder zitten ze met een praktisch pro­ bleem, namelijk hoe organiseer je ar­ beidstijdverkorting. Uiteraard speelt de bereidheid van de werkenden om 'n loon­ offer te brengen ook een belangrijke rol.

Ik moet u zeggen, dat de arbeidstijdver­ korting zonder inlevering van loon de hui­ dige economische problemen alleen maar zou vergroten. Het zou de draagkracht van de bedrijven in te vergaande mate aantasten.

Nu is de vakbeweging gekomen met het voorstel om de prijscompenstatie in te le­ veren.

Reynaerts: "Een verregaand voorstel. In dat voorstel is de F NV het CNV uiteinde­ lijk gevolgd. Maar u hebt gezien hoe dat is'afgelopen. Er zijn twee informele on­ derhandelingsronden geweest tussen de partijen in de Stichting van de Arbeid en die zijn vastgelopen. Op dit front willen de werkgevers blijkbaar niet van wijken weten. Ze wensen de voorwaarden van de vakbeweging niet te aanvaarden, want

Het gaat niet goed in Nederland. IVIet rass schreden passeert de werkloosheid het aantal van 600.000, daartegenover staan slechts 9.000 vacatures. In dit vraaggesprek beschrijft Prof. Dr. W.H.J. Reynaerts de boedel van de BV Nederland. Hij stelt vast, dat de neergang in de wereldecononnie ons land extra zwaar treft. Oorzaak is de scheefgegroeide verhouding tussen collectieve en de particuliere sector terwijl verder sprake is van een uit balans geraakt evenwicht tussen consunnptie en investeringen. De winstontwikkeling van het bedrijfsleven stennt zwaarnnoedig.

Oplossingen onn de problemen te klaren

onnen niet als manna uit de hemel vallen. ntegendeel: er is zwaar weer op komst en het is zeer de vraag of er wel pasklare en overtuigende oplossingen zijn voor de huidige economische depressie. Dubbel nnoeilijk is de positie van de vakbeweging die klem zit tussen een fors ledenverlies en een gesloten front van werkgevers.

Toch is Reynaerts ervan overtuigd, dat we niet opgesloten blijven in de crisis die we thans ondergaan. Het is onze Faustische drang naar meer en beter die de spoorslag zal geven tot economisch herstel. De economische wetenschap kan aldus Reynaerts dat proces wel beschrijven maar niet bevorderen.

Reynaerts over ar eidsverhoudingen die maken inbreuk op hun principe van baas in eigen huis.

Ingaan op de voorstellen van de vakbe­ weging zou betekenen, dat de onderne­ mers gebonden worden aan de regelzet­ ting van een externe instantie en dat staat haaks een beginsel dat werkgevers hoog in hun vaandel schrijven namelijk blijf au­ tonoom. Probleem is, d a t j e ideologische geschillen niet in compromissen kunt gladstrijken".

De mensen snappen er niets meer van.

De vakbeweging doet een uiterst royaal voorstel, wordt alom geprezen voor haar realistische beleidskoers en toch vangen de onderhandelaars van de vakbonden bot.

Reynaerts: "Kijk .... de werkgevers zeg­ gen: het geld is op, onze kassen zijn leeg en wij kunnen dus geen prijscompensatie betalen. Als de vakbeweging met het voorstel komt om de prijscompensatie in te leveren zeggen de werkgevers: vakbe­ weging u levert iets in dat er domweg niet is (namelijk dat geld voor die prijs­ compensatie). Bijgevolg kan er ook geen ruil plaatsvinden van meer arbeidsplaat­ sen tegen inlevering van die prijscompen­ satie. U begrijpt, dat de vakbeweging niet tegen de werkgevers gaat zeggen: nou vooruit dan maar wij zien af van prijs compensatie en we wachten wel af hoe­ veel werkgelegenheid dat zal opleveren Zo gaat dat niet. De vakbeweging wil een contract met daarin een duidelijke relatie tussen het inleveren van de prijs­ compensatie en meer arbeidsplaatsen door het verkorten van de werktijd. De Belgische regering zat ook op dat spoor en ook daar kiezen de werkgevers liever voor sociale onrust dan voor de mogelijk­ heid looninlevering om te zetten in meer werk. Maar er is meer aan de hand. De samenwerking tussen werkgevers en werknemers wordt niet alleen bemoeilijkt door wat je dan nog zakelijke belangente­ genstellingen kunt noemen. Er zijn ook ideologische conflicten in het geding die de belangentegenstellingen zelfs over­ schaduwen.

LEDENVERLIES ■■■niiiiii

■

,

Maar dat de werkgevers het been stijl houden hangt wellicht ook samen met het feit, dat de vakbeweging in een ver­ zwakte positie is geraakt. Er is sprake van een aanzienlijk ledenverlies en dat tast via de lagere inkomsten aan contributie ook de financiële draagkracht van de bonden aan.

Reynaerts: " D e vakbeweging heeft het inderdaad erg moeilijk. Er is gebrek aan werfkracht, ze worstelt met een finan­ cieel probleem en interne tegenstellingen vormen een zware belasting voor het handhaven van de solidariteit. De politie­ ke invloed van de vakbeweging is even­ eens verminderd. Alles zit tegen. De werkgevers voelen zich op dit moment heel sterk. Ze weten, dat de actiebereid­ heid van de mensen niet bijster groot is.

De werkgevers drukken de vakbeweging in een defensieve hoek en ze rekenen op steun van het kabinet. Verder beroepen ze zich op de onmisbaarheid van de fi­ guur van de vrije ondernemer".

Welke zijn die ideologische conflicten?

Reynaerts: "De werkgevers willen niet dat de vakbeweging de route uitstippelt voor hun beleid. Binnen de ondernemin­ gen willen de werkgevers de baas blijven.

Teynaerts: In onze Faustiscne ons ongetwijfeld

Reynaerts: "Van oudsher streeft de vak­ beweging naar hervorming van de maat­ schappij en naar de behartiging van de belangen van de leden. Ik denk, dat de eerste doelstelling onder de huidige om­ standigheden minder accent zal krijgen.

De vakbeweging zal zich vooral sterk moeten maken voor een belangenbeharti­ ging in verdedigende zin. Er kan sprake zijn van een aanvallende belangenbeharti­ ging. In dat geval proberen de bonden in onderhandelingen met werkgevers een deel van de groei van het nationale inko­ men naar de werknemers toe te trekken.

Dat bleek een succesformule in de jaren zestig en zeventig. Onder de huidige om­ standigheden moeten de werkenden ech­ ter een bruuske aanval op hun koop­ kracht afslaan. Voor een reeks van jaren dreigt daar het grootste probleem. De vakbeweging zal zich daarom bezig moe­ ten houden met de vraag hoe groot die teruggang in inkomen moet zijn en hoe die behoort te worden verdeeld tussen de werkenden van hoog tot laag en tussen de actieven en niet­actieven".

Wat doen we met de reusachtige onvrede die het voortduren van de crisis met zich meebrengt. De angst om ontslagen te worden is groot en we moeten toch ook een oplossing vinden voor de uit­ zichtsloosheid van de mensen die er maar niet in slagen om een werkkring te vinden Reynaerts: " J e kunt hooguit proberen om door het scheppen van deeltijdbanen en het toepassen van arbeidsdeling meer mensen aan een baan te helpen. Maar dat lost de economische crisis niet op. Het is niet meer dan een evenwichtige verdeling van de ellende. Je spreidt er de werkloos­ heid beter mee. Daar komt het in feite op neer maar ik zeg er wel bij dat die sprei­ ding van werkloosheid rechtvaardiger is dan de huidige situatie".

Dat betekent, dat er sociale onrust blijft.

Reynaerts: " J a , helaas .... Zelfs als je het werk over meer mensen verdeelt, roept dat onvrede op bij degenen die nu een baan hebben van 40 uur per week en daarbij het volle inkomen genieten. Her­ verdeling van werk betekent, dat die mensen minder gaan verdienen. Je hevelt op die manier de sociale onvrede over van werkloze mensen die buiten het ar­ beidsproces staan naar werkenden die door arbeidstijdverkorting gedeeltelijk buiten het arbeidsproces worden gezet.

Sociale onrust is een onvermijdelijk ge­ volg van die verandering. Het beheersen van die onrust is een enorm probleem.

Weet u ... waar ik me nou ongerust over maak? Dat je nu al geluiden hoort van mensen, die hun gemoed blijkbaar niet goed onder controle hebben, mensen op zeer verantwoordelijke posten overigens, die zeggen dat ze de uitkomsten van het parlementaire besluitvormingsproces niet zonder meer zullen aanvaarden. Ik doel op de voorzitter van de ABVA­KABO, van der Schreur, die op de televisie ver­ klaart dat hij zich niet zal richten naar par­ lementaire beslissingen. Als dat werkelijk zou gebeuren valt een begrenzend kader voor sociale onrust weg. Daarmee roep je het gevaar op van een complete ontrege­ ling van onze arbeidsverhoudingen. La­ ten we maar hopen, dat het hier om een incidentele ontsporing gaat.

Doet de vakbeweging ook iets aan dat le­ denverlies?

Reynaerts: Ik weet, dat de F NV zich daar­ over aan het beraden is. Gelukkig heeft het ledenverlies nog geen dramatische omvang aangenomen. De F NV heeft al­ tijd nog meer dan een miljoen leden en je kunt het beleid niet laten bepalen door le­ den die weglopen".

ADEMPAUZE iiiiniiiiiiiMiiwiniiTTfTrwT>

Welke koers moet de vakbeweging gaan varen rekening houdend met dat ideologi­ sche conflict waar u net over sprak?

Het regeeraccoord van de nieuwe CDA­ VVD coalitie stelt, dat tot 1986 jaarlijks 10 miljard moet worden bezuinigd. 70 per­

cent van de bezuinigingen moeten komen uit de sociale zekerheid en de salarissen van de ambtenaren. De overige 30 per­ cent moet komen van de afzonderlijke mi­ nisteries. Keynes is dood en het kabinet zal wel weten hoe de moordenaar ontko­ men is.

Reynaerts: "Ik houd mijn hart vast wat de effecten zijn van het bereikte regeer­ accoord op de ontwikkeling van de eco­ nomie. Ik denk, dat het overbenadrukken van bezuinigingen en het te fors terug­ drukken van het financieringstekort niet verstandig is in de huidige situatie. Dat versterkt de neerwaartse beweging in de economie, die ons van buiten wordt op­ gelegd. Aan bezuinigingen valt weliswaar niet te ontkomen en het financieringste­ kort verdient scherpe bewaking maar ook hier geldt dat je maat moet houden. Het vinden van een juiste dosering is overi­ gens niet zo gemakkelijk. Onze nationale 'Keynes­killer' heet Korteweg. Een knap­ pe vent hoor .... al moet hij op politiek vlak het brevet van bekwaamheid nog zien te krijgen".

H

Maar ook 'de politiek' heeft op dit mo­ ment weinig te bieden. Het voorstel om de lonen en prijzen te bevriezen maakt duidelijk dat de wijnzak leeg is.

Reynaerts: " U i t de voorgestelde adem­ pauze kan niets vruchtbaars komen ook al zou je misschien anders hopen. Het ka­ binet en de werkgevers willen dat er inge­ leverd wordt maar voor de omvangrijke ongeclausuleerde inleveringsoperatie kan de vakbeweging geen verantwoordelijk­ heid nemen. Dat zou organisatorische zelfmoord betekenen.

Werkgevers en werknemers staan op dit moment als kat en hond tegenover el­ kaar. Is onder die omstandigheid de over­ heid niet gedwongen om het heft in han­ den te nemen?

Reynaerts: "Maar ook politici kunnen niet voor de mensen gaan staan en hen gou­ den bergen beloven. Dat hebben ze in het verleden al teveel gedaan. Bij de presen­ tatie van Bestek 81 riep van Agt: " W i j brengen de werkloosheid tot aanvaardba­ re proporties terug". Later kwam Minister Den Uyl onder luid tam tam met zijn ba­ nenplan, terwijl deskundigen wisten dat het geen zier zou helpen. Kijk naar de cij­ fers van het huidige regeeraccoord (Rey­ naerts haalt er 'de papieren' bij). Ik heb hier vier beleidsscenario's die allen eerv werkloosheidscijfer aangeven dat dicht tegen de 800.000 ligt. Het meest gunstige cijfer is 755.000 en het meest sombere cij­ fer is 815.000. Welk beleidsalternatief je ook beproeft je blijft steeds met ongeveer 800.000 werklozen zitten. Dus zeg ik: er is weinig aan te doen. Ik ben voor wat de omvang van de werkloosheid betreft niet hoopvol gestemd. Mijn conclusie is som­ ber: het huidige hoge niveau van wer­ kloosheid kun je op korte termijn niet naar beneden krijgen. Daarom zeg ik: laat ach­ ter die werkloosheidscijfers meer mensen staan. Verdeel de werkloosheid onder de mensen door ze korter te laten werken met inlevering van loon. Dat moet zoda­. nig gebeuren, dat degenen die het meest kunnen dragen ook het meest daarop worden aangesproken. Maar dat moet je niet regelen vanachter een Haags bureel.

Dat moet je per onderneming aanpakken.

Een pleidooi voor meer flexibiliteit en min­ der centrale regelgeving spreekt mij wel aan".

vervolg op pagina 11 26 november 1982

len een rol spelen, is de hoofdlijn van zijn tekst sterk analytisch van aard. Hij werkt systematisch en op heldere wijze een on­ derzoeksinstrumentarium uit. Hij maakt geen analyse van de politieke ontwikke­ ling in bijvoorbeeld westerse maatschap­ pijen, maar ontwikkelt een begrippenka­ der om 'ideologie' in relatie te brengen met politieke macht.

Ideologie en Macht De laatste jaren heeft het ideologie­ begrip bij marxistische theoretici als Al­ thusser en Poulantzas een aanzienlijke herwaardering ondergaan. Ideologie wordt meer en meer in verband gebracht met politieke macht. Göran Therborn, hoogleraar in de politicologie in Nijme­ gen, nam in zijn recent verschenen boek 'Ideologie en Macht' enkele belangrijke theoretische moties van Althusser als uit­ gangspunt en werkte die verder uit. In dit artikel geeft Hans van der Veen, politico­ loog in Amsterdam, een bespreking van het werk van Therborn. Hij plaatst het boek daarbij ook in het licht van de actu­ ele politieke discussies binnen de partijen van 'klein links'.

Sinds de jaren zestig lijkt er in de marxistische traditie weinig meer vast te staan en als vanzelfsprekend geaccep­ teerd te worden. In Nederland is dit bij­ voorbeeld waar te nemen bij de leden van de CPN. Was de CPN voorheen de enige ware arbeiderspartij die streed tegen het kapitalisme, op het komende congres lijkt de arbeidersstrijd ook hier haar cen­ trale rol te verliezen. De huidige CPN­ leden voelen zich vaak meer aangespro­ ken door andere vormen van emancipatie­strijd, zoals de strijd van vrouwen en van krakers. Wanneer het marxisme wordt opgevat als een vaststaande wereldbeschouwing, dan zouden de veranderingen die zich binnen deze partij voltrekken de CPN buiten de marxistische traditie plaatsen. Het marxisme blijkt echter steeds meer zélf aan veranderingen onderhevig te zijn.

In recente marxistische theorieën nemen verschillende soorten van emancipa­ tiestrijd een veel belangrijker rol in dan voorheen. Niet langer wordt de strijd van arbeiders van een grotere betekenis be­ schouwd dan andere strijdvormen. Ook bij de Zweed Göran Therborn, die sinds enige maanden hoogleraar is aan de Ka­ tholieke Universiteit van Nijmegen, heeft deze verandering zich voltrokken. Dat blijkt uit een interview dat is toegevoegd aan de Nederlandse uitgave van zijn boek 'Ideologie en Macht'. Therborn denkt "meer en meer dat de hele problematiek van het socialisme en van een socialisti­ sche strategie gelokaliseerd moet worden in een breder kader; een breder emanci­

OOI

patorisch kader, dat projekten van een strijd voor verschillende andere, nieuwe vormen van emancipatie van individuen en groepen, voor zelfbevestiging en eigen ontwikkeling moet insluiten". Emanci­ patieprojekten als de arbeidersbeweging en de vrouwenbeweging zijn volgens Therborn ook onmogelijk te verenigen in één gemeenschappelijk projekt.

Terecht stelt hij mijns inziens dat er toch ook een politiek­strategische strijd ge­ voerd moet worden tegen de huidige klassen­maatschappij. Gebeurt dat niet, dan "zouden verschillende soorten indi­ viduele en groeps­emancipatorische pro­ jekten kunnen verworden tot kleine be­ voorrechte eilandjes in een archipel van toenemende uitbuiting en controle voor de rest van de bevolking".

Een groter gevaar lijkt het nog te zijn dat de verschillende emancipatie­projekten als een zo grote bedreiging voor de bestaande machtsverhoudingen worden ervaren dat er op harde wijze tegen opge­ treden wordt; Chili was daarvan bijna tien jaar geleden een dramatisch voor­ beeld.

Ook al is er niet sprake van een eenheid van strategie (die bijvoorbeeld gestalte krijgt in een partij), dan nog is het uiter­ mate belangrijk om de effecten van ver­ schillende stategieën te analyseren. Het gaat daarbij met name om de effecten in en op de staat.

Maar ook om de effecten op andere indi­ viduen. Welke betekenis hechten anderen aan een bepaalde emancipatiestrijd? Hoe kunnen mensen aangesproken worden in een gemeenschappelijk projekt? Hoe kunnen tegenstanders van bepaald han­ delen worden afgehouden? Beantwoor­ ding van dergelijke vragen veronderstelt een zeker inzicht in de wijze waarop "menselijke wezens in hun leven als be­ wuste factoren m een wereld die in ver­ schillende gradaties betekenis voor hen heeft". Dit aspect van het menselijk bestaan wordt door Therborn aangeduid met 'ideologie'. Ideologieën zijn voor hem uitdrukkingen van een bepaald in­ de­wereld zijn van bewuste actoren, van menselijke subjecten. Ideologieën zijn in Therborn's visie niet een afbeelding van de werkelijkheid waarvan gezegd kan worden of die waar of niet waar is. Hij

emiel de jong ]).v. de drukkers uit baarle­nassau gespecialiseerd in: ­

brochures

— boeken

­

kranten

— dissertaties

voor inlichtingen: telefoon 04257­8765, toestel 25, j . de jong

Hans van der Veen

koppelt ideologie aan het sociale zijn van mensen­die­handelen, aan hun verschil­ lende subjectiviteiten. ledere associatie van ideologie met (on­ ware) kennis verdwijnt zo. Ieder mens leeft volgens Therborn in de ideologieën; ideologie is dus niet een 'vals bewustzijn', een illusie. Dat is zoals be­ kend vaak als de marxistische visie op ideologie gepresenteerd. De betekenis van de geschiedenis was door marxisten ontcijferd: na het kapitalisme zou het so­ cialistisch stadium komen, waarvan het proletariaat de 'drager' zou zijn. Het proletariaat zou bovendien in staat zijn tot een volledig zelfbewustzijn op basis van een werkelijk wetenschappelijk in­ zicht in de geschiedenis. Mochten concre­ te arbeiders niet dezelfde representatie van de werkelijkheid in hun hoofden hebben, dan hadden ze een 'vals bewust­ zijn'. Ze handelen dan niet in over­ eenstemming met hun objectief vast te stellen klasse­belangen. In plaats van een rationeel inzicht hadden ze een gemystifi­ ceerd, versluierd beeld.

Deze visie op de zin van de geschiedenis en betekenis van het proletariaat daarin als klasse die aan alle klassenstrijd een einde zou maken, functioneerde in Ther­ born's terminologie als 'ideologie'. Niet omdat ze niet juist zou zijn, maar omdat arbeiders in dat vertoog werden aan­ gesproken als subject, als proletariër om de rol die hen is toebedeeld te spelen .

Anno 1982 voelen veel mensen zich op een ander gebied waar hun subjectiviteit in het geding is sterker aangesproken dan door hun klassepositie. Terecht wordt mijn inziens door deze mensen gesteld, dat de claim van een centrale rol van de arbeidersstrijd hooguit op basis van een politiek­strategische visie beargumen­ teerd zou kunnen worden.

Op deze discussie wordt door Therborn in 'Ideologie en Macht' nog geen voor­ schot genomen. Hoewel hij in voorbeel­ den stelling neemt en normatieve oorde­

Göran Therborn, IDEOL OGIE EN MACHT, Socialistische Uitgeverij Amsterdam (SUA), 1982. Prijs: f 22,50.

vervolg van pagina 4

Lesbisch­bestaan als verzet niserende vrouwen niet binnenmochten, wat later door Studium Generale terug­ gedraaid is) waren het daar niet mee eens. Over de homobeweging: "Slechts een klein gedeelte van alle homo's treedt naar buiten, zij zijn op die manier bezig.

Maar dat zegt niks over de anderen. De erotiek van die mannen zie je juist niet".

Een meisje zei dat paarvorming bij les­ biennes ook uit de patriarchale samenle­ ving voortkwam. Een netwerk van vrien­ dinnen zou volgens haar even goed kun­ nen, maar dat gebeurt haast nooit. "Ja maar", vond Maaike Meyer, "je kunt ook niet alle normen en waarden die je van huis uit meegekregen hebt van de ene op de andere dag afbreken."

Op de vraag hoe ze het vond als lesbien­ nes samen een kind nemen zei ze: "als lesbische vrouwen een kind willen, is het ze aangepraat dat ze als vrouw een kind móeten hebben." Hierop steeg afkeu­ rend gemompel op uit de zaal, waardoor ze haar antwoord veranderde in "het is een erg individuele zaak".

Volgende week is er een afsluitende fo­ rumdiskussie van de cyclus, om 20.00 uur in AZ 6. Studium Generale geeft een bundel uit met de teksten van de lezin­ gen, waarin het verhaal van Maaike Mey­ er echter zal ontbreken, omdat ze met een boek over dit onderwerp bezig is, dat volgend jaar uit zal komen. Wel is het mogelijk om een band van deze middag te beluisteren op de kamer van Studium Generale, B 2.

Kollektief Autoverzekeringskontrakt voor de K.H.T. W.A. Verzekering Gewicht t/m

Bruto premie (excl. no­claim) 750 kg ^266,56 850 kg Z'304,64 950 kg f 342,72 1050 kg /■ 380,80 1150 kg f 418,45 1250 kg f 456,96 Overname no­claimkoring tot 70%.

Groene kaart gratis.

Maandelijkse betaling zonder kostentoeslag mogelijk.

Kasko Verzekering Eigen risiko f 200,­ Oorspr. Gat. prijs Bruto premie inkl. b.t.w. tot: (excl. no­claim) f 10.000,­ f 243,71 f 14.000,­ f 364,85 f 16.000,­ f 426,50 f 18.000,­ f 487,42 f 20.000,­ f 548,35 f 25.000,­ f 667,07 * Vraag naar onze circulaire i.v.m. andere kollektieve kontrakten t.b.v.

K.H.T.­personeel.

ASSURANTIEBEDRIJF STRICK Postbus 63 ­ 5000 AB Tilburg ­ Telefoon: 013­423620*

Q

vervolg van pagina 9

Reynaerts: Mensen bestaanszekerheid geven SOCIALE ZEKERHEIDI U heeft wel eens gezegd, dat men bij de opbouw van de verzorgingsstaat veel meer het hart dan het verstand heeft laten spreken. Mensen die hun baan verliezen en er meteen 20 percent in inkomen op achteruit gaan begrijpen zo'n uitspraak niet denk ik. Het is ook geen vetpot In gezinnen die van een bijstanduitkering moeten zien rond te komen.

Reynaerts: "Bij de opbouw van onze verzorgingsstaat heeft men regelingen getroffen die zeer goed bedoeld zijn. De architecten van de verzorgingsstaat hebben echter niet stilgestaan bij de gevolgen daarvan als de omstandigheden eens zouden tegenzitten. Dat bedoel ik. Veldkamp heeft eens opgemerkt, dat zelfs een briljant econoom als Zijlstra in het kabinet zijn collega's daarop nooit heeft gewezen. Men voorzag de problemen gewoonweg niet. Maar nu is de betaalbaarheid van de verzorgingsstaat in het geding.

Dat roept niet de vraag op of we het stelsel van sociale zekerheid moeten afschaffen. Dat is niet alleen onmogelijk maar ook onzinnig. De sociale zekerheid is ook een waarborg voor ons modern produktiestelsel. De riciso's van de produktie vinden in de koopkracht van de loonvervangende uitkeringen hun afdekking.

Wie voorstelt om de sociale zekerheid af te schaffen hakt ook met de bijl onze industriële maatschappij omver. Waar het om gaat is of de baten en de lasten van de sociale zekerheid nog wel in balans zijn. Drukken de lasten niet te zwaar op de inkomens en zijn de baten gelet op de toestand waarin we nu verkeren, niet aan de hoge kant".

U sprak over de baten van het systeem.

De werkloosheid is schrikbarend hoog in de bouwsector. De bouwvakkers hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de opbouw van onze economie. Nu zijn meer dan 100.000 bouwvakkers werkloos. Na een werkloosheid van 2,5 jaar komen deze mensen in de bijstand en moeten ze hun zuurverdiende huisje opeten.

Reynaerts: " J a . Dat is triest. En toch: dat er bij de sociale voorzieningen anders dan bij de sociale verzekeringen rekening wordt gehouden met iemands materiële positie is op zich een goede zaak. Dat beginsel, op zich zelf volkomen juist, roept nu problemen op waarvoor we oplossingen moeten zoeken, maar.dan wel onder een aantal randvoorwaarden. Ik vind dat de solidariteit tussen werkenden en niet werkenden in stand moet blijven. In de sociale zekerheid, zo zou je kunnen zeggen, krijgt naastenliefde concreet gestalte, behoort de sociale zekerheid tot de culturele standaarden van onze samenleving. Lieden die zeggen, bouw de sociale zekerheid maar af, knagen aan die standaard. Wij moeten allemaal een stap terug doen als de sociale zekerheid te duur wordt, en wel over de hele linie zowel loontrekkenden als uitkeringsgerechtigden. Verder is het belangrijk dat de minimumuitkering in stand blijft. Als je dat niet doet laat je mensen als het ware door de vloer zakken.

Ja, maar er wordt juist wel aan arbeidsvoorwaarden en de sociale zekerheid geknabbeld. De minimum jeugdlonen wer-

Tilburgs Hogeschoolblad

lijk is het kabinet Biesheuvel daarop gestruikeld. Wrijving tussen vakbeweging en kabinet bestond ook onder premier van Agt. Ook hij was niet toegerust met een antenne om de boodschap van de vakbeweging op te vangen".

In de NRC van 13 november stond, dat u kandidaat was voor Financiën toen in februari 1980 Minister Andriessen aftrad. U had toch voor die antenne kunnen zorgen door toe te treden tot het kabinet van Agt. Reynaerts: derd".

" M e n heeft mij niet bena-

Bent u tijdens de laatste kabinetsformatie benaderd om minister te worden?

Reynaerts: "Neen, al was er wel een telefoontje tijdens de formatie. Wellicht heeft men een ogenblik gedacht, dat ik als hitteschild naar de vakbeweging toe zou kunnen functioneren. Maar het is bij één telefoontje gebleven en de conclusie mag u trekken".

Aktiebereidheid klein of groot? den verlaagd, toen kwam het kabinet met de verzwaring van de referte-eisen in de WW en WWV vervolgens kwam het voorstel om te korten op het ziektegeld.

Nu speelt men met de gedachte de koppeling tussen lonen en uitkeringen los te laten.

Reynaerts: "Ik begrijp wat u bedoelt.

Misschien is dat wel de taktiek van het gedoseerd doorvoeren van bezuinigingen. Maar zo haalt men de samenhang uit het systeem van sociale zekerheid.

Daarmee wek je ernstige twijfels aan de beschermingspotentie van de sociale zekerheid terwijl wij die juist tot stand hebben gebracht om mensen meer bestaanszekerheid te geven. Dat is niet alleen in maatschappelijk maar ook individueel psychologisch een kwalijke zaak. We moeten af van een beleid dat het moet hebben van hap-snap maatregelen. Ons land heeft behoefte aan een duidelijk consequent beleid afgestemd op het doel van economisch herstel met als belangrijke voorwaarde een rechtvaardige verdeling van lasten. Alleen met zo'n beleid heb je de sleutel in handen die de deur opent naar een voldoende mate van consensus.

Want iedereen weet dat de situatie bar slecht is maar je kunt aan de mensen geen offers vragen als regering en werkgevers de druk daarvan naar beneden verschuiven".

SOLIDARITEIT

^^^mmmÊÊÊÊ^

Doet de vakbeweging wel genoeg voor niet-actieven?

Reynaerts: "Historisch gezien is de sociale zekerheid in elk geval meer het resultaat van de inspanningen van werknemers dan van werkgevers".

Maar als mensen hun baan verliezen zeggen ze het lidmaatschap van hun bond op Reynaerts: "Dat komt voor ja ... en misschien wel in beduidende omvang. Wellicht voelen die mensen zich in de steek gelaten. Het kan ook een reactie zijn op het inkomensverlies. Een werkloosheidsuitkering is altijd nog zo'n 20% percent lager dan het laatst verdiende loon".

Kernstuk in het hele optreden van de vakbeweging is de solidariteit tussen werkenden en niet werkenden. De gelijke behandeling van beide catagorieën is daarbij een totnogtoe onaangetast uitgangspunt althans in de officiële beleidsstukken van

de vakbeweging. De vakbeweging doet er naar mijn oordeel goed aan niet in te gaan op de aandrang van degenen die zeggen dat de vakbeweging zich maar moet beperken tot de behartiging van de belangen van werkenden. Werkenden en niet werkenden horen in hun lotsverbondenheid bij elkaar. Ik ben tegen aparte bonden voor werkenden en niet werkenden. Dat zou de scheiding tussen actieven en niet-actieven in organisatorische zin vastleggen. Er zijn ook praktische overwegingen om het bondgenootschap tussen mensen met een baan en mensen zonder werk in stand te houden. Er vindt thans een levendig verkeer plaats tussen beide groeperingen. Iemand met een tijdelijke baan wordt na afloop van zijn contract weer werkloos en moet vanuit die positie weer opnieuw zien toe te treden tot het arbeidsproces. Wie vandaag nog een baan heeft staat morgen misschien op straat. Als lid van de bond reken je in die situatie op steun. Bovendien spreken de vakcentrales bij landelijke onderhandelingen ook feitelijk namens de nietactieven. Zowel FNV als CNV hebben een instrumentarium ontwikkeld om de problemen van mensen zonder werk naar voren te halen. Dat gebeurt door de oprichting van een speciaal secretariaat voor de niet-actieven";

DEN H A A G H H ^ ^ ^ ^ ^ ^ H I Als ik Reynaerts interview begint in Den Haag het pas beëdigde kabinet Lubbers haar eerste werkdag. Ik spreek de vrees uit, dat de nieuwe bewindslieden gelet op maatschappelijke en psychologische rompstand wellicht weinig begrip kunnen opbrengen voor de doelstellingen van de vakbeweging. De vakbeweging vindt dus niet alleen de werkgevers tegenover zich maar ook het kabinet ....

Reynaerts gaat niet onmiddellijk in op mijn woorden. Hij laat een stilte vallen ...

Vanuit de aarzeling komt het antwoord.

Reynaerts: "Die moeilijkheid die u daar schetst hebben we ook meegemaakt in de contacten tussen vakbeweging en het kabinet Biesheuvel waarin Drees junior en Jonkheer de Brauw zaten. Die heren misten een inlevingsvermogen in de standpunten van de vakbeweging. Daardoor ontstonden in het kabinet grote spanningen tussen het duo Drees en de Brauw en Minister Boersma die wel begrip had voor de vakbeweging. Uiteinde-

Een structureel financieringstekort, bezuinigingen, een blijvend hoog werkloosheidsniveau, een verzwakte vakbeweging, een nog onervaren ministersteam Reynaerts: " D e feiten die wij in de maatschappij aantreffen blijven altijd onder de maat van de morele orde die wij wensen.

De bondige uitspraak van Bloch Das was ist soil nicht sein' spreekt boekdelen. Die uitspraak is in zijn meest scherpzinnige formulering het kortste politieke programma dat ik k e n " .

Ik zeg tegen Reynaerts, dat zo'n bondig politiek program een uitstekend compas zou zijn voor premier Lubbers die bekend staat om zijn wijdlopige barokke zinnen: de Lubberiaanse verbale armslag ...

Reynaerts: "Als Lubbers gesproken heeft denk ik altijd wat houd ik daar nou van over. Bij elke oplossing bedenkt hij wel tien nevenvarianten. Die man is te inventief en te verbaal begaaft. Of die twee eigenschappen nu wel zo dienstig zijn voor het ambt van minister-president moeten we nog maar afwachten. Maar de knip is leeg h o o r . . . en zelfs uit de wonderbaarlijke toverdoos van Lubbers kunnen geen voorstellen meer tevoorschijn komen die in alle opzichten pijnloos zijn. In de huidige situatie zitten aan elke oplossing ongunstige kanten. Als je Sinterklaas laat binnenkomen staat Zwarte Piet ernaast.

Dat is onvermijdelijk!

Terug naar de vijftiger ja ren P Reynaerts: Nou dat hoeft nu ook weer niet, maar we moeten denk ik wel genoegen nemen met het welvaartspeil van de jaren zeventig".

Dat geeft veel onvrede.

Reynaerts: "Dat wel ... ach een maatschappij zonder onvrede is een onverdraaglijke maatschappij. In zo'n maatschappij is de drift tot verandering gedoofd. Vergeet niet, dat sociale onvrede ook een motorische werking heeft die via de dagelijkse strijd heeft geleid tot een betere inkomensverdeling en een grotere spreiding van zeggenschap. Dat was ist soil nicht sein .... In dat spanningsveld ligt ook de akker waar de vernieuwing van de maatschappij wortel schiet. Verder ben ik ervan overtuigd, dat de menselijke geschiedenis niet opgesloten blijft in de crisis die we nu meemaken. We zijn wel vaker in een economische depressie verzeild geraakt én er ook weer uitgekomen. In onze Faustische cultuur brengt de drang naar meer en beter ons ongetwijfeld een nieuwe opgang".

Henk Zomer 26 n o v e m b e r 1982

h|

JONGE BEDRUFSKONOMEN VAN WEOR/E NAAR ACCOUNTANTSPRAKTUK De accountancy vindt zijn basis in de bedrijfseconomie.

Vandaar dat Klynveld Kraayenhof & Co. jonge bedrijfseconomen die registeraccountant willen worden een interessante loopbaanmogelijkheid aanbiedt. Een combinatie van werken en doelgericht verder studeren om straks een functie als accountant te bereiken.

TOEKOMST

Grote internationale ondernemingen behoren tot onze cliënten, maar ook zeer veel kleine en middelgrote bedrijven en instellingen in Nederland.

In onze op dienstverlening ingestelde flexibele organisatie krijgen jonge bedrijfseconomen de gelegenheid een brede ervaring op te doen.

Werken op kwalitatief hoog professioneel niveau met een grote mate van zelfstandigheid en afwisseling in het werk.

Dat moet ook wel want wij vinden dat zij allround registeraccountant moeten worden.

Ons planningssysteem en loopbaanplan zijn gericht op interne promotie naar functies op hoog niveau. Ze voorzien in de inzet bij grote èn kleine cliënten waar gevarieerde controle- en adviesopdrachten worden uitgevoerd in kleine teams.

In combinatie met werkoverleg en vaktechnische ondersteuning door het Directoraat Vaktechniek biedt dit de reële mogelijkheid snel te onderkennen welke controle-aanpak de beste is. Ook een eventuele specialisatie in de EDPauditing of het organisatieadvieswerk hoort daarbij. Uitzending naar het buitenland behoort - zeker na het afstuderen - tot de mogelijkheden.

STUDEREN Voor de accountantsstudie worden ruime faciliteiten geboden.

Daarnaast hebben wij een intern opleidingsprogramma dat voor economen begint met een speciale introductiecursus van vier maal een week.

Het permanente educatieprogramma zorgt ervoor dat U ook na Uw afstuderen als accountant bij kunt blijven.

INUCHTINGEN Indien U zich tot het boeiende accountantsberoep voelt aangetrokken zullen wij U gaarne nader informeren. Een psychotechnisch onderzoek maakt deel uit van de selectieprocedure.

Een gesprek kunt U telefonisch of schriftelijk aanvragen bij het Hoofd van de afdeling Personeelszaken, Prinses Irenestraat59, 1077 WV Amsterdam. Telefoon 020- 5461238.

Voor meer informatie kunt U gebruik maken van Viditel/Job-data'V 30346.0

WERKEN IN DE ACCOUNTANCY Mogelijkheden genoeg.

Klynveld Kraayenhof & Co. is een groot Nederlands accountantskantoor met 24 kantoren in Nederland. Wij maken deel uit van een federatief samenwerkingsverband van accountantskantoren over de „^^ gehele wereld: Klynveld Main Goerdeler (KMC).

Deze samenwerking met collega's in zeer veel landen versterkt de internationale oriëntatie en slagvaardigheid. Het hoofdkantoor van KMG is in Amsterdam gevestigd.

De dienstverlening van Klynveld Kraayenhof & Co. omvat niet alleen de controle van de jaarrekening maar zeker ook adviezen op automatisenngs, administratief, organisatorisch, bedrijfseconomisch en fiscaal gebied.

Vanzelfsprekend biedt een dergelijke organisatie haar medewerkers een scala van mogelijkheden.

Klynveld Kraayenhof & Go. Accountants

Klynveld Kraayenhof & Co. is gevestigd in: Amsterdam, Almere, Amersfoort, Apeldoorn, Arnhem, Breda, Deventer,'Doetinchem, Dordrecht, Drachten, Eindhoven, 's-Gravenhage, Groningen, Haarlem, Heerlen, Hengelo, 's-Hertogenbosch, Hoorn, Leeuwarden, Middelburg, Nijmegen, Rotterdam, Utrecht, Zwolle

..v^^

39-

V C ^ .^"^ '

<^^'^;^

\ ,cpi

^

••^>%

>\e^-

^e^

^

MEDEDELINGEN

COMMUNIQUE COLLEGE VAN BESTUUR OP 23 NOVEMBER 1982

1 Het college van bestuur heeft zich beraden op de inhoud van het spontane advies van de Academische Raad naar aanleiding van het Wetsontwerp van de Minister om wijziging in de Machtigingswet aan te brengen waardoor studenten ook op grond van arbeidsmarkt-overwegingen de toelating tot de uni versiteiten kan worden ontzegd Het college van bestuur zal de Hogeschoolraad adviseren in te stemmen met een afwijzend advies aan de Tweede Kamer 2 Uitvoerig heeft het college van bestuur zich beraden op het Intenumrapport van de Commissie Taakverdeling en Concentratie dat binnen de Hoge school op ruime schaal is verspreid Het college van bestuur laat de Hogeschoolraad weten zowel moeite te hebben met de voorlopige aanpak die zowel kleine optimaliseringen bmnen bepaalde disciplines omvat Het college van bestuur wil het voorstel doen de operatie in twee delen te splitsen, waarbij eerst wordt nagegaan in welke (met name dure) disciplines landelijk een grote overcapaciteit t o v de vraag op de arbeidsmarkt beschik baar is, waarna voor die disciplines bekeken wordt of die moeten worden afgebouwd door het sluiten van een of meer vestigingen danwei door een substantiële afslanking van alle vestigingen van de desbetreffende discipline Het college van bestuur constateert daarbij dat wanneer tot deze aanpak wordt besloten een wijziging van de machtigingswet wellicht overbodig is Het college zal de Hogeschoolraad vragen ermee in te stemmen dat onder deze en nog een aantal andere voorwaarden ook verder aan de voorbereiding van het taakverdelmgsplan worden meegedaan Begin maart zou het eindrapport beschikbaar moeten zijn voor besluitvorming in ieder van de universiteiten en hogescholen

KORT VERSLAG V A N DE VERGADERING V A N HET PERSONEELSOVERLEG D.D. 15 NOVEMBER 1982 1. Onderzoek D B H In een gedeeltelijk besloten vergade ring werd door beide fracties in het Personeelsoverleg uitvoerig overleg gepleegd over de voorstellen voor opsplitsing van de dienst DBH, het betrof hier zaken die blijkens de stukken, ook al door de staf en de dienstraad DBH aan de orde waren gesteld Het College van Bestuur deelde mee dat zij een aantal van de ze vragen nog aan het bestuderen was De A B V A / K A B O fraktie die destijds positief geadviseerd had over de in voering van model 2 was van me ning dat de voorgelegde uitwerking onvoldoende duidelijk was en bleef voorts benadrukte zij dat het belang rijk was om te komen tot een structu rele oplossing van de problemen voor de toekomst De ongeorganiseerden waren ver deeld enerzijds werd gesteld dat de echte problemen door de reorganise tie met werden aangepakt anderzijds werden de voorstellen acceptabel ge vonden indien het College kans zag om met de desbetreffende dienst en afdelingshoofden alsnog tot een be vredigende oplossing te komen over een aantal vragen, zou zo stelde een enkele ongeorganiseerde een nega tief oordeel achterwege blijven De A B V A / K A B O fractie volstond met het advies om door te gaan het geen ingegeven werd door de (nega tieve) overweging dat er spoedig een einde diende te komen aan de onrust binnen de dienst De conclusie luidde dat de meerder held van de Commissie Personeelso verleg het College adviseerde door te gaan, zij het met zonder aarzeling, de minderheid van het personeelsover leg onthield zich van een negatief oordeel 2. Open discussie PPB-werkgroep Opleiding en Training.

Het personeelsoverleg stemde in met het voorstel van het College om het onderwerp Opleiding en Training bij de reeds bestaande werkgroep Loop baanbeleid, die in december 1982 zal starten, onder te brengen

Tilburgs Hogeschoolblad

Namens de ongeorganiseerden zal de heer Smulders aan deze werkgroep deelnemen, de A B V A / K A B O fractie zal nog een lid hiervoor aanwijzen

Tenslotte werd toegezegd dat, voor dat door een van de externe bureau's wordt overgegaan tot fase III ook met het Personeelsoverleg aan de hand van de evaluaties van fase 1 en II overleg gevoerd zal worden Met inachtneming van het bo vanstaande ging het Personeelsover leg accoord met de voortgang van de werkzaamheden van de beide bu reau's

4. Mededelingen Met de invoering van de Dienstcom missie Nieuwe Stijl zal worden ge wacht aangezien de regeling niet zonder meer bruikbaar is voor de in stellingen van W O Het Ministerie van O & W is voorne mens een vertaling te maken voor het W O en wel in het kader van het nieuwe RRWO, welke waarschijnlijk in het voorjaar van 1983 ingevoerd zal worden Het Personeelsoverleg ging hiermee accoord

5. Rondvraag Het College van Bestuur zegde toe zending van de evaluatie van het overleg dat met de gepensioneerden had plaatsgevonden toe aan de leden van het Personeelsoverleg De heer Geleijnse stelde het College op de hoogte van de activiteiten van een "organisatie encyclopedia britta nica" bij enkele KHT werknemers

3. Werkoverleg De A B V A / K A B O fractie verzocht het College om een nadeie uitleg van de gang van zaken rondom het pro ject Werkoverleg en de inschakeling van zowel het GITP als het Bureau De Galan hierbij Gelet op de kleine omvang van de instelling, werd het besluit om voor de diensten de uit werking van het project Werkoverleg m te brengen in de tramingsactivitei ten van het Bureau de Galan en voor de faculteiten het project te laten uit voeren door het GITP met verstan dig geacht Het College deelde mee dat een en ander het gevolg was van een veranderd inzicht ten aanzien van de aanpak van het project Werk overleg waarover het Personeelso verleg middels een kleine commissie geïnformeerd was, de beide bureau's konden zich vinden m deze gewijzig de aanpak De A B V A / K A B O fractie drong aan op een goede coördinatie tussen de beide bureau s De ongeorganiseerden achtten een evaluatie van de cursussen voor diensten en afdelingshoofden belangrijk Voorts werd door het Personeelso verleg, vooral door de A B V A / K A B O fractie erop gewezen dat het college ook voor een structurele aanpak van het werkoverleg diende te zorgen door de personeelsconsulenten in de gelegenheid te stellen spoedig een adequate training te volgen teneinde een blijvende begeleiding van het werkoverleg te garanderen, het Col lege zegde dit toe Door de AB V A / K A B O fractie werd daarbij voor ts de voorwaarde gesteld dat het Col lege met een voorstel voor uitbrei ding van het aantal personeelconsu lenten zou komen Het College deelde mee hierover op dit moment nog geen uitspraak te kunnen doen, structurele maatrege len zullen genomen worden indien dit noodzakelijk blijkt te zijn, gelet op de taakverzwaring bij de personeelscon sulenten De fractie der ongeorgani seerden achtte deze toezegging vol doende Verder werd afgesproken dat de voorgang van het hele project in beginsel als vast agendapunt op de agenda van het Personeelsoverleg zou worden geplaatst

VERGOEDING DIENSTREIZEN Hiermee deel ik U mee dat de mi nister van Binnenlandse Zaken heeft meegedeeld dat de vergoeding van O 15 cent per kilometer bij dienstrei zen die op eigen voorkeur met de au to geschieden (reisbeschikking binnenland) verhoogd is tot 0,16 cent per kilometer Deze beschikking heeft terugwerken de kracht tot 1 oktober 1982 Voor eventuele nabetaling van reeds uitbe taalde declaraties dient u zelf contact op te nemen met mw A Bosselaar (DEA/Fi tel 25351 C U R S U S S E N RECHTSVERGELIJK I N G (Straatsburg) In het voorjaar 1983, van 5 tot 23 april, zullen aan de Facuité Internati onale de Droit Compare te Straats burg twee cycli rechtsvergelijking (privaatrechtelijk en publiekrechtelijk) georganiseerd worden De eerste cyclus geeft een overzicht van de verschillende rechtsstelsels zoals het Romaanse, Germaanse, Anglo Amenkaanse en het socialisti sche Deze wordt aan drie verschil lende groepen gedoceerd t w een franse, engelse en duitse De tweede cyclus, die een materieel rechtsver gelijkend karakter draagt, zal alleen gedoceerd worden in het f rans en en gels Studenten die willen deelnemen aan de cursus moeten zich voor opgave rechtstreeks wenden tot de Facuité Internationale de Droit Compare, Pla ce d'Athènes, 67084 Strasbourg (Ce dex), Frankrijk, ter attentie van de decaan prof A Rieg Deelname aan cyclus 2 staat slechts open voor degenen die de eerste cy d u s gevolgd hebben

DOKTORAALTENTAMEN BEGINSELEN STAATSRECHT Het doktoraaltentamen "Beginselen

Staatsrceht" zal schriftelijk worden afgenomen op 4 januari 1983 (aan vang 14 30 uur), opgave via een blau we en een gele kaart bi] Bureau Exa mens, kamer B 107 Deze opgave dient te gescheiden voor 4 december 1982 DOKTORAAL TENTAMEN BEGINSELEN A D M . RECHT Het doktoraaltentamen 'Beginselen Administratief recht" zal schriftelijk worden afgenomen op 14 januari 1983 (aanvang 9 30 uur), opgave via een blauwe en een gele kaart bij Bu reau Examens Kamer B 107 Deze op gave dient te geschieden voor 14 de cember 1982 te laat ingediende aanmeldingen worden met in behandeling genomen

PROPEDEUSE ECONOMIE ECONOMETRIE:

-I-

Op 8 december 1982 vindt het college Wijsbegeerte voor de groepen 1 en II prop economie + econometrie plaats in AZ 6 I p v AZ 13 Propedeuse econometrie Op 9 december 1982 vindt het werkcollege Analyse 1 plaats in SbgA2 1 p V CZ 33 en CZ 34 NB deze wijziging geldt alleen voor 'bovengenoemde datai

COLLOQUIUM FACULTEIT

ECONOMISCHE

A-serie Spreker Drs B Minne (Centraal Plan Bureau) Onderwerp Technologische ontwik keling in Nederland Datum 2 december 1982 Tijd 10 30 12 30 uur Plaats CZ 21 Samenvatting Aan de hand van aantallen octrooi aanvragen in Nederland over een lan ge periode wordt de technologische vooruitgang in Nederland, zowel op macro niveau als per bedrijfstak on derzocht Dit gebeurt vanuit twee invalshoe ken De ene heeft betrekking op het aanbod van technologische vooruit gang De tweede betreft de toepas sing van uitvindingen

Gemeentelijke sfeer, liggen ter inzage op het faculteitsbureau, B 915 SCRIPTIE OVER AANSPRAKELIJKHEID I.V.M. KERNONGEVALLEN BIJ de vakgroep staats en administratief recht zijn via de wetenschapswin kei vragen binnengekomen over de aansprakelijkheid i v m kernongeval len Studenten die belangstelling hebben om over dit onderwerp een scriptie te schrijven kunnen zich voor nadere informatie wenden tot mr A F M Brenninkmeijer tel 013 662710 of 013 662302 PROPEDEUSE STAATSRECHT Verplichte literatuur voor de TOETS op 20 december a s de op p 4 van de Gids vermelde nummers (grote letters') uit Koop mans. Compendium van het staats recht, Kluwer, 3de druk de op p 3 van de Gids vermelde kleine letters uit Koopmans de Gids staatsrecht N B Een "oefen t o e t s " is beschikbaar en te verkrijgen mw Marijke Hornman, vakgroepssecretaresse, kamer B 826

STUDIEREIS 1983

LEUVEN-PARIJS

Voor het volgend jaar organiseren wij een reis naar achtereenvolgens Leu ven en Parijs De reis zal waarschijn lijk begin maart plaatsvinden en twee weken duren De voorlopig geraam de kosten zijn 500 é 600 gulden, maar WIJ hopen van diverse instanties waaronder de subfaculteit subsidie te ontvangen, waarmee de reis aanzien lijk goedkoper zal worden W e zullen verscheidene universitei ten bezoeken, waar speciaal voor ons lezingen worden georganiseerd Maar geen nood' Er is daarnaast ge noeg tijd beschikbaar voor sight seeing en uitgaan Er kunnen maxi maal 30 personen mee In de koffiekamer van gebouw P zal in de loop van de week een inschrijf lijst komen te hangen met nadere in formatie Namens de organisatoren.

Peter van Kuyk en Paul Engering tel 013 359339 en 013 673443

T E N T A M E N INLEIDING BELASTINGRECHT Op woensdag 22 december a s zal vanaf 9 30 uur voor studenten van de fiscaal juridische studierichting het schriftelijke tentamen inleiding be lastingrecht worden afgenomen PROJECTGROEP HANDELSRECHT Belangstellenden voor de project groep Handelsrecht van prof mr F J W Lowensteyn kunnen zich op geven bi] mr RJ M Smit, tel 013 662306 (KHT) of 013 366532 (thuis) PREMIES De Stichting Cultuurfonds van de Bank voor Nededandse Gemeenten stelt de gelegenheid open tot het ver krijgen van premies voor weten schappelijke werkstukken op het ge bied van het gemeentewezen De voorwaarden voor premie toekenning aan werkstukken in de

I N H A A L T E N T A M E N ALGEMENE KENNIS- EN WETENSCHAPSLEER De mededeling m T H B nr 12 van 19 november 1982 dient als volgt ge lezen te worden Essays dienen uiterlijk 20 december 1982 te zijn ingeleverd bij het bureau van de Centrale Interfaculteit Stu denten voor wie deze datum met haalbaar is kunnen m overleg treden met Prof dr S Silvers Uitstel kan dan eventueel tot uiterlijk 20 januari 1983 gegeven worden

T E N T A M E N STATISTIEK EN M E T H O D E N EN TECHNIEKEN Vijfde semester Matrix Algebra en Statistiek (Hay, hfdst 11, 12, 14, 17 en 18) Donderdag 23 december 1982 om 14 00 uur, maandag 17 januan 1983 om 14 00 uur Opgave via de blauwe en gele kaart

26 november 1982

IQ

n/IEMO

Varia% MARANATHA Vanaf woensdag 1 december 20 00 uur Tien woensdagavonden Kennis krijgen aan de Joodse "denk"wereld Opkomend anti semitisme in samen hang met groeiende betrokkenheid bij de spanningen tussen Palestijnen en Israëlieten in het Midden Oosten daagt christenen uit tot een nieuw leerproces inzake de verhouding tus sen christenen en joden In aansluiting bij de vragen die o a opgeroepen zijn door een boek van Dr H Jansen "Christelijke theologie na Auschwitz ' gaat op woensdag 1 december a s om 20 00 uur in Mara natha een serie van tien woensdaga vonden van start tot 'KENNIS KRIJ GEN A A N DE JOODSE ' DENK"WERELD Na twee woensdagavon den in december zullen er van januari tot mei 1983 nog acht woensdagen volgen telkens om de veertien da gen Op deze avond zal gewerkt worden met een uitgave van de B Fol kertsma Stichting voor Talmudica, ' Geliefd is de mens", het is een bun del artikelen, " o p de een of andere

manier verbonden met ons werk in leerhuizen en studiegroepen ' ze handelen over de fundamentele aspecten van de Joodse traditie en de mondelinge T o r a " Via Maranatha IS deze bundel (a / 18,50) te bestel len Z.W.O. S T I C H T I N G TAALWETENSCHAP De Z W O Stichting Taalwetenschap IS per 1 december 1982 ge vestigd op het adres Kon Sop hiestraat 124, 2595 T M 's Gravenha ge, tel (070) 824231 WINTERKONFERENTIE SCHE PSYCHOLOGIE

KLINI-

24 en 25 februari 1983 Psychologi sche benaderingswijzen van depres sie Winterkonferentie van de Sektie Klinische Psychologie van het N I P in samenwerking met de Vlaamse Vereniging van Klinisch Psycholo gen, in Beekbergen Zie voor verdere inlichtingen het no vembernummer van De Psycholoog O N D E R Z O E K S - EN O N D E R W I J S BEURZEN VOOR DE VERENIGDE STATEN Voor hoogleraren, leden van de we tenschappelijke staf en promotie

VRIJWILLIGERS GEVRAAGD De Hulpcentrale/S O S -dienst is een vrijwilligersorganisatie, die zich ten doel stelt eerste hulp te bieden in geestelijke of sociale nood, - spontane burenhulp te bevorderen - informatie te verstrekken op maatschappelijk gebied Voor dit werk zoekt de Hulpcentrale op korte termijn

CENTRALISTEN De centralist voert gesprekken, bemiddelt bij burenhulpaanvragen en ontvangt diegenen, die op de centrale aankomen Er worden mensen gezocht, die - per 6 weken 2 dag-, 1 avond-, 1 nacht en 2 weekenddiensten kunnen vervullen; - bereid zijn, deel te nemen aan een inwerkprogramma; - bereid zijn, dit werk minimaal 1 jaar te doen; - niet jonger zijn dan 22 jaar Belangstellenden kunnen zich opgeven bij mevr G. Bruggemeyer, projektleidster, voor 13 december a s Adres Vrijwilligerscentrale, Spoorlaan 320, Tilburg, tel 43.45 72

assistenten zijn beurzen voor onderwijs en onderzoek in de Verenigde Staten beschikbaar in het academisch jaar 1983-1984 A Fulbnght beurzen Vakgebieden Amencan and Netherlands Studies Studies dealing with Social, Economic and Political Issues of Present Day Society - Science and Technology Unspecified Voorwaarden afgestudeerd, bij voorkeur gepromoveerd en in staat zelfstandig onderzoek te verrichten - duidelijk omschreven plan voor onderwijs/onderzoek en afficilatie van een Amerikaanse universiteit of wetenschappelijke instelling periode 3-12 maanden in de pene de 1 juh 1983 1 juli 1984 voorkeur gaat uit naar geleerden die in Nederland een vaste aanstelling hebben bij een Nederlandse universiteit of hogeschool of onderzoeksin stituut, promotieassistenten die reeds ver gevorderd zijn met hun on derzoek komen eveneens m aanmerking Toelage gebaseerd op kosten van levensonderhoud in de Verenigde Staten, rekening houdend met mogelijk doorlopende bezoldiging en/of beurzen, (gedeeltelijke) vergoeding van verblijfskosten en/of reiskosten Sluitingsdatum 15 december 1982 B Fulbright(ACLS beurzen Vakgebieden literatuur, linguïstiek, economie, ge ografie (kunst)geschiedenis, rechten, filosofie of sociale wetenschappen Voorwaarden doktoraalexamen onderwijsopdracht aan een Neder landse universiteit of hogeschool onderzoek moet een duidelijke relatie hebben met de Verenigde Staten leeftijd tot 45 jaar periode 6-12 maanden in de peno de 1 juh 1983 - 1 juli 1984 Toelage max $ 1200 per maand, plus een toe lage voor het gezin, onderzoeks kosten en reiskosten Sluitingsdatum 15 november 1982 Brochure en aanmeldingsformulieren NETHERLANDS AMERICA COMMISSION FOR EDUCATIONAL EX CHANGE, Nieuwe Spiegelstraat 26, 1017 DG Amsterdam (020-242435)

STUDENTENZAKEN

VERLENGING V A N DE I N S C H R I J V I N G S D U U R : DE BEROEPSPROCEDURE (III) Uit de voorgaande bijdrage over de verlenging van de inschrijvingsduur is gebleken dat bij omme zwaai, bij overmacht of persoonlijke omstandigheden de inschrijvingsduur moet resp kan verlengd worden Het C v B is bevoegd hierover een beslissing te nemen De student welke meent voor een dergelijke verlenging in aanmerking te komen dient een schrifte lijk verzoek om verlenging van de inschrijvingsduur m Dat verzoekschrift wordt uiteraard schrif telijk gedaan, is gedagtekend en ondertekend houdt een precieze uiteenzetting in van welke de re den voor het verzoek is en vermeldt duidelijk welke beslissing wordt gevraagd van het College Het IS sterk aan te raden alvorens het verzoekschrift wordt ingediend met de studentendekaan te over leggen Deze immers is op de hoogte van de procedure en kan ook anderszins raad en bijstand ver lenen In bepaalde gevallen zal de studentendekaan het College van Bestuur ook van advies dienen omtrent het verzoek Het College van Bestuur moet binnen drie maanden nadat het verzoekschrift is ingediend een beslissing nemen Nu is het in de regel zo dat wie iets verzoekt kan krijgen wat hij of zij verzoekt dat met krijgt of slechts gedeeltelijk krijgt M b t wat ons bezig houdt zal hij of zij die krijgt van het College wat gevraagd werd geen reden hebben om die beslissing aan te vechten In alle andere gevallen, wanneer het verzoekschrift met of slechts gedeeltelijk wordt ingewilligd kan de betrokken student reden hebben die beslissing aan te vechten De wetgever heeft daarin voorzien, door het instellen, maar de bestuursorganen hebben het verstandiger geoordeeld mijns inziens zeer terecht om bij de ministeriele kommissie aan te sluiten

Tilburgs Hogeschoolblad

Studenten \ UNILEVER STELT MARKETINGPRIJS IN Om blijvende vernieuwing te helpen bevorderen, heeft Unilever het initia tief genomen tot de toekenning van een Unilever marketingprijs voor het academisch studiejaar 1982/1983 Deze IS bestemd voor de beste daar voor in aanmerking komende afstudeerscriptie op het gebied van marke ting De prijs zal worden uitgeloofd in twee categorieën marketing voor consumentenprodukten en industrieIe marketing Per onderwijsinstelling waarvoor deelneming wordt opengesteld, kunnen maximaal vijf afstu deerscripties worden ingezonden Een jury zal deze beoordelen op criteria als wetenschappelijke kwaliteit, praktische toepasbaarheid en origina liteit De prijs zal bestaan uit een door Uni lever bekostigde zomercursus of een cursus van vergelijkbare lengte (acht weken) aan een gerenommeerde Bu siness School in de Verenigde Staten of m Europa De aankondiging van de prijs ge schiedde tijdens een Unilever marketingdag voor vertegenwoordigers van Nederlandse universiteiten en hogescholen waar marketing wordt gedoceerd De prijs zal worden uitgereikt m het najaar van 1983 Aan de hand van de ervaring zal worden nagegaan of de formule van marke tingdag en prijs ook voor de toe komst een succesrijke stimulans is voor vernieuwd marketingdenken Inlichtingen Persdienst Unilever N V , Burg s Jacobsplein 3000 DK Rotterdam Tel 010 645911

Sporti PENDRAGON Sportlessen: de lessen in de studen tensporthal gaan in de collegevrije periode gewoon door De sporthal is gesloten van 24 december t / m 1 ja nuari Blijf dus gewoon doorgaan met sporten, als ontspanning tussen het studeren en de tentamens door Tennis: van 2 t / m 4 december wordt in de studentensporthal het Lacoste Internationaal Studenten Tennis Toernooi gehouden

Menu PERIODE 28 NOVEMBER T / M 3 DECEMBER 1982 M A A N D A G 29/11 linzensoep chinese rijstsoep lapje kalkoen uienburger kersensaus spinazie al la crème savoyekool gek aardappelen div nagerechten DINSDAG 30/11 chinese tomatensoep kalfssoep nasi goreng kroepoek atjar 1 stokje sate met satesaus kipkerryragout postelein gekookte aardappelen div nagerechten WOENSDAG 1/12 Londonderrysoep heldere spmaziesoep saucijsje hamlapje vleessaus bloemkool met kaassaus gestoofde bieljes gekookte aardappelen div nagerechten DONDERDAG 2/12 gebonden groentesoep oxtail clair jachtschotel met appelmoes gepaneerde speklap koolraap met bechanielsaus gekookte aardappelen div nagerechten VRIJDAG 3/12 tomatensoep Vz kip grand mere gebakken vis gemengde sla aardappelen div nagerechten

Of, de student die meent dat hem of haar geen 'recht' wordt gedaan bij de beslissing van het Colle ge van Bestuur kan van die beslissing in beroep gaan Het beroepsschrift moet binnen dertig dagen nadat de beslissing van het College van Bestuur aan de verzoeker is toegezonden worden ingesteld Art 8 van de regeling kommissie van beroep verlen gmg inschrijvingsduur' bepaalt het volgende dat het beroepschrift moet ondertekend zijn en de naam, adres en woonplaats van appelant vermelden de omschrijving van de beslissing waartegen beroep wordt ingesteld, alsmede van welke C v B die uitgaat - de gronden waarop het beroep steunt, alsmede de omschrijving van welke beslissing genomen had moeten worden M b t de gronden van het beroep deze kunnen betreffen strijd met de wet en/of strijd met redelijk heid of de billijkheid Ik ga op die gronden thans met m, en volsta met op te merken dat wie in ge moede meent dat hij of zij zich bij een beslissing van het College van Bestuur met kan neerleggen, zal moeten (laten) onderzoeken of die beslissing te bestrijden is wegens strijd met de wet (of krach tens de wet vastgestelde regels) of wegens strijd met de algemene beginselen van behoodijk bestuur Advies van een juridisch geschoold raadsman kan nuttig en wenselijk zijn Over de verdere procedure bij de Kommissie van Beroep, weid ik met uit wie daarover meer wil weten raadplege de reeds meer genoemde richtlijn of neemt kontakt op met een van de studentendekanen Wel IS het interessant na te gaan wat de kommissie m beroep kan uitspreken Materieel komt het er op neer dat de kommissie zal vaststellen dat het C v B terecht heeft beslist zoals het deed, in welk geval de student de procedure verliest, of, dat de kommissie de student gelijk geeft in welk geval de beroepen beslissing wordt vernietigd Het C v B zal dan zover nodig een nieuwe beslis sing moeten nemen 'met inachtneming' van de uitspraak van de Kommissie van Beroep Dwz dat de beroepskommissie met zelve kan beslissen ter zake, maar wel het desbetreffend college van bestuur a h w vingerwijzigingen kan geven welke bij een nieuwe beslissing ter zake moeten wor den opgevolgd

26 november 1982

f44JJ4^afe

Romeo en Juliette (foto Luc Peeters)

KULTUREEL SENTRUM

Romeo en Juliette: meer dan zomaar een melodrama Vrijdag 3 en zaterdag 4 december om 20.30 uur in het Kultureel Sentrum, Koningsplein 1 Tilburg.

Het gezelschap van de Witte Kraai is een jonge Vlaamse groep, ontstaan uit Dabaret Salu leen contaminatie

van 'dada' en cabaret) na een eerste prijs in 1979 op de Delftse Cameretten. De groep oogstte in Nederland enig sukses met "Klowns?", "De Minnaar" en "Omwille van het smeer", tenA/ijl de "Folterklas" afgelopen seizoen als een kaars uitging.

In het bloeiende theaterleven bij onze zuiderburen proberen ijverige kritici dit gezelschap samen met andere groepen (Mannen van den Dam, BTK, Akt, Troyaanse Paard) te vangen onder de noemer "Nieuwe Estetiek". Maar zelfs binnen deze vernieuwende stroming blijft de groep van regisseur Sam Bogaerts 'een witte kraai', omdat hij prettig gestoord theater wil maken en de blik minder naar Duitsland richt. De frisse wind uit het oosten heeft sinds de tweede helft van de jaren zeventig, wel vernieuwing gebracht, maar de bijna onverteerbare diepgraverij bezorgt menig toneelliefhebber een kater. Daarom is 'de Witte Kraai' een verademing. "Romeo en Juliette" van Shakespeare werd omgetoverd tot een prettig en 'misleidend oppervlakkig' stuk. Het Verhaal: In Verona leven de families Capulet en Montague in een zeer slechte verstandhouding met mekaar. Romeo Montague is hevig verliefd op een zekere Rosalinde. Juliette Capulet voelt zich erg alleen.

Toevallig ontmoeten beide "vijanden" mekaar op een bal: het is liefde op het eerste gezicht. I^rater Laurentius, een vriend van Romeo zegent het geheime huwelijk in, met de hoop .een vrede tussen beide families te kunnen bewerken met voldongen feiten. Maar tijdens de geheime huwelijksnacht wordt Juliette door haar

ouders uitgehuwelijkt aan een wat oudere graaf zodat het geruzie tussen beide families hoog oploopt.

"Romeo en Juliette" werd door regisseur Bogaerts omgebouwd van een zeemzoete romantische liefdesstory in een ironische tragedie vol meewarige kritiek op de samenleving. Hij benut de interpretatiemogelijkheden die Shakespeare vaak laat en kiest voor de meest gewaagde voorstelling waarin niet de romantiek, het gevoel en de verbeelding maar banale oppervlakkigheid en gebrek aan verbeelding overheersen.

Sam Bogaerts: "het stuk bevat meer uitingen van haat en afgunst dan van liefde. Zelfs de gevoelens tussen de twee pubers zijn dubieus: Romeo's verliefdheid verschilt niet van een vorige. Juliette - die het initiatief neemt om te trouwen! - wordt misschien wel verliefd op "de eerste de beste" om aan het gezag van haar ouders, en een gedwongen huwelijk, te ontsnappen".

Shakespeares stuk staat bol van de erotische dubbelzinnigheden en seksuele toespelingen, en in deze Witte Kraai-versie wordt dit nog eens geaktualiseerd door het stuk te verplaatsen naar de kneuterige jaren vijftig toen seks taboe en geld verdienen heilig was.

Alleen maar van de buitenkant van dit stuk genieten kan ook, want deze 'Romeo en Juliette' bevat genoeg elementen voor een aangenaam avondje theater zoals bijvoorbeeld het optreden van de frater die met zijn "Algemeen Beschaafd Limburgs" de show steelt.

E.V.

STUDIUM GENERALE

Cyclus homosexualiteit Homostudies in Tilburg: vraag zonder aanbod Donderdag 2 december 13.30 uur AZ 8 Matthias Duyves (Homostudies, Universiteit van Amsterdam) Gedurende de afgelopen jaren ontwiklcelt zich op tal van universiteiten en andere onderwijsinstellingen in verschillende landen een wetenschappelijke belangstelling voor de geschiedenis en begripsvorming van homoseksualiteit. Het gaat hierbij niet om de gangbare onderzoeksinitiatieven op medisch en psychiatrisch gebied, maar juist om een kritische reflektie op datgene wat de wetenschappen tot nu aan verhalen en berekeningen over homofilie hebben geproduceerd. Naast deze sociologisch-historisch-filosofische aandacht voor homoseksualiteit zijn ook veel mensen bezig met toegepast wetenschappelijk werk rondom dat thema. Voor onderzoek naar praktische kwesties, zoals veranderingen binnen het huur- en erfrecht, belastingrecht, onderwijs didaktief, psychotherapie blijkt een groeiende belangstelling te bestaan. Echter, aan de bij uitstek wetenschappelijk georiënteerde Tilburgse hogeschool is vrijwel niets gepubliceerd of besproken omtrent dit onderwerp.

Een vaste plaats binnen het aanbod aan onderwijs en onderzoek in deze instelling ontbreekt nog steeds... terwijl een sociologisch-historischfilosofische reflektie op homoseksualiteit op zijn plaats zou zijn. De huidige mens- en maatschappijbeschouwingen hebben zich tot nu toe stuk voor stuk schuldig gemaakt aan een overtuiging van homoseksualiteit als 'geaardheid' van de menselijke natuur in plaats van dynamische resultante in een sociale geschiedenis. In

Tilburgs Hogeschoolblad

de samenleving als geheel hebben ze ertoe geleid dat homoseksualiteit als een niet politiek gegeven wordt gezien. Wetenschappelijke inzichten zijn voor de aanpassing van homo's aan de samenleving (beheersing) even geschikt als voor de aanpassing van de samenleving aan homo's (bevrijding). Maar de wetenschap is evenzeer lange tijd een beproefd wapen gebleken van homo's ter verdediging van hun inburgering en emancipatie. Verbindingen tussen wetenschappelijke waarneming en politieke aktie moesten homo's zelf leren leggen. Hoe de weg tussen dit inzicht en de" politieke toepassing ervan werd afgelegd, welke grensbewakers een vrije doortocht belemmerden of vertraagden, welke smokkelroutes de vernieuwers zich in hun opmars naar de openbaarheid kozen zonder zichzelf te hoeven verliezen, is vooral het verhaal van de afgelopen tien jaar.

Forumdis/<ussie homobeweging Donderdag 2 december 20.00 uur AZ 6 m.m.v. Sylvia Borren (hoofdbestuur COC), Joop Keesmaat (lid Roze Driehoek), Paula Koelemij (redaktielid Diva, Groniek); Hans van Oort (aktief lid landelijke homogroep PvdA), voorzitter: Wouter van Gils " D e homobeweging" is een sociologische kategorie waarin een grote variatie aan gezichtspunten over de emancipatie, integratie, bevrijding en revolutionering van homoseksuelen kan worden aangetroffen. In feite is het daarom ook een versluierde term.

De scherpe tegenstellingen die tussen homoseksuelen bestaan, worden verhuld. Die tegenstellingen zijn op alle mogelijke manieren aanwezig: sociaal, politiek, wetenschappelijk.

moreel, kultureel. Homo's zijn allesbehalve een homogene groep (...).

Binnen het gezelschap van homoseksuele mannen en vrouwen dat op maatschappelijk en privéterrein aktief bezig is met homoseksualiteit, gaan de diskussies niet langer uitsluitend om de vraag of "flikkers en p o t t e n " zich dienen aan te passen aan "het systeem". Steeds sterker dringt zich bijvoorbeeld de vraag op of het nog wel zinnig is om de term "homoseksueel" te erkennen. De overtuiging wint veld dat juist via het geschreven en gesproken woord diskriminatie en uitsluiting tot stand komt. In het proces van ongelijke behandeling blijkt een term als "homoseksueel" een handzaam middel te zijn om macht over bepaalde mensen uit te oefenen. Ook bloeit de diskussie rondom de vraag of homoseksuele vrouwen ("potten") een eigen strategie dienen te ontwikkelen, naast die van een emancipatiebeweging die in het verleden toch vooral door mannen gedomineerd is. Om deze wirwar van theoretische variaties in beeld te brengen en waar mogelijk inzichtelijk te maken, wordt er ter afsluiting van de lezingencyclus "Homoseksualiteit als fiktie" een forumdiskussie belegd.

Daarbij zullen vertegenwoordigers van uiteenlopende denkrichtingen binnen of aan de rand van homobeweging worden uitgenodigd. Gediskussieerd zal worden over de toekomst en/of de noodzaak van homoorganisaties, alsmede de politieke en andersziens theoretische uitgangspunten daarbij. Hopelijk wordt ook in deze forumdiskussie duidelijk dat homoseksualiteit een fiktie is, in zoverre zij het resultaat is van tegenspraken.

Voor meer informatie kunt U terecht op het buro Studium Generale, Kath.

Hogeschool Tilburg, B2, tel. 013662166.

Agenda NOVEMBER

VRIJDAG 26 NOVEMBER Stadsschouwburg, 20.30 uur: filmhuis " D e subjektieve faktor".

Stadsschouwburg: 23.30 uur: Filmhuis: "Die allseitig reduzierte Persónlichkeit - Redupers". Helke Sander 1977.

Stadsschouwburg: 20.15 03.00 uur: Lustrumlotfeest.

ZATERDAG 27 NOVEMBER Stadsschouwburg, 20.15 uur:. "Die gouden t i j d " . Blijspel van A.R. Gurney door Josephine van Gasteren, Jules Hamel en Ellen Röhrman.

Stadsschouwburg, 20.30 uur, studio: landelijke première " N o e m me maar Groes" Muzikaal theaterspel voor akteurs en marionetten.

Stadsschouwburg, 20.30 en 23.30 uur: Filmhuis (zie 26-111.

ZONDAG 29 NOVEMBER Maranatha, 11.00 uur: Bijbels Leerhuis-groepen.

Stadsschouwburg, 12.30 uur, studio: Koffiekonsert: Haydn kwartet.

Konsert van de SMET door het Haydn Kwartet: Andrzej Siwy, Kati Sebestyén, Erwin Schiffer en Gyuri Schiffer. >

Fototentoonstelling Nicaragua Op 9 december herdenken de Nederlandse wetenschappelijke instellingen dat zij dertig jaar geleden de Netherlands Universities Foundation for International Cooperation (NUFFIC) hebben opgericht. Deze verjaardag wordt binnen de universiteiten en hogescholen herdacht met een aantal activiteiten die informatie geven over de internationale betrekkingen van de instellingen.

Een van de aktiviteiten die binnen de Katholieke Hogeschool Tilburg (KHT) in dit kader worden georganiseerd, is een fototentoonstelling in het restaurant van de Hogeschool, in de periode 26 november - 10 december a.s.

Deze fototentoonstelling geeft informatie over de ontwikkelingen in Nicaragua sinds daar drie jaar geleden diktator Somoza bij een revolutie werd afgezet. De KHT heeft middels het Instituut voor Ontwikkelingsvraagstukken (IVO) een nauwe band met Nicaragua. Het IVO begeleidt in Nicaragua een projekt van het ministerie van landbouw, gericht op scholing van mensen die in de landhervorming gaan werken. Ook verkent de KHT thans de mogelijkheden voor samenwerking met de Nationale Autonome Universiteit van Nicaragua (UNAN).

De tentoonstelling bestaat uit drie delen: - Een Engelstalige tentoonstelling: The Path of the Revolution, die de belangrijkste ontwikkelingen in Nicaragua sinds 1979 in beeld brengt; - Een tentoonstelling van twee jaar Affiches van de Revolutie; - Een fototentoonstelling van de fotograaf Peter Blok over de UNAN en het IVO-projekt in Nicaragua.

Bij de fototentoonstelling is gratis een beknopt informatiemapje te verkrijgen over de universitaire ontwikkeling in Nicaragua. Voor meer informatie: Buro Buitenland, 013-662236.

M A A N D A G 29 NOVEMBER Stadsschouwburg, 20.30 uur: Filmhuis. Zie 26-11.

Olof, 18.30 uur: Maaltijd verzorgd door vrouwelijke gastronomen.

Olof, 21.00 uur: Raad van 50 Maranatha, 20.00 - 22.00 uur: Thema avond "Hoe Kerstfeest vieren?, op zoek naar romantiek in een tijd van toenemende krisis?

DINSDAG 30 NOVEMBER Ambassade-bioskoop, 22.30 uur: Filmliga met " l m Lauf der Zeit". regie: W i m Wenders.

Stadsschouwburg, 20.30 uur: Filmhuis. Zie 27-11.

Olof: bezoek Sinterklaas.

DECEMBER WOENSDAG 1 DECEMBER Kultureel Sentrum, 20,30 uur: film huis "Cat on a hot tin roof". Richard Brooks.

Kultureel Sentrum, 22.30 uur: Film huis "Zu neuen U f e r n " . Douglas Sirk.

Maranatha, 20.00 uur: Thema-avond "Kennis krijgen aan de Joodse "Denk"wereld.

DONDERDAG 2 DECEMBER Stadsschouwburg, 20.30 uur: Filmhuis. " Y o l " . Regie: Yilmaz Güney.

Maranatha, 20.00 uur: Open themaavond vanwege Projektenfonds Maranatha.

Kultureel Sentrum, 20.30 uur: De Utrechtse theatergroep Dames en Heren speelt Springtijd met Maria Vaags, Gerda v . d . Pol en Marine van Os. Stadsschouwburg, 20.30 uur: Studio: Jazzkonsert: de Springband.

Olof: Jachtbistro.

Katholieke Hogeschool, 13.30 uur, AZ-8: Lezing door Matthias Duyves over "Homostudies in Tilburg: vraag zonder aanbod". Stud. Gen. cyclus Homosexualiteit als Fiktie.

Katholieke Hogeschool, 20.00 uur, AZ-8: Forumdiskussie "Verschillende richtingen in en voor de homobeweg i n g " m.m.v. Silvia Borren, Paula Koelemij, Hans van Oort, Joop Keesmaat. Stud. Gen. cyclus Homosexualiteit als Fiktie.

VRIJDAG 3 DECEMBER Stadsschouwburg, 20.30 uur: Filmhuis " Y o l " .

Stadsschouwburg, 22.30 uur: Filmhuis " M a r x Brothers "Cocoanuts", Robert Florey en Joseph Santley.

Kultureel Sentrum, 20.30 uur: Ge zelschap van de Witte Kraai speelt Shakespeare's Romeo en Juliette.

Regie: Sam Bogaerts.

Stadsschouwburg, 20.15 uur: " D e Jantjes", muzikale volksschets van Herman Bouber, Louis Davids en Margie Morris door Nooy's volkstheater.

Stadsschouwburg, 21.(X) uur: studio: Folkkonsert "Maluzerne". Franse folkgroep met traditionele liederen uit verschillende streken van hun land en eigen komposities.

TENTOONSTELLINGEN Katholieke Hogeschool (restaurant) Tot 10 december: Fototentoonstelling Nicaragua.

Schouwburggalerie Tot en met 19 december: Jan de Wolf met landschap-aquarellen.

Kultureel Sentrum Tot en met 12 december: Peer van Meer met foto's, houtsneden en tekeningen.

Volkenkundig M u s e u m Tot 10 januari 1983: "Tussen Traditie en Toek o m s t " , het huidige bestaan van de oorspronkelijke bevolking van Arhemland, Noord-Australië.

26 november 1982

IS

Pedel Lebbink

De promoties en het protocol Bij elke promotie stapt Nol Leb­ bink, gekleed in toga, zijn baard zorgvuldig over de witte bef ge­ drapeerd, met de staf in z'n hand, om 17.00 uur precies de aula binnen. Hij bestijgt het podi­ um waar de promotiecommissie ■{easK^ .­

de nieuwbakken promovendus het vuur aan de schenen legt.

Lebbink weet wat hij moet doen: hij zet z'n borst op en roept luid­ keels HORA ESTi Lebbink ver­ duidelijkt: "Dat betekent: de tijd is om, het is afgelopen. Dat zeg ik gewoon er dwars doorheen, ook al is de promovendus nog steeds aan 't kletsen".

Nol Lebbink is hoofd van de Stu­ dentenadministratie en tevens de pedel van de hogeschool. "Toen ik twee en 'n half jaar geleden aangenomen werd zeiden ze dat dat 'n deel van mijn funktie was.

Pedel betekent eigenlijk bode, 'n soort van boodschappenjongen, maar dat is nu niet meer van toe­ passing". De pedel verzorgt de gang van zaken bij elke academi­ sche plechtigheid, of het nu 'n promotie betreft, 'n inaugurele rede of, zoals nu, ter gelegenheid van het elfde lustrum van de ho­ geschool, de uitreiking van drie ere­doctoraten".

"Een speciaal draaiboek voor academische ceremonies bestaat er niet. Het is gewoon 'n stuk overlevering. Diverse mensen zijn bij een plechtigheid betrok­ ken. Je hebt onder meer de com­ missie van ontvangst: 'n aantal studenten, die zich daarvoor be­ schikbaar steden tegen een ver­ goeding, meen ik. Zij dragen een staafje met een gouden handje

.■*,

Korte verhalen Laatste oproep! Het Tilburgs Hogeschoolblad vraagt schrijvers van korte verhalen o m een bijdrage aan de lite­ raire kerstbijlage van deze krant. De verhalen zijn niet aan voorwaarden of thema verbonden. Alleen mogen zij niet veel langer zijn dan duizend woorden.

Graag inzenden voor 6 december aan de redaktie van het T H B , kamer B­207.

om de gasten hun plaatsen te wijzen. Nanda Boers, secretares­ se van de rector, bewaart bij voorbeeld de protocolboeken en de ketting van de rector magnifi­ cus. In die protocolboeken heeft hij de tekst van het gebed liggen, waarmee de zitting wordt geo­ pend. Tevens staan er de officië­ le spreuken in die bij de promotie uitgesproken worden. De docto­ raatsbullen heb ik hier in de ka­ mer achter slot en grendel staan.

Die worden speciaal gecalligra­ feerd door de schoonschrijver van de hogeschool, Ad van Helf­ teren. Deze bullen zijn gesteld in het Latijn. Ik doe er altijd 'n verta­ ling bij. Dan kan de promoven­ dus lezen wat er op staat".

De gang van zaken bij een plech­ tigheid, zoals een promotie, is als volgt. De rector magnificus heeft bepaald dat alle ceremonies op vrijdagmiddag plaatsvinden. Leb­ bink: "Deze beginnen om 16.15 uur precies' Van tevoren komen de hoogleraren naar de Portret­ tenzaal. Ik ben er al om half vier.

Dan open ik ook de togakamer en help de hoogleraren bij het aankleden. Om exact 16.14 uur vertrekken we. Dan ga ik voorop met de staf. Achter mij volgen de rector, de leden van de promotie­ commissie en het College van Decanen. Als de stoet de aula betreedt roep ik: Hét College van Decanen! Dames en heren mag ik u verzoeken om te gaan staan.

Van te voren zeg ik tegen de pro­ movendus, of iemand die z'n in­ augurele rede houdt: denk erom, als we dadelijk op 't podium zijn loop je achter de rector, vóór de tafel door, daar schuif je in, ja?!

Daarna volgen naar anciënniteit oftewel het jaar van benoeming de hoogleraren".

"Als de promotiecommissie zich na het stellen van de vragen te­ rugtrekt in de Portrettenzaal om

Aantekeningen van een kamerbewoner

Piazza del Santo door Ben Beijaars Vanaf het terrasje kon ik een ruime blik werpen op de bedrijvigheid rondom de basiliek.

Als een strak getrokken guirlande stonden langs het hele plein, precies een meter van de troittoirband, stalletjes met souvenirs.

Afbeeldingen, kaarsen en speldjes waarop de patroon van Padova stond afgebeeld, wer­ den in grote getale aan de bezoekers te koop aangeboden. De drukte moest nog op gang komen; een haastige kerkganger passeerde de slinger met vrome toewijdingsartikelen zonder acht te slaan op de ijverige verkopers, halverwege 't niemandsland versnelde hij zijn pas om toch maar 't laatste gedeelte van de tweede lezing mee te kunnen maken.

Tien meter voordat hij de basiliek zou betreden, werd hij aangeroepen door een achter­ opkomende toerist "Signore, Signore, Mi scuzi; puo indicarmi come andare a Via San Francesco"; De boulevard die links van de kerk lag, werd omstandig aangeduid, parkeerverboden en obstakels duidelijk gepreciseerd en ofschoon 't gemakkelijk te vinden was, duurde het verscheidene minuten voordat 't bevrijdende "Le sono molto grato" klonk. H et opont­ houd had te lang geduurd; Antonio kon nu niet meer aanschuiven voor zijn fatsoen, hij aarzelde even en veranderde toen resoluut van richting, liep links om de kraampjes heen, hield halt voor een bus en stak over.

Als door een pijl getroffen herkende hij mij, de begroeting verliep uitbundig, Italiaans pur sang. Antonio vergat echter dat ik niet meer Italiaans kende dan dat mijn taaigidsje

Tilburgs Hogeschoolblad

het proefschrift te beoordelen, ben ik er niet bij. Want die proef­ schriften, da's 'n pittige zaak. Als het onderwerp op het gebied van de economische wetenschap ligt, spreekt het me wel aan.

Maar als het een psychologisch onderzoek in het Engels is of 'n econometrisch verhaal, dan zeg ik: nou, gooi maar in m'n pet.

Dat is niet omdat 'ik toevallig geen wetenschapper ben ... de hoogleraren idem dito. Als er 'n psycholoog is en er wordt een in­ auguratie of een promotie van een econometrist gehouden, dan snapt die man er óók de ballen niet van. Die zit gewoon te pitten op z'n tafel hoor. Zo eenvoudig is 't. Heel menselijk, leder heeft tenslotte z'n eigen vakgebied."

"Ik heb geen enkele moeite om in de ceremonie mee te lopen. Hier­ vóór werkte ik bij de luchtmacht en de koopvaardij. Ik heb dus he­ lemaal niets tegen tradities. Mijn funktie als pedel levert ook voor­ delen op bij m'n werk. Ik moet namelijk alle hoogleraren en we­ tenschappers kennen. Het is meegenomen dat ik op 'n acade­ mische plechtigheid hun gezich­ ten zie en dat zij Lebbink leren kennen".

"Hoogleraren vormen toch een aparte club. Ze betreden eerst heel chique de Portrettenzaal, maar even later staan ze als ouwe­jongens­krentenbrood met elkaar te praten. De een draait 'n sjekkie, de ander is weer meer gentleman. Je hebt hoogleraren die hun brede witte manchetten omvouwen. Die vinden dat blijk­ baar interessant staan.

De toga moeten de hoogleraren zelf kopen. Tegenwoordig kost die zo'n 1200 gulden. Dat is vrij veel, maar je kunt 't dan ook van de belasting aftrekken!"

Voor de uitreiking van de eredoc­ toraten heeft men wél een speci­

aal draaiboek opgesteld. Het sce­ nario vermeldt een indrukwek­ kende rij van wetenschappers die plaats zullen nemen op de coro­ na, het podium in de aula. Het zogeheten cortege bestaat uit de rector magnificus, de acht deca­ nen van de fakulteiten, de ere­ promotores en eredoctores. De twaalf genodigde rectores van de zusterinstellingen zullen het ge­ heel completeren. Een zangkoor zorgt voor de muzikale om­ lijsting.

Het draaiboek regelt alles tot in het kleinste detail: wanneer er geapplaudisseerd moet worden, wanneer en hoelang het koor zingt, wanneer de hoogleraren hun baret op en af moeten zetten en wanneer het publiek moet gaan staan. Zo is voorgeschre­ ven dat de erepromotores, van de Klundert voor Lambers, Stal­ pers voor Klompé en Plattel voor Ricoeur, in maximaal zeven mi­ nuten moeten vertellen waarom de man of vrouw een eredocto­ raat krijgt, waarna de bewierook­ te eredoctores ieder vijf minuten krijgen om hun dankwoord uit te spreken. De bul die zij ontvangen is gecaltigraffeerd op lamsvel.

Tevens wordt er een cappa om hun schouders gehangen. Dat is niet omdat ze het koud hebben.

Een cappa is een soort ere­vestje dat hun waardigheid benadrukt.

De ere­promotie krijgt een extra tintje doordat professor Ricoeur in het Frans toegesproken wordt.

Zo lezen we hoe volgens het draaiboek Plattel naar voren treedt om Ricoeur te huldigen: 'Le promoteur Ie professeur Plat­ tel se rend vers la chaire, la tête coiffée de la toque ....'

Lebbink tenslotte, als hij het sce­ nario doorbladert: " K a n ik ook meteen zien wat pedel is in het Frans. Dat is 'n l'appariteur'!

P.P.

bood. De ober kwam snel te hulp en vroeg aan ons wat we wilden gebruiken "Cappuci­ n o ? " met "Pasqualina?" Si, si.

Een kleine adempauze gevolgd door 't gebruikelijke "H oe gaat ' t " bakende mijn in­ breng af, verdere pogingen om er daarna nog tussen te komen moest ik opgeven. Anto­ nio was aan het woord.

"Ben je al in Vincenza geweest; Teatro Olimpico! In Verona; de Arena! en ... Chioggia, daar moet je naar toe, verrukkelijk!"

"Maar goed, hoe lang blijf je, toch zeker een week, volgende week moetje met mij mee­ gaan; ik nodig je uit; heeroom wordt dan gemstalleerd als geestelijk adviseur van het in­ vloedrijke syndicaat' Souvenirs di Padova!"

Een tiental jaren geleden had ik Antonio leren kennen, hij bezat in mijn geboorteplaats een grote ijssalon en iedere week als ik op weg ging naar Tilburg bezocht ik trouw zijn zaak. Alleen in de winter sloot Antonio de salon en keerde terug naar het aangenamere Italié om er zijn familie te bezoeken, uit te rusten en, niet onbelangrijk, de adviezen van zijn heeroom uit Vincenza in ontvangst te nemen.

Zijn oom had veel invloed in de familie, was medefinancier van de ijssalon, gaf aanwij­ zingen voor nieuwe investeringen en gebruikte Antonio als stroman in gevoelige kwesties. ­ Vlak voordat Antonio, nu drie jaar geleden, zou afreizen naar Italié had heeroom een telegram gestuurd waarin stond dat zijn neef via Zwitserland diende te reizen. Te Luzern zou hij hem opwachten om enige zaken te regelen. Ik had toendertijd al meerdere keren mijn bevreemding uitgesproken over de wijze van bedrijfsvoering maar dan lachte Anto­ nio altijd en zei dat ik er geen snars van begreep, dat onderstrepend met de Italiaanse uitdrukking "Non importa" ging hij er dan ook niet verder op in.

In de tussentijd had ik niets meer van Antonio vernomen; de ijssalon draaide volop, zon­ der mijn vriend evenwel.

Antonio zuchtte en verschoof de ijscoupe naar het midden van het tafeltje: " J a , de op­ bouw van mijn zaak in H olland, dat was een mooie tijd. Sinds ik directeur ben van de omvangrijke souvenirketen, kijk maar naar de overkant, heb ik geen tijd meer voor het ijs. Constant besprekingen met de clerus en het syndicaat".

Antonio keek op zijn horloge en schrok van de tijd; de kerkdeuren van II Santo werden gesloten.

"Tot volgende week, Buone Sera".

26 november 1982

IQ