Lift 2A GO-Thema 2

2

U

K

T

EF

D

R

F

PR

O

I

L

De consument

-

2

R

U

K

THEMA

PR

O

EF

D

De consument

STEP-UP

LEVEL

Wat zijn de meest courante betaalmiddelen en hoe betrouwbaar zijn ze?

EF

4

R

5

Hoe bereken je het nettoloon van de consument?

LEVEL

PR

O

3

LEVEL

2

LEVEL

1

p. x

p. x

D

LEVEL

U

K

Vergelijking van de situatie van de consument vroeger en nu

p. x

Hoe beĂŻnvloeden actuele trends in aankoopgedrag en aankoopkanalen de consument?

p. x

Hoe wordt de marktprijs bepaald?

p. x

Hoe bekijk je het economisch principe vanuit het standpunt van de consument?

p. 5

STEP-IN

p. 4

STEP-IN Je hoort het de oudere generaties wel eens zeggen: ‘Vroeger was alles anders.’ Ga naar het onlinelesmateriaal. Bekijk het interview en beantwoord de vragen.

Forum

PR

O

EF

D

R

U

K

Is alles beter dan 40 jaar geleden?

In dit thema doorloop je vijf levels. Elk level biedt je een stukje kennis die je nodig

THEMA 2

STEP-IN

hebt om de opdracht van de Step-up uit te voeren. Daarin ontwerp je een video,

4

een infographic of een presentatie waarin je de situatie van de huidige consument vergelijkt met die van de consumenten vroeger. Je presenteert daarna de opdracht voor de klas.

LEVEL 1

K

Hoe bekijk je het economisch principe vanuit het standpunt van de consument?

1

U

INTRO

Stel, je bent 25 jaar, je hebt je eerste baan en woont in een bescheiden appartementje.

Bekijk de onderstaande collage en omcirkel: wat je absoluut moet kopen, in het groen;



wat minder belangrijk is, in het rood.

R



2

Wat heb jij groen en rood omcirkeld. Waarom? Bespreek klassikaal.

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag: Hoe bekijk je het economisch principe vanuit het standpunt van de consument?

THEMA 2

b

LEVEL 1

PR

O

EF

D

a

5

Explore 1— Wat zijn goederen, diensten en behoeften?

Goederen en diensten Je kunt verschillende producten aankopen. Bij die aankoop kun je een onderscheid maken

1

K

tussen een goed en een dienst.

Vul het schema aan. Kies uit:

U

tastbare zaken – niet-tastbare zaken – goederen – diensten

Alle

die je met geld kunt kopen.

2

EF

D

die je met geld kunt kopen.

R

Alle

Ga naar het onlinelesmateriaal. Bestudeer de ontdekplaat en vul de ontbrekende begrippen in de onder-

O

staande tekst aan.

Je koopt goederen of diensten om een koopbehoefte te

PR

bevredigen. Een

is het

aanvoelen van een tekort, en het verlangen eraan te willen voldoen. Je koopt bijvoorbeeld een appel omdat je honger

THEMA 2

LEVEL 1

hebt.

6

Je kunt behoeften op verschillende manieren indelen.



Indeling volgens de belangrijkheid voor de mens Eten, drinken, kleding en een woning zijn voor de mens van levensbelang. Iedereen probeert dus eerst die behoeften te vervullen. Dat zijn de

K

behoeften.

Alle andere behoeften die niet levensnoodzakelijk zijn, zijn

behoeften zoals een gsm,

© 0bs / Shutterstock.com

Indeling volgens de doelgroep

D



R

een tablet …

U

de

Sommige behoeften zijn voor een enkel persoon of een beperkte groep. Dat zijn de

EF

behoeften. Wanneer de behoeften voor meerdere personen of de hele gemeenschap bedoeld zijn, spreken we van behoeften.

O

Aan

behoeften kun je voldoen

door een product, iets wat je kunt vasthouden, te kopen.

Aan

behoeften kun je niet

PR

voldoen door iets tastbaars te kopen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de behoefte aan vriendschap, liefde, stilte of gezondheid. Toch kun je wel vaak geld en tijd besteden aan immateriële behoeften. Je kunt een middag afspreken met je vrienden (tijd) om vriendschap (immateriële behoefte) te ervaren.

Niet altijd onmiddellijk kunnen kopen wat je wilt, noemt men . © MagicBones / Shutterstock.com

THEMA 2

bent aan het beschikbare budget, moet je keuzes maken.

LEVEL 1

Omdat je veel behoeften hebt, maar daarnaast gebonden

7

Explore 2— Hoe kun je goederen onderverdelen?

Economische goederen kun je onderverdelen in consumptiegoederen en productiegoederen. Vul het onderstaande schema aan. Kies uit:

K

maken – gebruikt – consumptiegoederen – bedrijven – verbruikt – productiegoederen

Dat zijn goederen die de consument

Dat zijn goederen die door de

gebruikt

U

en

worden om andere goederen mee te

.

EF

D

R

.

O

TO THE POINT

Je kunt je behoeften bevredigen door goederen of diensten te kopen. Goederen zijn tastbare zaken die je

PR

kunt kopen met geld. Diensten zijn niet-tastbare zaken.

Behoeften kun je indelen volgens belangrijkheid voor de mens. Dat zijn de primaire behoeften, zoals een brood en de secundaire behoeften, zoals juwelen.

Je kunt de behoeften ook indelen volgens doelgroep. Je hebt enerzijds de individuele behoeften voor een individu of een beperkte groep, zoals een trui, en anderzijds de behoeften van meerdere personen of een gemeenschap, de collectieve behoeften, zoals boeken uitlenen in de

THEMA 2

LEVEL 1

openbare bibliotheek.

8

Vervolgens heb je ook nog de materiële behoeften die je kunt bevredigen met de aankoop van een goed, en de immateriële behoeften die je niet kunt kopen, zoals vriendschap.

Omdat je veel behoeften hebt, maar daarnaast verbonden bent aan het beschikbare budget, moet je keuzes maken. Dat je niet altijd onmiddellijk kunt kopen wat je wilt, heet schaarste.

De economische goederen kun je onderverdelen in consumptiegoederen en productiegoederen. De consumptiegoederen zijn goederen die je gebruikt, zoals een tablet, en verbruikt, zoals fruit. De productiegoederen zijn goederen die bedrijven gebruiken om andere goederen mee te maken, zoals

D

R

U

K

een robot.

EF

Action 1— Welke behoeften worden bevredigd?

Om welke behoefte gaat het? Zet een kruisje in de juiste kolom(men).

PRIMAIRE

SECUNDAIRE INDIVIDUELE COLLECTIEVE IMMATERIËLE BEHOEFTE

BEHOEFTE

BEHOEFTE

BEHOEFTE

MATERIËLE BEHOEFTE

O

BEHOEFTE

Een

boterham

PR

Een

zebrapad Een

warme

winterjas Een

gouden ring

op het internet

THEMA 2

surfen

LEVEL 1

Een uurtje

9

Action 2— Welk begrip wordt bedoeld?

Vul het kruiswoordraadsel in.

HORIZONTAAL

4

2 Wanneer je niet onmiddellijk kunt kopen wat je wilt, ervaar je …

3 Goederen die door bedrijven gebruikt worden om andere goederen mee te maken, zijn … zijn …

K

5 Tastbare zaken die je kunt kopen met geld, 2

1 Niet-tastbare zaken die je kunt kopen met geld, zijn …

4 Goederen die de consument gebruikt en

D

R

verbruikt, zijn …

EF

1 3

U

VERTICAAL

PR

O

5

THEMA 2

LEVEL 1

BREAKING NEWS

10

1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

2

Wat is het verband tussen het item en de geziene leerstof?

CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

JA

KAN BETER

EXTRA OEFENMATERIAAL

1 Ik kan de begrippen goed, dienst, product, behoefte en schaarste verklaren.

K

2 Ik kan de soorten behoeften: primaire, secundaire, collectieve, individuele, immateriĂŤle en materiĂŤle illustreren aan de hand van een

3 Ik kan voorbeelden geven van consumptie- en

THEMA 2

LEVEL 1

PR

O

EF

D

R

productiegoederen.

U

voorbeeld.

11

LEVEL 2 Hoe wordt de marktprijs bepaald?

INTRO Lees het verhaal over Dilara.

K

1

U

Dilara is schoenverslaafd. Ze heeft maar liefst 93 paar schoenen, van Adidas, Puma, Fila en Nike tot naaldhakjes van Michael Kors en Guess.

PR

O

EF

D

R

Volgend jaar verhuist het gezin van Dilara en haar moeder wil dat ze minstens twee derde van haar schoenen verkoopt.

Het eerste weekend van september vindt de jaarlijkse avondmarkt plaats. Dilara verkoopt daar haar schoenen. Voor een paar sneakers vraagt ze 36 euro, voor een paar naaldhakken 32 euro. De eerste klant wil meteen twee paar sneakers kopen, maar wil er slechts 30 euro voor betalen. De tweede klant wil dan weer drie paar naaldhakken en is bereid om 28 euro per paar te betalen.

De klanten vinden de gevraagde prijs te hoog. Dilara zal de prijs met de klanten moeten bespreken om tot een overeenkomst te komen.

2

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

THEMA 2

LEVEL 2

Hoe komt de prijs op de markt tot stand?

12

Explore 1— Wat is een markt?

Waar doet het begrip markt je aan denken?

2

In welke twee categorieën kun je de mensen op de markt indelen?

3

Wat is een consument?

4

Wat is een producent?

PR

O

EF

D

R

U

K

1

© Dafinchi / Shutterstock.com

MARKT

THEMA 2

van een goed of een dienst samenkomen en een prijs afspreken.

LEVEL 2

In de economie is een markt een plaats waar kopers en verkopers

13

Explore 2— Hoe verloopt de vraag naar een product?

Voor de volgende opdracht heb je de keuze. Kies optie 1 ‘Fortnite’ als je een uitdaging wilt. Kies optie 2 ‘Adidas-sneakers’ als je liever wat ondersteuning wilt.

Fortnite

Optie2

Adidas-sneakers

R

U

K

Optie 1

© Vacharapong W / Shutterstock.com

D

© Jimmy Tudeschi / Shutterstock.com

Sneakers van Adidas zijn bij jongeren erg in trek. Adidas onderzocht hoeveel paar sneakers de klanten voor een bepaalde prijs zouden kopen. Je ziet het resultaat in de onderstaande tabel.

O

EF

Je bevindt je in het land Fortnite. Je betaalt daar niet in euro of in US-dollar, maar in V-bucks. Je kunt er onder andere hippe dancemoves, een paraglide of een pickaxe (houweel) mee kopen. Aan de consumenten van Fortnite werd gevraagd, hoeveel dancemoves ze voor een bepaalde prijs zouden kopen. Je ziet het resultaat in de onderstaande tabel.

Tabel 1.1

Prijs per

THEMA 2

LEVEL 2

PR

Gevraagde

14

Tabel 1.2 Gevraagde

Prijs per paar

hoeveelheid

dancemove in

hoeveelheid

Adidas-sneakers in

dancemoves

V-bucks

Adidas-sneakers

euro

12

100,00

6

40,00

10

200,00

5

60,00

8

300,00

4

80,00

6

400,00

3

100,00

4

500,00

2

120,00

2

600,00

1

140,00

Wat kun je afleiden uit de gele rij van de boven-

1

staande tabel?

2

Wat kun je afleiden uit de gele rij van de bovenstaande tabel?

Noteer de gegevens uit de tabel in de grafiek.

2

K

1

De gegevens uit de tabel zie je ook in de onderstaande grafiek.

Verdeel de assen zodat je de punten

U

a

a

kunt uitzetten. Welke gegevens noteer je

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de Y-as.

b

Verbind de uitgezette punten met elkaar.

c

Controleer of je de punten in de tabel

R

horizontaal en welke gegevens verticaal?

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en

d

Verbind de uitgezette punten met elkaar.

EF

Zet de punten uit.

X-as: 3

Vraag naar Adidas-sneakers 160 140 120 100 80 60 40 20

Y-as:

Y-as:

PR

O

Vraag naar dancemoves

0

0

1

2

3

4

5

6

X-as:

De lijn die de punten met elkaar verbindt, is de vraagcurve of de vraag. Waarom verloopt de vraagcurve dalend?

7

LEVEL 2

de Y-as. c

THEMA 2

b

D

terugvindt.

15

4

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een link naar een applicatie die je helpt om de vraagcurve te interpreteren.

VRAAGCURVE

De vraagcurve geeft het verband weer tussen de gevraagde hoeveelheid bij verschillende prijzen. De vraagcurve geeft weer

K

hoeveel stuks de consumenten willen kopen bij verschillende prijzen.

U

Explore 3— Hoe verloopt het aanbod van een product?

Je gaat verder met de optie die je gekozen hebt.

Optie 2

Een verkoper wil natuurlijk zoveel mogelijk

1

stuk, hoe meer winst hij maakt. In deze tabel

D

hoe meer winst hij maakt. In deze tabel zie je

hoeveel dancemoves de verkoper wil verkopen

zie je hoeveel Adidas-sneakers de verkoper

voor verschillende prijzen.

wil verkopen voor verschillende prijzen.

Tabel 2.2

Aangeboden hoeveelheid

dancemoves

Prijs per dancemove in V-bucks 100,00

O

3

Prijs per paar

hoeveelheid

Adidas-sneakers

Adidas-sneakers

in euro

0

40,00

200,00

1

60,00

5

300,00

2

80,00

6

400,00

3

100,00

7

500,00

4

120,00

8

600,00

5

140,00

PR LEVEL 2 THEMA 2

Aangeboden

4

Wat kun je afleiden uit de gele rij van de bovenstaande tabel?

16

Een verkoper wil natuurlijk zoveel mogelijk verdienen. Hoe hoger de verkoopprijs per

Tabel 2.1

2

Adidas-sneakers

verdienen. Hoe hoger de verkoopprijs per stuk,

EF

1

Fortnite

R

Optie 1

2

Wat kun je afleiden uit de gele rij van de bovenstaande tabel?

3

3

Noteer de gegevens uit de tabel in de grafiek.

De gegevens uit de tabel zie je ook in de onderstaande grafiek.

a

Verdeel de assen zodat je de punten kunt a

uitzetten. b

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de

de Y-as.

Y-as.

b

Verbind de uitgezette punten met elkaar.

c

Zet de punten uit.

c

Controleer of je de punten in de tabel

d

Verbind de uitgezette punten met elkaar.

terugvindt.

Aanbod van dancemoves

Aanbod van Adidas-sneakers

K

160 140

U

120 100

R

80 60

D

40

X-as:

4

EF

Y-as:

Y-as:

20 0

0

1

2

3

4

5

6

X-as:

De lijn die de punten met elkaar verbindt, is de aanbodcurve of het aanbod. Waarom verloopt de aanbod-

PR

O

curve stijgend?

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een link naar een applicatie die je helpt om de aanbodcurve te interpreteren.

AANBODCURVE

De aanbodcurve geeft het verband weer tussen de aangeboden hoeveelheid en de verschillende prijzen. De aanbodcurve geeft weer verschillende prijzen.

LEVEL 2

hoeveel stuks de producenten / verkopers willen verkopen voor

THEMA 2

5

17

Explore 4— Waar zijn de vraag en het aanbod gelijk?

Je stelt vast dat kopers liever minder betalen en verkopers liever tegen een hogere prijs verkopen. Om toch tot een aankoop of verkoop te komen, komen kopers en verkopers, of vragers en aanbieders samen op de markt.

Daar spreken ze af welke prijs ze bereid zijn te betalen voor een bepaalde hoeveelheid die de kopers voor een andere prijs aanbieden.

Je gaat nog steeds verder met de optie die je gekozen hebt.

Fortnite

Optie 2

Adidas-sneakers

D

R

U

K

Optie 1

Š Sallehudin Ahmad / Shutterstock.com

1

Je vindt de gevraagde en aangeboden hoeveel-

Tabel 3.1

EF

heid samen in een tabel.

Gevraagde

Prijs per

Gevraagde

Aangeboden

Prijs per paar

hoeveelheid

dancemove

hoeveelheid

hoeveelheid

sneakers

dancemoves

in V-bucks

sneakers

sneakers

in euro

12

3

100,00

6

0

40,00

10

4

200,00

5

1

60,00

8

5

300,00

4

2

80,00

6

6

400,00

3

3

100,00

4

7

500,00

2

4

120,00

2

8

600,00

1

5

140,00

O

PR LEVEL 2

Noteer de gegevens uit de tabel in de grafiek

2

Noteer de gegevens uit de tabel in de grafiek

en teken de curven.

en teken de curven.

a

a

Verdeel de assen zodat je de punten kunt uitzetten.

b

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en Zet de punten van de gevraagde en

b

Verbind de uitgezette punten.

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de Y-as.

c

aangeboden hoeveelheid uit. d

De assen zijn getekend en de verdeling van de assen is gemaakt.

de Y-as. c

THEMA 2

hoeveelheid samen in een tabel.

Aangeboden

dancemoves

18

Je vindt de de gevraagde en aangeboden

Tabel 3.2

hoeveelheid

2

1

Zet de punten van de gevraagde en aangeboden hoeveelheid uit.

d

Verbind de uitgezette punten.

Vraag naar en aanbod van dancemoves

Vraag naar en aanbod van Adidas-sneakers

160 140 120

K

100 80

U

60 40

Y-as:

R

Y-as:

20

X-as:

1

2

3

4

5

6

7

D

Waar de vraagcurve en de aanbodcurve

3

Waar de vraagcurve en de aanbodcurve

snijden, is de markt in evenwicht. Vraag en

snijden, is de markt in evenwicht. Vraag en

aanbod zijn daar gelijk.

aanbod zijn daar gelijk.

a

In dat snijpunt is er enerzijds een

a

In dat snijpunt is er enerzijds een

evenwichtshoeveelheid van zes stuks

evenwichtshoeveelheid van drie paar

voor dancemoves en anderzijds een

Adidas-sneakers en anderzijds een

evenwichtsprijs van 400,00 V-bucks

evenwichtsprijs van 100,00 euro voor

voor dancemoves.

een paar sneakers.

Trek een lijn vanuit het snijpunt naar de

O

b

b

Trek een lijn vanuit het snijpunt naar de

evenwichtshoeveelheid en de even-

evenwichtshoeveelheid en de even-

wichtsprijs in de grafiek.

wichtsprijs in de grafiek.

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een link naar een applicatie die je helpt om de evenwichts­

PR

4

0

X-as:

EF

3

0

hoeveelheid en de evenwichtsprijs te vinden.

Symbolen

Gevraagde hoeveelheid: Qv (Q komt van quantity)

—

Aangeboden hoeveelheid: Qa

—

Prijs: P

—

Evenwichtshoeveelheid: Qe

—

Evenwichtsprijs: Pe

THEMA 2

—

LEVEL 2

Net als in de wiskunde, gebruiken we in het vak economie symbolen.

19

Bestudeer de symbolen op deze grafieken.

Grafiek 1: Vraagcurve Nintendo Wii P

350

V

300 250

K

200 150

U

100 50

Qv

0 1 000

2 000

Grafiek 2: Aanbodcurve Nintendo Wii

D

P

350

3 000

300

A

EF

250

4 000

R

0

200 150 100 50

Qa

O

0

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

4 000

THEMA 2

LEVEL 2

PR

Grafiek 3: Vraagcurve en aanbodcurve

20

P

13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

V

Pe

A

Qe 0

5

10

15

20

25

Q 30

35

40

45

Explore 5— Waardoor kan de vraagcurve verschuiven?

1

Denk even terug aan het voorbeeld van de Adidas-sneakers. Wat zal er in de volgende situaties gebeuren?

Markeer de juiste tendens. a

b

a

Als het inkomen van de consumenten stijgt, dan kopen of vragen ze meer /

daalt, dan kopen of vragen ze meer /

minder Adidas-sneakers.

minder Adidas-sneakers. b

Als er meer sporters zijn, dan worden er

Als er minder sporters zijn, dan worden er meer / minder Adidas-sneakers gekocht.

2

Als je dat op een grafiek uittekent, dan zie je

K

meer / minder Adidas-sneakers gekocht.

Als je dat op een grafiek uittekent, dan zie je een evenwijdige verschuiving van de vraag-

curve naar rechts.

curve naar links.

a

Teken dat nu op de volgende grafiek.

a

Teken dat nu op de volgende grafiek.

b

Trek een pijl voor de richting van de

b

Trek een pijl voor de richting van de

R verschuiving.

verschuiving.

Vraag naar Adidas-sneakers

D

Vraag naar Adidas-sneakers 160

160

V1

EF

Prijs in euro

120

140

100 80 60 40

O

20

0

1

2

3

4

5

6

7

Gevraagde hoeveelheid

8

9

V1

120

Prijs in euro

140

0

U

een evenwijdige verschuiving van de vraag-

100 80 60 40 20 0

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Gevraagde hoeveelheid

THEMA 2

LEVEL 2

PR

2

Als het inkomen van de consumenten

21

Explore 6— Waardoor kan de aanbodcurve verschuiven?

1

Werk nog even verder met het voorbeeld van de Adidas-sneakers. Wat zal er in de volgende situaties gebeuren? Markeer de juiste tendens.

2

sneakers komen, dan worden er meer /

failliet gaan, dan worden er meer / minder

minder Adidas-sneakers aangeboden.

Adidas-sneakers aangeboden. b

Als de prijzen van de grondstoffen voor er meer / minder Adidas-sneakers

er meer / minder Adidas-sneakers

aangeboden.

aangeboden.

K

Adidas-sneakers stijgen, dan worden

2

Als je dat op een grafiek uittekent, dan zie je

curve naar links.

Teken dat nu op de volgende grafiek.

b

Trek een pijl voor de richting van de

R

a

Teken dat nu op de volgende grafiek.

b

Trek een pijl voor de richting van de

D

Aanbod van Adidas-sneakers

EF

Aanbod van Adidas-sneakers 160

A1

140 120 100 80 60

O

Prijs in euro

a

verschuiving.

verschuiving.

160

Als je dat op een grafiek uittekent, dan zie je een evenwijdige verschuiving van de aanbod-

curve naar rechts.

120 100 80 60 40

20

20

1

2

PR

0

3

4

5

6

7

LEVEL 2

Aangeboden hoeveelheid

Š dimbar76 / Shutterstock.com

8

9

A1

140

40

0

THEMA 2

Als de prijzen van de grondstoffen voor

Adidas-sneakers dalen, dan worden

een evenwijdige verschuiving van de aanbod-

22

Als veel aanbieders van Adidas-sneakers

U

b

a

Als er meer aanbieders van Adidas-

Prijs in euro

a

0

0

1

2

3

4

5

6

7

Aangeboden hoeveelheid

8

9

Explore 7— Welk effect heeft een verschuiving op de marktprijs?

Lees de volgende krantenknipsels. a

Teken de situatie op de bijhorende grafiek. Benoem alle curven.

b

Hoe veranderen de evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid?

K

1

R

U

Door de hogere vraag naar ruwe aardolie vanuit China, India en de VS werd bijna 30 % meer betaald voor een vat. Dat effect sijpelde door in de brandstofprijzen.

SITUATIE

Pe

EF

D

P

Qe

Q

O

2

PR

Door de slechte oogst van aardappelen stijgt de prijs van frieten in de frituur SITUATIE

Pe

Qe

LEVEL 2

P

THEMA 2

Q

23

3 Door kleinere vraag naar iPhone moet Apple de prijs verlagen

SITUATIE

Pe

Qe

U

K

P

R

Q

D

4

EF

Dankzij goede appeloogst in België en Polen en aanvoer van appels uit Chili, is het aanbod dit jaar groter

SITUATIE

THEMA 2

LEVEL 2

PR

O

P

24

Q

Pe

Qe

Explore 8— Waarom is kennis van vraag en aanbod zo belangrijk?

1

Lees de krantenknipsels. Je hebt daarna de keuze. Kies vraag 2 als je wat ondersteuning wilt. Kies vraag 3 als je liever een uitdaging wilt.

2

Wat leid je af uit de krantenknipsels? Markeer de juiste tendens. a

Wanneer de vraag naar een product stijgt omdat het bijvoorbeeld populair is, willen meer / minder

K

consumenten dat product. Dat betekent dat er minder producten beschikbaar zijn voor meer vragers.

Daardoor zullen mensen tegen elkaar opbieden en dus zal de prijs stijgen /dalen. b

Wanneer er een nieuwe iPhone op de markt komt, verliest de vorige versie aan populariteit. Daardoor

U

zullen meer / minder mensen dat model kopen. De vraag daalt / stijgt dus. Omdat de verkopers het oude model niet verkocht krijgen, doen ze de prijs stijgen / dalen.

Als de vraag stijgt,

b

Als de vraag daalt,

c

Als het aanbod stijgt,

d

Als het aanbod daalt,

.

.

D

a

R

Vul de verbanden aan.

.

.

EF

3

Prijszetting

Zoals je merkt komt de prijs van een product tot stand door de vraag naar en het aanbod

O

van dat product. Dat principe werkt zo op elke markt.

B

PR

A

Door de gestegen vraag naar ruwe

Š r.classen / Shutterstock.com

Door minder vraag naar iPhones ziet

een vat. En dat effect sijpelde door in

Apple zich genoodzaakt de prijs te

de prijzen voor brandstoffen.

verlagen.

Bron: hln.be, 2019-03-22

Bron: tijd.be, januari 2019

THEMA 2

werd bijna 30 % meer betaald voor

LEVEL 2

aardolie vanuit China, India en de VS

25

C In 2018 is de prijs van een woonhuis in ons land met 4,7 procent gestegen. ‘Aan de ene kant lagen de rentevoeten voor woonkredieten erg laag. Dat zet vooral jongere mensen ertoe aan om de stap te zetten op een huis te kopen. Tegelijk merken we dat investeerders actiever geworden zijn omdat ze op zoek zijn naar wat extra rendement of naar een

K

veilige haven.’

D De prijs van palladium is hard aan het stijgen de laatste

R

weken. Inmiddels is het edelmetaal zo hard in prijs geste-

U

Bron: vrt.be, 2019-01-21

gen dat het op weg is zijn beste maand te hebben sinds november 2016.

D

Oorzaak van de stijging is de toegenomen vraag vanuit

de autosector. In de katalysatoren van benzineauto’s zit

namelijk palladium verwerkt. En de vraag naar benzineauto’s stijgt op dit moment, aangezien overheden het gebruik

EF

van dieselauto’s ontmoedigen. De katalysatoren van dieselauto’s bevatten meestal platina.

Het aanbod van palladium is nog niet in staat om aan de sterk toegenomen vraag te voldoen. Daarnaast dreigt er een staking van Zuid-Afrikaanse mijnwerkers. Dat doet de zorgen omtrent het aanbod alleen maar verder aanwakkeren.

THEMA 2

LEVEL 2

PR

O

Bron: tijd.be, 2019-02-26

26

Explore 9— Wat als ‌ de overheid een minimumprijs oplegt?

1

Hoeveel bedraagt de evenwichtsprijs op de volgende grafiek?

Minimumprijs Soms beslist de overheid om een minimumprijs op te leggen voor een product omdat ze vindt

de aangeboden hoeveelheid?

b

de gevraagde hoeveelheid?

U

a

Markeer het juiste antwoord. Als de aangeboden hoeveelheid groter / kleiner is dan de gevraagde

Duid dat aan op de grafiek.

EF

Vraag naar en aanbod van Adidas-sneakers 160

V

140 120

A

80 60 40 20

0

0

1

2

3

4

5

6

7

Hoeveelheid

LEVEL 2

Prijs in euro

O

100

PR

4

D

hoeveelheid, dan is er een aanbodoverschot.

THEMA 2

3

Stel dat de overheid een minimumprijs oplegt van 120,00 euro. Hoeveel bedraagt dan:

R

2

K

dat die prijs te laag is voor de producent om genoeg te kunnen verdienen.

27

Explore 10— Wat als ‌ de overheid een maximumprijs oplegt?

1

Hoeveel bedraagt de evenwichtsprijs op de volgende grafiek?

Maximumprijs Soms beslist de overheid om een maximumprijs op te leggen voor een product omdat

K

ze vindt dat die prijs te hoog is voor de consument. De overheid wil zo de consument

a

de aangeboden hoeveelheid?

b

de gevraagde hoeveelheid?

R

3

Stel dat de overheid een minimumprijs oplegt van 60,00 euro.. Hoeveel bedraagt dan:

Markeer het juiste antwoord. Als de gevraagde hoeveelheid groter / kleiner is dan de aangeboden hoe-

D

2

U

beschermen.

veelheid, dan is er een vraagoverschot.

Duid dat aan op de grafiek.

EF

4

Vraag naar en aanbod van Adidas-sneakers 160

V

A

O

140

100 80

PR

Prijs in euro

120

60 40 20 0

0

1

2

3

4

THEMA 2

LEVEL 2

Hoeveelheid

28

5

6

7

C H A L N G E L E

K

Vraag- en aanbodcurve maken met een rekenblad

Een grafiek op papier tekenen is eerder old school. Daarom maak je de grafiek van de Adidas-

a

U

sneakers met behulp van een rekenblad of spreadsheet.

Neem de tabel met de gevraagde en aangeboden hoeveelheid en de prijs over in een rekenblad.

Kies voor de vraag- en aanbodcurve een spreidingsdiagram als grafiektype.

c

Bepaal hoeveel ondersteuning je wilt. 

R

b

Kies optie 1 als je graag wat ondersteuning wilt. Ga naar het onlinelesmateriaal.

Je vindt er een stappenplan en een filmpje of gebruik ICT-fiche_R_28.

Kies optie 2 als je liever een uitdaging wilt en zelf op internet wilt uitzoeken hoe

D



je de grafiek kunt maken.

Bewaar de grafiek in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

THEMA 2

LEVEL 2

PR

O

EF

d

29

TO THE POINT Net zoals de gekende wekelijkse markt in je buurt wordt die term in de economie gebruikt voor de plaats waar vragers (kopers) en aanbieders (verkopers) elkaar ontmoeten. De vragers (of ook consumenten) laten zich be誰nvloeden door de prijs. Ze zijn bereid een bepaalde prijs te betalen wanneer die in overeenstemming is met de kwaliteit. Zo niet zullen ze snel overstappen naar de concurrent.

Hoe hoger de prijs van het product, hoe lager de gevraagde hoeveelheid (Qv) van de consumenten.

K

Omgekeerd geldt uiteraard: hoe lager de prijs, hoe groter de gevraagde hoeveelheid.

De aanbieders (of producenten) produceren op basis van de bestellingen die ze gemiddeld binnen-

U

krijgen. Ze zorgen ervoor dat de prijs die ze voor hun product vragen, hun kosten dekt.

Hoe hoger de prijs, hoe meer winst de producent kan maken. Bij een hogere prijs zullen ze dan ook meer willen aanbieden en zal de aangeboden hoeveelheid (Qa) stijgen. Hoe lager de prijs, hoe

R

minder ze zullen aanbieden.

Op de markt komt dan de evenwichtsprijs of marktprijs (Pe) tot stand. Bij die evenwichtsprijs hoort

D

ook de evenwichtshoeveelheid (Qe). Het is bij de evenwichtsprijs dat Qa en Qv gelijk zijn.

Is de prijs hoger dan de evenwichtsprijs, dan is er een aanbodoverschot. In dat geval is de gevraagde hoeveelheid (Qv) kleiner dan de aangeboden hoeveelheid (Qa).

EF

Is de prijs lager dan de evenwichtsprijs, dan is er een vraagoverschot. In dat geval is de gevraagde hoeveelheid (Qv) groter dan de aangeboden hoeveelheid (Qa).

Er zijn bepaalde externe oorzaken die de vraag be誰nvloeden en een verschuiving van de vraagcurve veroorzaken, zoals een wijziging van het inkomen of het aantal consumenten, een wijziging in de bevolking of bevolkingsgroep.

Als er een toename is bij een van die factoren, zal de vraagcurve naar rechts verschuiven. Is er een

O

afname, dan zal de curve naar links verschuiven.

Er zijn bepaalde externe oorzaken die het aanbod be誰nvloeden en een verschuiving van de aanbodcurve veroorzaken. Die oorzaken zijn bijvoorbeeld een verandering van de kostprijs voor de productie

PR

(en verkoop) of een wijziging in het aantal producenten.

Als de kostprijs toeneemt, wordt het duurder om te produceren en zal de producent minder aan足 bieden. De aanbodcurve verschuift naar links. Neemt de kostprijs af, dan verschuift de aanbodcurve naar rechts en neemt het aanbod toe.

Wanneer het aantal producenten toeneemt, zal de aanbodcurve naar rechts verschuiven. Het aanbod zal dus toenemen.

Omgekeerd geldt dat bij een afname van het aantal producenten de aanbodcurve naar links verschuift en het aanbod afneemt.

Wanneer de overheid de evenwichtsprijs te laag vindt, kan ze een minimumprijs opleggen. Wanneer

THEMA 2

LEVEL 2

de overheid de evenwichtsprijs te hoog vindt, kan ze een maximumprijs opleggen.

30

Action 1— Vraag naar sieraden en games Kies, afhankelijk van je interesse, de oefening met de sieraden of met de games.

Sieraden

Optie 2

Games

Nele is gek op juweeltjes. Ze koopt er dan ook

Mila is een fervente gamer. Na haar schoolwerk speelt ze een uurtje Fifa of Call of Duty.

D

regelmatig bij Six, Claire’s, H&M enz. In deze

1

tabel zie je hoeveel juweeltjes ze zou kopen

In deze tabel zie je hoeveel games Mila zou

bij verschillende prijzen.

kopen bij verschillende prijzen.

Tabel 4.2

Gevraagde

Gevraagde

Prijs per game

hoeveelheid games

in euro

11,00

1

100,00

9,00

2

75,00

4

7,00

3

50,00

5

5,00

4

25,00

6

3,00

5

0,00

7

1,00

hoeveelheid juweeltjes 2

in euro

PR

O

3

Prijs per juweel

2

Teken de vraag naar juweeltjes van Nele.

2

Teken de vraag naar games van Mila.

Bepaal hoeveel ondersteuning je bij de

Bepaal hoeveel ondersteuning je bij de

opdracht wilt.

opdracht wilt.



Kies optie 1 als je een uitdaging wilt



en zoek op internet uit, hoe je de

en zoek op internet, hoe je de grafiek

grafiek moet tekenen. 

Kies optie 2 als je liever wat

Kies optie 1 als je een uitdaging wilt moet tekenen.



Kies optie 2 als je liever wat

ondersteuning wilt. Ga naar het

ondersteuning wilt. Ga naar het

onlinelesmateriaal. Je vindt er een

onlinelesmateriaal. Je vindt er een

filmpje.

filmpje.

LEVEL 2

EF

Tabel 4.1

THEMA 2

1

R

U

K

Optie 1

31

Teken de grafiek. Bepaal zelf of je de grafiek met pen en papier of met een rekenblad maakt.

D

R

U

K

3

1

EF

Action 2— Vraag en schaarste

Bekijk de hotelaanbieding. Waarom kost een weekje in hotel Majestic Palace in Zakynthos (Griekenland)

O

opvallend meer in juli dan in oktober?

THEMA 2

LEVEL 2

PR

Hotel Majestic Palace

32

AANBIEDING 1

AANBIEDING 2

2 283 euro

1 600 euro

2 personen all-in

2 personen all-in

Lees een van de onderstaande artikels en beantwoord de bijhorende vraag. a

Waarom is de transfer van Eden Hazard zo duur?

Transfer van Hazard naar Real Madrid

K

Eden Hazard gaat de geschiedenisboeken in als de

duurste aankoop van Real Madrid aller tijden. Bij die status hoort natuurlijk ook een navenant loon. The

Evening Standard speurde al de cijfertjes in het contract

U

van onze landgenoot op.

Volgens het Britse medium zal de overgang van Hazard

R

naar Bernabeu de Rode Duivel alvast geen windeieren leggen. Hazard zou zijn loon verdubbeld zien bij ‘De Koninklijke’.

D

Bij ‘The Blues’ incasseerde de Belgische kapitein

225 000 euro per week, terwijl hij in Madrid wekelijks 450 000 euro op zijn bankrekening mag bijschrijven.

© bestino / Shutterstock.com

EF

Zo wordt Hazard meteen de grootverdiener bij ‘Los Blancos’. Dat was voorheen Gareth Bale, de Welshman strijkt wekelijks 390 000 euro op.

Bron: voetbalkrant.com, 2019-06-14

Waarom is diamant zo duur?

O

b

PR

2

Dit is de Pink Star, de duurste diamant ooit De enorme diamant ‘Pink Star’ heeft op een veiling in Hongkong een nieuwe eigenaar gevonden. De Hongkongse juweliersketen Chow Tai Fook veilde de rooskleurige steen vandaag voor 71,2 miljoen dollar (rond de 67 miljoen euro). Dat deelde veilinghuis Sotheby’s mee. Indien de bieder met het bedrag over de brug komt, is het de hoogste prijs ooit die iemand voor een diamant betaalde.

THEMA 2

© Imageselect

LEVEL 2

Bron: demorgen.be, 2017-04-04

33

3

Lees het artikel over Nafi Thiam als voorbereiding op het forum.

Nafi Thiam werd zondag de eerste Belgische ooit

25 000 euro. Als er een wereldrecord verbroken

Ze won op indrukwekkende wijze de zevenkamp,

habbekrats als je dat vergelijkt met wat voetballers

die een gouden medaille won op een WK atletiek. maar echt veel levert zo’n gouden medaille eigenlijk

niet op. Het IAAF, de internationale atletiekfederatie betaalt ongeveer 51 000 euro voor een gouden

verdienen. De Braziliaan Neymar, die een

monstercontract tekende bij PSG, verdient 50 000 euro in tien uur.

Bron: hln.be, 2018-02-10

K

medaille. Voor een zilveren medaille krijgen atleten

wordt, levert dat het meeste op: 85 000 euro. Een

U

Forum

Vind jij het terecht dat voetballers zo veel verdienen?

—

Vind jij het correct dat Nafi Thiam, die wereldkampioene zevenkamp is, slechts

R

—

D

51 000 euro krijgt?

EF

Action 3— Vraag naar sieraden en games – Next level Kies, afhankelijk van je interesse, de oefening met de sieraden of met de games.

Optie 1

Op een markt is er natuurlijk meer dan een vrager.

ervan uit dat er in totaal drie consumenten

Nele was niet alleen in ‘sieradenland’.

of vragers zijn. Ook Mauro en Mils, twee

PR

vrienden van Mila, zijn verzot op gamen.

Tabel 5.2

juweeltjes

LEVEL 2

Op een markt is er natuurlijk meer dan een

dat er in totaal drie consumenten of vragers zijn.

Gevraagde hoeveelheid

THEMA 2

1

Games

vrager. Om het eenvoudig te houden gaan we

Tabel 5.1

34

Optie 2

Om het eenvoudig te houden gaan we ervan uit

O

1

Sieraden

Prijs per

Gevraagde hoeveelheid games

juweel

Prijs per game

Nele

Sabrina

Liesje

in euro

Mila

Mauro

Mils

in euro

2

1

0

11,00

0

0

1

125,00

3

2

1

9,00

1

1

2

100,00

4

3

2

7,00

2

2

3

75,00

5

4

3

5,00

3

3

4

50,00

6

5

4

3,00

4

4

5

25,00

7

6

5

1,00

5

5

6

0,00

2

Bepaal de totale vraag op de markt van siera-

2

Bepaal de totale vraag op de markt van

den. Je moet dus voor elke prijs de gevraagde

games. Je moet dus voor elke prijs de

hoeveelheid optellen.

gevraagde hoeveelheid optellen.

Totale gevraagde

Prijs per juweel

Totale gevraagde

Prijs per game

hoeveelheid

in euro

hoeveelheid games

in euro

juweeltjes 125,00

9,00

100,00

7,00

75,00

K

11,00

50,00

5,00

25,00

3,00

0,00

O

EF

D

R

Teken de grafiek. Bepaal zelf of je de grafiek met pen en papier of met een rekenblad maakt.

THEMA 2

LEVEL 2

PR

3

U

1,00

35

Action 4— Vraag en aanbod met ICT 1

Het elektronicabedrijf Sony heeft in Japan onderzocht hoeveel consoles ze van de nieuwe Playstation 5 in Tokio zouden verkopen bij verschillende prijzen. a

Teken de volgende vraag- en aanbodcurven in een rekenblad.

b

Om de grafiek te tekenen heb je de keuze. 

Kies optie 1 als je een uitdaging wilt en zelf wilt uitzoeken hoe je dat moet tekenen met een rekenblad.

Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er

K



een filmpje of gebruik ICT-fiche_R_28.

Tabel 7 Gevraagde

Prijs per console

Aangeboden

in euro

hoeveelheid

in euro

hoeveelheid

28 000

280,00

24 000

320,00

20 000

360,00 400,00

280,00

10 000

320,00

13 000

16 000

360,00

16 000

12 000

400,00

19 000

EF 8 000

440,00

22 000

480,00

4 000

480,00

25 000

O

Bewaar de grafiek in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

PR LEVEL 2 THEMA 2

7 000

440,00

© charnsitr / Shutterstock.com

36

consoles

240,00

D

240,00

R

Prijs per console

consoles

c

U

Tabel 6

2

Een festivalorganisator heeft na onderzoek de volgende gegevens beschikbaar over de gevraagde en aangeboden hoeveelheid bij verschillende prijzen. a

Teken de volgende vraag- en aanbodcurven in een rekenblad.

b

Om de grafiek te tekenen heb je de keuze. 

Kies optie 1 als je een uitdaging wilt en zelf wilt uitzoeken hoe je dat moet tekenen met een rekenblad.



Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er

Tabel 8 Aangeboden hoeveelheid

Prijs in euro

12 500

0

5,00

10 000

3 750

10,00

7 500

7 500

15,00

5 000

11 250

2 500

15 000

R

U

Gevraagde hoeveelheid

20,00

D

25,00

c

Bewaar de grafiek in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

d

Verder oefenen? Ga naar

.

EF

EVALUATIEFICHE

K

een filmpje of gebruik ICT-fiche_R_29.

VRAAG- EN AANBODCURVE MET EEN REKENBLAD

Max

Opmerkingen

O

Score

Juiste keuze grafiektype

—

Juiste selectie van gegevens

—

Benoeming van de assen

—

Grafiektitel

—

Benoeming van de reeksen

PR

—

THEMA 2

LEVEL 2

TOTAAL

37

Action 5— Stellingen beoordelen Zijn de stellingen juist of fout? Verbeter de foutieve stellingen.

JUIST

FOUT

a Wanneer je de vraagcurve wilt tekenen, plaats je de aangeboden hoeveelheid op de Y-as en de prijs op de X-as.

U

b De evenwichtsprijs is de prijs waar de vraagcurve de Y-as snijdt.

K

een lagere prijs.

Wanneer de prijs hoger is dan de evenwichtsprijs, dan is er een vraagtekort.

e

EF

d

D

R

c De aanbodcurve verloopt stijgend omdat de producent meer wil aanbieden voor

Wanneer de prijs lager is dan de evenwichtsprijs, dan is er een aanbodoverschot.

O

f

Als de prijs stijgt, dan stijgt het aanbod en daalt de vraag.

PR

g Als het inkomen van de consumenten stijgt, zal de aanbodcurve naar rechts verschuiven.

h Als de prijzen van de grondstoffen stijgen, zal de aanbodcurve naar rechts

THEMA 2

LEVEL 2

verschuiven.

38

JUIST i

FOUT

Als de voorkeur van de consumenten voor een bepaald product afneemt, verschuift de vraagcurve naar links.

j

Wanneer een producent zijn oude machinepark door nieuwe en betere machines vervangt, stijgt op de markt van dat product de prijs omdat de aanbodcurve naar

k

U

K

rechts verschuift.

Wanneer het aantal consumenten toeneemt, neemt de prijs op de markt af door de

O

EF

D

R

verschuiving van de vraagcurve.

PR

BREAKING NEWS

1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

2

Wat is volgens het artikel de oorzaak van de prijsevolutie? Gebruik de term vraag of aanbod in je

THEMA 2

LEVEL 2

antwoord.

39

CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

JA 1

KAN

Ik kan toelichten hoe de prijs op de markt tot

stand komt.

Ik kan verklaren waarom de vraagcurve dalend

K

2

verloopt.

3

Ik kan verklaren waarom de aanbodcurve

5

Ik kan de begrippen vraag- en aanbodcurve verklaren.

Ik kan een vraag- en aanbodcurve tekenen op papier.

7

Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

EF

C H A L N G E L E

8

D

6

Ik kan een vraag- en aanbodcurve tekenen in een rekenblad.

9

Ik kan aangeven wanneer de vraagcurve

O

verschuift.

10 Ik kan aangeven wanneer de aanbodcurve

PR

verschuift.

12 Ik kan een minimumprijs tekenen op een

grafiek.

LEVEL 2

13 Ik kan een maximumprijs tekenen op een

THEMA 2

11 Ik kan een verschuiving tekenen op een grafiek.

grafiek.

40

R

Ik kan het marktevenwicht aanduiden.

U

stijgend verloopt.

4

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

LEVEL 3

K

Hoe beïnvloeden actuele trends in aankoopgedrag en aankoopkanalen de consument?

Hoe beïnvloeden actuele trends in aankoopgedrag en aankoopkanalen de consument?

© ThomasDeco / Shutterstock.com

LEVEL 3

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

THEMA 2

2

NIEUW © urbanbuzz / Shutterstock.com

PR

O

EF

© urbanbuzz / Shutterstock.com

TRADITIONEEL

R

Bespreek de bovenstaande afbeeldingen. Wat stel je vast?

D

1

U

INTRO

41

Explore 1— Welke demografische trends zijn er in onze samenleving?

a

Demografie

b

Demografische trend

K

Gebruik het internet om de volgende begrippen te verklaren.

2

R

U

1

Werk in vier groepen. Elke groep gaat op zoek naar trends in de bevolking van onze samenleving en geeft

a

D

daarvan een presentatie.

Werk in je groep aan het toegewezen thema.

EF

THEMA

Groep 1

Bevolkingsomvang, levens­

 Hoe ziet onze levensverwachting eruit?

verwachting en vergrijzing

 Sterven mensen nog altijd gemiddeld op 60 jaar of worden ze ouder?  Daalt of stijgt de totale bevolking?  Uit hoeveel personen bestaat een gezin?

Huishoudens en singles

O

Groep 2

PR

Groep 3

Groep 4

b

HULPVRAGEN

 Neemt het aantal eenpersoonshuis­ houdens toe of af?

Migratie

 Is er veel migratie?  Hoe is die evolutie?

Urbanisatie of verstedelijking

 Zullen er in de toekomst meer of minder mensen in een stad wonen?

Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een uitdaging wilt. Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt.

Optie 1

THEMA 2

LEVEL 3



42



Internet

Zoek op internet cijfergegevens over jouw

Optie 2 

Onlinelesmateriaal

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er

onderwerp. Die kunnen in de vorm van een

over jouw onderwerp een pdf-document met

tabel of een grafiek zijn.

cijfergegevens in de vorm van tabellen en

Zorg ervoor dat de cijfers zo recent mogelijk

grafieken.

zijn.



Kopieer de tabellen en grafieken naar een presentatie of een tekstverwerker. Vermeld de bron. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van powerpoint.



Kopieer de tabellen en / of grafieken in een



presentatie of een tekstverwerker. Vermeld de

de fiche ‘Welke bronnen zijn betrouwbaar?’

bron. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van powerpoint. 

om de betrouwbaarheid te controleren. 

Zoek op internet naar recente artikels of

Raadpleeg een aantal van de artikels of nieuwsfragmenten over jouw onderwerp.

nieuwsfragmenten over jouw onderwerp.



Vermeld de bron. 

Ga naar het onlinelesmateriaal en raadpleeg

Los de vragen bij de grafiek, tabel of tekst op.

Voeg die toe aan jouw presentatie.

Ga naar het onlinelesmateriaal en raadpleeg de fiche ‘Welke bronnen zijn betrouwbaar?’ om de betrouwbaarheid te controleren.

Formuleer per grafiek of tabel een besluit.

K

Vermeld dat ook in de presentatie of de tekstverwerker.

U

Voeg aan je presentatie ook een korte samenvatting van het artikel toe.

Bewaar de presentatie online zodat alle leerlingen er toegang toe hebben.

d

Presenteer de vaststellingen van jouw groep aan de klas en vat de demografische trends van

D

klasgenoten hieronder samen.

R

c

O

EF

HUISHOUDENS EN SINGLES

VERGRIJZING

LEVEL 3

PR



THEMA 2



43

EF

D

R

MIGRATIE

U

K

VERSTEDELIJKING

© Janossy Gergely / Shutterstock.com

O

Heterogeen

THEMA 2

LEVEL 3

PR

Conclusie: Onze samenleving is heel heterogeen en divers.

44

Explore 2— Welke invloed heeft die heterogene samenleving op het aankoopgedrag?

1

Evolutie in de demografische samenstelling betekent een verandering in het aankoopgedrag binnen de samenleving.

Werk in groepen rond de invloed van een bepaalde demografische trend op het aankoopgedrag. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een uitdaging wilt en zelfstandig wilt uitzoeken hoe die trends

K

het aankoopgedrag beïnvloeden. Kies optie 2 als je daarbij wat ondersteuning wilt.

THEMA Levensverwachting en vergrijzing

Groep 2

Huishoudens en singles

Groep 3

Migratie

Groep 4

Urbanisatie

Brainstormmethode

R D

Optie 1

U

Groep 1

Werk in groepjes van vier tot zes personen.

b

Neem de toegewezen trend grondig door.

c

Bespreek aan de hand van de brainstormmethode, hoe de trend het aankoopgedrag beïnvloedt. Gebruik

EF

a

indien nodig het internet.

Vul de powerpoint aan met jullie bevindingen. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van powerpoint.

e

Presenteer de vaststellingen van je groep aan de klas.

b

O

d

c

Denk na over hoe de trend het aankoopgedrag beïnvloedt. Gebruik daartoe de vragen en het kader

Optie 2

Werk per twee.

Neem de toegewezen trend nog eens grondig door.

PR

a

Ondersteunende vragen

e

Presenteer de vaststellingen van je groep aan de klas.

THEMA 2

Vul de powerpoint aan met jullie vaststellingen. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van powerpoint.

LEVEL 3

onder deze optie.

d

45

LEVENSVERWACHTING EN VERGRIJZING 

jongeren? Naar welke goederen en diensten zal

dan groter of kleiner wonen? Tot welke behoefte

hun vraag dus stijgen?

leidt dat?

Worden ouderen meer afhankelijk of meer



zelfstandig naarmate ze ouder worden? 

Nu zijn 65– tot 70-jarigen fitter en gezonder



Hoe kunnen stedelingen ontsnappen aan de drukte van de stad? Waar doen ze zuurstof op?



Hebben ze een eigen auto nodig? Hoe verplaatsen

dan vroeger. Welke invloed heeft dat op hun

ze zich? Kopen ze meteen een eigen auto of zijn er

consumptie?

andere oplossingen?

MIGRATIE



Wanneer mensen naar de stad trekken, gaan ze

K



Wat hebben oudere mensen meer nodig dan

SINGLES OF EENPERSOONSHUISHOUDEN

Is er een wijziging in de aankoop van voeding?



Veronderstel dat er de afgelopen 70 jaar geen migratie geweest zou zijn in ons land, wat zou er dan nu anders zijn wat betreft

Kopen eenpersoonshuishoudens ook een family pack cornflakes?



U



URBANISATIE

Hoe ziet hun woning eruit in vergelijking met een gezinswoning?

R

voedingsgewoonten?

D

1

Ruim de helft van de Vlaamse alleenstaanden heeft moeite om rond te komen. Dat blijkt uit een onderzoek van VRT Nieuws. Ook nieuwsamengestelde gezinnen hebben

EF

het financieel niet gemakkelijk. In het totaal heeft vier op de tien Vlamingen in bepaalde mate moeite om op het einde van de maand de eindjes aan elkaar te knopen.

Traditionele gezinnen lijken het volgens het onderzoek financieel beter te hebben dan de meeste andere samenlevingsvormen. Vooral alleenstaanden hebben het moeilijk: Zo heeft 55 procent – ruim de helft dus – van die groep het financieel niet gemakkelijk.

In volgorde gaat het vooral nieuwsamengestelde gezinnen, alleenstaanden waarbij de

O

kinderen het ouderlijke nest verlaten hebben en eenoudergezinnen het financieel niet voor de wind. Amper een derde van de eenoudergezinnen komt gemakkelijk rond. De meeste eenoudergezinnen komen eerder moeilijk rond, een derde haalt zelfs moeilijk

PR

tot zeer moeilijk het einde van de maand.

THEMA 2

LEVEL 3

Bron: vrt.be, 2016-06-09

46

2

Infographic 1: Inkomen

Vat hier de invloed van demografische trends op het aankoopgedrag samen.

Vergrijzing

O

a

Migratie

c

Eenpersoonshuishoudens

THEMA 2

b

LEVEL 3

PR

2

EF

Bron: vrt.be, 2016-06-09

D

R

U

K

3

47

Urbanisatie

K

d

Explore 3— Actuele trends proberen de consument te

Bekijk aandachtig de onderstaande tweet en afbeelding. Welke informatie kun je eruit afleiden?

PR

O

EF

D

R

1

U

overtuigen

Bron: fingerspitz.nl

INFLUENCER

THEMA 2

LEVEL 3

Bedrijven zetten influencers in om het koopgedrag te beĂŻnvloeden.

48

Influencers zijn over het algemeen bekende personen met vrij veel volgers en ze zijn actief op sociale media, in het bijzonder op Instagram.

2

Volgers vinden influencers betrouwbaar. Ze hebben het gevoel dat ze eerlijk advies krijgen van een vriend of vriendin. Mensen kopen sneller een product waarvoor een influencer reclame maakt, dan een product uit een advertentie. Hoewel foto’s op Instagram vaak niet als reclame herkend worden, zijn ze dat wel degelijk.

Forum

K

Heb jij je al laten beïnvloeden door een influencer? Bespreek klassikaal.

Explore 4— Welke technologische ontwikkelingen

R

Brainstorm klassikaal over de bestaande technologische snufjes. Noteer een vijftiental ideeën.

PR

O

EF

D

1

U

beïnvloeden ons dagelijks leven?

Ga op zoek naar de recentste technologische vernieuwingen. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je wat extra ondersteuning wilt. Kies optie 2 als je liever een uitdaging wilt.

a

Video

Ga naar het onlinelesmateriaal. Bekijk

Optie2 a

Internet

Zoek op internet technologische innovaties,

er het filmpje met enkele technologische

snufjes en ontwikkelingen. Welke zoekter-

innovaties.

men geef je in?

LEVEL 3

Optie 1

THEMA 2

2

49

b

Welke technologische ontwikkelingen ben je voornamelijk tegengekomen?

Verdeel de klas in twee groepen. Elke groep krijgt een rol en een bijhorende opdracht.

ROL Groep 1

OPDRACHT

R

1

U

kansen of voor bedreigingen?

K

Explore 5— Zorgen die technologische ontwikkelingen voor

Voorstander van die technologische

Zoek argumenten waarom die technolo-

vernieuwingen

gische ontwikkelingen goed zijn voor de

a

Tegenstander van die technologische

Zoek nadelen van die technologische

vernieuwingen

ontwikkelingen. Geef problemen die ze

EF

Groep 2

D

maatschappij en voor de consument.

kunnen veroorzaken.

Noteer per groep de argumenten. Gebruik daarvoor een onlinetoepassing waar jullie tegelijk in kunnen werken. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van online samenwerken. Om een document te delen gebruik je ICT-fiche_OSGD_06 of fiche_OSOD_05.

b

Houd een panelgesprek. Van elke groep nemen drie Ă vier personen vooraan plaats en zij presenteren

O

beurtelings hun argumenten. De leraar modereert het gesprek.

c

De andere leerlingen noteren de vermelde kansen (of mogelijke voordelen) en bedreigingen (of

THEMA 2

LEVEL 3

PR

mogelijke nadelen) van technologische vernieuwingen.

50

KANSEN

BEDREIGINGEN

Lees de artikels. Vink jouw mening over de beschreven technologische vernieuwing aan en licht jouw keuze kort toe.

ARTIKEL 1

ARTIKEL 2

een must

een must

wenselijk, maar niet nodig

wenselijk, maar niet nodig

te vergaand

te vergaand Toelichting:

ARTIKEL 3

ARTIKEL 4

te vergaand

ARTIKEL 5

Toelichting:

ARTIKEL 6 een must

wenselijk, maar niet nodig

wenselijk, maar niet nodig

te vergaand

te vergaand

O

een must

Toelichting:

ARTIKEL 7

Toelichting:

ARTIKEL 8

een must

een must

wenselijk, maar niet nodig

wenselijk, maar niet nodig

te vergaand

te vergaand

Toelichting:

Toelichting: LEVEL 3

EF

Toelichting:

wenselijk, maar niet nodig

THEMA 2

te vergaand

R

wenselijk, maar niet nodig

een must

D

een must

U

K

Toelichting:

PR

2

51

ARTIKEL 9

ARTIKEL 10

een must

een must

wenselijk, maar niet nodig

wenselijk, maar niet nodig

te vergaand

te vergaand Toelichting:

2

D

R

U

1

K

Toelichting:

© James W Copeland / Shutterstock.com

‘Alexa, zet eens vier pakken halfvolle melk op

opnames die gemaakt zijn met de slimme

de boodschappenlijst!’ ‘Siri, hoe warm wordt

Google Home-luidsprekers en via de Google

het morgen?’ Miljoenen mensen hebben een

Assistent-app op smartphones. Wereldwijd,

‘slimme’ luidspreker in huis en gebruiken

ook in België en Nederland, luisteren mensen

die om snel een antwoord te krijgen op heel

naar die opnames om de zoekmachine

triviale vragen of om er allerlei opdrachten

slimmer te maken. VRT NWS kon ruim 1 000

aan te geven. De bekendste slimme speakers

fragmenten beluisteren. Het gaat om stukjes

die verbonden zijn aan het internet, zijn de

die meestal bewust werden ingesproken.

Google Home, Apple HomePod, de Sonos

Maar vaak krijgen de medewerkers ook

One en de Echo van Amazon.

PR

O

EF

Medewerkers van Google luisteren naar

dingen te horen die onbewust werden opgenomen, soms met gevoelige informatie.

Amazon blijkt nu wereldwijd duizenden

Bron: vrt.be, 2019-07-10

werknemers in dienst te hebben die de hele dag luisteren naar opnames die de Echo-luidsprekers voortdurend maken bij zowat 100 miljoen klanten die zo’n slimme speaker hebben gekocht. Dat personeel zou tewerkgesteld zijn in grote kantoren in de VS, Costa Rica, India en Roemenië.

THEMA 2

LEVEL 3

Bron: vrt.be, 2019-04-11

52

4

3

In een open brief waarschuwen 116 technologie-experten uit 26 landen dat dodelijke autonome wapens, zogenaamde ‘killer robots’, na buskruit en kernwapens, een derde revolutie in oorlogsvoering dreigen te veroorzaken. ‘Als ze eenmaal zijn ontwikkeld, zullen ze leiden tot gewapende conflicten op een ongeziene schaal en met een snelheid die voor mensen moeilijk

K

te bevatten is’, aldus de specialisten.

© JCDH / Shutterstock.com

‘Dat kunnen wapens van terreur zijn, wapens

stofzuigers, wil de gegevens die het

die dictators en terroristen gebruiken tegen

toestel opslaat tijdens zijn ritjes door uw

onschuldige burgers, en wapens die gehackt

huis, verkopen aan technologiegiganten

kunnen worden om zich op ongewenste wijze

als Amazon of Google.

te gedragen’, waarschuwen ze verder. ‘Als die

U

iRobot, fabrikant van zelfrijdende

lageresolutiecamera maken de Roombastofzuigers van iRobot een uiterst

het moeilijk ze te sluiten.’ De ondernemers roepen de Verenigde Naties daarom op snel in actie te komen en ‘een manier te vinden om ons allemaal te beschermen tegen die gevaren’.

D

gedetailleerde kaart van de verschillende

R

doos van Pandora eenmaal geopend is, wordt

Dankzij verschillende sensoren en een

ruimtes in uw woning. In de eerste plaats diende dat om het apparaat slimmer

EF

te maken, maar die informatie kan ook geld opbrengen. Na honderden rondjes door uw huis, weet de robotstofzuiger

bijvoorbeeld perfect waar je meestal je

pantoffels laat rondslingeren. Maar hij zou ook aan Google of Amazon kunnen

laten weten dat een zetel van drie meter

O

breed niet in je zithoek past. Kwestie van advertenties op maat te kunnen aanbieden.

© Usa-Pyon / Shutterstock.com Bron: vrt.be, 2017-08-21

PR

Bron: hln.be, 2017-07-26

Bron: want.nl, 2019-07-17

THEMA 2

Elon Musk is bezig met de productie van een implantaat dat onze hersenen moeten preserveren en verbeteren. Zo moet het door de implementatie van een kleine chip mogelijk worden om technologie te besturen, zonder ook maar een hand uit te steken.

LEVEL 3

5

53

6 We kunnen wel zeggen dat er op dit moment

samenleving gaan nadenken over het bewerken

een DNA-revolutie aan de gang is, gezien de

van DNA, want willen wij knutselen met DNA

ontwikkelingen op dat gebied. Het feit dat we

van jezelf - en misschien zelfs je kinderen -

inmiddels DNA kunnen manipuleren brengt

mogelijk maken?’

ons bij veel ethische vraagstukken waar nog te Scheire: ‘DNA-manipulatie wordt in de toe-

Scheire: ‘De grote revolutie zit hem in het feit

komst technisch steeds makkelijker en ik denk

dat we inmiddels zijn begonnen aan het knutse-

dat we over tien jaar voor bepaalde zware

len met menselijk DNA. De komende jaren gaat

ziektes genetische manipulatie gaan inzetten.

iedereen van ons de vraag krijgen van de dokter

De wetgeving loopt hopeloos achter en daarom

of we een DNA-test willen ondergaan en wat we

zijn wij voor sommige vragen al te laat en

van ons DNA willen weten.’

daarom moeten we gaan kijken naar de vragen

K

weinig discussie over wordt gevoerd volgens

over DNA veranderen en hij schrok van de mogelijkheden die er nú al zijn: ‘In Cyprus en California zijn er al ziekenhuizen die je aanbieden om het geslacht en de oogkleur van je

Bron: nporadio1.nl, 2019-01-11

R

de paar weken de inhoud van zijn voorstelling

U

die nu nog voor ons liggen.’

Door de snelle ontwikkelingen moet Scheire om

D

kind te kiezen. Je kunt er dus naartoe gaan en

zeggen: ‘Doe mij een dochter met blauwe ogen’.

EF

Willen wij als samenleving toestaan dat ouders het geslacht, de haar- en oogkleur van hun

kind gaan kiezen? Dat is een vraag waar wij nu al antwoord op moeten gaan vinden volgens

Scheire: ‘Of je zelf je DNA wilt leren kennen is

© JCDH / Shutterstock.com

O

een individuele keuze, maar we moeten ook als

7

PR

Belgische klanten van bol.com kunnen hun bestelling sinds juni 2019 nog sneller in handen krijgen. De Nederlandse webshop levert sommige producten sindsdien ook in ons land op dezelfde dag als waarop ze besteld werden, en het bedrijf begint met leveringen op zondag.

THEMA 2

LEVEL 3

In Nederland konden bepaalde bestellingen bij bol.com een tijdje geleden al op dezelfde dag geleverd worden. Het gaat dan om producten die de webwinkel zelf aanbiedt. Vanaf juni 2019 gold die supersnelle levering ook in België. Bol.com werkt daarvoor samen met bpost.

54

Wist je dat Amazon in de VS ook binnen de twee uur levert met een drone? Die service heet Amazon Prime Now. Naar: Het nieuwsblad, 2019-06-19

© Jarretera / Shutterstock.com

8

U

K

Het is perfect denkbaar dat tv-zenders zoals we die nu kennen, in de toekomst niet meer zullen bestaan.

Dankzij video on demand, Netflix, Amazon Prime, Disney+ en Apple TV Plus zullen we minder naar tv kijken, maar meer naar pakketten (series, films, kids …) waarin we geïnteresseerd zijn.

9

10

R

Overal in China hangen camera’s.

Wie een overtreding begaat, wordt opgemerkt.

PR

Ken je Dilara nog uit het eerste level?

Zij wilde haar schoenen verkopen op de markt. Wil ze meer mensen bereiken, dan kan ze dat ook online doen. Ze neemt een foto van haar schoenen en biedt die dankzij de Vinted-app online aan.

Op het bierfestival van Qingdao werden vorig jaar 25 voortvluchtige criminelen in de kraag gevat, onder wie de leider van een prostitutienetwerk die al tien jaar door de politie werd gezocht. En op het treinstation van Zhengzhou, waar agenten begin dit jaar brillen met gezichtsherkenning kregen toegemeten, werden volgens de lokale autoriteiten in een week zeven criminelen ingerekend. En in Shenzhen betrapten de kruispuntcamera’s in de eerste maand al 3 600 overtreders.

Bron: trouw.nl, 2018-09-15

LEVEL 3

O

© Dedy Pramu / Shutterstock.com

THEMA 2

EF

D

Toen in april vorig jaar op een druk kruispunt camera’s werden geïnstalleerd om illegale overstekers in enkele minuten te identificeren, daalde volgens de politie het aantal doorrood-lopers van honderd per uur naar tachtig per dag. Zij werden immers met hun foto, naam en een deel van hun ID-nummer op een groot scherm afgebeeld en ze kregen een boete.

Ineens bleken de voetgangers zich toch te kunnen beheersen.

55

Explore 6— Hoe beïnvloedt digitalisering ons dagelijks leven?

Wat leid je af uit deze twee grafieken?

Infographic 2: Score voor de indicator internetgebruik

R

U

K

1

2

Bestudeer deze afbeeldingen. Op

Infographic 3: Individuen die de laatste twaalf maanden online bestelden

EF

welke manieren beïnvloedt

D

Bron: Digital Scoreboard, Europese Commissie

THEMA 2

LEVEL 3

PR

O

digitalisering ons dagelijks leven?

56

Bron: ICT-enquête huishoudens en individuen (2013), FOD economie – AD Statistiek – Statistics Belgium

K

PR

O

EF

D

R

U

© Serov Aleksei / Shutterstock.com

k.com

THEMA 2

LEVEL 3

hutterstoc

ielaitis / S

© JuliusK

57

Explore 7— Wat is welvaart en welzijn?

1

Wellicht weet je nog wat behoeften zijn. Waaraan hebben mensen volgens jouw behoefte?

2

Om je behoefte te bevredigen, moet je middelen, geld, hebben om die aankopen te doen. Maar de voorraad geld is voor de meesten onder ons niet onuitputtelijk. We kunnen met andere woorden niet

K

alles kopen wat we zouden willen. Lees de verhalen over Mils en Abeba. Wie is er volgens jou het meest

U

welvarend, Mils of Abeba? Waarom?

Welvaart

Hoe meer behoeften je kunt vervullen, hoe meer welvaart je ervaart. Hoe hoger je welvaart,

D

het financieel-economische aspect.

R

hoe meer middelen (geld) je ter beschikking hebt. Welvaart heeft dus vooral te maken met

2

THEMA 2

LEVEL 3

PR

O

EF

1

58

Mils uit Boutersem krijgt wekelijks zakgeld van zijn ouders. Het grootste deel daarvan spaart hij. Om de twee maanden geeft hij vijftien euro uit aan een nieuwe skin of dancemove van Fortnite. Zijn ouders betalen natuurlijk voor het eten, zijn onderdak, water, elektriciteit enzovoort.

Hoewel, zijn ouders moeten niet veel voor elektriciteit betalen. Er liggen immers zonnepanelen op het dak.

© Nick Fox / Shutterstock.com

Abeba, een meisje van 14 jaar uit Ethiopië, wandelt iedere ochtend naar school. Ze is een uur onderweg.

Op de terugweg naar huis maakt ze een omweg om water te halen in de rivier enkele kilometers verderop.

Welzijn Bij welzijn gaat het over:  Levensverwachting: Hoe staat het met de gezondheidszorg, de hygiëne en de voedselbeschikbaarheid in het land?  Scholings- of alfabetiseringsgraad: Hoeveel procent van de mensen kan lezen en schrijven?

K

 Hoe goed en gelukkig voelen mensen zich?

R

welvaart en het welzijn?

U

Explore 8— Welke gevolgen hebben al die trends voor de Good to know

De effecten van innovatie zijn moeilijk in te schatten. Nieuwe technologie is niet per

D

definitie een doorbraaktechnologie. Vaak kan pas later worden bepaald welk effect een technologie heeft gehad voor de welvaart en de samenleving, zelfs als het populaire

Veronderstel dat pakketbezorgers die de pakjes van onder andere Coolblue en Zalando afleveren in hun busjes van DHL, UPS, bpost, vervangen worden door drones en dat vrachtwagenchauffeurs door zelfrijdende vrachtwagens vervangen worden.

Welke voordelen zou dat hebben? Breng ze in verband met welvaart en welzijn.

O

a

PR

1

EF

technologie is.

LEVEL 3

Welke nadelen zou dat hebben? Breng ze in verband met welvaart en welzijn.

THEMA 2

b

59

2

Uit het bovenstaande voorbeeld blijkt dus dat er een ongelijke verdeling zal zijn tussen zij die winnen bij de vernieuwing en zij die hun job verliezen, al komen er misschien net jobs bij in de technologiesector.

Innovaties, zoals drones kunnen tegelijkertijd handig en gevaarlijk zijn. Geef een aantal voorbeelden.

K U

Biotechnologie maakt gebruik van dieren, planten, bacteriĂŤn en andere levende wezens voor de

EF

3

D

R

Olieprijs kent grootste prijsstijging ooit na drone-aanval op Saudi-ArabiĂŤ

Schade veroorzaakt door een droneaanval op het olieveld van Buqyaq.

ontwikkeling van medicijnen, voedsel of nieuwe stoffen. Is dat alleen maar positief of kan dat ook negatief

Is DNA-technologie altijd goed?

PR

4

O

zijn?

5

Veronderstel dat robots het werk van de werknemers in fabrieken overnemen? Is dat goed voor de

THEMA 2

LEVEL 3

welvaart?

60

6

De vraag is natuurlijk of iedereen evenveel in de voortgebrachte rijkdom zal delen? Veronderstel dat een

Welke nadelen brengt dat voor de winkelbediende?

b

Heeft dat ook een impact op de maatschappij?

c

Wie heeft daar dan wel baat bij?

Good to know

D

R

U

a

K

winkelbediende die de rekken aanvult of aan de kassa staat, vervangen wordt door een robot.

EF

Dat elke technologische sprong welvaart creĂŤert, is een geruststellende gedachte.

Er is geen reden om aan te nemen dat we morgen armer worden ten gevolge van de digitalisering, robotisering of de doorbraak van artificiĂŤle intelligentie. Ook met de werkgelegenheid lijkt het wel goed te komen. Jobs verdwijnen, maar er komen andere

THEMA 2

LEVEL 3

PR

O

komen voor in de plaats.

61

TO THE POINT De maatschappij wordt gekenmerkt door verschillende trends.

Levensverwachting en vergrijzing De komende jaren zal het bevolkingsaantal blijven toenemen en de leeftijdsstructuur zal op lange termijn wijzigen. Verwacht wordt dat het

K

aantal 67-plussers sterker groeit. Het aantal mensen jonger dan 67 neemt daarentegen minder snel toe. Vanaf 2030 ligt het aandeel min-18-jarigen en tot 2040 wordt de vergrijzing versneld door het grote aantal babyboomers. zou het aandeel van de 67-plussers in 2070

R

Daarna stabiliseert de vergrijzing zich. Toch

U

van de 67-plussers hoger dan dat van de

23 % bedragen. In 2018 was dat maar 16 %. Dat betekent dat er bijvoorbeeld in 2070 veel meer

Urbanisatie

D

afhankelijke mensen zullen zijn.

Wereldwijd verhuizen er wekelijks 1,3 miljoen mensen naar de stad. Dat is al bijna vijftig jaar zo.

Daardoor woont bijna meer dan de helft van de wereldbevolking in een stedelijke omgeving. In

EF

2025 zal dat naar verwachting 58 % zijn en in 2050 meer dan twee derde van de wereldbevolking.

Er zijn op het vlak van verstedelijking opvallende verschillen tussen landen en continenten. In 2015 waren Noord- en Latijns-Amerika het meest verstedelijkt. Ongeveer 80 % van de bevolking woonde er in steden. Europa en Oceanië volgen met ongeveer 70 %, terwijl Azië en Afrika voor respectievelijk 48 % en 40 % verstedelijkt zijn.

O

Die laatste twee zijn echter bezig met een inhaalbeweging. In de komende jaren zullen er vooral in de opkomende economieën steeds meer en steeds grotere steden ontstaan. In 2025 zullen 46 van de 200 grootste steden ter wereld zich in China bevinden.

PR

De snelle toename van de verstedelijking brengt nieuwe uitdagingen met zich mee voor het klimaat, de infrastructuur en de veiligheid.

Gemiddeld genomen stijgt de welvaart waardoor er nieuwe consumptiepatronen ontstaan. Maar als meer mensen het zich kunnen veroorloven vlees te eten of in een eigen auto te rijden, dan beïnvloedt dat het klimaat negatief. Op korte termijn gaat het om smog en om de leefbaarheid in de steden. Op lange termijn – met steeds

LEVEL 3

en de toekomst van de aarde. Steden beslaan op dit moment 2,8 % van de aardoppervlakte,

THEMA 2

meer en grotere steden – om de leefbaarheid

bestaande infrastructuur in steden is vaak onvoldoende bestand tegen de snelle groei.

62

maar er wordt 75 % van de hulpbronnen geconsumeerd en respectievelijk 50 % en 80 % van het afval en de emissies geproduceerd. Tevens staat de voedsel- en watervoorziening onder druk. De

In opkomende landen bestaan de steden voor een groot deel uit sloppenwijken. De economie vindt daar informeel, buiten het bereik van wetten en bestuur plaats. Die steden zullen actie moeten ondernemen om meer grip te krijgen op de handel en de inkomensstromen.

Singlehuishouden Het aandeel van eenpersoonshuishoudens stijgt aanzienlijk van 34 % in 2017 tot 42 % in 2070.

Dat is enerzijds het gevolg van de vergrijzing. Door de hogere levensverwachting is er een toename van het aantal vrouwen ouder dan tachtig. Anderzijds is het stijgende aantal eenpersoonshuishoudens het gevolg van veranderende samenlevingsvormen. Onder de beroepsbevolking zijn er meer

K

eenpersoonshuishoudens doordat de leeftijd om - al dan niet gehuwd - samen te wonen hoger is dan vroeger. Bovendien neemt het aantal scheidingen almaar toe. Kinderen zijn vaak gedomicilieerd op

de woonplaats van de moeder, het hoofd van het eenoudergezin, waardoor administratief gezien het

U

aandeel alleenwonende vaders stijgt.

Migratie

De afgelopen decennia zijn de migratiestromen in de wereld fors toegenomen. De richting daarbij

R

is duidelijk: van lagere-inkomenslanden naar rijkere en veiligere landen in Europa, Noord-Amerika en Oceanië. Volgens de Verenigde Naties zal de bevolkingsgroei in die hoge-inkomenslanden de komende jaren voor meer dan 80 % door migratie komen. Dat blijkt ook duidelijk uit de migratie-

D

ontwikkeling in Europa.

De laatste jaren volgen de technologische vernieuwingen die je het leven makkelijker zouden moeten maken mekaar in een razendsnel tempo op. Zo is er bijvoorbeeld het internet of things.

EF

Sensoren en apparaten worden met het internet verbonden. Het bekende voorbeeld is de koelkast die met de supermarkt communiceert en melk voor je bestelt als die op is.

PR

O

Wat zijn de voor- en nadelen van technologische ontwikkelingen?

Wanneer het gaat over technologische ontwikkelingen, lees je vaak dat technologiebedrijven zeer veel kennis van jou verzamelen op allerlei manieren. Wanneer je online winkels bezoekt, krijg je al snel reclame via Google of Facebook. Ze doen dan voorstellen wat jij kunt kopen. Op

matische verwerking van een bestelling bij een online winkel), digitalisering (de elektronische identiteitskaart) en artificiële intelligentie (zelfrijdende auto’s) leiden tot een toename van de welvaart.

THEMA 2

Robotisering (het gebruik van robots in de productie of in winkels), automatisering (de auto-

LEVEL 3

die manier wordt jouw eigen keuze en koopgedrag beïnvloed.

63

Men zegt dat wanneer je meer behoeften kunt vervullen, je meer welvaart ervaart. Hoe hoger je welvaart, hoe meer middelen (geld) je ter beschikking hebt. Welvaart kijkt dus vooral naar het financieel-economische aspect.

Al die technologische vernieuwingen zorgen er onder andere voor dat –

er langer kan geproduceerd worden, want robots worden niet moe;

–

er sneller en op elk moment via een online winkel kan besteld worden;

–

computers snellere berekeningen kunnen maken.

K

Die vernieuwingen zorgen ervoor dat productie van goederen en leveren van diensten sneller,

goedkoper en makkelijker gaan. Dat doet de welvaart stijgen. Een stijging van de welvaart betekent

U

ook dat er meer verdiend kan worden.

Die welvaart en dus het extra geld dat verdiend kan worden, is niet helemaal gelijk verdeeld onder de mensen. Een steeds groter deel van de nieuwe rijkdommen verdwijnt in de zakken van wie het kapitaal in handen heeft, zoals de oprichters en eigenaars van de grote tech-bedrijven en de aandeel-

R

houders. De meerderheid van de maatschappij grijpt naast deze rijkdom. Als samenleving moeten we zelf uitzoeken of we daarmee akkoord gaan of niet.

Welzijn

D

Welzijn gaat over zich goed voelen en heeft te maken met levensverwachting, gezondheidszorg, hygiëne, voedselbeschikbaarheid en met de scholing in een land.

EF

Sociale onrust

Mensen kijken toch met een bang hartje naar de evolutie van de robotisering. Volgens velen zullen robots mensen vervangen en zullen vele banen sneuvelen.

Online shoppen

Tegenwoordig is er niets zo makkelijk als onlineshoppen. De bestelde producten worden de dag nadien of soms de dag zelf nog geleverd. Een aankoop online is gemakkelijker en vaak goedkoper dan

O

naar de winkel te gaan. Je hoeft geen verplaatsingskosten te maken. Het nadeel is dat kleinere lokale winkels het moeilijk krijgen omdat ze niet met die lagere prijs kunnen concurreren.

Influencers

PR

Via sociale media proberen bekende, invloedrijke personen reclame te maken voor bepaalde

THEMA 2

LEVEL 3

producten.

64

Action 1— Interpretatie van grafieken Interpreteer de onderstaande grafieken. Wat leid je uit de grafieken af?

U

K

Infographic 4: Afnemend groeitempo van de wereldbevolking

R

Bron: VN

THEMA 2

Bron: New Scientist

LEVEL 3

PR

O

EF

D

Infographic 5: Hoelang gaan de grondstoffen nog mee?

65

U

K

Infographic 6: Urbanisatie in de voorbije 500 jaar

EF

D

R

Bron: ourworldindata.org

Action 2— Zijn kranten en tijdschriften interessant?

Ga naar de bibliotheek en zoek in kranten en tijdschriften artikels over technologische ontwikkelingen en

a b

Scan die tekst in met een scanner of een app. Zorg ervoor dat je hem als leesbare tekst inscant.

Markeer de kernwoorden en sla het document als pdf op.

Zoek via Gopress minstens twee onlineartikels over technologische nieuwtjes en digitalisering.

PR

c

O

digitalisering.

d

Van het eerste artikel selecteer je de tekst en kopieer je die naar een document. Dat kan in Office of in de cloud zijn.

e

Het tweede artikel sla je op als pdf.

f

Maak van twee artikels een schematische

THEMA 2

LEVEL 3

samenvatting. Bewaar die in je portfolio.

66

Action 3— Spiegeltje, spiegeltje aan de wand …

Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk het filmpje. Lees ook de onderstaande tekst en beantwoord de

b

Welke nadelen kunnen er volgens jou opduiken?

U

Welke voordelen zie je voor de mens en de samenleving?

R

a

K

vragen.

In de nabije toekomst…

EF

D

Parisa ontwaakt in London met de geur van wafels, vers van de 3D-printer in de keuken. Haar virtuele assistent, Diana, zegt goedemorgen en vertelt haar dat het buiten koud is. Diana zegt Parisa dat ze een trui heeft gekocht die Parisa de dag voordien aan het bewonderen was en dat de trui net geleverd werd door een drone.

Nadat Parisa aangekleed is, komt haar chauffeurloze taxi aan. Onderweg naar haar werk geniet Parisa van een virtualrealitygesprek met haar man die op dat moment in het buitenland verblijft.

PR

O

Wanneer Parisa op haar gedeelde werkplek aankomt, wordt ze op de hoogte gebracht van drie ondernemingen die met haar willen samenwerken. Een van de aanvragen kwam uit China en werd automatisch vertaald dankzij artificiële intelligentie.

Op weg naar huis verwittigt haar geïmplanteerde chip haar virtuele assistent Diana dat haar cholesterol te hoog is. Diana laat haar weten dat ze meteen een afspraak met een virtuele dokter heeft gemaakt en dat ze haar menu preventief heeft aangepast.

Wanneer Parisa later die avond naar bed gaat, speelt Diana een rustgevend achtergrondmuziekje. Terwijl Parisa slaapt, plant Diana haar volgende vakantie.

THEMA 2

LEVEL 3

Technologie zal toekomstige consumenten bijstaan in alle aspecten van hun leven.

67

BREAKING NEWS Zoek op internet voorbeelden van de recentste technologische snufjes die het leven van de consument

K

gemakkelijker maken.

U

CHECKLIST

R

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

JA

verhoogde aandacht voor welzijn illustreren met een voorbeeld.

EF

2 Ik kan actuele trends met betrekking tot

demografische evoluties illustreren met een

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

D

1 Ik kan actuele trends met betrekking tot een

KAN

voorbeeld.

3 Ik kan actuele trends met betrekking tot

technologische ontwikkeling illustreren met een

O

voorbeeld.

4 Ik kan beoordelen op welke manier technologie en digitalisering een impact hebben op het

THEMA 2

LEVEL 3

PR

koopgedrag.

68

5 Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

6 Ik kan in een onlinedocument samenwerken.

7 Ik kan een infographic ontwerpen.

LEVEL 4

K

Wat zijn de meest courante betaalmiddelen en hoe betrouwbaar zijn die?

1

U

INTRO

Bekijk aandachtig de onderstaande infographic. Welke informatie kom je te weten? Bespreek klassikaal.

EF

D

R

Infographic 1: Welke oplossingen bestaan er om jouw betalingen te doen?

DE VERKOPER BETALEN

O

APPS

MET BANKGEGEVENS Mobile Banking

OVERSCHRIJVING

PC BANKING

BANCONTACT + QR Code

VERKOOPPUNT

2

ZONDER BANKGEGEVENS

CASH

ONLINE

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag: Wat zijn de meest courante betaalmiddelen in functie van de veiligheid, kost, toegankelijkheid en gebruiksgemak?

LEVEL 4

CREDIT

PR

DEBET

OVERSCHRIJVING

THEMA 2

KAARTEN

69

Explore 1— Rechtstreekse versus onrechtstreekse betaling

a

Noteer de verschillende betaalmiddelen en markeer de meest veilige manier(en) in het groen.

b

Waarom zijn dat de veiligste betaalmiddelen voor je aankoop?

K

2

Je wilt met je zakgeld een nieuwe trui kopen. Hoe kun je die trui betalen?

Je kunt de betalingswijzen in twee soorten opsplitsen. Vervolledig het kader. Kies uit:

U

1

R

indirecte – chartaal – zonder – directe – giraal

RECHTSTREEKSE BETALING

Die betaling is

D

Die betaling is

ONRECHTSTREEKSE BETALING



met munten en biljetten.

.

tussenkomst van een

financiële instelling (= bank)

EF

bv. met debetkaart, mobiele bankingapps



tussenkomst van een

financiële instelling (= bank) en via tussenkomst van een paymentserviceprovider

THEMA 2

LEVEL 4

PR

O

bv. Payconiq, PingPing, PayPal, iDEAL, VISA, MasterCard

70

tussenkomst van een



financiële instelling (= bank) of paymentserviceprovider bv. crypto, bitcoins, libra

Explore 2— Hoe betrouwbaar en gebruiksvriendelijk zijn de verschillende betaalmiddelen?

Ga naar het onlinelesmateriaal en bestudeer de ontdekplaat. Ontdek de veiligheid, de extra kosten, de toegankelijkheid en het gebruiksgemak van de volgende betaalmiddelen.

banking­ app

EF

O

Bitcoins

PR card

Master­

VISA

iDEAL

PayPal

LEVEL 4

Mobiele

GEBRUIKSGEMAK

U

kaart

R

Debet­

TOEGANKELIJKHEID

D

Cashgeld

KOST

THEMA 2

VEILIGHEID

MIDDEL

K

BETAAL­

71

TO THE POINT Je kunt op twee manieren betalen: rechtstreeks en onrechtstreeks. Als je rechtstreeks betaalt, dan betaal je chartaal met munten en biljetten. Onrechtstreeks of giraal betalen is op meerdere manieren mogelijk.

—

Er is directe tussenkomst van een financiële instelof met mobiele bankingapps.

—

Er is indirecte tussenkomst van een financiële instelling (= bank) of van een paymentserviceprovider, VISA of Mastercard.

—

Er is geen tussenkomst van een financiële instelling

U

zoals bij betaling met Payconiq, PingPing, PayPal, iDEAL,

K

ling (= bank), zoals bij betaling met een debetkaart

D

betaling met crypto, bitcoins, libra.

R

(=bank) of paymentserviceprovider. Dat is het geval bij

Action 1— Pas op! Wees voorzichtig met je persoonlijke

EF

gegevens!

Bekijk de twee filmpjes en beantwoord de onderstaande vragen.

Wat heb je geleerd uit de filmpjes?

THEMA 2

LEVEL 4

PR

b

Wist je dat die manier van frauderen bestond?

O

a

72

Action 2—

Tips om veilig online te betalen

R

BREAKING NEWS

U

K

Surf via het onlinelesmateriaal naar de website van Wikifin. Zoek vijf tips om veilig online te betalen.

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

2

Over welk betaalmiddel of welke betaalmiddelen gaat het?

EF

D

1

O

CHECKLIST

PR

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

1

JA

KAN BETER

EXTRA OEFENMATERIAAL

Ik kan het verschil tussen een rechtstreekse en onrechtstreekse betaling illustreren aan de hand van een voorbeeld.

2

Ik kan een aantal betaalmiddelen beoordelen op basis van veiligheid, kost, toegankelijkheid en gebruiksgemak.

LEVEL 4

Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

THEMA 2

3

73

LEVEL 5 Hoe bereken je het nettoloon van de consument?

Bekijk de onderstaande infographic en beantwoord de vragen. a

U

1

Wat leer je uit deze infographic?

R

b

K

INTRO

In welk provincie verdien je bruto het meest?

€ 3 642 Brussel

D

Infographic 1: Belg verdient gemiddeld 3 329 euro bruto per maand

EF

€ 3 346 Antwerpen

€ 3 067 West-Vlaanderen

€ 3 210 Oost-Vlaanderen

€ 3 054 Limburg

€ 3 481 Vlaams-Brabant

€ 3 406 Waals-Brabant

PR

O

€ 3 049 Henegouwen

€ 3 025 Luik

€ 2 952 Namen

€ 3 048 Luxemburg*

* kleinere steekproef Gemiddelde België: 3 329 euro Gemiddelde Vlaanderen: 3 257 euro Gemiddelde Brussel: 3 642 euro Gemiddelde Wallonië: 3 102 euro

Bron: hln.be, 2018-10-05

2

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

THEMA 2

LEVEL 5

Hoe bereken je het inkomen van de consument?

74

3

In welke deelvragen kun je die onderzoeksvraag opsplitsen?

Explore 1— Voor wat hoort wat. Als je gaat werken, word je graag betaald.

Forum

WERKEN VOOR EEN INKOMEN

K

Wat vind je van de uitspraak ‘Geld maakt gelukkig’?

Werken is het leveren van inspanningen bijvoorbeeld ten dienste

U

van een persoon. De persoon die de inspanningen levert, is de werknemer. De persoon die zich ertoe verbindt de geleverde inspanningen te betalen, is de werkgever. Alle mensen die

R

inspanningen leveren krijgen daarvoor een inkomen of loon.

D

Bekijk de onderstaande afbeelding. Noteer naast elke persoon het juiste antwoord.

Is dit de werknemer of de werkgever?

b

Wat is de verplichting van die partij ten aanzien van de andere partij?

a

LEVEL 5

b

THEMA 2

PR

b

O

a

EF

a

75

Explore 2— Hoe wordt je nettoloon berekend?

BRUTOLOON EN NETTOLOON

Het inkomen laat de gezinnen toe hun persoonlijke behoeften te bevredigen. Tussen de werknemer en de werkgever wordt een bedrag afgesproken als vergoeding voor de geleverde diensten. Dat bedrag, het bruto-inkomen, staat in de arbeidsovereenkomst. de werknemer uiteindelijk op zijn rekening gestort krijgt, is het

U

nettoloon.

Bekijk aandachtig de loonfiche van Miranda.

R

Markeer de informatie op de loonfiche.

de gegevens van de werknemer

Geel

de gegevens van de werkgever

Rood

het brutoloon

Groen

het nettoloon

D

Blauw

EF

a

K

Van dat bruto-inkomen wordt een bepaalde som afgehouden. Wat

LOONFICHE

HAWO-Trans

THEMA 2

LEVEL 5

PR

O

Werkgever

76

Werknemer

Miranda Schepens

Oude Gentweg 45b

Groenstraat 20

9960 ASSENEDE

9000 GENT

BEREKENING Brutomaandloon

€

2 800,00

-€

365,96

Belastbaar inkomen

€

2 434,04

Bedrijfsvoorheffing

-€

648,47

Totaal netto-inkomen

€

1 749,57

RSZ: -13,07 %

Berekening nettoloon De werkgever van Miranda betaalt bovenop het brutoloon nog een bijdrage aan de RSZ. Dat is de werkgeversbijdrage of patronale bijdrage. Van het brutoloon gaat er 13,07 % als werknemersbijdrage naar de RSZ, de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid.

Het brutoloon min de werknemersbijdrage aan de RSZ geeft het belastbaar loon. Van dat bedrag wordt er nog een deeltje ingehouden voor de bedrijfsvoorheffing. Dat is een voorafbetaling van je personenbelasting. Zo verkrijg je het nettoloon. Je werkgever kan je ook nog

K

voordelen in natura geven bovenop je inkomen, zoals een gsm, laptop, wagen …

b

Als je de loonfiche van Miranda grondig bekijkt, zie je dat er een grote kloof is tussen wat de werkgever

U

moet betalen en het bedrag dat uiteindelijk netto op de rekening van Miranda gestort wordt. Vul het onderstaande schema aan. Kies uit:

R

bedrijfsvoorheffing – RSZ – patronale – belastbaar

bijdrage

Bruto-inkomen

(= 13,07 %)

EF

–

D

+ voordelen in natura, bv. maaltijdcheques, auto, gsm, computer

LOONFICHE

TOTALE LOONKOST

+

inkomen

–

O

Netto-inkomen

PR

Explore 3— Werken als bediende of arbeider?

Als je in dienst van een werkgever werkt, dan kan dat als arbeider of bediende. Ga naar het onlinelesmateriaal en bestudeer de ontdekplaat. Noteer de begrippen onder de juiste afbeelding. Kies uit: maandprestaties – handenarbeid – loon – geestesarbeid – wedde of salaris – uurprestaties

BEDIENDE

THEMA 2

LEVEL 5

ARBEIDER

77

C H A L N G E L E Wat zijn de grootste verschillen tussen een arbeider en een bediende?

a

Welke twee statuten bestaan er in BelgiĂŤ?

U

b

Hoe is de verhouding qua tewerkstelling arbeider of bediende bij Torfs?

Wat is een carensdag?

D

d

Bij wie is die carensdag wel betaald?

Wat is volgens Eddy uit de drukkerij het grote voordeel als arbeider?

f

EF

e

R

c

K

Bekijk het filmpje. Beantwoord de vragen.

Hoe is bij de drukkerij de verhouding arbeider - bediende qua tewerkstelling?

PR

O

Good to know Ondertussen is de carensdag voor arbeiders afgeschaft. Zowel de arbeider als de bediende hebben voortaan vanaf de eerste dag van ziekte recht op een gewaarborgd

THEMA 2

LEVEL 5

inkomen.

78

TO THE POINT Alle mensen die gaan werken vormen de actieve bevolking. Je kunt werken in loonverband als werknemer ten dienste van een werkgever. Die laatste partij verbindt zich ertoe de werknemer te betalen voor zijn geleverde arbeid. Dat is het inkomen of loon.

Een werknemer kost veel geld voor een werkgever. De totale loonkost die de werkgever moet betalen, ligt

K

aanzienlijk hoog. Hij dient niet alleen het brutoloon te betalen, maar ook de werkgeversbijdrage of patronale bijdrage en de voordelen in natura, bijvoorbeeld een gsm bankrekening van de werknemer stort, is het nettoloon.

U

of auto. Het bedrag dat de werkgever uiteindelijk op de

Op het brutoloon worden een aantal afhoudingen gedaan. Eerst wordt de RSZ-bijdrage van 13,07

R

% afgehouden. Na aftrek van de RSZ-bijdrage blijft het belastbaar inkomen. Van het belastbaar inkomen gaat de bedrijfsvoorheffing af. Dat is een voorafbetaling van de personenbelasting. Hoeveel belastingen je moet betalen, hangt van een aantal factoren af, bijvoorbeeld hoeveel je verdient of hoeveel personen je ten laste hebt. Op het formulier van de jaarlijkse belastingaangifte vermeld je

D

hoeveel bedrijfsvoorheffing al van je loon afging, hoeveel je dus al aan de belastingen betaalde. Als er te veel bedrijfsvoorheffing werd afgehouden, dan betaalt de fiscus dat terug, maar als er te weinig

EF

werd afgehouden, dan moet je bijbetalen.

Als je in dienstverband werkt, kun je werken als arbeider en hoofdzakelijk handenarbeid verrichten

THEMA 2

LEVEL 5

PR

O

of als bediende en hoofdzakelijk geestesarbeid verrichten.

79

Action 1— Het nettoloon van een bediende berekenen Ecenür (gehuwd) verdient 1 850,00 euro bruto per maand. Er wordt 29,21 euro bedrijfsvoorheffing ingehouden. Als je weet dat de RSZ-bijdrage 241,79 euro bedraagt,

U

K

hoeveel ontvangt Ecenür dan netto?

Je kunt kiezen uit drie opties om het loon van bediende Ecenür te berekenen. Bepaal hoeveel ondersteuning je

Schema

D

Optie 1

R

wilt. Kies optie 1 als je graag wat ondersteuning wilt. Kies optie 2 of 3 als je een uitdaging wilt.

EF

Bereken het loon aan de hand van het onderstaande schema.

BEREKENING

Brutomaandloon RSZ: -13,07 %

€

1 850,00

-€

241,79

€

Bedrijfsvoorheffing

-€

Totaal netto-inkomen

€

29,21

PR

O

Belastbaar inkomen

Optie 2

Rekenblad

Bereken het loon met een rekenblad. Gebruik daarvoor de ICT-fiche_R_24 tot en met ICT-fiche_R_27.

Optie 3

Website

THEMA 2

LEVEL 5

Surf via het onlinelesmateriaal naar de website van Jobat. Bereken het loon met de bruto-netto-calculator.

80

Action 2— Een uitdaging … het nettoloon snel berekenen Lien van de personeelsafdeling is druk bezig met het berekenen van de lonen van alle werknemers. Ze moet enkel nog de RSZ-bijdragen en het nettoloon berekenen. Kun jij haar helpen?

NAAM

BRUTOLOON

BEDRIJFS-

RSZ

NETTOLOON

VOORHEFFING

Jan De Coster

€ 3 825,00

€ 456,23

Melissa Van Vooren

€ 2 785,25

€ 385,98

Ahmed Adul

€ 956,25

€ 147,89

Ali Abdinasir

€ 2 586,12

K

U € 302,99

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

2

Hoe kun je de geziene leerstof linken aan het artikel?

D

1

EF

R

BREAKING NEWS

O

CHECKLIST

PR

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

1 Ik kan het begrip werkgeversbijdrage omschrijven en illustreren aan de hand van een

JA

KAN

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

voorbeeld.

2 Ik kan het begrip bedrijfsvoorheffing omschrijven en illustreren aan de hand van een

een schema.

4 Ik kan een eenvoudig loonschema opstellen.

LEVEL 5

3 Ik kan het nettoloon berekenen aan de hand van

THEMA 2

voorbeeld.

81

STEP-UP Je hebt de afgelopen weken de consument in de maatschappij bestudeerd. Schets afsluitend de evolutie in de mogelijkheden voor de consument door de consument van vroeger en nu te vergelijken.

–

Binnenlandse vs buitenlandse producten

–

Technologische nieuwigheden

–

Digitalisering

K

Tip:

Werk alleen of per twee.

b

Kies een van deze drie opties om de evolutie te presenteren. Leg uit waarom je die optie kiest. Gebruik

U

a

daarvoor eventueel de ICT-fiches van Moovly, Canva of powerpoint.

EF

Infographic, omdat

D

R

Video, omdat

THEMA 2

STEP-UP

PR

O

Presentatie, omdat

82

c

Stel je werk aan de klas voor.

d

Bewaar je presentatie in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

Begrippenlijst Thema 2 IN JE EIGEN WOORDEN

Een behoefte is het aanvoelen van een tekort en het verlangen eraan te willen

1

1

voldoen.

collectieve

Dat is een behoefte van meerdere personen

behoefte

of een hele gemeenschap.

consumptie-

Dat zijn goederen die de consument

goederen

gebruikt en verbruikt.

dienst

Dat is een niet-tastbare zaak die je kunt kopen met geld.

Dat is een tastbare zaak die je kunt kopen met geld.

1

immateriële

Dat is een behoefte waaraan je onmogelijk

behoefte

kunt voldoen door de aankoop van een goed.

individuele behoefte

1

materiële behoefte

1

primaire

1

1

2

Dat is een behoefte waaraan je kunt

voldoen door de aankoop van een goed.

Dat is een levensnoodzakelijke behoefte.

productie­

Dat zijn goederen die door de bedrijven gebruikt worden om andere goederen mee

schaarste

te maken.

Dat is het gevoel van een tekort waaraan

je niet onmiddellijk kunt voldoen, door bijvoorbeeld te weinig budget.

secundaire

Dat is een niet-levensnoodzakelijke

behoefte

behoefte.

aanbieder

De aanbieder is de producent of de verkoper.

2

Dat is de behoefte van een persoon.

goederen

PR

1

O

behoefte

bv. de behoefte aan liefde

EF

1

R

goed

D

1

U

1

aanbod

Dat is het aanbod van een bepaald product bij verschillende prijzen door de producent.

BEGRIPPENLIJST

behoefte

VERKLARING

THEMA 2

1

BEGRIP

K

LEVEL

83

aanbodcurve

De aanbodcurve geeft het verband weer tussen de aangeboden hoeveelheid en de verschillende prijzen. Ze geeft weer hoeveel

stuks de producenten of verkopers bij

verschillende prijzen willen verkopen.

2

2

aanbod­

Er is een aanbodoverschot wanneer de

overschot

prijs hoger is dan de evenwichtsprijs en

gevraagde hoeveelheid.

aangeboden

De aangeboden hoeveelheid geeft weer

hoeveelheid

hoeveel een producent bij een bepaalde

De consument is de koper van een goed of

De evenwichtshoeveelheid is het aantal dat

hoeveelheid

de vragers en de aanbieders overeenkomen

verkopen.

evenwichts­

De evenwichtsprijs is het bedrag dat

prijs

vragers en aanbieders overeenkomen en

EF

gevraagde

De gevraagde hoeveelheid geeft weer

hoeveelheid

hoeveel een consument bij een bepaalde

markt

maximumprijs

PR 2

THEMA 2

BEGRIPPENLIJST

2

prijs wil kopen.

De markt is de plaats waar kopers en

84

minimumprijs

producent

samenkomen en een prijs afspreken.

De overheid kan een prijs opleggen lager

dan de minimumprijs, omdat de overheid de evenwichtsprijs op de markt te hoog vindt.

De overheid kan een prijs opleggen hoger

dan de minimumprijs, omdat de overheid de evenwichtsprijs op de markt te laag vindt.

De producent is een persoon of een onder-

neming die een goed produceert en / of

2

verkopers van een goed of een dienst

2

heid goederen te kopen of verkopen.

O

2

om tegen eenzelfde prijs te kopen en te

waarvoor ze bereid zijn eenzelfde hoeveel-

2

R

evenwichts-

D

2

U

consument

een dienst.

2

de aangeboden hoeveelheid groter is dan

prijs wil verkopen.

2

vraag

K

2

verkoopt of een dienst levert.

Dat is de vraag naar een bepaald product bij

verschillende prijzen door de consument.

De vraagcurve geeft het verband weer tussen de gevraagde hoeveelheid en de verschillende prijzen. Ze geeft weer hoeveel

stuks de consumenten bij verschillende

prijzen willen kopen. vraagoverschot

Er is vraagoverschot wanneer de prijs lager is dan de evenwichtsprijs en de aangebo-

den hoeveelheid kleiner is dan gevraagde

hoeveelheid.

vrager

De vrager is de consument of de koper.

3

artificiële

Artificiële intelligentie is de verzamelnaam

intelligentie

voor de technologieën die machines een

automatisering

zekere vorm van menselijke intelligentie

verschaffen.

Automatisering is het vervangen van men-

selijke arbeid door machines of computers

behoefte

en computerprogramma’s.

Een behoefte is het aanvoelen van een

D

3

tekort en het verlangen eraan te willen voldoen. demografie

Demografie is een wetenschap die kijkt

EF

3

naar de samenstelling van de bevolking,

PR

trend

3

3

3

digitalisering

van bevolkingsgroepen, zoals jongeren,

De demografische trend verwijst naar de

O

demografische

de aantallen van de totale bevolking of ouderen.

3

R

3

U

2

evolutie van de totale bevolking of een

bevolkingsgroep, zoals de stijging van het

aantal mensen in een land of een daling van

het geboortecijfer.

De digitalisering is het proces dat analoge gegevens en data, zoals boeken, foto’s en

processen omzet naar gegevens die op een

computer verwerkt worden.

eenpersoons-

Het eenpersoonshuishouden bestaat uit

huishouden

één persoon.

heterogene

De heterogene samenleving bestaat uit veel

samenleving

verschillende groepen, zoals ouderen en

jongeren, verschillende rassen, traditionele

gezinnen, nieuw samengestelde gezinnen,

eenpersoonshuishoudens …

BEGRIPPENLIJST

2

THEMA 2

vraagcurve

K

2

85

influencer

Dat is een persoon die ingezet wordt om het koopgedrag te beïnvloeden.

3

innovatie

Innovatie is vernieuwing.

3

levensver-

De levensverwachting geeft aan hoelang

wachting

een persoon uit een bepaalde categorie

3

migratie

gemiddeld leeft.

Migratie betekent dat mensen hun

vaderland verlaten en naar een ander land

robotisering

trekken.

Robotisering is het proces waarbij robots

taken van mensen overnemen.

3

technologische

Technologische vernieuwing bestaat uit

vernieuwing

nieuwigheden op het vlak van technologie.

urbanisatie /

Urbanisatie is verstedelijking. Ze geeft de

verstedelijking

groei van stedelijke gebieden aan door de

vergrijzing

D

trek van het platteland naar de stad.

3

De vergrijzing is een term die aangeeft dat de bevolking steeds ouder wordt en dat

welvaart

De welvaart verwijst naar de middelen die

meren. Hoe meer middelen beschikbaar

zijn, hoe hoger de welvaart.

Het welzijn is een gevoel van welbevinden,

PR

door sommigen ook wel beschreven als

4

4

THEMA 2

BEGRIPPENLIJST

4

geluk. Met welzijn wordt bedoeld dat het

zowel lichamelijk, geestelijk als sociaal

goed met een persoon gaat.

chartale

Dat is een rechtstreekse betaling met

betaling

munten en biljetten.

girale betaling

Dat is een onrechtstreekse betaling met

financiële

tussenkomst van een financiële instelling.

arbeider

Een financiële instelling is een bank.

Dat is een werknemer die voornamelijk

instelling 5

bevolking groter wordt.

O

welzijn

mensen beschikbaar hebben om te consu-

3

de groep oudere mensen binnen de totale

EF

3

R

3

U

3

86

K

3

handenarbeid verricht.

Dat is een schriftelijke overeenkomst

eenkomst

tussen werknemer en werkgever. In die overeenkomst staan de afgesproken

arbeidsvoorwaarden.

Dat is een werknemer die voornamelijk

geestesarbeid verricht.

5

bedrijfsvoor-

Dat is een voorafbetaling op de belastingen.

belastbaar

Het belastbaar loon vormt de basis waarop

loon

de belasting wordt berekend. Het is het

heffing 5

5

brutoloon /

Dat is het inkomen voor aftrek van de RSZ

bruto-inkomen

en de bedrijfsvoorheffing.

nettoloon /

Dat is inkomen dat de werkgever op de

netto-inkomen

rekening van de werknemer stort, na aftrek

R

5

U

brutoloon verminderd met de RSZ-bijdrage.

van de RSZ en bedrijfsvoorheffing.

RSZ

Dat is de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid.

5

voordelen in

Dat zijn extralegale voordelen die de

natura

werkgever bovenop het inkomen geeft aan

werkgever

de werknemer.

Bv. een gsm, een pc, een auto

Een werkgever is de persoon die zich ertoe

EF

5

D

5

verbindt de werknemer te betalen voor de

werkgevers-

Dat is de bijdrage die de werkgever voor de

bijdrage of

werknemer moet betalen aan de RSZ.

O

patronale

bijdrage

PR

5

geleverde diensten.

5

werknemer

Dat is de persoon die inspanningen levert ten dienste van een werkgever.

BEGRIPPENLIJST

bediende

THEMA 2

5

arbeidsover-

K

5

87

NOTITIES

K

U

R

D

PR

O

EF

THEMA 2

BEGRIPPENLIJST

88