UP Jaaroorsig 2014

UP – ’n Universiteit betrokke by sy gemeenskap Universiteit van Pretoria

Jaaroorsig

INHOUD |

| Page Strap

Ons visie Om ʼn voorste navorsingsintensiewe universiteit in Afrika te wees wat internasionaal erken word vir gehalte, relevansie en impak, asook vir die ontwikkeling van mense, die skep van kennis en bydraes wat plaaslik en internasionaal ‘n verskil maak.

Ons doelstellings

ISBN: 978-0-621-44099-7

Inhoud Betrokkenheid ter wille van die openbare belang 4

Boodskap van die Kanselier Behendige navigasie om ons strategiese fokus te bereik Boodskap van die Voorsitter van die Raad

6

DOELGERIGTE PRESTASIE Boodskap van die Visekanselier en Rektor

8

n om ʼn voorste navorsingsintensiewe universiteit te wees n om die Universiteit se internasionale profiel te

HOOFSTUK 1 12

Studentebetrokkenheid

versterk n om die Universiteit se impak op ekonomiese en maatskaplike ontwikkeling te versterk

HOOFSTUK 2 Ons werk saam met die gemeenskap, vir die gemeenskap

23

n om uitnemendheid in onderrig en leer na te streef n om toegang, deurset en diversiteit uit te brei

HOOFSTUK 3 UP se impak op Afrika

31

HOOFSTUK 4 UP se internasionale uitreik

35

HOOFSTUK 5 Topgegradeerde personeel

39

HOOFSTUK 6 Sport en kultuur

46

Finansiële state

49

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 1

UP AS ʼn UNIVERSITEIT BETROKKE

BY SY GEMEENSKAP Die Universiteit van Pretoria is ʼn instansie wat by die breë gemeenskap betrokke is en wat op die grondslag van die openbare belang funksioneer.

Hierdie identiteit rig die manier waarop ons vorm gee aan studente se waardering vir hul tersiêre ervaring, hoe ons personeel bemagtig om meer as blote bronne van kennis te wees en hoe ons bydra tot nasionale en internasionale agendas – en dit soms bepaal.

2 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 3

| Boodskap van die Kanselier

Betrokkenheid ter wille van die openbare belang

Boodskap van die Kanselier

Boodskap van die Kanselier |

D

ie visie en strategiese doelstellings van die Universiteit van

rus om tot die gemeenskap by te dra deur ondersoekende burgerskap

Pretoria (UP) posisioneer die Universiteit doelbewus as ʼn sentrale

en siviele verantwoordelikheid. Om in hierdie doelstellings te slaag,

rolspeler in die land se transformasie en sosio-ekonomiese

implementeer ons ʼn ondersoekende, student-gesentreerde benadering

ontwikkeling. In dié konteks streef die Universiteit daarna om ʼn instansie

tot onderrig. Ons bedryf ook ʼn goed ontwikkelde en bestuurde

te wees wat by die breër gemeenskap betrokke is en op die grondslag van

gemeenskapsbetrokkenheidprogram, met huidige betrokkenheid by

die openbare belang funksioneer. Ons beskou onsself as ʼn universiteit wat wedersyds voordelige interaksie met ons gemeenskappe koester en bydra tot hul vooruitgang. Ons doel is om ʼn betekenisvolle impak op die gemeenskap te maak, sosiaal deelnemend te wees en by te dra tot SuidAfrika se sosio-ekonomiese ontwikkeling.

12 416

Gegradueerdes in 2014

projekte op 931 persele wat deur die Universiteit geakkrediteer is.

Die sleutel tot gemeenskapsbetrokkenheid is om die navorsingsen onderrigvaardighede van personeel en studente te verbind aan gemeenskappe se spesifieke behoeftes. Terselfdertyd word die studente se lewens en die eienskappe wat hulle tydens hul studies ontwikkel,

As ʼn openbare instelling kan die Universiteit van Pretoria nie bekostig om ʼn geïsoleerde ‘ivoortoring’ te wees wat afgesny is van die werklikheid van die alledaagse lewe nie.

Ons kies ook om nie so te wees nie. Inteendeel, ons span die beste in wat die akademie kan bied om ons te help om die gemeenskap se vrae te beantwoord en probleme op te los. Ons verklaar met trots dat UP ʼn universiteit is wat betrokke is by sy gemeenskap.

Ons identiteit as ʼn instansie wat betrokke is by sy gemeenskap word

verryk deur hul gemeenskapsdiens en -betrokkenheid.

vergestalt in ons visie om ʼn voorste navorsingsintensiewe universiteit in Afrika te wees wat internasionaal erken word vir gehalte, relevansie en impak, asook vir die ontwikkeling van mense, die skep van kennis en vir bydraes wat plaaslik en internasionaal ʼn verskil maak.

As ʼn universiteit is ons primêre funksies om kennis te skep, oor te dra, toe te pas en te bewaar. Maar dit word nie in isolasie gedoen nie. Die Universiteit is bewus daarvan dat sy politieke, maatskaplike

222

Doktorsgrade toegeken

As ʼn universiteit betrokke by sy gemeenskap streef UP daarna om ʼn positiewe impak op sy onmiddellike en breër gemeenskappe en omgewing te hê. Om ʼn begrip te kry van ons vooruitgang in hierdie verband het ons in 2013 ʼn studie gepubliseer wat ons bydrae tot die breër Suid-Afrikaanse ekonomie gemeet het. Die resultate het getoon dat UP waarde genereer wat die monetêre waarde van sy hulpbronne, met inbegrip van regeringsubsidies, ver oorskry.

en ekonomiese konteks van hom vereis om ʼn aktiewe agent van UP is byvoorbeeld een van die universiteite wat die meeste gegradueerdes

transformasie en sosio-ekonomiese verandering te wees.

In ons strewe na kennis is baanbrekersnavorsing waarby die gemeenskap baat, een van ons top prioriteite. Ons help om ons land en ons kontinent se toekoms te verseker deur ons navorsing te fokus op gebiede soos voedsel, voeding en welstand, energie en watersekuriteit, verstedeliking en die impak daarvan op die omgewing, en diere- en mensegesondheid.

1 485 Meestersgrade opgelewer

in die land oplewer met die nodige vaardighede in dissiplines soos ingenieurswese, lewens- en fisiese wetenskappe, aanvangsonderrig vir kinders en gesondheids- en dierewetenskappe. Die Universiteit het ook meer as 30 000 werkgeleenthede in die formele sektor geskep en/of onderhou as gevolg van direkte indiensneming of die vermenigvuldigereffek daarvan in die nasionale ekonomie. Baie van die werkgeleenthede wat deur ons geskep is, was in geskoolde beroepe.

Ons is reeds een van die top navorsingsintensiewe universiteite in Suid-Afrika en geniet wêreldwyd erkenning vir ons bydrae tot die

Die studie het die Universiteit se waarde en status as ʼn enjin van

plant- en dierewetenskappe, molekulêre biologie, genetika, bosbou,

ekonomiese groei in die Stad Tshwane, Gauteng en Suid-Afrika as geheel

ingenieurswese en die sosiale wetenskappe, insluitende regsgeleerdheid.

bevestig. Hierdie prestasie is moontlik gemaak slegs deur ons filosofie – en praktyk – van betrokkenheid.

Een van die hoekstene van ons missie is om die diversiteit van ons studentebevolking uit te brei. Ons is van mening dat die verskaffing van

Soos u deur hierdie verslag blaai, sal dit duidelik wees dat die woord

geleenthede vir Suid-Afrika se diverse bevolking die enigste manier is

“betrokke” vir UP nie bloot ʼn byvoeglike naamwoord is nie; vir ons is dit

waarop ons maatskaplike geregtigheid, sosio-ekonomiese stabiliteit en

ʼn werkwoord en ons werk elke dag en in alles wat ons doen baie hard om

volhoubare ontwikkeling in ons land tot stand sal bring. Ons pogings het

gestalte te gee aan die woord in die volle betekenis daarvan.

reeds vrugte afgewerp in terme van studentegetalle, asook akademiese en steundienspersoneel.

Universiteitsbywoning behoort nie slegs studente se kennis en Prof Wiseman Nkuhlu

vaardighede te verbreed nie; dit behoort hulle ook voor te berei vir

Prof Wiseman Nkuhlu

die uitdagings van ʼn diverse en veranderende wêreld en hulle toe te

Kanselier

4 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 5

| Boodskap van die Voorsitter

Behendige navigasie om ons strategiese fokus te bereik Boodskap van die Voorsitter van die Raad Lede van die Universiteitsraad is verantwoordelik vir bestuur, die bepaling van die Universiteit se strategiese rigting en goedkeuring van belangrike ontwikkelings. Dit is ʼn taak wat ons met sorg, ywer en trots benader.

Boodskap van die Voorsitter |

H

oe meet ʼn mens die impak en prestasies van ʼn organisasie so kompleks en dinamies soos ʼn universiteit? En hoe verseker ʼn mens dat dit ononderbroke vordering maak ten opsigte van steeds

toenemende relevansie en volhoubaarheid? Die antwoord lê in ʼn robuuste strategie geïnspireer deur ʼn kragtige visie wat uit elke aksie en besluit spreek.

Die Universiteit van Pretoria se Strategiese Plan, beter bekend as UP 2025, is ons Noordster. Dit is die padkaart en navigasiebakens wat die Universiteit sal lei tot die verwesenliking, in 2025, van die visie en strategiese doelstellings wat ons vir onsself bepaal het.

Ons oorkoepelende doelstelling is om die Universiteit se posisie in die groep navorsingsintensiewe universiteite in Suid-Afrika te verstewig, asook in die hoogs kompeterende internasionale arena van hoër onderrig. Dít wil ons bereik in ons kernfunksies van navorsing en onderrig en leer, asook in die aktiwiteite van gemeenskapsbetrokkenheid wat hiermee verweef is.

Om sulke ambisieuse doelstellings te verwesenlik verg beplanning, asook nougesette monitering. Ons benadering vereis ʼn genestelde institusionele model in terme waarvan UP 2025 ondersteun word deur ʼn vyf-jaar implementeringsplan (2012–2016) wat breë implementeringstrategieë identifiseer, en een-jaar implementeringsplanne.

Die een-jaar implementeringsplanne spruit uit ʼn oorsig van die vorige jaar se prestasie en die doeltreffendheid van die implementeringstrategieë en -prioriteite. Die Universiteit se beplanningsproses prioritiseer dus elke jaar aktiwiteite en inisiatiewe en bepaal ook watter aktiwiteite hersien moet word en watter gestaak moet word.

In hierdie beplanningsproses skenk die Raad en sy komitees in die fynste besonderhede oorweging aan die Universiteit se prestasie soos gemeet aan sy strategiese doelstellings, teikens en sleutelprestasieaanduiders vervat in UP 2025.

Gevolglik kan ons met oortuiging sê dat die Universiteit steeds op koers

LEIERSKAP VAN DIE HOOGSTE KALIBER Die Voorsitter van die Raad, me Futhi Mtoba, het ʼn eredoktorsgraad van die Universiteit van Limpopo (UL) ontvang ter erkenning van haar bydrae tot die gemeenskap en die rekenkundige beroep.

Sy is ook aangestel in die Stigting van die Afrika-unie, wat deur die Algemene Vergadering van die Afrika-unie tot stand gebring is.

Die stigting is daarop gerig om prioriteite in Afrika deur middel van vrywillige bydraes te finansier.

Twee eksterne raadslede is in die Sunday Times se 2014 Top 100 Companies-toekennings vereer vir hul sakeleierskap en bydrae tot ekonomiese groei in Suid-Afrika. Mnr Laurie Dippenaar, Voorsitter van die FirstRand Finansiële Groep, het die Lewenspresteerdertoekenning ontvang. Dr Johan van Zyl, voormalige Visekanselier en Rektor van UP en tans Groep Hoof Uitvoerende Beampte van Sanlam, is deur uitvoerende bestuurders van die top 100 maatskappye as Sakeleier van die Jaar aangewys.

deeglik in ooreenstemming gebring met die doelwitte wat teen 2030 bereik moet wees, die jaar wat in die Witskrif gespesifiseer is.

Daarbenewens het ons die Witskrif in gedagte gehou toe ons ons 2015 Institusionele Plan voorberei het. Tesame met die toenemende vraag na plekke by universiteite, het die Witskrif ʼn belangrike rol gespeel in samesprekings oor toelatingsteikens soos ooreengekom met die Departement van Hoër Onderwys en Opleiding en in die ontwikkeling en verfyning van die Universiteit se slimgroeibeleid gedurende 2014. As gevolg van hierdie aksies is ons tevrede dat UP se kernfunksies optimaal ooreenstem met die nasionale behoeftes en prioriteite. Hierdie vlak van ooreenstemming is fundamenteel tot die bereiking van volhoubaarheid – een van die grondbeginsels van UP 2025.

Ons besef dat belanghebbendes se betrokkenheid noodsaaklik is om UP doeltreffend te bestuur, om die verskillende vraagstukke wat ons in die gesig staar aan te spreek en om uiteindelik die Universiteit se visie en strategiese doelstellings te verwesenlik. Die Universiteit het talle belanghebbendes, waarvan die belangrikstes die studente, personeel, regering, ouers, alumni, gemeenskappe, besighede, die verskillende nywerhede en befondsers is.

Maatskaplike kapitaal is ʼn veelfasettige drywer van volhoubaarheid. In die konteks van UP fokus ons daarop om kenmerke wat maatskaplike kapitaal sal bou in ons studente te vestig en om navorsing op terreine so uiteenlopend soos bestuur-en-beheer-innovasie en voedeselsekuriteit te gebruik om maatskaplike kapitaal in die breër gemeenskap te bou.

Een van ons belangrikste bydraes tot volhoubaarheid is egter die voorbereiding van ons studente op sukses. Die Universiteit gee aktiewe steun aan pogings om sukses onder studente te verbeter en is daartoe verbind om billikheid in studenteuitkomste oor alle bevolkingsgroepe heen te bereik. Die Universiteit het hom beywer om ʼn opvoedkundige omgewing te vestig waar alle studente die beste geleentheid sal hê om sukses te behaal, asook ʼn verbintenis tot billikheid wat verseker dat hoë sukses- en deursetkoerse deur alle studente bereik kan word.

is na die verwesenliking van sy visie. Bewys van dié stelling verskyn in hierdie verslag. Die oorhoofse beeld wat na vore kom, is dat die

Kortliks gestel, om die sukses van ons studente te verseker, is sentraal tot

Universiteit ʼn instansie is wat waarlik betrokke is. In alle aspekte van sy

ons rol as ʼn universiteit betrokke by ons gemeenskap.

akademiese onderneming reageer die Universiteit op die behoeftes van sy belanghebbendes en die gemeenskap as ʼn geheel.

As ʼn openbare universiteit is ons prioriteite in ooreenstemming met die Me Futhi Mtoba

nasionale opdragte soos vervat in die Witskrif oor Naskoolse Onderwys en Opleiding. Die Universiteit se beleidsraamwerk en beplanningsprosesse is

6 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

Me Futhi Mtoba Mnr Laurie Dippenaar Dr Johan van Zyl

Voorsitter van die Raad

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 7

| Boodskap van die Visekanselier

DOELGERIGTE PRESTASIE Boodskap van die Visekanselier en Rektor

Boodskap van die Visekanselier |

2

014 was ʼn suksesvolle jaar vir die Universiteit van Pretoria. Ons het

en Opleiding (DHOO) geïdentifiseer in dissiplines soos ingenieurswese,

goeie vordering in die verwesenliking van die UP 2025-strategie

lewens- en fisiese wetenskappe, aanvangsonderwys en gesondheids- en

gemaak deur feitlik al die doelwitte te bereik wat ons vir onsself

dierewetenskappe.

gestel het. Sukses by UP is doelbewus. Ons stel vir onsself inspirerende en aspirerende doelstellings wat deur ʼn duidelike visie onderlê word.

Ons bly gefokus en op koers na die verwesenliking van ons visie en strategiese doelstellings.

UP het homself geposisioneer as ʼn navorsingsintensiewe universiteit in ʼn gedifferensieerde naskoolse stelsel van hoër onderwys en

Sukses by UP is doelbewus.

Ons stel vir onsself inspirerende en aspirerende doelstellings wat deur ʼn duidelike visie onderlê word.

Ons bly gefokus en op koers na die verwesenliking van ons visie en strategiese doelstellings.

opleiding in Suid-Afrika. Die Universiteit het ʼn gevestigde reputasie vir uitnemendheid in navorsing en word as een van die top vyf navorsingsintensiewe universiteite in Suid-Afrika gereken. As ʼn openbare universiteit betrokke by ons gemeenskap is ons prioriteit om navorsing te doen wat deur die allerbelangrikste uitdagings ter wêreld geïnspireer word. Deur ons navorsingsonderneming te fokus op sentrale vraagstukke soos voedsel, voeding en welstand, energie, die omgewing en volhoubaarheid, mense- en dieregesondheid, volhoubare ontwikkeling, bestuur en menseregte, het UP ten doel om wêreldklas navorsingskapasiteit te bou wat kennis sal produseer wat die menslike toestand sal verbeter en die toekoms van ons land en die Afrikakontinent tot voordeel sal strek.

Sonder die gepaste profiel van akademiese en navorsingspersoneel sal dit vir ons onmoontlik wees om ons identiteit as ʼn navorsingsintensiewe universiteit – die identiteit waarna ons streef – te bereik. Om dié rede is dit verblydend dat al hoe meer akademiese personeel groei in internasionale statuur deur publikasies wat gereeld aangehaal word, lidmaatskap van wetenskapakademies en deelname aan internasionale vakkundige netwerke.

Nagraadse opleiding is van kardinale belang in die verbreding van die Universiteit se navorsingsbasis. Dienooreenkomstig is dit ʼn strategiese prioriteit om nagraadse inskrywings te vermeerder, veral in doktorale programme. Die Universiteit het in 2014 volgehoue vooruitgang gemaak

Top 1%

UP is een van die top 1% van internasionale instansies op die gebiede van die landbouwetenskappe, kliniese geneeskunde, ingenieurswese, omgewingswetenskappe/ ekologie, plant- en dierkunde en sosiale wetenskappe.

(Web of Science (WoS) Essential Science Indicators (ESI))

Top 50

In die 42ste plek word die Universiteit se sakeskool, GIBS, as een van die top 50 ter wêreld beskou.

In 2014 het 4 257 UP-studente in hierdie gebiede gegradueer en ongeveer 45% van kontakstudente was ingeskryf vir studieprogramme wat met skaars vaardighede verband hou. ʼn Ander belangrike strategie waardeur UP bydra tot die land se sosio-ekonomiese ontwikkeling is gemeenskapsbetrokkenheid. Die Universiteit het ʼn goed ontwikkelde en goed bestuurde, leergerigte gemeenskapsontwikkelingsprogram. Die Universiteit se huidige gemeenskapsontwikkelingsprojekte is versprei oor 931 persele wat deur die Universiteit geakkrediteer is, waarvan die meeste in Mamelodi, Eersterust, Pretoria-Noord, Pretoria-Wes, die middestad van Pretoria met inbegrip van Sunnyside en Hatfield, asook in dele van Mpumalanga geleë is.

Die strewe na uitnemendheid in onderrig en leer by UP is ʼn integrale aspek van die navorsingsintensiewe identiteit en die internasionale profiel waarop die Universiteit steeds gerig is. Ons doel is om ʼn leerervaring te skep waarin onderrig en navorsing in wisselwerking is ter bevordering van ontdekking, kreatiwiteit en innovasie. Ons streef daarna om ons studente voor te berei vir die uitdagings van ʼn diverse en veranderende wêreld en om die waardes van kritiese burgerskap en siviele verantwoordelikheid uit te bou. Die Universiteit kweek uitnemendheid in onderrig en leer deur verskeie strategieë, insluitende ʼn ondersoekgebaseerde benadering tot onderrig en leer, klaskamertegnologieë wat studentebetrokkenheid in die klaskamer verhoog, die gebruik van aanlyn opvoedkundige hulpbronne en hoëgehalte steun vir studente. In 2014 was die suksessyfer 82,67%, steeds ʼn verbetering in ooreenstemming met die positiewe kurwe wat sedert 2012 gehandhaaf is. Om toegang tot universiteitstudie aan die verskeidenheid Suid-Afrikaanse burgers te verskaf en hul sukses te verseker is sentraal tot UP se rol as ʼn openbare instansie. Net so

in die groei van die getal nagraadse inskrywings en in die lok van

is ons verbind tot die skep van ʼn niediskriminerende, inklusiewe en

nadoktorale genote.

bemagtigende omgewing waarin personeel en studente kan gedy, asook tot die heelhartige aanvaarding van diversiteit ten einde die intellektuele,

As ʼn universiteit betrokke by sy gemeenskap is UP intens bewus van

maatskaplike, werk- en studieomgewing te verryk.

sy ontwikkelingsrol en het hy homself doelbewus geposisioneer as ʼn

Prof Cheryl de la Rey

belangrike rolspeler in Suid-Afrika se maatskaplike en ekonomiese

Ons gebruik inskrywingsbeplanning as ʼn meganisme om ʼn “vorm en

vooruitgang. UP se opsigtelikste bydrae tot die Suid-Afrikaanse

grootte” te bereik wat ooreenstem met ons visie en die institusionele

ekonomie en gemeenskap is die getal gegradueerdes wat ons oplewer.

doelwitte wat ons nastreef. Dit beteken dat ons balans bewerkstellig

Hierdie bydrae kom duideliker na vore met betrekking tot die gebiede

tussen algemene formatiewe en professionele kwalifikasies op

van skaars vaardighede soos deur die Departement van Hoër Onderwys

voorgraadse vlak, fokus op die gebiede van skaars en kritieke vaardighede

8 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 9

| Boodskap VICE-CHANCELLOR’S van die Visekanselier MESSAGE | 03

waar alles verbind is en internasionale alliansies tot stand gebring word

Befondsing en finansiële gesondheid Die Universiteit het twee hoof inkomstestrome, naamlik staatsbefondsing en onderriggelde.

Om sy finansiële gesondheid in stand te hou in die beperktehulpbronomgewing waarin dit

vir Geografie (top 150),

Oorkoepelend beskou, het die Universiteit van Pretoria in 2014

Ontwikkelingstudies (top 100),

Landbou en Bosbou (top 100),

Opvoedkunde (top 150) en

met ywer en entoesiasme na te streef. Ons bly verbind tot die verbetering

Regsgeleerdheid (top 150).

Ons bekom hierdie sogenaamde

van die menslike toestand deur middel van baanbrekersnavorsing, die

regering, plaaslike en internasionale niewinsorganisasies, plaaslike en internasionale hulpagentskappe en borgskappe. Derdestroominkomste word aangewend vir innovasies in onderrig, institusionele navorsing, beurse vir studente met finansiële uitdagings en

Afrika in Junie 2014 in die Switsers-Suid-Afrikaanse Ondernemingleiersprogram in

internasionale arena te beding.

gepaardgaande korter termynplanne. Ons sal voortgaan om ons visie

internasionale skenkers, plaaslike

tegnologie te patenteer en te kommersialiseer. Die onderneming is gekies om Suid-

universiteite in die wêreld

groter kapasiteit, sigbaarheid en impak in die nasionale, streeks- en

bronne genereer.

en trusts, ambassades en

lewenswetenskappe gewen. UP sal ʼn aanvangsonderneming befonds om die MARTI-

UP is een van die top 200

van globale samewerking en vennootskappe in ʼn posisie sal wees om

(top 150), Linguistiek (top 200),

individue, maatskappye, stigtings

Programme (GAP) se Innovasiekompetisie vir nuwe tegnologieë en innovasies in die

200

doelwitte soos in die UP 2025 Strategiese Plan uiteengesit en

derdestroominkomste van

time inhibition) Tuberculosis Diagnostics-span het die Gauteng Accelerator

se internasionaliseringstrategie is dat die Universiteit deur middel

Engelse Taal en Letterkunde

inkomste vanuit alternatiewe

Carl Baumeister, een van sy studente. Die MARTI (mycolic acid antibody real-

aanneem, aan te spreek. Die sentrale uitgangspunt van die Universiteit

betekenisvolle vooruitgang gemaak in die bereiking van sy strategiese

funksioneer, moet UP egter

Prof Jan Verschoor (sittende), professor in die Departement Biochemie, met

om die meer komplekse uitdagings wat in ons daaglikse lewe gestalte

infrastruktuurontwikkeling.

Sonder die vrygewigheid van ʼn groot getal eksterne partye sou ons nie in die posisie gewees het om aan ons studente en belanghebbendes die waarde te bied wat ons tans

versterking van die land se maatskaplike en ekonomiese materiaal, die voorsiening van ʼn holistiese leerervaring vir ons studente, en die skep van ʼn niediskriminerende, inklusiewe en bemagtigende omgewing waarin ons personeel en studente kan gedy.

As Visekanselier en Rektor wil ek my hartlike dank uitspreek teenoor die personeel en studente van die Universiteit vir hul toewyding, harde werk en lojaliteit aan die Universiteit. Ek wil ook graag die Voorsitter van die Raad en Raadslede bedank vir die voortreflike wyse waarop hulle hul bestuursmandaat uitgevoer het en vir hul ondersteuning. Verder is dit ʼn besondere voorreg om prof Nkuhlu as Kanselier van UP te hê. Hy is voorwaar ʼn rolmodel vir ons universiteitsgemeenskap.

Die Universiteit van Pretoria kan sy doelwitte slegs behaal met die ondersteuning van die wye verskeidenheid belanghebbendes met wie

13

A-gegradeerde navorsers wat erken word as internasionale leiers op hul vakgebiede

ons te doen het en saamwerk. Dié belanghebbendes sluit in die DHOO en ander regeringsdepartemente, ons talle plaaslike en internasionale navorsingsvennote, skenkers en befondsers, professionele liggame, korporatiewe instansies, werkgewers, lede van fakulteitsadviesrade

Switserland te verteenwoordig.

bied nie.

en die Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit. Ons alumni-

en sterk groei op navorsingsvlak najaag. Dit is vir ons aangenaam om aan

Die Universiteit se algehele

gemeenskapsvennote en die ouers en families van ons studente. Ek wil

te kondig dat op sowel nagraadse as voorgraadse vlak, die persentasie

finansiële posisie is bevredigend.

swart studente die teikens vir 2014 oorskry het en dat 85% van alle

Ons het die 2014 finansiële

voorgraadse studente vroue was.

jaar afgesluit met ʼn positiewe

netwerk is ʼn waardevolle bate van die Universiteit, net soos ons graag van hierdie geleentheid gebruik maak om u almal te bedank vir u ondersteuning – dit is onontbeerlik vir die prestasies van ons personeel en studente wat in hierdie Jaaroorsig uitgelig word.

volhoubaarheidskoers (wat aandui Gedurende die afgelope jaar het ons groei getoon in die getal

dat die Universiteit in die volgende

internasionale meesters- en doktorale studente; sowat 51% van artikels

finansiële jaar sonder nuwe

wat deur UP-navorsers gepubliseer is, het internasionale medewerkers

befondsing met sy kernbesigheid

gehad. Albei dié aanduiders is manifestasies van die Universiteit se

kan voortgaan) en ʼn positiewe

strategie om te internasionaliseer. Universiteite funksioneer in ʼn wêreld

kontantvloeiposisie.

10 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

Prof Cheryl de la Rey Visekanselier en Rektor

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 11

HOOFSTUK 1 | STUDENTEBETROKKENHEID

STUDENTEBETROKKENHEID

D

ie sukses van ’n student se tersiêre opvoeding hang van ’n magdom faktore af, sommige so tasbaar soos fondse, en ander so onnaspeurbaar soos esprit de corps. Met die oog hierop is UP se

reaksie op ons studente se behoeftes net so veelvlakkig en genuanseerd.

Die Universiteit se vernaamste funksie is om studente voor te berei vir die werksomgewing en om as verantwoordelike lede van die samelewing te funksioneer. Ons streef hierdie doelwit na deur onderrig en leer, en te kyk hoe die kurrikulum, deur studentebetrokkenheid, toegepas kan word vir ’n sinvolle impak op die breër Suid-Afrikaanse samelewing.

Kwaliteitleer en -onderrig Een van die onveranderlike realiteite van tersiêre opvoeding is dat akademies suksesvolle studente of dié met die potensiaal om sukses te behaal indien hulle bykomende ondersteuning kry, die meeste baat by die ervaring. Voorgraadse kwaliteitopvoeding moet dus begin met die oordeelkundige werwing van studente.

Met dié doel voor oë, en om groter deursigtigheid en konsekwentheid te bevorder, het die Senaat die afgelope jaar die toelatingskriteria hersien.

Sommige programme (naamlik argitektuur, drama, geneeskunde en veeartsenykunde) het bykomende keuringskriteria benewens die TPT en ander vakspesifieke vereistes. Die bykomende kriteria kan byvoorbeeld onderhoude, portefeuljes en aanvullende toetse behels.

Wanneer studente met hulle studie begin, word hulle op baie maniere ondersteun. Ons Hatfield- en Mamelodikampusse bied albei BScen BCom-verlengde programme met groot sukses aan terwyl die Fakulteit Ingenieurswese, Bou-omgewing en Inligtingtegnologie ’n uitgebreide program (ENGAGE) aanbied. Die uitgebreide modules gee aan studente die nodige agtergrondkennis en ontwikkel die konseptuele begrip en probleemoplosvaardighede wat hulle benodig om in die

Die grondslag van kwaliteit voorgraadse opvoeding n Persoon-tot-persoon-kontak n Tegnologie n Wêreldklas biblioteek n Uitstekende dosente n Mentorskap n Tutorskap n Somer- en winterskole n Werkplek-/gemeenskapsleer

hoofstroommodules te slaag.

Sedert 2014 het eerstejaarstudente toegang tot UPO 101, ons nuwe aanlyn

voor klastyd en vasvrae insluit, asook die gebruik van klikkers tydens

Kontak tussen dosente en studente

akademiese oriënteringsprogram wat enige tyd, enige plek en dwarsdeur

klastyd om studente se begrip van konseptuele kwessies te assesseer.

strek verder as die lesingsaal en

hul eerste jaar tot hul beskikking is.

Klastyd word al meer vir dieptebesprekings en portuurleer gebruik.

behels praktyke soos mentorskap en tutorskap.

UP lê groot klem op die rol wat kontak tussen dosente en studente speel

In ’n opwindende nuwe ontwikkeling het die Universiteitsraad ’n voorstel

in die ondersteuning van leer. Ons maak seker dat ons studente die volle

goedgekeur vir die ontwikkeling van ’n hibriede onderrigmodel wat die

voordeel geniet van dosente wat spesifiek vir hul uitstaande, bewese

breër gebruik van tegnologie – veral aanlyn tegnologie – sal bevorder.

dissiplinêre en navorsingsvaardighede gewerf word.

Tans het meer as driekwart van ons voorgraadse modules en talle Kontak strek verder as die lesingsaal en behels onder meer hoë-

nagraadse programme sowel ʼn aanlyn as ’n kontakleweringskomponent.

impakpraktyke soos mentorskap, ondersteuning deur tutors, somer- en

’n Paar meestersprogramme is ten volle aanlyn en ’n aanlyn

winterskole en leergeleenthede in die werkplek en/of gemeenskap.

meestersprogram in Veeartsenykunde was in 2014 reeds ’n dekade lank in gebruik.

By UP word menslike kontak deur tegnologie ondersteun. Ons het ’n uiters moderne leerbestuurstelsel wat clickUP genoem word, asook

’n Hoogtepunt van die afgelope jaar was dat UP ’n Siyaphumelela (“Ons

dissiplinespesifieke tegnologieë. Tegnologie ondersteun ook ons

slaag”)-toekenning van die Kresge-stigting gekry het. Befondsing ten

sogenaamde omgekeerde klaskamerbenadering, wat aanlyn lees of kyk

bedrae van $100 000 per jaar vir die volgende drie jaar sal ons in staat stel

12 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 13

HOOFSTUK 1 | STUDENTEBETROKKENHEID

om ons datagedrewe benadering tot die verbetering van eerstejaar-sukses verder te ontwikkel. Spesifieke inisiatiewe sluit in tegnologiese innovasies (soos die ontwerp van ’n mobiele toepassing om advies oor kursuskeuse reeds vanaf graad 9 in skole aan te bied) en meer gemengde leer. Ons gaan die toekenning ook gebruik om nog ’n hoë-impakpraktyk te begin, naamlik leergemeenskappe, en om hoërisiko-eerstejaarmodules te hersien.

Ons leer ons studente ken Hoewel ons vlak van betrokkenheid by ons studente reeds taamlik hoog is en positiewe resultate oplewer, weet ons dat ons studentegemeenskap

28%

Persentasie toppresteerders in die Nasionale Senior Sertifikaateksamen wat by UP studeer

kompleks is en voortdurend verander en dat dit noodsaaklik is vir ons om ons begrip van dié gemeenskap deurlopend te verbeter om dit doeltreffend te kan bedien.

Gevolglik het die Universiteit ’n eenheid wat studentesukses aktief op institusionele vlak bestudeer. Die eenheid se deurlopende longitudinale studie oor eerstejaarstudente het weer bevestig dat kursuskeuse die vernaamste rede is waarom studente hul studies staak. Ander navorsing in 2014 het verband gehou met studente se akademiese gereedheid; die relatiewe voorspellingsgeldigheid van die NSS en NNT vir die Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe; die mentorskapprogram; die oriënteringsprogram; en praktiese modules.

80%

Persentasie nuwe eerstejaarstudente in 2014 wat van staatskole gekom het

UP streef deurgaans daarna om sy begrip van studente se ervaring van die universiteitslewe te verbeter. Hierdie studente wat in die Mynbou-ingenieurswese Studiesentrum studeer, lewer bewys van hoë vlakke van betrokkenheid.

nG eleenthede vir transdissiplinêre gesprekke geskep deur die Nagraadse Forum laat studente voel dat hulle tuis hoort in die akademiese

In 2014 het UP

gemeenskap.

beurse ten bedrae

Verder, en danksy die Onderrigontwikkelingstoekenning, het die

van R712,48 miljoen

Universiteit deelgeneem aan die South African Survey of Student

Die NOS werk saam met UP-akademici om werksessies oor spesifieke

Experience (SASSE). Die opname bied bruikbare data oor die

onderwerpe aan te bied, insluitende week lange statistiekkampe vir nuwe

aan verdienstelike

studente wat deur ons Interne Statistiekkonsultasiediens (ISKD) aangebied

studente toegeken.

studentebelewenis, wat universiteite in staat stel om intervensies te maak wat hulpbronne doeltreffend gebruik.

Steun vir studente met finansiële uitdagings is vir ons ’n prioriteit en ’n uitdrukking van ons geloof in billike toegang tot goeie kwaliteit opvoeding.

As ’n openbare instelling word ons toelatingsbeleid geensins beïnvloed deur ’n student se vermoë om klasgelde te betaal nie.

Ons belê in die navorsers van môre

91%

Persentasie van ons graduandi wat werk kry binne ses maande na voltooiing van hul studies

word. In 2014 het ISKD ook ’n winterskool oor beskrywende statistiek

R153,63 miljoen is uit

aangebied.

die Universiteit se eie

Ons jong navorsers laat hulleself deeglik geld, soos blyk uit die volgende toekennings wat studente in 2014 ontvang het:

fondse toegeken.

nL eoné Walters en Mariska Steyn, nagraadse studente in die Departement Ekonomie, het beurse van Economic Research Southern Africa (ERSA)

In die lig van UP se visie om ’n toonaangewende navorsingsintensiewe

ontvang. ERSA is ’n navorsingsprogram wat deur die Nasionale Tesourie

universiteit te wees, fokus ons daarop om ons navorsingsbasis te verbreed,

van Suid-Afrika befonds word.

inskrywings vir navorsingsmeesters- en doktorsgrade te vermeerder en die administratiewe prosesse vir nagraadse studie te vereenvoudig.

nL ungile Sitole en Cynthia Joan Henley-Smith, albei PhD-studente, het studiebeurse van die Departement Wetenskap en Tegnologie (DWT)

Ons bereik hierdie doelwitte deur die Nagraadse Ondersteuning-spil

ontvang in die DWT Vroue in Wetenskap-toekennings.

(NOS), wat nagraadse studente op drie gebiede ondersteun: n Befondsing van aansoeke en ondersteuning; n Ontwikkeling van akademiese en tegniese navorsingsvaardighede en breër lewensvaardighede; en

14 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

nD r Steven Hussey, ’n nadoktorale genoot in die Departement Genetika en die Instituut vir Bosbou- en Landboubiotegnologie (FABI) in die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe, het ’n Biotech Fundi

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 15

STUDENTEBETROKKENHEID | HOOFSTUK 1

Wat kampusfasiliteite betref het 2014 verskeie hoogtepunte opgelewer.

UP en die Stad Tshwane het ’n formele grondruilooreenkoms aangegaan waardeur die Hammanskraalkampus aan die Stad Tshwane oorgedra is in ruil vir grond langs die High Performance Centre (hpc) en die LC de Villierssportterrein in Hatfield. Die nuwe meerdoelige TuksMonateeetsaal, wat ses koshuise op die TuksKoshuise Hillcrestkampus bedien (asook die selfsorg-TuksDorp op versoek), bestaan uit ’n gekonsolideerde eetarea, ’n koffiewinkel en studeergebied met Wi-Fi en ’n minimark. ’n Hipermoderne taallaboratoriumkompleks en hulpbronsentrum, gemik op die opleiding van studente in Afrika- en ander tale en die bevordering van en navorsing oor veeltaligheid aan UP, is in die Geesteswetenskappegebou op die Hatfieldkampus geopen. Die kompleks vergelyk goed met die beste soortgelyke fasiliteite ter wêreld.

Die TuksMonate-eetsaal is in 2014

Student-toekenning ontvang vir sy PhD-navorsing. Die toekenning

geopen en het plek vir ongeveer 900

’n Bespreking van die Universiteit se fasiliteite sal nie volledig wees indien

is gemaak deur Gauteng se Departement van Landbou en Landelike

die werk van die Gestremdheidseenheid in die Departement Studentesake

Ontwikkeling (GDLLO), in vennootskap met The Innovation Hub.

nie genoem word nie. Oor die afgelope jaar het dié eenheid 538 studente

studente van die koshuise Maroela, Mopanie, Katjiepiering, Taaibos, Boekenhout en Olienhout. Die nuwe eetsaal het ’n meerdoelige saal wat vir geleenthede of as ’n studiesaal vir studente gebruik kan word aangesien daar internet- en Wi-Fi-toegang is.

ondersteun met hulptegnologieë, spesiale toets- en eksamenbystand en n Victoria Rautenbach, ’n PhD-student in Geoinformatika in die

30 000

Studente wat met mobiele toestelle toegang kry tot UP se onderrigbestuurstelsel, clickUP

gespesialiseerde fasiliteite. Die eenheid het ook aan departemente leiding

Departement Geografie, Geoinformatika en Meteorologie, het die

gegee om binne redelike perke vir studente met gestremdhede voorsiening

SABS Young Standards Professional-toekenning ontvang vir haar

te maak.

uitsonderlike bydrae tot die standaarde-ontwikkelingsgemeenskap.

Ons behou kontak n James Shorten het die eerste prys gewen in 2013 se Nasionale

Oudstudente is ’n hoog gewaardeerde groep belanghebbendes en die

Studenteprojek-kompetisie van die Suid-Afrikaanse Instituut vir

Universiteit doen baie moeite om te verseker dat hulle betrokke bly by hul

Elektriese Ingenieurs (SAIEE) vir sy projek ‘Image-guided robotic

alma mater.

Opgeleide tutors in diens by UP

feeding system for disabled people’.

TuksAlumni bevorder deurlopende betrokkenheid en deelname deur n Werner Cordier, ’n PhD-student in farmakologie, het die Innovative

600

alumnifunksies te reël. Sewe streekfunksies is in vier provinsies gehou

Pharmaceutical Association of SA (IPASA)-toekenning ontvang vir die

en internasionale funksies in Londen, Australië, Toronto en New York.

beste navorsing in basiese farmakologie.

Reisende akademici het alumni in Sydney, Canberra, Melbourne, Adelaide, New York, Toronto en Oxford onthaal. Gereelde sake-ontbyte

n Stefan de Bruin, ’n BSc (Hons) (Geoinformatika)-student in die

met bekende persone in die korporatiewe wêreld is gehou, asook die

Departement Geografie, Geoinformatika en Meteorologie, het die eerste

jaarlikse TuksAlumni Laureaattoekennings waartydens alumni wat

prys in die kategorie Beste Studenteprojek by die eerste jaarlikse STATS

hulself onderskei het Laureaattoekennings ontvang het. Die verskillende

SA Isibalo-toekenningsaand gekry vir sy aanbieding oor die gebruik van

alumniklubs, soos TuksKlub60+, en belangegroepe reël sosiale

amptelike statistieke in bewysgebaseerde besluitneming.

byeenkomste soos wynproe-aande en kuiergeleenthede.

8 428

’n Omgewing van uitnemendheid

Die Young Alumni and Student Committee (YASCOM) is in 2013 gestig

UP is ’n mensgesentreerde instansie wat daarin glo om aan sy personeel

om ’n gees van filantropie onder huidige studente te kweek. In 2014 het

en studente ’n fisiese omgewing te bied wat die strewe na sukses bevorder

YASCOM se “R5-belofte”-geleentheid ’n aansienlike bedrag in die vorm

en ondersteun. Met die oog hierop dien ons kampusmeesterplan as ’n

van skenkings van personeel en huidige studente ingesamel om behoeftige

bloudruk vir die instandhouding en ontwikkeling van infrastruktuur om

studente by te staan.

Studente wat in Universiteitsfasiliteite gehuisves is

ons toekomstige groei te ondersteun.

16 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 17

HOOFSTUK 1 | STUDENTEBETROKKENHEID

Niebederfbare voedsel, toiletware en klere is deur die jaarlikse “Bins of Hope”-projek ingesamel.

Die sigbaarheid van Alumniverhoudings, aktiewe alumni se rol en ’n besef onder studente van hoe belangrik dit is om aan UP terug te gee, is daadwerklik bevorder. Die TuksKlub60+-alumni het tot die Tuksbeursfonds bygedra en sodoende die idee van teruggee aan die alma mater oor geslagte heen versterk. In dieselfde gees het TuksAlumni Pretoria-Oos ’n mentorskapprogram begin om jong alumni in die werkplek te ondersteun.

Finansiële ondersteuning Ingevolge UP se missie is toegang

Mnr Laurie Dippenaar, voorsitter van die FirstRand finansiële groep, was ’n spreker tydens een van die gereelde TuksAlumni-sake-ontbyte.

vir en deelname van studente uit uiteenlopende agtergronde ’n kritieke prioriteit. Die Universiteit

Befondsing wat van die NNS vir nagraadse beurse verkry is, het van R29 072 308 in 2013 tot R62 226 950 in 2014 toegeneem.

besef egter dat baie studente weens finansiële probleme verhinder word om sukses in hoër onderwys te behaal.

Die Mynbou-ingenieurswese

program en ons beoog om die befondsing vir hierdie program in 2015

Studiesentrum op die Hatfieldkampus

beduidend te verhoog.

het die grootste reënwater oesstelsel wat met ’n gebou geïntegreer is in die

Die Tuksbeursfonds is ’n nuwe toevoeging tot ons eie befondsingsportefeulje. Die Visekanselier en Rektor het dié fonds in 2014 ingestel na aanleiding van die probleme wat NSFAS ondervind het. Ons personeel,

100

vir gereelde gestruktureerde bydraes tot die fonds en daardeur UP se eie

ondersteuning vir studente, bv die

fondse vir beurse vir verdienstelike studente vergroot.

Verder soek ons deurgaans aktief vir eksterne befondsing om studente te

hou met groeiende behoeftes nie.

ondersteun en hul kanse op sukses te verbeter.

verdienste weens finansiële redes

R miljoen

vir Studente (NSFAS), kan nie tred

hê dat studente met akademiese

botaniese tuin te besproei.

75

Nasionale Finansiële Hulpskema

Omdat die Universiteit nie wil

in ’n ondergrondse tenk van 130m3 geberg en gebruik om die Universiteit se

studente en alumni het ruim bygedra na ’n wyd gepubliseerde oproep

Tradisionele bronne van finansiële

suidelike halfrond. Die reënwater word

50

Die eerste groep van 19 MasterCard Foundation-studente het in 2014 ingeskryf. Drie van dié studente (wat vir honneursprogramme ingeskryf

uitgesluit word nie, administreer UP ’n omvattende finansiële

is), sal in 2015 gradueer. Die MasterCard Foundation beoog om 347 25

studente in totaal oor die volgende nege jaar in te neem.

hulpprogram. Ons bied ook verdienstegebaseerde hulp om top studente te lok en te ondersteun.

Met ons eie fondse bedryf ons reeds vir etlike jare die UP-NSFAS-

18 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

Die Michael and Susan Dell Foundation Young Leaders Programme (DYL) 0

is die afgelope jaar tot nog 50 studente uitgebrei, wat die totale getal 2013

2014

studente in die program op 147 te staan bring. Die eerste studente wat vir driejaarprogramme geregistreer is, sal in 2015 gradueer.

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 19

HOOFSTUK 1 | STUDENTEBETROKKENHEID

Fakulteitstudenteadviseurs ondersteun studente met:

Ons gee studente ʼn stem Ons glo dat deelname aan besluitneming een van die beste maniere is om studente voor te berei vir toekomstige leierskaprolle in die sakewêreld en die samelewing.

n Tydbestuur

UP se Verteenwoordigende Studenteraad (VSR) word verkies en funksioneer

n Werkladingbestuur

ooreenkomstig die Grondwet vir Studenteregering. Die VSR verteenwoordig

n Stresbestuur

die Raad, Senaat en senaatskomitees, fakulteitsrade en die Institusionele

studente in al die belangrike beheerliggame van die Universiteit, insluitende

n Studievaardighede

Forum. Hulle word genooi om deel te neem aan keurkomitees wat

n Toetsskryfvaardighede

departemente Studentesake en in Koshuisaangeleenthede en Akkommodasie.

n Loopbaan- en

kursusadvies n Kurrikulum-strukturering n Persoonlike probleme

akademiese personeellede aanstel, asook steundienstepersoneel in die

Die VSR se talle portefeuljes bied aan studente baie geleenthede om betrokke te raak en hulle leiersvaardighede te ontwikkel. Die gebiede sluit die volgende in: akademiese sake, koshuise, studenteverenigings, kultuur en sport, transformasie, studiefinansiering, dagstudente en buitekampusse,

Die UP-studenteliggaam

gemeenskapsbetrokkenheid, internasionale studente, kommunikasie en fasiliteite.

Kontakstudente

Voorgraads (33 774):

Studente dien in die direksie van TuksFM, die kampusradiostasie

Ons studente se sukseskoerse Gemiddelde voorgraadse moduleslaagkoerse vir kontakstudente, 2011–2014

Termyn Getal MSP % ESP % SP % AP % modules Totaal 2011 2 440 79.2 88.4 7.7 2.8

2012 2 425 80.3 88.8 7.1 2.5

2013 2 346 80.2 88.8 7.8 2.0

2014 2 172 81.7 90.1 7.6 1.8

waarvan die Universiteit die lisensiehouer is, en in strukture van ander diensverskaffers aan studente.

Vroue . . . . . . . . . . . . 19 331

Die VSR se uitvoerende komitee vergader gereeld met die Viserektor:

Nagraads (14 269):

Studentesake en ander lede van Hoofbestuur, asook die direkteure van Studentesake en van Koshuisaangeleenthede en Akkommodasie. Die doel is om aan Hoofbestuur eerstehandse inligting te gee oor studente se ervarings en hul reaksies op van die beleide en besluite wat op senior en middelbestuursvlak geneem word, en om saam na oplossings vir knellende vraagstukke te soek. Die Visekanselier hou ook kwartaalliks

MSP = moduleslaagpersentasie: Persentasie studente wat die eksamen slaag teenoor die totale getal aanvanklike registrasies, uitgedruk as ’n persentasie.

ESP = eksamenslaagpersentasie: Persentasie studente wat die eksamen slaag teenoor die getal studente wat die eksamen geskryf het, uitgedruk as ’n persentasie.

SP = staakpersentasie: Persentasie studente wat gestaak het (kansellasies plus uitsluitings) teenoor die totale getal studenteregistrasies, uitgedruk as ’n persentasie.

AP = afwesigheidspersentasie: Persentasie studente wat afwesig was van die eksamen teenoor die getal studente wat tot die eksamen toegelaat is, uitgedruk as ’n persentasie.

20 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

Mans . . . . . . . . . . . . . 7 226 Vroue . . . . . . . . . . . . 7 043 Totaal: kontakstudente = 48 043 Swart kontakstudente = 50,3% Internasionale

ontbytsessies met die VSR.

kontakstudente = 9%

Die Universiteit se Koshuisadviesraad betrek alle koshuishoofde (30)

Afstandonderrigstudente

asook die gekose studentevoorsitters van die huiskomitees (30). Die

Voorgraads (2 388): Mans . . . . . . . . . . . . . 753

raad hanteer kwessies van studentebehuising en verbandhoudende

Sleutel:

Mans . . . . . . . . . . . . . 14 443

Vroue . . . . . . . . . . . . . 1 635

vraagstukke en adviseer die portefeuljebestuur.

Nagraads (11 146): ’n Innoverende kanaal van studentedeelname is die Grondwetlike

Mans . . . . . . . . . . . . . 3 585

Tribunaal. Dit is ’n liggaam van ‘studenteregters’ wat uit die geledere

Vroue . . . . . . . . . . . . . 7 561

van toppresterende senior regstudente aangestel word. Die tribunaal se verantwoordelikhede sluit onder meer in om te verseker dat studente se regte in dissiplinêre prosesse beskerm word. Die ‘regters’ dien in die paneel van die Dissiplinêre Komitee vir Studente en die Studentedissipline-adviespaneel.

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 21

Gemeenskapsbetrokkenheid | Hoofstuk 2

Gemeenskapsbetrokkenheid in getalle

E

en van UP se strategiese doelwitte is om die impak op Suid-Afrika se ekonomiese en maatskaplike groei te versterk. Dit doen ons op talle maniere. Ons navorsing dek onderwerpe wat strek van voeding tot

die breër intellektuele debat oor die self en die gemeenskap. Ons personeel

931

deel hul tyd en kundigheid in nasionale forums en ons skep geleenthede en

persele van

Ons gemeenskapsprojekte in gemeenskappe

Universiteitsgeakkrediteerde gemeenskapsprojekte

109

Modules van gemeenskapsbetrokkenheid in kurrikulums

1 000+

Gemeenskapspersele gerig op leer

10 000

Studente doen gemeenskapsprojekte vir krediete

platforms vir die robuuste uitruil van idees.

Die Universiteit se gemeenskapsprojekte is deurlopend vir ons ’n bron van trots en inspirasie. Aan die een kant verbind dit personeel se navorsing en onderrigvaardighede met spesifieke behoeftes in ʼn gemeenskap. Aan die ander kant word personeel en studente verryk deur hul gemeenskapsdiens en -betrokkenheid.

Die volgende is twee praktiese voorbeelde van hierdie beginsels.

Gedurende die jaar het 120 studente van die Fakulteit Veeartsenykunde deelgeneem aan ʼn massabehandeling- en inentingprogram van vee en troeteldiere in Rust de Winter. Hulle het 4 035 beeste, 1 200 bokke en 358 skape behandel en 68 honde en 12 katte teen hondsdolheid ingeënt.

Die program, ʼn gesamentlike onderneming van UP, die Gautengse Departement van Landbou en Landelike Ontwikkeling en boere, fokus op boere in Gauteng en Limpopo. Dit lewer ʼn waardevolle diens aan die

5 000

landbougemeenskap terwyl studente terselfdertyd baat by die praktiese

by gemeenskapsprojekte

Die Suid-Afrikaanse-Washington Internasionale Program (SAWIP), wat

Studente as vrywilligers betrokke

ervaring van hul werk met vee.

diens en leierskap onder studente bevorder, is in 2014 by UP geloods. Voor

ONS WERK SAAM MET DIE GEMEENSKAP, VIR DIE GEMEENSKAP Die doel van ons akademiese programme is om studente voor te berei vir die uitdagings van ʼn diverse en dinamiese wêreld, by te dra tot groter aanpasbaarheid en die waardes van kritiese burgerskap en burgerlike verantwoordelikheid te bevorder. As ʼn instansie gee ons hieraan gestalte deur ons betrokkenheid by ons onmiddellike en breër gemeenskappe en omgewings.

2014 was die program beperk tot drie universiteite in die Wes-Kaap, maar dit is nou na Gauteng uitgebrei en UP is die eerste SAWIP-vennoot in die noorde. Drie UP-studente is gekies om aan die program deel te neem. Die SAWIP behels weeklikse werkwinkels met professionele persone en leiers, uitstappies na terreine van historiese belang en 30 uur gemeenskapsdiens per deelnemer. Die tweede fase van die program sluit vier tot vyf weke in Washington DC, VSA in. Nolo Mokoena, ʼn finalejaar BCom (Ekonomie)student, is gekies om deel te neem aan die SAWIP-leierskapprogram 2014.

Navorsing wat oplossings bied vir die gemeenskap Die soeke na kennis ter wille van kennis het meriete en is nodig, maar dit kan nie al wees wat ʼn universiteit doen nie. By UP bestee ons spesifiek aandag aan navorsingsinisiatiewe wat maatskaplike kapitaal in die breër gemeenskap bou.

Een van die samelewing se dringendste vraagstukke is voedselsekuriteit.

Die Instituut vir Voedsel, Voeding en Welstand (IFNuW) by UP betrek

22 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 23

Gemeenskapsbetrokkenheid | Hoofstuk 2

van die mate waarin UP in voeling met belanghebbendes se behoeftes is. So bied hearScreen™ ʼn innoverende, koste-effektiewe oplossing vir gehoorsifting wat sowel vroeë opsporing as primêre behandeling van gehoorgebreke sal verbeter. Motswadi, nog ʼn innovasie, is ʼn toepassing wat ouers help om hul jong kinders se aanlyn aktiwiteite te monitor om kuberafknouery te verhoed.

Diens deur tyd en kundigheid Die Universiteit speel ʼn aktiewe rol in sowel die breë hoëronderwyslandskap in Suid-Afrika as in senior personeellede se spesifieke velde van kundigheid.

Ons het byvoorbeeld meer as 100 personeellede en studente in werkwinkels betrek om ʼn self-evalueringsverslag te produseer oor die vier temas wat deur die Raad vir Hoër Onderwys (RHO) geïdentifiseer

Wat is RhoDIS? Die Renoster-DNSindeksstelsel is deur navorsers by die Onderstepoort Veterinêre Genetika-laboratorium ontwikkel. RhoDIS maak dit moontlik om horingen ander DNS-monsters te gebruik om individuele renosters te identifiseer – ʼn belangrike ‘wapen’ in die stryd teen renosterstropery.

is vir die eerste ronde van die Projek vir Kwaliteitverbetering (Quality Enhancement Project, QEP). Dit was die grootste getal deelnemers by enige universiteit. Na voorlegging van die verslag is ʼn span vir die eerste ronde samesprekings gestuur. Die Viserektor: Akademies is ʼn aktiewe lid van die

sewe van ons nege fakulteite en fasiliteer die uitruil van inligting en navorsingsbevindings deur middel van kruisdissiplinêre projekte, platforms en dinkskrums. Die DWT-NNS Sentrum vir Uitnemendheid in Voedselsekuriteit word gesamentlik deur die Universiteit van Pretoria en die Universiteit van die Wes-Kaap gehuisves. ʼn Voorbeeld van die praktiese resultate wat uit hierdie gefokusde poging van die IFNuW voortgevloei het, is die koekie wat prof John Taylor van die

61 577

Totale aantal studente in 2014 (sluit afstandonderrigstudente in)

projekbestuurkomitee.

UP het ook in Augustus 2014 ʼn werkwinkel vir raadslede van die universiteite van Pretoria, Limpopo, Suid-Afrika en Venda, Tshwane Universiteit vir Tegnologie en Sefako Makgatho Universiteit vir Gesondheids- en Verwante Wetenskappe aangebied. Die geleentheid was deel van ʼn kapasiteitontwikkelingsinisiatief vir universiteitsraadslede van die Departement van Hoër Onderwys en Opleiding in vennootskap met die Voorsittersforum vir Universiteitsrade in Suid-Afrika (University Council Chairs Forum – South Africa, UCCF-SA).

Departement Voedselwetenskap en sy studente oor jare heen ontwikkel het. Dié uiters bekostigbare koekie, gebaseer op sorghum en koeiboontjies,

Op ʼn meer persoonlike noot het die Minister van Wetenskap en Tegnologie,

bevat groot hoeveelhede proteïen en antioksidante, is glutenvry en ryk

dr Naledi Pandor, ons Visekanselier en Rektor, prof Cheryl de la Rey,

aan dieetvesel. Dit bied ʼn doeltreffende manier om proteïenenergie-

aangestel as voorsitter van die Nasionale Adviesraad oor Innovasie

wanvoeding te bekamp. Die opleiding van gemeenskappe om die koekies as

(National Advisory Council on Innovation, NACI).

ʼn inkomstebron te bak, is deel van ʼn groter projek wat via die Howard G Buffet-stigting deur die Norman Borlaug-instituut geborg word.

Geleenthede wat horisonne verbreed UP se Ekspertlesingreeks bied elke jaar aan ons navorsers ʼn openbare

In ʼn ander, maar ewe belangrike projek, doen die Sentech Leerstoel in

platform om beduidende ontwikkelings in hul vakrigtings met die algemene

Breëband-multimediakommunikasies navorsing oor breëband, draadlose

publiek te deel. Dit is hoe ons ons navorsing deel en debat uitlok.

konnekteerbaarheid en opvoedkundige produkte. Die doel van die navorsing is om toegang tot onderrig in afgeleë gebiede te verbeter.

Die 14de lesing in die reeks, wat ook die eerste in 2014 was, is in Maart deur UP Raadslid prof Maxi Schoeman, hoof van die Departement Politieke

Ons is ook trots op die feit dat ons navorsingsprojekte die gaping tussen

Wetenskappe en voorsitter van die Kerngroep: Sosiale Wetenskappe in die

navorsing en kommersialisering suksesvol oorbrug en daardeur ons

Fakulteit Geesteswetenskappe, gelewer. Haar onderwerp was, “A crisis of

resultate beskikbaar stel vir die diegene wat dit die meeste nodig het.

leadership? Reflections on twenty years of democracy”. Die ander twee

Die verskeidenheid onlangse innovasies wat hierdie gaping oorbrug, getuig

24 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 25

Hoofstuk 2 | Gemeenskapsbetrokkenheid

Gemeenskapsbetrokkenheid | Hoofstuk 2

Die SAIMC-beheerlaboratorium is geopen deur die Visekanselier en Rektor van die Universiteit van Pretoria, prof Cheryl de la Rey, en die President van die Vereniging vir Outomatisering, Instrumentasie, Meting en Kontrole (Society for Automation, Instrumentation, Measurement and Control, SAIMC), mnr Vinesh Maharaj. Die laboratorium is in die Ingenieurswese 2-gebou op die Hatfieldkampus en word deur sowel nagraadse studente as voorgraadse projekstudente in die Departement Elektriese, Elektroniese en Rekenaaringenieurswese gebruik.

Die woord “tshepo” beteken “hoop”

ekspertlesings van 2014 is deur prof Nick Binedell, Dekaan van GIBS, en

noodsaaklikheid van verbintenisse met ander mense. In Afrika ken ons dit

en dit is wat Continuing Education at

prof James Ogude, Navorsingsgenoot en Adjunkdirekteur van die Sentrum

as ubuntu. By UP leef ons ubuntu uit deur vennootskappe met openbare en

UP (CE at UP) en die Stad Tshwane

vir die Bevordering van Vakgeleerdheid, aangebied.

private ondernemings. Ook hier is ons betrokke by talle verskillende arenas,

vir deelnemers aan die Tshepo 10 000-projek gee. Die projek is daarop gerig om werkloosheid in die Tshwane-gebied te beveg deur aan 10 000 werklose mense waardevolle opleiding in die skep en bestuur van koöperatiewe ondernemings te bied.

gedryf deur ons eie behoefte om relevant te wees en ʼn impak te maak.

Nywerheidsvennote in getalle

Die eerste AS Geyser-gedenklesing het in Februarie plaasgevind. Die lesing, aangebied deur prof Jimmy Loader, het die nagedagtenis van dié

Relevansie en impak is nodig vir werkskepping en ekonomiese

geestelike, akademikus en anti-apartheidsheidsteoloog gehuldig wat van

ontwikkeling. Met dié doel voor oë, het Voortgesette Onderwys (CE at

kettery beskuldig is omdat hy in beginsel op teologiese gronde gekant

UP) ʼn vennootskap met die Stad Tshwane gesluit om ʼn program vir

was teen apartheid. Prof Geyser was van 1946 tot 1963 verbonde aan die

volhoubare ontwikkeling van entrepreneurskap en werkskepping te skep en

Teologiese Fakulteit van die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika by

te implementeer. Tshepo 10 000, soos die vennootskap bekend staan, het

die Universiteit van Pretoria.

reeds 8 994 persone in entrepreneurskapvaardighede opgelei en 48 nuwe koöperatiewe ondernemings in die Stad Tshwane gevestig.

Die Universiteit bied gereeld openbare lesings deur hoë-profiel openbare figure aan. Die lys vir 2014 het me Navi Pillay, voormalige VN Hoë

In vennootskap met die Stad Tshwane het die Universiteit ʼn nuwe

Kommissaris vir Menseregte; prof Brian Kobilka, 2012 Nobelpryswenner

institusionele navorsingstema (INT), te wete Capital Cities, in die Fakulteit

vir Chemie; en prof Göran Therborn, wêreldberoemde vakkundige oor

Geesteswetenskappe tot stand gebring. Die Capital Cities-projek betrek

hoofstede en emeritusprofessor in Sosiologie aan Cambridge-universiteit

verskeie dissiplines in die fakulteite Geesteswetenskappe, Regsgeleerdheid,

ingesluit.

Ekonomiese en Bestuurswetenskappe, asook Ingenieurswese, BouOmgewing en Inligtingtegnologie. Die tema is ʼn spil waarom nagraadse

Talle nasionale en internasionale konferensies is in 2014 deur UP

opleiding en nadoktorale steun georganiseer word en samewerking

aangebied, insluitende die vierde Apartheidargiewe-konferensie oor die

plaasvind met ander universiteite, plaaslike en internasionale

tema, “Race, space, location, dislocation: Then and now”. Die konferensie

gemeenskappe en munisipaliteite.

is deel van die Apartheidargiewe-projek, ʼn studie waarby 30 hoofnavorsers van Suid-Afrika, die VK en Australië betrokke is.

Ons suksesvolle samewerking met die regering en nywerheid word weerspieël in die getal navorsingsleerstoele wat deur nywerheidsvennote

Die mag van vennootskappe

befonds word. Die mees onlangse toevoegings is die Navorsingsleerstoel

Talle tale die wêreld oor het spreekwoorde wat getuig van die

in Onderhoudsingenieurswese in die Departement Meganiese en

26 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

140

Nuwe ooreenkomste in 2014

R119,4 miljoen

Die waarde van navorsingskontrakte deur nywerhede befonds

R22,4 miljoen

Waarde van die steun ontvang van die nasionale Tegnologie en Menslike Hulpbronne vir Nywerheidprogram (THRIP)

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 27

DASPOORT – 50 JAAR VAN OMGEE Daspoortkliniek is in 1964 gevestig as ʼn inisiatief van UP mediese studente met die doel om die plaaslike gemeenskap te ondersteun en praktiese werkervaring op te doen. Mediese studente sien pasiënte onder toesig en met die ondersteuning van ʼn mediese dokter.

Daspoortkliniek is deur studente vir studente en die gemeenskap daargestel.

Benewens die feit dat die kliniek ʼn toonbeeld Die Virtuele-realiteitsentrum (VRS) vir

Lugvaartingenieurswese wat deur Weir Minerals Africa (Pty) Ltd geborg

mynontwerp skep nie alleen ʼn veilige

word en die Sedibeng Navorsingsleerstoel in Waterverbruikingenieurswese

omgewing vir studie nie, maar sal ook

in die Departement Chemiese Ingenieurswese.

mynbouingenieurs aan die bedryf lewer wat beter voorberei is op die omstandighede waarmee hulle te doen gaan kry wanneer hulle in ʼn myn werk.

Daarby kan mynbouingenieurs hul mynontwerpe in ʼn driedimensionele opset toets voordat dit gebou word. Dit spaar sowel geld as tyd.

Navorsingsleerstoele is slegs een aspek van ons vennootskappe met die nywerheid. In 2014 het ons byvoorbeeld verskeie kommersiële kontrakte en interaksies met industrie gesluit deur die Enterprises at University of Pretoria Trust (E at UP). Dié vennootskappe dek ʼn wye reeks onderwerpe soos die monitering van lugkwaliteit, metaaltamheid- en kragtoetsing op ingenieursverwante strukture, die modellering van sosioëkonomiese impak vir infrastruktuurprojekte, en kliniese proewe vir die farmaseutiese industrie, plaaslik en internasionaal.

is van UP as ʼn universiteit wat betrokke is by sy gemeenskappe, steun die kliniek die multidissiplinêre en interdissiplinêre benadering waarvolgens verskeie departemente en skole Daspoortkliniek gebruik vir gemeenskapsgebaseerde indiensopleiding vir hul studente.

Die kliniek val onder die Departement Huisartskunde in die Fakulteit Gesondheidswetenskappe, in samewerking met die Gautengse Departement van Gesondheid.

Drie ander projekte wat ons inspireer, spreek elkeen ʼn heel ander sektor van die ekonomie aan: n Die National Exotic Leather Cluster (NELC) wat ons onder die sambreel van die Departement Handel en Nywerheid se Competitiveness Improvement Programme (CIP) tot stand bring. Die Departement van Handel en Nywerheid belê R45 miljoen in hierdie inisiatief. n Die UP Natuurlike Rampsentrum in Afrika, in die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe, wat deur MMI Holdings, München RE, AON Benfield en die Universiteit geborg word. n Afrika se eerste virtuele-realiteit-myn en die nuwe Mining Resiliencenavorsingsinstituut. Kumba Iron Ore borg albei projekte, terwyl UP se Departement Mynbouingenieurswese uitvoering daaraan sal gee.

Nie al ons nywerheidsvennootskappe is so groot en opsigtelik soos die virtuele myn nie; sommige – soos die gratis aanlyn Wette van Suid-Afrikadatabasis – lewer hul bydrae op meer beskeie wyse. Hierdie onderneming, wat van onskatbare waarde is, is moontlik gemaak deur ʼn R750 000 -toekenning wat die biblioteek van die Konstitusionele Hof en ʼn aantal gerespekteerde Suid-Afrikaanse regsfirmas ontvang het.

28 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 29

IMPAK OP AFRIKA | HOOFSTUK 3

Dr Nasima Carrim van die Departement Menslike Hulpbronbestuur in die Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe het die 2013 Emerald African Management Research Fund-toekenning ontvang, in assosiasie

U

niversiteite in Afrika is skerp ingestel op die ontwikkelingsgerigte oogmerke en doelwitte van hul spesifieke samelewings en van die vasteland in die geheel. Dit is in baie opsigte die

verantwoordelikheid van akademici, navorsers en studente om die subtiele verskille binne Afrika onder die aandag van die res van die wêreld te bring. Die vasteland is hoegenaamd nie ’n homogene landmassa met

met die International Network for the

eendimensionele burgers nie, maar Afrika se verskeidenheid vrae en

Availability of Publications (INASP) en

antwoorde is nooit sonder beloning vir dié wat bereid is om dit met ’n vars

die International Academy of African

perspektief te benader nie.

Business and Development (IAABd).

Verhoudings tot algemene voordeel Die Universiteit skakel met sy Afrika-eweknieë hoofsaaklik deur institusionele verhoudings. Baie van ons institute, sentrums en eenhede ondersteun navorsing wat tot diep in die vasteland strek. Dit sluit in die Instituut vir Internasionale Reg en Regsvergelyking in Afrika, die Sentrum vir Menseregte, die Sentrum vir Bestuur-en-beheerinnovasie, die Afrikabelastinginstituut, die Sentrum vir Bemiddeling in Afrika, die Albert Luthuli-sentrum vir Verantwoordelike Leierskap, die Sentrum vir Sportreg in Afrika en die Afrika-sentrum vir Geentegnologieë. Verskeie toegespitste navorsingsprogramme het sterk bande met Afrika, insluitende die Instituut vir Voedsel, Voeding en Welstand se werk oor voedselsekuriteit.

Nog twee fakulteite wat noemenswaardige bande met die res van Afrika

UP se impak op Afrika Met bykans 700* universiteite en ander hoëronderwysinstellings is Afrika die tuiste van beduidende akademiese aktiwiteit. Die Universiteit van Pretoria skakel met trots in by hierdie ryke netwerk van onderrig en leer deur gebruik te maak van en by te dra tot die werk van ons kollegas dwarsoor die vasteland. (*Bron: http://www.4icu.org/Africa/)

handhaaf, is Veeartsenykunde en Gesondheidswetenskappe.

Die Fakulteit Veeartsenykunde se betrokkenheid is deur drie inisiatiewe geformaliseer. Die eerste is sy lidmaatskap van AfriVIP, die African Veterinary Information Portal, wat in dele van suider-, oos- en sentraalAfrika bedrywig is. Tweedens het die Fakulteit ’n praktykgemeenskap opgebou waarby kenners van oop onderwyshulpbronne (OOH) van die Universiteit van Kaapstad en Unisa betrokke is, asook dekane van ander veeartsenyskole in die suider-Afrikastreek. Die derde kanaal is LINQED, ’n internasionale netwerk wat opleiding bied in tropiese siektes in mense en diere, asook openbare gesondheid. LINQED bestaan uit onderwysinstellings en regeringsverwante vennootinstellings van dwarsoor die wêreld wat saamwerk om opleidingskapasiteit oor hierdie onderwerpe in ontwikkelende lande te versterk. Die Departement Veterinêre Tropiese Siektes in die Fakulteit Veeartsenykunde verteenwoordig UP in dié netwerk.

In die lig van malaria se volgehoue status as een van Afrika se ernstigste bedreigings vir lewensverwagting, is dit sinvol dat malaria ’n besondere fokusgebied vir UP se Fakulteit Gesondheidswetenskappe sal wees.

Die Sentrum vir Volhoubare Malariabeheer het as ’n multidissiplinêre interfakulteitinisiatief aan die Universiteit begin. Na ’n suksesvolle aansoek

30 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 31

IMPAK OP AFRIKA | HOOFSTUK 3

by die Mediese Navorsingsraad (MNR) het die sentrum nou die status

UP se teenwoordigheid in Afrikanetwerke en -konsortiums

van ’n MNR-samewerkende Sentrum vir Malarianavorsing. Hoewel die sentrum in die Fakulteit Gesondheidswetenskappe gehuisves word, word dit onafhanklik deur die MNR befonds. Die Sentrum vir Malarianavorsing

n Abdus Salam International Centre of Theoretical Physics (ICTP)

koördineer en bevorder navorsingsamewerking oor veiliger en volhoubare

n Africa Mathematics Project (AMP)

malariabeheer en -bestuur, produseer nuwe kennis en ondersteun nuwe

n African Academy of Management

aktiwiteite met betrekking tot malariabeheer in Afrika.

n African Academy of Sciences, Nairobi, Kenia n African Commission on Human and Peoples’ Rights, Banjul, Gambië n African Consortium for Malaria Vaccine Research, wat die universiteite van Ghana, Ibadan (Nigerië), Nairobi (Kenia), Zambië, Makerere (Uganda) en Dar es Salaam (Tanzanië) insluit

n African Network for Internationalisation of Education (ANIE)

Komplekse kwessies vereis volgehoue en intelligente dialoog, debatvoering

n African Network of Scientific and Technological Institutions (ANSTI), Nairobi, Kenia

en bespreking. Die Universiteit het die afgelope jaar verskeie platforms vir

n African Veterinary Information Portal (AfriVIP)

sulke wisselwerking verskaf.

vir die African Science Leadership

Ons het twee prestige openbare lesings met ’n Afrikafokus aangebied. Die

Africa-inisiatief uitmaak.

Programme, wat deel van die Future

such as the University of Pretoria in the development of Africa”. In haar

n Association of African Universities (AAU)

inleiding tot die lesing het die Visekanselier en Rektor planne aangekondig

n Australia-Africa Universities Network (AAUN)

om ’n Afrika-ontwikkelingsbeleidsfokus by UP in te stel.

n Council for the Development of Social Science Research in Africa (CODESRIA) n Institute of Mathematics and Physics (IMSP), Porto Novo, Benin

In die tweede lesing het die voormalige Agbare Adjunkpresident Kgalema

n International Centre of Insect Physiology and Ecology (ICIPE)

Motlanthe ’n pleidooi gelewer vir die instelling van ’n aanvullende

n Mentoring African Research in Mathematics (MARM)

Afrika-ekwivalent van die Internasionale Strafhof. Mnr Motlanthe was die

n Network of African Science Academies (NASAC)

hoofspreker by ’n geleentheid ter viering van 15 jaar van die Universiteit se

n Regional Universities Forum for Capacity Building in Agriculture (RUFORUM)

Meestersprogram (LLM/MPhil) in Menseregte en Demokratisering.

n Southern African Biochemistry and Informatics for Natural Products (SABINA)

n United Nations Africa Institute for Development and Economic Planning (IDEP) n Internasionale personeel en studente

oor die volgende drie jaar bewillig

van die Afrika-unie-kommissie, oor “The role of research universities

n Association of African Business Schools

n Third World Academy of Sciences

Die Bosch-stigting het €474 000

eerste was deur Haar Eksellensie dr Nkosazana Dlamini-Zuma, voorsitter

n African Institute for Mathematical Sciences (AIMS), Senegal/Suid-Afrika

n Southern African Regional Universities Forum (SARUA)

€2 miljoen van die Belmont-

€474 000

Gesprekke wat saak maak

n African Union Commission (AUC)

het ’n toekenning van meer as

volgende drie jaar te bestudeer.

entstofnavorsing, wat onlangs tydens ’n simposium oor malaria-

n African Network for Agriculture, Agroforestry and Natural Resources Education (ANAFE)

n African Research Universities Alliance (ARUA)

Bestuur-en-beheerinnovasie (GovInn)

beleggingspatrone in Afrika oor die

Die Universiteit is ’n stigterslid van die Afrikakonsortium vir Malaria-

sewe Afrika-universiteite is tans lede van die konsortium.

n African Mathematics Millennium Science Initiative (AMMSI), Nairobi, Kenia

Die Sentrum vir die Studie van

stigting gekry om veranderende

entstofstudies in Afrika gestig is. Die simposium is in Ghana gehou en

n African Economics Research Consortium (AERC)

€2 miljoen

29

Die getal liggame, netwerke en konsortiums in Afrika waarby UP betrokke is

In April 2014 het die Universiteit die Australia-Africa Universities Network (AAUN) se International Africa Forum aangebied. (Die Visekanselier en Rektor is die medevoorsitter van die AAUN.) Visekanseliers van Afrikauniversiteite en spesialisnavorsers het deelgeneem aan ’n agenda wat op ’n aantal ontwikkelingskwessies, insluitende voedselsekuriteit, gesondheid, mynbou, hervorming in die openbare sektor en hoër onderwys, gefokus het.

Die Albert Luthuli-sentrum vir Verantwoordelike Leierskap het ’n vergadering tussen verteenwoordigers van die Afrika-unie se Nuwe Vennootskap vir Afrika-ontwikkeling (NEPAD), die Verenigde Nasies se Ontwikkelingsprogram (UNDP) en die Sentrum aangebied. Die vergadering het vennootskappe verken wat tot die transformasie van die vasteland kan bydra, soos ’n Afrika-unie Transformatiewe Leierskapprogram.

32 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 33

HOOFSTUK 4 | INTERNASIONALE UITREIKING

INTERNASIONALE UITREIKING | HOOFSTUK 4

D

ie Universiteit se visie benadruk die belangrikheid wat hy aan internasionale erkenning heg, ’n feit wat beklemtoon word deur die

UP se internasionale personeel en studente

tweede van sy vyf strategiese doelwitte, naamlik om die Universiteit

se internasionale profiel te versterk. In 2014 het ons baie gedoen om ons profiel buite die grense van ons land en ons vasteland uit te bou.

78

Die sigbaarste bydrae tot ons doelwit van internasionale uitreiking bly die talle samewerkingsooreenkomste en -inisiatiewe met

Akademiese personeel – permanent en vastetermynkontrakte (5%)

hoëronderwysinstellings, veral in Afrika, Europa, die VSA, Suid-Amerika en Australasië.

Verskeie van ons senior akademiese personeellede het die afgelope jaar by invloedryke instellings betrokke geraak of hul betrokkenheid daar

4 324

voortgesit.

Kontakstudente (9%)

Die Visekanselier en Rektor, prof Cheryl de la Rey, is aangestel as

2 250

ondervoorsitter en lid van die dagbestuur van die Talloires-netwerk van 300 hoëronderwysinstellings in 72 lande. Sy is ook gekies as lid van

Nagraadse studente (16%)

die uitvoerende raad van die Internasionale Raad vir Wetenskap (ICSU).

124

nasionale wetenskapliggame wat 141 lande verteenwoordig en 32 lede wat

Hierdie nieregeringsorganisasie het ’n wêreldwye lidmaatskap van 121 internasionale wetenskapunies verteenwoordig.

Nadoktorale genote (68,9%)

UP se internasionale uitreik Hoewel die Universiteit van Pretoria met reg trots SuidAfrikaans is, het hy ’n agenda van internasionale insluiting, relevansie en impak. Ons skakel met besoekende akademici en studente en ons verwelkom intellektuele en tegnologiese deurbrake.

Insgelyks soek en skep ons geleenthede om ons werk wêreldwyd op internasionale konferensies bekend te stel.

Die Universiteit van Uppsala het aan prof Maxi Schoeman, Hoof van die Departement Politieke Wetenskappe en UP-raadslid, die Claude Ake Besoekende Leerstoel in sy Departement Vrede- en Konfliknavorsing toegeken.

Prof Xiaohua Xia is die Direkteur van sowel die Sentrum vir Nuwe

Prof Michelo Hansungule, professor in Menseregte in die Sentrum vir

Energiestelsels as die Nasionale

Menseregte, is vir ’n tweede termyn verkies as ’n kommissaris van

Spil vir die Nagraadse Program in Energiedoeltreffendheid en Vraagkantbestuur aan die Universiteit.

Hy het sy PhD-graad in 1989 aan die Beijing-universiteit vir Lugvaart- en Ruimtevaartkunde behaal. Hy het in 1998 by UP aangesluit en is in 2000 tot professor bevorder. Hy word deur die Nasionale Navorsingstigting (NNS) erken as ’n wêreldleier op sy gebied (A-gradering) en is onder meer ’n verkose genoot van die

die Internasionale Kommissie van Juriste (ICJ). Die ICJ, wat uit 60 vooraanstaande regters en regsgeleerdes uit alle streke van die wêreld bestaan, beywer hom vir die bevordering en beskerming van menseregte deur die oppergesag van die reg.

Op institusionele vlak is UP die enigste Suid-Afrikaanse universiteit wat gekies is om met instellings van dwarsoor die wêreld saam te werk in ’n reeks projekte om honger en wanvoeding te bekamp. Die Feed the Future Innovation Lab for Collaborative Research on Sorghum and Millet, ’n

227

Fakulteitsooreenkomste wat UP met internasionale universiteite het

konsortium van toonaangewende navorsers wat in 2013 aan Kansas Stateuniversiteit in die VSA ingestel is, befonds hierdie inisiatief.

Suid-Afrikaanse Akademie vir Ingenieurswese en ’n verkose lid van die Wetenskapakademie van SuidAfrika.

34 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

Nog ’n navorsingsprogram met internasionale impak is die Sentrum vir die Studie van Bestuur-en-beheerinnovasie (GovInn) in die Departement Politieke Wetenskap. Dit is Afrika se eerste navorsingsinstelling wat

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 35

INTERNASIONALE UITREIKING | HOOFSTUK 4

Personeel- en studentuitruilings is ’n sentrale komponent van internasionalisering. Die UP Reis Oorsee-program bied aan akademiese personeel geleenthede om hul vakkundigheid te verbeter deur internasionale netwerke te ontwikkel, terwyl besoekende internasionale akademici en studente

R110 395 512

Die waarde van internasionale navorsingsbefondsing wat UP in 2014 ontvang het

ons akademiese programme verryk en ons diversiteitsprofiel verhoog.

Die bydraes van internasionale personeel en studente word aangevul deur die talle internasionale hoëprofielbesoekers en geleenthede wat deur die

Ons het ooreenkomste en samewerkingsprogramme met universiteite, navorsingsgroepe en instellings in:

in die geheel toegewy is aan

Universiteit aangebied word.

innovasie in bestuur-en-beheer.

Ons Program van Besoekende

Dit word deur die Belmontstigting

Professore bevorder en ondersteun

befonds, en die Sentrum se

n Afrika

die korttermynteenwoordigheid

innovasielaboratorium bring nuwe

by die Universiteit van hoog

n Sentraal- en Oos-Europa

denke oor bestuursprosesse na

aangeskrewe akademici van

n Skandinawië en die Baltiese lande

vore en lok bestuurinnoveerders

instellings in ander lande en streke

van dwarsoor die wêreld. Die

wie se navorsingsbelangstellings

n Asië

sentrum lei tans die Afrika/Suid-

spesifieke voordele vir UP inhou.

n Oseanië en die Midde-Ooste

Afrika-komponent van ’n driejarige

Hul bydrae hou verband met die

internasionale navorsingsprogram

kennis en nuwe idees wat hulle

oor energiesamewerking en

na die Universiteit bring en met

interstreeksomgewingsbestuur tussen

navorsers en nagraadse studente

Afrika, Europa en die Amerikas.

deel, en die potensiële rol wat

n Noord- en Suid-Amerika

hulle kan speel om die Universiteit

Van die 1 359 referate wat UP-navorsers in 2014 gepubliseer het, het meer as die helfte internasionale medewerkers gehad (Referate gepubliseer in joernale wat deur die WoS geïndekseer is)

36 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

GovInn se internasionale statuur

internasionaal te bevorder deur hul

blyk uit die feit dat sy week lange

navorsingsnetwerke. In 2014 het UP

Governance Innovation-konferensie

11 internasionaal hoog aangeskrewe

400 akademici en navorsers van

vakkundiges ontvang.

dwarsoor die wêreld gelok het.

51%

Die Universiteit se internasionale Onder hulle was vooraanstaande

profiel verhoog nie net sy

akademici soos dr Johan Galtung,

akademiese statuur nie maar steun

stigter van Peace Studies, prof Peter

ook sy fondsinsamelingspogings.

Katzenstein van Harvard- en Cornell-

Huidige befondsers sluit in

universiteite, en die wêreldbekende

ambassades en internasionale

omgewings- en genderaktivis en

skenkers, niewinsorganisasies en

trefferskrywer dr Vandana Shiva.

hulpagentskappe.

GovInn is geleë in die pragtige Ou Kollegetehuis by die Universiteit van Pretoria.

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 37

TOPGEGRADEERDE PERSONEEL | HOOFSTUK 5

UP het 393 NNSgegradeerde navorsers: A-gradering = 13 (erken as wêreldleiers op hul gebied van kundigheid) B-gradering = 80 (hoë internasionale reputasie) Y-gradering = 61 (jong sterre)

B

y die Universiteit van Pretoria wil ons hê geen personeellid, akademies of steundienste, moet ooit voel dat hy of sy bloot hier werk nie. Daarom skep ons ’n verskeidenheid geleenthede vir

deelname, loopbaanverryking en erkenning.

Erkenning vir uitnemendheid Ons akademici is verbind tot die verwesenliking van die Universiteit se visie om ’n toonaangewende navorsingsintensiewe universiteit in Afrika te wees, en dit is besonder bevredigend wanneer erkenning van buite die waarde van hul navorsing bevestig. ʼn Keur uit die toekennings wat ons navorsers oor die afgelope jaar ontvang het, is ’n goeie aanduiding van hoe verreikend die Universiteit se bydrae tot die samelewing is. n In die lig van die nypende behoefte aan wetenskap, ingenieurswese,

Topgegradeerde personeel Die Universiteit van Pretoria se werknemers is die reuse op wie se skouers hierdie instelling staan. Ons poog deurgaans om aan hulle erkenning te gee en ons waardering vir hulle bydraes te laat blyk.

tegnologie en innovasie (WITI) in ons land is ons besonder trots op ons vier NSTF-BHP Billiton-toekennings: – Proff Brenda Wingfield en Don Cowan het die eerste plek gedeel in die kapasiteitsboukategorie vir hul uitstaande bydrae tot WITI deur die ontwikkeling van navorsingskapasiteit oor die afgelope vyf tot tien jaar.

– Prof Wanda Markotter was die wenner in die kategorie waarin ontluikende navorsers vereer is vir ’n uitstaande bydrae tot WITI oor ’n tydperk van tot ses jaar na verwerwing van ’n PhD.

– Prof De Wet Swanepoel was die wenner in die kategorie vir ’n uitstaande bydrae tot WITI deur navorsing wat tot innovasie lei.

n Prof Mike Wingfield is die stigtersdirekteur van die Instituut vir Prof Maxi Schoeman, Hoof van die Departement Politieke Wetenskappe en voorsitter van die Kerngroep vir die Sosiale Wetenskappe in die Fakulteit Geesteswetenskappe,

Bosbou- en Landboubiotegnologie (FABI) aan UP, en as navorser het hy ’n breë belangstelling in boomgesondheid. Hy is in 2014 aangestel as die nuwe President van die International Union of Forest Research Organisations (IUFRO), die enigste wêreldwye organisasie wat aan bosnavorsing en verwante wetenskappe toegewy is.

lewer ’n lesing in die Universiteit se Ekspertlesingreeks in die Senaatsaal.

n Prof Namrita Lall, ’n kenner van medisinale plantkunde, het die

Die tema van prof Schoeman se lesing

Presidentsorde van Mapungubwe ontvang vir uitstaande navorsing in

was ‘A crisis of leadership? Reflections

die mediese wetenskappe.

23

UP akademici het deelgeneem aan die Nuffic doktorale studieleidingskursus as deel van die NederlandsSuid-Afrikaanse program vir kapasiteitontwikkeling om doktorale vaardighede in studieleiding te versterk.

on 20 years of democracy’ en sy het gepraat oor die baie winste wat SuidAfrika – plaaslik en internasionaal – oor die afgelope 20 jaar behaal het en oor die beperkings en uitdagings waarvoor die land te staan kom aan die vooraand van die derde dekade

n Prof Stella Nkomo, Adjunkdekaan vir Navorsing en Nagraadse Studie in die Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe, het die Nasionale Navorsingstigting se Champion of Research Capacity Development at South African Higher Education Institutionstoekenning ontvang.

van demokrasie.

38 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 39

n Prof Kobus Maree van die Departement Opvoedkundige

het ook fakulteitgebaseerde transformasiekomitees.

Sielkunde in die Fakulteit Opvoedkunde, het die Stalsprys

Die vyf werknemerlede van die Raad

van die Suid-Afrikaanse Akademie

verseker voorts dat ons werknemers

vir Wetenskap en Kuns ontvang

se stemme op die hoogste vlak

vir sy uitsonderlike navorsing en

gehoor word. Ons glo egter dat die

bydrae tot die opvoedkunde.

waardevolste bydraes dikwels deur die minder formele forums gemaak

n Prof Carl Roux, emeritusprofessor

word. Hierdie oortuiging word gestaaf

in die Departement Genetika,

deur die toenemende impak van ons

het ’n goue medalje van die

oop dialoogprogram, Re-a-Bua (’n

Suid-Afrikaanse Vereniging vir

Sotho-frase vir “ons gesels”).

Veekunde ontvang ter erkenning van baie jare se uitsonderlike

Die program bied aan personeel en

diens om veekunde te bevorder.

studente ’n sielkundig veilige ruimte

Prof Namrita Lall

waar hulle vryelik kan praat oor n Die Wildbewaardersvereniging van

Prof Wanda Markotter

Prof Stella Nkomo

hul vrese, oortuigings, kwellings

Afrika (Game Rangers Association

en persepsies oor diversiteit en

of Africa, GRAA) het twee van ons

billikheid spesifiek en transformasie

veeartse, drs Gerhard Steenkamp

in die algemeen. Dit blyk dat mense

en Johan Marais, tydens die

gesprekke voer wat nie noodwendig

jaarlikse Renosterbewarings-

in formele Universiteitstrukture

toekenningsplegtigheid vereer vir

moontlik sou wees nie. Teen die

hul pogings om bedreigde spesies

einde van 2014 het altesaam 1 164

te beskerm.

personeellede Re-a-Bua-sessies bygewoon.

Kwaliteit van personeel wyses, formeel en informeel, in

Ons transformeer die akademie

ons strewe om ons benadering van

Daar is drie redes waarom ons

gedeelde bestuur uit te voer.

strewe na ’n werklik diverse

Ons betrek ons personeel op verskeie

arbeidsmag. In die eerste plek is dit

40 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

Die Universiteit het ’n aantal

’n voorvereiste vir die skep van ’n

ander formele kanale waardeur

verteenwoordigende, inklusiewe

werknemers aan Universiteitsake

en multikulturele universiteit.

kan deelneem. Dit sluit in die

Tweedens is dit ’n kwessie van

Institusionele Forum, wat die

maatskaplike geregtigheid ten opsigte

Raad oor ’n reeks sake adviseer,

van die hantering van die land se

en die Diensbillikheidsforum en

transformasievereiste. Derdens, en

Vaardigheidontwikkelingskomitee,

na ons mening die belangrikste,

wat Hoofbestuur adviseer

verryk diversiteit onderrig, leer en

oor sake van diensbillikheid,

navorsing, en gee dit studente die

personeelopleiding en

opvoedkundige voordele wat net ’n

vaardigheidontwikkeling. Ons

diverse leeromgewing kan.

Prof Brenda Wingfield

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 41

HOOFSTUK 5 | TOPGEGRADEERDE PERSONEEL

Vier en veertig senior personeellede het sedert 2012 deelgeneem aan die Program vir Akademiese Leierskap, wat deur die Universiteit se sakeskool, GIBS, aangebied word. Die program fokus op akademiese leierskapskennis en -vaardighede om personeel te help om doeltreffend te wees in hulle loopbaanvordering, en as grondslag te dien vir die ontwikkeling van ’n

TOPGEGRADEERDE PERSONEEL | HOOFSTUK 5

Diensbillikheid is daarom ’n kritieke element van die Universiteit se transformasieraamwerk.

Ons het reeds verskeie inisiatiewe geïmplementeer, soos die UP Leierskapprogram (UPLP) en die Program vir Akademiese Leierskap, om ons leiers en bestuurders toe te rus om ons transformasiedoelwitte te bereik.

Bykomende programme word tans oorweeg om seker te maak dat leiers op alle vlakke die nodige veranderingsnavigasie- en bestuursvaardighede het.

loopbaan van sterk akademiese

Beter dosente vir beter leer

leierskap.

By UP weet ons dat belegging in ons akademiese personeel ook ʼn belegging in die sukses van ons studente en die volhoubaarheid van ons instelling is.

Die groep wat in 2014 aan die program deelgeneem het, verskyn hier saam met dekane van verskeie fakulteite – en departementshoofde. Voor in die middel is prof Helena Barnard, GIBS se Programintegreerder (vierde van links) en langs haar is die Visekanselier en Rektor, prof Cheryl de la Rey.

Voorbeelde van dié belegging is toekennings wat dosente ontvang om die wetenskap van onderrig en leer (WvOL) te ondersteun, en die twee

Die Universiteit het ook twee samewerkingstoekennings ontvang wat sy

Die voorgraadse praktiese

gemeenskappe van goeie praktyk wat WvOL bevorder: SCITAL in Natuur- en

akademiese personeel in staat stel om ’n nasionale bydrae te lewer en

derdejaarskursus in organiese chemie

Landbouwetenskappe en VetEd in Veeartsenykunde.

hul eie vaardighede te verbeter. Die doel van Fakulteitsontwikkeling vir

was tot in 2012 suiwer resepmatig. Vir

Gesondheidspraktisynsopvoeding is om die bekwaamhede en vaardighede

die 2013-inname van studente het die

Verder maak ons dit vir dosente moontlik om nasionale konferensies oor

van diegene wat gesondheidspraktisyns oplei, te ondersoek en te beskryf, en

onderrig en leer by te woon, terwyl fakulteite interne seminare aanbied oor

om aktiwiteite in Suid-Afrikaanse gesondheidswetenskappe-fakulteite wat

onderwerpe soos mobiele leer, onderrig vir bekwaamheid, gemengde leer, en

die ontwikkeling van sulke dosente ondersteun, te identifiseer.

Riley en dr Lynne Pilcher, ’n heel nuwe praktiese kursus geskep, gebaseer op die ondersoekgeleide benadering

die omgekeerde klaskamer. In die afgelope jaar het ’n klein aantal dosente internasionale onderrigkonferensies bygewoon of die geleentheid gehad om

Die tweede toekenning is vir die skep van ʼn veeltalige, oop onderrighulpbron

saam met internasionale onderriginnoveerders te werk, soos Eric Mazur van

termbank. Dié projek is gemik op die ontwikkeling van terminologiese

Harvard, wat die baanbreker van die omgekeerde klaskamer was.

hulpbronne en produkte (soos termlyste, glossariums en elektroniese

42 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

dosente, Kgadi Mathabathe, dr Darren

waarvoor hulle ’n Laureaattoekenning vir uitnemendheid en innovasie in onderrig ontvang het.

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 43

HOOFSTUK 5 | TOPGEGRADEERDE PERSONEEL

TOPGEGRADEERDE PERSONEEL | HOOFSTUK 5

taalkorpusse) vir gebruik in hoër

bied ’n raamwerk om plagiaat deurgaans en in alle fakulteite te voorkom,

onderwys. Die sukses daarvan

op te spoor en te hanteer. Die beleid vereis van studente en personeel

sal baanbrekerswerk wees vir

om met integriteit op te tree en verantwoordelikheid te aanvaar vir die

die ontwikkeling van inheemse

produksie en aanbieding van akademiese werk.

amptelike tale in Suid-Afrika, wat mense in staat sal stel om hierdie

In ander sake rakende intellektuele eiendom (IE) ondersteun die

tale vir konseptuele ontwikkeling

Innovasiesteunafdeling in die Universiteit se Departement Navorsings-

te gebruik.

en Innovasiesteun navorsers met die bekendmaking van uitvindings, patentaansoeke, lisensie-ooreenkomste, handelsmerke en ontwerpe.

Om ons akademiese personeel aan te moedig om altyd na innovasie

In ’n verbandhoudende ontwikkeling het ons Kantoor vir Tegnologie-

en uitnemendheid in onderrig en

oordrag (KTO) ’n toekenning van R2,3 miljoen van die Nasionale

leer te strewe, bied ons elke jaar

Intellektuele-eiendombestuurskantoor (NIPMO) ontvang om IE-

toekennings vir Uitnemendheid in

bewustheidsaktiwiteite op die kampus te verhoog. Die geld sal ook

Onderrig en Innovasie aan.

gebruik word om ons kapasiteit te vergroot om die IE wat deur ons

57,5%

Persentasie akademiese personeel met doktorsgrade

navorsers en nagraadse studente geproduseer word, doeltreffend te

Vakkundige steun

bestuur.

In ons strewe om ’n

UP-akademici met ’n PhD as hoogste kwalifikasie 900

Baanbrekerswerk in navorsing en die skep van IE vereis behoorlike

intensiewe universiteit te

toerusting, en in 2014 het die Universiteit moderne wetenskaplike

word, is ons altyd daarvan

instrumente ter waarde van meer as R55 miljoen bekom. Die

bewus dat ons navorsers ’n

Departement Fisika, byvoorbeeld, is nou die trotse eienaar van die

bemagtigende omgewing

eerste enkelmodulespektroskoop in Afrika en die eerste molekulêre

nodig het om hul beste werk te

straalepitaksiestelsel in Suid-Afrika. Laasgenoemde word gebruik om

doen. Daarom bied ons vir ons

kristalle te bou, een atoomlaag op ’n slag, in ’n hoogs gekontroleerde

akademici ’n verskeidenheid

omgewing. Die uiteindelike doel is om elektrone tot spesifieke streke van

ondersteuningstrukture en

die kristal te beperk sodat navorsers kwantumeffekte kan bestudeer.

hulpbronne wat hulle die vryheid gee om op hul navorsing

’n Laaste bestanddeel van ons suksesresep vir navorsing wat vermelding

te fokus.

verdien, is UP se Oop Vakgeleerdheidprogram, ’n inisiatief wat help om navorsing toegankliker te maak vir die breër navorsingsgemeenskap

800 700

Vanuit ’n bestuursoogpunt

en die publiek. Ons institusionele bewaarplek, bekend as UPSpace,

word die etiese praktyk van

bied toegang tot meer as 32 000 items, insluitende navorsingsartikels,

navorsing deur die Universiteit

proefskrifte en verhandelings, konferensieverrigtinge, boekhoofstukke

se Etiese Kode vir Vakkundige

en spesiale versamelingsmateriaal.

UPSpace, ons institusionele bewaarplek, is: n 1ste in Afrika suid van die Sahara; n 73ste in die wêreld.

Meer as 6 miljoen soektogte is in 2014 op UPSpace gedoen.

Aktiwiteit gerig. Dit sit die regte

600 500 400 300

toonaangewende navorsings-

en verantwoordelikhede van

Voorts het ons die jongste tendense in akademiese publikasies ons

personeel en studente uiteen

eie gemaak deur ’n beleid van oop toegang tot publikasies en deur

met betrekking tot die werk wat

’n fonds vir die koste van artikelprosessering op die been te bring.

gedoen word en verhoudings wat

Laasgenoemde help navorsers om die koste wat deur ooptoegangjoernale

op die akademiese omgewing

gehef word, te betaal. Die Departement Biblioteekdienste sal die fonds

betrekking het.

noukeurig monitor om die doenlikheid en volhoubaarheid daarvan te bepaal, en om vas te stel watter veranderinge hierdie nuwe sakemodel

2012

2013

44 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014

Ons Plagiaatvoorkomingsbeleid

in die publikasiebedryf van joernale en (die lank reeds verouderde)

hou verband met hierdie Kode en

biblioteekintekenmodelle sal maak.

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 45

HOOFSTUK 6 | SPORT EN KULTUUR

SPORT EN KULTUUR Die begrip van ’n ‘afgeronde individu’ is nie nuut nie.

Die bekendheid van die begrip doen egter nie afbreuk aan die waarheid en waarde daarvan nie. By UP bied ons aan studente en personeel geleenthede vir selfuitdrukking wat so ryk, lonend en so afgerond as moontlik is.

SPORT EN KULTUUR | HOOFSTUK 6

O

ns universiteit het ’n trotse tradisie van prestasie in sport en kultuur

Sport is ’n waardevolle aspek van die studentelewe aan die Universiteit van

wat op dieselfde vlak as ons akademiese prestasies is. Ons is ernstig

Pretoria. Die suksesse van die afgelope jaar bevestig dat ons pogings nie tot

oor ons rol in die kweek van die talent wat aan kunstenaars, musici

die groot sportkodes beperk is nie – iets waarop ons baie trots is.

en sportlui sukses op internasionale verhoë en sportvelde sal besorg.

Onder die individuele sportmanne en -vroue wat uitgeblink het, tel Ruan-

Ons personeel en studente

Tobie Snyman, wat silwer gewen het in judo op die Statebondspele in

Net soos die Universiteitskampus die akademiese poging fokus, is dit ook

Skotland, en Karin Prinsloo, wat as 2013 se vroulike Afrikaswemmer van die

ʼn omgewing wat sukses in sport en kultuur fasiliteer – ’n feit wat deeglik

Jaar aangewys is. ’n Beduidende aantal van ons sportlui is ook vir nasionale

deur 2014 se prestasies gestaaf word.

krieket-, hokkie- en netbalspanne gekies.

UP Camerata is steeds die juweel in ons kulturele kroon. Die koor se

Wat spansport betref, het ons weer goed gevaar in die verskillende Varsity-

deelname aan die Internasionale Wêreldkoorspele in Riga, Letland het aan

sportprogramme. UP het die atletiek- en sokkerkompetisies gewen, ons

hulle twee goue medaljes besorg – as algehele wenners in die Gemengde

netbalspan het die tweede plek verower en die manshokkiespan het derde

Jeugkoor-kategorie en ’n tweede plek in die Scenic Folklore-kategorie.

Hierdie prestasie het vir die koor ’n mosie van gelukwensing deur die Nasionale Vergadering in die Parlement verdien.

Steeds op musiekgebied is ’n UP-student, Willem de Beer, aangewys as algehele wenner van die gesogte nasionale toekenning vir instrumentale klassieke musiek, die ATKV-Muziq. Hy het ook die eerste prys losgeslaan in die klavierkategorie. Nog ’n pianis, André Breedt, het sowel die SuidAfrikaanse Musiekbeurskompetisie as die Atterbury-klavierkompetisie gewen. Ook op die klavier het Caryn Reed die Lionel Bowman Beethovenkompetisie gewen.

Op ligter noot het UP die titels vir sowel mans as vroue gewen in die Nasionale Serenadekampioenskappe. Curlitzia het die kompetisie vir vroue gewen en Vividus dié vir mans, en is toe onderskeidelik as algehele wenners in die vroue- en manskompetisies aangewys.

Ons radiostasie, TuksFM, was ’n groot wenner by die jaarlikse MTN Radio-

Tukskrieket n Nommer 1-krieketklub in die land n Wenner van die 2014 Red Bull-kampuskrieket SA kampioenskappe n Wenner van die 2014 Momentum KSA Nasionale Klubkampioenskappe n Wenner van die 2014 Red Bull T20 Kampuskrieketwêreldeindstryd in Engeland

toekennings. Die stasie is as wenner aangewys in nege van die 14 kategorieë waarin dit benoem is, insluitende Kampusradiostasie van die Jaar. Die span is gekies om Suid-Afrika en UP in die heel eerste Wêreldradio-uitdaging te verteenwoordig, ’n kompetisie waarin studenteradiostasies van agt lande meegeding het om die beste radioprogram en die langste uitsending.

Nolz van der Merwe het die toekenning vir middagritaanbieder (Gautrain) op die jaarlikse MTNradiotoekennings gewen.

UP by die Universiteitsport Suid-Afrikatoernooie Goue medaljes vir: n Atletiek n Krieket n Manssokker n Gholf n Netbal nR oei – bootresies mans A, mans B, vroue A n Rugby n Rugby 7’s n Vrouesagtebal n Swem n Taekwondo

geëindig.

AmaTuks het sy Premierligastatus behou, TuksRugby het die Carltonbeker verower en TuksKrieket is as die beste universiteitskrieketspan ter wêreld gekroon.

Ons atletiek-, judo- en roeiklubs het nasionale klubbyeenkomste oorheers, en die hokkie- en netbalklubs het die meeste spelers opgelewer vir streekspanne wat nasionale titels verower het.

Ons gemeenskappe Ons verbintenis tot uitnemendheid in sport en kultuur is nie tot die studente en personeel op ons kampusse beperk nie. In ’n aantal inisiatiewe is ons fasiliteite, hulpbronne en kundigheid tot die beskikking gestel van talentvolle individue in verskillende fases van hul sport- en artistieke pogings.

In ’n vertoongeleentheid vir buitemuurse verskeidenheid, speel die Universiteit elke jaar gasheer vir die Super 12- en Super 16-skooltoernooie vir onderskeidelik laer- en hoërskole. Deelnemende skole ding mee in aktiwiteite wat wissel van sportbyeenkomste tot skaak- en selfs koorkompetisies. Die toernooie gaan van krag tot krag. In 2014 het 24 skole van dwarsoor Gauteng, Mpumalanga, Limpopo en Noordwes deelgeneem.

Silwer medaljes vir:

Aan die teenoorgestelde kant van die sportspektrum het ons High

Ten minste drie kunstenaars wat bande met die Universiteit het, het

n Fietsry

Performance Centre (hpc) die name van 57 atlete aangekondig wat gekies

’n merkwaardige jaar agter die rug. ’n UP-gegradueerde in die skone

n Pluimbal

is vir ondersteuning deur die hpc, in samewerking met TuksSport, in hul

kunste, Liberty Battson, is aangewys as algehele wenner van 2014 se Absa

n Judo

voorbereiding vir die Olimpiese Speles van 2016 en 2020.

L’Atelier-kunskompetisie, terwyl kunstenaar Daniel Mosako, kurator van

n Skerm

ons Edoardo Villa-museum en -versameling, gekies is om Suid-Afrika

n Gimnastiek

As voortsetting van die tema om ’n nasionale wenkultuur te kweek, is die

by die 2014 UNESCO-kunskamp in Andorra te verteenwoordig. Gopala

n Vrouerugby 7’s

Krieket Suid-Afrika (KSA)-sentrum van uitnemendheid, ’n gesamentlike

Davies, ’n dramastudent, het die toekenning vir beste regisseur op die 2014

n Roei – naelroei

onderneming tussen KSA en UP, op 13 Maart 2014 amptelik geopen. KSA gaan

Studentefees van die Nasionale Kunste gewen met sy produksie, Barbe Bleu.

n Roei – bootresies vroue B

die fasiliteit vir al sy nasionale spanne en affiliasies gebruik. TuksKrieket se

46 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 47

HOOFSTUK 6 | SPORT EN KULTUUR

Finansiële state |

Finansiële state Jaarlikse finansiële oorsig vir 2014 Inkomste en uitgawes Die Universiteit se totale inkomste het gedurende die verslagperiode met R1 173 miljoen tot R5 977 miljoen gestyg.

Die enkele hoofbron van inkomste is steeds die staatssubsidie, asook die geoormerkte subsidies senior spanne en senior en junior

vir veeartsenykunde, kliniese opleiding, grondslagfaseprogramme, navorsingsontwikkeling en

krieketakademies sal ook die

onderwysontwikkelingsinisiatiewe. Die subsidie van R1,59 miljard in 2014 (2013: R1,56 miljard) verteenwoordig

sentrum benut.

ʼn styging van 1,9% teenoor 2013.

Wat kuns betref, het uitstallings op die Hatfieldkampus ’n fotografie-uitstalling in opdrag

UP Camerata

‘Celebrating 20 years of democracy: Australia’s contribution to the new South Africa’, is deur UP in die Edoardo Villa-museum aangebied.

vir die Universiteit se programme het gemiddeld jaarliks met 9,5% gestyg (2013: 9,0%). Die styging in

(Interkultur-stigting se Wêreldranglys)

van die Australiese Hoë Kommissie ingesluit. Die uitstalling, getiteld

Die tweede hoofbron van inkomste, naamlik klasgelde, het met R99,55 m gestyg (2013: R177,39 m). Klasgelde

n 20ste beste koor ter wêreld n 4de beste jeugkoor ter wêreld

UP-jeugkoor

klasgelde kan primêr toegeskryf word aan hierdie gemiddelde styging. Die onderstaande tabel bied ʼn opsomming van die Universiteit se bronne van inkomste: Totale inkomste van die Universiteit van Pretoria in 2014 en 2013

n 84 lede n 14–19 jaar oud n 1ste plek by die Summa Cum Laude Internasionale Jeugmusiekfees in Oostenryk (kategorie gemengde kore) n 3 goue medaljes by die Wêreldkoorspele

Inkomste

2014

2013 Verandering

Rm Rm Rm Staatstoekennings

1 810

1 758)

52

Klasgelde

1 363

1 264)

99

Akkommodasie- en maaltydgeld

337

280)

57

Beleggingsinkomste – winste met verkope

762

82)

680

verleen het vir ’n huurkontrak van

Rente-/dividendinkomste

234

221)

13

30 jaar met UP vir lugruim oor

Netto rente-inkomste op omskrewe-voordeelplanne

42

30)

12

1 274

1 085)

189

149

145)

4

6

(61)

67

5 977

4 804

1 173

Seker die opwindendste kuns- en kultuurontwikkeling die afgelope jaar was die Stad Tshwane se aankondiging dat hy goedkeuring

Lynnwoodweg vir die uitsluitlike doel om ’n kunsgalery en voetbrug te ontwikkel om die hoofHatfieldkampus met die Suidkampus te verbind. Hierdie goeie nuus baan die weg vir die bespoediging van die ontwikkeling van die voorgestelde kunssentrum, waarvoor die

TuksFM

Inkomste uit kontrakte en dienste

n Kampusradiostasie van die Jaar n Beste Kampusontbytprogram n Beste Dagprogram n Beste Naweekprogram vir Top 30 n Beste Kampusmiddagritaanbieder

Universiteit ’n ruim skenking van

(MTN Radiotoekennings)

Donasies en geskenke Wins/(verlies) met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting Totaal

Bedryfsuitgawes het met 6,4% (2013: 12,2%) gestyg van R4,6 miljard in 2013 tot R4,8 miljard in 2014. Die grootste bydraende faktore tot hierdie styging in bedryfsuitgawes was personeeluitgawes, depresiasie van bates

R75 miljoen plus die leen van sy

en stygende operasionele uitgawes wat toegeskryf kan word aan stygings in nutsdienste, munisipale belastings

beduidende kunsversameling van die

en lisensies.

Javettstigtingtrust ontvang het.

48 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 49

| Finansiële state

Finansiële state |

Beleggings Die Universiteit het ʼn uiteenlopende beleggingsportefeulje wat deur die Raad se Beleggingskomitee bestuur

Drie beleggingsportefeuljes is tot stand gebring. Die onderstaande tabel gee ’n opsomming van die

word. Die tabel hieronder sit die Universiteit se struktuur betreffende beleggingsake uiteen:

sleutelresultate van die verskillende portefeuljes oor die tydperk sedert ontstaan tot 31 Desember 2014 (prestasie word aangedui na aftrekking van fooie): Portefeulje Primêre prestasieteiken Werklike opbrengs

Raad

Algehele oorsig

Verantwoordelik vir beleggingsstrategie binne die mandaat waarop met die Raad ooreengekom is

Verantwoordelik vir deurlopende monitering en implementering

Beleggingskomitee

Bestuurskomitee

Geldmarkportefeulje

Prestasie bo die STEFl-saamgestelde

0,7% bo die STEFl-saamgestelde

indeks oor ʼn tydperk van een jaar

indeks oor ʼn tydperk van een jaar

Langtermynkapitaal-portefeulje

6% per jaar (na aftrekking van fooie)

6,4% per jaar reëel oor sewe jaar

bo verbruikersprysinflasie oor enige

8,5% per jaar reëel sedert ontstaan

rollende tydperk van sewe jaar

Mediesefondsportefeulje

5,5% per jaar prestasie bo

6,6% per jaar reëel oor sewe jaar

verbruikersprysinflasie oor sewe jaar,

8,8% reëel sedert ontstaan

verminder na 4,5% per jaar met ingang

1 Januarie 2014

Gevolgtrekking Beleggingsverwante diensverskaffers

Bewaringsagente

Beleggingsbestuurders

Beleggingskonsultante

Die Universiteit van Pretoria het bevredigende resultate vir die finansiële jaar geëindig 31 Desember 2014 behaal.

Die ekonomiese klimaat in 2014 het steeds uitdagings gebied, wat in ’n sekere mate die vermoë om derdestroominkomste te genereer – veral in die vorm van donasies, toekennings en beurse – beperk het.

Die verswakking van die rand teenoor die dollar en die vereiste BTW-heffing op media het gelei tot ’n styging

Die Universiteit se beleggingsfonds het drie oogmerke, naamlik:

in die koste van akademiese boeke, elektroniese media, sagtewarelisensies en navorsingstoerusting.

n Om gedeeltelik te voldoen aan die Universiteit se korttermyn aanspreeklikhede – hierdie verpligtinge het ʼn

Die Universiteit het daarin geslaag om druk om onderriggelde te verhoog as gevolg van die jaar-tot-

maksimum termyn van 24 maande. Die risikoportefeulje beklemtoon die behoefte aan kapitaalbeskerming

jaar benede-inflasieverhoging in die staatssubsidie, te beheer deur die volgende stappe te neem: groei in

oor kort periodes en ʼn hoë mate van likiditeit wat voorsien moet word.

operasionele en personeelkoste te beheer; kostebesparingsinisiatiewe in te stel; en beleggingsopbrengste en

n Om te voldoen aan die Universiteit se langtermyn aanspreeklikhede (vyf jaar en langer) – die hoofvereiste

ander a derdestroominkomste aan te wend om die tekort aan te vul.

hier is ʼn goeie opbrengs met betrekking tot inflasie oor die langtermyn. n Om te voldoen aan die Universiteit se verpligting ten opsigte van mediesefondsvoordele ná aftrede.

50 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 51

| Finansiële state

Finansiële state |

Opsomming van Gekonsolideerde Staat van Finansiële Posisie soos op 31 Desember 2014

Opsomming van Gekonsolideerde Inkomstestaat vir die jaar geëindig 31 Desember 2014

2014 2013

2014 2013

Rm Rm

Rm Rm

BATES

Bedryfsinkomste

4 933)

4 518)

Minus bedryfsuitgawes

4 809)

4 540)

Personeelkoste

2 382)

2 198)

Ander bedryfsuitgawes

2 181)

2 042)

Waardevermindering en delging

246)

300)

6 790 5 611 Beskikbaar-vir-verkoop-beleggings 2 2 Beleggings in geassosieerde maatskappye

Netto surplus/(tekort) uit bedrywighede

124)

(22)

135 217 Omskrewe-voordeelplanbate: Pensioenfonds 238 284 Omskrewe-voordeelplanbate: Mediese fonds

Inkomste uit beleggings

996)

302)

Nie-bedryfsbates

11 112

9 635

Eiendom, masjinerie en toerusting

3 641

3 174

230 264 Ontasbare bates 1 1 Uitgestelde belasting

38 45 Omskrewe-voordeelplanbate: Voorsorgfonds 37 37 Lenings en ander ontvangbare rekeninge

Netto rente inkomste op omskrewe-voordeelplanbates

42)

30)

Ander nie-herhalende inkomste

7)

(46)

1 791 2 087 Bedryfsbates 17 15 Voorraad

Ander nie-herhalende uitgawes

(21)

(2)

Surplus voor belasting

1 139)

259)

Minus belasting

(1)

(1)

Surplus vir die jaar

1 138)

258)

1 138)

258)

Nie-verdeelbare reserwes

Universiteit van Pretoria

1 141)

260)

Herwaardering van beskikbaar-vir-verkoop beleggings

Reserwe fondse

1 543

1 719

Nie-beherende belang

(3)

(2)

Beperkte fondse

Fondse deur Raad toegewys

3 608

4 013

5 501

4 106

Nie-beherende belang

(11)

(9)

407 404 Ontvangbare rekeninge en vooruitbetalings

1 367

1 668 Kontant en kontantekwivalente

Totale bates

12 903

11 722

10 652

9 838

FONDSE EN LASTE Totale fondse

Finansieringskoste (9) (3)

Nie-bedryfslaste 736 536 Lenings 22 22 Omskrewe-voordeelplanaanspreeklikheid: Voorsorgfonds 42

– Bruikhuurverpligting

– 1 Uitgestelde inkomste 628 472 Agentskapgelde 44 41 Bedryfslaste

1 526

1 357

Krediteure, toevallings en ander verpligtinge 640 628 Uitgestelde inkomste 599 493 Studentedeposito’s 286 235 Bruikhuurverpligting 1 1

Totale fondse en laste

52 | 2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig

12 903

11 722

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 53

| Finansiële state

Finansiële state |

Gekonsolideerde Staat van Omvattende Inkomste vir die jaar geëindig 31 Desember 2014

Opsomming van die Gekonsolideerde Staat van Veranderinge in Fondse vir die jaar geëindig 31 Desember 2014

2014 2013

Onbeperkte Ander fondse Fondse vir eiendom, Beperkte fondse vir Totaal

Rm Rm

Surplus vir die jaar

1 138 258

bedryfsfonds

Ander omvattende inkomste vir die jaar

(326)

1 410

deur Raad

masjinerie en studentehuisvesting

toegewys en toerusting deur Raad beperk

toegewys en beperk

Rm Rm Rm Rm Rm Balans op

Herwaardasies op omskrewe-voordeelplan: Mediese fonds

(45)

72

Herwaardasies op omskrewe-voordeelplan: Pensioenfonds

(97)

225

Herwaardasies op omskrewe-voordeelplan: Voorsorgfonds

(6)

76

Herwaardasies op groeplewensversekering

(2)

–

Billike waarde aanpassing op beskikbaar-vir-verkoop beleggings

(176)

1 037

31-12-2012 14

4 260

3 980

(87)

8 167

Netto (afname)/ toename in fondse

(14)

1 661

133

(109)

1 671

Netto inkomste – surplus

62

224

(110)

85

261

–

1 410

–

–

1 410

27 243

(194)

–

Ander omvattende Totale omvattende inkomste vir die jaar

812

1 668

inkomste Netto oordragte (na)/

Totale omvattende inkomste toegeskryf aan:

812

1 668

van ander fondse

Universiteit van Pretoria

815

1 670

Balans op

Nie-beherende belang (3) (2)

(76)

31-12-2013 –

5 921

4 113

(196)

9 838

–

–

1 719

Nie-verdeelbare reserwes

–

1 719

Deur Raad toegewys

–

3 472 634

–

4 106

Beperkte – ander

– 730

3 479

(196)

4 013

–

4 113

(196)

9 838

Balans op 31-12- 2013

5 921

Netto (afname)/ toename in fondse Netto inkomste – surplus

– 519 307

(12) 814

107 931 6 94

1 138

Ander omvattende inkomste

–

–

–

–

–

(107)

(412)

31-12-2014 –

6 440

4 420

(208)

10 652

–

–

1 543

Netto oordragte (na)/ van ander fondse

301

(106) (324)

Balans op Nie-verdeelbare

54 | 2014 Universiteit van Pretoria Annual Review

reserwes

–

1 543

Deur Raad toegewys

–

4 302

1 199

–

5 501

Beperkte – ander

– 595

3 221

(208)

3 608

2014 Universiteit van Pretoria Jaaroorsig | 55

UP is ’n toonaangewende navorsingsuniversiteit in Suid-Afrika en een van die grootstes in die land.

Laat vandag tel.

Universiteit van Pretoria | University of Pretoria | Yunibesithi ya Pretoria Privaatsak | Private Bag | Mokotla wa Poso X20 Hatfield 0028 Suid-Afrika | South Africa | Afrika Borwa T: +27 12 420 4111 F: +27 12 420 4555 W: www.up.ac.za