Het laatste hoofdstuk van een blijvend verhaal
Na decennialang het gezicht te zijn geweest van ‘hun’ museum, nemen Harry Tupan (r) en Jan Rudolph de Lorm (l) in 2025 afscheid. Tupan, sinds 2016 directeur van het Drents Museum in Assen, transformeerde een regionaal museum tot een internationaal opererende instelling met spraakmakende tentoonstellingen en honderdduizend bezoekers. Jan Rudolph de Lorm, sinds 2009 directeur van Singer Laren, gaf een nieuwe impuls aan het museum door het modernisme centraal te stellen, een nieuwe vleugel te realiseren en het bezoekersaantal fors te laten groeien.
Beide musea vertegenwoordigen ieder op hun eigen manier de kracht van het Nederlandse museumlandschap buiten de Randstad. Waar het Drents Museum met archeologie, internationale samenwerking en grote publiekstrekkers als het Chinese terracottaleger en de Dode Zee-rollen naam maakte, bouwde Singer Laren aan een herkenbaar artistiek profiel rond het Nederlandse modernisme, geworteld in de kunstenaarskolonie van Laren. Beide directeuren combineerden inhoudelijke visie met ondernemerschap, lef en gevoel voor publiek.
Wat hen daarnaast bindt: een gedeeld verleden als jonge kunsthistorici in het Drents Museum én een jarenlange collegiale vriendschap. In aanloop naar hun pensioen spraken ze met elkaar over hun loopbaan, successen, tegenslagen en de kunst een museum op de kaart te zetten. Een persoonlijk, geanimeerd en soms ontroerend gesprek tussen twee bevlogen vakgenoten en hun uitgever lees je op pagina 3.
Het afscheid van Harry Tupan en Jan Rudolph de Lorm markeert niet alleen het einde van een tijdperk, maar ook de kracht van samenwerking tussen musea en uitgeverij. De publicaties die onder hun leiding tot stand kwamen, zijn blijvende getuigen van hun visie, nieuwsgierigheid en liefde voor kunst.
Afscheidstentoonstellingen
Ze nemen allebei afscheid met een tentoonstelling die hun visie samenvat.
In Microkosmos keert Harry Tupan terug naar de verwondering van de rariteitenkabinetten. Jan Rudolph de Lorm viert in 1913. De grote kunstexplosie het hoogtepunt van het modernisme, vlak voor de wereld kantelt. Bij beide tentoonstellingen verschijnt een prachtig boek — en met deze uitgaven nemen wij ook afscheid van een geweldige samenwerking met twee bijzondere mannen.
En ook dit najaar weer: verhalen die blijven Ook in het najaar van 2025 bouwt Waanders Uitgevers hierop voort. In samenwerking met toonaangevende musea en instellingen presenteren we opnieuw een reeks prachtige publicaties — van meeslepende tentoonstellingscatalogi tot verdiepende kunstboeken. Boeken die inspireren, verrassen, verwonderen. Op de volgende pagina’s geven we een voorproefje van wat er dit seizoen op stapel staat.
Het Nationale Park De Hoge Veluwe 90 jaar!
Ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan van het Nationale Park De Hoge Veluwe verschijnt een rijk geïllustreerd boek dat het verhaal vertelt van bijna een eeuw verantwoord en consistent natuurbeheer. De stichting staat al sinds 1935 borg voor het behoud en de ontwikkeling van dit gevarieerde landschap – van bossen en heidevelden tot duin- en zandlandschappen – met oog voor optimale biodiversiteit. Ook de rol van het Park als plek voor nationaal en internationaal wetenschappelijk onderzoek naar natuur, cultuur en bezoekerservaring krijgt hierin een plaats. Daarmee is het jubileumboek niet alleen een terugblik, maar ook een actueel eerbetoon aan het beheer dat balans brengt tussen bescherming en beleving.
Zie pagina 8
Waanders op de PAN
Voor het eerst stond Waanders Uitgevers vorig jaar op de PAN – en wat een succes was dat. We voerden mooie gesprekken, zagen bekende én nieuwe gezichten, en voelden hoezeer kunst en boeken elkaar versterken. Reden genoeg om in november 2025 weer van de partij te zijn. U bent van harte welkom op onze stand: nr 1 in de entreelhal bij binnenkomst. We maken graag kennis, luisteren naar ideeën en vertellen over de nieuwste uitgaven. En leest u vooral het interview met PAN-directeur Mark Grol op pagina 14 – over kunst en verwondering op een van de meest veelzijdige kunstbeurzen van Europa. PAN Amsterdam is van 2 t/m 9 november 2025 in de RAI te bezoeken (www.pan.nl).
Zie ook pagina 14
Waanders Art
Kijk voor originele boekenleggers, kunstpuzzels en Delfts aardewerk op pagina 16 en 17.
Titanic & Fashion
European Realities
The Grand Tour
De Kunst van het Lezen
Kunst voor de Führer
Jan Rudolph de Lorm, directeur Singer Laren (l) en Harry Tupan, directeur Drents Museum (r) achter ‘hun’ stapel boeken op kantoor bij Waanders Uitgevers
Wrakstukken
1913. De grote kunstexplosie
Vlak voordat er een einde komt aan de vrede in Europa lijkt de moderne kunstwereld in 1913 te dansen op de vulkaan. Het verlangen naar een nieuwe kunst, passend bij een snel veranderende wereld, is voelbaar in het werk van de avant-garde.
DOOR JAN RUDOLPH DE LORM
Singer Highlights
100 Highlights biedt een veelzijdig en kleurrijk overzicht van hoogtepunten uit de collectie van Singer Laren. Dankzij een bijzondere reeks aankopen, schenkingen en legaten is Singer Laren in de afgelopen jaren uitgegroeid tot hét museum voor impressionisme én modernisme. Met een collectie die stevig geworteld is in kunstenaarsdorp Laren.
Opvallend zijn de vele werken van groot formaat, kleurrijk en vol dynamiek. Dit boek focust op de nieuwste ontwikkelingen en onderlinge artistieke uitwisseling in de Nederlandse moderne schilderkunst van dat jaar.
Het biedt een tijdreis langs de belangrijkste tentoonstellingen en avant-gardekunst in Nederland, te midden van Europese ontwikkelingen. Naast het werk van wereldberoemde kunstenaars zoals Jan Sluijters, Kees van Dongen, Piet Mondriaan, Leo Gestel, Jacoba van Heemskerck, Peter Alma en Lodewijk Schelfhout, maakt u ook kennis met kunstenaars die geen grote faam verworven of in de vergetelheid zijn geraakt.
In 1956 sticht Anna Singer-Brugh het museum ter nagedachtenis aan haar man, de schilder William Singer. Hun kunstverzameling vormt de basis van de museumcollectie met beelden van Auguste Rodin en werken van de schilders van Barbizon, de Haagse School en het Amsterdamse impressionisme. De laatste periode ligt de focus op het verzamelen van kunstwerken uit het modernisme, van het pointillisme, fauvisme en luminisme via het expressionisme van de Bergense School en Groninger Kunstkring De Ploeg, tot de abstracte kunst.
DOOR ROBY BOES, ANNE VAN LIENDEN EN JAN RUDOLPH DE LORM
DOOR HARRY TUPAN, ANNEMIEK RENS, FRANCK SMIT, BERBER VAN DER VEER, IRINI BIEZEVELD, JAN VAN ZIJVERDEN, REDMOND O’HANLON, HENK SCHIFFMACHER, RAMSEY NASR, MIDAS DEKKERS E.A.
Microkosmos
De wereld in een Wunderkammer
Dit is Microkosmos – De wereld in een Wunderkammer, een publicatie en tentoonstelling waarin de magie van het verzamelen tot leven komt.
Denk aan een krokodil die uit het plafond komt, een dodo-botje dat mysterieus schittert of zilveren nautilusbekers die je betoveren. Het is een visueel spektakel waarin klassieke en hedendaagse Wunderkammer-objecten elkaar ontmoeten. Zowel het boek als de tentoonstelling is
INTERVIEW
afscheid neemt als algemeen directeur van het Drents Museum. Met Microkosmos presenteert hij het eerste grote overzicht in Nederland van Wunderkammers door de eeuwen heen – verrijkt met eigentijdse verzamelingen van onder anderen tatoeëerder Henk Schiffmacher, acteur en schrijver Ramsey Nasr, ontdekkingsreiziger Redmond O’Hanlon en bioloog Midas Dekkers.
Rijk geïllustreerd
Een tafel vol herinneringen
Voor dit gesprek reisden Harry Tupan en Jan Rudolph de Lorm, directeuren van respectievelijk het Drents Museum en Singer Laren, af naar het kantoor van Waanders Uitgevers in Zwolle. Daar doken ze samen met Marloes Waanders het archief in, op zoek naar alle publicaties die ze door de jaren heen met elkaar maakten. Niet veel later ligt de tafel bezaaid met twee indrukwekkende stapels boeken — tastbare herinneringen aan tientallen tentoonstellingen, samenwerkingen en gedeelde ideeën. Wat volgt is een open, geanimeerd en vaak geestig gesprek tussen twee museumdirecteuren die elkaar al sinds hun eerste banen in het Drents Museum kennen. Over hun vriendschap, hun liefde voor kunst, het plezier van boeken maken, en de kunst van het leidinggeven aan een museum zonder je verwondering te verliezen.
Ze zijn hun carrière samen begonnen als jonge, enthousiaste kunsthistorici in het Drents Museum in Assen. ‘We waren niks,’ grapt De Lorm, ‘maar we hadden wel mooie truien aan.’ Het is typerend voor de toon van het gesprek: hartelijk, met veel wederzijds respect, zelfspot en humor. ‘We zijn broertjes geworden daar,’ zegt Tupan.
Wat volgt is een gesprek over vier decennia in de Nederlandse museumwereld. Beiden groeiden uit tot gezichtsbepalende figuren binnen hun instellingen. Tupan maakte van het Drents Museum een internationaal opererende speler, De Lorm transformeerde Singer Laren van een provinciaal museum tot een bruisend kunstpodium met het aflopen jaar ruim 300.000 bezoekers.
Voor de duvel niet bang
Wat hen bindt? Lef. ‘Wij zijn niet van regels,’ zegt De Lorm. ‘En we zijn voor de duvel niet bang,’ voegt Tupan toe. ‘Soms moet je gewoon springen, risico nemen. Anders kom je nooit verder.’
Ze noemen zichzelf culturele ondernemers: eigenwijs, maar met visie. ‘De sector roept dat cultureel ondernemerschap nodig is. Maar dat doen wij al jaren.’
‘We zijn voor de duvel niet bang, Soms moet je gewoon springen, risico nemen. Anders kom je nooit verder.’
HARRY TUPAN
De Tupan-aanpak leidde onder meer tot blockbusters als de terracottaleger-tentoonstelling uit China – goed voor maar liefst 354.000 bezoekers. ‘We hebben toen echt risico genomen, maar het werkte.’ Jan Rudolph de Lorm kijkt juist vooruit: zijn afscheidstentoonstelling 1913. De grote kunstexplosie opent in september. Een persoonlijke selectie rond het jaar waarin de avant-garde op het hoogtepunt was, vlak voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. ‘Ik wilde laten zien waarom Singer er is – dat het verbonden is met een belangrijk moment in de kunstgeschiedenis.’
Boeken zijn tastbaar bewijs van verwondering
Beiden werkten veelvuldig samen met Waanders Uitgevers aan tentoonstellingspublicaties. Waarom is dat belangrijk? ‘Omdat ideeën en kennis vastgelegd moeten worden,’ zegt De Lorm. ‘Een boek is de fysieke neerslag van alles wat je hebt bedacht.’ Tupan vult aan: ‘Ik wil dat boeken betaalbaar blijven voor iedereen. Onder de 25 euro, liefst. Want kunst en kennis moeten bereikbaar zijn.’
Wat blijft: de collectie
Het succes van hun musea schrijven ze toe aan heldere keuzes én hechte teams. ‘Wij hebben mensen bij ons die hun hele werkende
‘De sector roept dat cultureel ondernemerschap nodig is. Maar dat doen wij al jaren.’
JAN RUDOLPH DE LORM
leven gebleven zijn,’ zegt De Lorm. ‘Dat zegt iets.’ Tupan beaamt: ‘Als mensen merken dat je weet wat je doet, dan blijven ze.’ Beiden benadrukken het belang van loyaliteit, gedeelde verantwoordelijkheid: ‘Als je kunt meebouwen aan zo’n museum en aan zo’n collectie, dan voel
je je natuurlijk veel meer betrokken. En dan blijf je ook eerder.’
Beiden hebben een duidelijke visie op collectieopbouw. ‘De collectie is je bestaansrecht,’ zegt Tupan. ‘Mensen komen en gaan, maar de collectie blijft.’ Tegelijkertijd is het de directeur die de koers zet. Tupan: ‘Ik zie mezelf als ontdekkingsreiziger. Op zoek naar schoonheid, verwondering – in oude kabinetten en hedendaagse kunst.’
We gaan door, maar anders Wat nu? Tupan blijft nog betrokken bij enkele projecten, onder meer als boegbeeld voor een landelijke campagne. De Lorm wil ‘even landen’, maar sluit niets uit. Beiden hebben hun opvolging geregeld en trekken zich bewust terug. ‘Ik creëer geen werk meer voor anderen,’ zegt Tupan. ‘Alleen intern rondmaken wat af moet.’
Privé wordt er uitgekeken naar kleinkinderen, verhuizingen en – wie weet – nog een boek. ‘Maar eerst het kroontje afzetten,’ zegt De Lorm. ‘Dan wordt het echt leuk.’ Op de vraag wat ze elkaar toewensen zegt Harry Tupan zonder aarzeling: ‘Gezondheid.’ Jan Rudolph de Lorm knikt, en voegt met een glimlach toe: ‘En veel geluk met je kleinkinderen.’ Bijna tegelijkertijd zeggen ze: ‘We blijven elkaar zien — dat is zeker.’
Harry Tupan en Jan Rudolph de Lorm in gesprek op kantoor Waanders Uitgevers
POP-UP KINDERBOEK
Labyrinthia De schatten van het Witte Maegie
De huisgeest van het Drents Museum, het Witte Maegie, popt overal in de sprookjesachtige zalen van het museum op. Een perfecte hoofdpersoon voor dit unieke pop-up kinderboek!
Het Witte Maegie is gebaseerd op de verhalen over Witte Wieven. Ze dwaalt door de vaste tentoonstellingsopstelling
Labyrinthia. In het Drents Museum én in het boek neemt het Witte Maegie kinderen mee op avontuur. Samen gaan ze op zoek naar al die fantastische, prachtige, vreemde en bijzondere spullen die mensen ooit hebben gemaakt.
Toen het museum werd verbouwd, heeft het Witte Maegie een verzameling gemaakt van de allermooiste mensenspullen. Nu het museum opnieuw is ingericht, zijn al haar schatten verdwenen. Gelukkig kunnen de lezers op alle pagina’s objecten terugvinden en die aan het Witte Maegie geven.
Of je nu 4 bent of 94, dit boek wekt het kind in iedereen tot leven. Samen lezen, verwonderen en ontdekken was nog nooit zo leuk!
Hotspot Leipzig
Neue Leipziger Schule in het Drents Museum
Leipzig is een hotspot voor de beeldende kunst. Talloze kunstenaars wonen en werken in de stad. Hun werk is divers in materiaal, stijl en thematiek, maar is verbonden door een gedeelde erfenis: de traditie van de Hochschule für Grafik und Buchkunst.
Op deze academie staat figuratie en ambachtelijk vakmanschap centraal. Generaties kustenaars zijn er opgeleid en verenigden zich onder de naam Leipziger Schule.
De nieuwste generatie afgestudeerde kunstenaars wordt aangeduid als de Neue Leipziger Schule. Hun werk is gebaseerd op de zichtbare werkelijkheid, maar bevat vaak verassende
Nu tijdelijk in prijs verlaagd (tot 12 april 2026)
elementen die je aanzetten tot aandachtig kijken. Achter elk werk schuilt een verhaal. Persoonlijk, historisch of ronduit fantasierijk. Deze publicatie nodigt uit om die verhalen te ontdekken.
2025 t/m 12 april 2026 Drents Museum, Assen
DOOR HARRY TUPAN, ANNEMIEK RENS, BERBER VAN DER VEER (RED.)
European Realities
Schilderkunst
Painting 1919-1939
European Realities is een rijk geïllustreerde publicatie over de realistische kunst in Europa tijdens de roerige jaren 1920 en 1930.
Art Nouveau
In deze periode gaven kunstenaars uit heel Europa op indringende wijze vorm aan het dagelijks leven, maatschappelijke veranderingen en urgente sociale thema’s zoals armoede, wetenschap, emancipatie en identiteit.
Met circa 70 werken van kunstenaars uit bijna 20 landen biedt dit boek een veelzijdig Europees panorama vol expressieve en geëngageerde kunst. Het toont hoe breed en diep het realistisch kunstenaarschap in het interbellum wortelde in de samenleving – van Spanje tot Polen, van Nederland tot Tsjecho-Slowakije.
Deze uitgave verschijnt bij de gelijknamige tentoonstelling van Museum MORE, die in samenwerking met Kunstsammlungen Chemnitz – Museum Gunzenhauser tot stand komt. Het boek verdiept de tentoonstelling en onderstreept de internationale ambitie van Museum MORE om modern realisme in een breed cultureel perspectief te plaatsen.
Architectuur met internationale allure in Den Haag rond 1900
Den Haag kan zich meten met Parijs en Brussel als het gaat om voorbeelden van Art Nouveau in architectuur en interieur.
In de Hofstad, met haar internationaal verkeer, warenhuizen en bruisend uitgaansleven, zijn rond 1900 vele internationale varianten van deze stijl te vinden. Deze publicatie belicht de mooiste en meest markante, bekende en onbekende voorbeelden, van de iconische Frans-Belgische ‘zweepslagstijl’ en de Wiener Werkstätte, tot de meer ingetogen Nieuwe Kunst. Naast het gebruik van moderne materialen als decoratief element (zoals smeedijzer, tegeltableaus en glas-in-lood), kenmerkt Art Nouveau zich door een rijke, symbolische vormentaal, waarin flora en fauna, maar ook personificaties van weelderige dames een rol spelen. In de Nederlandse variant zijn bovendien invloeden uit voormalig Nederlands-Indië te herkennen. Verder is er aandacht voor de betrokken architecten, kunstenaars en bewoners.
Deze uitgave verschijnt in de VOM-reeks van de afd. Monumentenzorg & Welstand / Gemeente Den Haag.
Lampen van de Amsterdamse School De
Nieuwe Honsel
Van spectaculaire lichtkronen tot een tafellamp in de vorm van een zeilboot – in de jaren 1920 en 1930 vervaardigt De Nieuwe Honsel een keur aan gebrandschilderde glas-inloodlampen.
Ze sieren de interieurs van woonhuizen, horecagelegenheden, theaters en bioscopen verspreid door heel Nederland. Het glasatelier, opgericht in 1919 als De Honsel, ontwikkelt een bijzondere techniek waarmee glazen panelen gelijktijdig kunnen worden gebogen en gebrandschilderd. De gekleurde decoraties geven, eenmaal verlicht, een betoverend effect. Met het gebruik van grillige en expressieve motieven en felle complementaire kleuren sluiten de lampen aan bij de Amsterdamse School. Deze stijl kan tegenwoordig op veel belangstelling rekenen. De aandacht voor De Nieuwe Honsel is daarbij echter achtergebleven. Daar brengt Drents Museum De Buitenplaats met deze publicatie verandering in.
Nederlands 24 x 28 cm 224 pagina’s Rijk geïllustreerd
Gebonden
NUR: 648
ISBN: 9789462626515
Verschijnt: november 2025
In samenwerking met Gemeente Den Haag
Door Andrea Kroon & Audrey Wagtberg Hansen
DOOR JET SLOTERDIJK
Nieuw te verschijnen
Fong Leng 60 jaar
fashion en faam
Fong Leng (1937) is zonder twijfel de grootste mode-diva die Nederland heeft gekend.
In 1971 opende ze haar studio aan de P.C. Hooftstraat, waar ze Amsterdam veroverde met haar extravagante ontwerpen van leer, zijde, suède en/of bont – stuk voor stuk uniek en vaak versierd met draken of jungledieren. Haar ontwerpen werden slechts één keer gemaakt en waren gewild onder de elite, die er grof geld voor betaalde. De bekendste drager van haar werk was society-icoon Mathilde Willink (1938–1977), die in het openbaar graag schitterde in Fong Lengs creaties. Samen met haar man, kunstenaar Carel Willink (1900-1983), vormde zij met Fong Leng een opvallende drie-eenheid die hun gezamenlijke roem alleen maar versterkte.
In het vrijgevochten Amsterdam van de jaren 70 bracht Fong Leng revolutionaire modeshows waarin werd gedanst op opzwepende discomuziek, waarin veel naakt te zien was en waarin Fong Leng zelf, als koningin van haar eigen koninkrijk, vaak de glansrol speelde. Dit boek is een weerslag van het leven en werk van Fong Leng.
Een Nederlandse kunstenaar in Noord-Amerika
Vivian Ammerlaan in de Rocky Mountains
Vivian Ammerlaan (1994) is winnaar van de John & Marine van Vlissingen Art Foundation Prijs 2025. Als onderdeel van de prijs reisde zij dit voorjaar naar de Rocky Mountains in Canada en de VS, op zoek naar inspiratie voor nieuw werk.
Haar fotografisch oeuvre draait om fictieve landschappen, waarin zij digitale en experimentele analoge technieken combineert. Vivian wil de grootsheid, stilte en leegte van het landschap vertalen naar beelden die gevoelens en herinneringen oproepen. Het gaat haar niet om een exacte weergave, maar om wat het landschap bij haar losmaakt.
Vivian creëert gedroomde werelden en landschappen die alleen in ons verlangen bestaan. In een tijd waarin de wereld volledig in kaart is gebracht, voelt zij zich juist aangetrokken tot het afgelegen en onontdekte. Dit boek vertelt het verhaal van haar reis, inspiratiebronnen en nieuwe werk, geschreven door Hans den Hartog Jager.
DOOR NEEL KORTEWEG, MET BIJDRAGEN VAN: ANNEKE BRASSINGA, GER GROOT, RONALD DE LEEUW, MICHEL MAAS, PIET MEEUSE, BARBER VAN DE POL, RINA SPIGT, NICO ZIMMERMANN
Neel Korteweg - Imaginairen
Een wereld in een vlek
Er zijn vlekken die een gezicht in zich verbergen. Beeldend kunstenaar Neel Korteweg ontdekt ze en werkt ze gedetailleerd uit tot realistische portretten die ze Imaginairen noemt.
Een jaar lang werkte zij wekelijks steeds één vlek gedetailleerd uit tot een realistische Imaginair die zij puur associatief voorzag van een naam en een geboortejaar, waar zij bovendien een intrigerende levensbeschrijving aan toevoegde. De kunstenaar schept zo de gemeenschap die haar omringt, een wereld die even werkelijk als imaginair is. Of, zoals dichter Anneke Brassinga schrijft: ‘Fantasie en messcherpe analyse van de moderne samenleving vloeien hier naadloos in elkaar over. Een klein sociologisch panopticum van onze diversiteit.’
In een tijd waarin kunstmatige intelligentie vanuit voorhanden zijnde portretten ontelbare
DOOR HANS DEN HARTOG JAGER
DOOR MADELIEF HOHÉ, PAUL REM, CECILE NARINX
Dresscodes
DOOR MADELIEF HOHÉ MET BIJDRAGEN VAN TIRZA WESTLAND, TOM VELDHUIJZEN, RON DE BRAND, FROUKE VAN DIJKE, JACCO HOOIKAMMER, CARO VERBEEK, CATHELIJNE BLOK, CÉSAR RODRÍGUEZ SALINAS, KATHLEEN MAHIEU, JEROEN POST
Titanic & Fashion
The Last Dance
De mode uit de tijd van het legendarische schip Titanic (1912) is revolutionair. Korsetten worden afgeworpen en felle kleuren vervangen de zachte poedertinten van de belle epoque.
In de film Titanic (1997) komen feit en fictie samen. De filmkostuums werden bekroond met een Oscar en blijken verrassend accuraat. Titanic & Fashion: The Last Dance brengt de originele filmkostuums samen met historische mode uit de jaren 1910. Niet alleen de Parijse mode van de upper class, maar juist ook de kleding van wie tweede of derde klas reisde. Het schip Titanic was de maatschappij in het klein, compleet met klassenverschillen.
De historische mode en iconische Titanicfilmkostuums worden aangevuld met eigentijdse ontwerpen van Iris van Herpen, Margiela, Craig Green en Tess van Zalinge: kanten kleding om bij weg te dromen, of juist mode gebaseerd op werkmanskleding. Dit maakt Titanic & Fashion een verhaal over toen, maar verrassend genoeg juist ook een verhaal over nu.
Van statement tot stijlicoon / From statement to style icon
Dresscodes – Van statement tot stijlicoon neemt je mee naar het Nederlandse hof in een tijd van drie vorstinnen: koningin-regentes Emma, koningin Wilhelmina en prinses Juliana in de jaren 1880-1940. Wie droeg wat aan het hof? Wat waren toen de dresscodes? En hoe zorgde je dat je geen modeflater beging? En hoe is dat nu?
Hoewel dresscodes misschien iets lijken van vroeger, zijn de regels van toen ook nu nog springlevend. Modejournalist
Cécile Narinx – jarenlang hoofdredacteur van Harper’s Bazaar – vertelt vanuit haar ervaring over de dresscodes van nu. De royal dresscodes worden volop gedragen op de rode loper en bij society events. Dit terwijl moderne royals zich juist steeds meer kleden zoals wij allemaal. Het is een verhaal van statement tot stijlicoon. Of zoals Viktor & Rolf zeiden over hun Royals collection (2021): ‘everybody can be a queen, and everybody is his or her own creation.’
Nederlands en Engels
9789462626423
Verschijnt: september 2025
Tentoonstelling Van 27 september 2025 t/m 25 januari 2026 Kunstmuseum Den Haag
De Hoge Veluwe 90 jaar Actief Beheer & Biodiversiteit
Het Nationale Park De Hoge Veluwe bestaat in 2025 negentig jaar. Hoog tijd om stil te staan bij de wijze waarop deze particuliere stichting eigenzinnig en consistent vorm geeft aan actief beheer van de 5400 hectare aan natuur en cultuur.
Dit boek licht toe hoe hier de eeuwenoude sporen in het landschap worden gekoesterd en hoe gestuurd wordt op het bereiken van een optimale biodiversiteit. Tien vooraanstaande wetenschappers dragen vanuit hun expertise al jaren bij aan het beleid van het Park en werkten mee aan deze uitgave. Essentieel is hoe het Park omgaat met uitdagingen als recreatiedruk, klimaatverandering en stikstofdepositie.
Op basis van wetenschappelijke kaders en de talloze praktijkvoorbeelden uit het dagelijks beheer beschrijft deze jubileumuitgave hoe de mensen van het Park dag en nacht zorgdragen voor balans binnen een nationaal park dat in Nederland zijn gelijke niet kent.
DOOR SARA KEIJZER
In het licht van de rijzende zon
Japan in de fotoalbums van Dirk de Graeff van Polsbroek, 1857-1869
Na ruim twee eeuwen van isolatie opende Japan in 1859 zijn havens voor handel met de buitenwereld. In razend tempo transformeerde het land van feodale staat naar een modern keizerrijk.
Als Nederlandse diplomaat in Japan maakte Dirk de Graeff van Polsbroek deze grote omwentelingen van dichtbij mee.
De foto’s die hij tijdens zijn verblijf verzamelde behoren tot de oudste van Japan ter wereld. Zonder zelf te fotograferen, had De Graeff een aandeel in de totstandkoming van die vroege beelden. Onbedoeld gaf hij daarmee de Westerse blik op Japan mede vorm. Het land van de rijzende zon had zijn poorten geopend voor het oog van de camera.
In het licht van de rijzende zon – Japan in de fotoalbums van Dirk de Graeff van Polsbroek, 1857-1869 is de tweede publicatie in een reeks cahiers van Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam.
Wrakstukken
Leven aan boord van een graanschip rond 1590
In 1984 werd in de Waddenzee ten oosten van Texel het scheepswrak Scheurrak SO1 ontdekt. Het ging om een koopvaardijschip uit de late zestiende eeuw, waarvan niet alleen de houten constructie maar ook de inhoud uitzonderlijk goed bewaard bleek.
Over een periode van ongeveer tien jaar werden er duizenden objecten uit het schip geborgen, variërend van gereedschap tot handelsgoederen, wapens, etensresten, kleding van de opvarenden en zelfs de schedel van de scheepsrat. De spreekwoordelijke gouden munten ontbreken in Scheurrak SO1, de waarde ligt juist in het alledaagse van het schip.
Voor dit boek zijn zo’n zeventig vondsten geselecteerd die het verhaal vertellen van de dagelijkse praktijk van handel en scheepvaart omstreeks 1590. De vondsten brengen ons dichter dan ooit bij de gewone zeeman en geven bovendien een uniek tastbaar beeld van de maritieme samenleving aan het eind van de zestiende eeuw.
december 2025
ISBN: 9789462626409
Verschijnt: september 2025
DOOR GEKE BURGER
The Grand Tour
Bestemming Italië
Tegenwoordig is reizen voor je plezier de gewoonste zaak van de wereld. Hoe anders was dat vroeger, toen een jongeling van goeden huize een Grand Tour ging maken als afsluiting van zijn opleiding.
Vooral in Groot-Brittannië was het een bekend fenomeen. In een tijd dat het reizen zeker niet voor iedereen was weggelegd, gingen zij op pad en bleven maanden, soms zelfs jaren, weg. Onderweg lieten zij hun portret schilderen en kochten zij allerlei kunstwerken, kostbare souvenirs waarmee thuis hun landhuizen werden ingericht. Vanaf de 17de eeuw tot aan het begin van de 19de eeuw was de Grand Tour een essentiële rite de passage voor de Engelse hogere standen.
Tijdens hun grote reis trokken de ‘grand tourists’ naar het Europese continent met Italië als voornaamste reisdoel. Daar bezochten ze de beroemde monumenten uit de Romeinse Oudheid en leerden de kunst en cultuur uit de Renaissance kennen. De reizigers gingen niet alleen naar Rome en Florence, maar ook onder meer naar Venetië, toen net zo’n toeristische hot spot als tegenwoordig.
QUENTIN BUVELOT, CHARLOTTE DALMIJN, INGRID VERMEULEN
Mauritshuis in lijn
Johan Steengracht van Oostcapelle en Nederlands eerste geïllustreerde museumcatalogus (1826-1830)
In 1816 wordt Johan Steengracht van Oostcapelle de eerste directeur van het nieuwe Koninklijk Kabinet van Schilderijen, het huidige Mauritshuis. Dit wordt het onderkomen voor de voormalige schilderijencollectie van stadhouder prins Willem V, die was geroofd door de Franse legers en meer dan twintig jaar werd getoond in het Louvre.
Al snel komt Steengracht, geïnspireerd door voorbeelden uit Frankrijk en Italië, op het idee voor een geïllustreerde museumcatalogus voor een breed publiek van kunstliefhebbers. In deze handzame catalogus, die tussen 1826 en 1830 in vier delen
verschijnt, beschrijft Steengracht de honderd waardevolste schilderijen in het Koninklijk Kabinet. Ze worden geïllustreerd met prenten in omtreklijnen. Bij deze illustraties is een team van kunstenaars betrokken.
In het rijk geïllustreerde Mauritshuis in lijn wordt de lezer meegenomen in de rol van Johan Steengracht als museumdirecteur en de totstandkoming en betekenis van zijn zo vernieuwende eerste geïllustreerde museumcatalogus van Nederland.
oktober
eerste geïllustreerde Nederlandse museumcatalogus
DOOR
Nieuw te verschijnen
Coba Ritsema Oog voor kleur
Coba Ritsema (1876-1961) was begin twintigste eeuw een gevierd kunstenaar. Ze maakte furore met haar portretten, figuurstukken en stillevens en werd geroemd om haar harmonieuze kleurgebruik en vrije schildertoets.
Met verstilde voorstellingen van meisjes die je op de rug ziet, ontving ze lovende kunstkritieken en won ze belangrijke prijzen in binnen- en buitenland. Ontdek Ritsema door haar beste werk en kom meer te weten over haarzelf, haar tijd en haar artistieke vriendschappen.
Conservator Maaike Rikhof heeft veel van Ritsema’s werken opgespoord en voor het eerst kunnen dateren. Samen met co-auteurs Hanna Klarenbeek (Paleis het Loo) en Jet Sloterdijk (Drents Museum) beantwoordt zij de vraag: hoe vindt een professioneel kunstenaar rond 1900 haar weg in een wereld die vrouwen heel andere kansen biedt dan mannen?
Deze eerste monografie over de Haarlemse Coba Ritsema verschijnt tegelijk met de eerste overzichtstentoonstelling sinds haar overlijden: Coba Ritsema. Oog voor kleur in het Frans Hals Museum.
Dit is Edith van Leckwyck
‘Een van de grootste beloftes van haar generatie’. Zo werd Edith van Leckwyck (Antwerpen 1899 – Amsterdam 1987) genoemd toen zij in 1927 haar schilderijen voor het eerst tentoonstelde.
Van Leckwycks landschappen en dorpsgezichten in een expressieve en naïeve stijl trokken de aandacht. Haar talent om met kleuren een sfeer te scheppen werd geroemd. Na acht succesvolle jaren trouwde Van Leckwyck met de Duitse kunstenaar Heinrich Campendonk. Toen ze in 1935 met hem in Amsterdam ging wonen, stopte ze met schilderen. Pas 27 jaar later, na het overlijden van Campendonk, zou ze haar werk weer oppakken. Haar droomachtige schilderijen hadden nog net zo’n speelse charme als vroeger. Opnieuw was haar werk te zien op internationale tentoonstellingen. Maar na haar overlijden in 1987 werd het stil. Van Leckwycks levenswerk verdween uit het geheugen. De rijk geïllustreerde monografie Dit is Edith van Leckwyck is de eerste moderne overzichtspublicatie over Van Leckwyck. Het is een nieuwe kennismaking met een kunstenaar die nooit vergeten had mogen worden.
Chinees behang in Nederland
Chinees behang
In de periode tussen 1750 en 1800 bracht de VOC kleurrijk Chinees behang naar Nederland, versierd met levendige scènes uit het dagelijkse Chinese leven en vogels en bloemen.
In de zeventiende en achttiende eeuw veroverden Aziatische objecten, zoals Chinees behang, porselein en zijde, Europa. De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) was essentieel voor de stroom van deze objecten naar Nederland. Het weelderige behang was een luxeartikel dat slechts voor de elite toegankelijk was. Vandaag de dag zijn er nog enkele plekken in Nederland met dit zeldzame behang. Waaronder Landhuis Oud-Amelisweerd in Bunnik, uniek door de aanwezigheid van twee kamers met Chinees behang. Deze publicatie belicht de aanwezigheid en betekenis van Chinees behang in Nederland en illustreert hoe Chinees behang ons begrip van de Chinese visuele traditie vergroot. Hiermee wordt een vergeten aspect van onze culturele geschiedenis naar voren gebracht.
DOOR HILDA GROEN
Fré Domisse Schrijfster
tussen normaal en abnormaal (1900-1971)
Als romanschrijfster is haar naam vrijwel vergeten, maar in de wereld van de geestelijke gezondheidszorg leeft zij voort als pionier en pleitbezorger. Voor Fré Dommisse (1900-1971) was literatuur geen doel op zich, maar een middel, aldus een recensent. Een rake typering.
Fré Dommisse verwierf nationale faam met haar debuutroman Krankzinnigen (1929), gebaseerd op haar eigen ervaringen met jarenlange psychiatrische opnames. Met deze roman, en met de publicaties en voordrachten die volgden, richtte zij zich niet tot de literaire elite, maar tot het grote publiek.
Ze kwam in het geweer tegen de wijdverbreide vooroordelen over de psychiatrie. Haar pleidooi tegen het stigma vond weerklank in lezingen, artikelen en vriendschappen – waaronder die
Kunst voor de Führer
met Simon Vestdijk. Haar strijd voerde ze vanuit Utrecht en later vanuit Doorn, waar ze leerde zich los te maken van schaamte en onmacht.
Hoe zij dat voor elkaar kreeg, en wat het haar uiteindelijk bracht – dát is het verhaal van deze biografie.
Erhard Göpel en de jacht op Europese meesterwerken
Tijdens de Tweede Wereldoorlog spelen kunsthistorici een cruciale rol in de systematische roof van kunstwerken. Eén van hen is Erhard Göpel (1906-1966), een intelligente, cultureel belezen man die zich met volle overtuiging inzet voor het naziregime.
Als vertegenwoordiger van de beruchte Sonderauftrag Linz is hij verantwoordelijk voor het verwerven van honderden topwerken uit Nederland, België, Frankrijk en Oostenrijk – bestemd
voor Hitlers gedroomde Führermuseum. De gevolgen van zijn werkzaamheden zijn tot op de dag van vandaag aanwijsbaar: een aantal van de circa 1.500 kunstwerken die hij in deze landen voor Hitler heeft geroofd wordt nog altijd vermist.
De biografie volgt Göpel vanaf zijn jeugd, via zijn vormingsjaren als kunstcriticus, tot zijn actieve rol als kunstrover. Na de oorlog herstelt hij zijn reputatie en wordt een invloedrijk figuur in de kunstkritiek.
Kunst voor de Führer - Erhard Göpel en de jacht op Europese meesterwerken biedt het indringend portret van een vermoedelijke nazi met een grote liefde voor beeldende kunst.
De Roof van de Oranje-Collecties
(1795-1815)
In de achttiende eeuw genoten de kunst-, natuurhistorische en boekencollecties van de Oranjes grote internationale bekendheid. Minder bekend is hoe deze bijzondere verzamelingen tot stand kwamen.
Door een verfijnd samenspel van diplomatieke contacten met Europese vorstenhoven, uitwisseling met geleerden en strategische relaties binnen de handelscompagnieën van de Republiek ontstond een netwerk van verzamelaars in stadhouderlijke kringen. Meerdere leden van het Huis Oranje-Nassau bouwden indrukwekkende collecties op, met als meest zichtbare uiting het privémuseum van Willem V aan het Haagse Buitenhof: het Vijverhof en de Galerij. Daar kwamen schilderijen, exotische dieren, zeldzame koralen, antieke objecten, boeken, kaarten en instrumenten samen in een ambitieus geheel dat de culturele rijkdom van de Verlichting weerspiegelde. Met de Franse inval in 1795 kwam hier abrupt een einde aan: een groot deel van de collecties werd als oorlogsbuit naar Frankrijk gevoerd en verdween voorgoed uit Nederlandse handen.
Historicus en voormalig museumdirecteur Marie Christine van der Sman vertelt in dit rijk geïllustreerde en meeslepende boek het verhaal van deze veelzijdige verzamelpraktijk, de mensen erachter en het tragische lot dat hun collecties trof.
2025
DOOR RUUD BRETELER
DOOR MARIE CHRISTINE VAN DER SMAN
Nieuw te verschijnen
Dirk Filarski
Over de top!
De Nederlandse schilder Dirk Filarski (1885-1964) geniet bekendheid als kunstenaar van de Bergense School, maar bovenal ging hij zijn eigen artistieke weg.
Kunsthistoricus Eliane Odding, curator van de tentoonstelling Dirk FilarskiOver de top! in Museum Kranenburgh, schetst in haar essay het grotere verhaal over de artistieke ontwikkeling van de reislustige Filarski: van ‘lichtschilder’, geïnspireerd door het luminisme, tot kunstenaar die, beïnvloed door het expressionisme, zijn beleving van het Zwitserse berglandschap ongekend krachtig en kleurrijk wist te vertalen naar het doek.
Veel van de schilderijen die hij in Zwitserland maakte staan te boek als absolute hoogtepunten binnen zijn oeuvre. Kunsthistoricus Antoon Erftemeijer stelt in zijn essay de vraag, wat deze Zwitserse werken zo fascinerend maakt. Bestond er al een traditie van berglandschappelijk schilderen, en zo ja, wat voegde Filarski daaraan toe? En hoe verhoudt zijn werk zich tot de Zwitserse landschapschilderijen van tijdgenoten in binnen- en buitenland?
Théophile de Bock (1851-1904)
Landschapschilder, verbinder, organisator
Haagse School-schilder Théophile de Bock is bekend om zijn landschappen en zijn bijdrage aan Museum Panorama Mesdag, waarvoor hij de duinpartijen en de lucht schilderde.
Al tijdens zijn leven wordt zijn werk internationaal verzameld, vooral in Amerika en Canada. De Bock adviseert veel jonge kunstenaars en helpt hen op weg. In 1891 is hij medeoprichter en voorzitter van De Haagse Kunstkring, waar hij de eerste overzichtstentoonstelling regelt voor Vincent van Gogh, met wie hij van 1881 tot 1883 bevriend was. In de tweede helft van de jaren tachtig verblijft hij enige tijd in kasteel Oud-Rande in Diepenveen, waar een kleine kunstenaarskolonie was. Daarna huurt De Bock geregeld de orangerie van kasteel Doorwerth dat zijn zomeratelier wordt. In 1895 vestigt hij zich in het nabijgelegen Renkum, waar hij naast een VVV ook de kunstenaarsvereniging Pictura Veluvensis opricht. Later verhuist De Bock naar Haarlem, waar hij op 53-jarige leeftijd overlijdt. Dit is de eerste monografie over de kunstenaar.
Leven en werk van schilder Dirk van Gulik (1904-1982)
Worstelen met de volmaakte weergave
Kunstschilder Dirk van Gulik (1904–1982) was in alle opzichten eigen. Hij trok zich weinig aan van sociale conventies en heersende stijlen.
Dit resulteerde in een verrassend, gevarieerd en soms raadselachtig oeuvre. Hij gaf een totaal eigen weergave van traditionele thema’s zoals Amsterdamse stadsgezichten, landschappen van Nederland, Frankrijk, Spanje en Curaçao, portretten en stillevens. Van Gulik studeerde aan de Koninklijke Academie in Antwerpen, maar woonde en werkte het grootste deel van zijn leven in Amsterdam.
Hij was lid van kunstenaarsverenigingen als de Hollandse Aquarellistenkring en Arti et Amicitiae, waar hij grote waardering onder collega’s genoot. Die erkenning bleek ook uit de toekenning van de Arti-medaille (1957) en de Jeanne Oostingprijs (1973). Hoewel hij geen brede bekendheid verwierf, was zijn werk bij verzamelaars geliefd.
Onder meer het verzamelaarsechtpaar Van Bommel–Van Dam van het gelijknamige museum in Venlo en Museum Henriette Polak namen zijn werk op in hun collecties.
JEROEN KAPELLE, EVELIEN DE VISSER, ULBE ANEMA, DICK VAN VEELEN
Nieuw te verschijnen
De Kunst van het Lezen Kunstkaartenboek
De Kunst van het Lezen is een ode aan het lezen en de lezer. Schilders hebben lezende mensen vastgelegd in verstilde portretten– intieme momenten waarin de geest op reis gaat.
Dit kunstkaartenboek bevat negentien schilderijen die dit fenomeen verbeelden. Elke afbeelding is gedrukt op een uitscheurbare kunstkaart: om in te lijsten, te bewaren of te versturen. Zo reist de magie van het lezen door van hand tot hand. Of het nu een kind is met een boek op schoot, een vrouw verdiept in een roman of een man verzonken in gedachten – ‘lezen is dwalen zonder te verdwalen’, thuiskomen zonder bestemming. De Kunst van het Lezen nodigt uit tot kijken, mijmeren en delen. Want soms zegt een beeld van een lezend mens meer dan duizend woorden.
van de Hermitage Amsterdam
De tijd van 1990 tot pakweg 2010 was hoopvol voor westerse relaties met Rusland. De Koude Oorlog was voorbij! In 1991 zocht De Nieuwe Kerk in Amsterdam contact met de Hermitage in Sint-Petersburg. Het leidde tot vier tentoonstellingen met in totaal 800.000 bezoekers.
Eind jaren negentig zocht het monumentale verpleeghuis Amstelhof aan de Amstel een nieuwe bestemming. Directeur van De Nieuwe Kerk Ernst Veen werd gevraagd of hij ideeën had. Die had hij. In 2009 kreeg, na vijf jaar ‘opwarmen’ met een klein museum, Nederland er een groot museum bij: de Hermitage Amsterdam. Meer dan twintig tentoonstellingen, ruim 7 miljoen bezoekers. Tot de samenwerking abrupt werd verbroken door de Russische inval in Oekraïne.
Ernst Veen, oprichter en eerste directeur, vertelt in dit boek ‘het verhaal’ van de Hermitage Amsterdam.
Bas Kosters
Many loving arms
Vanaf 14 februari 2026 presenteert Rijksmuseum Twenthe de eerste museale solotentoonstelling van het autonome werk van Bas Kosters.
Bas Kosters (Zutphen 1977) verwierf vanaf 2002 internationaal faam als ontwerper van non-conformistische modecollecties, maar in de afgelopen 10 jaar heeft zijn oeuvre zich verbreed. Via uiteenlopende media als textiel, grafiek, tekenen en keramiek verkent hij persoonlijke en maatschappelijke thema’s als eenzaamheid, de jacht naar geluk, vrijheid, seksualiteit en identiteit. Zijn werken vormen samen een kleurrijk en prikkelend universum waarin overal het verlangen naar verbinding doorklinkt.
Zowel de tentoonstelling als deze bijbehorende publicatie toont een dwarsdoorsnede van zijn veelzijdige werk van de afgelopen 10 jaar.
‘Solo e tutti’ Stef Kreymborg, kunstenaar
De kunst van Stef Kreymborg (Amsterdam 1953) bestaat uit objecten waarin toevalligheden zo zijn geordend dat ze nieuwe vormen en betekenissen krijgen. Daarbij wordt een enkel gegeven tot een groter geheel vermenigvuldigd.
Haar materialen vindt ze vaak in de natuur, zoals bij Reverence (2023), een constructie van bladstelen van de doodsbeenderenboom. Kreymborgs maatschappelijke betrokkenheid blijkt onder meer uit Klaagmuur (2009), een wandkleed van duizenden “eenzame sokken”, zoals iedereen er wel een of meer in de kast heeft liggen. Samengevoegd tot kunstwerk vormen de nutteloos geachte kledingstukken een krachtig
symbool van hoop en verbinding, dat behalve in Nederland ook te zien was in China en de VS. Het boek ‘Solo e tutti’ geeft een overzicht van vijftig jaar kunstenaarschap. Na een start in het kielzog van de Nederlandse Nul-beweging ontwikkelde Stef Kreymborg zich tot een veelzijdig kunstenaar van ‘ongezochte vondsten’, zoals kunsthistoricus Karin van Lieverloo het in deze uitgave treffend formuleert.
DOOR ERNST W. VEEN
DOOR JOSIEN BELTMAN
DOOR ADELHEID SMIT, FEICO HOEKSTRA, KARIN VAN LIEVERLOO
MARIEKE JOOREN E.A.
DOOR
Peter Alma Van De Stijl naar Communisme
Peter Alma (1886-1969) was een man met een missie. Kunstenaar, communist, idealist, met twee benen in de werkelijkheid.
Hij had als doel om beeldende kunst voor de samenleving te maken: kunst die tot de verbeelding spreekt van het grote publiek. Zijn twee muurschilderingen in het Amstelstation in Amsterdam zijn het bekendst. Naast muurschilderingen maakte hij ook olieverfschilderijen, houtsneden en zogenaamde beeldstatistieken (infographics).
Hij onderhield contacten met kunstenaars rond De Stijl en bewoog zich actief binnen de internationale avant-garde, van Parijs tot Amsterdam en van Wenen tot Moskou. Te midden van het tumult van de twintigste eeuw
DOOR
volhardde Alma in het realiseren van zijn idealen. Een rijk geïllustreerd boek over deze veelzijdige kunstenaar, met essays van diverse auteurs.
BRIGITTE BLOKSMA, LYDIA FIGES, SANDRA KISTERS
Ryan Gander X Edgar
Degas
Pas de Deux
Dit boek brengt het werk van de Britse kunstenaar Ryan Gander en de Franse beeldhouwer Edgar Degas met elkaar in dialoog.
Sinds 2008 herinterpreteert Gander Degas’ beeld Petite Danseuse de Quatorze Ans (1880-1881) en plaatst het in hedendaagse contexten.
Zijn sculpturen bevrijden de veertienjarige danseres van haar sokkel en tonen haar in verschillende scenario’s. In het boek en de tentoonstelling in Beelden aan Zee wordt Ganders serie van 22 ballerina’s gepresenteerd, samen met Degas’ beroemde werk.
Brigitte Bloksma, directeur van Beelden aan Zee, benadrukt dat de relatie tussen Degas’ originele
INTERVIEW
werk en Ganders benadering een fascinerende reflectie biedt op de perceptie van de ballerina en de grenzen tussen kunst en het dagelijks leven. Het toont hoe kunstenaars thema’s als beweging, jeugd en kwetsbaarheid door de tijd heen behandelen.
Het boek bevat een inleiding van Bloksma, een interview met Gander door Lydia Figes, en een hoofdstuk van Sandra Kisters over Degas’ werk in de hedendaagse beeldhouwkunst.
Kunst is ook verwondering
Mark Grol, directeur van de
PAN
Als directeur van de PAN leidt Mark Grol een van de meest veelzijdige kunstbeurzen van Nederland. Met een achtergrond bij Sotheby’s, ervaring in de internationale kunsthandel en een goed oog voor verhalen achter objecten, zet hij zich in voor een beurs waar kwaliteit, plezier en verbazing hand in hand gaan.
Alles door elkaar – dat maakt het verrassend
De PAN werd in 1987 opgericht door zes kunsthandelaren en beleeft in 2025 haar 38ste editie. In de beginjaren was de beurs groter dan de TEFAF; inmiddels is PAN uitgegroeid tot de grootste nationale kunstbeurs van Nederland, met jaarlijks zo’n 120 deelnemers in de RAI in Amsterdam.
Wat de beurs volgens Grol uniek maakt, is de veelkleurigheid: ‘Design, sieraden, antiek, schilderkunst – alles staat door elkaar. Geen secties, geen hokjes. Je loopt als het ware door een labyrint. Dat moet je verwonderen.’ Voor de komende editie werkt PAN samen met Splinter Chabot aan een nieuw campagnebeeld, dat precies die gedachte belichaamt. ‘We willen dat mensen zich laten verrassen, blijven kijken, met een glimlach rondlopen.’
Verwondering is voor Grol geen bijzaak. ‘Kunst is niet elitair. Het is nieuwsgierigheid, plezier, gesprekken voeren.’ Daarom voegt de PAN aan de beurs ook steeds meer beleving toe: besloten diners, goed eten, livemuziek, lezingen. ‘Je moet mensen in de stemming brengen. Dán gaan ze kijken – en misschien zelfs kopen.’
Een streng oog voor kwaliteit
Toch is de PAN meer dan een feestje. ‘Kwaliteit is onze basis. We zijn streng in selectie en keuring. Je komt er niet zomaar op,’ zegt Grol. ‘Jan Rudolph de Lorm is voorzitter van de selectiecommissie, en de Raad van Commissarissen beslist wie mee mag doen. Er mag niet te veel van hetzelfde zijn. Geen overgerestaureerde stukken. We willen echt het verschil maken.’
Dat geldt ook voor het publiek. Grol ziet hoe het verzamelgedrag door de jaren heen veranderd is. ‘Vroeger had je verzamelaars die zich op één specialisme richtten: zilver, glas, Aziatica. Nu kopen mensen meer op gevoel. Voor hun huis. Voor de sfeer. Ze combineren oud en nieuw. Een antieke kast naast moderne fotografie – als het klopt, klopt het.’
Het verhaal achter het object maakt het waardevol
Zelf noemt hij zich geen uitgesproken verzamelaar, maar hij koopt wél dingen die hem raken. ‘Chinese meubelen uit mijn tijd in Hongkong. Een schilderij, een gebruiksvoorwerp. Als het maar een verhaal vertelt.’ Dat past bij zijn loopbaan: na zijn start bij Sotheby’s Amsterdam in 1995 werkte hij internationaal, van Londen tot Parijs. Bij kunstuitgever Cahiers d’Art in Parijs werkte hij aan heruitgaven van vroege Picasso-edities. ‘Daar merkte ik hoe belangrijk het is om kunst ook in woorden vast te leggen.’
Die liefde voor het verhaal achter het object deelt hij met partners als Waanders Uitgevers. ‘We bedienen deels hetzelfde publiek: mensen die openstaan voor schoonheid, die zich willen laten inspireren en iets mee naar huis willen nemen dat blijft. Kunst, boeken, ideeën – het hoort allemaal bij elkaar.’
De PAN ziet hij dan ook niet als een galerie op herhaling, maar als een moment van ontmoeting. ‘Als iemand bij het weggaan zegt: “Wat was dít nou weer voor ontdekking”, dan is mijn missie geslaagd.’
Zien we u dit jaar ook op de PAN? Dit najaar is de PAN uiteraard weer in de RAI van 2 t/m 9 november te bezoeken. Waanders Uitgevers vindt u in de entreehal bij binnenkomst. Boek uw tickets op: www.pan.nl.
Voordeelboeken
VOORDEELBOEK
Een origineel, rijk geïllustreerd en toegankelijk geschreven boek dat de praktijk van het schilderen verbindt met de theoretische kunstgeschiedenis. De opzet is historisch. Hoe kijken wij naar kunst en hoe heeft het kleurgebruik zich ontwikkeld? Maar ook technisch: welke pigmenten had men vroeger en welke nu? Elk pigment wordt in mondiale context apart behandeld. Een uniek boek over alle aspecten van het gebruik van kleur door de mens, geschreven vanuit het perspectief van de kunstenaar.
VOORDEELBOEK
Leo Gestel op Mallorca biedt een uniek overzicht van het spectaculaire en kleurrijke werk dat schilder Leo Gestel maakte tijdens zijn verblijf op Mallorca in 1914. Gestel verblijft een periode van vier maanden op het Spaanse eiland en maakt hier, gebiologeerd door het landschap, in hoog tempo een groot aantal schetsen en schilderijen. De serie werken vormt een experimenteel hoogtepunt in de moderne Nederlandse kunst, maar werd nog niet eerder bijeengebracht in een tentoonstelling en boek.
VOORDEELBOEK
Er is veel over de Duitse misdaden in de concentratie- en vernietigingskampen geschreven. Maar de geschiedenis van de kinderen bleef decennialang vrijwel onbekend. Van alle kinderen die in Auschwitz zijn geboren, konden er in 1945 slechts 60 worden bevrijd. Veel van deze kinderen vertelden voor het eerst over hun leven in het kamp en daarna. Alwin Meyer komt niet alleen met angstaanjagende feiten en getallen, maar geeft de overlevenden een naam en een gezicht en laat hen uitvoerig aan het woord komen.
VOORDEELBOEK
Vervlogen
Vervlogen - Geuren in kleuren gaat over geur en reuk in de Hollandse en Vlaamse kunst van de zeventiende eeuw. Van welriekende bloemen en parfums tot stinkende grachten en lichaamsluchtjes. Het gaat over de zintuigelijke rol van geur in het dagelijks leven, over geur en gezondheid, over kruidige geuren uit verre landen en over het verdwenen geurenlandschap van het verleden. Maar hoe werden geur en reuk uitgebeeld? Welke betekenis hechtte men aan geuren en welke associaties riepen ze op? Valt het leven van toen in geuren te vangen?
VOORDEELBOEK
Het boek
Beleef de Dinkel is een ode aan deze schitterende, kleine laaglandrivier in Noordoost-Twente. De internationaal bekende natuurfotograaf Paul van Gaalen heeft deze unieke meanderende rivier, een van de weinigen nog in Nederland, in aansprekende beelden vastgelegd. Door de beschrijvingen en begeleidende foto’s is er een indrukwekkend beeld ontstaan waarin men meegenomen wordt langs vele lommerrijke plekjes. Ze nodigen uit een poosje stil te blijven staan en de prachtige indrukken te verwerken.
VOORDEELBOEK
In november 1918 kwam er een einde aan de gruwelijk gevoerde Eerste Wereldoorlog, maar dat leidde in Duitsland bepaald niet tot vredelievende taferelen. Geweld en haat heersten in de politiek en op straat. Honderdduizenden mannen bleken gevoelig voor gewelddadige verlossingstheorieën. Hoe kon dat? De schrijver analyseert (on)bewuste boodschappen in romans en verslagen van vrijkorpsofficieren, gedichten van Brecht en schilderijen en tekeningen van Dix en Grosz met hun uitdrukking van die mannelijke angsten, gewelddadige wensen en obsessies.
VOORDEELBOEK
Dit fotoboek is als een reis door het leven van Karel Appel (1921-2006), een van de meest bekende Nederlandse kunstenaars uit de twintigste eeuw. Het boek gaat niet alleen over het leven en werk van Appel, maar het is ook een ode aan de fotograaf Nico Koster. Een fotograaf die 30 jaar lang het leven van Appel heeft vastgelegd, op zijn unieke en onnavolgbare wijze. De foto’s laten het leven zien van een kleurrijke en opstandige kunstenaar.
VOORDEELBOEK
Het is onvoorstelbaar wat je allemaal met haar kunt doen. Haar leidt een eigen leven, en toch sparen we kosten noch moeite om het naar onze hand te zetten.
Haar kan een bron van frustratie zijn, maar is in veel gevallen ook een teken van trots.
Haar is veelzijdig, krachtig, hoogstpersoonlijk, magisch en ja, soms regelrecht kunst. Dit originele haarlexicon is dan ook onmisbaar voor iedereen die zich weleens druk maakt om de vraag: zit mijn haar goed?
VOORDEELBOEK
Amalia. Ambitie met Allure richt de schijnwerpers op Amalia van Solms (1602-1675). Een vrouw die strategisch en vol ambitie haar rol op het (inter) nationale toneel opeist en het verloop van de geschiedenis van de Republiek en het Huis van Oranje blijvend beïnvloedt. Deze rijk geïllustreerde publicatie laat zien dat Amalia als geen ander de kracht van beeld bewust weet te benutten en door diverse strategieën politieke invloed en aanzien verkreeg.
VOORDEELBOEK
Opnieuw een nieuwe bijzondere serie mensbeelden, gemaakt door Lotta Blokker (1980). Ze werd geconfronteerd met een enorme emotie toen zij persfoto’s zag van heftige gebeurtenissen. De man die van de Twin Towers sprong, het jongetje dat gevlucht was en, verdronken in zee, op het strand lag. Ze weet de ziel van de geportretteerde te pakken, waardoor ze kwetsbaarheid maar ook een enorme zeggingskracht hebben; heel menselijk en herkenbaar. In dit boek vertelt ze over haar ervaringen en haar ideeën achter deze beelden.
VOORDEELBOEK
Delft was in de zeventiende eeuw een broedplaats van talent, een stad waar belangrijke innovaties plaatsvonden. Hier groeide Johannes Vermeer uit tot een schilder van wereldformaat. Via sleutelfiguren in Vermeers leven krijgen we inzicht in het artistieke, intellectuele en sociale klimaat in het zeventiende-eeuwse Delft. Door in te zoomen op de wereld en de mensen rondom Vermeer krijgen we beter zicht op de meester, maar het mysterie over zijn genialiteit blijft intact.
VOORDEELBOEK
De Franse inval in het Rampjaar 1672 maakte een onuitwisbare indruk op de Nederlandse bevolking. Al in 1674 verscheen het anonieme leerboek Spiegel der Jeugd, ‘zodat de jongelui de gebeurtenissen nooit vergeten en kunnen leren van wat ons is overkomen’. Het uiterst anti-Franse boek werd tot diep in de achttiende eeuw tientallen keren herdrukt. Beschrijvingen van politieke verwikkelingen in Frankrijk werden afgewisseld met de wandaden die de Fransen in Nederland verrichtten, en de heldendaden waarmee de Nederlandse bevolking die beantwoordde.
Lotta Blokker Beelden
Het Delft van Vermeer
Waanders Art
Met de nieuwste Waanders Art collectie breng je kunst in het dagelijks leven. Ontdek kunstzinnige boekenleggers, puzzels, ansichtkaarten en meer! Bekijk het volledige aanbod Waanders Art op: www.waanders.nl.
Magnetische boekenleggers
Dick Bruna Nijntje leest
Afmeting: 4,9 cm x 10,5 cm
Materiaal: Papier en magneet
Productie: gemaakt in Delft Nederland
Merk: Klickmark
Van Gogh
Sterrennacht
Afmeting: 4,9 cm x 10,5 cm
Materiaal: Papier en magneet
Productie: gemaakt in Delft Nederland
Merk: Klickmark
Set van 3 magnetische boekenleggers
€8,25
Vincent van Gogh
Luxe paperback
Afmeting: 4,9 cm x 10,5 cm
Materiaal: Papier en magneet
Productie: gemaakt in Delft Nederland
Merk: Klickmark
Claude Monet
Afmeting: 4,9 cm x 10,5 cm
Materiaal: Papier en magneet
€8,25
Productie: gemaakt in Delft Nederland
Merk: Klickmark
De Heem, Bloemstilleven
Een mooie KUNST-puzzel van hoge kwaliteit.
1000 stukjes
Materiaal: blauw bord
Afmeting puzzel: 44 x 68 cm
2,15
€ 19,65
Dick Bruna
Afmeting: 4,9 cm x 10,5 cm
Materiaal: Papier en magneet
Productie: gemaakt in Delft Nederland
Merk: Klickmark €8,25
P.Bruegel de Oude, Volkstelling te Bethlehem Een mooie KUNST-puzzel van hoge kwaliteit.
1000 stukjes
Materiaal: blauw bord
Afmeting puzzel: 44 x 68 cm
Munch
De Schreeuw
Afmeting: 4,9 cm x 10,5 cm
Materiaal: Papier en magneet
Productie: gemaakt in Delft Nederland Merk: Klickmark
Mauritshuis
Afmeting: 4,9 cm x 10,5 cm
Materiaal: Papier en magneet
€8,25
Productie: gemaakt in Delft Nederland
Merk: Klickmark
Paul Cézanne, Huis met een rood dak Een mooie KUNST-puzzel van hoge kwaliteit.
1000 stukjes
Materiaal: blauw bord
Afmeting puzzel: 44 x 68 cm
€ 19,65
Heinen Delfts Blauw
Mok Koe
Deze leuke mok is gedecoreerd met een nieuwsgierige Hollandse koe die je brutaal aankijkt vanaf het kopje. Inhoud: 300 ml
Mok Bosvogels
€13,95
Deze leuke mok is gedecoreerd met een tak vol vrolijke bosvogeltjes en een gouden oortje. Inhoud: 300 ml
€13,95 €13,95
Mok Tulp
Deze leuke mok is gedecoreerd met weelderige tulpen die nog een beetje in de knop zitten. Inhoud: 300 ml
Heinen Delfts Blauw
Yogurtschaaltje
Per stuk
€16,95
Set van 4
€65,-
Blauw Vouw
Koffiekop
Per stuk
€11,95
Set van 4
€45,-
Heinen Waterflessen
Grachtenpanden
Een thermosfles met daarop een schildering van een gezellig rijtje grachtenpandjes.
Geïsoleerd - RVS - 500 ml
De dubbelwandige isolatie houdt je drankjes tot wel 24 uur koud en 12 uur warm, ideaal voor onderweg of thuisgebruik. Niet vaatwasserbestendig
€19,95
€13,95
Mok IJsvogel
Deze leuke mok is gedecoreerd met een prachtig, gedetailleerde ijsvogel en een gouden oortje. Inhoud: 300 ml
Gebakschoteltje
Per stuk
€13,95
Set van 4
€53,-
Blauw Bloesem
Yoghurtschaaltje
Per stuk
€12,95
Set van 4
€49,-
Delfts Blauw
Een thermosfles met daarop een Delfts blauwe schildering van bloemen.
Geïsoleerd - RVS - 500 ml
De dubbelwandige isolatie houdt je drankjes tot wel 24 uur koud en 12 uur warm, ideaal voor onderweg of thuisgebruik. Niet vaatwasserbestendig
€19,95
Koffiekop
Per stuk
€11,95
Set van 4
€45,-
Gebakschoteltje
Per stuk
€13,95
Set van 4
€53,-
Bosvogels
Een thermosfles met daarop een schildering van bontgekleurde bosvogeltjes die op een tak rusten.
Geïsoleerd - RVS - 500 ml
De dubbelwandige isolatie houdt je drankjes tot wel 24 uur koud en 12 uur warm, ideaal voor onderweg of thuisgebruik. Niet vaatwasserbestendig
€19,95
Top 50 > onze selectie
Met trots presenteren wij u een steeds groter wordend aanbod aan boeken. Hieronder vindt u een selectie die u alvast een indruk geeft van ons assortiment. Benieuwd naar het volledige aanbod? Neem dan snel een kijkje op onze website: www.waanders.nl
Waanders Buitenkans
Hieronder bieden wij u titels aan uit het boekenarchief van voormalig Uitgeverij Waanders, Zwolle. Het betreffen bijzondere tentoonstellingscatalogi en andere, inmiddels tot standaardwerken uitgegroeide, boeken. Let wel: het gaat vaak om enkele exemplaren, dus OP=OP! Kijk voor een uitgebreider aanbod op onze website www.waanders.nl onder de knop SALE.
Afgezien van enkele antiquarisch gezochte uitgaven hanteren wij vriendenprijzen voor deze titels. De boeken zijn alleen rechtstreeks bij Waanders Uitgevers te bestellen: via de webwinkel www.waanders.nl, de bestelbon (hieronder), via e-mail info@waanders.nl of telefonisch 038 4601763. € 32,50
Jaar van uitgave: 1989 514 pagina’s Gebonden | Nederlands
De verzameling
Van Eeghen
De verzameling Van Eeghen is gewijd aan de unieke collectie van bijna 600 tekeningen met Amsterdamse onderwerpen die zijn bijeengebracht door de bekende Amsterdamse bankier mr. Chr. P. van Eeghen (1880-1968).
€ 10,-
Jaar van uitgave: 2002 114 pagina’s Gebonden | Nederlands, Frans, Engels
Dordrecht 1650-1800
Wie Dordrecht uit het Noorden nadert wordt direct gegrepen door de schoonheid van de rivieroever met haar eeuwenoude huizen, pakhuizen en kerken. De in dit boek bijeengebrachte prenten en tekeningen getuigt van de verstrengeling van bedrijvigheid en welvaart.
€ 29,95
Jaar van uitgave: 1995 495 pagina’s Gebonden | Engels
Glass in the Rijksmuseum volume 2
Glass in the Rijksmuseum II describes the most important part of the collection of glass in the Rijksmuseum, the unparalleled Dutch glass objects decorated with diamond-point, wheel and stipple engravings.
€ 24,95
Jaar van uitgave: 1987 360 pagina’s Gebonden | Nederlands € 9,90
De wording van modern Den Haag
In 1920 telde Den Haag ruim 350.000 inwoners tegen 42.000 in 1815. Van een kleine, door singels omsloten stad, waar men in een uur omheen kon lopen, was de residentie uitgedijd tot een grote kosmopolitische stad.
Architectuur en stedebouw in Amsterdam In zeven eeuwen ontwikkelde Amsterdam zich van een kleine nederzetting aan de Amstelmond tot een wereldstad. In dit boek wordt een globaal beeld geschetst van de ruimtelijke ontwikkelingen die de gemeente Amsterdam heeft doorgemaakt.
Tentoonstellingsagenda • Tentoonstellingsagenda • Tentoonstellingsagenda • Tentoonstellingsagenda • Tentoonstellingsagenda
LOPENDE TENTOONSTELLINGEN
• Pelgrimage naar Maastricht - Verering van Sint Servaas en de Heiligdomsvaart
> Maastricht Museum i.s.m. o.a. Basiliek van Sint Servaas
T/M 31 AUGUSTUS 2025
• Scarlett Hooft Graafland – Mesmerizing
> Museum Panorama Mesdag, Den Haag
T/M 31 AUGUSTUS 2025
• Charley Toorop: Liefde voor Van Gogh
> Kröller-Müller Museum, Otterlo
T/M 14 SEPTEMBER 2025
• Ossip Zadkine – Mens, Mythe & Metamorfose
> Museum JAN, Amstelveen
T/M 26 OKTOBER 2025
• Verlangen naar Egmond
> Stedelijk Museum Alkmaar
T/M 2 NOVEMBER 2025
• Ryan Gander x Edgar Degas
> Museum Beelden aan Zee, Scheveningen
T/M 4 JANUARI 2026
• Heavy Metal - Deventer ambachten zilver, brons en tin (1550-1850)
> Museum De Waag, Deventer
T/M BEGIN 2026
• Bouke de Vries - Unbroken
> Nationaal Keramiekmuseum Princessehof, Leeuwarden T/M 16 AUGUSTUS 2026
VANAF SEPTEMBER
• Microkosmos - De wereld in een Wunderkammer
> Drents Museum, Assen VAN 6 SEPTEMBER T/M 1 MAART 2026
• Thuis bij Ter Borch
> Museum de Fundatie, Zwolle van 6 september 2025 t/m 1 februari 2026
• Singer Highlights > Singer Laren vanaf 9 september 2025
• 1913. De grote kunstexplosie
> Singer Laren VAN 16 SEPTEMBER T/M 11 JANUARI 2026
• The Grand Tour – Bestemming Italië
> Mauritshuis, Den Haag VAN 16 SEPTEMBER T/M 4 JANUARI 2026
• Coba Ritsema
> Frans Hals Museum, Haarlem
VAN 19 SEPTEMBER T/M 1 MAART 2026
• Stef Kreymborg – ‘Solo e
> Museum EICAS, Deventer
VAN 26 SEPTEMBER T/M 1 MAART 2026
• Titanic & Fashion
> Kunstmuseum, Den Haag
VAN 27 SEPTEMBER T/M 25 JANUARI 2026
VANAF OKTOBER
• Théophile de Bock (1851-1904)
> Museum Veluwezoom, Kasteel Doorwerth
VAN 6 OKTOBER T/M VOORJAAR 2026
• Dit is Edith van Leckwyck
> Museum Drachten
VAN 10 OKTOBER T/M 1 FEBRUARI 2026
• Dresscodes – Van statement tot stijlicoon
> Paleis Het Loo, Apeldoorn
VAN 10 OKTOBER T/M 8 MAART 2026
• European Realities
> Museum MORE, Gorssel
VAN 12 OKTOBER T/M 1 FEBRUARI 2026
• Fong Leng & Fans – 60 jaar Mode & Faam
> Museum JAN
VAN 15 OKTOBER T/M 6 APRIL 2026
Leipzig > Drents Museum, Assen
•
• Vivian Ammerlaan
> Singer Laren VAN 25 NOVEMBER T/M 4 JANUARI 2026
• Dirk Filarski
> Museum Kranenburgh VAN 30 NOVEMBER T/M 10 MEI 2026
VANAF JANUARI
• Lampen van de Amsterdamse School: De Nieuwe Honsel
> Drents Museum De Buitenplaats, Eelde 24 JANUARI 2026 – 28 JUNI 2026
VANAF FEBRUARI
• Bas Kosters - Many loving arms > Rijksmuseum Twenthe VAN 14 FEBRUARI T/M 7 JUNI 2026
Wij houden u graag op de hoogte van nieuwe uitgaven en acties van Waanders Uitgevers. Als u uw naam en adresgegevens hieronder invult, sturen wij u regelmatig onze digitale nieuwsbrief en ons nieuwsblad (in krantvorm). Ik bestel graag
tutti’