Onderzoek: de Vlaamse Primitieven

de Vlaamse Onderzoek: Primitieven

Uit les E4 weet je dat de Bourgondische Nederlanden in de 15e eeuw een geduchte macht vormen. De rijkdom en weelde in Bourgondisch Vlaanderen biedt voor kunstenaars unieke kansen. De term ‘Vlaamse Primitieven’ is oorspronkelijk een letterlijke vertaling van de Franse benaming ‘les primitifs flamands’, waarbij het Franse ‘primitif’ in de betekenis van ‘vroeg, eerst’ te begrijpen is.

Welke kenmerken heeft de kunst van de Vlaamse primitieven? Welke waarde heeft die Vlaamse kunst voor tijdgenoten?

Kaartnr(s).

Naam: Klas: Nr.: Score:

500 900 1100 1300 ROMAANSE KUNST

FcultuuR in De miDDeleeuwen 249

1000 1200 1400 1450 1500 GOTISCHE KUNST VLAAMSE PRIMITIEVEN

OPDRACHT 1 Welke soort historische vragen zullen we onderzoeken? Verbind. OPDRACHT 2 - Verklaar de term 'Vlaamse Primitieven'. Onderstreep de juiste antwoorden.

Primitief verwijst naar: vroeg – eenvoudig – eerst – onontwikkeld – gebrekkig.

- Situeer de Vlaamse Primitieven in de tijd en de ruimte.

Welke kenmerken heeft de kunst van de Vlaamse Primitieven? Over het verleden Over de relatie heden-verleden

Welke waarde heeft die Vlaamse kunst voor tijdgenoten?

Over de totstandkoming van historische kennis Over historische beeldvorming © VAN IN

Uit: Les Très Riches Heures du duc de Berry, 29 x 21 cm, 15e eeuw Vorsten, edelen, geestelijken en rijke

kooplieden bestellen kunstwerken, zoals

verluchte (geïllustreerde) manuscripten. Het

getijdenboek is gemaakt in opdracht van de

hertog van Berry, zoon van de Franse koning

Jean II en broer van de Bourgondische hertog Filips de Stoute. Vanaf ca. 1350 laten de kunstschilders en boekverluchters stilaan de idealisering van de gotiek los en wordt een

evolutie ingezet naar een meer realistische

afbeelding van de werkelijkheid. Op de

kalenderminiatuur zie je hoe het land wordt

bewerkt. Het kasteel op de achtergrond is het Louvre. De Vlaamse Primitieven laten zich inspireren door de Vlaamse en Noord-Franse miniaturen zoals deze.

250 ONDERZOEK De vlaamse pRimitieven - Is dat een voorbeeld van de kunst van de Vlaamse Primitieven? Leg uit. - Welk verband is er met de kunst van de Vlaamse Primitieven? - Geef twee elementen die die miniatuurtekening realistisch maken. - Kijk goed naar het paard en de man op de voorgrond. Welke techniek gebruikt de schilder om diepte weer te geven? - Vergelijk deze bron met de kalenderminiatuur op p. 83. Wat valt er je op? - Hoe kun je dat verklaren? © VAN IN

Rogier van der Weyden, De kruisafneming, olieverf op houten paneel, 220 x 260 cm, 1438

Rogier Van der Weyden (ca.1399-1464) is afkomstig uit Doornik. Hij vestigt zich in Brussel, waar hij rond 1436 stadsschilder wordt. Rogier Van der Weyden is een van de belangrijkste Vlaamse Primitieven. In zijn eigen tijd is hij in heel Europa bekend. Hij krijgt opdrachten van verschillende leden van het Bourgondische hof. De kruisafneming vormt het middenpaneel van een drieledig altaarstuk (een drieluik of triptiek). De twee zijpanelen zijn verloren geraakt. De personages op het schilderij zijn bijna levensgroot afgebeeld.

251F cultuuR in De miDDeleeuwen Waaruit blijkt de zin voor detail en realisme? Bron Jan van Eyck, Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw, olieverf op houten paneel, 82 x 60 cm,1434 Jan Van Eyck wordt beschouwd als de belangrijkste kunstschilder van de Vlaamse Primitieven. Tijdens zijn leven al is hij een van de beroemdste schilders van Europa. Zijn verfijnde olieverftechniek en levensechte weergave zal in heel Europa navolging krijgen. 16e-eeuwse Italiaanse bronnen noemen Jan van Eyck als de uitvinder van de olieverf. Hedendaags onderzoek heeft aangetoond dat dit niet klopt. Maar Jan van Eyck heeft de techniek wel verbeterd en beroemd gemaakt. Van Eyck werkt voor Filips de Goede en onderneemt voor hem ook verscheidene diplomatieke missies. Arnolfini is een succesvolle Italiaanse bankier die zich in 1421 in Brugge vestigt. OPDRACHT 5 © VAN IN

- Waarom wordt van Eyck zo gewaardeerd?

- Jan Van Eyck schildert heel nauwkeurig en heeft veel aandacht voor details. Geef daarvan twee voorbeelden.

- Geef vier technieken die Van Eyck gebruikt om het schilderij diepte te geven.

- Welke eeuwenoude legende over Jan van Eyck wordt door hedendaags onderzoek tegengesproken?

OPDRACHT 6

Bron

252 ONDERZOEK De vlaamse pRimitieven Hugo van der Goes, Portinari-triptiek, ca. 1470, tentoongesteld in de Galleria degli Uffizi, Firenze De in Brugge gevestigde Florentijnse familie Portinari bestelde bij Hugo van der Goes een altaarstuk voor een Florentijnse kerk. Het schilderij maakte veel indruk en beïnvloedde de kunst van de Florentijnse schilders, zoals Botticelli. - Wie bestelt dat werk en welke bestemming had het? © VAN IN

- Wat kun je zeggen over de kleuren die de Vlaamse Primitieven gebruiken? Bekijk ook nog eens de twee vorige bronnen.

BESLUIT Formuleer op elke vraag een kort antwoord.

• Historische vraag 1: Welke kenmerken heeft de kunst van de Vlaamse Primitieven?

• Historische vraag 2: Welke waarde heeft de Vlaamse kunst voor tijdgenoten?

ONWAARSCHIJNLIJK!

De aanbidding van Het Lam gods door Jan en Hubert Van Eyck

KUNNEN

1 de Vlaamse Primitieven situeren in tijd en ruimte 2 verschillende soorten historische vragen onderscheiden 3 kunstwerken aandachtig bekijken en vergelijken 4 de schilderkunst van de Vlaamse Primitieven herkennen 5 vier kenmerken van het werk van de Vlaamse Primitieven op een afbeelding aantonen

FcultuuR in De miDDeleeuwen 253

6 de evolutie naar meer realisme uitleggen 7 historische beeldvorming aanvullen na kritische analyse van bronnen Wat je na dit onderzoek moet kunnen: Een aantal onderdeeltjes van ‘kunnen’ kun je op diddit verder inoefenen. Als je denkt dat je een onderdeeltje kunt, zet je daar een kruisje voor. Jodocus Vijd en Elisabeth Borluut, een kinderloos echtpaar uit de Gentse burgerij, bestellen het altaarstuk voor een altaar in de Sint-Janskerk (de huidige Sint-Baafskathedraal). Het volledige kunstwerk bestaat uit 26 grote en kleine schilderijen. De verlossing van de mensheid door het offer van Christus (gesymboliseerd door het lam) vormt het centrale thema van het schilderij. Het meesterwerk wordt rond 1432 voltooid. In 1934 worden twee panelen gestolen. De dieven proberen losgeld te verkrijgen. Om hun eis kracht bij te zetten, laten ze één paneel terugvinden. Maar de overheid weigert met geld over de brug te komen. Het andere paneel is, ondanks alle speuracties, tot vandaag spoorloos. © VAN IN