Camino
Auteurs: Nele Bastiaens, Elke Dufour, Arianne Mattys, Caroline Vancompernolle, Vincent Verhelst
Opgelet: dit is voorlopig proefmateriaal.
Fotokopieerapparaten zijn algemeen verspreid en vele mensen maken er haast onnadenkend gebruik van voor allerlei doeleinden. Jammer genoeg ontstaan boeken niet met hetzelfde gemak als kopieën.
Boeken samenstellen kost veel inzet, tijd en geld. De vergoeding van de auteurs en van iedereen die bij het maken en verhandelen van boeken betrokken is, komt voort uit de verkoop van die boeken.
In België beschermt de auteurswet de rechten van deze mensen. Wanneer u van boeken of van gedeelten eruit zonder toestemming kopieën maakt, buiten de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen, ontneemt u hun dus een stuk van die vergoeding. Daarom vragen auteurs en uitgevers u beschermde teksten niet zonder schriftelijke toestemming te kopiëren buiten de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen.
Verdere informatie over kopieerrechten en de wetgeving met betrekking tot reproductie vindt u op www.reprobel.be.
Ook voor het onlinelesmateriaal gelden deze voorwaarden. De licentie die toegang verleent tot dat materiaal is persoonlijk. Bij vermoeden van misbruik kan die gedeactiveerd worden.
© Uitgeverij VAN IN, Wommelgem, (2026). Alle rechten voorbehouden. Tekst- en datamining (TDM) niet toegestaan.
De uitgever heeft ernaar gestreefd de relevante auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Wie desondanks meent zekere rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht zich tot de uitgever te wenden.
Dit leermiddel is onderdeel van de lesmethode Camino van Uitgeverij VAN IN. Het is ontwikkeld met de intentie dat iedere leerling zich herkent en thuis voelt in beeld en tekst. Heb je op- of aanmerkingen, dan kun je contact opnemen met Uitgeverij VAN IN.
Eerste druk 2026 xxx
D/2026/xxx
Art. xxx
NUR xxx
Lay-outconcept: Shtick en PPMP
Coverontwerp en opmaak: Kolos en PPMP
Illustratie cover: Goed Blauw
Illustraties: Julie Vangeel, Lisa van Winsen
Camino
Vriendschap
Noteer na elke les één gedachte of zin die je is bijgebleven.
LES 1 p. 6-7
Wat is vriendschap?
LES 2
Symbolen van vriendschap
LES 7
Breuken in vriendschap
LES 8
In de knoop of aan elkaar knopen?
LES 9 p. 16-17
Je hebt een vriend
LES 3 p. 8-10
Marta en Maria
LES 6 p. 14-15
Door weer en wind
LES 4 p. 11-12
Zonder wrijven geen glans
LES 10
Vrienden voor het Leven?
LES 5 p. 13
Als vriendschap even weg is
Wat betekent vriendschap voor jou?
Vriendschap: Leerroute
### Wat is vriendschap?
1 Duid de woorden of zinnen aan die je aandacht trekken. Wat vind je mooi, belangrijk, bijzonder of vreemd?
Beter met z’n tweeën dan alleen
Je kunt maar beter met z’n tweeën zijn dan alleen. Want samen bereik je meer dan in je eentje. Als één van beiden valt, dan helpt de ander hem weer overeind. Maar als je alleen bent, kan niemand je weer overeind helpen.
…
Als iemand alleen is, kan die zich niet goed verdedigen. Maar samen kun je een tegenstander aan. Samen ben je sterker. Net als een touw dat gemaakt is uit drie losse touwen. Dat trek je niet zomaar stuk.
Eend
Een eend zie je zelden alleen, heeft altijd nog een andere om zich heen.
Eend voor eend drijven ze dan samen op de plas. Zij aan zij. Of zij aan hem.
Samen wou ik dat ik een eend was ...
Even lekker niks
Ik zeg niks
Jij zegt niks
We hoeven niet te praten.
Dat jij mij
heel lief vindt heb ik heus wel in de gaten.
Jij zegt niks.
Ik zeg niks.
We hoeven niets te zeggen.
Dat ik jou
heel lief vind hoef ik heus niet uit te leggen.
Ik vind mijn weg.
Echte vrienden
Vrienden ben je niet gewoon een beetje. Vrienden ben je niet zo af en toe.
Of je echte vrienden bent dat weet je, al kun je niet precies vertellen hoe.
Echte vrienden ben je niet voor even.
Echte vrienden ben je niet meteen.
Echte vrienden ben je voor het leven. Echte vrienden ben je nooit alleen.
Woorden
Wenkbrauw op, mondhoek neer, duim omhoog, kleine sneer, Arm om schouder, hand door haar: woorden zijn niet nodig
Ook zonder snappen wij elkaar.
Vingertik, handgezwaai, wang-gekus arm-geaai
Hand voor mond, por in zij: woorden zijn niet nodig.
Ik snap jou en jij snapt mij.
• Ik onderzoek vriendschap in woord en beeld.
• Ik leg uit wat vriendschap voor mij betekent.
• Ik kan vertellen over mijn eigen ervaringen bij vriendschap.
Marta en Maria
###
1 Lees het Bijbelverhaal.
Duid woorden of zinnen aan die je aandacht trekken.
a Wat vind je mooi, belangrijk, bijzonder of vreemd? Omcirkel.
b Welke zinnen uit het verhaal heb je gezien op de kunstwerken? Markeer.
Marta en Maria
Jezus en zijn vrienden kwamen aan in een dorp. Daar woonden twee vriendinnen van Jezus: de zussen Marta en Maria. Jezus en zijn vrienden gingen naar hen toe. De zussen waren blij met het bezoek.
Marta begon meteen voor alles te zorgen. Ze sjouwde met zitbanken. Ze haalde groente uit de tuin. Ze hakte uien, wortelen en courgettes. Ze stak het vuur aan om een stoofschotel te maken. Ze vond het leuk om haar gasten te verwennen, maar het was wel veel werk! Ze veegde het zweet van haar voorhoofd en keek even om de hoek van de deur. Kon Maria niet even helpen en de gasten alvast water inschenken?
Maar Maria zat met gekruiste benen aan de voeten van Jezus. Ze glimlachte en knikte terwijl Jezus vertelde. Ze miste niets van wat hij zei.
‘Maria!’ riep Marta. Maar Maria hoorde haar niet eens. Marta liep naar de kamer waar iedereen bij elkaar zat. Ze schonk water in bekers en deelde ze uit. ‘Maria, help toch eens even!’ zei ze, luider dan ze bedoeld had. Maria keek haar vragend aan. Alsof ze niet snapte wat Marta vroeg.
Marta had er opeens genoeg van. ‘Jezus, zeg eens tegen Maria dat ze moet komen helpen’, vroeg ze. Jezus schoot in de lach. ‘Marta toch! Laat Maria hier maar zitten, ze vindt het zo fijn om te luisteren naar wat ik vertel. Is dat niet het belangrijkste?’
Marta liep zonder te antwoorden naar de keuken. Er stonden tranen in haar ogen. Was ze nu boos of verdrietig? Het was toch waar dat er eten moest gemaakt worden! Iemand moest toch het werk doen? Of had Jezus gelijk: was het beter om bij elkaar te gaan zitten en gewoon te luisteren? Ze hakte uien en liet haar tranen op de snijplank druppelen.
Opeens stond Maria achter haar. ‘Sorry zus, ik was helemaal weg van wat Jezus vertelt. Wat kan ik doen?’
Marta schudde haar hoofd en veegde haar tranen weg met een punt van haar schort. ‘De groente zijn al bijna gesneden. Ik zet ze op het vuur en dan wordt de stoofschotel vanzelf gaar. Ga maar weer gauw naar Jezus. En vertel me straks wat ik allemaal heb gemist.’
Maria sloeg haar armen om de rug van Marta. Marta leunde even tegen haar zus. Toen ging Maria weer naar Jezus. Marta hakte de rest van de uien en gooide ze in de pan. Het begon al heerlijk te ruiken.
2 Wat zou jij zeggen als je Marta, Maria of Jezus was? Noteer het in de tekstballon.
Omcirkel de figuur in wie jij je het meest herkent als er een vriend op bezoek komt.
3 Denk aan het verhaal en aan je eigen leven. Beantwoord de vragen.
a Wat uit het verhaal herken je als er bij jou thuis vrienden op bezoek komen?
b Wat doe jij als er bij jou thuis vrienden op bezoek komen?
c Wat doe jij anders dan je vrienden of je familie?
d Geef een voorbeeld van wanneer je dat verschil leuk of niet leuk vond.
e Wat doen jouw vrienden als jij bij hen op bezoek gaat?
4 Beantwoord de vragen.
a Wil je uit het verhaal iets onthouden over vriendschap? Noteer het in één zin.
b Hoe wil jij ermee omgaan dat anderen anders zijn?
Ik vind mijn weg.
Dagboek p. 18
• Ik kan vertellen hoe ik mezelf herken in het Bijbelverhaal van Martha en Maria.
• Ik kan vertellen hoe ik omga met het anders-zijn van anderen.
• Ik kan vertellen hoe Jezus van een wereld droomt die geïnspireerd is door het Bijbelverhaal.
Marta en Maria
Zonder wrijven geen glans
11 Geen zin hebben in iets. Vriendschap
1 Noteer bij elke prent het nummer van een zin of een woord dat erbij past.
1 Denken dat het goedkomt.
2 Iets wordt anders.
3 Iets jammer vinden.
4 Blij zijn met iets.
5 Vrolijk zijn.
6 Gelukkig zijn.
7 Blij zijn.
8 Niet kunnen wachten.
9 Verwonderd zijn.
10 Rustig wachten.
2 Waarom is vriendschap voor jou een cadeau? Teken of noteer je antwoord.
Ik vind mijn weg.
• Ik ontdek dat vrienden op elkaar kunnen lijken en van elkaar kunnen verschillen.
• Ik kan uitleggen dat gelijkenissen en verschillen vriendschap leuker of moeilijker kunnen maken.
• Ik kan vertellen over hoe ik zelf met verschillen of gelijkenissen omga in vriendschap.
Vriendschap LES 5
Als vriendschap even weg is
1 Noteer op de stroken wat jij kunt doen om een vriendschapsband te versterken.
Ik vind mijn weg.
Bespreek de stroken.
Welke dingen uit het klasgesprek wil jij onthouden?
Noteer of teken naast de tekstballon.
• Ik kan vertellen dat ik een vriend gemist heb of teleurgesteld was.
• Ik kan zeggen wat ik toen gedaan heb.
• Ik kan voorbeelden geven van vriendschappen die veranderd zijn.
• Ik kan nadenken of ik iets van God merk in wat er gebeurt tussen vrienden.
Door weer en wind
1 Beantwoord telkens de vraag die onder de prent staat.
a Noteer wat er mis kan gaan bij vriendschap.
Wat loopt er in jouw vriendschap soms moeilijk?
b Noteer wat jij doet om een goede vriend(in) te zijn.
Wat maakt jouw vriendschap sterk?
2 Beluister opnieuw het lied van David.
Noteer strofe 7 van het lied. Beantwoord in die strofe de laatste vraag in het lied.
stap 1: Maak eerst een woordweb rond ‘sterke vriendschap’.
stap 2: Noteer daarin minstens acht woorden. Bekijk ter inspiratie je antwoord bij opdracht 1b of de woorden die je bij het touw geschreven hebt in les 5 op p. 13.
stap 3: Kies minstens vier woorden uit je woordweb.
stap 4: Maak met die woorden zinnen.
stap 5: Noteer in de lier je strofe.
Ik vind mijn weg.
Dagboek p. 18
• Ik kan in het verhaal van David en Jonathan ontdekken wat waardevol is in hun vriendschap.
• Ik kan in het verhaal van David en Jonathan ontdekken wat moeilijk gaat in hun vriendschap.
• Ik kan voorbeelden geven van wanneer het moeilijk gaat in mijn vriendschap.
• Ik kan voorbeelden geven van wanneer ik iets waardevols ontdek in mijn vriendschap.
Je hebt een vriend
1 Markeer in het lied de woorden die vertellen wat vriendschap betekent volgens jou.
Je hebt een vriend
Voel jij je ook soms zo alleen
Met al die mensen om je heen
Als je lacht, als je huilt en er niemand luistert
Elke dag voor een muur komt te staan
Kijk me aan, kijk me aan
Je hebt een vriend
Iemand die voor jou door vuur gaat
Elke dag weer voor je klaar staat
Voor altijd aan je zij
Je hebt een vriend
Iemand die je nooit alleen laat
Met jou de toekomst tegemoet gaat
Geloof me maar
je hebt een vriend in mij
In elke wondermooie dag
Elke aanstekelijke lach
Is de nacht soms te lang
Is het pad te duister
Steek je hoofd dan niet in het zand
Neem m’n hand, neem m’n hand
Je hebt een vriend
(als je lacht, als je huilt)
(zeg m’n naam)
Iemand die voor jou door vuur gaat
Elke dag weer voor je klaar staat
Voor altijd aan je zij
Je hebt een vriend
(als je lacht, als je huilt)
(zeg m’n naam)
Iemand die je nooit alleen laat
Met jou de toekomst tegemoet gaat
Geloof me maar
je hebt een vriend in mij
Woah (Woah) (Woah)
Je hebt een vriend
(als je lacht, als je huilt)
(zeg m’n naam)
Iemand die voor jou door vuur gaat
Elke dag weer voor je klaar staat
Voor altijd aan je zij
Je hebt een vriend
(als je lacht, als je huilt)
(zeg m’n naam)
Iemand die je nooit alleen laat
Met jou de toekomst tegemoet gaat
Geloof me maar
je hebt een vriend in mij
Mis je iets in het lied? Vul je eigen zinnen aan.
Je hebt een vriend, iemand die voor jou .... :
Ik vind mijn weg.
• Ik weet wat nodig is om vriendschap te onderhouden.
• Ik denk na over hoe ik een vriendschapsband sterker kan maken.
• Ik weet wat ik kan doen wanneer een vriend(in) me nodig heeft.
Dagboek p. 18
T oen merkte ik dat ... echt een goede vriend(in) voor mij was:
Dit wil ik nog weten o ver vriendschap:
Dit betekent vriendschap nu voor mij:
Toen voelde ik hoe fijn het is als iemand een vriend voor je is:
Wat voelde ik al bij vriendschap?
Bekend
Dit zou ik nog willen proberen om een betere vriend(in) te zijn:
Wat wil ik nog proberen in mijn vriendschap?
BENIEUWD
Wat wil ik onthouden over vriendschap?
BEWAARD
Dagboek
