De Vlissingse
Opstand
15 72
15 72 15 72 Colofon Dit is een uitgave van Uitgeverij de Bode in samenwerking met gemeente Vlissingen Eindredactie: Joep Bremmers Redactie: Joep Bremmers, Peter van Druenen, Ellen de Vriend Redactiecommissie: Peter van Druenen, Jan Koopman, Gerard de Rijke, Willem ten Klooster Foto’s: Fons Wijnacke, Boy Sekewael
INHOUDSOPGAVE
Opmaak en layout: Jan Bastiaenen
MODE DAGEN specialisten aan het werk – talent gezocht
Vrijdag 8 en zaterdag 9 april 2022 Beide dagen vanaf 11.00 uur doorlopend shows. Met live muziek, een hapje en een drankje! Tot dan!
‘Al r 100 uim jaar ’
Pagina 5 Vlissingen was volgens Willem van Oranje de eerste stad die afrekende met de troepen van Alva Pagina 9 Michiel heeft herdenking Vlissings Verzet 1572 uitgevonden Pagina 10 Opstand van 1572 wordt groots herdacht op Paaszaterdag 16 april Pagina 12 ‘Leer kinderen de lokale geschiedenis kennen’ Pagina 15 Tentoonstelling ‘1572: ‘Vlissingen in verzet’ in het Zeeuws maritiem Muzeeum Pagina 16 Wie was de ‘Don’ Pacheco die werd opgehangen in Vlissingen?
BIG DEAL WEKEN PROFITEER NU VAN ONZEEXCLUSIEVE KORTINGEN Pagina 19 DAMESMODE
‘Er had wel eens
BIG DEAL WEKENeen steegje naar ze BIG DEAL WEKEN BIG DEAL WEKEN vernoemd mogen PROFITEER NUSteketee VAN ONZE KORTINGEN PROFITEER NU VAN ONZE KORTINGEN PROFITEER NU VAN ONZE KORTINGEN Lange Zelke 48 • 0118-412119 worden!’ BIG DEAL WEKEN www.exotech.nl - info@exotech.nl PROFITEER NU VAN ONZE KORTINGEN Damesmode
BIG DEAL BIG BIG DEAL WEKEN DEAL WEKEN WEKEN Lange Zelke 48 ONZE BIGsucces DEAL • NU PROFITEER NU VAN KORTINGEN Bij aanschaf aanschaf van screens: screens: Wegens succes verlengd:WEKEN bestel nu uw uwVAN BijONZE aanschaf van rolluiken: Bij van PROFITEER PROFITEER PROFITEER NU NU VAN VAN ONZE KORTINGEN ONZE KORTINGEN KORTINGEN Wegens verlengd: bestel nu Bij aanschaf van rolluiken: 4381 GA Vlissingen
100,00 KORTING KORTING per per screen screen knikarmscherm en en uu krijgt krijgt per per scherm scherm 100,00 KORTING KORTING €€ 100,00 knikarmscherm €€ 100,00 Bij screens: aanschaf van screens: (ook op zonne-energie) Wegens verlengd: Bij aanschaf van rolluiken: 250,00 KORTING KORTING plussucces verlengd: perbestel rolluik (ook opvannu (ook zonne-energie) €€ 250,00 plus per rolluik (ook op Bijop aanschaf van screens: Wegens bestel nu uw succes Bij nu aanschaf rolluiken: Bij aanschaf van Wegens succes verlengd: uw bestel Bijuw aanschaf van rolluiken: € 100,00 knikarmscherm en u krijgt per scherm € 100,00 KORTING GRATIS handzender handzender zonne-energie) € 100,00 KORTING per screen GRATIS knikarmscherm u krijgt per scherm € Bij 100,00 KORTING €van 100,00 KORTING perKORTING screen per screen € 100,00 KORTING knikarmscherm en u krijgt Bij aanschaf screens: Wegensen succes verlengd: bestel nuzonne-energie) uwper scherm aanschaf van rolluiken:
(ook op zonne-energie) per rolluik (ook € 250,00 KORTING per plus (ook opop zonne-energie) € 250,00knikarmscherm KORTING plus opper rolluik (ook €op 100,00 KORTING per screen en u KORTING krijgt per scherm €rolluik 100,00(ook KORTING (ook op zonne-energie) € 250,00 plus zonne-energie) GRATIS handzender (ook op zonne-energie) Maak snelGRATIS een afspraak en laat laat uu adviseren adviseren door onze specialisten! per rolluik (ookspecialisten! op € 250,00 KORTING plus en GRATIS handzender zonne-energie) Maak snel een afspraak door onze zonne-energie) handzender zonne-energie) GRATIS handzender Actie loopt t/m 30 april april 2022. Kijk voor deBij actievoorwaarden op www.hogazon.nl Actie loopt 30 2022. de actievoorwaarden op www.hogazon.nl Bijafspraak aanschaf Bij aanschaf Bij aanschaf van screens: vanonze screens: Wegens succes Wegens verlengd: Wegens succes bestel succes verlengd: nu t/m uw verlengd: bestel bestel nu Bij uw aanschaf nuKijk uw voor van Bij rolluiken: aanschaf aanschaf van rolluiken: van Maak snelrolluiken: een envan laatscreens: u adviseren door specialisten! Maak snel een afspraak en laat uafspraak adviseren door specialisten! Maak snel een en laat uonze adviseren door onze specialisten! € 100,00 KORTING € 100,00 € per 100,00 KORTING screen KORTING per screen per screen knikarmscherm knikarmscherm en uknikarmscherm krijgt per en scherm u krijgt en uper krijgt scherm per €Maak scherm 100,00 KORTING € 100,00 € 100,00 KORTING KORTING snel een afspraak en laat u adviseren door onze specialisten! Actie loopt t/m 30 april 2022. Kijk voor de actievoorwaarden op www.hogazon.nl Actie loopt t/m 30 april de actievoorwaarden www.hogazon.nlop www.hogazon.nl Actie2022. looptKijk t/mvoor 30 april 2022. Kijk voor de op actievoorwaarden Maak snel een zonne-energie) (ook op(ook zonne-energie) op zonne-energie) € 250,00 KORTING € 250,00 €plus 250,00 KORTING KORTING plus plus Actieper rolluik (ook per op rolluik per (ook op(ook op (ook op loopt t/m 30 april 2022. Kijk rolluik voor de actievoorwaarden op www.hogazon.nl afspraak en laat u GRATIS handzender GRATIS GRATIS handzender handzender zonne-energie)zonne-energie) zonne-energie) adviseren door Maak snel eenMaak afspraak snel Maaken een snel laat afspraak een u adviseren afspraak en laatdoor en u adviseren laat onze u adviseren specialisten! door onze doorspecialisten! onze specialisten! onze specialisten! Actie loopt t/m Actie 30 april loopt Actie 2022. t/m loopt Kijk 30 voor t/m april30 de 2022. april actievoorwaarden Kijk 2022. voor Kijk devoor actievoorwaarden op dewww.hogazon.nl actievoorwaarden op www.hogazon.nl op www.hogazon.nl
Actie loopt t/m 30 april 2022 Kijk voor de actievoorwaarden op www.hogazon.nl
15 72
De Vlissingse Opstand, 1572
‘Hier mogen we als Vlissingers trots op zijn!’
Beste lezer, Graag wil ik de inhoud van deze bijzondere themakrant onder uw aandacht brengen. Deze krant staat geheel in het teken van De Vlissingse Opstand in 1572. Dit jaar is het namelijk 450 jaar geleden dat de Vlissingse bevolking in opstand kwam tegen de Spaanse bezetting en zelf de Spanjaarden uit de stad verdreef. Vlissingen was de eerste stad in De Lage Landen die zichzelf bevrijdde en daarmee een belangrijke bijdrage leverde aan de geboorte van Nederland. Daar mogen we als Vlissingers best trots op zijn. Het gemeentebestuur van Vlissingen heeft daarom besloten om van dit jaar een speciaal themajaar te maken, waarin volop aandacht wordt geschonken aan de belangrijke historische gebeurtenissen van 1572. Deze gebeurtenissen zijn niet alleen voor Vlissingen van grote betekenis geweest, maar voor heel Nederland. Om dit te vieren stellen we inwoners, verenigingen en ondernemers in de gelegenheid om herdenkingen, vieringen en andere feestelijkheden te organiseren. Ik ben dan ook blij dat meerdere verenigingen, organisaties en vrijwilligers op allerlei manieren inhoud geven aan dit themajaar. U leest hier meer over in deze krant. Het gemeentebestuur ziet graag dat deze Vlissingse bevrijding ook in de volgende jaren op een feestelijke manier gevierd wordt. Ik zie uit naar het feest in de stad dat op zaterdag 16 april door Vlissingers wordt georganiseerd. Ik hoop u daar te ontmoeten. Het programma voor die dag leest u in deze krant. Op woensdag 6 april 2022 organiseert het gemeentebestuur van Vlissingen een feestelijke herdenkingsbijeenkomst in de Sint Jacobskerk in Vlissingen. Graag nodig ik u van harte uit om deze bijeenkomst bij te wonen. Aanmelden kan via www.vlissingen.nl/1572. Het belooft een mooie middag te worden met muziek door Stichting Klassieke Muziek Vlissingen en boeiende sprekers zoals hoogleraren Herman Pleij, Judith Pollmann en historici Peter van Druenen en Raymond Fagel. Er zal onder andere worden gesproken over de rol van Vlissingen in de Tachtigjarige Oorlog en over de belangrijke waarden (vrijheid, verdraagzaamheid, verbondenheid en verscheidenheid) die toen bevochten werden. Deze universele waarden zijn ook nu, in onze huidige samenleving, van groot belang. Ik wens u veel plezier bij het lezen van deze mooie krant. Bewaar deze krant of geef hem door. We kunnen en mogen de belangrijke gebeurtenissen uit onze geschiedenis niet vergeten!
Bas van den Tillaar Burgemeester gemeente Vlissingen
15 72
15 72
De Vlissingse Opstand, 1572
Vlissingen was volgens Willem van Oranje de eerste stad die afrekende met de troepen van Alva
Had hij gelijk? Het antwoord op deze vraag lijkt makkelijk, maar is het niet. Heel Nederland, inclusief Zeeland, krijgt met de paplepel ingegoten dat Den Briel de eerste was die zich bevrijdde van de Spaanse overheersing. DOOR PETER VAN DRUENEN
was waarop de Vlissingse Opstand spontaan begon én succesvol werd
De tekst ‘Op 1 april verloor Alva zijn
afgerond is echter nog maar de
bril’ behoort bij de top van meest
vraag. Sterker nog: nieuw onderzoek
ingesleten nationale dichtregels. Daar
in het beschikbare bronnenmateriaal
staat tegenover dat er voldoende
wijst erop dat de gebeurtenissen al
aanwijzingen zijn die aantonen dat
ruim vóór de eerste week van april
niet Den Briel, maar Vlissingen de
waren voorbereid en dat de factie
eerste was. Dat is geen nieuws, want
rondom Willem van Oranje er veel
de belangrijkste bron hiervoor is al
eerder bij betrokken was.
langer bekend: de felicitatiebrief die Willem van Oranje op 7 mei 1572
6 april kan weliswaar in de boeken
schreef aan de Vlissingse bevolking:
blijven staan als de dag waarop de opstand eindigde, maar zeker niet als
‘U zal lof en eer oogsten van
de dag waarop hij begon. De enige
de andere landen, omdat u
Vlissinger van wie een document
de eerste bent geweest die
bewaard is gebleven, Joris de Raed,
het Vaderland zo’n goede en
in 1572 rector van de Latijnse school
trouwe dienst hebt bewezen
in de stad, noemt in zijn publicatie uit
in deze ongemakkelijke tijd. U
1594 over Calvijn expliciet woensdag
heeft daarbij een voorbeeld
2 april als de dag van de opstand,
gesteld voor alle anderen: ook
daarmee waarschijnlijk doelend op
zij kunnen, net als u, het juk van
het begin van de gebeurtenissen.
tirannie en slavernij van zich
Deze zienswijze past uitstekend in de
afwerpen.’
aanname dat de fundamenten van de Vlissingse Opstand al ver voor 1572 waren gelegd en wortelden in het
Geen andere stad was eerder
besef bij de politieke hoofdrolspe-
geweest, ook niet Den Briel, waar
lers van die tijd dat de stad een zeer
de Spanjaarden al waren vertrokken
strategische ligging had aan het diepe
voordat een groepje ongeregelde
vaarwater van de Schelde en de
watergeuzen op 1 april door de
Noordzee. Keizer Karel V had al eens
openstaande poorten zo naar binnen
gezegd dat Vlissingen, als ‘de sleutel
konden lopen.
van de Nederlanden en de doorgang
Vlissingen in één dag bevrijd?
voor de hele wereld’ een belangrijke rol kon spelen in de verdediging
Lang is aangenomen dat de gebeur-
van zijn enorme rijk waartoe ook de
tenissen in Vlissingen op zich zelf
Nederlanden behoorden. Op diens
stonden, slechts één dag duurden en
gezag werden al tussen 1545 en 1550
niet meer waren dan een spontane
Fort Rammekens en het Keizersbol-
opstand tegen de overlast die de
werk in Vlissingen gebouwd. Zijn zoon
Vlissingse bevolking ondervond van
en opvolger Philips II was dezelfde
de ingekwartierde troepen van Alva.
mening toegedaan en liet in 1567 door
Toen deze ook nog eens de funda-
de landvoogd Alva een plan maken
menten voor een citadel liet storten
voor het versterken van de stad tegen
op de plek waar eigenlijk een nieuwe
aanvallen van buitenaf.
haven was gepland en eind maart het bericht kwam dat er nog meer
In ongenade
soldaten gelegerd zouden gaan
Intussen was in 1568 de opstand uitge-
worden, barstte op eerste paasdag
broken onder leiding van Willem van
6 april 1572 de bom en slaagden de
Oranje die in ongenade was gevallen
Vlissingers erin om binnen één dag de
bij Philips II en vanuit zijn vluchtadres in
stad te bevrijden. Dat 6 april de dag
Duitsland het verzet organiseerde.
De brief die Willem van Oranje op 7 mei 1572 schreef aan de Vlissingers.
Lees verder op pagina 6 en 7
15 72 Vervolg van pagina 5
Situatiekaart van 6 april 1572
Hij maakte hiervoor met enige
met Spanje gaf ze hieraan gehoor,
tegenzin gebruik van de groeiende
waarna de rebellen begin maart 1572
groep watergeuzen die min of meer
op zoek moesten naar een nieuwe
autonoom opereerde vanuit Engeland
thuishavenstad. Alva ging ervanuit dat
en niet alleen Spaanse schepen
Vlissingen hiervoor de meest waar-
aanviel, maar ook gewone koopvaar-
schijnlijke kandidaat was en zette alles
dijschepen uit onder andere Zeeland.
in het werk om de stad te versterken.
In februari 1572 zette Alva de Engelse
De citadel was al in aanbouw, maar
koningin Elizabeth I onder druk de
hij besloot ook de kwaliteit van de in
Hollandse opstandelingen de toegang
Vlissingen gelegerde manschappen te
tot haar havens te ontzeggen. Omdat
verhogen. De ingekwartierde Waalse
Elizabeth weinig trek had in een oorlog
soldaten moesten plaats gaan maken voor een 1.000-tal Spaanse collega’s die afkomstig waren uit andere delen van de Nederlanden, waaronder hoogstwaarschijnlijk Den Briel. Nadat de voorbereidingen waren afgerond, zond hij vanuit Bergen-op-Zoom een vloot van 17 schepen naar Vlissingen, met aan boord de soldaten.
Opruien van de menigte Berichten over deze plannen bereikten al snel de stad en de kringen rond Willem van Oranje. Wanneer Alva zou slagen in zijn opzet was dat een belangrijke tegenslag voor de ontluikende Nederlandse Opstand. Vanuit Vlissingen kon de Schelde worden beheerst en daarmee een flink deel van het Brabantse en Vlaamse achterland. Er was dus geen tijd te verliezen en in allerhaast werd er een plan gemaakt. Onderdeel van dat plan was de komst van een van de volgelingen van Willem van Oranje naar Vlissingen: Johan van Kuyk, heer van Erpt. Het is zeker dat hij al op 2 april in de stad was, waarschijnlijk zelfs eerder. Van Kuyk had op de dag van de opstand zelf een belangrijke rol in het opruien van de menigte die zich op paasochtend voor het stadhuis van Vlissingen had gevormd om het vertrek van een groep Spaanse kwartiermakers te eisen. Ook de priester van Vlissingen kreeg een rol toebedeeld. Hij leidde die ochtend de paasdienst in de Onze Lieve Vrouwekerk - de huidige Sint Jacobskerk - en hield een vlammende anti-Spaanse toespraak. De rooms-katholieke gemeenschap van de stad maakte nog steeds de meerderheid uit van de bevolking en behoorde tot de meer welvarende klasse. Het was daarom belangrijk om hen bij de opstand te betrekken. Beide groepen smolten in de loop van de ochtend samen en togen, schouder aan schouder, onder leiding van Van Kuyk en waarschijnlijk ook de priester naar de zeedijk, waar de Spaanse vloot was gearriveerd. De rest van het verhaal is overbekend: Van Kuyk loofde een beloning uit voor degene die een schot durfde te lossen op een van de schepen, waarna de Spaanse bevelhebber dacht dat er
15 72
De Vlissingse Opstand, 1572
een grootscheepse aanval op punt
Voordelen en privileges
van beginnen stond en een onder-
Willem van Oranje hield het niet bij
handelaar naar de dijk liet zwemmen.
alleen de lovende woorden in zijn
De uitkomst was dat de Spanjaarden
brief van 7 mei 1572. Hij beloonde de
beloofden te vertrekken, waarna
stad twee jaar later met een nieuwe
de menigte in een overwinningsroes
haven op de plaats waar Alva zijn
terugkeerde naar het stadhuis en daar
citadel had gepland, gebiedsuitbrei-
een toespraak aanhoorde van de
ding op Walcheren, belastingvoor-
stadhouder van Zeeland, Anthonie
delen en tal van hernieuwde maar
van Bourgondië. Deze hield zijn gehoor
ook nieuwe privileges. De stad was
voor dat er nog niets verloren was
naar zijn mening - ook twee jaar na
voor Vlissingen, dat iedereen naar huis
dato - onbetwist de eerste stad die
moest gaan en niemand hoefde te
afrekende met de troepen van Alva.
vrezen voor represailles. De menigte
En daarin had hij gelijk.
liet zich echter niet ompraten en werd steeds luidruchtiger. De stadhouder besloot daarop onmiddellijk de stad te verlaten en de kwartiermakers volgden hem. De overwinning van de Vlissingers was daarmee compleet: de vijandelijke schepen waren onschadelijk gemaakt en het Spaanse gezag gevlucht. Diezelfde middag nog trad het nieuwe stadsbestuur aan. De bestaande leden konden in meerderheid blijven zitten, maar dan wel onder toezicht van een comité van hoplieden, waarin vier vooraanstaande Vlissingers zitting hadden. Zij stonden klaar om de regie in handen te nemen, hetgeen kan worden gezien als een van de meest duidelijke aanwijzingen dat er sprake was van een van te voren uitgewerkt en doorgesproken plan voor de Vlissingse Opstand.
De artikel verscheen eerder in het tijdschrift Zeeuws Erfgoed.
Ets van Simon Fokke uit 1784. De Spaansche bezetting uit Vlissingen verdreven, 1572 Rijksmuseum, Amsterdam
15 72
€5 Lees het hele verhaal over de Vlissingse Opstand in 1572 en koop
VLISSINGEN WAS DE EERSTE! door Peter van Druenen
Verkrijgbaar bij Boekhandels ‘t Spui, Primera en Bruna in Vlissingen En ook bij de Drvkkery in Middelburg
15 72
De Vlissingse Opstand, 1572
Michiel heeft herdenking Vlissings Verzet 1572 uitgevonden “Ik heb de herdenking van het Vlissings Verzet uitgevonden. Daar word ik wel eens om uitgelachen, maar het is wél zo?” stelt niet-praktiserend apotheker Michiel Snoek. Hij voelt zich nog altijd erg betrokken bij die viering. Zeker nu het 450 jaar geleden is. DOOR ELLEN DE VRIEND
Kanonnen Tijdens een ondernemersborrel in de
“Mijn vader was loods en vertelde
Gevangentoren in 1983 kwam ter
me vroeger dat er kanonnen van
sprake hoe de boulevard heringericht
Napoleon tussen het Jaagpad en
kon worden. Michiel opperde toen
het Kanaal door Walcheren stonden:
om er kanonnen op te zetten. Die
meerpalen met een witte bovenkant.
kwamen er bij onder andere de Oprit,
die het erg toevallig vindt. “De kleding
Veldkanon
Toen ik in 1982, na mijn studie farmacie
bij Michieltje en bij de Oranjemolen.
huurden we in Rotterdam, dat was
Michiel heeft het ook voor elkaar
in Leiden, terugkwam in Vlissingen kon
“Bij het beeld van Frans Naerebout
de grootste kostenpost. We hebben
gekregen om een veldkanon op
ik direct bij apotheek Van de Sande
staat een heel groot kanon afkomstig
besproken of we ook een fictieve
karrewielen te pakken te krijgen voor
aan de slag. Rond die tijd stond er
van Neeltje Jans,” weet Michiel, die ze
Pacheco op gingen hangen en daar
de herdenking. “Het stond in het oude
ergens een artikel over werkzaamhe-
persoonlijk heeft opgespoord.
werd wel een kandidaat voor aange-
stadhuis in Middelburg. Er kwam een
dragen: parkeerwachter Coppoolse,
preek - net zoals in 1572 - in de Sint
den bij de sluizen in Veere waar zo’n kanon werd verwijderd. Daar ben ik
Parkeerwachter
dat was wel de meest gehate man in
Jacobskerk en in 1991 schreef Doeke
toen naar gaan kijken. Het verhaal van
In 1987 is Stichting Vesting Vlissingen
Vlissingen. Het evenement groeide:
Roos Sr ‘Vlissingen in opstand tegen
mijn vader klopte dus.” Michiel heeft
opgericht met als doel het tot leven
ik benaderde de Vlissingse schietver-
de Spanjaarden’. Toen ik kort daarna
er nog altijd plezier om. “Ik heb het
brengen van het Vlissings vesting
eniging De Fles die het schieten voor
in het maatschap van Jaap van de
artikel uitgeknipt en ben dat blijven
verleden. De stichting organiseert elk
hun rekening nam en zo’n tien man
Sande stapte, had ik minder tijd voor
doen. Al veertig jaar.” Zijn woonkamer
jaar de viering van Vlissings Verzet
van de schutterij deed mee. Later
de stichting. Het jaarlijkse feest zakte
en bovenverdieping liggen vol met
1572. “Ik denk dat we twee jaar eerder
kwamen de zeeverkenners van de
toen een beetje in.” Hij vindt het
boeken, tijdschriften en heel veel kran-
al de eerste 6 april viering hebben
Buitenhaven naar het Kleine Zandje
geweldig dat de herdenking nu groots
tenknipsels. “Het huis en de collectie
gehouden. De laatste keer was in 1872.
gevaren en werden Spaanse HZ-stu-
gevierd wordt.
is van de Stichting Vlissinger Michiel,”
Initiator was toen burgemeester en
denten geregeld om gevangen te
legt hij uit.
apotheker Winkelman,” lacht Michiel,
nemen.”
Foto: Fons Wijnacker
15 72
Opstand van 1572 wo op Paaszaterdag 16 a De jaarlijkse herdenking van de Vlissingse opstand wordt gehouden op Paaszaterdag 16 april. De viering is dit jaar groter dan andere jaren. “Omdat het 450 jaar geleden is pakken we dit jaar extra groot uit,” vertelt Marian Koolwijk van de Werkgroep Viering Vlissings Verzet 1572. DOOR JOEP BREMMERS
Middeleeuwse markt
gespecialiseerd in oude Nederlandse,
De festiviteiten beginnnen op 16
Vlaamse en Franse liederen vanaf de
april al om 11 uur. Koolwijk: “Op de
Middeleeuwen. Op het Bellamypark
Oude Markt komt een Middeleeuwse
worden dingen voor kinderen
markt waar ambachten worden
georganiseerd. “Daar worden
nu echt groots aanpakken,” legt
getoond zoals het destijds ook echt
workshops Middeleeuws vechten
Koolwijk uit. Ze heeft haar eigen
werd gedaan. Op een podium
gegeven, er komt een stormbaan en
De Werkgroep Viering Vlissings Verzet
motivatie om zich in te zetten voor de
worden voorstellingen gespeeld
er zijn oud-Hollandse spelen.”
maakt deel uit van de Stichting
herdenkingen van de gebeurtenissen
door het Middeleeuws Genootschap
Vesting Vlissingen en spant zich al
in 1572. “Mijn schoonvader Doeke
uit Monnickendam. Ze laten
Kerkdienst
jaren in om de 6 april-viering uit te
Roos sr. heeft zich jarenlang ingezet
bijvoorbeeld zien hoe een dokter of
Uiteraard worden ook de
laten groeien tot een volksfeest. Dit
voor de 6 april-vieringen en na zijn
een tandarts destijds werkte en het
gebeurtenissen van 6 april 1572
jaar is de viering groter dan ooit.
overlijden in 2014 heb ik het stokje
publiek wordt er ook bij betrokken.”
weer nagespeeld. “Van 13 tot
“We hebben extra geld gekregen
min of meer overgenomen.”
Muziek is er van Gheselscap
14 uur is er in de Sint Jacobskerk
Goet ende Fyn dat zich heeft
een kerkdienst waar pastoor
van de gemeente en kunnen het
15 72
ordt groots herdacht april Derksen zijn donderpreek geeft. Er
binnenstad via het Bellamypark,
uur. “Voor ons zit het er dan op,”
Dutch Men en van 20.30 tot 21 uur
wordt dit jaar ook medewerking
de Nieuwstraat, Sint Jacobsstraat,
vertelt Koolwijk. “De Cultuurwerf heeft
treedt er nogmaals een DJ op. De
verleend door gospelkoor Glorify uit
Walstraat, Lange Zelke, Fonteijneplein
aansluitend op de Middeleeuwse
laatste band op de Oude Markt is
Middelburg.” Na de kerkdienst gaat
en weer terug naar het Bellamypark.
markt muziek geprogrammeerd op
Lace XL die van 21 tot 22 uur spelen.
het gezelschap in optocht naar het
Om 15.30 uur wordt voor Iguana op
het podium op de Oude Markt.” Van
Aansluitend worden de festivateiten
Bellamypark alwaar Jan van Cuijk
het Bellamypark de terechtstelling
17.30 tot 18 uur is er een DJ. Van 18
afgesloten in De Piek met een
de sleutel opeist van het tuighuis bij
van Hernando Pacheco nagespeeld.
tot 19 uur treden Ruben en Naomi
concert van de Spaanse band Lola’s
het voormalige stadhuis. “Dan gaan
Bij de blauwe steen met inscriptie
de Keijzer op met hun band. Vanaf
Dice. De entree is gratis.
we in optocht naar het Rondeel
‘1572’ is de Spanjaard destijds om het
19.30 uur is het de beurt aan The
waar schietsportvereniging De Fles
leven gebracht.
de kanonnen afschiet. Om 14.15 uur komt ook Hernando Pacheco
Muziek
daar aan land die gevangen
De Middeleeuwse
wordt genomen.” De stoet maakt
markt op de Oude
vervolgens een rondgang door de
Markt duurt tot 17
15 72
‘Leer kinderen de lokale geschiedenis kennen’ De Stichting Frans Naerebout Culturele Activiteiten heeft een lespakket over de Vlissingse opstand ontwikkeld voor de basisscholen. In het Muzeeum wordt een speciale escaperoom ingericht die door de deelnemende scholen bezocht kan worden. Tot nu toe hebben al vier basisscholen zich aangemeld voor het project. “Maar dat gaan er nog zeker meer worden,” vertelt Wim Meulmeester. DOOR JOEP BREMMERS
en Kunsteducatie Walcheren. “Marije Berendsen zou het aanvankelijk
Meulmeester is voorzitter van de
allemaal gaan maken,” vertelt
Stichting Frans Naerebout Culturele
Meulmeester. “We hadden de finan-
Activiteiten en is bepaald geen
ciering rond en groen licht voor het
onbekende in het Vlissingse onder-
project en toen werd ik de volgende
wijsland. Zo was hij jarenlang directeur
dag gebeld door haar man dat ze
van de Theo Thijssenschool. De
plotseling was overleden.” Door deze
stichting heeft als doel om lespakketen
droevige gebeurtenis liep het project
voor de basisscholen te ontwikkelen
vertraging op. Uiteindelijk werd Eva
die inhaken op de lokale geschiedenis.
Bonheur bereid gevonden om het
“We hebben al een pakket gemaakt
project verder uit te voeren. Het
over Frans Naerebout, over de Slag om
lespakket is bedoeld voor de groepen
de Schelde en vorig jaar ‘Wim Hofman
6, 7 en 8 van de Vlissingse basisscho-
80 jaar’. En nu dus over de Vlissingse
len. De leerlingen krijgen op school les
opstand van 1572.”
over de gebeurtenissen in 1572 en in
Escaperoom
het Muzeeum wordt een escaperoom
15 april, dus dat sluit mooi aan bij de
was er zelfs veel belangstelling uit het land.”
ingericht. “Daar kunnen de kinderen
grote viering op Paaszaterdag 16
Het lespakket over de Vlissingse
klassikaal naar toe en door het
april.” De lespakketen van de Stichting
opstand in 1572 is ontwikkeld in samen-
oplossen van puzzels kunnen ze weer
Frans Naerebout Culturele Activitei-
Speurtocht
werking met Nicole Dieleman van
uit de escaperoom. Daarna wordt er
ten worden over het algemeen goed
De stichting heeft ook een speurtocht
de Frans Naereboutschool, illustrator
op school weer over nagepraat. De
ontvangen door de scholen. “Voor het
door de Vlissingse binnenstad
Agnes den Hartogh, het Muzeeum
escaperoom is er van 1 tot en met
lespakket over de Slag om de Schelde
gemaakt voor leerlingen uit de
Foto: Fons Wijnacker
15 72
De Vlissingse Opstand, 1572
midden- en bovenbouw. “Met als doel
haring en wittebrood hadden
om de kinderen op een speelse manier
gegeten en hij kende het hele
in aanraking te laten komen met de
verhaal. Dat kun je je hier in
geschiedenis van hun eigen stad,” legt
Vlissingen niet voorstellen,
Meulmeester uit. “De gebeurtenissen
maar daar zouden we wel
uit 1572 vormen toch een hoogtepunt
naartoe moeten.” Meulmees-
in de vaderlandse geschiedenis en
ter betreurt het dat men in
Vlissingen heeft sowieso een bewogen
Vlissingen niet trotser is op de
geschiedenis die het waard is om
eigen geschiedenis. “Ik denk
verteld te worden.” Op eveneens
dat er toch een soort nuchter-
speelse wijze wordt uiteraard ook het
heid is in Vlissingen die maakt
verhaal van de Vlissingse opstand op
dat we daar allemaal niet zo
6 april 1572 uit de doeken gedaan.
mee bezig zijn. In Leiden is het
Nuchterheid
een echt volksfeest. We moeten de mensen hier ook enthousiast maken
Meulmeester wijst op het belang van
voor zoiets en daarbij is educatie
kennis over de lokale geschiedenis.
van de kinderen natuurlijk een prima
“Ik was in oktober in Leiden toen
middel, maar voor de onderwijs-
het Leidens Ontzet werd gevierd en
inspectie hoeft dat allemaal niet,”
moest mijn kleinzoon van de basis-
weet Meulmeester. “Die zitten alleen
school halen,” vertelt Meulmeester.
te wachten op cijfers voor rekenen
“Hij vertelde me meteen dat ze
en taal.”
15 72 Kijk voor de activiteiten in andere steden op www.geboortevannederland.nl
‘Vier de Vlissingse Opstand groots’ ’Kwaad waren de bewoners van
misschien wel tot hun eigen verrassing,
verteld kunnen worden. Maar nu,
Vlissingen in het jaar 1572. Kwaad
had het succes. De vijandelijke
450 jaar na dato, zetten we het weer
omdat ze beroofd en misbruikt
soldaten en dwarsliggende
volop in de belangstelling die het
werden.
bestuurders werden de stad
verdient. We gaan het vieren, net als
Kwaad en bang omdat het nog erger
uitgejaagd. Het kreeg navolging in
vroeger, met spektakel, verhalen,
zou gaan worden als er nog meer
andere steden; ‘de bal’ bleef rollen en
herdenkingen en muziek.
vijandelijke soldaten in de stad
uiteindelijk leidde het tot de vorming
Het gaat weer leven, het gaat weer
gelegerd zouden worden.
van onze natie.
bruisen en we gaan ervan genieten.
Er was dan ook maar een klein duwtje
In vroeger jaren is het in onze stad
En…laten we het blijven vieren,
nodig om ze daadwerkelijk in opstand
vaak gevierd, groots gevierd zelfs; net
elk jaar weer!!
te laten komen.
als in veel andere steden, waar het
Wat mij persoonlijk betreft vooral
En dat kwamen ze, die burgers van
soms tot op de dag van vandaag nog
vieren dat een burgerij, schouder
Vlissingen, protestant en katholiek,
een jaarlijkse happening is.
aan schouder en samen optrekkend,
schouder aan schouder.
In Vlissingen, een frontstad door de
in staat is te winnen van tirannie en
Jan Koopman
Het werd een ware volksoploop,
eeuwen heen, werd het één van de
onderdrukking.
Voorzitter Regiegroep
er waren wat schermutselingen en
vele verhalen, één van de bijzondere
Een inspirerende en hoopgevende
‘De Vlissingse Opstand 1572
er klonken zelf enkele schoten en,
gebeurtenissen die over de stad
gedachte.
Wij leren op school in vrijheid en verbondenheid omgaan met onderlinge verschillen.
r a a j 450
vrijheid, verbondenheid, verdraagzaamheid en verscheidenheid.
Het Scheldemond College is verbonden met Vlissingen en draagt de kernwaarden uit naar haar leerlingen. Weyevlietplein 7-13 4385 CH Vlissingen
info@scheldemondcollege.nl www.scheldemondcollege.nl
15 72
De Vlissingse Opstand, 1572
Tentoonstelling ‘1572: Vlissingen in verzet’ in het Zeeuws maritiem Muzeeum In het Muzeeum is vanaf 1 april de educatieve tentoonstelling ‘1572: Vlissingen in verzet’ te zien waarin het verhaal over de gebeurtenissen in 1572 wordt verteld. Tegelijkertijd staat in de hal van het stadhuis de tentoonstelling ‘Geboorte van Nederland’ waarin aan de hand van de thema’s vrijheid, verdraagzaamheid, verscheidenheid en verbondenheid paralellen worden gelegd tussen 1572 en 2022. DOOR JOEP BREMMERS
De stormhoed van Hernando Pacheco
en maakt onderdeel uit van de vaste opstelling in het Muzeeum. Normaal staat hij wat minder prominent in een vitrinekastje op de zolder van het Muzeeum maar nu krijgt de helm een prominente plek in de tentoonstelling.”
het verhaal van de opstand verteld
Stadhuis
op grote panelen. In de tentoonstel-
Tegelijk met de tentoonstelling in
De tentoonstelling in het Muzeeum
ling wordt ook de brief getoond die
het Muzeeum is in het Stadhuis een
is voor een fors deel gebaseerd op
Willem van Oranje na de opstand van
tentoonstelling over de Geboorte
tekeningen van de Vlissingse illustrator
1572 aan het Vlissings stadsbestuur
van Nederland te zien. “Dat is de
Cees van der Burght (1931-2015). Van
stuurde. In de brief bedankt Willem van
landelijke tentoonstelling die in alle
der Burght maakte de tekeningen in
Oranje de Vlissingers en bovendien
42 gemeenten die dit jaar stilstaan bij
1991 als illustraties voor het boekje
krijgt de stad een aantal privileges.
1572 is te zien,” aldus Verbeeck. “In
‘Vlissingen in opstand tegen de Span-
“De brieven van Willem van Oranje die
die tentoonstelling wordt meer stil-
jaarden 1572’ van Doeke Roos sr. “Die
met de opstand van 1572 te maken
gestaan bij huidige thema’s die met
tekeningen vertellen op beeldende
hebben zijn onlangs hertaald tot
1572 te maken hebben.” Er is bewust
wijze het verhaal over het Vlissings
leesbaar Nederlands en daar is een
voor gekozen om de tentoonstelling
Er is niet alleen weinig bekend
verzet in 1572. En Cees van der Burght
boek van gemaakt. Ook de Vlissingse
‘Geboorte van Nederland’ in het
over de Spanjaard Hernando
is toch een grote naam voor wat
brief staat in het boek. Zowel de brief
stadhuis te tonen en het Vlissingse
Pacheco, die in Vlissingen
betreft het in beeld brengen van de
als de hertaling zijn in de tentoon-
verhaal in het Muzeeum verder uit te
noodlotting aan zijn einde
plaatselijke geschiedenis,” vertelt
stelling te zien en zodra het boek is
diepen. Verbeeck vindt het verhaal
kwam, er is ook weinig van
Pol Verbeeck, hoofd collecties en
verschenen is het ook in de winkel van
over de opstand van 1572 typerend
hem bewaard gebleven.
bedrijfsvoering van het Muzeeum. “We
het Muzeeum te koop.” Topstuk van
voor Vlissingen. “Het is echt een
Alleen zijn ‘stormhoed’ bestaat
hebben die tekeningen als uitgangs-
de tentoonstelling vormt de stormhoed
Vlissings verhaal. Door de strategische
nog. Deze stalen helm is
punt genomen en we willen zo ook
van Hernando Pacheco, de Spaanse
ligging heeft de stad vaker met bele-
eigendom van het Koninklijk
een jong publiek aanspreken.”
infanterie-kapitein die in 1572 werd
geringen te maken gehad. Vlissingen
opgehangen. “Die hebben we in
heeft altijd veel te verduren gehad
bruikleen van het Koninklijk Zeeuwsch
maar is er steeds weer bovenop
Genootschap der Wetenschappen
gekrabbeld.”
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen en in bruikleen
Stormhoed
te bewonderen bij het Muzeeum.
In de kelder van het Muzeeum wordt
Na de berechting van de onfortuinlijke Hernando Pacheco op 8 mei 1572 werden zijn harnas en stormhoed als troffee bewaard. Ze kwamen uiteindelijk terecht in het stadhuis op de Grote Markt. Tijdens de Engelse beschieting van 1809 brandde het stadhuis inclusief inboedel volledig af. De stormhelm van Pacheco werd teruggevonden tussen de puinhopen van het stadhuis. Na omzwervingen kwam de stormhelm via een handelaar in oud ijzer terecht bij het in 1769 in Vlissingen opgerichtte Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Het Genootschap heeft de helm van Pacheco in bruikleen gegeven aan het Muzeeum waar het artefact uit de zestiende eeuw in de vaste opstelling is opgenomen.
15 72 Wie was de ‘Don’ Pacheco die werd opgehangen in Vlissingen? Over de Spanjaard Pacheco die tijdens de Vlissingse opstand gevangen werd genomen en een maand later werd berecht en publiekelijk werd opgehangen, doen al eeuwenlang de meest uiteenlopende verhalen de ronde. Raymond Fagel, historicus en universitair docent aan het Instituut voor Geschiedenis in Leiden, verdiepte zich uitvoerig in deze Pacheco en publiceerde een doorwrocht artikel in ‘Archief’, het periodiek van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen.
de hertog Alva zelf zijn geweest, bruutheden in Deventer hebben begaan en was in andere lezingen weer de opperbouwmeester die verantwoordelijk was voor de gehate citadel die in Vlissingen werd gebouwd
DOOR JOEP BREMMERS
en bovendien nog eens zou zijn gezonden om de ‘tiende penning’
Fagel raakte op het spoor van
te innen. Ook zou hij hier aan wal
Pacheco toen hij in 2018 betrokken
zijn gestapt met een dodenlijst op
was bij de samenstelling van een
zak waarop de namen stonden van
tentoonstelling over de Tachtigjarige
opstandelingen die op last van Alva
Oorlog in het Rijksmuseum. “Er is een
uit de weg moesten worden geruimd.
beroemde prent waarop te zien is hoe
De grote verspreider van de persoons-
Don Pacheco wordt opgehangen in
verwisseling blijkt niemand minder
Vlissingen en er was sprake van dat
dan schrijver, historicus en chroniquer
deze prent zou worden opgenomen
van de Tachtigjarige Oorlog P.C.
in de tentoonstelling,” vertelt Fagel.
Hooft. “Hij heeft eigenlijk zijn eigen
“Maar bij bestudering van de prent
verhaal verzonnen. Er is gekozen voor
vielen een aantal dingen op die
het mooiste verhaal en niet voor de
niet leken te kloppen. Allereerst is
waarheid. In bronnen uit 1572 werd
in het bijschrift de naam verkeerd
al gezegd dat de Pacheco die in
geschreven. ‘Don Pedro Pacieco’,
Vlissingen werd opgehangen familie
dat is helemaal geen Spaans.
was van Alva, dus dat speelde toen
Daarnaast wordt hij opperbouwmees-
al.” Na P.C. Hooft hebben historici
ter genoemd, maar toevallig had ik
elkaar vooral veelvuldig overgeschre-
dat al eens eerder uitgezocht. Er was
ven
inderdaad een Italiaanse bouwmeester met een vergelijkbare achternaam,
Brusselse bronnen
maar die was in april 1572 helemaal
Het was historica Clasien Rooze-
niet in Nederland. Er zijn dus verschil-
Stouthamer uit Ellewoutsdijk, die in
lende dingen door elkaar gehaald, het
2009 in haar boek ‘De opmaat tot de
kon gewoon niet kloppen en die prent
Opstand, Zeeland en het centraal
heeft de tentoonstelling in het Rijksmu-
gezag (1566-1572)’ de ware identiteit
seum dan ook niet gehaald.”
van de onfortuinlijke Pacheco prijsgaf. Zij bestuurde in het Algemeen Rijksar-
P.C. Hooft
chief in Brussel de correspondentie van
Eeuwenlang is aangenomen dat het Don Pedro Pacheco was die in Vlissingen werd terechtgesteld. Hij zou een neef van
gouverneur Anthonis van Bourgondië en de hertog Alva. Voorwaar geen sinecure, allereerst in 16e eeuws handschrift geschreven en ook nog eens in de archaïsche Franse taal uit dezelfde eeuw. Uit haar onderzoek kwam onomstotelijk vast te staan dat de in Vlissingen opgehangen Pacheco een zekere Hernando Pacheco was. Een kapitein van een Spaanse tercio (infanterie regiment) die in Vlissingen arriveerde zonder te weten dat er een omwenteling had plaatsvonden. Opmerkelijk is dat Rooze-Stouthamer de werkelijke identiteit van de op het huidige Bellamypark opgehangen Pacheco slechts terloops vermeldt en zichzelf niet op de borst slaat een eeuwenlang vraagstuk te hebben opgelost.
De steen voor Iguana op het Bellamypark die de plek markeert waar Pacheco is opgehangen. Foto: Fons Wijnacker
15 72
De Vlissingse Opstand, 1572
Zoon?
Hij zou een schadevergoeding gehad
Raymond Fagel heeft er niet veel
hebben voor de terechtstelling van
moed op dat hij nog meer wetens-
zijn vader, dus dat moet in ieder geval
waardigheden over Hernando
ergens beschreven zijn. Ik had graag
Pacheco te weten zal komen.
geweten waar Hernando Pacheco
“Hij komt niet uit een belangrijke
vandaan kwam en wie zijn ouders
familie, is zeker niet van adellijke
waren, maar tot nu toe loopt elk
afkomst en dat maakt het moeilijk.
spoor dood.” Raymond Fagel is op
De enige hoop die er is, is dat hij
6 april één van de sprekers tijdens
kennelijk een zoon gehad zou hebben.
de herdenking in de Sint Jacobskerk
Mochten we daar een naam van
en zal daar vertellen over Hernando
weten dan kunnen we verder zoeken.
Pacheco.
NU VERKRIJGBAAR HET UNIEKE JAARBOEK VLISSINGEN 2021 € 19
,95
VRIEND VAN DE BODE Voor slechts € 10,- extra per jaar bent u Vriend van de Bode.
U ontvangt dan jaarlijks automatisch het jaarboek + attentie en profiteert bovendien van vele extra’s. Meld u aan op
Ga naar www.bodeshop.nl of vul onderstaande bon in
www.vriendvandebode.nl
Ook te koop bij de volgende verkooppunten: Boekhandel ‘t Spui, Oude Markt 5, Vlissingen Bruna Vlissingen, Walstraat 101-103, Vlissingen
Ja! Ik koop het jaarboek Vlissingen 2021 Heer
Mevrouw
Voornaam:
Achternaam:
Straat:
Huisnummer:
Postcode:
Woonplaats:
Toevoeging:
Telefoonnummer: E-mail: Kruis 1 van onderstaande mogelijkheden aan:
Ik machtig Uitgeverij de Bode om het totaalbedrag van mijn rekening af te schrijven:
Ik haal het boek bij het afhaalpunt op (€ 19,95), informatie volgt via mail
IBANNR:
Het boek wordt mij thuisgestuurd na 21-02-2022 (€ 26,90)
Handtekening:
OF WORD VRIEND VAN DE BODE EN ONTVANG HET BOEK GRATIS! Ik word Vriend van de Bode en haal het boek op (€ 29,50 per jaar) Ik word Vriend van de Bode en ontvang het boek thuis (€ 36,45 per jaar)
Stuur deze bon in een ongefrankeerde envelop naar: De Bode ANTWOORDNUMMER 11006 4880 VC Zundert
15 72
De Vlissingse Opstand, 1572
‘Er had wel eens een steegje naar ze vernoemd mogen worden!’ John Brosens (76) is geboren en getogen in Vlissingen en woont in Barendrecht. Hij schreef al heel wat boeken over de Vlissingse geschiedenis. Volgende maand verschijnen er zelfs twee boeken van zijn hand: ‘Hoe Alva zijn fles verloor’ en het kinderboek ‘Het schot uit de donderbus’ gaan beide over de opstand uit 1572.
Brosens schrijft zowel thrillers, historische romans als spannende jeugdboeken. De voormalig docent Engels had pas toen hij met de VUT ging in 2022 tijd om zijn aantekeningen voor verhalen uit te werken. Hij vertelt dat hij voor ‘Partizanen aan de Schelde’
DOOR ELLEN DE VRIEND
in 2019 onderzoek deed in het archief van Vlissingen en archivaris Ad Tramper hem wees op het feestjaar 2022 waarin herdacht zou worden dat Vlissingen zich 450 jaar geleden bevrijdde van de Spanjaarden. “Van Ad kreeg ik goede documentatie met elementen die steeds onderbelicht zijn gebleven. Het sprak me wel aan om met iets nieuws te komen.”
Geen steegje Tijdens het schrijven werd het Brosens steeds duidelijker wat zich in april 1572 in Vlissingen had voltrokken. Vier kapiteins van de schutterij kwamen in opstand tegen de machtige Alva, die de stad namens koning Filips II van Spanje bestuurde. Toen in het arme Vlissingen weer een nieuwe belastingmaatregel werd afgekondigd brak er een opstand uit. Het gewone volk trok naar het Rondeel, waar een kanon werd geladen en een schot gelost op een van de zeven Spaanse schepen. “De vier kapiteins van de schutterij waren helden en staan centraal in ‘Hoe Alva zijn fles verloor’. Er had wel eens een steegje naar ze vernoemd mogen worden!” vindt de auteur.
Niet trots Het viel Brosens tijdens zijn research op hoeveel schrijvers van historische verhalen bronnen overschrijven. “Wie over de opstand van 1572 schreef begon steeds weer over Den Briel. Dat zou de eerste stad zijn geweest die zich openlijk aan de zijde van Willem van Oranje schaarde, met een heldenrol voor de Watergeuzen. Er klopt niets van! Vlissingen bevrijdde zichzelf juist als eerste stad van de Spaanse bezetting. Gelukkig hebben Peter van Druenen en Clasien Rooze een grondig onderzoek gedaan naar de gebeurtenissen.” Brosens beaamt dat er van het verhaal over de opgehangen Don Pacheco niet veel klopt. “Dat is ook weer zo’n voorbeeld hoe een historisch voorval mythische proporties krijgt. Deze kapitein van de Spaanse infanterie is aan de galg geëindigd omdat men dacht dat hij een neef was van Alva. Het was echter geen Don Pacheco maar Hernando Pacheco. Niet iets om trots op te zijn.”
Donderbus Het kinderboek ‘Het schot uit de donderbus’ is een eenvoudigere versie van dezelfde geschiedenis. “Tijdens een lezing in Het Scheldemuseum vroegen Dinsdag 5 april presenteert John Brosens om 15.30 uur ‘Hoe Alva zijn fles verloor’ in
Doeke Roos en Marian Koolwijk mij om daar eens
boekhandel ’t Spui in Vlissingen. Het kinderboek wordt een dag later gepresenteerd
over na te denken. Hetzelfde verhaal op twee totaal
in de Sint Jacobskerk
verschillende manieren vertellen vond ik een mooie uitdaging.”
15 72
De Vlissingse Opstand, 1572
Tot ziens bij de herdenkingen op woensdag 6 april of zaterdag 16 april tijdens ‘De Vlissingse Opstand 1572’
Foto’s: Fons Wijnacker