Terranova 4 - thema 2

Stuwende wereldsteden

Waar het op aankomt • Oorzaken en gevolgen van verstedelijking herkennen en toelichten.

• Verstedelijking in andere werelddelen lokaliseren en beschrijven.

• Geofysische en demografische overeenkomsten en verschillen in diverse regio’s vergelijken.

• De opbouw en structuur van steden met behulp van cijfer-, beeld- en kaartmateriaal vergelijken.

Even opwarmen • De stedelijke structuur is ondertussen een gekend gegeven.

Vervolledig onderstaand schema met de begrippen agglomeratie, banlieue, stadsgewest, stadskern, stadsrand, stadswijken. stadskern kernstad

stadswijken

stadsrand

agglomeratie

stadsgewest

banlieue

• Vorig jaar heb je een aantal Europese steden verkend. Noteer bij elk van de onderstaande gegevens de letters van de juiste stad. Elke stad komt vier keer voor: BRU(ssel) / IST(anbul) / LON(den) / BAR(celona).

1 mln. inw.

1,6 mln. inw.

9 mln. inw.

14 mln. inw.

BRU

BAR

LON

IST

19 gemeenten

Bosporus

Canary Wharf

Groene Gordel

BRU

IST

LON

LON

hart van Europa

Middellandse Zee

Montjuïc

Rambla

BRU

BAR

BAR

BAR

Theems

toegangspoort Europa

Topkapi

Zenne

LON

IST

IST

BRU

• Lukt dat ook voor de wereldsteden NEW (York) / RIO (de Janeiro) / TOK(io) / SHA(nghai)? Gebruik eventueel je atlas!

Atlantische Oceaan

Bronx

Bund

Copacabana

RIO

NEW

SHA

RIO

Corcovado

grootste wereldhaven

Honshu

Hudson

RIO

SHA

TOK

NEW

Jangtsekiang

Keizerlijk Paleis

Manhattan

Maracana

SHA

TOK

NEW

RIO

Narita

One World Trade Center

Pudong

Shinjuku

TOK

NEW

SHA

TOK

• Benoem die laatste vier steden op de onderstaande beelden van Google Earth.

1

RIO

2

SHA

3

NEW

4

TOK

Thema Stuwende wereldsteden

39

1 The Big Apple en meer

1.1 Manhattan Manhattan is een van de vijf stadsdelen van New York. Het eiland telt ruim 1,6 miljoen inwoners.

Noteer het getal van de straten en plaatsen op het Google Earthbeeld (fig. 5).

Gebruik je atlas en de onderstaande tekst.

1 4th Street 5 59th Street 9 Central Park 2 5th Avenue 6 Battery Park 10 First Avenue 3 12th Avenue 7 Broadway 11 Times Square 4 14th Street 8 Brooklyn Bridge 12 Wall Street Kijk in je atlas en geef de reële lengte en de reële breedte van dit eiland: 21 km × 3,5 km

5

Vul de tekst aan met de volgende woorden: avenues – Broadway – Downtown – Fifth Avenue – streets – Uptown – Wall Street

6

De lange brede lanen in noord-zuidrichting zijn de

avenues

, van de 1st Avenue in het

oosten tot de 12th Avenue in het westen. Loodrecht daarop lopen de streets , van 4th Street in het zuiden tot 212th Street in het noorden. Slechts enkele straten hebben namen, bv. .

Broadway Manhattan wordt ingedeeld in Downtown (van 14th Street tot 59th Street) en

Uptown

(van Battery Park tot 14th Street), Midtown (vanaf 59th Street). De aanduidingen

‘West’ en ‘East’ geven de ligging aan ten opzichte van de centraal gelegen Fifth Avenue .

Behalve de 5th Avenue is ook Central Park een duidelijk herkenningspunt.

40

Thema Stuwende wereldsteden

Manhattan is het (kruis het goede antwoord aan): � commercieel � X X financieel � � X administratief X cultureel centrum van New York.

Het Central Business District of CBD is het echte economische zakencentrum of ‘hart van de stad’ en omvat duizenden kantoren, banken, verzekeringsfirma’s en de beurs in Wall Street . Het strekt zich uit over twee delen: Lower Manhattan (met o.m. One World Trade Center – foto p. XX) en Midtown (met o.m. Empire State Building, Rockefeller Center, Trump Tower).

Manhattan wordt gekenmerkt door grote tegenstellingen: • Een minderheid van de bewoners woont in zeer dure en luxueuze appartementen (o.a. ten oosten van Central Park).

• Het grootste deel van de bevolking woont in grotendeels verarmde wijken (o.a. Harlem, Lower East Side en Upper West Side).

De scheidingslijn tussen arm en rijk is 96th Street, halverwege Central Park.

Chinatown, Little Italy, SoHo en Greenwich Village zijn bekende wijken in Manhattan.

7

De ligging van Manhattan biedt voordelen. Op welk vlak? transportmogelijkheid en handel In Amerikaanse films en tv-reeksen komen de typische kenmerken van de NoordAmerikaanse grootstad vaak in beeld. Duid er drie aan. � � eengezinswoningen X een hoge bebouwingsdichtheid � een grote bevolkingsdichtheid � een radiaalconcentrische plattegrond X een dambordplattegrond X een skyline met veel wolkenkrabbers � �

1.2 New York New York City (bijnaam: de Grote Appel of Big Apple) telt vijf stadsdistricten of ‘boroughs’ die in karakter sterk verschillen: de Bronx, Brooklyn, Manhattan, Queens en Staten Island.

Noteer de vijf namen op de blinde kaart (fig. 8).

Merk dus op dat Manhattan een deel is van New York.

Westchester County

New Jersey

Nassau County

Manhattan vormt het kloppende hart van de central city. In de oudere stadswijken of slums waaruit de vroegere bewoners en ATLANTISCHE OCEAAN activiteiten waren weggetrokken, stonden 8 dikwijls huizen te verkrotten. Daar vonden arme immigranten een goedkope woning en zo ontstonden de getto’s: arme wijken met inwoners van eenzelfde etnische groep. Voorbeelden zijn Harlem en de Bronx (zwarten), Chinatown (Chinezen), Little Italy (Italianen) en Spanish Harlem (Puertoricanen).

Buiten de central city liggen de suburbs. De auto en in mindere mate het openbaar vervoer hebben de uitwijking vanuit de ontvolkende central city naar de groeiende suburbs mogelijk gemaakt.

Thema Stuwende wereldsteden

41

Analyseer de volgende statistische gegevens.

Bevolkings­ evolutie NY 1698 1756 1800 1850 1900 1950 2000 2015

Etnische samenstelling NY (in %)

4 937 13 046 79 216 696 115 3 437 202 7 891 957 8 008 288 8 550 406

Blank – Niet-hispanic Zwart of African-American Hispanic of Latino Aziatisch

1940 93,6 92,0 6,1 1,6 -

1970

1990

2010

76,6 62,9 21,1 16,2 1,2

52,3 43,2 28,7 24,4 7,0

44,0 33,3 25,5 28,6 12,7

Duid de correcte beweringen aan. Verbeter foute beweringen door er een woord of enkele woorden aan toe te voegen. � X De bevolking van New York kende de sterkste stijging tussen 1850 en 1950.

� X De bevolkingsstijging voor de Tweede Wereldoorlog was vooral een gevolg van de inwijking van blanke Europeanen.

� Het aantal blanke inwoners is de laatste decennia meer dan gehalveerd.

het percentage blanke inwoners

X De hispanics vormen de snelst groeiende etnische groep bewoners. �

� Het aandeel van de zwarte bevolking neemt nog licht toe.

neemt na 1990 licht af

� De bevolkingstoename viel na 2000 bijna stil.

bevolking steeg tussen 2000 en 2015 met 7 % de

Vul de tabel aan. Voor de voorbeelden van wijken kies je uit: Broadway – de Bronx – Brooklyn – Harlem – Hollywood – Queens – Wall Street.

CBD

prijsindicatie ticket

bedenkingen

uitzicht

dambord, hoogbouw

getto’s, slums, verkrotting

eengezinswoningen

functie

cultuur- en zakencentrum

wonen

wonen

twee voorbeelden van wijken

Broadway, Wall Street

Harlem, de Bronx

Brooklyn, Queens

9

central city

42

Thema Stuwende wereldsteden

10

CBD

11

12

suburbs

central city

13

14

suburbs

CBD

1.3 De Northeastmegalopolis Volgens je atlas maakt New York deel uit van een langgerekt stedenlint in het noordoosten van de VS, langs de Atlantische Oceaan.

Welke naam wordt er in je atlas aan deze megalopolis gegeven? BosWash Wat zijn de vijf grootste steden?

Boston, New York, Philadelphia, Baltimore en

Washington Er wonen bijna 50 miljoen mensen in deze regio. Dat is ongeveer 17 % van de Amerikaanse bevolking dat op minder dan 2 % van de totale oppervlakte van de VS woont.

1.4 De VS zijn een stedenland In de VS worden 382 zogenaamde metropoolregio’s onderscheiden. Dat zijn stadsgewesten of verstedelijkte gebieden met een stadskern van minstens 50 000 inwoners.

Volgens onderstaande tabel zijn er 34 stedelijke gebieden met meer dan 2 miljoen inwoners.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

New York Los Angeles Chicago Dallas Houston Washington Philadelphia Miami Atlanta Boston San Francisco Phoenix

20 153 634 13 310 447 9 512 999 7 233 323 6 772 470 6 131 977 6 070 500 6 066 387 5 789 700 4 794 447 4 679 166 4 661 537

13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Riverside Detroit Seattle Minneapolis San Diego Tampa Denver St. Louis Baltimore Charlotte Orlando San Antonio

4 527 837 4 297 617 3 798 902 3 551 036 3 317 749 3 032 171 2 853 077 2 807 002 2 798 886 2 474 314 2 441 257 2 429 609

25 26 27 28 29 30 31 32 33 34

Portland Pittsburgh Sacramento Cincinnati Las Vegas Kansas City Austin Cleveland Columbus Indianapolis

2 424 955 2 342 299 2 296 418 2 165 139 2 155 664 2 104 509 2 056 405 2 055 612 2 041 520 2 004 230

Bron: US Census Bureau, schatting 2016

Thema Stuwende wereldsteden

43

Deze stedelijke gebieden behoren tot zeven megalopolissen: • Northeast Seaboard (of Atlantic Seaboard of BosWash) • Lower Great Lakes (of ChiPitts: Chicago – Detroit – Cleveland – Pittsburg) • Piedmont (Atlanta – Charlotte – Raleigh/Durham) • Florida (Jacksonville – Tampa – Orlando – Miami) • Texas (Houston – Dallas/Fort Worth – San Antonio) • California (of SanSan: San Diego – Los Angeles – San Francisco) • Pacific Northwest (Portland – Seattle – Vancouver) Zet in fig. 15 een rode stip op de plaats van de steden met meer dan 5 miljoen inwoners.

Schrijf er telkens de eerste letter van de naam bij.

Baken de zeven megalopolissen af met een kleur.

Meet in je atlas de lengte in km van: • BosWash: ca. 750 km • ChiPitts ca. 750 km • SanSan: ca. 900 km

15

Welke drie factoren verklaren de dichte bewoning in het noordoosten en de streek van de Grote Meren? � De rivieren zijn er goed bevaarbaar. � X De eerste blanke nederzettingen werden er gesticht.

X Hier is het beste klimaat om aan landbouw te doen. � X De industrie is hier ontstaan. � De jongste decennia is er een verschuiving van de bevolking (en van de tewerkstelling) merkbaar: • De bevolking trekt weg uit het ‘koude’ noordoosten waar ze veroudert en in sommige steden sterk vermindert (bv. in Detroit daalde de bevolking met meer dan de helft door de sluiting van vele (auto)fabrieken).

• De bevolking trekt naar de meer ‘zonnige staten’ in het zuiden en het westen.

44

Thema Stuwende wereldsteden

2 Braziliaanse samba in Rio de Janeiro of Brasilia?

2.1 Rio de Janeiro Rio was tot 1960 de hoofdstad van Brazilië en kwam de afgelopen jaren nadrukkelijk op de voorgrond door het WK voetbal in 2014 en de Olympische Spelen in 2016.

8

6

2

4

3

7

1 5 16

Ga op verkenning in je atlas en op het internet.

Schrijf de getallen op de juiste plaats in fig. 16.

1 Atlantische Oceaan 2 Baai van Guanabara 3 Copacabana 4 Corvocado

5 Ipanema 6 Maracana 7 Rocinha 8 Sambadrome

Wat zijn deze plaatsen?

• Copacabana en Ipanema: stranden aan de Atlantische Oceaan • Corvocado: berg met het beeld van Christus de Verlosser • Maracana: een van de grootste voetbalstadions ter wereld met een capaciteit

van 80 000 bezoekers

• Rocinha: een van de vele favela’s • Sambadrome: plaats waar sambascholen hun parade houden tijdens het carnaval

Thema Stuwende wereldsteden

45

Kies uit de acht gelokaliseerde plaatsen op fig. 16 om de volgende stadsgezichten een naam te geven.

17

de favela Rocinha

18

het strand van Copacabana

19

20

het Maracanastadion

de Corvocado met het beeld van Christus de Verlosser Rio de Janeiro telt ca. 6,5 miljoen inwoners.

Maar het hele stadsgewest telt er dubbel zoveel.

Er zijn twee oorzaken voor de snelle bevolkingstoename en de verstedelijking: 1 De natuurlijke bevolkingsaangroei, omdat het geboortecijfer hoger is dan het sterftecijfer

2 De migratie van het platteland naar de stad, de zogenaamde ‘plattelandsvlucht’.

Bevolkingsevolutie stadsgewest 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2016

4 937 13 046 79 216 696 115 3 437 202 7 891 957 8 008 288 8 550 406

Etnische achtergrond en samenstelling Europees Afrikaans Indiaans

55,2 % 31,1 % 13,7%

Deze migraties zijn een gevolg van de push- en pullfactoren. Leg uit: – push: de bevolking verlaat het platteland o.m. omwille van de grote werkloosheid, de slechtbetaalde jobs, landbouwproblemen door droogte, milieuproblemen, grootgrondbezit – pull: de lokroep van de stad met o.m. het uitzicht op meer en beter betaalde jobs, de meer zichtbare rijkdom, familiehereniging

46

Thema Stuwende wereldsteden

Wat zijn volgens jou de drie grootste problemen van deze plattelandsvlucht? � de snelle bevolkingsgroei van Rio � een jonge leeftijdsopbouw � te weinig huisvesting en het ontstaan van favela’s � toename van de werkloosheid en het ontstaan van een informele sector � meer milieuproblemen, o.a. met afval en verkeersfiles � sociale problemen met meer criminaliteit � emigratie van rijkere families naar nieuwe woonwijken buiten de stad, de zgn. stadsvlucht Verstedelijking of urbanisatie heeft dan ook een dubbele betekenis: de toename van het deel van de bevolking dat in de stad woont en de uitbreiding van de stad over het aangrenzende platteland. Daarbij neemt het platteland ook het stedelijke cultuurpatroon en de stedelijke levensstijl over.

Favela’s een zeer lage Een favela is een krottenwijk met rond de milen vind te zijn levensstandaard. Favela’s ingen. Ze zien voor ig wein en joenensteden en hebb ers of vullen liggen op steile heuvels, aan rivieroev kwetsbaar voor open gaten in de stad op. Ze zijn vaak illeg aal natu urra mpe n. De won inge n zijn la’s door de fave gebouwd. Sinds 1995 worden de

21

er gezorgd voor overheid gedoogd. Enerzijds wordt rvoorziening en wate , de aanleg van wegen, riolering hard politieeen ook er is s afvalophoping, anderzijd sbendes. drug en iteit inal crim e optreden tegen zwar van de een is inha Roc la’s. fave Rio telt ca. 750 aantal Het a. bekendste en grootste van Zuid-Amerik inwoners wordt er op 200 000 geschat.

22

De sociale tegenstellingen in de Braziliaanse steden zijn enorm zoals uit onderstaande teksten blijkt. Markeer in beide teksten de kernwoorden.

Straatbaby’s De ongelooflijke omvang van het straatkinderenprobleem is nog maar net doorgedrongen tot allerlei autoriteiten en het grote publiek of er steekt in diverse wereldsteden alweer een nieuw probleem de kop op: de straatbaby’s. Hun ouders maken deel uit van het groeiende leger zwerfkinderen dat de grote steden in de wereld bevolkt. In Rio zijn moeders van 11 of 12 jaar oud al lang geen uitzondering meer.

Volgens de liefdadigheidswerker Joaosinao Trinta zijn er alleen al in de grote steden van Brazilië minstens duizend straatbaby’s jonger dan één jaar.

Volgens hem loopt op dit moment ten minste de

helft van hen acuut levensgevaar door ondervoeding en verwaarlozing. Trinta verwacht dat het probleem van de straatbaby’s de komende jaren alleen maar zal toenemen. “Als hier niet snel iets gebeurt, zullen het er over enkele jaren vele duizenden zijn. En het overgrote deel van die baby’s zal het niet overleven.”

De zaak kwam recentelijk in het nieuws toen een 11-jarig moedertje in haar uiterste wanhoop om haar baby te laten stoppen met huilen, de baby lijm liet snuiven. De baby overleed aan de gevolgen daarvan.

Naar: De Wereld Morgen

Thema Stuwende wereldsteden

47

Een transportmiddel voor rijken: de luchttaxi In de grote Braziliaanse metropolen Rio de Janeiro en São Paulo hebben de rijken een uitweg uit de files gevonden: ze nemen de luchttaxi. Het helikopterverkeer en het aantal geregistreerde luchttaxi’s groeit snel. Voor zakenlui die hun tijd heel duur verkopen is de helikopter economisch perfect verantwoord. Door de snelle bevolkingsgroei staan miljoenen wagens het merendeel van de tijd stil in files.

Een helikoptervlucht in Rio kost zowat het tienvoudige van een rit over dezelfde afstand in een taxi op vier wielen.

Wie aan ‘helikopterpooling’ doet en met vieren een toestel deelt, kan de prijs drukken. De tijdsbesparing is reëel: een auto heeft twee uur nodig om de stad te doorkruisen en een helikopter tien minuten. Een bijkomend voordeel voor zakenmensen is dat de helikopter een veilig transport­ middel is. Niet zozeer in de gebruikelijke betekenis van het woord – kleine kans op ongelukken – maar wel: veilig tegen overvallers en ontvoerders.

Naar: De Wereld Morgen

Welk gevoel heb je na het lezen van deze teksten?

Persoonlijk antwoord (Ongemak / weerzin door het zeer groot en

onrechtvaardig contrast tussen de moderne stedelijke centra en de arme

sloppenwijken)

2.2 Brasilia, een nieuwe hoofdstad Waar en waarom werd in 1960 de nieuwe hoofdstad ingeplant? het binnenland, om de sterke groei van de grote steden op te vangen en de In

ontwikkeling van het binnenland te bevorderen.

Beschrijf met behulp van de atlaskaart en de onderstaande foto’s de kenmerken van Brasilia.

– geometrische plattegrond in de vorm van een vliegtuig – grote moderne overheidsgebouwen (romp) en woonblokken (vleugels) – brede verkeerswegen, veel open ruimte en groen De strakke ruimtelijke scheiding van de diverse functies geeft de stad een harmonisch en ordelijk uiterlijk. Dat is een groot verschil met de chaotische stadsontwikkeling in de andere grote Braziliaanse steden.

Behalve als zetel van de federale overheid is Brasilia ook van belang als cultuur- en handelscentrum.

Rond Brasilia groeiden verscheidene nieuwe nederzettingen die helaas grotendeels uit favela’s bestaan.

23

48

Thema Stuwende wereldsteden

24

3 Aziatische wereldsteden barsten uit hun voegen Heb je een atlas nodig om de tien grootste stadsgewesten van de wereld op een kaart aan te duiden? Noteer de nummers van de steden hieronder in fig. 25.

25

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

stads­gewest

land

Tokio Jakarta Delhi Manilla Seoul Shanghai Karachi Beijing New York Guangzhou

Japan Indonesië India Filipijnen Zuid-Korea China Pakistan China VS China

bevolking (2016) 37 843 000 30 539 000 24 998 000 24 123 000 23 480 000 23 416 000 22 123 000 21 009 000 20 630 000 20 597 000

Wat valt er op?

Een grote concentratie in Azië in het algemeen en in het

Verre Oosten in het bijzonder.

Azië telt dan ook de meeste megasteden in de wereld. Dat zijn steden met meer dan 10 miljoen inwoners.

3.1 Tokio is mega S

× C K Y

26

27

Gebruik je atlas en het internet om het satellietbeeld van Tokio aan te vullen en de vragen te beantwoorden.

• Het keizerlijk paleis wordt als het middelplunt van de stad beschouwd. Plaats een kruis op die plaats.

• Baken het CBD van Tokio af.

• De steden Yokohama (Y), Kawasaki (K), Saitama (S) en Chiba (C) behoren ook tot Groot-Tokio. Plaats hun eerste letter op de juiste plaats.

Tokio is de hoofdstad van Japan en vormt het grootste stedelijk gebied ter wereld. Samen met New York en Londen is Tokio een van de drie belangrijkste wereldsteden.

Thema Stuwende wereldsteden

49

• Beschrijf de algemene ligging in Japan: Tokio

ligt aan de oostkust in het midden van het eiland Honshu.

• Wat is de precieze ligging van Tokio en waarom is dat een voordeel? Tokio ligt in een grote baai (en aan enkele rivieren), zodat transport over zee mogelijk is.

• Hoe groot is de afstand van het centrum van Tokio naar Yokohama? 27 km • Tokio is de draaischijf van het nationale en internationale verkeer, de financiële en commerciële wereldstad van het Verre Oosten, en het verdeelcentrum van goederen en diensten. Daardoor is het verkeer oververzadigd en bereiken grondprijzen enorme hoogtes. Deze nood aan ruimte geeft aanleiding tot stadspolders. Leg uit: in de baai van Tokio werd aan landwinning gedaan voor industrie, woonuitbreiding, recreatie (Disneyland) en verkeer (luchthaven, containerhaven).

Bouwen in aardbevingsrijke gebieden w van huiIn veel rijke landen wordt bij de bou gehouden ning zen, gebouwen en constructies reke chillende vers op met aardbevingen. Japan, dat g risico hoo zeer een om plaatgrenzen ligt en daar maar en hrift orsc wvo bou loopt, heeft de strengste . steld opge ls rege en hebb pa ook de VS en Euro en ctur stru aan ëteit vari een er dt Daarbij wor n olve ngsg gebruikt om de energie van de aardbevi r doo kan te verspreiden of te absorberen. Dat het of uur itect de basis van het gebouw, de arch bouwmateriaal aan te passen. cturen zijn Voorbeelden van verstevigende stru isolatiebele flexi uw, gebo dwarsbalken onder een

e of spiraallagen (meestal van rubber), S-vormig e cilinders. vormige stootkussene en hydraulisch er met sling In wolkenkrabbers wordt vaak een gehanuw gebo een zwaar gewicht bovenin het t de laats verp k scho gen. Bij een windstoot of aard het als ting rich lfde deze slinger zich (vertraagd) in de t raag vert rt, gvee teru uw gebouw. Als een gebo uw. gebo het van egen bew weer slinger het heen-enen zullen in Maar ondanks deze bouwaanpassing rten. Een de toekomst nog altijd gebouwen insto ard met gepa vernietigende aardbeving, al of niet het daar is 1, 201 tsunami, zoals in Fukushima in bewijs van.

Ga via Google Earth en Streetview op verkenning in de stad. Beantwoord de volgende vragen.

• Wat is het middelpunt van het wegennet? het keizerlijk paleis • Met welk model komt de stedelijke structuur komt overeen (schrap wat niet past; zie p. xx)? A / B / C : concentrische zones • Waardoor wordt de buurt van Shinjuku gedomineerd? hoogbouw • Wat valt er op in het stratenpatroon van Yokohama? de dambordvorm 28

50

Thema Stuwende wereldsteden

Shinjuku (fig. 27) is een belangrijke zake nwijk en het administratief centrum van Tokio. Het Shinjuku Station is een van de grootste spoo rwegstations ter wereld. Iedere werkdag gebr uiken meer dan 3,5 miljoen reizigers het station. Het beschikt over 30 perrons, meer dan 200 inen uitgangen en vele honderden winkels en restaurants.

Ginza is een uitgestrekte en zeer dure wink elwijk met talrijke designerwinkels en mod eboetieks.

Shibuya en Harajuku voorzien de Japan se jeugd van trendy kleding en accessoire s.

Akihabara staat dan weer bekend als een van de grootste winkelwijken voor elektronica ter wereld.

Tokio maakt deel uit van de Toka誰domegalopolis. Toka誰do, wat letterlijk Oostelijke Zeeweg betekent, was de historische hoofdweg in Japan. Nu liggen er belangrijke autosnelwegen en de Toka誰do Shinkansen, een 515 km lange spoorweg voor hogesnelheidstreinen.

29

Plaats bij elke stad het juiste getal.

Fukuoka

7

Hiroshima

Kawasaki

2

Kita-Kyushu

Kobe

5

Kyoto

6

Nagoya

4

Osaka

3

Tokio

1

Yokohama

8

9 10

Toka誰do heeft twee zwaartepunten: rond de Baai van Tokio

en langs de Japanse .

Binnen zee.

Verklaar het verband tussen de ligging van de megalopolis en de fysische factoren:

bijna alle steden zijn tot ontwikkeling gekomen als kuststeden: gelegen in de

weinige vlakke gebieden en interessant als haven.

Thema Stuwende wereldsteden

51

3.2 Shanghai, de parel van de Chinese economie Lees de onderstaande informatie over Shanghai. Welke drie feiten vind jij het opmerkelijkst?

Waarom vind je die gegevens opmerkelijk? Noteer je antwoord op pagina xx.

Interprovinciale migratiestromen + 5 à + 35 % + 0,5 à + 5 % toename > 2 mln. .

0,5 à 2 mln.

- 0,5 à + 0,5 % 0,1 à 0,5 mln.

- 5 à - 0,5 % < 5 % afname

0

30

Bevolking Shanghai (in miljoenen) 1953 1964 1982 1990 2000 2010 2016

6 204 400 10 816 500 11 859 700 13 341 900 16 407 700 23 019 200 24 152 700

1949 1990 2000 2010 2014

1000 km

31

0

1000 km

Shanghai: 1 Shanghai is de grootste stad van China. Duid Shanghai aan op de kaart (fig. 30).

2 De stad ligt in Zuidoost-China aan de monding van de Jangtsekiang in de Oost-Chinese Zee. 3 De Huangpu(rivier) splitst Shanghai in twee. Ten westen ligt Puxi (het oude centrum) en ten oosten Pudong (het nieuwe moderne financiële centrum).

4 Shanghai kent een zeer snelle bevolkingsgroei: sinds 2000 groeide het aantal inwoners met 47 %.

5 Door de Chinese eenkindpolitiek is er een zeer kleine natuurlijke bevolkingsaangroei.

6 De bevolkingstoename is vooral het gevolg van immigratie uit het binnenland: werkkrachten uit het arme platteland gaan er op zoek naar beterbetaalde jobs.

China: 7 Voor heel China wordt het aantal arbeidsmigranten dat in de steden woont geschat op 250 miljoen; elke maand komen er bijna 2 miljoen bij.

10 8 De meeste jobs zijn slechtbetaald. In 2016 was dat circa 15 euro per dag. Dat is slechts 26 een derde van het loon van de geregistreerde stedelingen, maar meer dan het loon op het 36 platteland.

60 9 Op Chinees Nieuwjaar trekken de migranten, voorzien van geld en geschenken, naar hun 54 familie.

10 De laatste jaren is de verstedelijkingsgraad snel gestegen: 11 In 2010 telde China 129 miljoenensteden.

12 Een groot deel van de bevolking van Shanghai woont in zogenaamde lilongs, stedelijke woonblokken gebouwd in een dambordvormig stratenpatroon en omrand door winkels en diensten.

13 Shanghai is het financiën- en handelscentrum van China.

14 Het is een belangrijke industriestad met onder meer de productie van staal, auto’s, elektronica en geneesmiddelen.

15 Er is een sterk uitgebouwd verkeersnetwerk: luchthavens, spoorwegen, autowegen, metro, bruggen en tunnels.

16 Sinds 2004 beschikt de stad over de grootste (zee)haven van de wereld.

17 Er is een snelle economische groei en een sterke groei van de levensstandaard en het toerisme.

Aantal Chinezen dat in een stad woont (in %)

• feit 1:

• feit 2:

• feit 3:

52

Verstedelijking per provincie > 75 % 50 – 75 40 – 49,9 30 – 39,9 < 30

Thema Stuwende wereldsteden

Het hukou-systeem is een registratiesysteem dat in 1953 in China werd ingevoerd: elk huishouden kreeg een verblijfsvergunning voor de eigen woonplaats. Hierdoor konden ze zich niet verplaatsen en konden de boeren niet naar de stad verhuizen om te werken. In de jaren 1990 werd dit systeem voor het eerst versoepeld en konden boeren een tijdelijke verblijfsvergunning voor een stad kopen.

In 2001 werd het de Chinese boeren mogelijk gemaakt om zich legaal te vestigen in de kleine steden. De migranHuangpu

Jangtsekiang

Lujiazui

Pudong

ten moesten wel over een job en een woning beschikken.

Meestal blijven de kinderen geregistreerd als boeren die voor gratis onderwijs en gezondheidszorg gebonden zijn aan het dorp van hun ouders. De Chinese overheid wil de komende jaren het systeem verder afbouwen: inwoners die al lange tijd (illegaal) in de stad wonen, mogen nu officieel een stedelijke verblijfsvergunning aanvragen. Ook hun familieleden mogen dit doen. Een gunstig neveneffect van het hukou-systeem is dat er geen krottenwijken ontstonden in de grote Chinese steden.

stadskern

!

! !

Pudong New District

!

!

!

!

!

!

! !

!

!

!

!

! !

!

!

!

!

!

!

!

32

! ! !

!

!

!

! !

! !

! !

! ! !

! !

!

!

!

33

35

= lowres highres nog aanleveren

34

In het nieuwe stadsdistrict Pudong ontstond aan een bocht van de Huangpu de wijk Lujiazui. Die heeft zich sinds de economische hervormingen van de jaren 1990 tot het nieuwe financiële district van Shanghai ontwikkeld. Het succes van Lujiazui zorgt voor een sterke groei van het (zaken)toerisme.

Beschrijf aan de hand van de foto’s op de vorige pagina het uitzicht van de skyline. skyline wordt gekenmerkt door De

tientallen wolkenkrabbers met een

kantoorfunctie en wordt gedomineerd

door de ‘Pareltoren van het Oosten’.

Vanaf 1997 werd het centrum van Shanghai vernieuwd en moesten alle fabrieken naar een nieuwe locatie verhuizen. Hierdoor breidde de stad zich sterk uit.

Sinds 2000 werkt de overheid aan het project ‘Eén kernstad, negen nieuwe steden, 60 new towns, 600 nieuwe dorpen’. Dat stadsontwikkelingsproject moet voor decentralisatie zorgen. In de nieuwe steden voor een half miljoen inwoners is er vooral plaats voor nieuwe fabrieken. De new towns, elk voor 100 000 inwoners, hebben vooral een woonfunctie.

Deze stedelijke ontwikkeling wordt gestuurd door de Chinese overheid en moet nieuwe investeringen aantrekken om het belang van de stad te versterken.

Thema Stuwende wereldsteden

53

Hoever sta je?

Kruis telkens aan hoever het staat met je kennis, vaardigheden en attitudes. nog goed in te oefenen

ik beheers de basis

ik begrijp het goed

ik kan het vlot aan anderen uitleggen

de invloed van geofysische factoren op het ontstaan, de groei en de opbouw van steden met voorbeelden toelichten de invloed van geofysische factoren in contrasterende verstedelijkte regio’s vergelijken bewust zijn dat de invloed van historische en culturele invloeden verschilt van stad tot stad in de wereld oorzaken en gevolgen van verstedelijking definiëren en illustreren met concrete voorbeelden demografische en maatschappelijke factoren in tijd en ruimte in verband brengen met stedelijke patronen en structuren voorbeelden geven van geopolitieke invloeden op de stedelijke ontwikkeling in contrasterende regio’s relaties tussen cultuur, levenswijze en leefmilieu beschrijven bij de bespreking van een toeristisch aantrekkelijke verstedelijkte regio

Test jezelf • Maak de juiste keuze: – De Bronx en Brooklyn zijn: � CBD’s � getto’s � stadsdistricten � suburbs X – Welke stadswijk ligt niet in Manhattan?

X � Chinatown � Harlem � Little Italy � Queens – Een verstedelijkt gebied van meerdere aan elkaar gegroeide stadsgewesten is een: � megalopolis � stadsdistrict � stadsgewest � suburb X • Teken en duid aan op de kaart: Tokio

Tokaïdo

36

54

Thema Stuwende wereldsteden

• Verbind de begrippen uit Shanghai met de juiste beschrijving.

Lilong

nieuw CBD

Lujiazui

oostelijk stadsdeel

Pudong

stedelijk dambordvormig woonblok

• De bestudeerde wereldsteden vertonen zowel overeenkomsten als verschillen.

– Onderzoek de onderstaande stedelijke kenmerken.

– Noteer in de kolom ‘kenmerk’ de opvallende gelijkenissen en/of verschillen.

– Noteer bij de steden de concrete gegevens.

Kenmerk natuurlijke ligging

New York

Rio de Janeiro

aan de Hudson

aan de Atlantische Oceaan

aan de Baai van Tokio

de monding van de Jangtsekiang in de Oost-Chinese Zee

8,6 mln inw. snelste groei tussen 1850 en 1950

6,5 mln inw. stadsgewest x 4 sinds 1950

stadsgewest van bijna 38 mln inw.

recente snelle groei: + 47% tussen 2000 en 2016

Manhattan; slums

hoogbouw in centrum; favela’s

Shinjuku

Pudong; lilongs

Manhattan dambord, concentrische zones in heel NY

districten en sectoren met een centrale CBD

concentrische zones

meerdere kernen

verschillend historisch gegroeid

groter stedelijk geheel

Northeast of BosWash

—

Tokaïdo

Bekken van Shanghai

gelegen aan het water

Tokio

Shanghai

goede verkeersligging

bevolkingsevolutie snelle bevolkingsgroei groot aantal inwoners door inwijking

uitzicht bebouwing CBD met hoogbouw; vaak met slechte woonwijken

stedelijke structuur

onderdeel van megalopolis

Herken je in die steden een van de typische stedelijke structuren die in de wereld voorkomen? concentrische zones

districten/sectoren 2

meerdere kernen

3

3 4 2

1

3 1

3

1

A 1 2, 3 4 5 6

B C.B.D. overgangszones met slums en getto's zone met arbeiderswoningen residentiële zone met lagere standing forenzenzone

3

2

8

3

1 C.B.D. 2 groothandel en lichte industrie 3-5 residentiële zones met lage (3), midden (4) en hogere inkomens (5)

7

6

4

6

5

5

2 3 4 5

4

9 C 1-5 6 7 8 9

zoals in B zware industrie subcenter residentiële suburbs industriële suburbs

37

Thema Stuwende wereldsteden

55