1964 11 01

Tilburgs

Hogeschoolblad

laargang 1

n u m m e r 11

Redactie: R. M. LaprĂŠ W. F. M. Kuiper J.J.

Sijben

Redactie-adres: Hogeschoollaan

225,

Tilburg

lovember 1964

J. M. M. de Sivart P. J. P. Tak H. A. M. Wagemakers J. J. M. de Bont (Hoofd Bureau

Senaat)

Ter inleiding

De opmerkelijke lezer zal het niet ontgaan zijn, dat een andere redactie thans de eerste pagina van het Hogeschoolblad siert.

Ofschoon de eerste jaargang van het blad nog niet verstreken is, leek het ons toch juist, dat bij de aanvang van het nieuwe studiejaar nieuwe krachten U op de hoogte zouden gaan houden met datgene, wat ten aanzien van de Hogeschool en de studie belangrijk geacht mag worden.

In het afgelopen jaar heeft het blad getracht van de grond te komen, met alle moeilijkheden daaraan verbonden. Als algemeen doel had het zich gesteld, de communicatie en informatie in de meest ruime zin te bevorderen. In hoeverre het hierin geslaagd is zullen wij in het midden laten.

Zeker is, dat het eerst in de komende jaren zijn definitieve aanschijn zal verkrijgen, en dat dit eerste jaar gezien moet worden als een zoeken naar de plaats in een zich ontwikkelende en zich herstructurerende Hogeschoolgemeenschap.

De vraag kan gesteld worden of naast de ,,Viking" en de ,,T.A.S." nu ook nog het bestaan van een Hogeschoolblad noodzakelijk is.

Wij menen hierop bevestigend te moeten antwoorden.

Immers, wanneer men de huidige studentengemeenschap in Tilburg beziet, vallen er duidelijk drie dimensies te onderscheiden, waarmede iedere student te maken krijgt t.w. een studie-, een verzorgings- en een gezelligheidsdimensie.

De neerslag van deze driedeling vindt men in de drie bladen.

Momenteel kenmerken deze dimensies zich door een bestaan naast elkaar en zo ook de drie bladen.

Hoe de verhoudingen hiertussen zullen worden is een zaak, die in de komende tijd opgelost zal moeten worden en die wij, voor wat de publiciteit betreft, gaarne in de aandacht van onze opvolgers aanbevelen.

Overigens hebben wij in deze het volste vertrouwen in de nieuwe redactie die van meet af aan met ambitieuze plannen ter tafel kwam.

Wij hopen dan ook, dat zij de kans ziet deze in het komende jaar te verwezenlijken en wensen haar hierbij alle succes toe.

W. G. Boerboom 1

Het Tilburgs Hogeschoolblad heeft ondanks de prilheid van zijn bestaan getoond levenskracht te bezitten en te voorzien in een voor de gehele hoqeschoolgeineenschap wezenlijk bestaande behoefte In eerste instantie betrof het een mededelingenblad, doch reeds in het eerste nummer maakte de toenmalige redactie voorzichtig het streven naar een volwaardig orgaan kenbaar De nieuwe redactie hoopt in het komende jaar deze gedachte uit te bouwen en te realiseren ZIJ beoogt enerzijds een on^aan te verkrijgen, waarin hoogleraren afgestudeerden en studenten in een min of meer wetenschappelijk kader kunnen publiceren, en anderzijds mededeling te doen van al datgene wat er in en om de hogeschool geschiedt Tevens zal informa-

tie verschaft worden op ieder terrein dat voor de hogeschoolgemeenschap, waartoe ook de afgestudeerden worden qerekend van belang kan Zijn

Het Hogeschoolblad hoopt zodoende een bijdrage te leveren tot het scheppen van een hechtere band tussen docent, afgestudeerde en student Het verheugt de redactie reeds bij de uitgave van haar eerste nummer het blad hiertoe ter kennismaking aan alle Taekleden te kunnen aanbieden Ook ten aanzien van de informatie en de wat meer wetenschappelijke oriëntatie is in dit nummer een eerste stap gezet De redactie

37ste d i e s n a t a l i s Samenvattini> van de rede over , Monetaire en financiële aspekten van de problematiek der ontwikkelingslanden ' uitqesproken ter t^elegenheid van de 37ste dies natalis van de Katholieke Hogeschool op 27 november 1964 door de rector magnificus prof dr H W J Bosman Alhoewel het begrip „monetair evenwicht" op de eerste plaats bedoeld is voor de reeds ontwikkelde landen, kan men dit begrip zeker in de zin die vooial Koopmans er aan heeft gegeven zonder meer toepassen op de ontwikke lingslanden De gevolgen van een verstoring zullen m deze landen echter anders zijn, dan in een op modern-kapitalistisch wijze georganiseerd produktiestelsel In de ontwikkelde landen juicht men monetaire stabiliteit toe, het is daarentegen een punt van discussie of in de mmdei ontwikkelde landen een maximale groei te rijmen valt met een situatie van monetaire stabiliteit of dat het veeleer zo is, dat inflatie de vooruitgang zou kunnen bevorderen Sommigen, waaronder Kurihara, menen dat dit laatste inderdaad het geval is Zij zijn van oordeel dat het gevaar van een chronische inflatie betrekkelijk gering is daar de vooruitgang, die mede door de inflatie tot stand komt, zelf weer de inflatoire aspekten zal absorberen Tegen deze opvatting pleit de mogelijkheid dat voor de compenserende faktor zich kan doen gelden vanwege de ,,time lag", de inflatie reeds kans heeft zich uit te breiden Een voortdurende inflatie zal mede een in sociaal opzicht verre van stabiele volkshuishouding tot gevolg hebben, hetgeen op den duur een belangrijke negatieve invloed moet uitoefenen op de groeimogelijkheden 2

De monetaristische school, zoals men die vooral vindt bij het Internationale Monetaire Fonds, daarentegen is de mening toegedaan, dat inflatie geen redelijke positieve bijdragen kan leveren tot economische groei Uit het gering aantal econometrische onderzoekingen omtrent het verband tussen inflatie en ontwikkeling blijkt dat een zekere lichte inflatie de groei kan bevorderen In hoeverre dit het geval IS, kan van land tot land sterk uiteenlopen onder invloed van verschillen in attitudes, in politieke omstandigheden, in economische structuur e d Men kan in elk geval wel stellen, dat de zichzelf versterkende hyper-inflatie als volkomen zinloos en zelfs als gevaarlijk voor de groei moet worden beschouwd BIJ de inflatiebestrijding in de ontwikkelingslanden mag men van de monetaire politiek (en met name van de disconto- en de openmarktpolitiek) niet verwachten, dat deze een volledig effectief wapen zal opleveren Anderzijds is de houding van de monetaire autoriteiten niet irrelevant ten aanzien van de mate waarin inflatie optreedt Uit verschillende onderzoekingen blijkt dit overigens ook Indien men zich afvraagt welke positieve eisen vervult moeten zijn, opdat vanuit de financiële zijde een zo groot mogelijke bijdrage tot de vooruitgang wordt verstrekt, dient men de aandacht te richten op het tot stand brengen van een zodanig mechanisme dat de besparingen ook tot investeringen kunnen leiden Zonder een dergelijk mechanisme is de kans groot, dat de besparingen in het geheel met gevormd worden Het eenvoudigste is wel het geval, waarbij

de in een bepaald gebied tot stand komende besparingen ook weer in dit gebied worden geinvesteerd. Een goed voorbeeld hiervan is het coöperatieve landbouwkrediet volgens het Raiffeisen-stelsel, dat niet slechts in Europa, doch bijvoorbeeld ook in India tot ontwikkeling is gekomen. Uit sociaal oogpunt is dit stelsel tevens belangrijk omdat het de woekeraar, in Oosterse landen welbekend, overbodig zou kunnen maken.

Dikwijls wordt ook de betekenis van het z.g. gemengde bankstelsel naar voren gebracht. Dit stelsel heeft bijvoorbeeld in België en Duitsland aanmerkelijk tot de economische ontwikkeling bijgedragen. Het is daarom begrijpelijk dat de ontwikkelingslanden menen, dat op deze wijze een versnelling van de groei zou zijn te bereiken.

In verschillende landen is aan de Centrale Bank opdracht gegeven om steun te verlenen aan de industriële ontwikkeling. Dit kan echter grote gevaren met zich meebrengen voor de monetaire stabiliteit. Vooral als daarmee de kwalitatieve gedachte is verbonden, dat bepaalde kredieten als zijnde produktief, niet als monetair gevaarlijk beschouwd kunnen worden.

Deze gedachtegang dient echter met kracht te worden verworpen. De voorkeur voor bepaalde kredieten is in de omstandigheden waarin de ontwikkelingslanden verkeren redelijk te noemen, zij neemt echter niet de noodzaak weg om terwille van de stabiliteit de totale geldstroom onder controle te krijgen.

De meeste onderontwikkelde landen hebben een eenzijdiger uitvoerpakket dan de meeste geindustrialiseerde landen. Zij zijn daarom sterk afhankelijk van de buitenlandse vraag. Hieruit vloeit voort dat sterk wisselende betalingsbalanssituaties mogelijk zijn. Een monetair-technisch probleem dat hieruit voortvloeit is de werking van de kredietmultiplier. Gedurende een periode van ruime exportopbrengsten neemt de liquiditeit van handelsbanken zodanig toe, dat daaruit gemakkelijk een secundaire toeneming van de geldhoeveelheid kan ontstaan. De veel te sterke totale expansie zal aanleiding geven tot een scherpe terugval, indien de betalingsbalansoverschotten weer voor tekorten plaats maken.

Voor de autoriteiten in die landen zal het daarom zaak zijn om door overleg met de banken en door het gebruik maken van variabele liquiditeitspercentages de secundaire expansie zoveel mogelijk te verhinderen.

De monetaire en financiële vraagstukken waarmee de ontwikkelingslanden te maken hebben zijn voor de meeste landen van gelijksoortige aard. Deze problemen hebben echter in ieder land een eigen karakter, waardoor de oplossing in sterke mate nationaal bepaald moet zijn.

De oplossingen, die vanuit het denken in onze wereld aangewezen lijken, zullen dan ook telkens weer moeten worden getoetst aan de concrete situatie van elk ontwikkelingsland.

3

De afgestiadeerde en zijn toekomstmogelijkheden en -moeilijkheden') Het probleem van de

keuzemogelijkheden

Wie de middelbare school met een diploma heeft verlaten ziet zich — als hij besloten heeft tot verdere studie — geconfronteerd met de vraag: wat en waar? Heeft hij na raadpleging van ouders, leraren, vrienden, etc. besloten de economische studie ter hand te nemen, dan staat hij na het afleggen van het candidaatsexamen opnieuw voor een keuze: hij kan in meer algemeen economische richting verder gaan en hij kan het accent leggen op bijvoorbeeld het bedrijfseconomische of het kwantitatief-economische. Wie sinds de vestiging van de faculteiten der rechtsgeleerdheid en der sociale wetenschappen aan de economische hogescholen heeft besloten zich te doen inschrijven bij de faculteit van de sociale wetenschappen, kan kiezen tussen de economische sociologie en de bestudering van de sociologische vraagstukken van het bedrijf. Tijdens de studie van de rechtsgeleerdheid kunnen eveneens bepaalde accenten worden gelegd.

Na het met goed gevolg afleggen van het doctoraal examen staat de pas afgestudeerde opnieuw voor de keuze uit een aantal mogelijkheden. Gaat zijn belangstelling uit naar het bedrijfsleven, dan moet hij weer een keuze maken uit het grootbedrijf en het kleinbedrijf, elk met zijn eigen vraagstukken en aanpak.

In de kleine onderneming wacht de jonge academicus een zeer gevarieerde problematiek. Immers, de uitsplitsing in werkgebieden en functies gaat minder ver dan in de grote onderneming. Hier daarentegen zal hij als regel aanvankelijk starten op een betrekkelijk beperkt gebied, waar hij diep moet en kan graven. Hij zal er echter veel meer gelegenheid hebben om met vakgenoten van gedachten te wisselen, terwijl hij in de kleine onderneming dit stimulerende contact veelal zal moeten missen. Een onmiskenbaar voordeel is verder de omstandigheid dat de grote onderneming de mogelijkheid biedt tot interne omschakeling. Populair gesproken: men zit niet gauw „voor één gat gevangen".

De laatste keuze van waar en hoe een carrière te beginnen, is behalve een moeilijke ook een zeer belangrijke. Het is bekend dat de pas afgestudeerde weinig weet heeft van wat het bedrijfsleven hem kan bieden. Het initiatief van de redactie van het Tilburgs Hogeschoolblad enkele nummers aan de toekomstmogelijkheden van afgestudeerde economen, sociologen en juristen te wijden is dan ook een gelukkig initia-

4

tief. Uiteraard kan een artikel als dit slechts beperkte informatie bieden.

DE TOEKOMSTMOGELIJKHEDEN Met betrekking tot de toekomstmogelijkheden bij Philips kan onderscheid worden gemaakt tussen: a. werkgebieden waar de afgestudeerde als ,,pur sang" economist, socioloog en jurist werkzaam is en b. werkgebieden waar het vakspecialisme een minder centrale plaats inneemt.

Sub a. DE

ECONOMIST.

De economist als „economist" treedt op als adviseur van anderen. Van hem wordt in de eerste plaats objectieve voorlichting verwacht op het terrein van de economie: welke zijn de gevolgen van de daden van deze anderen op dit terrein?

Ter nadere aanduiding worden hieronder enkele voor de economist interessante werkgebieden genoemd.

De Administratie registreert zowel in budgetten als in werkelijke prestaties, de ondernemingstransacties en de bedrijfsprocessen en informeert op korte termijn de leiding op de diverse niveaus over de activiteiten, de resultaten en de afwijkingen ten opzichte van de budgetten. In verband hiermee geeft de Administratie advies en voorlichting over de bedrijfseconomische aspecten van het bedrijfsgebeuren.

De Financiële Afdeling slaat de ontwikkeling van de financieringsbehoeften en -middelen gade en beïnvloedt deze, zij volgt de economische, monetaire en financiële politiek in binnen- en buitenland. De voor de concernactiviteiten benodigde financieringsmiddelen worden op basis van financiële planningen op de gelden kapitaalmarkten aangetrokken. Vastgesteld wordt op welke wijze en in welke vorm de ter beschikking staande of komende middelen zullen worden doorgegeven aan bevriende ondernemingen in binnen- en buitenland.

Aan de afdeling Commerciële Voorcalculatie en Planning is de centrale verzorging van de in de commerciële sfeer van het bedrijfsgebeuren liggende prognoses opgedragen. Tot het werkterrein behoren marktonderzoek, planning en budgettering, voorcalculatie, het invoeren en toepassen van bevoorradings- en besteltechniek (met het laatste houden zich econometristen

bezig). Ook elders binnen de onderneming werken economisten op het terrein van de commerciële planning.

De afdeling Technische Efficiency en Organisatie heeft tot taak de efficiency in de technische sector te bevorderen. De activiteiten van deze afdeling bewegen zich op het terrein van onder meer de tarifiëring, kwaliteitscontrole en bedrijfssignalering, kwaliteitsbeheersing en statistiek, planning en voorraadbeheersing, transportproblemen, etc.

Behalve bij de genoemde afdelingen zijn bij de afdeling Fiscale Zaken en de Accountantsdienst economisten werkzaam. Het is hier een conditio sine qua non dat zij post-doctoraal de studie voor belastingkundige of de accountantsstudie gevolgd hebben dan wel volgen.

Binnen de sociale sector vindt de economist zijn taak o.a. op het sociaal-economische terrein en dat van management development.

Produktieplanning verkrijgt van de zijde van de beoefenaars der economie steeds meer aandacht.

Tenslotte noemen wij het sterk in beweging zijnde gebied van de automatisering van de informatieverwerking, dat vele mogelijkheden voor de geïnteresseerde economist opent.

Volstaan wordt met deze beknopte, maar niet volledige opsomming.

DE SOCIOLOOG De socioloog beweegt zich op het terrein van de maatschappelijke vraagstukken in de economische en organisatorische sfeer (herstructurering van de relaties binnen de onderneming, communicatievraagstukken, continuïteit in de arbeidsvoorziening). Ook vraagstukken van de bedrijfssociologie — zowel betreffende samenwerking in kleine groepen als in grote groepen — behoren tot zijn werkterrein.

DE JURIST De jurist wordt als medewerker in de juridische groepen aangetroffen. In het algemeen wordt hier veel waarde gehecht aan enkele jaren praktijkervaring als assistent-bedrijfsjurist of in de advocatuur.

Overigens kan die ervaring ook in bijv. de assurantie- of bankwereld zijn verkregen, maar een „aanloop elders" kan tot een versnelde start leiden.

Sub b. In de hier bedoelde sectoren, waar het vakspecialisme een minder centrale plaats inneemt, kunnen economisten, sociologen en juristen worden aangetroffen.

Voor de internationale commercialiteit bestaat — gezien de reacties op advertenties — ook bij vele jonge juristen grote belangstelling. Bij de selectie geeft de „personality" de doorslag. Het vorenstaande geldt ook voor de economist en de socioloog, die koopmanschap willen bedrijven.

Tot de bedoelde sectoren behoort verder die van het personeelsbeleid. In dit verband zij o.a. vermeld: werving, selectie, vorming en opleiding, functieanalyse en -waardering.

Ook hier is de opsomming niet uitputtend. „DE MAN" In het bovenstaande werd reeds gesteld dat de keuze van de afgestudeerde (of afstuderende) geen eenvoudige is. Het laatste geldt evenzeer voor de onderneming waar het de selectie van nieuwe medewerkers betreft. Vakkennis is vanzelfsprekend belangrijk, maar van de jonge academicus wordt nog veel meer gevraagd: van hem wordt verwacht dat hij zelfstandig kan denken, dat hij bereid is naar anderen te luisteren en openstaat voor andere meningen, dat hij in teamverband kan samenwerken en in staat is een kritische analyse te maken van problemen, die om oplossing vragen. Waar het hier dus op aankomt is: welke man staat achter de bul? De inschakeling van de pas afgestudeerde bij Philips vindt plaats op een werkgebied dat naar de mening van beide partijen — aanstaande medewerker en onderneming — het meest aansluit bij belangstelling, studierichting, capaciteiten en eigenschappen. Op dit werkgebied wacht hem een concrete functie en kan hij verdere kennis en ervaring opdoen, welke van groot belang zijn voor zijn carrière. Deze carrière vangt doorgaans op een specialistisch gebied aan. Uit de mensen die zich er toe voelen aangetrokken hun kennis op een bepaald wetenschappelijk terrein te verdiepen, komen de „wetenschappelijke specialisten" naar voren.

Anderen hebben voorkeur voor een functie met een meer algemeen karakter. Zij kunnen in de toekomst de leidende figuren op velerlei gebied worden. Carrière-planning is noodzakelijk en in het kader hiervan wordt veel aandacht besteed aan de vorming en opleiding van jonge academici.

Drs. W. J. Wiemers.

Afd. Personeelszaken N.V. Philips.

1) De redactie stelt zich voor onder dit hoofd, geregeld artikelen te doen verschijnen om de student op de hoogte te brengen van zijn toekomstmogelijkheden. Als eerste een artikel over de mogelijkheid werkzaam te zijn bij de n.v.

Philips.

5

Vermogensaa^:l^vasdeling In juli j.l. publiceerde een „onafhankelijke" studiecommissie het bekende rapport: „Bezitsvorming door Vermogensaanwasdeling".

Ongetwijfeld was de verwachting, dat deze publicatie nog al wat pennen in beweging zou brengen, hetgeen de drie vakcentrales zo schuchter maakte, dat hun voorzitters wel bereid waren een inleidend woord te schrijven, maar daarin direct mededeelden, dat de verantwoordelijkheid voor de inhoud rustte op de schouders van de samenstellers.

Het werd inderdaad een omstreden rapport, dat vooral reacties van de zijde van economisten uitlokte.

Het lijkt ons daarom interessant, de inhoud van het rapport en een beperkt aantal reacties in beknopte vorm weer te geven, temeer daar enige Tilburgse hoogleraren over dit onderwerp ook hun mening naar voren hebben gebracht.

ƒ.

Wat staat de vakcentrales voor ogen?

Zij concluderen, dat het nationaal vermogen zeer ongelijk verdeeld is over de totale bevolking. Aan deze conclusie liggen cijfers ten grondslag, die ook wel iets zeggen.

Iedereen heeft wel een klein spaarpotje en is dus bezitter van vermogen. Maar om de echte vermogensbezitters duidelijk naar voren te doen komen nam de commissie 1,65% van de bevolking, overeenkomend met ^/i6 deel der gezinshuishoudingen, die naar haar mening het meest bezat en in het verleden bezeten heeft.

Welnu, het vermogen in handen van deze groep steeg van 14,2 miljard in 1947 tot 36,5 miljard gulden in 1960. Per bezitter binnen deze groep steeg het vermogen in dezelfde jaren van 89.000 gulden tot 192.000 gulden.

In het jaar 1960 b.v. namen de tegoeden bij de spaarbanken toe met 1.282 miljoen gulden.

Van dit bedrag werd door werknemers en gepensioneerden, met een inkomen kleiner dan ƒ 10.000,-, twee vijfde opzij gelegd en door zelfstandigen, die slechts één zesde van de beroepsbevolking uitmaken, drie vijfde deel.

Hier komt bij, dat de vermogentjes van 30004000 gulden, zoals die wel bij werknemersgezinnen met een inkomen lager dan ƒ 10.000,voorkomen, slechts 2 % van hun arbeidsinkomen opleveren, terwijl de hoogste vermogensklasse van een C.B.S.-spaaronderzoek 30% van hun vermogen als revenu kon boeken.

De collectieve vermogens, waarnaar graag verwezen wordt als een opeenhoping van besparingen van de kleine man, zijn — en hierbij komen weer cijfers ter tafel — m.u.v. de pensioenfondsen, geen structureel belangrijker plaats gaan innemen, dit gezien tegen de achtergrond van de groeiende bevolking en de loon- en inkomstenstijging.

De conclusie is dan ook eenvoudig: er is een opeenhoping van vermogen in de handen van enkelen, terwijl de grote massa niet aan vermogensvorming toekomt.

Wat zijn nu de oorzaken van deze ongelijkheid? De geringe spaarcapaciteit van de grote massa is reeds genoemd. Maar de commissie wijst nog drie oorzaken aan t.w.: a. De waardestijging van de kapitaalgoederenvoorraad. b. Het na-oorlogse loonbeleid. c. Het verschijnsel van de interne financiering.

ad a: De totale kapitaalgoederenvoorraad, bestaande uit: grond - voorraden - veestapel - kapitaalgoederen in de landbouw, industrie, handel, woningen, vervoer en overige - en die van Vervolgens spraken de samenstellers, m.b.v. de overheid, steeg van het indexcijfer 100 in enige cijfers, als hun mening uit, dat er een 1948 tot 147 in 1958. correlatie bestaat tussen hoge inkomens en grote vermogens. Dit is trouwens, vond de comDe verdeling van deze kapitaalgoederen was missie, een logische zaak. Vermogen krijgt men door te sparen en sparen doet men van zijn zeer ongelijkmatig. inkomen. Wie hebben er nu een gerede kans om te sparen? De werknemers met een inko- — Van de cultuurgrond b.v. had 2 3 % van de eigenaars de helft van de oppervlakte in men beneden ƒ 10.000,- per jaar? Beziet de inbezit en dit terwijl de grondschaarste de leg bij de spaarbanken, de klassieke wijze van prijzen gedurende de laatste jaren opdreef. sparen voor deze groep.

6

— De waarde van de woningen heeft door een sterke verhoging van het huurpeil eveneens een stijging te zien gegeven. En dit terwijl tussen 1947 en 1956 het door eigenaars bewoonde aantal woningen toenam van 295.000 tot 460.000, het aantal woningen in bezit van bouwverenigingen en de overheid van 246.000 tot 563.000 en het aantal huizen in handen van particuliere verhuurders van 984.000 tot IO5O.OOO. — De waardestijging van het aandelenbezit is grotendeels te danken aan koersstijgingen. ad b: Het na-oorlogse loonbeleid was er op gericht, de export door lage lonen op gang te brengen en te houden en investeringen mogelijk te maken. De hierdoor gestegen waarde der ondernemingen kwam door koersstijgingen in handen van de kapitaalverschaffers. ad c: De ingehouden winsten, die in de vijftiger jaren tussen de 40% en 60% van de totale winst schommelden, hebben nog eens een extra stijging van de waarde der ondernemingen veroorzaakt en dientengevolge werden ook hierdoor de koersen opgedreven, waarmee wederom de kapitaalverschaffer werd verblijd.

Het gemiddelde koersverloop aan de beurs te Amsterdam bewoog zich dan ook, aldus een A.N.P.-C.B.S. index van 100 in het begin der vijftiger jaren tot 400 in het begin der zestiger jaren.

Nu vinden er reeds correcties plaats. Te denken valt aan: — belastingmaatregelen als en vermogensbelastingen;

successierechten

— spaarregelingen als de jeugdspaarwet; — gepremieerde spaarregelingen in het bedrijfsleven en voor ambtenaren; — winstdelingsregelingen enz. maar door de bank genomen, zetten al deze corrigerende maatregelen geen zoden aan de dijk.

En daarom komt de commissie naar voren met een plan, om hierin verbetering te brengen.

Men dient, aldus het rapport, te komen tot een „vermogensverdeling via verdeling van de vermogensaanwas der ondernemingen over de bij de produktie betrokken partijen" (pag. 42).

Onder winst of vermogensaanwas wordt verstaan de overwinst, rekening houdend met alle kosten, noodzakelijk voor het voortbestaan van de onderneming, inbegrepen:

— afschrijvingen tegen vervangingswaarde; — reserveringen met een voorzieningskarakter; — rente- en risicovergoeding; — ondernemersloon c.q. tantièmes; — te betalen belastingen.

In een gekwantificeerd voorbeeld wordt aangetoond, hoe de commissie zich de verdeling van het overblijvende deel voorstelt. Hierbij gelden de volgende veronderstellingen: — de netto vermogensaanwas bedraagt 5% over de vermogenswaarde aan het begin van het jaar; — primair dividend: 4% van de reële waarde van het in de onderneming belegde vermogen; — de oorspronkelijke bezitters herbeleggen V3 van de ontvangen dividenden wederom in de onderneming; — aan de werknemersgroep valt resp. 34 > /^> of % gedeelte van de netto vermogensaanwas, in de vorm van vermogenstitels toe; — de hieruit voortvloeiende dividenden worden consumptief besteed.

Indien dit alles geschiedt groeit eerstens het in de onderneming geïnvesteerde vermogen zeer snel en vindt er bovendien een verdeling van dit vermogen plaats.

De groei ziet er, bij de veronderstelling dat de werknemers de helft van de vermogensaanwas krijgen, als volgt uit: na na na na na

113^ 183^ 233^ 27H 30H

jaar een verdubbeling; jaar een verdrievoudiging jaar een verviervoudiging; jaar een vervijfvoudiging; jaar een verzesvoudiging.

Het belang van de onderneming is dus gewaarborgd.

Vervolgens betekent de verdeling voor de arbeiders op den duur een bepaald aandeel in het totale vermogen en wel na dertig jaar, indien aan hen 34 van de netto-vermogensaanwas wordt uitgekeerd ± 1 5 % ; 3/^ van de netto-vermogensaanwas wordt uitgekeerd ± 3 5 % ; % van de netto-vermogensaanwas wordt uitgekeerd ± 5 5 % .

Zou een dergelijke mededelmg in de vermogensaanwas een individuele werknemer in het eerste jaar een vermogenstitel van ƒ 500,- opleveren, dan zou hij na een periode van 20 jaar een vermogen hebben van ƒ 18.000,-.

Zij bepleiten fiscale faciliteiten, die de ondernemer bij deze wijze van winstverdeling mist, in vergelijking met een uitkering van winstaandelen in contanten.

Zie daar de kern van het rapport.

— waarschuwt het rapport nog tegen afwenteling door de ondernemer van deze winstdeling door druk op de lonen en (of) doorberekening in de prijzen;

Hoe nu precies deze overwinst te bepalen, dat vermeldt de commissie niet. In ieder geval dient wel controle hierop uitgeoefend te worden m.b.v. de commerciële en fiscale jaarstukken.

Kennelijk om het argument van uitbreiding der consumptieve bestedingen voor te zijn, wil de commissie, dat er Sociale Beleggingsgemeenschappen (S.B.G.) in het leven worden geroepen, die de vermogenstitels van de werknemers zullen beheren en hiertegen participatiebewijzen afgeven. Teneinde overhaaste verzilvering van deze bewijzen te voorkomen zouden de S.B.G.'s — een hoge rente kunnen betalen en (of) hoge verzilveringskosten in rekening brengen; — verzilvering gedurende de eerste vier of vijf jaar niet toestaan, waarna een geleidelijke deblokkering.

Vervolgens hebben de samenstellers van het rapport nog globaal aangegeven, hoe de verschillende soorten ondernemingen het best zouden kunnen handelen m.n. Naamloze-Vennootschappen, Familie-Vennootschappen, Firma's enz.

8

En tenslotte:

— geeft het de arbeidsintensieve bedrijven de troost, dat rationalisatie mogelijk is; — beveelt de commissie de overheid aan, voor de uit het plan voortvloeiende druk op de overheidsschuld een compensatie te zoeken, waarbij zij hulp mag verwachten van de geldontwaarding; — spreken de samenstellers als hun mening uit, dat het met de kapitaalvlucht niet zo'n vaart zal lopen, gezien de afhankelijkheid van het in het buitenland heersende sociaalpolitieke klimaat en de mogelijkheid, dat de vakbonden daar eveneens met eenzelfde rapport uit de bus kunnen komen.

Het zijn, naar onze mening, de meest saillante punten uit het rapport.

Zoals gezegd, verwachten de vakcentrales vele reacties. Vandaar waarschijnlijk werd het gematigd als een ,,bijdrage in de publieke discussie" gebracht.

Zij kwamen dan ook spoedig los. Enige daarvan willen wij hierna beknopt weergeven.

(Wordt vervolgd).

W. G. Boerboom.

Van vrijdag

27 november

t/m woensdag

Franse week

2 december

Forumleden: prof. dr. A. Albregts, buitengewoon hoogleraar in de internationale economische politiek aan de Katholieke Hogeschool; jhr dr. F. Alting von Geusau, lector in het recht der internationale en supranationale organisaties aan de Katholieke Hogeschool; Als centraal onderwerp werd door de Senaat prof. dr. H. Bosman, hoogleraar in het gekozen het Verenigd Europa, dat door een geld-, krediet- en bankwezen, rector magzestal hoogleraren vanuit verschillende genificus van de Katholieke Hogeschool; zichtspunten zal worden benaderd. prof dr. J. Ie Bourva (Rennes). prof. dr. A. Marchal (Parijs); Het opgestelde programma luidt als volgt: prof. dr. J. Godefroy, hoogleraar in de Vrijdag 27 november demografie en de sociografie aan de Katholieke Hogeschool; 10.00-12.00 uur v.m. Het handelsrecht in het prof. dr. J. Moreau (Rennes); Verenigd Europa — prof. dr. R. Perceprof. dr. A. Sauvy (Parijs). rou, dekaan van de faculteit der rechtsgeleerdheid en der economische wetenschappen van de Universiteit van Rennes. De in dit programma voorkomende colleges en de panel discussie zijn kosteloos toegankelijk 3.00-5.00 uur n.m. Het Verenigd Europa en voor belangstellenden. het buiteneuropees kapitaal — prof. dr.

P. Coulbois, hoogleraar in de algemene De Franse universitaire week wordt op 26 noeconomie aan de Universiteit van Straats- vember voorafgegaan door de plechtige aankondiging van een overeenkomst van uitwisseburg. ling van docenten en studenten, welke door de Maandag 30 november Katholieke Hogeschool werd aangegaan met de 10.00-12.00 uur v.m. Het Verenigd Europa en faculteit van de rechten en de economische wede nationale economieën — prof. dr. J. tenschappen van de universiteit te Rennes.

Ie Bourva, hoogleraar in de algemene eco- Deze aankondiging zal geschieden door de Recnomie aan de Universiteit van Rennes. tor Magnificus van de Katholieke Hogeschool in het kader van zijn diës-rede, welke te 16.00 3.00-5.00 uur n.m. Het demografische probleem in het Verenigd Europa — prof. uur door hem zal worden uitgesproken in tedr. A. Sauvy, hoogleraar in de demogra- genwoordigheid van de Dekaan en de Assessor van de faculteit van de rechten en de econofie aan het College de France te Parijs. mische wetenschappen van de universiteit te Dinsdag 1 december Rennes.

10.00-12.00 uur v.m. De politieke structuur De Franse universitaire week wordt op 2 devan Europa — prof. dr. J. Moreau, hoogcember besloten met een optreden van Het leraar in het staatsrecht aan de UniversiNederlands Danstheater, dat te 20.00 uur in de teit van Rennes.

Stadsschouwburg een aantal moderne baletten 3.00-5.00 uur n.m. Het Verenigd Europa, Afri- zal uitvoeren. ka en Latijns Amerika — prof. dr. A. Marchal, hoogleraar aan de Universiteit PROGRAMMA van Parijs, vooral deskundig op het gebied NEDERLANDS DANSTHEATER Réjouissance, choreografie Jaap Flier, muziek van de concurrentie-verhoudingen.

J. S. Bach.

Woensdag 2 december Sonate a Trois, choreografie Maurice Béjart, 10.30-12.00 uur v.m. Forumdiscussie over het muziek Béla Bartók.

Verenigd Europa onder leiding van prof. Septet, choreografie Benjamin Harkarvy, mudr. J. Dalmulder, hoogleraar in de wiskunziek Camille Saint Saëns. dige economie en econometrie en de leer Wedding-cake, choreografie Job Sanders, muvan het programmeren aan de Katholieke ziek Camille Saint Saëns.

Hogeschool, geassocieerd hoogleraar aan Symphony in three Movements, choreografie de Universiteit van Rennes.

Hans van Manen, muziek Igor Strawinsky.

Elk jaar wordt door een der instellingen van wetenschappelijk onderwijs een Franse Universitaire Week georganiseerd, waarin een aantal onderwerpen wordt belicht door Franse hoogleraren. Dit jaar heeft de Katholieke Hogeschool de organisatie van deze week op zich genomen.

9

Mededelingen ^:msQ

De regering van Israel stelt vooi het akademisch jaar 1965-1966 een aantal beurzen tei beschikking voor hen die studie of wetenschappelijk onderzoek op „post graduate' niveau willen verrichten aan een instelling van hoger onderwijs te Israel Inlichtingen Bureau Studentenbelangen *

*

*

De regel mg van Zuid-Af rika stelt m het kader van het Nederlands-Zuidafiikaans cultureel verdrag enige stipendia beschikbaar ten behoeve van afgestudeerden die in Zuid-Afnka wetenschappelijk onderzoek willen verrichten Inlichtingen Bureau Studentenbelangen

MARANATHA TILBURG Eucharistic\ieiingen m de studio-kelder van het Eigen Huis 's zondags om 11 en 12 uur, dagelijks om 12 15 uur

* ^ *

De adventspredikaties op de zondagen 15, 22 en 29 november a s zullen verzorgd worden door pater Prudentius Driessen

Economie

ledere parochiaan en alle belangstellenden zijn van harte welkom

Rectificatie literatuurlijst financiewezen van de onderneming ad 5 wordt C F Scheffer Financiële Notities II 1964, hoofdstukken I, III, IV, V, VII en XI

Algemeen De „Deutscher Akademischer Austauschdienst" stelt op basis van reciprociteit vooi het jaar 1965 een vijftal beurzen ter beschikking van afgestudeerden die er belang bij hebben een kort bezoek te brengen aan wetenschappelijke onderzoekers of instellingen in West-Duitsland Inlichtingen Bureau Studentenbelangen *

^«- 4«-

Voor het akademisch jaar 1964-1965 zijn studiebeurzen beschikbaar voor het volgen van cursussen aan het Bologna Center m Italië, de Europese afdeling van de „School of Advanced International Studies' der John Hopkins Universiteit te Baltimore Inlichtingen Bureau Studentenbelangen

RECTIFICATIE

*

#

Het schriftelijk tentamen wiskunde A wordt als volgt afgenomen donderdag 10 december a s van 10 00-1200 uui alléén voor sociologen Ie jaars, viijdag 15 januari 1965 van 10 00-12 00 uur alleen voor economen Ie jaaars Degenen die een onvoldoende cijfer behalen, kunnen, indien dit cijfer niet lager is dan 4, eind juni 1965 dit tentamen nog een keer herhalen Degenen die een lager cijfer dan 4 behalen, kunnen dit tentamen eerst overdoen in september 1965

A 10

*

Het tweede manuscript, draagt eveneens de titel:

dat is ingezonden,

,,In hoeverre zijn de conclusies van de microeconomische evenwichts-theorie met betrekking tot de afwenteling van belastingen houd-

baar in het licht van de macro-economische evenwichts-theorie?"

Dit manuscript is ingezonden onder het motto: "Wherever six economists are gathered together, there will be seven opinions.

Barbare Wooton."

mwm. m immmMS) HET BESTUUR VAN DF SFICHTING XA.F. K.-FOND!^ BEDOELENDE WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK DOOR STUDENTEN EN AFGESTUDEERDEN VAN DE KATHOLIEKE HOGESCHOOL TE TILBURG TE STlMUtEREN. HEEFT DE T.A.E.K.-FONDS PRIJS VOOR HET JAAR TOEGEKEND AAN

ZULKS OP ADVIES VAN EEN JURY SAMENGESTETD UIT DOCENTEN AAN DE HOGESCHOOL, DIE HET DOOR DEZE AUTEUR OP DE INGESCHREVEN PRIJSVRAAG INGEZONDEN MANUSCRIPT HEBBEN BEOORDEELD ALS WETENSCHAPPELIJK WERKSTUK IN DE ZIN VAN ART. 4 VAN HET PROTOCOL

DE RECTOR-MAGNIFICUS HEEFT OP DE PRIJS AAN DE AUTEUR. UITGERaKT

Dit manuscript vertoont in stylistisch opzicht ernstige tekortkomingen, waaraan nog moet worden toegevoegd, dat ook de compositie te wensen overlaat.

Anderzijds geeft de auteur blijk van een grote deskundigheid met betrekking tot de gestelde problematiek. Gezegd moet worden dat de schrijver niet alleen tot de kern van deze pro2

blematiek weet door te dringen, maar ook blijk geeft van een grote creativiteit. De talrijke conclusies, die uit het betoog voortvloeien, verdienen het praedicaat origineel en interessant.

Een aparte vermelding verdient het feit, dat de auteur de moeite heeft genomen de theorie van de monopolistische concurrentie in het kader van een algemeen evenwichtsmodel verder te ontwikkelen.

Hierdoor wordt het mogelijk het probleem van de afwenteling der belastingen in een meer realistisch algemeen economisch kader te plaatsen.

Hoewel het manuscript in zijn huidige vorm niet voor publicatie geschikt is, is de jury van mening, dat hieruit met betrekkelijk geringe moeite een publicatie van zeer hoog gehalte tot stand kan worden gebracht. Op deze grond komt de jury tot de conclusie, dat over de genoemde bezwaren van stylistische en compositorische aard moet worden heengestapt en wil zij het Bestuur van het T.A.E.K. Fonds adviseren de auteur van dit manuscript in aanmerking te doen komen voor de T.A.E.K. Fonds Prijs.

De vergelijking met de ontwikkeling m de schoenindustrie is zeer summier gebleven; op dit punt is verdere uitwerking eveneens wenselijk.

Ook het hoofdstuk over de arbeidsverhoudingen en bedrijfsorganisatie is voor verdieping vatbaar.

De jury is van mening, dat het ingezonden manuscript van hoog gehalte is en daarom in aanmerking komt voor de toekenning van de T.A.E.K. Fonds Prijs 1964.

Onder het motto „Inzenden: vers 2," bleek schuil te gaan Drs. F. J. M. van Puyenbroek, Directeur van de Stichting Brabants Edel Ambacht te Tilburg.

Na opening van de enveloppe bleek de auteur ditmaal te zijn Drs. P. J. Peters, assistent voor de algemene leer en geschiedenis van de economie.

P r o t o c o l T.A.E.K. F o n d s Prijsvraag 1965

Het derde manuscript was getiteld: ,,Onderzoek naar het verdwijnen van een ambachtelijke bedrijfsvorm." ,,De klompenmakerij."

Dit manuscript is ingezonden onder het motto: „Inzenden vers 2."

Naar de mening van de jury een zeer goede, zij het op verschillende punten voor uitbreiding en verdieping vatbare verhandeling. Het omvangrijke manuscript is goed van opzet en geeft blijk van een voortreffelijke wijze van formulering. Stijl- en taalgebruik zijn van een goed wetenschappelijk peil.

De jury is zich bewust, dat het bestudeerde onderwerp zeer veel onderzoek heeft gevergd. De stof is uitvoerig gedocumenteerd, waardevol nieuw statistisch materiaal is in deze studie verwerkt. Een brede cultuurhistorische achtergrond geeft het behandelde thema een interessante dimensie. De jury meent, dat het geschrift tendeert naar het niveau van een boekpublicatie en hoopt dat de auteur ook op deze weg zal doorgaan.

Als kritische opmerking wordt naar voren gebracht dat het inleidende hoofdstuk, dat een schets geeft van de sociaal-economische ontwikkeling in Nederland in de periode 18131940, het zwakste deel is. Het is te eenzijdig op beperkte literatuur gebouwd en is op diverse plaatsen teveel een opsomming van aanhalingen. Verder moeten vanuit de algemene grondslag in dit gedeelte gelegd, meer verbindingen worden getrokken naar de andere hoofdstukken, die daardoor meer perspectief kunnen krijgen. Bij nadere uitwerking is het noodzakelijk uitvoerig de gemeenteverslagen als bron te gebruiken.

1. Bij gelegenheid van het 2e lustrum van de Stichting T.A.E.K. Fonds heeft het Bestuur in zijn vergadering van 12 februari 1963 besloten om met ingang van dat jaar over te gaan tot het jaarlijks uitschrijven van een prijsvraag, welke zal worden aangeduid met „T.A.E.K. FONDS PRIJSVRAAG." gevolgd door het jaartal.

2. Het Bestuur van de Stichting heeft dit initiatief mede genomen teneinde conform haar doelstelling de wetenschappelijke arbeid van de afgestudeerden en de studenten van de Katholieke Hogeschool te stimuleren.

3. Jaarlijks zullen ongeveer 9 maanden vóór de te houden Tilburgse Hogeschooldag een of meer onderwerpen worden bekend gemaakt, waarover door de afgestudeerden en doctoraal-studenten een wetenschappelijke verhandeling kan worden geschreven.

4. Aan de manuscripten kunnen prijzen worden toegekend, mits de jury van oordeel is, dat het werkstuk niet alleen beantwoordt aan de eisen, welke worden gesteld voor opname in een wetenschappelijk tijdschrift, doch dat deze verhandeling bovendien van een redelijke omvang is en als zeer goed kan worden gekwalificeerd.

5. De jury zal door het Bestuur van het T.A.E.K. Fonds worden aangezocht uit leden van het docentencorps van de Katholieke Hogeschool.

6. De getypte manuscripten worden in viervoud per aangetekend schrijven en onder motto vóór 1 september 1965 ingezonden aan het Bestuur van het T.A.E.K. Fonds, Hogeschoollaan 225, Tilburg. Bij het manuscript moet worden gevoegd een gesloten enveloppe, waarop dit motto staat vermeld, welke enveloppe de naam en het adres van de inzender bevatten.

De manuscripten blijven eigendom van de auteur.

3

7. Indien de jury aan het Bestuur van de Stichting adviseert een of meer prijzen toe te kennen, zal het Bestuur de RectorMagnificus van de Katholieke Hogeschool uitnodigen de T.A.E.K. Fonds Prijs uit te reiken op een algemene bijeenkomst tijdens de Hogeschooldag.

Het rapport van de jury behandelt alleen manuscripten, welke hetzij voor een prijs, hetzij voor een eervolle vermelding in aanmerking komen.

8. De hoogte van de T.A.E.K. Fonds Prijs zal bestaan uit een bedrag van ƒ 500,— voor elk bekroond manuscript.

Onderwerpen voor de T.A.E.K. F o n d s p r i j s v r a a g 1 9 6 5 1. De samenstelling van de Kamers der Staten Generaal.

Gevraagd wordt meer in het bijzonder een beschouwing, welke betrekking heeft op een

of meer van in de laatste tijd gedane suggesties en gevoerde discussies, zoals de vraag of ons kiesstelsel zou dienen te worden herzien in die zin, dat én het beginsel van de evenredige vertegenwoordiging én het districtenstelsel daaraan ten grondslag worden gelegd, de samenstelling van de fracties, de vraag van ,,speciaHsten" en „allround-politici", de combinatie van kamerlidmaatschap en maatschappelijke functie.

2. De maatschappelijke oorzaken van vervreemding (aliënatie.)

Een onderzoek naar de mogelijkheid tot toepassing van netwerkplanning in een continue produktieproces.

4. Winstrechten in de inkomsten- en vennootschapsbelasting.

5. Een analyse van de wereldhandelsstromen.

6. Nederlandse schoen- en ledernijverheid; van manufactuur tot industrie.

''

Ambtsaanvaarding Prof. M P . C . Bponkhopst Op donderdag 3 december 1964 aanvaardde Mr. C. Bronkhorst het ambt van gewoon hoogleraar in het strafrecht, het strafprocesrecht en de criminologie aan de Katholieke Hogeschool.

Prof. Mr. C. Bronkhorst geboren.

werd in 1924

Hij studeerde aan de Rijksuniversiteit te Utrecht, waar hij in 1950 doctoraal examen Nederlands Recht deed.

'\ '>

Op 17 Sept. 1952 promoveerde hij op het proefschrift: ,,Overmacht in het strafrecht". Na enige tijd medewerker te zijn geweest op een advokatenkantoor te Eindhoven werd hij assistent bij het criminologisch instituut van de Rijksuniversiteit te Utrecht. Sinds 1954 was hij medewerker aan de Nederlandse Jurisprudentie.

In 1956 werd hij bij K.B. benoemd tot rechter-plaatsvervanger in de arrondissementsrechtbank te Utrecht waar hij in 1959 werd benoemd tot rechter.

Per 1 Sept. 1964 volgde zijn benoeming tot gewoon hoogleraar aan de Katholieke Hogeschool te Tilburg.

Aan zijn inaugurele rede ontlenen wij het volgende:

,

Uitgaand van het adagium dat het strafrecht humaan moet zijn, besprak prof. Bronkhorst in een boeiend betoog, dat een brede wetenschappelijkfilosofische benadering tot achtergrond had, enkele moderne vraagstukken dienaangaande.

Prof. Bronkhorst beklemtoonde de noodzaak van strafrechtspleging; de vergelding is een onontkoombare realiteit maar zij mag geen wraakneming zijn doch dient te zijn een „verantwoordelijk stellen". Zowel echter bij het zg. „grote strafrecht" (misdrijven van ernstige aard) als bij het „kleine strafrecht" (overtredingen en misdrijven van geringe importantie) is volgens prof. Bronkhorst de straf als vergelding van schuld, als min of meer evenredige reactie op onrechtmatig gedrag, iets, wat een gezond werkelijkheidsbesef dat tevens rechtsbewustzijn is, als onmisbaar en juist aanvaardt.

Ook in het kinderrecht is volgens een woord van de Utrechtse hoogleraar in het kinderrecht en de kinderbescherming, prof. mr. Johanna C. Hudig de straf als vergelding van schuld onmisbaar. Prof. Bronkhorst is het met dr. G. P. Hoefnagels eens dat dr. C. Trimbos in zijn geschrift ,,Misdaad zonder straf" een verouderde vergeldingsleer bestreed waar hij straf als een leed om leed veronderstelde.

En meende dr. Trimbos „dat de straf als regelend principe in het intermenselijk verkeer bezig is te verdwijnen", dan is dit een conclusie die tegen de feiten geen stand houdt. De vormen waarin in de huidige maatschappij straf wordt toegepast zijn menigvuldiger geworden; maar daarmee is het principe van de straf nog niet verlaten. Niettemin is het nodig dat de strafrechtspleging steeds meer wordt aangepast aan deze tijd; zo dient zij o.a. niet te geschieden in een moraliserende en emotionele sfeer maar op een nuchtere en zoveel mogelijk begrijpende wijze; tenslotte is het feit van het terechtstaan opzichzelf voor de meeste verdachten reeds aangrijpend en een „straf", aldus prof. Bronkhorst.

De nieuwe hoogleraar merkte tenslotte op, dat de strafrechtspleging een problematische zaak is en waarschijnlijk ook zal blijven. Dat is gunstig omdat het de betrokkenen voortdurend dwingt tot bezinning op wat zij in berechting, bestraffing, dwangverpleging en reclassering eigenlijk doen en tot het voortdurend zoeken van nieuwe wegen ter verbetering van dit alles.

Een vernieuwing van mentaliteit is daarbij, naast de noodzakelijke verbeteringen op materieel gebied, een primaire eis. Het strafrecht moet humaan zijn; de wijsbegeerte en de wetenschappen die de mensen en het menselijk gedrag bestuderen, zullen door de jurist geraadpleegd moeten worden om dit menselijkheidsideaal zo goed mogelijk te kunnen realiseren, aldus prof. Bronkhorst.

A m b t s a a n v a a p d i n g Ppof. Dp. Th. C . M. ü. v a n d e K l u n d e p t Op donderdag 10 december 1964 aanvaardde Dr. Th. C. M. J. van de Klundert het ambt van gewoon hoogleraar in de algemene leer en geschiedenis van de economie.

Hij werd op 27 februari 1936 geboren.

In 1953 deed hij eindexamen (HBS B) aan het St. Canisiuscollege te Nijmegen terwijl hij in 1958 het doctoraal examen (cum laitde) aflegde aan de Katholieke Hogeschool te Tilburg.

Op 28 juni 1962 promoveerde hij aan deze hogeschool op het onderwerp: ,,Groei en inkomensverdeling".

Per 1 september 1964 werd hij aan de Katholieke Hogeschool benoemd tot gewoon hoogleraar in het vak algemene leer en geschiedenis der economie.

Het prijsbeleid, zoals dit momenteel in Nederland gevoerd wordt, is een onderdeel van de economische politiek. Dit impliceert, dat een kritische beoordeling van de prijspolitiek in

eerste instantie zal moeten worden gebaseerd op de economische theorie. Anderzijds bhjft echter ruimte voor een ideologische waardering.

De toepassing van de economische theorie in de praktijk is immers niet analoog met de techniek in de zin van toegepaste natuurwetenschap. Bij een economisch-politieke beslissing is er steeds een marge van theoretische en praktische onzekerheid.

dat de globale instrumenten van economische politiek ontoereikend zijn om dit te verhinderen. Functioneert het prijsmechanisme echter zodanig, dat op korte termijn het evenwicht tussen vraag en aanbod hersteld wordt, dan zal de spanning op de arbeidsmarkt snel verminderen. De feitelijke prijsinflatie zou in dit geval zelfs minder kunnen zijn dan bij een politiek van prijsstabilisatie.

Een theoretische analyse leert, dat fluctuaties van de prijzen over het algemeen evenwichtsscheppend zijn. Het voorbehoud, dat moet worden gemaakt, betreft de tijdsduur van het aanpassingsproces. De empirische gegevens wijzen echter niet op een aanzienlijke vertraging bij evenwichtsstoringen. De reden, waarom zo vaak over het evenwichtsscheppend karakter van de prijzen wordt heengestapt, is gelegen in de populariteit van de theorie van Keynes.

In deze theorie wordt aan de prijzen — overigens ten onrechte — nauwelijks een functionele betekenis toegekend.

Vaak wordt ook gesteld, dat prijspolitiek noodzakelijk is, omdat eenmaal gerealiseerde prijsverhogingen nooit meer ongedaan worden gemaakt. De prijzen zouden niet dalen. De ervaring leert, dat dit onjuist is. Wel is het waarschijnlijk, dat de drang om de welvaartsstijging in de vorm van loonsverhogingen te incasseren bijdraagt tot een kruipende inflatie. In dit verband kan ook nog worden aangetekend, dat het prijsniveau in Nederland sterk internationaal bepaald is.

In Nederland is het prijsbeleid bedoeld als een rem op de voortschrijdende geldontwaarding.

Betwijfeld moet worden, of het als zodanig succesvol is. Worden de prijzen van overheidswege gestabiliseerd, dan wordt bijv. een bestedingsimpuls omgezet in langere levertijden in een grotere spanning op de arbeidsmarkt. Men kan hopen, dat van de prijsstabilisatiepolitiek een gunstig effect op de loononderhandelingen zal uitgaan. Het komt mij echter voor, dat loonsverhogingen in laatste instantie de situatie op de arbeidsmarkt weerspiegelen en niet zozeer gehoorzamen aan de wensen van een goedbedoeld beleid.

Laat men de prijzen vrij, dan leidt een bestedingsimpuls waarschijnlijk ook tot inflatie, om-

flJ

6

Mijn uiteindelijk oordeel over het prijsbeleid in ons land zou ik als volgt willen samenvatten.

Hoewel het streven naar een stabiel prijsniveau een algemeen erkende doelstelling van economische politiek is, volgt hieruit niet, dat de overheid rechtstreeks moet ingrijpen in het prijsvormingsproces. De economische theorie geeft de voorwaarden aan, waarbij de prijzen een evenwichtsscheppende functie vervullen. Of aan deze voorwaarden in de realiteit voldaan wordt, is niet altijd nauwkeurig te bepalen. Bij de beoordeling zijn derhalve ook buiten-economische aspecten in het geding. Mede gelet op de ernstige aantasting van een gunstig ondernemingsklimaat en de mate van willekeur, welke voortvloeien uit de in ons land gevoerde prijspolitiek, lijkt mij een herziening van dit beleid gewenst.

Verraogensaanv^asdelirLg II. Een van de eersten, die reageerden, was Dr. Th. M. Scholten (E.S.B.-5/8 1964).

Hij is van mening dat de definitie van de overwinst het gehele plan illusoir maakt. Hiervan is in het rapport immers eerst sprake na aftrek van een aantal bedragen o.a. van een rente- en risicovergoeding voor degenen, die vermogen in de onderneming hebben vastgelegd.

Een redelijke vergoeding hiervoor nu lijkt hem 6 a 10%. Is dit zo dan blijft er niet veel meer over, „omdat de resultaten van een zeer groot aantal Nederlandse ondernemingen een rendement over het werkelijke eigen vermogen opleveren, dat ligt beneden de in het rapport voorgestelde redelijke rente- en risicovergoeding". Hij adstrueert deze mening a.h.v. de cijfers van een viertal grote ondernemingen.

Bij deze definitie blijft er dus niets meer te verdelen over.

III. Een andere reactie kwam uit de pen van Prof. Dr. C. F. Scheffer (Financieel Dagblad van 4/8-5/8-6/8 1964).

Het algemeen verwijt aan het adres van de studiecommissie luidt, dat zij de bedrijfseconomische aspecten m.n. de financiële kant van het vraagstuk volkomen heeft verwaarloosd.

Redenerend als de studiecommissie zouden de risico-mijdende kapitaalverschaffers ook een recht op een gedeelte van de winst kunnen claimen.

Het is wat anders, indien de factor arbeid geen redelijke beloning krijgt; dan kunnen de vakcentrales van zich laten horen; die situatie is niet acceptabel. Risico draagt deze factor echter niet. Bij ontslag b.v. gaat geen prestatievermogen verloren, maar vermogensvernietiging is definitief. Aldus de fundamentele kritiek van Prof. Scheffer.

Maar ook op de uitvoerbaarheid van het plan gaat hij nader in.

Een eerste moeilijkheid is al het vaststellen van de overwinst. Zowel bij het vaststellen van de commerciële als van de fiscale jaarstukken ontkomt men niet aan subjectieve schattingen. Dit geschiedt bij de vaststelling van de afschrijvingen op vervangingsbasis en eveneens bij de raming van de te treffen voorzieningen voor de nog te verwachten kosten, om nog maar niet te spreken van de bepaling van een rente- en risicovergoeding. (Zie Dr. Scholten).

Bovendien wordt voorbijgegaan aan de bedrijfseconomische problematiek van het vergroten van het aantal uitgegeven aandelen. Het rapport b.v. beveelt aan, de aandelen tegen beurskoers Dit wordt nader gepreciseerd in een aantal be- aan de arbeiders ter hand te stellen. Maar tezwaren. gen welke? Deze wordt toch niet alleen bepaald door de intrinsieke waarde, maar toch Het rapport is m.n. zeer ongenuanceerd in de ook door het zeer grillig spel van vraag en aanonderscheiding van de bijdragen der verschilbod. Een ander probleem, dat met deze uitbreilende productiefactoren in het productieproding van het aantal uitgegeven aandelen naar ces. „Menselijke arbeid en kapitaalgoederen voren komt, is dat van de verwatering. Het zijn niet in staat om continued enig productief rapport schenkt hieraan geen aandacht, ofresultaat op te wekken, zonder organisatie en schoon de werknemers door het optreden van leiding, welke als hoofdfuncties van het onderdit verschijnsel ook een aanslag plegen op het in nemen moeten worden aangemerkt". „Arbeid het verleden gevormd vermogen. en kapitaal hebben daarbij instrumentele betekenis".

Voorts wordt voorbijgegaan aan rente- en aflossingsverplichtingen, die zeer zwaar kunnen Hij wijst op het verschil tussen het creatieve en drukken. het executieve. „De beschikkingsmacht over arbeid en kapitaalgoederen wordt gegeven door Realisering van het plan heeft consequenties en ligt opgesloten in het geldkapitaal, dat in voor de financiële structuur van de ondernestaat stelt, te investeren en arbeidsinkomen uit ming, die weer moeilijkheden kan veroorzaken te betalen, nog voordat het product wordt ver- indien een beroep, b.v. op banken, moet workregen en voor het te behalen resultaat. Wan- den gedaan. neer het geldelijk verschil tussen de anticipatieTenslotte wil het rapport de investerings- en bestedingen enerzijds en de opbrengst van het spaarquote handhaven, doch door de aanslag op voortgebrachte anderzijds, als het resultaat van de rentabiliteit en het rendement behoeft men het ondernemen wordt aangemerkt, dan kan uit dit beslist niet te verwachten. de functies van de leiding en geldkapitaal ook de functie van dit verschil — de winst — wor- Wat men wel kan verwachten, aldus de conden afgeleid. Het zal moeten dienen als inko- clusie van Prof. Scheffer, is, dat realisering van men van de leiders en risicodragers". Zij heb- het plan slechts in het vlees van de arbeider/ aandeelhouder kan snijden. ben dus recht op de vermogensaanwas.

7

IV. Tot eenzelfde conclusie, zij het via een andere redenering komt: Prof. Dr. J. Wemelsfelder (E.S.B. 19/8 1964).

Hij beziet de gevolgen van de realisering van het plan macro-economisch en stelt daartoe een balans op van voor- en nadelen voor dë~werknemers.

Zijn gedachtengang is als volgt: Rechts staan de dividenduitkeringen aan de arbeiders/aandeelhouders en links de bronnen, waaruit deze geput worden, want ze moeten ergens vandaan komen.

Welnu hij wijst vier bronnen aan t.w.: — verlaging van het winstaandeel van zelfstandigen — verlaging van het dividendaandeel van „oude" aandeelhouders — verlaging van de interne reserveringen — belastingverhoging of vermindering van de collectieve voorzieningen.

Achtereenvolgens worden deze besproken.

Men kan het inderdaad halen uit de winsten van de zelfstandigen maar men dient dan wel te bedenken, dat 1 % loonsverhoging gefinancierd uit deze winsten macro-economisch leidt tot een winstverlaging bij deze groep van 3 % . En dit is een gevaarlijke manipulatie. Als de zelfstandigen nu hoge inkomens opslokten. Maar dit is niet het geval. De zelfstandigen genieten inkornens, die over het algemeen een weerspiegeling zijn van hun functie in het economisch leven. En met cijfers kan men staven, dat, enige uitschieters daargelaten, hun inkomens niet ver boven die van de beter verdienende werknemers liggen. Bovendien, zou men aan hun winst komen, dan dient men er wel rekening mee te houden dat wederom cijfers aantonen, hoe verrassend goed deze groep weet af te wentelen.

Verhoging van de belastingdruk is niet meer mogelijk, dus zal men genoegen moeten nemen met minder collectieve voorzieningen. Aantasting van de interne reserveringen wil de studiecommissie juist voorkomen.

Verlaging van het dividend van de oude aandeelhouders zou mogelijk zijn. Maar het betekent een aandelenverwatering, mitsgaders een stijging van de kosten voor het gebruik van vermogen, waaruit via een neo-klassiek theorerna volgt: daling van het loonaandeel in de nationale productie.

Prof. Wemelsfelder heeft van deze bronnen en dividenduitkeringen (aan arbeiders) „grove schattingen" gemaakt. Rekening houdend nu rnet de afwenteling door zelfstandigen, inkrimping van de collectieve voorzieningen en daling van het loonaandeel is het door hem berekende verlies 175 miljoen gulden.

8

En, besluit hij dan, er is zo'n goed werkend en eenvoudig alternatief n.l. een vermogensaanwasbelasting, te gebruiken als een suppletie op spaarbanktegoeden „e.d.".

V. Enige becijferingen zijn ook gemaakt door Prof. Dr. D. B. J. Schouten (Tijd-Maasbode van 12/8 en 13/8 '64) en wel de volgende: Het rapport gaat uit van een netto-overwinst van 5% en een dividenduitkering van 4 % , samen 9 % . Dit impliceert een kapitaalrendement voor aftrek van belastingen van 1 8 % , hetgeen een onrealistisch cijfer is.

Het zal waarschijnlijk meer in de buurt van 12% liggen. Maar stel eens, dat de cijfers wel reëel waren, dan nog is het sop de kool niet waard.

Immers de studiecommissie is wel van mening, dat na 30 jaar ± 55% van het totale vermogen in handen is van de werknemers of na 25 jaar ± 5 0 % , maar dit leidt slechts tot een zeer onbeduidende inkomensvergroting.

Want, het totale kapitaalinkomen is 50% van het looninkomen. Na 25 jaar krijgen de werknemers dus 50% X 50% van het looninkomen als inkomsten uit hun vermogen ofwel 25% van dit looninkomen. Hierbij is dan echter nog uitgegaan van het bruto-kapitaalinkomen.

Hiervan gaat nog eens de helft naar de belastingen en vijf negende deel dient voor interne reserveringen.

Voor consumptieve dividenduitkeringen resteert dan Vi X 4 / 9 X 25% van het arbeidsinkomen ,,dat is minder dan men in twee jaren aan reële loonsverhoging kan verkrijgen door middel van technische vooruitgang".

Vijf en een half procent van zijn inkomen heeft de arbeider dus over vijf en twintig jaar als extra inkomen.

Dit alles, indien de cijfers juist waren, maar Prof. Schouten schat de vermogensaanwas slechts op 2,5% van het nationale productieve vermogen en in dat geval duurt het niet 25 jaar maar 50 jaar.

Bovendien wijst hij op het gevaar van kapitaalvlucht naar het buitenland, indien de kapitaaleigenaren in het binnenland onvoldoende voor hun geld krijgen, zeker als de buitenlandse vakbonden slimmer zijn dan de Nederlandse en het binnenkomend kapitaal een relatieve arbeidsschaarste laten veroorzaken.

Alles bij elkaar kan men niet zeggen, dat het rapport door de economisten (ook Prof. Pen en Prof. v.d. Woestijne hebben nog kritiek geleverd) met een grote geestdrift is ontvangen.

VI. De studiecommissie zag zich dan ook op het einde van October genoodzaakt te antwoorden op deze negatieve reacties. Dit werd ge-

daan door een van haar leden, Prof. Dr. W. Hessel (E.S.B. 28/10-'64).

Hij stelt, dat correcties op de vermogensverdeling op verschillende punten hadden kunnen aangrijpen, a bij de maatschappelijke orde b bij de oorzaken van het verschil n.l. enerzijds de waardestijging van de productiemiddelen en anderzijds het looninkomen, dat onvoldoende spaarkracht levert. c bij de vermogensoverheveling.

Welnu tot dit laatste heeft het rapport zich willen beperken.

Hij brengt nogmaals naar voren, dat in een groeiende economie winstinhouding leidt tot een reële kapitaalvermeerdering. Dit geeft een ,,rent", die uitgedrukt kan worden in vergroting van het nominaal kapitaal. Wordt dit laatste niet of onvoldoende gedaan, dan wordt deze ,,rent" manifest in koersstijgingen.

Hoe het ook zij, tot dusverre kwamen én uitbreiding van het nominaal vermogen én koersstijgingen ten goede aan de bestaande aandeelhouders. En het rapport wil nu juist langs het kanaal van uitbreiding van het nominaal aandelenkapitaal de arbeiders laten meedelen.

Vervolgens dient Prof. Hessel de verscheidene critici van repliek, echter te beknopt om hierop in te gaan.

VII. En dan het verwijt van de vakcentrales: „Iedereen heeft wel kritiek, maar wij ontvangen nergens een positief alternatief". Hier worden o.i. alle critici weer te zeer over een kam geschoren. Wie ogen hebben om te zien, dat zij zien.

Afgezien van het stokpaardje van Prof. Wemelsfelder, vermogensaanwasbelasting, heeft b.v. Prof. Schouten wel degelijk een andere weg aangeduid. Maar dit raakt het eerste aangrijpingspunt van Prof. Hessel n.l. de maatschappelijke orde.

Duidelijk stelt Prof. Schouten: ,,De ondernemer-kapitaal eigenaar, die beweert dat hij zijn vermogen door eigen kunnen en durf om risico te nemen heeft opgebouwd en daardoor ook het recht heeft, om het, als hem dat zint, te consumeren, heeft inderdaad totaal ongelijk, want hij begrijpt niets van de algemeen economische samenhang en zijn functie daarin.

Die ondernemer echter, die zich meer beschouwt als zaakgelastigde van de gemeenschap met de opdracht, op basis van eigen initiatief en inzicht het hem toevertrouwde productieve gemeenschapsvermogen niet alleen in stand te houden, maar ook te vermeerderen overeenkomstig tijd en plaats, welke hem gegeven zijn, begrijpt wel zijn functie in een moderne hoogontwikkelde maatschappij. Hij zal daarom ook verstaan, hoe noodzakelijk het is, dat hij tijdig

vervangen wordt door een betere kracht, in elk geval lang voor de ellende, welke hij zichzelf en anderen door eigen onbekwaamheid op de hals gehaald heeft, voor iedereen via een faillissement duidelijk gemaakt wordt".

Een vermogensaanwasdeling is dus domweg niet noodzakelijk voor een rechtvaardiger maatschappijstructuur.

Deze uitspraak is, dunkt ons, toch wel een alternatief, maar een zeer ingrijpende.

In het verleden heeft men gedokterd aan perfectionering van de factor arbeid en de factor kapitaal, maar de factor management heeft zich aan niets behoeven storen. Waren de twee eerste ondeugdelijk, dan verdwenen zij, terwijl de laatste, desnoods met het brevet van onbekwaamheid dit tekortschieten rustig kon afwentelen op de andere productiefactoren en desondanks de relatief grootste beloning opstrijken.

Met een bepaalde mate van vrijheid in de interpretatie kan men deze gedachte in het betoog van Prof. Schouten lezen.

Door het stellen nu van dit probleem wordt vanzelf een perspectief voor verschillende alternatieven geopend.

— Men zou b.v. ook de factor management aan toetsing op zijn bekwaamheid kunnen gaan onderwerpen.

— De vakbonden zouden metterdaad volkomen eerlijkheid en openheid in de jaarstukken kunnen gaan afdwingen.

— De vakbonden zouden metterdaad medeverantwoordelijkheid voor de andere productiefactoren kunnen gaan afdwingen.

— De vakbonden zouden metterdaad kunnen gaan medewerken aan een verschuiving in de ideologie t.a.v. de begrippen ,,eigendom" en ,,beheer".

Wanneer men preludieert rond het thema van Prof. Schouten komt men o.i. vanzelf tot deze alternatieven.

Ongetwijfeld spelen de Nederlandse vakbondsleiders eveneens met deze gedachten, maar het is voor de buitenwacht onduidelijk, waarom dit spel zo schuchter geschiedt.

Achten zij die veranderingen inadequaat voor het bereiken van hun doelstellingen?

Zijn ze nog niet haalbaar in de huidige tijd?

Zijn ze onverkoopbaar door de onverschilligheid van de periferie?

Willen zij ook bij structurele veranderingen spanningen vermijden?

Schenkt hun de volwassenheid van het loonoverleg zoveel vrede, dat zij blind zijn voor noodzakelijke hervormingen op andere terreinen?

Wat hiervan ook zij, deze leiders kunnen zich er dan o.i. niet vanaf maken met een verwijt 9

aan de critici als zouden er onder hen geen zijn, die hen alternatieven bieden.

Ze zijn bij de reacties bepaald wel te vinden.

In het algemeen komen ze, dachten we, hierop neer ,,Wendt uw ogen nu eens af van alles wat direct en concreet te maken heeft met, dan wel uitgedrukt kan worden in, geld, of men het nu inkomen noemt of vermogen. Hier valt in de huidige situatie zo goed als niets meer te halen buiten de stijging van de productiviteit. Verplaats echter uw energie eens naar andere terreinen, die uw aandacht meer nodig hebben".

PK. G. Boerboom.

Interview met P r o f . d r . R. A . d e

Moor

Het is de bedoeling van de redaktie van tijd tot tijd artikelen te publiceren over de diverse specialisaties in de sociologie.

Als eerste volgt hier een interview met prof. de Moor over de algemeen theoretische richting, voorafgegaan door een ruime omschrijving van de sociologie.

Prof. de Moor geeft hierin zijn eigen visie weer.

Dikwijls definieert men, aldus prof. de Moor, de sociologie als de wetenschap van groepen, van hun structuur en functionering. Deze definitie geeft de leek wel een indruk, al is zij niet helemaal juist. Beter is het de sociologie te omschrijven als de leer van het tussen menselijke handelen, voorzover het een objektief karakter heeft, d.w.z. in zover het niet zijn basis vindt in de eigenschappen van individuen.

De sociologische theorie, zoals die in de colleges wordt behandeld is een enger geheel, dan de ,,sociologie" waar men in de praktijk mee wordt gekonfronteerd. Onder de term sociologie worden tal van feiten aangevoerd, die niet allemaal passen in de theorie. Het zijn brokken kennis die misschien kunnen worden gesystematiseerd. De theorie is niet de werkelijkheid in concreto, maar het is een ideaal type. In de theorie wordt gepoogd te komen tot een geïntegreerd geheel van kennis, hetgeen noodzakelijkerwijze abstractie impliceert.

Prof. de Moor onderscheidt twee hoofdstromingen in de sociologie: I de descriptieve richting II de theoretische richting.

Ad. I. In deze groep is het abstracte denken niet geliefd. Deze mensen staan te dicht bij de werkelijkheid om er voldoende afstand van te kunnen nemen. Ze worden getroffen door de veelheid van de realiteit en vinden dat een systematische theorie niet mogelijk is. Ze streven dan ook niet naar een theorie maar blijven staan bij fragmenten. Ze bekijken de werkelijkheid vanuit allerlei gezichtspunten en het 10

aldus gevormde beeld is hobbelig; men werkt louter descriptief. Dit komt tot uiting in discussies tussen vakgenoten en in concrete onderzoekingen, bv. onderzoeken in het maatschappelijk werk, in de bedrijfssociologie, van Provinciaal Planologische Diensten en ETI's.

Ad. II. De groep, waar prof. de Moor zichzelf toe rekent, beoogt te komen tot een stringente theorievorming. Men kijkt meer naar de formele aspekten en minder naar de inhoud van de verschijnselen, hoewel de inhoud uiteraard niet kan worden verwaarloosd. Bv. het konflikt: Men gaat na wat het overeenkomstige is in diverse konflikten en probeert daarna te komen tot ideaaltypen. Aldus onderscheidt men op het moment twee typen: het belangenkonflikt en het waardenkonflikt. Tot deze groep behoren o.a. ook Parsons en Homaus en qua intentie en principe ook Merton.

Deze laatste blijft echter toch dichter bij de concrete realiteit. Zijn boeken vertonen een gebrek aan consistentie. Maar zij spreken beter aan dan die van Parsons.

Naast de algemene sociologie ziet prof. de Moor een aantal speciale of deel sociologieën, die dichter bij de werkelijkheid blijven staan en meer letten op de inhoud van de feiten. Deze deel sociologieën maken gebruik van de resultaten van de algemene sociologie, die op haar beurt haar materiaal aan de speciale sociologieën ontleent.

Dit komt ook tot uiting in de colleges. Hier worden naast de algemene ook bedrijfssociologie, sociologie van arbeid en bedrijfsleven en cultuursociologie gegeven, zodat de studenten niet alleen de theorie krijgen voorgeschoteld maar ook een systematisch inzicht krijgen in meer concrete problemen.

Prof. de Moor zou nog graag zien dat in de toekomst het onderwijs in de sociologie zou worden uitgebreid met o.a. stadssociologie, politieke (of bestuurs) sociologie en gezins- en jeugdsociologie. Per specialisatie zouden dan deze specifieke problemen kunnen worden uitgediept.

Wat betreft de specialisaties merkte prof. de Moor op, dat het niet zo veel uitmaakt welke richting men kiest. Het is belangrijker dat de vakken zo zijn gegroepeerd dat ze een samenhang vertonen. De student kan bij de keuze van de specialisatie een belangrijk gewicht toekennen aan zijn voorkeur voor bepaalde vakken. Zijn opleiding moet zo zijn dat hij zich in allerlei richtingen gemakkelijk kan inwerken.

Voor de mensen, die ambitie hebben om wetenschappelijk te gaan werken, wil prof. de Moor een uitzondering maken op bovenstaand advies. Deze mensen raadt hij aan de richting sociaal onderzoek te nemen, met als keuzevak bij voorbeeld demografie. Iemand die welen-

schap wil gaan beoefenen, moet iets afweten van wiskunde en statistiek Wat betreft de algemeen theoretische richting hierbij denkt prof de Moor bv aan priesters die gaan studeren en later les gaan geven aan seminaries e d of in de zielzorg werkzaam zijn, aan meisjesstudenten, die later toch met in het beroepsleven gaan, aan toekomstige leraren in de maatschappijleer, en verder aan iedereen die op grond van peisoonlijke voorkeur zoveel mogelijk sociologische vakken in zijn sludieprogram wil opnemen Tenslotte gaf prof de Moor nog enkele globale cijfers over funkties waarin afgestudeerde sociologen terecht komen ± 2 5 % in onderwijs en research ± 2 5 % in maatschappelijk werk en het organisatieleven ± 20% in bedrijfsleven en economische organisaties ± 20% bij overheid J M M de Swart HAM Wagemakers

„Planning en Onderwiis" i n d e E.E.G. Zijn onlangs gehouden inaugurele rede en de nogal pessimistische teneur ten aanzien van de E E G , die daarin naar voren kwam, waren voor ons aanleiding hierop met Prof Dr J A Geertman iets dieper m te gaan De conclusie van zijn oratie, was, dat het Nederlandse plan niet geschikt zou zijn voor Europese uitbreiding, omdat het zuiver gericht IS op het sluitend maken van de betalingsbalans voor het komende jaar Het Franse plan daarentegen, dat uitgaat van een bednjfstaksgewijze mdeling, zou wel voor uitbreiding in aanmeikmg komen, alhoewel de branche-splitsmg te specifiek nationaal georiënteerd is en bovendien het gevaar dreigt dat de liquiditeit uit het oog wordt verloren wegens de nadruk, die wordt gelegd op de productiviteit Als verdere voorwaarde voor een West-Europees geïntegreerd plan ziet hij een internationale gerichtheid van particuliere ondernemingen, die in Duitsland de oorzaak is van het afwijzen van een nationaal plan en van de invoering van de anti-trustwetgeving Dit verschil in de overheersende economische gedachtengang in de betreffende landen blijkt ook uit de uiteenlopende wijze, waarop het economisch onderricht wordt gegeven Het Franse plan met zijn karakteristieke bedrijfstakgewijze indeling weerspiegelt zich m

het onderricht gegeven aan de Ecole Polytechmque en de Ecole nationale de Tadmmistration, namelijk een mathematische economie, terwijl het onderwijs aan de Ecole nationale de la Comptabilite meer aandacht wijdt aan de middelen ter realisering van het plan, te weten een uniform rekeningensysteem en de methodiek der bednjfsvergehjking Vervolgens is er de École des Hautes Etudes Commerciales, die sterk op Amerika is georiënteerd en o a de antitrustgedachte propageert In Duitsland daarentegen is er bij het bedrijfsleven een ontevredenheid ontstaan wegens het traditionalisme in de bedrijfseconomie, dat te veel gericht was op de „Kontenrahmen" uit de dertiger jaren, en tevens werd men zich steeds meer bewust van de grote achterstand op Amerika.

De aversie van de Duitse professoren tegen een herstructurering van het Economisch Hoger onderwijs noopte de industrie zelf stappen te ondernemen, hetgeen resulteerde in de oprichting van het „Deutsches Institut zur Forderung des Unternehmens Nachwuchses" een op Amerikaanse leest geschoeide management opleiding Ook m Frankrijk is men met dit soort cursussen begonnen, waaraan, meer dan in Duitsland en Nederland het geval is, door directeuren van ondernemingen (overwegend van familie bedrijven) wordt deelgenomen, terwijl de topfunctionarissen der staatsbedrijven bijzonder goed op de hoogte zijn met moderne technieken als „Direct Costing" en „Investment Planning" Professor Geertman spreekt expliciet de wens uit, dat een groter aantal leiders uit het Nederlandse bedrijfsleven zich beter op de hoogte stelt van deze „tools of management" In Duitsland is de industrie nog verder gegaan en heeft besloten tot oprichting van eigen Universiteiten waar meer algemeen economisch onderricht zal worden gegeven o a de partiele evenwichtstheorie zoals deze aan onze Hogeschool door Professor Geertman wordt gedoceerd De eerste zal in september 1965 te Bochum worden geopend, waarna Bremen en Regensburg zullen volgen Men beoogt veel leidende persoonlijkheden uit de industrie als buitengewoon hoogleraar aan te trekken, om niet het gevaar te lopen de aansluiting met de practijk te verhezen De traditionele Duitse bedrijfseconomie treedt daarbij op de achtergrond om plaats te maken voor nieuwere gedachten uit Amerika Wat de Nederlandse verhoudingen betreft, zullen we ons beperken tot een globale weergave van de verschillen m de economische opleiding te Amsterdam, Rotterdam en Tilburg, zoals Prof Geertman deze ziet (Ondergetekenden 11

zullen in een volgend nummer hier nader en meer gefundeerd op ingaan).

In Amsterdam legt men de nadruk op administratie en kostencalculatie (Limperg, van der Schroeff). Rotterdam is overwegend commercieel en financiëel-practisch georiënteerd met o.a. een leerstoel voor textiel en bovendien wijst men er de student op het belang van de marktanalyse (Verdoorn).

Aan onze Hogeschool kan men spreken van een synthese, want zowel aan kostencalculatie als afzetproblematiek wordt in ruime mate aandacht geschonken, waarbij hoofdzakelijk van Amerikaanse literatuur gebruik wordt gemaakt.

In dit verband tenslotte, beveelt Prof. Geertman de volgende literatuur aan; G. Shillinglaw: Cost Accounting, Analysis and Control.

J. Dean: Managerial Economics.

Tijdschriften: Financial Executive en N.A.A. Bulletin.

W. F. M. Kuiper.

J. J. S ij ben.

Verslag van een tweetal l>eclp|jfssocioiogische inleidingen.

Op 3 dec. werd op initiatief van de S.K.T. een begin gemaakt met een cyclus van drie voordrachten. De bedoeling hiervan is een communicatie tot stand te brengen tussen afgestudeerden en studenten en van gedachten te wisselen over de diverse specialisaties. Op deze avond werd gesproken door de heren Drs. van Son over „de socioloog als personeelschef" en Drs. van de Broek over „opleiding en vorming in het bedrijf en organisatiegebieden".

Aan hun lezingen ontlenen wij het volgende: DE SOCIOLOOG ALS PERSONEELSCHEF Hoewel personeelsbeleid in algemene zin moeilijk te definiëren is vanwege haar nog jeugdig zelfstandig bestaan en de onvolgroeide plaats en funktie, wilde spreker uitgaan van deze omschrijving: Personeelsbeleid is het geheel van activiteiten die tot doel hebben de mens in de onderneming op harmonische wijze in te bouwen en hem te richten op het doel van die onderneming.

Hij onderscheidde daarbij: a) een personeelsbeleid waar beslissingen voor een langere termijn genomen worden door de topleiding; b) personeelszaken die deze beslissingen concretiseren en in detailpunten nader uitwerken.

12

Het bedrijf van nu is een vermaatschappelijkt instituut d.w.z. er bestaat een wederzijdse beïnvloeding van maatschappij en individuele onderneming. Zij is sociaal gekleurd en kent een tweezijdige sociabiliteit.

De bedrijfssociologische opleiding ontwikkelt bij uitstek het vermogen in de persoon om deze sociabiliteit in het juiste kader te zien en om van hieruit een personele organisatie in het bedrijf te creëren.

In dit verband merkte spreker op dat z.i. de te geringe praktische toespitsing en de onvoldoende kennis van de economische aspekten van het bedrijfsbeleid duidelijke hiaten in de bedrijfssociologische opleiding waren. Hij getuigde echter van een optimisme wat betreft de toekomst van de bedrijfssociologie en -sociologen.

T ' j | ,

a

OPLEIDING EN VORMING ORGANISATIEGEBIEDEN Als mode vergankelijk is dan is de tegenwoordige aandacht voor deze zaken juist geen mode omdat opleiding en vorming onmisbaar zijn gebleken in de huidige bedrijfsvoering.

Spreker somde een zevental redenen op waarom het bedrijfsleven genoodzaakt is hieraan aandacht te besteden: I De bestaande discrepantie tussen opleiding en ondernemingsbehoeften.

II De steeds voortgaande specialisatie waardoor funkties ontstaan waar geen opleiding voor bestaat bv. reactorkundige.

III De ontwikkeling van de wetenschap m.n. van de techniek.

IV De schaarse arbeidsmarkt. Het is een wervingsargument als tevens studiemogelijkheden worden geboden.

V De ontwikkeling van de bedrijfsorganisatie.

Na 1900 is de lijn van de ingewikkeldheid van de organisatie snel gestegen o.i.v. de ontwikkeling van de techniek.

De bekwaamheid om posities adekwaat te bekleden is ook gestegen maar niet evenredig met de eerste beweging.

Deze discrepantie kan worden opgeheven door de organisatie wat eenvoudiger te maken of door betere opleiding en scholing de bekwaamheden op te voeren.

VI Het veranderende waardesysteem in de samenleving.

Werd vroeger rijkdom en bezit het hoogst gewaardeerd, nu staat arbeid voorop: door de arbeid kan men aan anderen zijn sukses bewijzen.

' j T

j

VII De historische groei van de behoeftenniveau's.

De ontwikkeUng verloopt van a) vitaal biologische behoefte via b) sociale behoefte naar c) behoefte aan individuele ontplooiing.

Het bedrijfsbeleid moet daarom ook zorgen voor mogelijkheden tot sukses en promotie.

ORGANISATIEGEBIEDEN IN HET BEDRIIF Drs. van de Broek onderscheidde vier organisatiegebieden in de onderneming: a) Opleiding en vorming.

Dit is ook een terrein voor de bedrijfssocioloog, hoewel deze dan wel kennis moet bezitten omtrent sociaal onderzoek.

c) Verbeteren van de verhouding in de organisatie d.m.v. bijvoorbeeld formering van werkgroepen naar afdeling. d) Verandering van de struktuur van het werk.

Dit onder invloed van 2 ontwikkelingen: 1) De mensen verlangen meer individuele ontplooiing in hun werk.

2) het bedrijf voelt de ernstige bedreiging vanwege de dienstensektor: geschoolde mensen zoeken bij voorkeur naar banen waar minder het zuivere loon doch prestige en prettige werkomstandigheden gunstig zijn.

Door naamsverandering voor verschillende werkzaamheden en funktie-uitbreiding wil men dit ondervangen.

J. M. M. de Swart.

b) Het behulpzaam zijn bij de invoering van nieuwe technieken op gebied van de organisatie, planning, produktieontwikkeling

13

Mededelingen .viยง!%o.

MARANATHA TILBURG Liturgische

agenda

De dagelijkse H Missen om 12 15 en de zondagse H Missen om 11 00 en 12 00 uur zullen dooigaan tot en met donderdag 24 december In de Kerstnacht zal er om 24 00 uur (24 december) een Eucharistieviering worden gehouden in de studiokelder van het , Eigen - Huis tot het mee vieren waarvan wij Hoogleraren, lectoren, docenten, studenten en alle aan de Hogeschool verbonden personen met hun familie van harte uitnodi gen Vanaf zateidag 26 december 2e Kerstdag tot en met ^ondag 3 januari 1965 zullen er geen H Missen worden gelezen Met ingang van maandag 4 januari a s worden er weer Eucharistie\ lenngen in Uw Maranatha studentenparochie gehouden Mogen WIJ voor 1965 op Uw deelname rekenen'' WIJ wensen U een Zalig Kerstfeest en een voorspoedig 1965 Voor het kerkbestuui m th lam

wenden tot Drs J M J M Wasser, per adres Gemeenschappelijk Instituut voor Toegepaste Psychologie en Beroepskeuze, Wilhelminapark 25, telefoon 24040 Het is gewenst, hoewel uiteraard niet noodzakelijk, tevoren overleg te plegen met de studentendecaan Het Bestuur van de Stichting zal in overleg met Prof van Dooren en de Heer Wasser nagaan, op welke manier op korte teimijn aan deze consulten een uitbreiding kan worden gegeven Het Bestuur is Prof van Dooren zeer erkentelijk voor de wijze waarop hij gedurende meer dan 10 jaar de studenten op deze wijze terzijde heeft gestaan Prof van Dooren heeft overigens medegedeeld, dat hij uiteraard hulp wil blijven bieden, op de wijze waarop elke hoogleraar dit kan doen, wanneer hij door een student in verband met diens moeilijkheden om raad wordt geviaagd

* *

M a a n d a g 18 januari zullen de colleges w e i d e n hervat

* *

*

De regering van Zuid Afuka stelt van het Nederlands Zuidafrikaans drag enige stipendia beschikbaar, deerden die in 1965 in Zuid-Afiika lijk werk willen vei richten

in het kader cultureel ver voor afgestuwetenschappe-

Inlichtingen Bureau Studentenbelangen

* *

*

Inhoudsopgave Sociale W e t e n s c h a p p e n 1964

7e J A A R G A N G

Algemeen

No

INHOUD

De Engelse regering stelt in het kader van het Nederlands-Brits cultureel verdiag een tiental beurzen ter beschikking De duur van het verblijf is gesteld on maximaal 10 dagen Inlichtingen Bureau Studentenbelangen

* *

*

In overleg met het Bestuui van de Stichting Nostro rum Sanitas zal Pi of van Dooren vanaf 1 januari 1965 geen psychologische consulten meer verlenen m het kader van de regeling welke door genoemde Stichting m de sectoi van de Academiale Gezond heidszorg is getroffen Studenten die behoefte hebben aan een psvchologisch consult, dat zich in de betreffende regeling beperkt tot een globale diagnose en algemeen advies, kunnen zich ook na 1 januari 1965 blijven 14

*

3

blz

Dr G A DE WIT PLAATS E N A C H T E R G R O N D V A N D E FENOMENOLOGISCHE BENADERINGSWIJZE IN D E A M E R I K A A N S E SOCIALE PSYCHOLOGIE

161

DRS H D E VRIES, S C I DE PERSOON E N H E T GEBRUIK V A N DE WELVAA.RT

177

DRS J H G SEGERS DE C O N T R A S T G R O E P E N - M E T H O D E , nadere uitweiking en een tweetal toepassingen

194

MEDEDELINGEN

226

BOEKBESPREKINGEN

228

LITERATUUROVERZICHT

231

B I N N E N G E K O M E N PUBLICATIES

239

Economie De Economische Faculteit heeft in haar laatstgehouden vergadering de volgende besluiten genomen betreffende de tentamen- en examen-regehng voor het propaedeutisch- en candidaatsexamen I

HET PROPAEDEUTISCH EXAMEN

De faculteit heeft besloten voortaan voor de viei vakken van het propaedeutisch examen een preexamen af te nemen en wel voor twee vakken rond Kerstmis en voor twee vakken rond Pasen De resultaten van dit pre-examen tellen mee vooi de einduitslag van het propaedeutisch examen De faculteit verwacht hierdoor een gunstiger re sultaat bi] de uitslag van het propaedeutisch examen te bereiken II

HET CANDIDAATSEXAMEN

A SCRIPTIES De faculteit heeft besloten de scripties los te koppelen van het tentamen, met dien verstande dat de scripties voor 1 mei moeten zijn ingeleverd Voor het vak economie resp economische geschiedenis geldt dan dat binnen een week na af legging van het schriftelijk tentamen de student zal worden medegedeeld of het tentamen mede gezien de beoordeling van zijn scriptie, met voldoende of onvoldoende resultaat is afgelegd Ten aanzien van het andere vak waarvoor een scriptie moet worden gemaakt, zal, indien de scriptie na het schriftelijk tentamen wordt ingeleverd, de uitslag zo spoedig mogelijk worden medegedeeld De faculteit meent dat door deze tegemoetkoming een zorgvuldige voorbereiding van de scripties mogelijk is B

EXAMEN

De schriftelijke een uitgesproken den gehonoreerd tentamen in zijn

candidaatstentamens zullen met voldoende of onvoldoende worIn het laatste geval moet het geheel woiden overgedaan

C De faculteit heeft de tentamenregeling voor de censores gewijzigd zoals hieronder aangegeven Deze regeling kan uitsluitend gelden vooi die cen-

soies die bij de normale bestuurswisseling bij het Bureau Senaat in casu de Heer de Bont ziin opgegeven Fen tussentijdse wijziging is met toegestaan De tentamenregeling voor hen luidt oktober 2 tentamens, januari 1 tentamen, mei 1 tentamen, juh 1 tentamen, oktober 1 tentamen Het candidaatsexamen moet dan voor degenen die hiervooi m aanmerking komen uiterlijk m december van het vierde jaar worden afgelegd Wat de werkstudenten betreft, nier meent de faculteit uitsluitend rekening te moeten houden met die studenten die een volledige werkkiing hebben Deze kunnen dan beschikken over maximaal een dubbele termijn Degenen die menen voor deze regeling in aanmerking te komen moeten via Bureau Senaat een volledig gemotiveerd verzoek tot de voorzitter van de faculteit richten III

ALGEMEEN

De faculteit heeft zowel voor de prooaedeutisrhe examens als voor de schriftelijke candidaatstentamens data vastgelegd, waarop deze examens resp tentamens zullen worden afgenomen De propaedeutische examens worden afgenomen in de laatste volle week van de Keistvakantie, emd juni en in de laatste volle week van de grote vacantie Hierdoor is het mogelijk gemaakt dat eenieder bij de aanvang van het nieuwe collegejaar de colleges van het begin af kan volgen De schriftelijke candidaatstentamens zullen voor 1965 als volgt worden afgenomen Burgerlijk- en handelsrecht zaterdag 23 januari Organisatie van de onderneming zaterdag 30 januari Economische geschiedenis zaterdag 22 mei Algemene leei en geschiedenis der economie zaterdag 29 mei Het candidaatsexamen wordt afgenomen emd juni 1965 Prof Dr H O Goldschmidt, Secretaris van de Economische Faculteit

15

#c

M E D E D E L I N G E N V A N DE R E D A K T I E In

principe verschijnt

het TĂźburgse Hogeschoolblad

om de veertien

dagen, met uitzondering van de academische vakanties Men wordt verzocht adreswijzingen

en foutieve

adressering tijdig aan

de redaktie bekend te maken.

Kopie dient veertien dagen voor het verschijnen van het volgende nummer in het bezit van de redaktie te zijn.