Voorbeeldpagina's Terranova 4

De wereld in delen

Waar het op aankomt • De continenten, werelddelen en grote wereldregio’s op een kaart kunnen benoemen.

• De spreiding van de wereldbevolking aan de hand van een kaart kunnen bespreken.

• De ongelijke verdeling van welvaart en welzijn in de wereld kunnen beschrijven.

EURAZIË EUROPA NOORDAMERIKA

AZIË

AMERIKA

AFRIKA

ZUIDAMERIKA

OCEANIË AUSTRALIË

continent werelddeel

ANTARCTICA

Even opwarmen Tijdens het vorige schooljaar bestudeerde je na ons eigen land ook de rest van Europa.

Daarbij kwamen eerst de algemene kenmerken aan bod: ligging, bevolking, reliëf en klimaat. Vervolgens maakte je kennis met verschillende landelijke, stedelijke, industriële en tertiaire regio’s, alsook met Rusland en de EU. Dit schooljaar bestuderen we de regio’s buiten Europa: Amerika, Azië, Oceanië en Afrika.

Als opwarming herhaal je nog even de basisleerstof en de aangeleerde vaardigheden over Europa.

•

Europa op de wereldkaart: duid de juiste conclusies aan. ❍ Europa ligt op bijna gelijke afstand tussen de evenaar en de noordpool. ❍ Europa heeft minder bewoners dan Zuid-Amerika. ❍ Europa is eigenlijk een schiereiland van Azië. ❍ De meridiaan van Greenwich verdeelt Europa in twee even grote delen. ❍ Europa is na Oceanië het kleinste werelddeel.

•

De Europese bevolking Welke beweringen over de bevolking en de bevolkingsdichtheid van Europa zijn correct? ❍ Er bestaat een heel duidelijk verband tussen de bevolkingsdichtheid en het reliëf. ❍ Het gebied van Noord-Frankrijk tot aan de Alpen is heel dicht bevolkt. ❍ Ierland heeft een grotere bevolkingsdichtheid dan Italië. ❍ Ten noorden van de parallel van 60°N wonen heel weinig mensen. ❍ Het Spaanse binnenland is dichter bevolkt dan de Franse Atlantische kust.

Traditioneel wordt Europa verdeeld in regio’s. Trek op de kaart een lijntje om de zeven regio’s die vermeld staan in de legende van de kaart.

Verbind elke staat met zijn hoofdstad en met de juiste regio: Duitsland Finland Kroatië Litouwen Portugal Slovakije Wit-Rusland

Berlijn Bratislava Helsinki Lissabon Minsk Vilnius Zagreb

Balkanstaten Baltische staten Centraal-Europa Oost-Europa Scandinavische staten West-Europa Zuid-Europa

Thema De wereld in delen

5

• Het Europees reliëf: noteer onder elke foto de reliëfvorm (laagland / middelland / hoogland).

1

2

3000 2000 1000 0 1000 2000

1

Z

Po

Main

2

A

d Inn

c Elbe

b

Trondheim

meter

a N

Donau

3

4 5

3

B

C

4

Doorsnede langs de meridiaan van 10°O (de hoogteschaal is 50 x de lengteschaal)

Op basis van het profiel hierboven en de reliëfkaart in je atlas vul je aan: – reliëfvormen:

a

b

c

d

– reliëfstreken:

2

1

3

5

– zeeën:

A

4

B

C

• Het klimaat en de plantengordels in Europa

°C

A 51°NB 4°OL gem. jaart.

9,7 °C jaarl. neerslag 821 mm

mm 140

°C

B 54°NB - 25°OL gem. jaart.

6,0 °C jaarl. neerslag 683 mm

mm 140

°C

C 38°NB - 13°OL gem. jaart.

18,5 °C jaarl. neerslag 611 mm

mm 140

D 69°NB 33°OL gem. jaart.

-0,1°C °C jaarl. neerslag 491 mm

mm 140

120

120

120

120

100

100

100

100

80

80

80

80

30

60

30

60

30

60

30

60

20

40

20

40

20

40

20

40

10

20

10

20

10

20

10

20

0

0

0

0

0

0

0

0

-10

-10 -20

J F M A M J J A S OND

-20

-10 J F M A M J J A S OND

-20

-10 J F M A M J J A S OND

-20

J F M A M J J A S OND

5

Verbind elke stad met zijn klimatogram en met het overeenstemmende klimaat en de planten­zone:

6

Murmansk

A

koelgematigd klimaat met zachte winter

hardbladige vegetatie

Palermo

B

koudgematigd klimaat met strenge winter

loofbos

Vilnius

C

koelgematigd klimaat met koude winter

gemengd woud

Ukkel

D

warmgematigd klimaat met natte winter

toendra

Thema De wereld in delen

1 Een wereldkaart met continenten en oceanen Een continent of vasteland is een heel grote landmassa, zonder de aangrenzende eilanden. Zo vormen Europa en Azië samen één continent. Wat zijn de zes continenten?

. Markeer de namen op de kaart p. 4 in dezelfde kleur.

Een werelddeel is een natuurlijk begrensd deel, inclusief de eilanden. Welke zes werelddelen worden onderscheiden?

Markeer de namen in een andere kleur op de kaart op p. 4.

.

Zo behoort Japan tot het werelddeel , maar niet tot het continent .

De oceanen begrenzen de werelddelen, maar tegelijkertijd vormen ze ook de verbinding ertussen. Welke vier vind je terug op de kaart p. 4? .Schrijf de namen met blauw op de kaart.

De oceanen en de zeeën beslaan ca. 7/10 van de aardoppervlakte; de continenten dus maar 3/10: vandaar dat de aarde de blauwe planeet wordt genoemd.

2 Grote wereldregio’s en staten Wereldregio’s zijn onderdelen van een werelddeel, gebaseerd op menselijke en/of economische kenmerken. Benamingen kunnen gebaseerd zijn op de taal (T), de cultuur (C), de natuur (N), de ligging t.o.v. West-Europa (L), de geografische ligging (G), de politiek-economische groepering (P) of de economische ontwikkeling (E). Plaats bij elke regio de passende letter (elke letter komt tweemaal voor).

Angelsaksisch Amerika G8 sub-Saharaans Afrika de Arabische wereld GOS Verre Oosten de derde wereld Latijns-Amerika de westerse wereld Droog Azië Midden-Oosten Zuidoost-Azië EU Moesson Azië De grenzen van deze regio’s zijn niet altijd precies omlijnd. Sommige wereldregio’s kunnen zelfs over de grenzen van werelddelen afgebakend worden (bv. Midden-Oosten, Australazië).

De grote verscheidenheid van mensen en culturen komt nog meer tot uiting in het grote aantal staten. Noteer bij elke regio twee belangrijke staten die er volledig in liggen: • Caribisch gebied: • sub-Saharaans Afrika: • Arabische wereld: • Midden-Oosten: • Moesson Azië: • Verre Oosten:

noordpoolcirkel

CANADA

RUSLAND

EU

NOORD-AMERIKA VS Angelsaksisch Amerika

Maghreb Caribisch gebied

CENTRAALAMERIKA

Noord-Afrika

China MiddenOosten

INDIA

JAPAN

Verre Oosten

Kreeftskeerkring

evenaar

LatijnsAmerika

ZUIDAMERIKA

sub-Saharaans Afrika

Arabische wereld Moesson Azië

OCEANIË

AUSTRALIË

Steenbokskeerkring

OCEANIË

zuidpoolcirkel 0

3000 km op de evenaar

ANTARCTICA

6

Thema De wereld in delen

7

3 Een wereld met 6,5 miljard mensen In bepaalde gebieden van de wereld wonen veel mensen, andere gebieden zijn dan weer relatief leeg. Over het algemeen zijn de bevolkingsconcentraties aan de kusten en aan grote rivieren groter dan in het binnenland. Drie opvallende bevolkingsconcentraties zijn: het noordoosten van de VS, (West-)Europa en de vlakten van Zuid- en Oost-Azië. De dunbevolkte gebieden zijn onherbergzaam door de temperatuur (te warm of te koud; te hoog gelegen) of door de vochtigheid (te nat of te droog).

Op een kaart getekend volgens het aantal inwoners per staat (en niet zoals gebruikelijk volgens de oppervlakte) vallen vooral China en India op als grote staten. Ook Europa heeft een groot aantal inwoners op een relatief kleine oppervlakte.

7

Basisstatistieken van werelddelen en grote regio’s Regio Afrika Noord-Afrika West-Afrika Oost-Afrika Midden-Afrika Zuidelijk Afrika Amerika Noord-Amerika Centraal-Amerika Caribisch gebied Zuid-Amerika Azië West-Azië Zuid-Centraal-Azië Zuidoost-Azië Oost-Azië Europa Noord-Europa West-Europa Oost-Europa Zuid-Europa Oceanië Australië en NieuwZeeland Wereld

8

Thema De wereld in delen

Oppervlakte (miljoen km²) 30,3 8,5 6,1 6,4 6,6 2,7 40,6 20,0 2,5 0,2 17,9 31,7 4,7 10,8 4,5 11,8 23,0 1,8 1,1 18,8 1,3 8,6 8,0 134,3

Bevolking (miljoen) 1 072 213 324 342 134 59 948 349 160 42 397 4 260 244 1 823 608 1 585 740 101 190 295 154 37 26 7 058

Dichtheid (inwoners/km²) 35 25 53 53 20 22 23 17 64 210 22 134 52 169 135 134 32 56 173 16 118 4 3 53

Plaats een kruisje bij de juiste beweringen. ❍ Azië is het meest bevolkte werelddeel. ❍ Azië telt dubbel zoveel inwoners als Europa. ❍ In Afrika wonen ongeveer evenveel mensen als in heel Amerika. ❍ Zuid-Europa is veel dichter bevolkt dan Zuidelijk Afrika. ❍ West-Azië is dichter bevolkt dan Oost-Azië.

Plaats een kruisje bij de regio’s die een bevolkingsdichtheid hebben die boven het gemiddelde ligt. ❍ Amazonevlakte ❍ Australië ❍ Gangesvlakte

❍ Groenland ❍ Japan ❍ Nijlvallei

❍ Sahara ❍ West-China

4 De ongelijke verdeling van welvaart en welzijn Welvaart heeft betrekking op economische elementen: ze is gebaseerd op het inkomen, de productie van goederen enz. Zo onderscheidt de Wereldbank op basis van het bbp/inwoner staten met een hoog inkomen (HIE – High Income Economies), met een hoog middelmatig inkomen (UMIE), met een laag middelmatig inkomen (LMIE) en met een laag inkomen (LIE – Low Income Economies). In de meeste statistieken i.v.m. economie wordt die indeling gebruikt.

De kloof tussen de westerse staten en de meeste Afrikaanse staten is hierbij immens. Azië en Latijns-Amerika behoren tot de middengroep.

Welzijn houdt meer verband met de levenskwaliteit. De VN berekenen jaarlijks een menselijke ontwikkelingsindex of HDI (Human Development Index) op basis van de levensverwachting, de alfabetiseringsgraad en de werkelijke koopkracht.

De menselijke ontwikkelingsindex of HDI toont grote verschillen op wereldvlak.

8

Plaats de volgende staten in de juiste kolom: Australië – Brazilië – Canada – China – D.R. Congo – Ethiopië – Frankrijk – Iran – Ivoorkust – Japan – Mali – Marokko – Rusland – Rwanda – Zweden. hoge HDI

middelmatige HDI

lage HDI

/

/

Thema De wereld in delen

9

De welvaartsverschillen veroorzaken een kloof tussen de meer welvarende staten, meestal van het noordelijk halfrond, en de armere, doorgaans zuidelijk gelegen, staten. Vandaar dat de media het vaak hebben over de NoordZuidtegenstelling.

9

Omdat de welvarende landen hun welvaart hebben opgebouwd uit de industrie, worden ze ook industrielanden of ontwikkelde landen genoemd. De andere landen zijn dan volop in ontwikkeling (zgn. ontwikkelingslanden).

De eerste wereld staat voor het ‘rijke Westen’. De term derde wereld slaat op de ontwikkelingslanden. De allerarmste ervan behoren tot de zgn. vierde wereld. Het begrip tweede wereld is in onbruik geraakt bij de teloorgang van het communisme in de voormalige Sovjet-Unie en de andere communistische landen in Oost-Europa.

De talrijke thematische wereldkaarten in de atlas illustreren mooi die kloof tussen arm en rijk.

Op welke atlaskaarten (nummer en titel) is de Noord-Zuidkloof duidelijk zichtbaar?

• • • • Op welke kaarten merk je niets van die tegenstelling?

• • Raadpleeg de statistieken achteraan in je leerwerkboek.

• Waarom behoort Australië tot het Noorden? (4 argumenten)

• Waarom is Bangladesh een land van het Zuiden? (4 argumenten)

In de volgende hoofdstukken worden de natuurlijke en socio-economische kenmerken van een reeks regio’s onderzocht. Kleur al die regio’s op de blinde wereldkaart achteraan in dit leerwerkboek en schrijf er de naam bij.

10

Thema De wereld in delen

Test jezelf • De wereld in de actualiteit: volg deze week de gebeurtenissen in de wereld en verzamel vijf krantenartikels die zich op een verschillende geografische plaats buiten Europa afspelen. Voeg ze als bijlage toe en maak hier een inventaris: plaats / regio

gebeurtenis

1 2 3 4 5

Vul de vijf gebeurtenissen aan met de naam van de staat en zet passende kruisjes. staat

in de tropen

in de middelbreedte

lage HDI

middel­ matige HDI

hoge HDI

1 2 3 4 5

Duid de vijf plaatsen met hun nummer aan op de wereldkaart en kleur de staten in.

Teken op deze kaart ook een dikke rode scheidingslijn tussen de arme en de rijke staten.

Teken de evenaar erbij met een dunne zwarte streep.

• Zet een kruis vóór de vijf grootste staten in de wereld en een kruis achter de vijf staten met het grootste aantal inwoners. (Zoek eventueel op in de tabel achteraan in je boek.) ❍ ❍ ❍ ❍ ❍

Bangladesh Brazilië Canada China Duitsland

❍ ❍ ❍ ❍ ❍

❍ ❍ ❍ ❍ ❍

India Indonesië Japan Mexico Nigeria

❍ ❍ ❍ ❍ ❍

❍ ❍ ❍ ❍ ❍

Pakistan Rusland Vietnam VK VS

❍ ❍ ❍ ❍ ❍

Hoe ver staan we?

• We kunnen continenten, werelddelen en grote wereldregio’s op een kaart benoemen.

• We kunnen de belangrijkste staten van elke wereldregio op een kaart aanwijzen.

• We kunnen de spreiding van de wereldbevolking aan de hand van een kaart bespreken.

• We kunnen de ongelijke verdeling van welvaart en welzijn in de wereld beschrijven aan de hand van kaarten, o.m. van de HDI.

Thema De wereld in delen

11