1982 03 19

^?»"

STRESS

tilburgs hogeschoolblad 19 maart 1982 jaargang 19 - nummer 25 Uit de pot „kleine jnstellingen"

Hogeschool krijgt anderhalf miljoen voor uitgroei De KHT krijgt dit jaar een lialf miljoen en volgend jaar ruim één miljoen voor d e planning van nieuwe studierichtingen. Dit is het gevolg van overleg dat vorige w e e k op het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen is gehouden tussen de ambtelijke t o p en de kleine universitaire instellingen Tilburg, Rotterdam, Limburg en Twente.

Minister Van Kemenade heeft in zijn begroting een beleidsreserve uitgetrokken voor .stimulering groei kleine instellingen', met name voor de voorbereiding van nieuwe studierichtingen. Dit jaar is 2,7 miljoen en in 1983 en volgende jaren telkens 3,8 miljoen gulden gereserveerd voor deze uitgroei en met dit geld kunnen elk jaar zo'n veertig mensen aan de slag om nieuwe studierichtingen tot ontwikkeling te brengen.

In Tilburg denkt men daarbij vooral aan Bestuurlijke Informatika binnen de Ekonomische Fakulteit en een Staatkundige Studierichting binnen de Juridische Fakulteit. Konkrete voorstellen voor nieuwe studierichtingen zal het Kollege van Bestuur doen in de Hogeschoolraad van 15 april, want vóór 1 mei wil de minister de Tilburgse plannen kennen.

De KHT zal dan ook h a a r visie geven op haar uiteindelijke uitbouw in de breedte (soort studierichtingen) en aangegeven binnen welke termijn zij die uitbouw wil bereiken.

De TH-Twente kreeg een bedrag van ongeveer vijf miljoen gulden toegewezen voor de komende vijf jaar.

Daar start in september de nieuwe Studierichting Bedrijfskunde. In 1983 wil de TH-Twente starten met een Studierichting Filosofie van Weten-

schap, Techniek en Samenleving en een jaar later komt er mogelijk een Studierichting Taal- en Spraakpatologie. De TH kan zo uitgroeien tot een omvang van vierduizend studenten.

De Rijksuniversiteit Limburg, de derde groei-instelling, krijgt middelen om vijftien mensen m dienst te nemen, dit vooral in verband met de Studierichting Ekonomie. In de vaste Kamerkommissie voor onderwijs zei Minister Van Kemenade onlangs, dat de nieuwe Ekonomische Fakulteit in Maastricht een misverstand is.

Volgens een bericht in het Utrechts Universiteitsblad krijgt Maastricht slechts een Ekonomische Studierichting, waarbij ervoor gewaakt zal worden dat Tilburg geen konkurrentie wordt aangedaan. De notulen van de Kamerkommissie zijn duidelijk: „Wat de Rijksuniversiteit Limburg betreft stelde de bewindsman de toezegging van zijn ambtsvoorganger te zullen nakormn, die betrekhing had op het verlenen van een toestemming voor het opzetten van een Ekonomische Studierichting binnen de Algemene Fakulteit. De mogelijke konsekwenties die daaruit wellicht voor de KH-Tilburg hunnen voortvloeien zijn inmiddels onderwerp van gesprek geweest met deze

instelling." De minister beloofde verder op korte termijn over deze kwestie te zullen overleggen met Tilburg, Maastricht en Rotterdam. D a a r n a zal overleg volgen met de AR. Fakulteit of studierichting? In Tilburg en Maastricht tilt men niet zo zwaar aan dit ,misverstand', zoals in de pers omschreven. In feite is e r slechts sprake van een begripsverwarring. KHT-sekretaris Hopman: „De draagwijdte van deze verandering hunnen we nog niet precies overzien. Of het wat uitmaakt is zeer de vraag. Misschien is het alleen maar een formeel verschil zonder materiële konsekwenties."

Maastricht heeft in feite altijd al geopteerd voor een studierichting binnen de Algemene Fakulteit. Toen Pais Limburg een heuse fakulteit beloofde ontstond e r d a a r zelfs enige verwarring omdat de voorbereidingen voor een fakulteit heel wat tijd in beslag nemen. Sommigen vermoedden zelfs dat Pais met 'n truuk uitpakte om de zaak te vertragen.

Maastricht heeft toen handig aangedrongen op 'n studierichting om die terzijnertijd, als alle formaliteiten achter de r u g zijn, uit te bouwen tot een Ekonomische Fakulteit. Zo is het in Maastricht ook gegaan met de Juridische Studierichting.

De Erasmusuniversiteit Rotterdam krijgt dit jaar 2 a 3 personeelsplaatsen die men zal gebruiken voor het ontwikkelen van een Studierichting Kunst en Kuituur. Tevens bestaan er in Rotterdam plannen voor een Studierichting Bedrijfskunde en op de middellange termijn denkt men aan Milieukunde en Gezinsekonomie.

E.V.

Vakaturepercentage te hoog ingeschat

Het hoofdgebouw van de Rijksuniversiteit Limburg, plaats voor een Ekonomische Studierichting.

Bij het opstellen van de begroting 1982 verwachtte de KHT een vakaturepercentage van 8%, m a a r recente tellingen wijzen op een percentage van slechts 6V2%. Ondanks deze daling heeft het KvB besloten om de geldende advertentiestop en een vorm van benoemingsvertraging n a 1 april niet te handhaven. In de plaats wil het kollege een selektievere benoemingsafremming hanteren door maandelijks voor alle kategorieën personeel te beslissen welke vakatures kunnen worden opgevuld en welke niet. versch^nt wekelijks

De zenuwen fluiten door je keel als je onder stress te lijden hebt.

Stress: wat Is dat nu precies en wat kun je ertegen doen?

Korrespondent Henk Zomer voert u binnen in de spannende wereld van de stress. Hij spreekt met studentenarts Theo Mocking („Je neemt als het ware een psycho-hygiënische douche"), bedrijfsarts John Overman („Blijf binnen het kader van je mogelijkheden") en arbeidspsycholoog Jan Grosfeld („Maar het blijft puinruimen").

Hoe verschraald is ons vermogen om op verstandige voet met elkaar om te gaan?

Pagina's 5, 6 en 7.

De Hogeschoolraad is onderdeel geworden van de feitelijke hiërarchie. Vandaar het a-politieke karakter van de raadsbesluiten. De bestaande struktuur is in naam wel demokratisch, maar in feite ,rechts' want onveranderbaar.

Een Tribume door skeptisch Hogeschoolraadslid Paul Horbach. Pagina 4.

De theologen zijn het eens met de intentie van de anti-diskriminatiewet.

De Fakulteitsraad vindt dat het voorontwerp van de wet Gelijke Behandeling voor mensen als hokkers en homo's kans biedt op een rechtvaardiger samenleving. Kort Nieuws. Pagina 3.

Het THB en de verkiezingen Het THB verschijnt op 9 april met een extra VERKIEZINGSKRANT. Maar ook in de nummers van 26 maart en 2 april kunnen frakties en onafhankelijke kandidaten zich presenteren in de vorm van een VerkiezingsTribune. De tekst moet ééni week voor het verschijnen in ons bezit zijn.

Op 16 en 23 april verschijnt het THB niet. De kopy voor het nummer van 30 april moet één week voor verschijnen binnen zijn.

In het THB van 12 maart j.I. verscheen een nogal suggestief artikel van Pennartz en Stoop (P&S) over enkele aktiviteiten die door het werkverband Taaiproblematiek Minderheden van de Subfakulteit Letteren i.o. worden ontplooid binnen de maatschappelijke kontekst van de werkzaamheden van dit werkverband. In het betreffende artikel behandelen beide journalisten, nauwelijks gehinderd door een gebrek aan voldoende kennis van zaken, een maatschappelijk probleem op een manier die pijnlijk is voor alle partijen die in hun schrijfsel naar voren komen: de minderheidsgroepen in Tilburg, de hogeschool/het genoemde werkverband en de Gemeente Tilburg. Geen van deze groeperingen is, in welk opzicht dan ook, met het artikel van P&S gediend. Als reaktie hierop past eigenlijk een verbijsterd zwijgen, ware het niet dat de beeldvorming van de jongste subfakulteit binnen de Hogeschoolgemeenschap in het geding is.

Het is evenwel onmogelijk in het bestek van deze reaktie in detail in te gaan op alle onwaarheden, halve waarheden, insinuaties en onjuiste citaten in het betreffende verhaal. Vandaar dat we ons beperken tot enkele hoofdpunten van de aktiviteiten van het werkverband Taalproblematiek Minderheden (vooral in relatie tot de betrokkenheid van instanties en personen van buiten de ho-

^OSV

5. 's^

tilburgs hogeschoolbiad weekblad van de katholieke hogeschool tilburg

redaktie

""

eddie vaes (hoofdredakteur), twan geurts. ellen nooyen angela lodder (assistente) medewerkers paul emonts, jace van de ven, hans opbroek, lennart kik wouter van gils peter pennartz, henk zomer, wilma okkerse, ejef stoop, ronald jeurissen samenstelling redaktieraad prof mr p van seters (voorzitter), drs j koninq drs h van erp, drs j van de net, f hummelman, m ackermans (adviseur) t nilsen, r geurtsen a de laaf, drs th schouw officiële mededelingen buro kommuntkatte cartoonist ad van haande! fotografie rien siers

tilburg

angela lodder kopij alle kopij moet uiterlijk op donderdag de week vóór het verschijnen in het bezit van de redaktie zijn

redaktie-adres/advertentles

hogeschoollaan 225, tilburg telefoon (alleen voor thb) 662277 en 662506 Intern 2277 en 2506 kamer 207 en 208 (gebouw b) foto-service foto s tn dit nummer kunnen worden besteld u ƒ3,50 per foto In het formaat 1 0 x 1 5 cm, telefonisch 013-551109 of biJ de redaktie landelijk samenwerkingsverband universitaire pers (up) waarbij verder aangesloten ad valvas (vu amsterdam), wagenings hogeschoolblad, utrechts universiteitsblad, thd nieuws (delft) th-berichten (eindhoven), tht-nieuws (twente) en observant (maastricht)

druk

drukkerij J j a van der wee bv, tllburg

abonnementen

voor niet hogesohoolleden f 15,— per jaargang advertenties

„Suggestief, gebrekkig en pijnlijk geschool daarbij) en enkele onderdelen uit het artikel van P&S.

Nederland: Turken en Marokkanen'' (Onderzoekplan pag. 5)

In het onlangs verschenen onderzoekprogramma van de Subfakulteit Letteren i.o., dat door P&S blijkbaar op een niet al te zorgvuldige wijze is bestudeerd, staan zes uitgangspunten vermeld die gehanteerd worden ten aanzien van het onderzoek van het werkverband Taalproblematiek Minderheden, éen van de vier ingestelde werkverbanden van de Subfakulteit:

Binnen het kader van deze uitgangspunten is onlangs gestart met de uitvoering of voorbereiding van vijf projekten:

a „de nadruk ligt op linguïstisch geïnspireerd onderzoek inzake allochtone minderheden: niet alleen is op deze doelgroepen gericht onderzoek met een talige signatuur nog maar rvauwelijks op gang gekomen (...), maar ook biedt inzicht in en ervaring met de taalproblematiek van allochtone minderheden studenten een perspektief op beroepen waaraan in de Nederlandse samenleving grote behoefte is ontstaan; b het onderzoek is al dan niet linguïstisch gemotiveerd: gestreefd wordt naar de ontwikkeling van zowel maatschappelijk gerichte als meer theoretisch-linguïstische vraagstellingen.

Maatschappelijk gerichte vraagstellingen nemen een centrale plaats in en worden vooral aan het onderwijs ontleend: bij de vaststelling van onderzoekprioriteiten wordt naar periodiek overleg gestreefd met instanties en personen die zich landelijk, regionaar en lokaal met minderhedenbeleid bezighouden. Ook op het onderhavige terrein hoeft onderzoek zijn legitimering echter niet uitsluitend aan onderwijs(beleid) te ontlenen: op de eerste plaats kan onderzoek onder beleidsdruk in kwalitaitef opzicht verschralen, en op de tweede plaats kan men vaststellen dat de voortdurende vraag naar toepasbare kennis omtrent tweedetaalverwerving in het verleden verhinderd heeft dat over dit proces zeer fundamentele vragen zijn gesteld; c het onderzoek wordt zoveel mogelijk uitgezet in de regio Tilburg; op die manier wordt tevens vorm gegeven aan een belangrijke maatschappelijke doelstelling binnen het onderzoekbeleid van de Katholieke Hogeschool; d gestreefd wordt naar de participatie van leden van minderheidsgrospen in het onderzoekprogramma: niet alleen moet ten principale onderzoek over, maar zonder minderheden zoveel mogelijk worden voorkomen, maar bovendien is de inbreng van minderheden bij bepaalde typen onderzoek (met name op het gebied van de uitgangstalen) onontbeerlijk; op langere termijn wordt tevens de inschrijving van studenten uit minderheidsgroepen binnen de Tilburgse studierichting Taal- en Literatuurwetenschap gestimuleerd; e zowel in het kader van de beroepsopleiding als de uitvoering van het onderzoekprogramma worden ten behoeve van studenten praktijkstages ingebouwd in de verschillende onderwijssektoren; f in de opbouwfase van de Subfakulteit wordt het onderzoek tenslotte voornamelijk gericht op de twee voornaamste Mediterrane groepen In

1 Tweede-taalverwerving van Turkse en Marokkaanse volwassenen 2 Taalvaardigheid en taalontwikkeling in het Nederlands bij allochtone kinderen 3 Tempo en struktuur van tweede-taalverwerving bij Turkse en Marokkaanse kinderen 4 Leesleerprocessen in het Nederlands bij Turkse kinderen 5 Nederlands van en tegen Turkse kinderen (Onderzoekplan pag. 6) - Allereerst valt op dat P&S bovengenoemde uitgangspunten onvolledig hebben weergegeven. Verder is het zo dat zij, sprekend over ,het onderzoek', uitsluitend refereren aan projekt 1. Terwijl ze dus de beschikking hadden over het totale onderzoekplan, worden de overige vier projekten (die toch ook duidelijke

TE BERDE GEBRACHT door G. EXTRA/A. VALLEN relaties hebben met de samenleving) gemakshalve maar vergeten.

- Kontakten en bijeenkomsten met organisaties en leden van minderheidsgroepen (zie uitgangspunt b) zijn er in de korte tijd dat het werkverband bestaat reeds zeer frequent geweest en zullen worden voortgezet en uitgebouwd. De bijeenkomst waarover in het artikel van P&S wordt gesproken was niet ,een zo'n bijeenkomst'. De betreffende bijeenkomst was door de Gemeente Tilburg georganiseerd met het oog op onderlinge kennismaking van zoveel mogelijk instanties en personen die zich in het Tilburgse met de tweedetaalverwervingsproblematiek van buitenlanders bezighouden. Evenals de vertegenwoordigers van andere groeperingen was het werkverband bij de Gemeente dus te gast en als bijdrage aan deze bijeenkomst heeft Extra een inleiding verzorgd, waarin, naast een uiteenzetting over de plannen van het werkverband, vooral werd gepleit voor onderlinge samenwerking. Het werkverband wil de kontakten tussen belanghebbenden in elk geval blijven voortzetten.

- In het paleisje van Willem II waren drie proeperingen bijeen die ieder een eigen verantwoordelijkheid dragen: de Gemeente, de KHT (i.e. het betreffende werkverband) en vertegenwoordigers uit het (onderwijs)veld (i.e. instanties en personen die zorg dragen voor het onderwijs en de vorming van buitenlanders - in het Nederlands en in de eigen taal en cultuur -). Deze verantwoordelijkheden worden door P&S door elkaar gehaald. De Gemeente kon in onze opvatting het beste het voortouw nemen bij de organisatie van de bijeenkomst; ze was er eerder dan de buitenlanders en ook eerder dan het werkverband. De Gemeente draagt een eerste en eigen verantwoordelijkheid voor het beleid in-

zake buitenlanders (en daarmee ook voor de eventuele oprichting van een edukatief centrum, een idee waarmee we van harte kunnen instemmen). Het veld draagt de verantwoordelijkheid voor onderwijs en vorming van buitenlanders; de KHT (het werkverband) is verantwoordelijk voor goed linguïstisch onderzoek met betrekking tot de taalproblematiek van buitenlanders. Dat vanuit het werkverband de bereidheid bestaat om mee te denken over wenselijke initiatieven van onderwijsveld en Gemeente, is in het verleden reeds enkele malen gebleken. Deze bereidheid ontslaat het werkverband echter niet van zijn verplichting tegenover Subfakulteit en hogeschool om eigen plannen en initiatieven zichtbaar te maken.

- In het eerder vermelde uitgangspunt d komt naar voren dat het werkverband ernaar streeft buitenlanders bij het onderzoekprogramma te betrekken. Dat het ons is gelukt om bij projekt 1 twee gemotiveerde en gekwalificeerde buitenlanders aan te trekken, verheugt ons zeer en is - op zijn minst binnen de Nederlandse Letterenfakulteiten - zonder precedent. Beide personen zullen fulltime en volwaardig deel uitmaken van de staf van werkverband en Subfakulteit Dat beginnende wetenschappelijke onderzoekers vaak in de rang van ,wetenschappelijk assistent' worden aangesteld, heeft niets van doen met hun al dan niet buitenlander zijn, maar met een universitair rangenstelse! dat niet door ons is bedacht. De geciteerde insinuatie dat beide onderzoekers slechts als ,lnformatiesluis' zullen worden gebruikt, is zonder enige bewijsvoering grof: tegenover hen en tegenover ons.

- Daarmee komen we tenslotte op de passage waar Vallen in de mond wordt gelegd dat ,je moet oppassen met linkse groepen'. Genoemde uitspraak willen P&S in een adembenemende poging tot rektifikatie in zijn geheel als ,niet gedaan' beschouwen. Op dit punt beland, doen we er althans in het THB verder maar het zwijgen toe.

NASCHRIFT Suggestief onvolledig zonder kennis, het is nogal wat wat u ons verwijt Welnu, leggen we het oorspronkelijke artikel naast deze reaktie dan valt op dat de feitelijke kritiek op enkele kleine punten soms terecht is maar zeker zulke zware beschuldigingen met kan rechtvaardigen — Gebrek aan kennis? Al schrijven we met het hele onderzoeksplan over, gelezen hebben we het wel Daarnaast hebben we drie kwartier met professor Extra gsproken, met een drietal aan wezige buitenlanders plus een ambtenaar van de gemeente Zij hebben ons wel enig inzicht ver schaft — Inderdaad hebben we de termen het onder zoek en het projekt slordig door elkaar ge bruikt — Dat de beschreven bijeenkomst door de ge meente was georganiseerd schreven we al dat er daarnaast nog enkele kontakten lagen evenzeer — Dat een buitenlander iets over dit proiekt zegt wat u insinuerend vindt, kan ons met ver weten worden —■ Tenslotte uw opmerking betreffende de rek tifikatie hier had u inderdaad beter het zwijgen toe kunnen doen, of nog beter uw kritiek moeten geven op het moment dat we deze rektifikatie over de telefoon bespraken en de heer Vallen zijn instemming gaf Wij hadden afgesproken het hele citaat te laten vervallen omdat u liever niet w i l d e dat w e de gedane uitspraak zouden rektificeren door deze in zjn juiste kontekst ­ zoals u hem achteraf bedoeld bleek te hebben te plaatsen daar u dit ten aanzien van de verhouding met de gemeente te delikaat vond Het kan heel goed zijn dat u niet tevreden bent met dit artikel, dat we uw werkelijkheid met vol doende hebben weergegeven Voor ons was een even zo belangrijk punt echter ook de werkelijk held van de aanwezige buitenlanders en m teleurstelling over een falend gemeentebeleio weer te geven De verdraaide citaten en on waarheden die het artikel verder zou bevatten maakt u voor het gemak maar niet hard Hard is wel uw beledigende toon die ons temeer ver wondert daar wij m een gesprek over dit artik» ons inziens enkele misverstanden al de weren hadden uitgeholpen .

I

studenten zoeken steun bij vakbond en jongerengroepen De landelijke studentenorganisaties leggen zich niet neer bij de plannen van minister Van Kemenade voor een nieuwe studiefinanciering. Dit kwam naar voren in een overleg vo­ rige week dinsdag tussen de ver­ schillende studentenbonden.

De bonden hielden deze vergadering om een strategie uit te stippelen n a het teleurstellende gesprek met mi­ nister Van Kemenade (zie THB vo­ rige week). Via een inforraatiekam­ pagne aan de WO­ en HBO­instel­ lingen en het blijven lobbyen bij de onderwijsspecialisten van de Twee­ de Kamer hopen de bonden alsnog het nieuwe wetsontwerp te kunnen wijzigingen. Daarnaast proberen de organisaties kontakten te leggen met werkende en werkloze jongeren en de vakbeweging om een soort breed front tegen de bezuinigingen van de overheid te vormen. Leon Quaden, één van de vertegenwoor­ digers, ziet in het studiefinancie­ ringsvoorstel ook een soort bezuini­ gingsmaatregel. Harde akties zien de meeste leden van de bonden niet zitten. „Als we akti es zouden gaan voeren voor het behoud van het hui ­ dige stelsel zou dat neerkomen op een soort wanhoopsdaad.

Ik denk dat de poli ti ci ons dan voor gek zul­ len verklaren. De studenten hebben immers jarenlang gevochten voor een onafhankeli jk i nkomen en nu komen er opeens plannen i n id e richting en dan wi llen ze plotsel i ng niet, zal poli ti ek Den Haag zeggen", aldus een pessimistische Quaden.

■ ■ l i l Hlllllllilll Theologen eens met Anti­diskriminatie wet De Fakulteitsraad van de Theologischce Fakulteit te Tilburg vindt dat het voorontwerp van de wet Gelijke Behandeling in beginsel een positieve aanzet levert om te komen tot een rechtvaardiger samenleving. De raad onderschreef tijdens zijn vergadering op 11 maart de intentie van de wet, zoals verwoord in par. 1 van de memorie van Toelichting.

Als bestuursorgaan van een katho­ lieke theologische fakulteit is de r a a d zich bewust, dat ook in de katholieke traditie en gemeenschap, tot in h a a r eigen midden toe, diskri­ minatie aanwezig is. En hij neemt zich voor n a a r wegen te zoeken om binnen de fakulteit iedereen gelijke kansen te bieden.Toch heeft het nog even geduurd voordat deze intentie­ verklaring tot stand kwam. De anti­ diskriminatiewet heeft zo direkt met de fakulteit te maken dat zij be­ dreigend blijkt te zijn. Het agenda­ punt was ingediend door drie stu­ denten. Henk Schotman had een uitgebreid stuk gemaakt voor alle raadsleden. Het voorstel van het be­ stuur was het instellen van een groep, die n a wetenschappelijk on­ derzoek de raad zou moeten advi­

Ambtenarenbond tegen ziektegeldplan ,Nee', dat zei Hans Geleynse, voorzitter Abva/Kabo van de Hogesclioolgroep van deze bond o p de bijeenkomst van afgelopen vrijdag tegen de plannen van het kabinet Van Agt/Terlouw/Den Uyl om de ziektegelduitkering te verlagen. O o k de ruim veertig aanwezigen in AZ­11 waren fel gekant tegen deze maatregel.

In zijn openingswoord zei Hans Ge­ leynse onder meer, dat met deze maatregel juist de laagstbetaalden in de rotste baantjes het hardste worden getroffen. Dat geldt ook voor de KHT, waar kontrole op ziekteverzuim etc. wel wordt toege­ past bij het personeel in de techni­ sche en dienstverlenende sektoren, maar niet op dat voor hoogleraren en nauwelijks voor wetenschappe­ lijk personeel. Ook wees hij op het gevaar voor de rechtsstaat, als op zondagmiddag rechters gaan beslis­ sen, dat er niet gestaakt mag wor­ den. Het zijn alleen de onderne­ mers, die hiervan profiteren en het betekent een rechtstreekse aantas­ ting van het stakingsrecht voor ar­ beiders. „Als Den Uyl deze stakin­ gen onverantwoord vindt, dan vra­ gen wij ons af, of zijn voorgestelde maatregelen niet veel meer getui­ gen van onverantwoordelijkheid."

Bart van Riel, student­assistent Ekonomie, vertelde iets over een onderzoekje, dat hij met J u r g Glom­ bowski had gehouden omtrent ziek­ teverzuim. Hij wees op het afnemen­ de ziekteverzuim in Nederland

vanaf 1979 en hij verdacht de hele ziektegeldverlaging van loonpoli­ tieke karaktertrekken. Het gevaar is namelijk levensgroot, dat door deze maatregel de keuze van ar­ beiders om al dan niet ziek te zijn danig wordt beïnvloed. Ook artsen hebben er al op gewezen, dat de kans bestaat, dat mensen nu veel te lang blijven doorwerken. Hij be­ twijfelde dan ook, of sterkere kon­ trole, meer wachtdagen en verla­ ging van de uitkering wel effektief zullen zijn. Hij noemde het in ieder geval een aantasting van het recht om ziek te zijn. 'Hierna ontstond een geanimeerde diskussie over even­ tuele stappen van de Abva/Kabo op de KHT. Hieruit bleek, dat de sta­ kingsbereidheid zeer groot was on­ der het aanwezige personeel. Zelfs HSR­voorzitter Teunissen was hier­ van een voorstander, omdat hij de kwestie ziektegeld zeer hoog op­ nam. Een voorstel van J a n van der Straaten om het Kollege van Be­ stuur een uitspraak in deze te laten doen, vond unanieme instemming.

Doorgang van de ziektegeldverla­ ging betekent n.l., dat er nog gro­

seren. De konsekwentie daarvan is dat een standpunt niet meteen be­ paald kon worden. Er waren nog meer argumenten tegen een onmid­ delijke intentieverklaring. De heer Laudy vond het moeilijk de intentie te onderschrijven en daarmee de moraliserende vinger te heffen n a a r anderen, terwijl hijzelf ook diskrimi­ neert. En de heer Goddijn had van juristen gehoord dat het erg inge­ wikkeld is, dat theologen er zich niet zomaar mee kunnen bemoeien.

Deze opvatting werd bestreden door de voorstanders van een intentie­ verklaring, met name door Dré Wouters. Zij stelden dat iedereen weet wat diskriminatie is. Boven­ dien is het geen taak van theologen om n a a r de letter van de wet te kij­ ken, m a a r juist n a a r de geest. Het gaat om de symbolische waarde, namelijk het streven n a a r recht­ vaardigheid. En dat streven moet zeker niet beperkt blijven tot het moraliserende vingertje, m a a r ook betrokken worden op de fakulteit zelf. W a t dat laatste betreft heeft de r a a d wel een grote verantwoordelijk­ heid op zich genomen.

Het benoemingenbeleid op de fakul­ teit en in de katholieke kerk is erg diskriminerend. Als vrouw, homo­ fiel, wanneer men samenwoont, ge­ scheiden is of als priester gehuwd is, is het moeilijk tot geheel onmogelijk om binnen de kerk een b a a n te vinden.

Promotie Stoppelenburg

Dr. Peter A. Stoppelenburg

J. S.

Na veertien jaar allerlei financiële en onderzoekstechnische klippen te heb­ ben bestormd, promoveerde afgelopen vrijdag dr. P. A. Stoppelenburg op het proefschrift: „Woonmilieu en woonge­ drag, een evaluatie­onderzoek onder bewoners van een aantal na­oorlogse woonwijken in Amsterdam." Na zijn ver­ dediging werd Stoppelenburg door pro­ motor prof. dr. F. Grunfeld de bul over­ handigd. De hooggeleerde opponenten stelden vooral technische of gedetail­ leerde vragen. Een uitzondering hierop vormde prof. dr. H. Adriaansens, die blijkbaar nogal wat moeite had met dit proefschrift en dan vooral met de opti­ mistische konklusies van het onderzoek.

Maar ook deze klip wist de nieuwe doc­ tor in de sociale wetenschappen te om­ zeilen.

tere rechtsongelijkheid gaat ont­ staan onder de kategorieën, t.w. hoogleraren, wetenschappelijke medewerkers en ander personeel.

Deze laatste zouden er direkt op achteruit gaan, de twee andere ka­ tegorieën niet, omdat zij vrijuit gaan bij ziekteverzuim. Dat wordt niet ge­ kontroleerd. Het Kollege van Be­ stuur is tegen elke grotere rechts­ ongelijkheid en zal zich dus zonder moeite kunnen uitspreken tegen deze kabinetsplannen.

Een ander voorstel van Wim Boer­ boom om aan Wim Kok en het

hoofdbestuur van de Abva/Kabo een telegram te sturen, waarin ze worden gevraagd nu de poot wel stijf te houden en niet te gaan mar­ chanderen met de rechten van ar­ beiders, werd ook unaniem aange­ nomen. Tenslotte is er een werk­ groep gevormd, die afhankelijk van het standpunt van het Kollege van Bestuur akties gaat voorbereiden.

De aanwezigen gaven te kennen hierbij heel ver te willen gaan. Toe­ komstige stakingen werden hierbij niet uitgesloten.

Paul Emonts

Hans Geleynse thb 25 - 19 maart 1982

Tribune

Ontmanteling van de gedeeltelijke demokratle aan de KHT De gedeeltelijke demokratie aan de KH wordt door externe en interne oorzaken meer en meer uitgehold.

Deze stelling wordt liierna besproken en onderbouwd. Deze fundering is uitgesplitst in 5 punten, die echter een onderlinge samenhang hebben: -De besluitvorming binnen de instelling is a-politiek geworden. Dit komt onder meer omdat de Hogeschoolraad (HSR) en het Kollege van Bestuur (KvB) deze besluitvorming principieel ondergeschikt achten aan het centralistische staatsbeleid.

De behartiging van de doelstellingen van de KHT is daardoor enge zaakbehartiging geworden. Een dergelijke zaakbehartiging is niet verenigbaar met de idee van politieke besluitvorming (demokratie). Vandaar de trend deze demokratie op te offeren ten faveure van professionele zaakbehartiging (WWO '81).

- Deze externe oorzaak wordt mede in de hand gewerkt door de omstandigheid dat de gekozen Hogeschoolraad zélf in zijn besluitvorming geen politiek wil omdat hij haar niet aankan.

- Het a-politieke karakter van de raadsbesluiten wordt in wezen veroorzaakt door de kloof tussen bestuur (HSR en KvB) en Hogeschoolgemeenschap, waardoor deze formele demokratische bestuursorganen onderdeel zijn geworden van de top van de feitelijke interne hiërarchie.

- De dominerende opvatting dat de bestaande struktuur demokratisch en tevens onveranderbaar is, belemmert noodzakelijke vernieuwing en is daarom als ,rechts' te bestempelen.

- In deze situatie is een Hogeschoolbeleid van bovenaf gericht op een aantal specifieke punten niet demokratisch. Het KHT-beleid moet daarentegen gericht worden op het tot stand brengen van een veranderbare institutionele struktuur. Hierdoor kan demokratie van onderop gerealiseerd worden.

staat (en kerk) met een eigen.georganiseerde politieke wil. De externe politieke opstelling is verengd tot een streven naar een goede konkurrentiepositie ten opzichte van andere instellingen binnen de door de staat gestelde randvoorwaarden.

In de rubriek .Tribune' geven lezers hun opinie op uitnodiging van de THB-redaktie.

Deze PAUL

week: HORBACH

De Hogeschoolraad behartigt de doelstellingen van de KHT. Zaakgerichtheid is dus kenmerkend voor dit orgaan en daar is niets op tegen. Het gaat om de kwaliteit van deze zaakbehartiging en daar is weinig positiefs over te melden.

De zaakbehartiging dreigt onzakelijk te worden, omdat het politieke moment dat daarin schuilgaat uit het oog wordt verloren. De HSR streeft niet serieus naar een eigen politieke inhoudbepaling van de doelstellingen van de instelling. Het demokratisch besluitvormingsproces is

niet óók gericht op het vaststellen van een politieke lijn. Dit komt o.m. omdat de KHT zich meer en meer gebonden acht aan een naar inhoud centraal vastgelegde taakopvatting. Door deze opvatting wordt de instelling in feite uitgeleverd aan de direktieven van staatswege.

De beslissingen van de instelling worden dus gezien als louter zakelijke beslissingen die principieel ondergeschikt zijn aan die van de staat. De KHT stelt zich hierdoor niet meer op tegenover de

De interne demokratische struktuur komt hierdoor onder druk te staan. Een apolitieke zaakbehartiging kan immers het meest efficiënt uitgeoefend worden door professioneel deskundigen. Indien besluiten in grote lijnen vaststaan, is demokratische besluitvorming een onmogelijkheid geworden. Zo de demokratische bestuursstruktuur gehandhaafd moet worden, dan dienen uitgaande van genoemde opvatting de bevoegdheden van de HSR gewijzigd te worden. Een kontrolerende bevoegdheid achteraf ligt dan in de rede. Het WWO '81 geeft hieraan uitdrukking.

De bevoegdheden van de raad zijn (nog) met veranderd. Het is daarom te verwachten dat de raad zich keer op keer gefrustreerd voelt. Werkelijke frustraties komen echter nauwelijks voor: Dit lijkt te komen door de opvallende toevalligheid dat de (meerderheids)besluiten van de raad in wezen met strijdig zijn met het staatsbeleid. Ik heb echter twij-

Open dag theologie

of over de vrouw in de bijbel; je kon er diskussiëren, zelfs mediteren en wie het wilde kon ook meezingen.

De belangstelling voor dit alles was zeer royaal. Drs. A. Polspoel, voorzitter van de Kommissie Kulturele Zaken die deze dag organiseerde, toonde zich volledig tevreden. ,,Zo'n open dag is voor alle fakulteiten een aanrader", was zijn kommentaar. „Onze opzet is eigenlijk tweeledig.

Natuurlijk willen we geïnteresseerden de gelegenheid geven om te zien wat er zoal op onze fakulteit gebeurt. M a a r je moet het ons niet kwalijk n e m e n dat we tegelijk wat reklame hebben willen maken, voor-

al onder jonge mensen. Wij hebben dat toch wel nodig, andere fakulteiten misschien n i e t . . . " In ieder geval hadden de schriftelijke uitnodigingen, die op tal van middelbare scholen waren verspreid, het gewenste resultaat: de belangstelling van scholieren voor deze dag was groot.

Misschien is er iets tegen reklame voor het wetenschappelijk onderwijs, vooral wanneer de zaken mooier worden voorgesteld dan ze zijn. De Theologische Fakulteit liet echter alleen m a a r zien wat ze was, e n dat beeld werd hooguit vertekend door de afwezigheid van de ontevreden studenten groepering.

R. J-

/TMtieAP^ Belangstelling van religieuze zijde voor de Theologische Fakulteit.

De Theologische Fakulteit brengt zichzelf dichter bij de regio door de mensen in huis te halen: zaterdag 13 m a a r t organiseerde zij h a a r tweede open dag. De fakulteit presenteerde zich op veelzijdige wijze. Je kon je verdiepen in oude boeken over de mystiek van Ruusbroeck; er was een foto-expositie over de geschiedenis van de fakulteit, met veel bisschoppen en veel spandoeken; er werden lezingen gehouden, over Dostojewski

,Matsertjes' l<unnen worden opgegeven blJ de redel<tie. Tot 30 woorden kosten ze f 5,—; onder nummer ƒ 2,50 extra. Real<ties op advertenties onder nummer naar de redaktle sturen.

De Stichting KOETS EN WAGEN MUSEUM ,TE HOOI EN TE GRAS' Langestraat 104 i n Tilburg i.e. zoekt iemand m e t fineinciële deslfundiglieid. om i n h e t Stichtingsbestuur h e t penningmeesterschap voor relcening t e n e m e n . Interesse t e n aanzien vaji h e t t e n toongestelde en de doelstelling v a n d e op t e r i c h t e n stichting wordt zeer op prijs gesteld. Reakties g a a r n e t e r attentie v a n de sekretaris v a n d e Stichting i n oprichting: Loek Sterken, Poststraat 39, Tilburg, t e l .

432866.

TE HUUR GEVBAAGD zo spoedig mogelflks woonruimte tliefst m e t telefoon) voor medewerker a a n d e KHT (050 - 252245).

ONDERWIJS TEGEN KERNWAPENS. Stort dit w e e k e n d nog t.b.v. advertentie-kampagne. ƒ 10,- of meer op giro 26 96 794 t.n.v.

Onderwijs tegen Kernwapens, K-29, postbus 90153, Tilburg. Inlichtingen: Bene Spitz, telefoon 2532.

TE KOOP: Kajuit motorboot SHETLAND. 5.50 X 2.08 meter met 4 slaapplaatsen en 40 PK Mercury BB motor en trailer. Bouwjaar 1976. Alles i n zeer goede staat. Inlichtingen: telefoon 013 - 676712.

TE HUUR: PER 1 APRIL gestoffeerde k a m e r nabij hogeschool. Inlichtingen: t e l . 676269.

MEDEDELING

Kritische sociologie Op woensdag 24 maart a.s. vindt er in B-47 een bijeenkomst plaats om 13.30 uur van een aantal sociologiestudenten die menen dat binnen de studie sociologie aan de KHT te weinig aandacht wordt geschonken aan de aktualiteit.

Belangstellenden welkom!

Ai;

fels over deze toevalligheid. De gekozen HSR is zijn werk vrijwillig gaan opvatten als loutere zaakbehartiging en heeft het politieke moment daarin .spontaan' losgelaten. De demokratische raadsbesluiten zijn niet óók politieke besluiten.

Daarnaast wordt deze toevalligheid naar mijn stellige overtuiging ook veroorzaakt door de omstandigheid dat de HSR geen politiek wil omdat hij haar met aankan. Dit komt omdat de raad zich met heeft ontwikkeld tot een orgaan waarin de verwachtingen van studenten en medewerkers aan de basis verwoord en geanalyseerd worden. Toch kan de raad slechts demokratisch funktioneren indien hij op de hoogte is van die verwachtingen. Zo niet, dan sluiten de beleidsbeslissingen slechts bij uitzondering en bij toeval aan bij datgene wat aan de basis speelt.

Bestuurlijk gezien is op dit moment met datgene waarvan de raad met op de hoogte is het meest relevant, maar het feit dat hij niet op de hoogte is.

Hierdoor ontstaat een omkering van de relatie tussen vertegenwoordiger en vertegenwoordigde, tussen bestuurders en bestuurden.

Het Hogeschoolbestuur gaat de Hogesohoolgemeenschap meer en meer beschouwen (dan wel behandelen) als een instrument om zijn plannen te effektueren in plaats van omge' keerd. In deze kontekst wordt de verhouding tussen Hogeschoolraad en Kol lege van Bestuur een zeer bizarre. Het KvB tracht bij de raad voor haar plannen een formele demokratische legitimering te verkrijgen en de raad kontroleert slechts of het KvB zich heeft gehouden aan de formele procedures. De (politieke) behartiging van de doelstellingen van de instelling is door de raad steeds meer vertaald naar deze kontrolerende (Vervolg op pagina 81

Scripsi In het prima verzorgde nummer 3 (jaargang 5) van Scripsi staat deze keer een uitvoerig en levendig interview met prof. dr. John Rijsman, sociaal psycholoog in Tilburg. Deze verhollandste Belg voelt zich m Tilburg prima op zijn gemak door de volksaard, die is wat gemoedelijker..." Hij wordt door Mariene Chatrou en Giel Hutschemaekers a a n de t a n d gevoeld over allerlei onderwerpen als feminisme, homofilie en liefde. M a a r het meest relevant lijkt de passage over de theorie van Rijsman, n.l. de ,sociale vergelijkingstheorie'. Deze zegt, dat ieder mens voortdurend bezig is te zoeken n a a r een positief zelfbeeld in relatie tot anderen. Dit kompeti tieve grondpatroon is bij iedereen terug te vinden volgens Rijsman „Bij mijn kinderen, mijn vrouw, mp b u r e n en kollega's." Hij heeft zp theorie opgebouwd a a n de hand van jarenlange studies en eksperimenten met studenten m.n. n a a r elementen van koöperatie en kompetitie. Een aardig interview met een man, die .liefde' omschrijft als .elkaar valideren'. Hij is gelukkig getrouwd en heeft 4 kinderen. Blauwkous gee* een a a n t a l tegenstrijdigheden weer Hans Gij sen opent een nieuwe ru briek omtrent homofilie, genaamd ,Dolletjes'. het propedeusejaar "?9'80 wordt n a d e r geanalyseerd en een onderzoek n a a r de PSI-kursus. het staat allemaal in Scripsi.

De spannende wereld van de stress Steeds meer mensen klagen over stress. Stress in de studie, stress in het werk. Zeventig procent van het langdurig ziekteverzuim heeft te maken met psychische problemen. De toenemende spanningen in het werk steken schril af tegen de stroom van boeken en rapporten over arbeidsvoldoening.

Frustraties tussen leidinggevenden en ondergeschikten nemen toe. Het komt voor, dat werkverhoudingen worden herschapen in een arena waarin mensen elkaar het licht in de ogen misgunnen. De stijgende stress in en buiten het werk verwijst naar een gigantische samenlevingsproblematiek. Hoe verschraald is ons vermogen om op verstandige voet met elkaar om te gaan?

In dit artikel vertellen studentenarts Theo Mocking en bedrijfsarts John Overman over stress, de gevolgen en mogelijke oplossingen. Arbeidspsycholoog Jan Grosfeld is van mening, dat de aanval op de stress een gekombineerde aktie moet zijn van wetenschappelijk onderzoek en kreatief beleid.

In dit opzicht heeft hij weinig waardering voor plannen van het kabinet om te korten op het ziektegeld.

Het zijn, aldus Grosfeld, maatregelen die de verkeerde mensen pakken en onrechtvaardig zijn voor hen die werkelijk wat mankeren. Grosfeld gaat er vanuit, dat de strijd tegen stress vooral terreinwinst boekt als gekozen wordt voor een preventief beleid. Centraal staan daarbij de belangen van de werkende mens. Dat schenkt de humanisering van de arbeid een nieuw élan!

Mocking: Stress vloeit voort viit een spanningsvolle wisselwerking tussen mens en omgeving. W e spreken over stress als de psychische druk uit de omgeving, ik denk aan studie, werk of gezin, te groot wordt voor de draagkracht van het individu. Een milde stress k a n stimulerend werken maar als stress de menselijke draagkracht overschrijdt gaat het mis.

Hoe treedt stress aan de te?

oppervlak-

Mocking: Verschillend. Er zijn mensen die met psychische klachten op het spreekuur komen. Men heeft last van stemmingsveranderingen.

De één is neerslachtig, verliest zijn studiemotivatie en gedraagt zich minder ondernemend. De ander voelt zich gejaagd, k a n zich niet meer ontspannen en slaapt slecht.

Er zijn ook mensen met psychosomatische klachten. Ze hebben last van hoofd- of maagpijn, benauwdheid of hyperventilatie. Een derde symptoom is overgevoeligheid voor prikkels. Men k a n het lawaai van radio's of het geluid van spelende kinderen niet meer verdragen. W e zeggen dan dat deze mensen hyperestetisch zijn. Die overgevoeligheid tref je meer bij ouderen d a n bij jongeren aan. Hyi)er-emotionele reakties komen ook voor zoals bijvoorbeeld huilbuien of opvliegend gedrag. We herkennen daarin het .klassieke' beeld van het overspannen zijn.

Welke faktoren in de studie?

veroorzaken

stress

Mocking: Een belangrijke bron van stress is de examen- en tentamendruk. Er zijn studenten die met h u n studieplanning in de knoop raken.

Ze komen er te laat achter, dat n a afloop van een semester een toets plaatsvindt. Opvallend is wel, dat sommige examens meer stress oproepen dan andere. Een te zware studiekeuze k a n ook een bron van stress zijn. Voorts blijken stress-verschijnselen samen te hangen met het studentenklimaat. Het leven in een studentenhuis- of -flat met h a a r .sociale' overbevolking (veel mensen op een kleine ruimte) trekt kennelijk een zware wissel op de psychische spankracht. Verder spelen ook leeftijdgebonden faktoren een rol. Men moet zelf initiatieven nemen om kontakten te leggen, de zorg van thuis valt weg en je moet in je

„Ook grote kollegezaleti blijken een bron van stress te zijn." eigen onderhoud voorzien. Ook grote kollegezalen waarin studenten als haringen in een ton - kollege lopen blijken een bron van stress te zijn. Wellicht spelen hier gevoelens van onzekerheid en verlorenheid parten. Overigens wil ik er op wijzen, dat studenten niet meer last hebben van stress dan bijvoorbeeld werkende jongeren.

Hoe kom je van stress af?

Mocking: Yoga en sport bieden mogelijkheden om spanningen af te reageren. Maar je neemt er de oorzaken van stress niet mee weg. Die oorzaken blijven ook buiten schot als je het op een zuipen zet of kalmerende middelen slikt. Er is alleen sprake van effekt-bestrijding.

Maar hoe krijg je dan vat op de oorzaken?

Mocking: Het is niet altijd even gemakkelijk om greep te krijgen op de oorzaken van stress. J e moet namelijk precies weten waarom iemand minder goed bestand is tegen spanningen. Daarnaast moet je scherp voor ogen staan welke elementen uit de (sociale) omgeving van de mens stress teweegbrengen. Een probleem daarbij is, dat je als arts of hulpverlener soms te ver van de ziekmakende omgeving afstaat. Dat maakt de verleiding groot om het stress-probleem als een individueel probleem te zien. Dat herbergt weer het gevaar, dat je er soms te laat achter komt waar in de omgeving (thuis of in het werk) de schoen wringt. Zojuist zei ik, dat stress

voortvloeit uit een wisselwerking tusen mens en omgeving. M a a r bij het zoeken n a a r de oorzaken van stress m a g je jezelf niet overslaan.

Stress heeft vaak te maken met een verkeerde kijk op je omgeving. Er klopt soms iets niet in je benadering van mensen. J e bevestigt ze niet of nauwelijks. Maar het komt ook voor, dat je teveel v a n hen verlangt.

Die tekortkomingen zitten soms zo diep in je gedrag ingeslepen, dat een buitenstaander je op die fouten moet wijzen. Het is heel wat waard als je een gesprekspartner vindt die bereid is om n a a r je te luisteren en r a a d k a n geven. Ik geef mensen ook wel eens in overweging om wat psycho-hygiène in acht te nemen.

Trek eens een uurtje uit om eens grondig over de dingen die je dwars zitten n a te denken. W a a r o m wil de studie niet lukken? W a t loopt er spaak in mijn relaties? W a a r o m blijven die konflikten m a a r voortduren? Het voordeel van deze werkwijze is dat je niet voortdurend loopt te tobben. Je neemt als het ware een psycho-hygiènische douche waarin je problemen de revue Iaat passeren die je van je ,afwast'.

Die suggestie om een gesprekspartner te zoeken die je psychische pijntjes wegmasseert klinkt aardig. Probleem is juist, dat mensen zich vaak eenzaam voelen in een affektief kille maatschappij: ruzie met je partner, konflikten thuis en wrijvingen op het werk.

Mocking: Bij stress voelen mensen zich vaak ingesloten. Er zijn relatie-

problemen al dan niet met tegenvallende studieresultaten. Maar als problemen hardnekkig zijn dan kun je je afvragen iwaarom zet ik geen punt achter die relatie. W a a r o m volh a r d ik in een studiekeuze die niet bijster suksesvol blijkt. Ik wil mensen toch wel op het h a r t drukken dat er alternatieven zijn. Niet alle ontsnappingsroutes zijn geblokkeerd. Ik geef toe, dat het beëindigen van een studie en het aanknopen van nieuwe relaties met angstgevoelens gepaard kan gaan. Maar er zijn keuzemogelijkheden ook al sta je er belabberd voor. Als de zaak goed vast zit probeer ik, zonder mensen h u n problemen uit het hoofd te praten, duidelijk te maken dat je je a a n stressbronnen kunt onttrekken. W e zitten nogal eens gevangen in een web van irreële wensen. We eisen, dat iemand ons aardig vindt. Zak je voor een examen dan ben je een slappeling. Wil het met de studie niet lukken dan ben je een mislukkeling. Maar zo is het niet! Je kunt de bakens in je leven verzetten. Bij enig na- en doordenken blijken problemen niet zo vanzelfsprekend te zijn. Ze zijn oplosbaar als je m a a r minder hoge eisen stelt a a n jezelf, bereid bent om anderen te relativeren en problemen niet opblaast.

Zie je ook maatschappelijke ontwikkelingen op ons afkomen die een zwaardere wissel trekken op het psychische uithoudingsvermogen van studenten?

Studentenarts Theo Mocking

Mocking: Ik denk. dat in een periode van een ekonomische neergang de teruglopende beroepsperspektieven van afgestudeerde akademici voor studenten een bron van stress kunnen zijn. De stijgende werkloosheid sticht verwarring. Het studentenbestaan is in de regel geen vetpot. Veel studenten moeten leven van een bescheiden beurs. Hun woon- en levensomstandigheden zijn betrekkelijk sober. Studenten nemen deze ongemakken voor lief in (Vervolg op pagina 6) thb 25 - 18 maart 1982

iVI«

—^—^•^—'^•^—•^—

De spannende lid van de stress

Vervolg van pagina 5 de hoop later terecht te komen in een interessante b a a n met een rede­ lijk salaris. Men houdt zich overeind door uitstel van bevrediging. In de huidige situatie is het ongewis of de offers die nu worden gebracht later wel vrucht zullen dragen. In het huidig tijdsgewricht smelten aan­ trekkelijke vooruitzichten als sneeuw voor de zon. De intreding in de maatschappij is een avontuur vol onzekerheden...

Overman: Ook in arbeidsorganisa­ ties nemen klachten over stress toe.

Zeventig procent van het langdurig ziekteverzuim heeft te maken met psychische afknappers.

Wat zi jn de oorzaken van stress i n het werk?

Overman: Laat ik een greep doen uit een veelheid van mogelijke oor­ zaken. Het kontakt tussen leiding­ gevenden en ondergeschikten kan soms stug en gespiannen verlopen.

Verhoudingen met kollega's zijn verzuurd. Maar het komt ook voor, dat mensen domweg te veel hooi op hun vork nemen. Ook onduidelijk­ heden in het werk zijn nogal eens een bron van stress. Mensen verke­ ren in onzekerheid wat er van hen wordt verwacht. Daardoor worste­ len ze voortdurend met de vraag doe ik het wel goed. Samengevat kun je zeggen, dat veel stress­situa­ ties voortvloeien uit het besef niet meer jezelf te kimnen zijn.

„Direkte hulp aan mensen met stressproblenl dankbaar werk, maar het blijft puinruimen" De organisatie van de gezondheids­ zorg is sterk gericht op de behan­ deling en preventie van lichame­ lijke klachten. De vragen in een keu­ ringsleidraad herinneren mij daar wel eens aan. Maar wat moet je als arts antwoorden aJ s een patiënt je toevertrouwt dat hij het met zijn werk niet meer ziet zitten? Ik ge­ loof, dat we moeten erkennen, dat veel werkenden onder (zware) psy­ chische druk staan. Dat heeft niet alleen te maken met de aard en de zwaarte van het werk. De ingewik­ kelde maatschappij met h a a r snelle veranderingen op velerlei gebied ontneemt mensen iets van h u n zelf­ beschikking. Het is onder die om­ standigheden best verklaarbaar dat mensen in de knel raken. Begrip to­ nen is belangrijk. Maar je moet mensen niet uitnodigen tot een leun­ en steungedrag. De hulpzoekende zal tot het besef moeten komen dat hij niet aan de hulpverlener de op­

^'ShBBM

Veel werkenden ervaren het als sto­ rend, dat ze geen erkenn i ng iv n­ dsn voor hun vakmanschap, i nzet of persoon. Hoger opgelei den kla­ gen over onderbenutti ng: het werk legt geen volled i g beslag op hun intellektuele vaard i gheden.

Toch werken deze mensen hard...

Overman: En daarmee­ komen ze in het gevaarlijk vaarwater van het negatieve presteren die hen gevan­ gen houdt in de dwang van het hei­ lige moeten. Promotie móet, karriè­ re maken móet, het eigen huis móet.

Daartegenover adviseer ik; neem de dingen ter hand die je aankunt, dan doe je een beroep op de kapaciteiten waarover je zelf beschikt. Dat heeft het voordeel, dat je binnen het ka­ der van je mogelijkheden opereert en dus niet te veel hooi op je vork neemt. Bovendien vervalt de nood­ zaak anderen voor je karretje te spannen zodat je wrijvingen en kon­ flikten met kollega's voorkomt. De gedachte die Theo Mocking lanceer­ de over de psycho­hygiènische douche spreekt me wel aan. We doen er goed a a n ons zo nu en dan een spiegel voor te houden. Vragen zo­ als: funktioneer ik nog bevredigend, ben ik wel met zinnige zaken be­ zig, zit ik nog wel op het goede spoor, passen uitstekend in zo'n overpeinzing.

De verantwoordel i jkhe id van de mens voor zi jn funkti oneren i wl ik zeker in et ontkennen.

Toch schets je met di e suggesti e het begi n van een stukje zelfhulp. Welke ib jdragen kan de gezondhe i dszorg leveren aan het vermi nderen van talr i jke stressproblemen?

Overman: De gezondheidszorg is eigenlijk niet zo goed afgestemd op mensen met psychische klachten.

Arbeidspsycholoog Jan Grosfeld

dracht kan geven: los mijn proble­ men even op. Dit is uiteraard geen vrijbrief voor de hulpverlener om zich te nestelen in een passieve rol.

Integendeel: hij moet de kliënt juist aanmoedigen tot initiatieven die kunnen leiden tot een oplossing van de stressproblemen.

Iemand met een stressri jk beroep of een werkkri ng id e bol staat van konflikten kan ni et zeggen: i k stop met werken. Ook de verzorg i ngs­ staat legt de pli cht op om deel te nemen aan het arbei dsproces. i We ontslag neemt verspeelt iz jn recht op een loonvervangende iui tker ng.

Overman: Dat klopt. Ook in ons systeem ben je niet helemaal vrij om je aan werk te onttrekken. Maar dat houdt geen uitnodiging in om bij de pakken neer te zitten. J e kunt initiatieven nemen om veranderin­ gen aan te brengen in pijnlijke of stressrijke situaties. J e kunt in een funktioneringsgesprek duidelijk ma^ ken wat je dwars zit. J e kunif, al gaat dat momenteel niet zo gemak­ kelijk, proberen om van baan te veranderen. Maar als je pessimis­ tisch blijft en vlucht in apathie dan weet je zeker dat alles bij het oude

blijft. J e steunt dan zelfs strukturen die voor jou kennelijk nadelig uit­ pakken. Overigens geen enkele maatschappij is volmaakt en de sa­ menleving zit vol met mensen die, net zoals u en ik, behept zijn met te­ kortkomingen. Wie d a a r a a n voor­ bijgaat schept een maatschappij van iUusies die de basis legt voor ver­ wachtingen die niet in vervulling kunnen gaan. Bovendien geef je steun a a n een denktrant die men­ sen indeelt in twee groepen: gezon­ den en zieken, sterken en zwakken, winnaars en verliezers. Laten we ontsnappen aan dit hokjesdenken en er vanuit gaan dat we zijn toegerust met tekortkomingen, waarvoor we een opvang moeten bieden in het arbeidsbestel.

Maar hoe werk je di e bele i dsu i t­ gangspunten konkreet iu t?

Overman: Er zijn bouwstenen voor­ handen om de kwaliteit van arbeid te verbeteren. De nieuwe arbeids­ omstandighedenwet waarin een duidelijke relatie wordt gelegd tus­ sen gezondheid, welzijn en arbeid is daarvan een voorbeeld. Het is ook nodig om terughoudendheid te be­ trachten bij het omschrijven van funkties en het formuleren van funktie­eisen. Houdt rekening met de draagkracht van de funktionaris.

Neem in aanmerking, dat bij het klimmen der jaren fysieke en men­ tale vaardigheden teruglopen en pas het werk en de werkverhoudingen daarop aan. Het hanteren van mil­ de beoordelingskriteria k a n heel wat stress wegnemen. Omgekeerd moeten werkenden beseffen, dat ze beperkingen hebben. Men moet be­ reid zijn om een stap terug te doen en niet kniezerig reageren op een mislukking. Het opblazen van een gemiste promotiekans tot een kom­ plete frustratie lost niets op. Res­ pekt voor anderen en jezelf plus een redelijk gevoel van eigenwaarde dat zijn de uitgangspunten voor een stuk tevredenheid met jezelf!

Grosfeld: Als organisatiepsycholoog heb ik vooral belangstelling voor werkgebonden stress. Door middel van onderzoek proberen we ant­ woord te geven op de vraag welke faktoren in het werk of de organi­ satie tot stress leiden. Vervolgens is het belangrijk n a te gaan of e r daar­ bij sprake is van een ,te veel' of juist een ,te weinig'. Overbelasting kan dezelfde gevolgen hebben als onderbelasting; teveel verantwoor­ delijkheid dezelfde als te weinig verantwoordelijkheid.

Men moet voortdurend proberen om een goede afstemming in stand te houden tus­ sen funktie­eisen en de persoon, tussen beloningsmogelijkheden in het werk en de werkbehoeften van het individu. In beginsel heb je twee mogelijkheden om dat evenwicht tot stand te brengen. J e kunt ingrij­ pen in de taak en werkomgeving, m a a r je kunt ook iets doen aan de persoon. De ene aanpak sluit de andere niet uit. Integendeel: meestal zijn beiden tegelijk nodig. Het her­ vinden van dat evenwicht zal nooit betekenen, dat elke stress afwezig

moet zijn. In die zin is enige stnjl nd vruchten zoals mondigheid en in elke organisatie onvermijdeli|l| tpraak. De wet universitaire be­ turshervorming bijvoorbeeld leidt ja zelfs gewenst. ; voorschriften, regels en procedu­ i met betrekking tot het bestuur "beheer van de hogeschool. Maar Vluchten of vechten regelzetting die daaruit voort­ Als stress onvermi jdeli jk i s hoe J eit leidt ook tot een extra belas­ je dan met stress om? [g van mensen op uiteenlopende Grosfeld: Heel globaal zijn bij jM Veaus in de organisatie. Doel van persoon twee reakties mogeliji demokratisering is verhoogde ticipatie, maar wat er a a n pa­ vluchten of vechten. De meeste sen g a a n eerst het gevecht aan l\ dren op je afkomt... Het ambte­ apparaat kan de stukken nau­ komt aktie! Daarbij probeert zich te ontdoen van de stressbroi|Kiijks op tijd aanleveren... Tot slot J e moet daarvoor als stress hetgt^ ik wijzen op talrijke organisa­ volg is van sluimerende konflikfe rische veranderingen. Voor het een ruzie riskeren. Dit is in de grou jgende aantal hoger opgeleiden van de zaak een opbouwende m n onvoldoende arbeidsplaatsen pak. Deze benadering garandeet schikbaar. Dat verkleint promo­ niet dat alle problemen worden of ikansen. Dit alles heeft een grote gelost, m a a r er wordt tenmmst >erslag op de arbeidsmotivatie, stressproblematiek heeft ook iets dat je dwars zit uitgepraat Veel konflikten treden op in dera n niet te onderschatten maat latie tussen loonslaven en elites t happelijke dimensie. De samen­ vertaald n a a r de hogeschool tusse ring is een aantal normgevende meerderen en minderen. Ik denil spanningsregulerende instituten dat misschien wel driekwart vans rijtgeraakt, zoals het gezin, het spanningen tussen mensen daani; iwelijk en de kerk. Het geloof in voortvloeien. Voor een deel zijne t hiernamaals is niet meer ons te voorkomen omdat ze een gevoö jrkste punt. De belangstelling van zijn van onduidelijkheden die in 4 ensen richt zich sterk op het hier funktie zijn ingebakken. Dan staa^ i nu en in die ,verkleinde wereld' niet nauwkeurig vast wie aan W ibben twee zaken sterk aan bete­ verantwoording schuldig is. DesBnis gewonnen, namelijk de werk­ problemen blijven dikwijls langoi ng en het eigen vege lijf. Het ge­ der tafel e n worden nooit echt «il ïnde bestaan wordt steeds belang­ gepraat. Stress kan op die manitil ker geacht. Kijk m a a r n a a r de lang aanhouden. Een bijkomenl| ledia: elke zuil brengt wel een pro­ probleem is, dat je in deze tijd mi ■amma over gezondheid op het iherm. We stellen aan ons welbe­ zo gemakkelijk van werkkring den steeds hogere eisen. Welbe­ veranderen. Dus sta je voor de zaak je ziel in lijdzaamheid te 1» den móet! De werkkring wint aan zitten. J e kunt ook proberen om 4 langrijkheid zeker in een tijd van lenemende werkloosheid. problemen te ontwijken, maar mee los je in wezen niets op. Eet |b je zi et aankomen, dat je i n de tijdlang is schijnaanpassing vol lf| ■eep komt van stress meld je je houden. Mooi weer si>elen bijvoor! k of je zegt, dat je een paar da­ beeld, terwijl je de situatie spmga n thui s gaat werken! bent! Maar dat kost wel veel enerji en moeite. Men kiest dikwijls de ui Tosfeld: Wij zijn hier op de hoge­ weg van het ziektegedrag, want ihool als wetenschappelijk i)erso­ patiëntenrol ontslaat je van veelvei plichtingen.. Daarbij komt nog, * medici het ziektebegrip aanmerkf lijk hebben verruimd en bij twi|te' liever geen risico nemen. Ze sturei je liever n a a r een specialist dan* zeggen, dat je niets mankeert At je feitelijk gezond bent kim je op manier best goed ziek worden I heet med i kal i ser i ng.

Maar i n vergeli jki ng met vro0' zijn de werkomstandi gheden tó' verbeterd. Bovend i en hebben me* zegginschapsregelingen de po* van werknemers versterkt. Tochtte men klachten over stress toe.

Grosfeld: N a a r mijn mening h * dit samen met een stuk aspiratievtf hoging. Mensen willen meer, ^ verwachten meer van hun «f* Daarnaast is e r enorm veel in «'­^ werk en in de maatschappij verai derd. Ekonomische, technologis* problemen en de demokratiserii.' ,rollen' de bedrijven binnen en b* gen daar de klassieke verhoudWi aan het wankelen. Reorganisat" en saneringen brengen ook ^^' wat onzekerheid teweeg. DemoW tisering draagt niet vanzelfspr'

neel in een uitzonderlijk gunstige positie. Ik denk dat het ziektever­ zuim aanzienlijk hoger zou uitval­ len als wetenschappelijke medewer­ kers de vrijheid zouden missen om over een groot deel van h u n werk­ tijd n a a r eigen goeddunken te be­ schikken. Dat zou je ook voor an­ dere mensen wensen. Het thuiswer­ ken kan een soort vermijdingsge­ drag zijn. Men onttrekt zich aan de stressbron. In breder perspektief horen verloop, stakingsakties ook tot dit vermijdingsgedrag. Opval­ lend is, dat als je het ziekteverzuim aanpakt het verloop toeneemt of het aantal stakingsakties stijgt al naar­ gelang de kuituur van het land (Italië).

Mensen i n de volkonti nu­di enst, i n een produkt i ebedr i jf of kantoor kunnen in et tegen hun baas zeggen: ik bli jf thui s werken.

Grosfeld: J a er zijn werksituaties waarbij mensen door de verweven­ heid van taken sterk op elkaar zijn aangewezen. Daarnaast is e r de mo­ rele druk om op het werk te ver­ schijnen. Thuisblijven betekent dat je kollega het ekstra druk krijgt.

Maar als je de spanningen niet kunt ontlopen dan ontstaat het gevaar, dat de stressbron langdurig druk op je kan uitoefenen. Daardoor moeten mensen steeds meer energie inves­ teren in het zich uiterlijk aanpassen, terwijl innerlijk de problemen on­ opgelost blijven.

zijn een korting van zeg 10 procent op alle bruto­inkomens met in takt­ lating van de strukturen en onder­ linge verhoudingen. Mensen hebben soms geschiedenissen lang gevoch­ ten om relatieve posities in belo­ ningsverhoudingen tot stand te brengen. Daar hebben de bonden het ook terecht over. Het is de vrucht van jaren strijd en dat kun je niet in één pennestreek ongedaan maken!

Grosfeld: Laat ik vooropstellen, dat direkte hulp a a n mensen met stress­ problemen dankbaar werk is. M a a r ik vrees toch dat het puinruimen blijft. Veel oorzaken van stress lig­ gen namelijk niet bij het individu.

W e moeten e r n a a r streven de fak­ toren a a n te pakken waarvan we weten, dat ze de taakinhoud en werkomgeving ongunstig beïnvloe­ den en stress teweegbrengen. Er zijn nog veel onaantrekkelijke funkties in de produktie. De taken missen iedere uitdaging. Maar ook veel witte­boorden­banen staan a a n het gevaar van drainage bloot. Als je stressproblemen echt bij de wortel

Ziektegeld Wat vi nd je van de omstreden voor­ stellen om i n geval van iz ekte te korisn op het iz ektegeld?

Grosfeld: Het zijn maatregelen die vooral de verkeerde mensen pakken en onrechtvaardig zijn voor hen die werkelijk wat mankeren bijv. voor degenen, die in de afknapfase van een stressproces beland zijn. De maatregel heeft het effekt dat zie­ ken 92 procent van him uitkering krijgen, ongeacht of ze terecht of niet afwezig zijn en wel voor de hele duur (tevens is elke eerste ziektedag voor eigen rekening, THB).

Dat kan misschien ekono­ misch verdedigd worden, m a a r niet op andere gronden. Uit onderzoek blijkt, dat men in twee van de drie gevaJlen binnen 14 dagen het werk hervat zonder dat bekend is of er een medische reden was voor de af­ wezigheid. Tachtig procent van alle ziekmeldingen behoren daartoe, m a a r de overige 20 procent nemen wel het overgrote deel van alle ver­ zuimde dagen voor hun rekening.

Er is dus wel degelijk iets aan de hand en dat blijkt ook duidelijk. On­ der die langdurig zieken zitten n a a r verhouding veel mensen in lagere funkties waar aanwezigheid ver­ plicht is! Met de voorgestelde maat­ regelen pak je hoofdzakelijk men­ sen die werkelijk ziek zijn en in het patroon zitten van verplichte aan­ wezigheid en weinig mogelijkheid hebben om zelf te beslissen over de indeling van h u n werk. Beter zou

Bedrijfsarts John Overman

wilt aanpakken dan moet je de struktuur van het werk bezien als de keuze van het technologische systeem nog open is. Vooruitdenken is hier het sleutelwoord. In de praktijk betekent dit, dat we ons moeten afvragen hoe kunnen we stress voorkomen nog voor dat een fabriek of produktie­installatie wordt gebouwd. W a n t als die fabriek eenmaal draait is het niet meer zo gemakkelijk om het produktie­ systeem aan te passen. J e kunt dan hooguit proberen om stress te be­ strijden, m a a r niet meer op een zo doeltreffend mogelijke manier. Een preventief stressbeeld is ook gelet op de minder hoge kosten aantrek­ kelijker. Verder is het belangwek­ kend te onderzoeken hoe je mensen stressbestendig kunt maken. Het blijkt mogelijk om het gedrag van mensen die goed funktioneren en geen last hebben van stress, m a a r wel aan stressbronnen bloot staan als voorbeeld te nemen voor ande­ ren. J e kunt dus stressbestendig ge­ drag leren. Er zijn trainingsmetho­ den voor ontwikkeld.

Behalve de zojuist genoemde maat­ regelen wil ik wijzen op verbetering van de opvang van beginnende per­ soneelsleden. Draag zorg voor een goed loopbaanbeheer zodat mensen meer zicht hebben op een toekomst.

Geef personeelsleden een kans om zelf hun toekomst mede vorm te ge­ ven. Dat vergt goede funktione­ ringsgesprekken. Dus niet het type beoordelingsgesprekken waarbij je te horen krijgt hoe anderen over je denken. J e moet niet alleen kijken of iemand tegen funktie­eisen is op­ gewassen. Geef je ook rekenschap van het feit, dat mensen hun ge­ voelens en behoeften hebben.

Maar begeef je je dan ni et op het terrein van de pr i vacy?

Grosfeld: Ik heb niet de kontakten thuis op het oog. Ik bedoel de be­ hoeften die een mens graag in en door zijn werk bevredigd wil zien, zoals de mogelijkheid om zelf be­ slissingen te nemen, de gelegenheid hebben tot persoonlijke groei en ont­ wikkeling, aanzien, mensen kunnen ontmoeten, vrienden kimnen maken en arbeidszekerheid hebben.

Maar i n de prakti jk komt daar toch hoegenaamd in ets van terecht.

Grosfeld: Aan deze zaken wordt in arbeidsorganisaties zeldsn systema­ tisch aandacht geschonken. In de loop der tijd is al veel kennis over stress vergaard. Maar die inzichten dienstbaar maken aan het sociale beleid door mensen die beslissingen nemen is vers twee. In aansluiting hierop wil ik het belang onderstre­ pen van steungevend leiderschap van de meerdere. Deze moet bereid zijn tot luisteren om te achterhalen wat er onder werkenden leeft. Chefs moeten niet proberen om de pro­ blemen van h u n ondergeschikten op te lossen. Dat gebeurt m a a r al te vaak vanuit een te sterke taakge­ richte instelling van de chef. In dat geval m a a k t de chef de problemen veel te .rationeel'. Veeleer komt het erop aan mensen te motiveren zelf h u n problemen op te lossen. Chefs hebben het daar moeilijk mee om­ dat ze vaak chef zijn geworden op grond van h u n vakdeskiindigheid.

Maar i n veel relati es tussen chef en ondergeschikten en tussen kollega's onderling heerst de knorz i ekte, waardoor van dat steungevend i le ­ derschap bar wei ni g terecht komt.

Grosfeld: Steungevend leiderschap moet je leren. J e moet het ontwik­ kelen. Iedereen heeft de mond vol van sociaal leiderschap, m a a r dat type sociaal leiderschap houdt niet slechts in vriendelijk zijn voor an­ deren en mensen op h u n gemak stellen. Het houdt in, dat je je mede­ werkers ervan doordringt dat ze een wezenlijke rol vervullen in de organisatie en dat ze moeten bijdra­ gen tot de vervulling van zijn doel­ stellingen. Dan onderstreep je het belang van het personeelslid en dat bevordert zelfvertrouwen en pro­ duktiviteit.

Maar hoe kun je het belang van anderen onderstrepen als je iv ndt, dat je zelf aan waarderi ng, erken­ ning of promoti e tekort komt?

Grosfeld: Dan kom je terecht bij wat John Overman noemt ,tevreden zijn met jezelf'. Dat is zo nu en dan een moeilijke opgave. We leven in de nadagen van een tijd die geregeerd wordt door het devies ,meer, meer en meer'. Maar met Den Uyl ben ik geneigd te zeggen: die tijd komt nooit meer terug.

Henk Zomer

thb 25 ­ 19 maart 1982

iwp Tribune Vervolg vam pagina 4

Hiërarchie belemmert vernieuwing taakstelling De raad verwisselt zo het intrinsieke met het extrinsieke De formeel vastgelegde procedures en ook bevoegdheden vormen veelal de belemmeringen voor verdergaande demokratisering, terwijl juist daarop de raad m i zijn vizier moet richten De verdergaande demokratisering is een absoluut noodzakelijke ontwikkeling terwille van de (politieke) autonomie van de instelling en als materiele legitimering van de Hogeschoolraad zelf Deze bizarre verhouding leidt tot (meestal) kleine konflikten tussen raad en bestuur die de aandacht afleiden van waar het in feite om gaat, n I dat de moeilijkheden in het beleid . maken juist samenhangen met de verstarde formele struktuur van regels, procedures en bevoegdheden Het repressieve van een wetenschappelijke instelling als de KHT schuilt met in de eerste plaats in de omstandigheid dat het Kollege van Bestuur (en de raad) bepaalde veranderingen met wil, maar is aanwezig omdat een in wezen hiërarchisch werkende struktuur als onveranderbaar wordt geaksepteerd De logische konsekwentie van deze houding van de raad is het impliciete geloof dat het demokratische doel bereikt IS indien het KvB gedwongen wordt zich te houden aan de afgesproken procedures Een andere konsekwentie is het dikwijls overdrijven van de door het Kollege van Bestuur bedreven fouten en

wandaden (hoe belangrijk de signalering ervan ook moge zijn) De Hogeschoolgemeenschap wordt hierdoor met overtuigd Het inzicht dat doorbreekt is dat HSR en KvB geen echt demokratisch spel spelen Het demokratisch etiket van het hogeschoolbestuur 18 ongeloofwaardig geworden Het ligt voor de nand dat in de optiek van het bestuur het hiërarchische en autoritaire karakter van de instelling wordt weerspiegeld Een of ander facet van deze optiek kan voortdurend opnieuw ontdekt worden en tot onderwerp van een protest of aanklacht gemaakt Indien deze ,ontdekking' niet in zijn gehele samenhang wordt gezien wordt er een konfliktsituatie geboren die werkelijk naïef is het Kollege van Bestuur moet aangepakt worden, want die is uit op slechtheid en IS de anti-demokratische krachtenbron Hoewel anti-demokratische opvattingen bij individuele bestuursleden (en bij leden van de Hogeschoolraad) beslist met bij voorbaat uitgesloten moeten worden, zijn deze opeenvolgende ontdekkingen mets anders dan nieuwe aanwijzingen van dezelfde samenhang Als er iets te onthullen valt dan is dat de feitelijke hiërarchische en autoritaire struktuur van de instelling en dat de raad onderdeel is (geworden) van het hoogste nivo van deze hiërarchie De Hogeschoolraad is daarom met zonder meer ,goed' (want demokratisch) en

te plaatsen tegenover een Kollege van Bestuur dat .slecht' is (want ondemokratisch) Beide organen zitten samen in hetzelfde strukturele schuitje Beide organen zijn .slecht' (want ondemokratisch), met omdat de leden er m meerderheid ondemokratische opvattingen op na houden maar omdat deze organen onderdeel zijn geworden van een hiearchische struktuur en het funktioneren van deze organen als onveranderbaar wordt gezien Deze veronderstelde onveranderbaarheid wordt bovendien met als probleem ervaren, omdat de hiërarchische struktuur demokratisch wordt genoemdi De bestuursorganen van de KHT kunnen hierdoor als ,rechts gekenmerkt worden Rechtsheid is het voorstellen van de bestaande feitelijke orde als de norm zodat iedere poging tot verandering een ongewenst en zelfs ondermijnend karakter krijgt de dood op de brandstapel Zo ook hier Waar het derhalve om gaat is dat ,rechts' fundamenteel gericht is op handhaven van de bestaande orde De ontwikkelingen dreigen altijd het karakter van een vicieuze cirkel te krijgen het eindpunt van de (universitaire) ontwikkelingen is tevens het beginpunt (hiërarchische bestuursstruktuur ► ge­ deeltelijke demokratisering ► hiërarchische struktuur) Het probleem van werkelijk progessieve en demokratische mensen is dat er geen hiërarchische manier is om werkelijke veranderingen en vernieuwingen door­ gevoerd te krijgen Een protest daar­ tegen wordt al gauw het etiket van on­ haalbaarheid gegeven Zij staan zo

voor het dilemma van de heksentest als de beschuldigde geen heks was kon ze dat bewijzen door te verdrinken, bleef ZIJ drijven dan was zij een heks en vond verloopt het initiatief tot verandering en vernieuwing legaal dan heeft het geen of nauwelijks kans om effektief te zijn heeft het die kans wel dan is het ille gaal (de bestaande struktuur ondermij nend) Vandaar dat het Hogeschoolbeleid met van bovenaf gericht moet worden op een aantal specifieke, duidelijk omschre ven ontwikkelingen, maar op 't kreeeren van een veranderbare en hervormbare institutionele struktuur Het moet moge lijk gemaakt worden om van onder op op een geïnstitutionaliseerde manier veranderingen aan te brengen in de struktuur van de instelling De mi meest plausibele vorm daarvoor is ex tem gezien de autonomie van de hoge school (van staat en kerk) en intern ge zien het ontstaan van autonome groe pen van studenten en medewerkers die zich op serieuze wijze bezighouden met zelf gestelde taken en maatschappelijke opdrachten De HSR lijkt momenteel geen externe en interne politieke stellingname aan te kunnen Ik ben van mening dat de raad en de KHT snel moeten beginnen te Ie ren haar aan te kunnen Dit leerproces IS onvermijdelijk met het oog op het voortbestaan van de KHT als zelfstan dige instelling van wetenschappelijk onderwijs en wetenschapsbeoefening Een verdergaande demokratisering van de KHT acht ik in dit verband nood zakelijk Paul Horbach

Elke bedrijfseconoom m/v zou de kansen bij Unilev er eens moeten bekijken Want die zijn er te over Zowel op financieel econo misch gebied als m de marketing sector Begrijpelijk Unilever is een zeer gevarieerd bedrijf met een sterk doorgevoerd decentralisatiebeleid Dat geeft ruimte aan management op verschillend gebied bij een groot aantal zelfstandige werkmaatschappijen Voor bedrijfseconomen betekent dat levendig en afwisselend werk in een dynamisch, soepel ondernemersklimaat, meteen (snel) groeiende zelfstandigheid en verantwoordelijkheid

Financieel­ economische sector De mogelijkheden in de financieel­economische sfeer zijn bij Unilever ruim en aantrekkelijk In de eerste plaats bestaat er door decentralisatie een grote verscheidenheid van functies op het hoofdkantoor en bij de werkmaatschappijen Daarnaast brengt het grote aantal produkten differentiatie in problemen, werkklimaat en beleid Uw functie bij een Unilever werkmaatschappij omvat intensief contact met een aantal bedrijfssectoren U krijgt te maken met produktie , marketing­ en verkoopprocessen die bedrijfseconomische onder steuning vragen Al heel spoedig verwacht men van u een bijdrage in formulering en uitvoering van het beleid Ook de afdeling Interne Accountantscontrole blijkt vaak een platform voor verdere ontplooiing Het contact met de grote verscheidenheid aan Unilever bedrijven resulteert met alleen in een afwisselende job waarin controle en advies elkaar aanvullen, maar

verschaft u tevens de ervaring die bij Unilever ook voor toekomstige functies bijzonder wordt gewaardeerd Het volgen van een post­doctoral e accountancy­ opleiding is voor alle hierboven genoemde functies noodzakelijk

Marketing sector Van het totale pakket merkartikelen in Nederland neemt Unilever een fors deel voor zijn rekening U vindt daarin overwegend bekende namen zoals b V Blue Band, Becel, Omo, All, Iglo, Unox en Calve Marktleiders vaak, die hun plaats in de winkels snel verruilen voor gebruik in het huishouden Om de produkten op hun levensweg adequaat te kunnen begeleiden, beschikt elke werkmaatschappij overeen hooggekwalificeerd marketing apparaat, waarin alle activiteiten rond de produkten gecoör­ dineerd, begeleid en bijgesteld worden, vanaf de fase voor introduktie tot en met de consumptie Mocht u een marketingfunctie bij een van onze ondernemingen ambiëren, dan krijgt u een bijzonder boeiende job U bent dan namelijk betrokken bij het concipiëren en uitvoeren van beleidsplannen, die de levensloop van een produkt bepalen U werkt daarbij nauw samen met onder andere produktontwikkeling, produktie, verkoop, marktonderzoek, het reclametiureau en de bedrijfseconomische afdeling Naast de uiterst belangrijke „training on the job" is er een uitstekende eigen marketopleiding in de vorm van seminarsom u voor de specifieke kanten van uw functie te bekwamen

Als deze korte schetsen uw belangstelling wekten en u uzelf in een beleidsuitvoerende en beleidsformu­ lerende functie bij Unilever ziet zitten, a's u bovendien de mogelijkheid van afwisseling van functie en standplaats aantrekkelijk vindt dan willen wij u graag ontmoeten Oriënterend wederzijds en uiteraard geheel vrijblijvend Een afspraak voor een gesprek maakt u met (voor de financieel economische sector) de heer R Staal, telefoonnummer 010 ­ 644240, (voor de marketing­ sector) de heer C J van der Graaf, telefoonnummer 010 644248 Voor inlichtingen kunt u zich wender» tot Robert de Jong Economische Faculteits­ vereniging Rotterdam, kamer PT 39, tel 010­145511, tst 3394

Unilever omvat een indrukwekkend aantal werkmaatschappijen In 75 landen staan haar medewerkers midden in het dynamische marktgebeuren van alledag Dit biedt de goede manager hoogst interessante kansen in een veelzijdig concern Indien u behoefte heeft om geïnformeerd te worden over andere mogelijkheden bij Unilever, dan kunt u vanzelfsprekend eveneens contact opnemen Belt u dan 010 644232

UI Unilever

officieel KOMMUNIQUE VAN DE HOGESCHOOLRAAD DONDERDAG 4 MAART 1982 1 De Raad besluit t o t h e t instellen v a n een ad-hoc kommissie Vrouwenstudies.

Deze kommissie g a a t de wenselijkheid v a n vrouwenstudies onderzoeken en begint m e t het m a k e n v a n een inventarisatie v a n wat er op d a t gebied reeds a a n de KHT aanwezig is.

Verder zal deze kommissie een advies a a n d e R a a d opstellen met betrekking tot de bestemming v a n de zogeheten Pais-plaats (formatieplaats t e r stimulering v a n vrouwenstudies, voor de helft betaald door d e overheid voor de andere door de Hogeschool).

Ook zal de kommissie onderzoeken of een p e r m a n e n t e emancipatiekommissie v a n de Hogeschoolraad wenselijk is.

2 Het studiejaar 1982-1983 zal geopend worden op m a a n d a g 6 september. Elke fakulteit deelt het j a a r zelf in, m a a r wel zodanig d a t er t e n m i n s t e gedurende 26 weken per j a a r kollege gegeven wordt. . ,,.,., 19 November (Kongresdag Lustrum) en 25 november (Dies Natalis) zijn kollegevrije dagen.

3 De R a a d stemt in, met de beleidsnota Voorlichting v a n h e t KvB en spreekt zijn w a a r d e r i n g uit voor vorm en i n h o u d v a n die nota.

4 Na een uitvoerige gedachtenwisseling stemt de R a a d (met 17 stemmen voos en 6 tegen) i n met een Beleidsnota over de Met n a m e wordt h e t voornemen v a n h e t Kollege v a n Bestuur om de procesautomatisering t e r h a n d te n e m e n onderschreven (automatisering v a n de bestelaktiviteit e n v a n h e t uitleensysteem).

Het kollege zegt bij deze gelegenheid toe een goede, c e n t r a a l gelegen leeshoek (waar onder a n d e r e dag- en weekbladen a a n wezig zijn) te realiseren. , , , , . , Ook zegt het Kollege v a n Bestuur toe om de verdeelsleutel voor budgettoewijzing t e n behoeve v a n afdelingsbibliotheken jaarhjks opnieuw te bezien. , , . , x. n Ruilovereenkomsten v a n wetenschappeli)ke publikaties zuUen bevorderd worden. Ook zal er gestreefd worden n a a r een bibliotheekinstruktie in h e t fakultaire onderwijs.

5 De evaluatie v a n de toewijzingskommissie onderzoekpool wordt allerwege positief ontvangen.

De Raad besluit de centrale onderzoekpool te k o n t i n u e r e n en deze t e blijven bestemmen voor de bevordering v a n inter- en multidisciplinair onderzoek a a n de Hogeschool.

6 De R a a d wijdt een eerste oriënterende bespreking a a n de Kernnota inzake beleidsvoornemens betreffende het Universitaire Wetenschappelijk Personeel (BUWP).

Op een n a d e r te bepalen tijdstip zal deze n o t a een verdere behandeling krijgen.

7 Een door PSF ingediende motie, w a a r i n de R a a d gevraagd wordt zijn verontwaardiging u i t te spreken bij officiële instanties m en buiten Turkije over de schending v a n mensenrechten en beperking v a n de akademische vrijheid in Turkije, wordt als extra agendapunt behandeld, m a a r inhoudelijk met 10 tegen 5 stemmen verworpen.

8 Een motie, eveneens als extra a g e n d a p u n t ingediend, om de voorzieningen in de vroegere koffiekamer in gebouw P, di« tussen de middag gesloten is en w a a r de lunchvoorziening is afgeschalt, in ere teherstellen, wordt m e t 11 stemmen voor en 2 tegen aanvaard.

9 Op voorstel van d e Fraktie Konstruktief spreekt de R a a d met 6 stemmen voor en 5 tegen zijn ongerustheid u i t over de g a n g v a n zaken in de universiteitsraad van Maastricht, w a a r een nieuwe voorzitter is gekozen in afwezigheid v a n de volledige studentengeleding. , ... j 10 Het Kollege van Bestuur bevestigt n a a r aanleiding v a n de uitvoering Machtigingswet Inschrijving Studenten, d a t m e t betrekking tot de i n n i n g v a n cheques t e r betaling v a n de kollegegelden eenzelfde soepelheid zal worden b e t r a c h t als m e n dit in Utrecht v a n p l a n is.

KOMMUNIQUE KOLLEGE VAN BESTUUR 9 MAART 1982 1, Het kollege heeft een koncept-regeling vastgesteld voor de organisatie v a n de wetenschapswinkel en daarbij zijn voorkeur uitgesproken voor een kommissie onder verantwoordelijkheid v a n het Kollege van Bestuur.

In het koncept is tevens een alternatief opgenomen w a a r m de advieskommissie wetenschapswinkel een kommissie v a n de H|ogeschooU-aad vormt. Dit s t a t u u t zal, voordat het op 15 april in de Hogeschoolraad besproken wordt, om advies voorgelegd worden aan vertegenwoordigers v a n de wetenschapswinkel, het Kollege van Dekanen en de besturen v a n de (Sub/lnter)fakulteiten.

Het kollege zal nog een begroting voor de wetenschapswinkel opstellen en de financiële mogelijkheden onderzoeken t o t h u u r v a n een ruimte in de s t a d ten behoeve van de wetenschapswinkel.

2 Eind vorig j a a r verscheen het r a p p o r t v a n een werkgroep van de Akademische Raad .Financiële aspekten v a n de verzorging v a n Post-Akademisch Onderwijs'.

In dit r a p p o r t wordt aanbevolen om te komen tot landelijke ^ spraken tussen PAO-organen en de universiteiten o m t r e n t de soorten kosten, die zijn gemoeid met de verzorging van PAOkursussen en die door deze organen moeten worden vergoed a a n de verzorgende WO-instellingen. .

Het kollege heeft fundamentele bezwaren tegen de centralistische voorstellen in d i t r a p p o r t en vooral tegen de berekeningsopzet die leidt tot onakseptabele en niet reële kursusprijzen (berekend is dat de kursuskosten in Tilburg, volgens de voorgestelde normen, het dubbele tot drievoudige zouden moeten g a a n b e d r a g e n ) . De Hogeschool wil op d a t p u n t d a n ook niet uit de m a r k t geprijsd worden (zie ook de n o t a Uitdaging en V e r a n d e r i n g ) .

De werkgroep Berekening Cursusverzorgingskosten zal v a n dit afwijzend s t a n d p u n t op de hoogte worden gesteld.

3 Het bestuur v a n de Fakulteit d e r Rechtswetenschappen heeft in het bilateraal overleg m e t het Kollege v a n Bestuur a a n d a c h t gevraagd voor de gebrekkige cq. beperkte faciliteiten die avondstudenten op d e KHT geboden worden. De openstelling v a n h e t dlktatenmagazijn en van de afdelmgsbibliotheek FRW laat n a a r de mening v a n de avondstudenten (een-vierde v a n d e eerstejaars!) veel te wensen over. Zij e r v a r e n zichzelf als .randverschijnsel' op de KHT. Het Kollege van. Bestuur zegt toei d e klachten

t e onderzoeken en w a a r mogelijk te verhelpen. , ^ ,.

H e t Fakulteitsbestuur v r a a g t verder a a n d a c h t voor h e t h a a r s inziens beperkte budget voor de Juridische bibliotheek. Het Kollege v a n Bestuur verzoekt d e fakulteit die klacht t e deponeren bij de Algemene Bibliotheek Advies Commissie (ABAC).

Het Kollege van Bestuur heeft het b e s t u u r v a n de fakulteit met klem gevraagd te bezien of het s t u d i e r e n d e m e n t verhoogd k a n worden en het hoge uitvalpercentage t e r u g g e b r a c h t k a n worden.

4 Het Kollege van Bestuur k a n zich verenigen met een verdere voortzetting v a n het uitwisselingsprogramma met de Poolse universiteiten v a n W a r s c h a u , Poznan en Krakow, zoals voorgesteld door h e t Buro Buitenland v a n de KHT. De betrokken Poolse universiteiten zal medegedeeld worden d a t Tilburg veel pnjs stelt op k o n t i n u e r i n g van de k o n t a k t e n .

Wel zal - n a het op h a n d e n zijnde bezoek v a n een Poolse onderzoeker a a n Tilburg en h e t bezoek v a n drs. W . Boerboom a a n Poznan - de uitwisseling geëvalueerd worden en een definitie! s t a n d p u n t ingenomen worden. . . . . * .

Daarbij zal in het bijzonder gelet worden op de situatie van akademische vrijheid b i n n e n de Poolse Universiteit.

KANDIDAATS EKONOMETRIE Tentamen Inleiding Algemene E k o n o m e t n e , Bednjfsekonometne en (Wiskundige Ekonomie) Datum 19 mei 1982 Tijd 13 30 tot 16 30 u u r Plaats AZ-ll PROPEDEUSE EKONOMIE Het kollege Bednjfsekonomie van d r s C Knoops op d i n s d a g 30 m a a r t v a n 10 30 tot 12 30 u u r wordt verzet n a a r m a a n d a g 29 m a a r t van 15 30 tot 17 30 u u r m AZ-20

algemeen

POST-DOKTORALE OPLEIDING VOOR BELASTINGKUNDIGE

INDIENING NIEUWE SAMENWERKINGS-PROJEKTEN Van 15 m a a r t t o t e n met 15 mei 1982 bestaat weer de jaarlijkse mogelijkheid tot h e t indienen v a n nieuwe projektvoorsteUen. I n d i e n i n g ia mogelijk voor zowel Dienstverleningsprojekten als nroiekten op h e t t e r r e i n v a n onderwijs en onderzoek.

De projekten moeten altijd voldoen a a n een a a n t a l voorwaarden, formele vereisten en kriteria. Deze zijn vermeld in de speciale a a n v r a a g b r o c h u r e s , welke verkrijgbaar zijn bij het Samenwerkingso r g a a n KHT-THE te Tilburg, Gebouw F, k a m e r 4, telefoon 013 (66)2519. Voormalige a a n v r a g e r s krijgen als regel rechtstreeks een b r o c h u r e toegezonden.

Voor 1982 zullen, n a a r alle waarschijnlijkheid, t e n m i n s t e vier formatieplaatsen beschikbaar komen voor Samenwerkingsprojekten bij onderwijs en onderzoek. Voor Dienstverleningsprojekten is één formatieplaats afgezonderd.

GELIJKE BEHANDELING De Fakulteitsraad v a n de Theologische Fakulteit te TUburg, in vergadering bijeen op 11 m a a r t 1982, spreekt als zijn m e n i n g uit, d a t het Voorontwerp van een W e t Gelijke Behandeling in beginsel een positieve a a n z e t levert om te komen tot een rechtvaardiger samenleving. , . i i.

Hij onderschrijft geheel de intentie v a n de wet, zoals verwoord in p a r .

1 v a n de Memorie v a n Toelichting, eerste alinea (p. 37).

Als b e s t u u r s o r g a a n v a n een k a t h o lieke theologische fakulteit is de rsiad zich ervan bewust, dat ook in de katholieke traditie een gemeenschap tot in h a a r eigen midden toe diskriminatie aanwezig is, en neemt zich voor n a a r wegen te zoeken om b i n n e n de fakulteit iedereen gelijke k a n s e n t e bieden.

Drs. H. G. P. Beumkens Sekretaris van de Theologische Fakulteit

o m t r e n t enkele bezwaren v a n d e r a a d met b e t r e k k i n g t o t de door de kolloquium doctum kommissie voorgestelde vnj stellmgsprocedure (bijlage 1526) 5 De r a a d besluit k e n n i s te nemen v a n h e t verslag van d e m t r o d u k t i e v a n eerstejaars 1981/1982 en voorstel ten aanzien van de m t r o d u k t i e v a n eerstejaars 1982/ 1983 met uitzondering v a n de p a g i n a ' s 7 en 8 die m e t beschouwd worden als zijade onderdeel van het verslag 6 De r a a d benoemt P L v a n Elderen, M Pruijt en J Costongs tot leden van de kieskommissie ten behoeve v a n d e verkiezing van studentleden en a n d e r e tijdelijke leden van vakgroepsbesturen (bijlage 1528)

1 De r a a d n e e m t m e t instemming kennis v a n h e t werkplan van het S u b t a k u l t e i t s b e s t u u r voor de periode tot 1 september 1982 (bijlage 1521) 2 De r a a d besluit d a t d e s t r u k t u u r van d e afdeling Verwerking zal worden herzien op de wijze die puntsgewijs is beschreven in r a a d s s t u k 1523, onder voorbehoud van instemming van d e zijde van h e t I n s t i t u u t voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek IVA 3 De r a a d stemt in met de in r a a d s s t u k 1525 voorgestelde bestemming v a n de v a k a n t e formatieplaats in de afdeling Verwerking Deze formatieplaats w o r d t opnieuw a a n de afdeling Verwerking toegewezen 4 De r a a d besluit d e kolloquium doctum kommissie te informeren

9

SPORT SCHAKEN De Universitaire Sportvereniging te Amsterdam organiseert h e t Nederlands Studenten Kampioenschap Speeldagen 10 tot en met 13 a p n l (rond Pasen), rondes van 12 00 tot 16.30 en v a n 18.15 tot 22 45 u u r .

Zwitsers systeem, twee groepen Groep 1 KNSB-niveau of r a t i n g boven 1900, groep 2 onderbondsniveau Prijzengeld groep 1 750, 350, 150, 50, groep 2 250, 100, 50 schoonheids- en catastrolepnjs Inschrijfgeld ƒ 25,- (groep 1) of ƒ 15,- (groep 2) voor 23 m a a r t overmaken op postgiro 2403680 ten n a m e van K Bakker te Amsterdam Svp vermelden speelsterkte (ELO of club/team/klasse) en I n h c h t m g e n K Bakker 020-934430, overdag 023 - 173262/173222, of A Puyker 023 - 383875

MBNU? PERIODE 22 TOT EN MET 26 MAART

TENTAMEN DECENTRALISATIE

BESLUITENLIJST SUBFAKULTEITRAAD 21 JANUARI 1982

Het t e n t a m e n Boekhouden I d a t gepland was op 22 juni 1982 wordt verschoven n a a r 4 a u g u s t u s 1982 te 9 30 u u r

In afwijking van hetgeen vermeld IS m het THB v a n 19 februari jl zullen degenen, die n a 1 juli a a n s t a a n d e nog niet geslaagd zijn voor het t e n t a m e n decentralisatie, m e t het volledige t e n t a m e n staatsrecht II moeten afleggen, doch uitsluitend h e t gedeelte decentralisatie v a n het t e n t a m e n staatsrecht II Het door deze groep studenten reeds behaalde t e n t a m e n rechtsbescherming b e h o u d t derhalve zijn geldigheid AANMELDING VOOR DE TENTAMENS VAN MEI/JUNI 1982 Aanmelding voor de t e n t a m e n s van m e i / j u m 1982 d i e n t te geschieden bij h e t Buro Examens (kamer B-108) en wel1 m h e t C l (propedeuse) vóór 1 april 2 m het b a s i s p r o g r a m m a vóór 1 april 3 m h e t doktoraal oude stijl bij schriftelijke t e n t a m e n s één m a a n d voor de t e n t a m e n d a t u m en bi) mondelinge t e n t a m e n s zo spoedig mogelijk 4 m het doktoraal I oude stijl: bij t e n t a m e n s voor d e onlangs geslaagde bezemklassers voor 1 apnl.

MAANDAG 22 MAART - Franse Uiensoep - Bloemkoolsoep „ , ^ , - G e h a k t b a l - Deense Schnitzel en Tomatensaus - Prei é, l a crème Tuinboontjes - Gekookte aardappelen - Diverse nagerechten DINSDAG 23 MAART - Chinese Kippesoep - Aspergesoep , , - Bami Goreng - Atjarsalade Kroepoek - Loempia met p i k a n t e saus - Hamlapje - Chinese Kool - Gekookte aardappelen - Diverse n a g e r e c h t e n WOENSDAG 24 MAART - Oxtail Claire - Champignonsoep - Creblapje - Cheese Burger Mosterdsaus - Doperwten m e t worteltjes Witlof - Gekookte aardappelen - Diverse nagerechten DONDERDAG 25 MAART - BouiUonsoep - Preisoep - Jachtschotel m e t Appelmoes - Blinde V i n k - Ratatouille - Gekookte a a r d a p p e l e n - Diverse n a g e r e c h t e n VRIJDAG 26 MAART - Goulaschsoep - Kotelet G r a n d Mere - Gemengde Sla - Divers© nagerechten

t h b 25 - 19 m a a r t 1982

Zit erin uwaccountancy-carrière evenveei voortgang ais in uwstudie?

De accountancy-studie vraagt een inspanning die niet onderschat mag worden. Het is daarom redelijk dat die inspanning in de praktijk gehonoreerd wordt. De voortgang die met de studie geboekt wordt, moet z'n weerslag vinden in werk en verantwoordelijkheden.

Door de organisatie van het kantoor en de indeling van het werk is het bij Coopers & Lybrand mogelijk, steeds aan de studie aansluitend werk te vinden. U werkt er, als assistent-accountant, niet steeds op dezelfde opdrachten. Maar er worden u, naarmate uw kennis en vaardigheid toenemen, andere, bij het stadium van uw ontwikkeling passende werkzaamheden toevertrouwd.

Het is duidelijk dat de optimale aansluiting van werk en studie uw motivatie en studieresultaten positief beĂŻnvloedt. Daarom is de voortgang, zowel in de studie als in verantwoordelijkheid in het werk voor de assistent-accountants bij Coopers & Lybrand zo gunstig ten opzichte van het gemiddelde.

mentatie aanvragen. Telefonisch of schriftelijk.

Wilt u meer weten over Coopers & Lybrand, over de specifieke controletechniek, over de werksfeer, de studiefaciliteiten, de organisatie en de activiteiten van het kantoor? Wanneer u, als assistent-accountant, al enkele jaren NIVRA-studie achter de rug hebt, of binnenkort als bedrijfseconoom afstudeert en verder gaat in accountancy, kunt u de C & L cassetteband met bijbehorende docu-

Westblaak 100,3012 KM Rotterdam, tel. 010-130680 - Leidseplein 29,1017 PS Amsterdam, tel. 020-221355

houdoe STUDIUM GENERALE

Filosofie en seksualiteit

MBH ntktmimr BB*M U T I M )

Sedert de jaren zestig en zeventig IS het denken over sexualiteit m een stroomversnelling geraakt onder invloed van twee bewegingen die zich in het kader van een algemene emancipatiestrategie richten op sexuele bevrijding.

In de jaren zestig betrof dit een tamelijk heterogene beweging, waarvan de meest theoreties-radikale kern lag m de studentenbeweging. Deze beweging greep terug op met n a m e de filosofiese theorieën van Marcuse en Reich, waarin de bestaande ekonomiese machtsverhoudingen verantwoordelijk gesteld worden voor de sexuele onderdrukking De doeleinden v a n eigendom en winst k u n n e n enkel worden gerealiseerd door de sexualiteit te beteugelen Tegenover een vervreemde sexualiteit wordt een ware, natuurlijke (bij Reich biologies gefundeerde) of een histories mogelijke (Marcuse) sexualiteit gesteld Het wezen van de sexualiteit ligt in zijn vermogen tot onbelemmerde lust.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een werkelijke bevrijding (enkel mogelijk via een m a a t s c h a p pelijke revolutie) en een schijnbevnjding, dat wil zeggen het toestaan van een grotere of meer direkte bevrediging zonder d a t de machtsverhoudingen fundamenteel worden gewijzigd. O n d e r invloed van deze denkbeelden eiste men een vrije sexualiteit in machtsvrije verhoudingen.

In de jaren zeventig gingen de vernieuwende impulsen u i t v a n de eveneens zeer heterogene vrouwenbeweging Het filosofies d e n k e n over sexualiteit heeft zich v a n u i t

KATHOLIEKE HOGESCHOOL

El Salvador MUZIEK. POËZIE EN POUTIEK 26 MAART - 12.15 UUR Op vrijdag 26 m a a r t organiseren Buro Buitenland en Studium Generale binnen de hogeschool een informatieve bijeenkomst over El Salvador. Tijdens deze Akualiteitenbij eenkomst zal a a n d a c h t worden besteed aan de politieke en kulturele ontwikkelingen in dit kleine M i d d e n a m e n k a a n s e land, dat op dit moment i n t e r n a t i o n a a l sterk in de belangstelling staat Op 28 m a a r t vinden er in El Salvador verkiezingen plaats, die door de bevrijdingsbeweging echter als een klucht zijn bestempeld. De Verenigde Staten, die d e zittende junta militair, ekonomisch en politiek steunt, is een groot voorstander van de verkiezingen. De meeste Europese regeringen en de Mexicaanse achten werkelijk demokratische verkiezingen m d e huidige situatie echter niet mogelijk.

De Mexicaanse president heeft een bemiddelingsvoorstel gedaan dat door de bevrijdingsbeweging is geaksepteerd m a a r nog niet door de junta en de VS. Allemaal redenen genoeg om aandacht aan dit land te geven onder net thema- El Salvador, muziek, poëzie en politiek.

Het programma van de bijeenkomst 12.15 tot 14.00 u u r - A u l a - KHT IS als volgt; - Optreden van de Salvadoriaanse muziekgroep YOLOCAMBA-I-TA, op tournee door Nederland.

- Lezing Wim Pelupessy, medewerker bij het IVO, over de aktuele

deze beweging vooral gericht op het aanvullen of bekritiseren van d e psychoanalyse van Freud en de linguisties-strukturalistiese versie van Jacques Lacan Voor Freud en Lacan is de o n d e r d r u k k i n g van sexualiteit niet het gevolg van een repressieve maatschappij, m a a r van een onbewuste verdringing. Deze verdringing brengt de onderdrukking noodzakelijk voort, omdat zonder de o n d e r d r u k k i n g van de sexualiteit de mens te sterk gekonfronteerd zou worden met de doodsdrift Freud en Lacan roepen weerstanden op bij de vrouwenbeweging omdat ZIJ elk vrouwelijk verlangen bepaald achten door een p a t r i a r c h a l e kode In Frankrijk zijn met n a m e Iragaray en K n s t e v a de belangrijkste filosofen die in het verlengde van het lacaniaanse denken (Knsteva) of in een k n t i e k daarop (Iragaray) de psychoanalytiese theorie van d s vrouwelijkheid trachten te ontwikkelen Zeer zeker van belang voor het denken over sexualiteit is ook het eerste deel van de Geschiedenis van de sexualiteit (La volonte de savoir, 1976) van de Franse filo soof Michel Foucault. Hij ondermijnt met zijn theorie het denkbeeld v a n de bevrijdende, therapeutiese werking van het spreken over sexualiteit Volgens Foucault wordt de ,waarheid' van d e sexualiteit onder machtsverhoudingen geproduceerd en d e sexualiteit zelf IS het voertuig van deze machtsuitoefening Het gaat hier d u s niet meer om de v r a a g n a a r het wat en hoe van de vrouwelijke en mannelijke sexualiteit, m a a r om de v r a a g n a a r de betekenis en de gevolgen van het spreken over sexualiteit ü b e r h a u p t S t u d i u m Generale zal middels onderstaand programma bovengenoemde visies op sexualiteit onder de a a n d a c h t brengen, waarbij het aksent zal liggen op de volgende problemen.

- de tegenstelling ware-vei-vreemde sexualiteit of de tegenstelling vrouwelijke-mannehjke sexualiteit.

- d e v e r h o u d i n g sexualiteit-macht.

- d e aard van de huidige sexuele bevrijding (werkelijke of schijnbevrijding').

- het perspektief van een h a r m o niese konfliktvnje lustbevrediging.

Donderdag 25 m a a r t - zaal AZ-19 Aanvang: 13.30 u u r : H u g u e s C. Boekraad (Bedakteur SUN/Te Elfder Ure) ,De theorie ontwikkelingen in El Salvador - Voordracht van zijn gedichten door de Salvadoriaanse schrijver Manlio Argueta, w a a r v a n op 21 m a a r t een r o m a n verschijnt bij uitgeverij Wereldvenster/Novib; ,Een d a g in El Salvador'.

- Afsluitend optreden van YOLOCAMBA-I-TA. Voor de bijeenkomst zal een kort informatiemapje over El Salvador verschijnen dat gratis verkrijgbaar is, eveneens zal er een informatiestand zijn De bijeenkomst wordt georganiseerd m samenwerking met het El Salvador Komitee Nederland.

Nadere informatie is te verkrijgen bij Euro Buitenland (662236) en S t u d i u m Generale (662166), k a m e r F-7 en B-2

v a n Foucault over de verhouding sexuallteit-macht': ,Is sexuele bevrijding een humanistiese hersensschim?'

De maatschappij die in de achttiende eeuw tot ontwikkeling komt - ongeacht of men die n u burgerlijk, kapitalisties of industrieel noemt - is de sex niet tegemoet getreden met een fundamentele w e i g e n n g om h a a r te erkennen ZIJ heeft integendeel een heel a p p a r a a t in g a n g gezet om ware vertogen over de sex te produceren Niet alleen heeft zij veel over de sex gesproken en een ieder gedwongen erover te spreken, m a a r ZIJ heeft het op zich genomen h a a r m regels gevatte waarheid te formuleren Als vermoedde zij in h a a r een kapitaal geheim Alsof zij die waarheidsproduktie nodig had.

Alsof het voor h a a r wezenlijk was d a t de sex mot alleen m een ekonomie van de lust m a a r ook in een geordend systeem van weten is ingeschreven Zo is de sex langz a m e r h a n d het voorwerp van zware verdenking geworden; de algemene en v e r o n t r u s t e n d e zin die ons ged r a g en ons bestaan o n d a n k s zichzelf doortrekt; het kwetsbare p u n t waaruit voor ons het ongeluk dreigt; het nachtelijk deel dat ieder van ons m zich draagt (Michel Foucault, in Gesr(iiedenis van de sexualiteit 1) Donderdag lapril - zaal AZ-19 Aanvang; 13.30 u u r : Patrick Vandermeersch (Katholieke Universiteit Leuven) ,De psychoanalytiese theorie v a n de sexualiteit: Freud en Lacan'.

Donderdag 8 april - zaal AZ-19 A a n v a n g 13.30 u u r : Willem van Reijen (Centrale Interfakulteit Utrecht) .Psychoanalyse en marxisme: Marcuse en Fromm'.

Donderdag 8 april - zaal CZ-40 Film: WR-Mysteries v a n het organisme' Regie. Dusan Makavejev.

Joegoslavië 1971 - 120 m i n u t e n .

Donderdag 15 april - zaal AZ-19 A a n v a n g 13.30 u u r : Sylvia Lammers (Kliniese psychologie Universiteit Nijmegen) .Feminisme en psycho-anlayse: Freud en het raadsel vrouw'.

Donderdag 22 april - zaal AZ-19 Frits v a n Wel (Instituut voor pedagogische en andragogische wetenschappen Utrecht) ,De feminisering van de sexualiteit'.

N.B. Ter ondersteuning van dit p r o g r a m m a is er een bundel (in een beperkte oplage) uitgegeven met artikelen over bovengenoemde onderwerpen. Deze b u n d e l is verkrijgbaar op k a m e r B-2 v a n de hogeschool of telefonisch te bestellen op n u m m e r 013 - 662166. h a a r geslacht, r a s en klasse De vrouwenbewegeing in de Verenigde Staten vindt h a a r oorsprong in drie facetten van de Amerikaanse samenleving a n n o 1880 Ten eerste waren d a a r de Bourgeois die zich bewust werden v a n h u n achterstand en vrouwenschoten oprichtten. De industrie was in opkomst en boerendochters verkozen het onzekere bestaan als fabrieksarbeidsters boven de afhankelijkheid en ondergeschiktheid aan h a a r vaders Zij vormden de tweede groep. De derde groep waren de zwarte vrouwen, zij h a d d e n het zo mogelijk nog slechter.

THEOLOGISCHE FAKULTEIT

Het IS even opvallend dat b i n n e n het pastoraat, w a a r toch veel gewerkt wordt met vrijwilligers de mogelijkheden van zelfhulp nog m a a r beperkt zijn aangeboord.

Pieter van Harberden en Robert Lafaille zijn beide wetenschappelijk medewerkers op de hogeschool en hebben de mogelijkheden, moeilijkheden en effekten van zelfhulpgroepen uitvoerig onderzocht In 1981 publiceerden zij- ,Zelfhulp, een nieuwe vorm van hulpverlening'?'.

AULA HOGESCHOOL

Kübler Ross over stervensbegeleiding Lezing georganiseerd door de Kulturele Kommissie v a n de Theologische Fakulteit op 29 m a a r t .

Plaats: Aula - KHfl. A a n v a n g 20.00 u u r (Zaal open vanaf 19.15 u u r ) .

Toegangskaarten van f 10.65 telefonisch te bestellen onder n u m m e r 662580 of bij de ingang.

In 1969 publiceert de Amerikaanse wetenschapsvrouw Elisabeth Kubler Ross een boek over sterven en doodgaan .On d e a t h and dying' Het boek beschrijft de ervaringen van dertig jaar werken met chronische, hopeloze gevallen van schizofrenie, mensen zonder n a a m , zonder identiteit en met blinde, geestelijke gestoorde, meervoudig gehandicapte kinderen. ,On d e a t h and dying' wordt het begin v a n een onoverzienbare stroom v a n publikaties over de dood die d e gehele jaren zeventig blijft a a n h o u den en eigenlijk nog steeds niet ophoudt. Kubler Ross wordt een beroemde vrouw die alom h e t respekt van wetenschappers en h u l p verleners afdwingt Voor d e schrijfster begint een periode van duizenden kilometers reizen per j a a r voor het geven van lezingen, workshops, m a a r evenzeer voor het luisteren n a a r stervenden, w a a r ook t e r wereld Vragen over het leven n a de dood interesseren h a a r in deze periode nog nauwelijks Pas w a n n e e r ze de ervaringen beluistert van patiënten die klinisch dood geweest zijn en de opvallende gelijkenissen gaat h e r k e n n e n in h u n ervaringen begint op dit terrein h a a r interesse te groeien Daarmee verlaat ze de strikt wetenschappelijke waarnem i n g en wordt in de wetenschappelijke wereld een controversiële figuur M a a r over één ding zijn bewonder a a r s en kritici h e t eens- allen die h a a r hoorden spreken of h a a r mochten ontmoeten zijn gefascineerd en geboeid door h a a r persoonlijkheid en vol bewondering voor h a a r ogenschijnlijk onuitputtelijke energie N u . a m p e r tien jaar n a het verschijnen van ,On d e a t h and dying' is stervensbegeleiding bijna een modewoord geworden en realiseren we ons nauwelijks hoe b a a n b r e kend de opvatting van Elisabeth Kubler Ross was. In dit verband is h e t boeiend om m het eerste hoofdstuk n o ? eens n a te lezen hoe artsen zich verzetten tegen gesprekken met stervenden, terwijl de patiënten e r zelf juist zo'n prijs op stelden Wie nu mocht denken, aldus de Kulturele Kommissie v a n de Theologische Fakulteit, d a t de lezing van Elisabeth Kübler Ross een droevig en griezelig gebeuren zal zijn zal bedrogen uitkomen, w a n t zij is niet alleen een interessante vrouw m a a r vooral ook een geestig vertelster

Zelfhulp STUDIUM GENERALE

Jhe emerging woman' In h e t k a d e r van het p r o g r a m m a .Feminisme als sociale beweging': filmvertoning op dinsdag 23 m a a r t i n CZ-4D; a a n v a n g 12 30 u u r (lunchpauze) .

Regie: Helena Solberg-Ladd USA 1974, 40 m i n u t e n , zwart/wit.

De vrouw in opmars is een dokum e n t a i r e over de geschiedenis van de vrouw in de Verenigde Staten.

Aan de h a n d van oude gravures, foto's, journaal- en a n d e r e filmfragmenten laten de m a a k s t e r s van de film d e versctiillende ekonomiese, sociale en kultiu'ele ervaringen v a n vrouwen zien, h a a r h o u d i n g ten aanzien v a n h a a r positie en hoe ze bepaald werd door

CYKLUS: PASTORAAT EN HULPVERLENING 24 m a a r t - 14.00 tot 16.00 u u r - L-8 Inleiders; P. v a n H a r b e r d e n en R. Lafaille.

Thema: ZELFHULP. DE KRACHT VAN HET OMGAAN MET ELKAAR In d e nieuwe vormen v a n h u l p verlening nemen zelfhulpgroepen een belangrijke p l a a t s in Het zijn vormen van niet-professionele hulpverlening, waarbij lotgenoten in de beslotenheid van een kleine groep elkaar informatie, steun en bemoediging aanbieden. Voorbeelden; Vrouwen in de overgang, ouders v a n druggebruikers, stomapatiënten, rouwgroepen etc. Het is opvallend hoe groot d e verscheidenheid ondesr zelfgroepen is.

11

memo maart ZATERDAG 20 MAART M a r a n a t h a , 10 00 tot 16 00 uur.

Open studie/werk-dag rond vragen n a aanleiding van voorontwerp-wet .Gelijke behandeling'.

ZONDAG 21 MAART M a r a n a t h a . 11 00 uur; Viering met kinderen rond het t h e m a .woestijn' n a a r aanleiding van de veertig-dagen-tijd Stadsschouwburg. 12.30 u u r Koffiekonsert door het B r a b a n t s Orkest Uitgevoerd worden werken van Hela Bartok en van Jo v a n den Booren.

MAANDAG 22 MAART Katholieke Hogeschool. AZ-13.

20.00 uur- Forumdiskussie Rechtshulpsituatie Org. m e n t o r a a t J u r . Fak. Forumleden; M r Denneman. Mr. J a n s e n . Tiny Kox. M r De Voort.

DINSDAG 23 MAART Katholieke Hogeschool. CZ-40.

12.30 u u r . Film .Tlie emering woman'. Regie. Helena SolbergLadd. In k a d e r S t u d i u m Generale Cyklus .Feminisme als sociale beweging'.

Theseus, 20 00 u u r ; Bridge.

Ambassade-bioskoop. 22.30 uur; Filmliga met .Prova d'orchestra'.

Regie Fedenco Fellmi.

WOENSDAG 24 MAART Theologische Fakulteit. L-8, 14 00 tot 16 00 uur; Cyklus Pastoraat en hulpverlening Inleiders P. v a n H a b r a k e n en R Lafaille.

Thema. Zelfhulp, de k r a c h t van h e t omgaan met elkaar.

Organisatie Cie Culturele Zaken.

Stadsschouwburg, 20 15 u u r ,Vleugels van was', produktie vera Theaterunie. Regie Leo Hogenboom Met onder a n d e r e M a r t i n e Crefcoeur, Paul Gieske en J a a p Hoogstra Kultureel S e n t r u m . 20 30 uur; Filmhuis .Facelift'.

Theseus. 21 00 u u r ; .'n Nieuwe Lente'. Optreden ,5 or 6'.

DONDERDAG 25 MAART Katholieke Hogeschool, CZ-21, 10.30 uur; Kolloquium ekonomie.

Prof. dr. L. H a r k e m a (EUR) over .Ekonomische theorie en statistieke specifikatie v a n ekonomische modellen Katholieke Hogeschool, CZ-40, 13 30 uur; AIESEC-overheidsdag.

Katholieke Hogeschool, AZ-19, 13.30 uur; Cyklus filosofie en seksualiteit. Hugues C. Boekraad (Red SUN/Te Elfder Ure) over ,De theorie van Foucault over de verhouding seksualiteit-macht'; ,ls seksuele bevrijding een humanistiese hersenschim''' Organisatie Studium Generale Vidaor, 20 00 uur; Bmgo-avond Olof, 20.15 u u r : Schouwburgbezoek Brabants Orkest.

Stadsschouwburg. 20.15 uur; Brabants Orkest met Mozartp r o g r a m m a Dirigent- A n d r é V a n d e m o o t . Solist; J ö r g Demus. piano.

Theseus, 20 15 uurSchaaksimultaan, gegeven door Sjaak Sibbing Stadsschouwburg, Studio, 20 30 uur; Filmhuis ,Wie zingt d a a r zo?' van Slobodan Syan, Joegoslavië.

VRIJDAG 26 MAART Stadsschouwburg. 20 30 tot 05 00 u u r . .De n a c h t v a n het boek'.

In k a d e r v a n de boekenweek manifestatie, boeken veiling, muziek, video, p e r f o r m a n c e ekspositie, signerende a u t e u r s , vrij podium en boekenstand.

Elisabeth Kübler-Ross

Kultureel S e n t r u m , 20.30 u u r ; Theatergroep Carrousel m e t .Iets in de regen'. t h b 25 - 19 m a a r t 1982

#üy

.P^:!^ ^ : z ^ 0i:iw^ achterklap Seminarie

do^t-'VTiïwillig(st)ers, echter één van die vrijwillig( wordt nu betaald, zi] heeft een zgn. tap-plaats, maar dit

Imaar t n d e l i i k .

( H e t i n 1-t;1m t-f^nd wprkrp _me-t—j.tj:j,9Wi-i-ir4^e-<^s—

-tiet Verloop; met name voor de

kinde??7^T?"Tf^^

(Uit het blad van de Weterrschapswinkel)

Statenverl(iezingen Met de Statenverkiezingen zo vlak voor de deur is het aardig om van enkele kandidaten zelf te vernemen hoe zij h u n eigen kansen en die van hun partij inschatten.

Een prognose, zogezegd. Wij vroegen enkele medewerkers van de hogeschool, tevens kandidaten voor de verkiezingen van volgende week n a a r h u n verwachtingen.

Hans Geleynse, griffier van de hogeschool, op de lijst voor de CPN: „Och zo'n prognose is maar flauwekul, 'n poging om de stemming te beïnvloeden.

Daar doe ik liever niet aan mee. Laat ik volstaan met de volgende opmerking-, ik verwacht zeker dat de CPN zal terugkeren in de Provinciale Staten."

Anton van Kalmthout, medewerker van de Juridische Fakulteit, PvdA-kandidaat: „Op dit moment heeft mijn partij 24 van de bijna 80 zetels. Het zal helemaal afhangen van de opkomst hoeveel we er daarvan zullen kwijtraken. Ik denk dat we 'n kwart zullen verliezen, maar wie weet, misschien worden we wel gehalveerd. Laten we 't op maximaal 40% verlies houden, dan kom ik er zelf nog net in. Ik ben ook teleur, gesteld in de huidige PvdA, maar ik hoop, eerlijk gezegd, dat de kiezers op de valreep zullen gaan beseffen dat de sociaal-demokratie, ondanks

haar gebreken, toch 't enige alternatief is voor osntrum rechts."

Christa Thoolen, studentdekaan, op 'n (onverkiesbare) plaats voor de PSP: „De PvdA komt op 18 zetels, D'66 op 13, de VVD wint fors en komt op 20, het CDA krijgt denk ik 24 zetels. De rest zal worden verdeeld tussen de kleintjes. Mijn eigen PSP komt zeker met 1 zetel terug in de Staten. Nee, het totaalbeeld ziet er voor links allesbehalve vrolijk uit. Hopelijk zit ik er met mijn voorspelling dan ook ver naast."

Toegegeven, deze prognosepoging is lichteUjk eenzijdig uitgevallen. Maar blijkbaar herbergt de Tilburgse hogeschool geen centrum-rechtse medewerkers die ook nog eens voor de Provinciale Sta^ ten van Noord-Brabant kandidaat staan. Jammer?

Het versciiii De Utrechtse universiteit betaalt ex-hoogleraar en Tweede Kamerlid voor de VVD, dr. R. Braams, jaarlijks 30.000 tot 40.000 gulden. Sinds Braams in 1977 in de Tweede Kamer werd gekozen, krijgt hij dit geld om het verschil tussen zijn vroegere hoogleraarssalaris en zijn huidige

Kamervergoeding (ongeveer 90.000 gulden) te overbruggen.

Braams zegt dit in een interview met het Utrechts Universiteitsblad en spreekt zelf van een ,kurieiize regeling'.

De regeling met Braams berust op artikel vier van de Non-aktiviteitswet. De redenering daarbij is dat een ambtenaar die in de Tweede Kamer is gekozen zijn oorspronkelijke werkzaamheden moet staken om vermenging van belangen te voorkomen.

In overleg met de betrokkene k a n de werkgever zijn funktie vakant houden om terugkeer mogelijk te maken.

Op dezelfde gronden k a n de werkgever een toelage verstrekken wanneer de Kamervergoeding lager is dan het oorspronkelijke salaris.

Terugkeer van Braams in zijn oude funktie is vrijwel uitgesloten, n u hij vorig jaar voor een tweede termijn in de Kamer is gekozen. Had het niet voor de hand gelegen op dat moment de regeling te beëindigen? Woordvoerder van de Utrechts universiteit, J. Pouw: „Ja, dat zou inderdaad een draaipunt geweest kunnen zijn. Dat is toen niet gebeurd. Het kollege van bestuur heeft vorig jaar bij de herverkiezing van Braams deze regeling voortgezet met de aantekening dat het er niet n a a r uit ziet dat hij terug kan komen. Dat is een bewust besluit van het kollege geweest."

Aantekeningen van een kamerbewoner - 9

Met de muziek mee door Wim In een wat overhaaste bui kwam ik tot het besluit te gaan studeren in Tilburg.

De kolleges waren allang begonnen en het zoeken van een kamer bleek geen kleinigheid.

Het lukte me dan toch een zeer klein kamertje te vinden, waar ik alles bijeen 18 maanden (soort vervangende dienstplicht?) verbleef. De overgang van een driekamer-flat naar een optrekje van nauwelijks 4 m^ leek me geen probleem. 's Maandags betrok ik, met niet al te veel spullen, mijn nieuwe onderkomen. De eerste kolleges - in massa-verband - vormden een nieuwe ervaring, evenals het klassieke kopje koffie dat de hospita 's avonds kwam aanbieden.

Ik raakte vrij snel gewend aan dit nieuwe ritme, totdat het donderdag werd.

De kollegevrije middag wilde ik gebruiken voor het uitwerken van kollegediktaten, In de rustige omgeving van mijn kamertje.

De katholieke theologische opleidingen worden momenteel op verschillende fronten tegelijk belaagd. Dat meldt het dagblad Trouw. Allereerst zijn deze opleidingen niet erg geporteerd voor de invoering van de tweefasenstruktuur. Daarnaast wil het Nederlandse episkopaat de fakulteiten meer in overeenstemming brengen met de wensen van Rome. Bovendien, aldvis Trouw, is de overheid tegenover de betrekkelijk jonge katholieke theologische universiteiten nogal gul geweest. De norm van driehonderd studenten per opleiding is nogal soepel gehanteerd. Bij alle bezuinigingsdrang k a n ook d a a r formeler worden opgetreden. „Als dan ook de bisschoppen zo'n instituut niet meer erkennen als ambtstopleiding dan vervalt wellicht voor de minister de grond om geld te blijven geven."

De Utrechtse Agogisch Theologische Opleiding (ATO) lijkt de zwakste positie in te nemen. De ATO is volgens de bisschoppen te marxistisch, m a a r kardinaal Willebrands k a n toch niet met één pennenstreek de hele tent sliilten, aldus ATO-woordvoerder drs. J. Bousen. Desondanks vrezen studenten en docenten voor het voortbestaan v a n de ATO. Dezelfde vrees leeft aan de Katholieke Theologische Hogeschool in Amsterdam en de HTP in Heerlen.

Het gaat de bisschoppen om ambtsopleidingen die weer priesters (en eventueel diakens) afleveren. Een onderzoek n a a r de ,ambtsvriendelijkheid' van de theologische

opleidingen door een delegatie van de Nederlandse bisschoppenkonferentie is nog steeds niet afgerond. Trouw gaat er alvast vanuit dat de huidige opleidingen wat de bisschoppen betreft best mogen verdwijnen: „Zij (de bisschoppen - T.G.) zouden in Nederland graag weer een echt seminarie hebban. Niet zo gesloten en rechts als het Limburgse seminarie van Rolduc, maar wel geheel ingericht volgens de wensen van Rome."

Zoiets als de Theologische Fakulteit van Tilburg dus eigenlijk?

Toen voltrok zich een komplete metamorfose. De huiskamer beneden veranderde in een muziekschool. Van half twee tot vijf uur kregen de drie dochters muziekles, waarbij respektievelijk piano, viool en blokfluit werden gerepeteerd. Bovendien bleek de hospita aspiraties te hebben voor opera-zangeres, getuige de duetten met de muziekleraar.

Vanaf die middag heb ik de grootste bewondering voor muziekleraren, die met alle geduld van de wereld proberen anderen in te wijden in de wereld van de klassieke muziek. Onwillekeurig dacht ik terug aan een grijs verleden, waarin !k zelf zo nodig de instrumenten heb leren bespelen zoals in de scala di Milano onder mij.

Dat is nooit gelukt.

Het zal niemand verbazen dat mijn studeer-pogingen schipbreuk leden. Ik ging ijverig op zoek naar een alibi, om maar niet op donderdagmiddag thuis te hoeven zijn. Via het Hogeschoolblad kwam ik achter het bestaan van Buro Buitenland en Studium Generale. Zodoende werd ik vaste klant van beide instellingen, als vluchteling. Veel later kwam ik er achter dat de invloed van de muziekleraar nog verder ging: als de lessen duurder werden, ging de huurprijs van de kamer omhoogIk maakte daar geen punt van, omdat ik de muzikale vorderingen niet in de weg wilde staan. Als ik ze maar niet hoefde aan te horen. Geen enkel weekend bleef ik in Tilburg, bang als ik was. Overigens weet ik niet in hoeverre de aldus gevormde muzikale talenten zich naderhand hebben ontplooid in het kulturele leven.

OPROEP! Het THB roept zijn lezers op om hun eigen aflevering te schrijven in deze reeks .aantekeningen van een kamerbewoner'. De betere inzendingen komen voor plaatsing op deze pagina in aanmerking.

I