2019 Week 42 Woensdag 16 oktober
57e jaargang GROOTS ABBA- EN QUEEN-CONCERT IN RAAMSDONKSVEER
MARATHONDEBUUT BJÖRN KOREMAN Geertruidenberg
GEERTRUIDENBERG ONDER VUUR AFL. 7
Oudheidkundige Kring Geertruidenberghe
LEERLINGEN BOUWEN KLOKKENSTOEL
7 13 15 23 Größ, Größer am Größten: Oktoberfest Dongemond 2019 Geertruidenberg onder vuur onder Vuur
Aflevering 7
Krijgsgeweld in Geertruidenberg, Raamsdonk en Raamsdonksveer
1304 - 1944
De in brand geschoten huizen van Raamsdonksveer. Schilderij van Johan Mari ten Kate, 1831-1910. Foto: Museum De Roos
Jan Hoek Krijgsgeweld in Geertruidenberg, Raamsdonk en Raamsdonksveer 1304 - 1944
1795:
Tweede Franse inname van Geertruidenberg
Oudheidkundige Kring Geertruydenberghe
Door Jan Hoek
Gevelsteen Markt 1, Geertruidenberg. Daar aangebracht naar aanleiding van het bezoek van Lodewijk Napoleon in 1809.
De herkregen vrijheid in 1793 was echter van korte duur, daar de Fransen de stad in 1795 opnieuw innamen. In september 1794 trokken 72.000 Franse soldaten onder bevel van generaal Pichegru de Republiek der Nederlanden binnen. Op 27 december 1794 verscheen generaal Dumonceau aan de verdedigingslinie van Den Hout, die zonder slag of stoot werd ingenomen. Vervolgens waren de Nederlanders, die onder bevel stonden van kolonel Van Prehn, genoodzaakt zich terug te trekken op
Steelhoven. Bij deze terugtocht verloren 43 Nederlandse soldaten het leven. Generaal Bedaulx liet daarop het Fort Steelhoven enorm versterken en in de dijk aldaar een coupure (doorgang) graven om de polder onder water te zetten en zodoende de opmars van de Fransen te stuiten. Het grote gevaar kwam echter van de andere zijde, waar de Franse generaal Osten met 15.000 man de stad vanuit het oosten aanviel. Door de aanhoudende strenge vorst waren de onder water gezette landerijen in een ijsvlakte veranderd, zodat de Fransen op 13 januari 1795 zonder al te veel belemmeringen Geertruidenberg over het ijs konden benaderen. Op bevel van Bedaulx trok de cavalerie op 15 januari via de Biesbosch weg over het ijs richting Dordrecht. De Fransen hadden zich inmiddels achter de dijk in Raamsdonksveer gelegerd en vandaar uit werd de stad, nadat Bedaulx geweigerd had zich over te geven, onder vuur genomen. Bedaulx liet daarna 70 huizen, gelegen aan de dijk in Raamsdonksveer, in brand schieten om de Fransen daaruit te verjagen. De Fransen reageerden daarop door Geertruidenberg twee volle dagen te beschieten, waardoor grote schade werd aangebracht aan kerk en gebouwen. Op 17 januari eisten de Fransen opnieuw de overgave van de stad.
Bedaulx besloot na een krijgsraad de Fransen drie dagen uitstel te vragen, zodat hij de stadhouder kon raadplegen hoe te handelen. De Franse divisie-generaal Bonneau weigerde dat toe te staan en eiste onmiddellijke overgave. De opnieuw bijeengeroepen krijgsraad oordeelde op 19 januari dat de stad een bestorming van de Fransen niet zou weerstaan en besloot nog diezelfde dag te capituleren. Tot vreugde van de inwoners van Made, dat toen onder Geertruidenberg viel. Zij zagen de Fransen met hun nieuwe kijk op de democratie wel zitten en hesen de Franse vlag in de molen. Het bestuur over Made werd Geertruidenberg in 1795 ontnomen. Onderluitenant Van Opstal werd opgedragen om het materieel van de vesting aan de Franse artilleriekapitein La Venant over te dragen. Op 21 januari 1795 verlieten de verdedigers van de stad met krijgsmanseer, maar zonder wapens, de stad; ze moesten beloven nooit meer tegen de Fransen te zullen vechten. Aan generaal Heny Bedaulx werd wegens zijn hoge leeftijd, ziekelijke toestand en gestrengheid van het weer toegestaan binnen de stad te blijven. De nieuwe regering veranderde de naam van de Republiek in “Bataafse Republiek” (1795-1806). Volgens Napoleon was de “Bataafse Republiek” weliswaar onafhankelijk, maar verder niets meer dan een satellietstaat van Frankrijk. Aan die republiek kwam een einde op 28 mei 1806 bij de stichting van het “Koninkrijk Holland”. Napoleon benoemde zijn broer Louis, in de Nederlandse geschiedschrijving bekend als Lodewijk Napoleon, tot koning. Deze bezocht op 24 april 1809 Geertruidenberg en verbleef daar een nacht. Hij gaf het bestuur van de Hervormde Kerk 2000 gul-
den voor het herstel van de kerk en het bestuur van de r.k.- schuurkerk schonk hij zelfs 5000 gulden. Aan de gevel van het voormalige stadhuis aan de Markt is nog te zien dat Geertruidenberg onder Frans bestuur stond; het door hen zo gehate wapen van Nassau is uit de gevel weggehakt, terwijl het stadswapen intact werd gelaten.
VERENIGDE ONDERNEMERS GEERTRUIDENBERG
Boven: Nederlandse soldaten. Onder: Franse soldaten.
ONDERNEMERS-
NIEUWS VANAF NU OOK WEKELIJKS IN DE LANGSTRAAT
Opmars van het Franse leger in 1795. Dit jaar herdenken we de bevrijding van de Duitse bezetter 75 jaar geleden. Het is belangrijk om de herinneringen aan deze oorlog levend te houden nu er steeds minder mensen leven die het hebben meegemaakt. Geertruidenberg is in de geschiedenis echter vaker belegerd. Om de herinneringen aan deze acht eerdere belegeringen levend te houden, biedt Weekblad De Langstraat in samenwerking met de Oudheidkundige Kring “Geertruydenberghe” u exclusief een 8-delige serie met verhalen over krijgsgeweld in en rondom Geertruidenberg van 1304-1945. Wilt u nog meer weten over deze geschiedenis? Ga dan naar de gratis toegankelijke tentoonstelling ‘Geertruidenberg onder vuur’, die van 23 juni t/m 30 november wordt gehouden in c.c. De Schattelijn. Openingstijden: 23 juni t/m 15 september, dagelijks van 13.30-17.00 uur; van 16 september t/m 30 november op zaterdag en zondag van 13.30-17.00 uur. Voor meer informatie: www.oudheidkundige-kring-geertruydenberghe.nl
HET•HOGE•VEER
ook voor ZORG•AAN•HUIS 0162-513450 www.hogeveer.nl
Feest op het podium en in de tent. (foto: Ad van den Kieboom)
De lustrumeditie van het Oktoberfest Dongemond was een groot succes, groter dan ooit. De organisatie maakt het zichzelf iedere editie moeilijk om het twee jaar later nog beter te kunnen doen. Toch is dat weer gelukt. Größ, Größer am Größten was het thema. En groots was het! DOOR FABIAN EIJKHOUT RAAMSDONKSVEER – Een enorme hoeveelheid pullen werd op vrijdag 11, zaterdag 12 en zondag 13 oktober met bier gevuld. Vrijwilligers liepen af en aan met bakken vol ‘bratwursten’ om te zorgen dat de mensen bij de verkooppunten niet teleurgesteld werden. En het aantal calorieën dat verbrand is met het op- en afstappen van de banken in de zaal is waarschijnlijk indrukwekkend. Het zijn maar een paar ingrediënten van het succesvolle recept dat de organisatie van het Oktoberfest Dongemond in handen heeft. Dat het recept goed is blijkt al jaren uit het feit dat de vraag naar kaarten veel groter is dan het aanbod, binnen zeer korte tijd worden de kaarten verkocht. De vrijdag- en zaterdagavond zijn daarbij altijd volle bak, ook dit jaar weer. “Die avonden kun je echt omschrijven als ’het dak eraf’,” zegt Anne van den Kieboom, die deze dagen in de polder in Raamsdonksveer als Miss Oktoberfest door het leven ging, als Anna von Märchenbaum. “Dat voelde ook zo op de momenten dat ik op het podium stond of door de zaal liep. Dat iedereen zo op die banken aan het feesten
is, echt leuk.” Voorzitter Hans van Avendonk liet tijdens het Oktoberfest op het podium al een paar keer weten trots te zijn op het evenement. “Wat ooit als een grapje begon, is uitgegroeid tot één van de mooiste Oktoberfesten van Brabant. En dit was de allermooiste van alle edities. De puntjes stonden echt op de i. Het was ook echt een speciale editie; we hebben toegewerkt naar de vijfde editie. De eerste begon als een grapje, na de tweede wilden we eigenlijk stoppen. En uiteindelijk zijn we doorgegaan en hebben we echt toegewerkt naar deze editie.” Mooi was de editie met dank aan de vrijwilligers, zo gaf hij op het podium al een paar keer aan. Na afloop benadrukt hij dat nog een keer. “We zouden niet bestaan als we die vrijwilligers niet hadden. Het is misschien ook wel het mooiste als ik terugkijk op de dagen, de sfeer achter de schermen. Ik ben zelf twee weken fulltime op het terrein geweest en iedereen doet het echt samen. Het is de laatste jaren ook echt gegroeid. Dat is heel mooi om te zien, daar ben ik trots op.” Foto’s Trots mag iedereen die een bijdrage heeft geleverd aan het eve-
Miss Oktoberfest laat de zaal ’aan het woord’. (foto: Ad van den Kieboom)
Die Douenburger Alpenhorn Knaben. (foto: Ad van den Kieboom)
nement ook zijn. Van de aankleding tot de muziek, alles klopte. Als Miss Oktoberfest 2019 er één ding uit moet pakken, dan vond ze het echt leuk om de ronde door de zaal langs alle sponsoren te lopen. “Even contact met iedereen en met mensen op de foto gaan.” Dat laatste is wat veel mensen in de tent doen, even gezellig praten met de vele bekenden en met elkaar op de foto gaan. De miss is daarin echter nog net een ander verhaal. “Zondagochtend stond de teller bij de fotograaf op 15.000 foto’s. En daar komt de rest van de dag nog bij. Daarnaast wilden veel mensen zelf nog een foto maken. Die vonden het leuk dat er een fotograaf was, maar wilden ook een selfie maken omdat ze het dezelfde dag wilden posten.” Vreemd is dat ergens wel, want iedereen wil met de miss op de foto. “Dat is echt bizar. Een half jaar geleden wist ik net of nog net niet dat ik de miss zou worden. Ik was daar ook helemaal nog niet mee bezig.” Gek is dat niet, want ze had zichzelf niet opgegeven voor de eervolle rol. Zus Marieke stuurde een bericht naar de organisatie en na gesprekken met meerdere kandidaten kreeg ze de belangrijke en mooie taak. “Uiteindelijk leef je wel naar het evenement toe. Je hoort van iedereen dat het leuk, bijzonder en fijn gaat worden. Maar het is niet uit te leggen hoe het uiteindelijk is, dat moet je ervaren om te weten. Zo bizar, mensen reageren ook zo leuk op je.”
Jeugdkapel Niet alleen op Miss Oktoberfest werd er leuk gereageerd, eigenlijk iedereen die op het podium kwam kon rekenen op een enthousiaste reactie van het publiek. Dat was op vrijdag, zaterdag en zondag bij het aanslaan van het vat. Die eer was dit jaar voor Frans van Gool, presentator Niels van Meggelen en kersverse burgemeester Marian Witte, die het Oktoberfest Dongemond ‘het mooiste Oktoberfest van Brabant en misschien ook wel daarbuiten’ noemde. Maar dat was ook bij de deelnemers van de Langstraat Stimmungsmeister Cup, het openingsprogramma op zondag-
ochtend nadat de echte vroege vogels met onder meer het Gilde St. Bavo, een traditionele paardenbierkar en verschillende oldtimer tractoren dauwtrappend vanaf de St. Bavokerk naar de gigantische tent van het Oktoberfest waren gelopen. Orkest Familie van Geel en TabrassCo kregen het aanwezige publiek al lekker los, het was echter Chapeau Noir dat de grote beker in ontvangst mocht nemen. De overtreffende trap was echter op het moment dat de JOD-kapel ging spelen. De jeugdkapel van Stichting Oktoberfest Dongemond, het kindje van de SOD-kapel, kreeg iedereen vanaf de eerste noot op de banken. En zo gebeurde op zondag – wat net iets anders is dan de twee dagen daarvoor, omdat het een familiedag is - ook al vroeg op de dag wat vrijdag en zaterdag de hele avond gebeurde: bezoekers op de banken en handen in de lucht. Samenzijn Na drie dagen Duitse Oktoberfestmuziek kwam er ook aan deze editie weer een einde, helaas voor velen. Op de zondagochtend omschreef pastor Ad van Kuyck, die de Stimmungsmeister Cup kwam zegenen, het tijdens zijn overweging in de tent treffend. “Samen
zijn, dat wil toch iedereen.” En zo voelde het ook echt tijdens de drie dagen Oktoberfest Dongemond, iedereen was samen. Al zal het voor bijna iedereen ook goed zijn dat het na die paar dagen weer voorbij was. Ook voor Miss Oktoberfest, die haar hakken even niet meer hoeft te dragen en de kroon af heeft mogen doen. “Mijn benen vinden het mooi geweest, maar mijn hoofd zou nog wel een dag willen. Je gaat op een soort adrenaline. Ik ben heel het weekend niet moe geweest, behalve mijn benen. Die zeiden vanaf zaterdagmiddag: au, au, au,” sluit ze met een glimlach af. Die glimlach is er ook bij Van Avendonk, als hij terugkijkt op het feest. De vijfde editie gaat voor hem de geschiedenisboeken in als een speciale. De vraag die nu nog staat, blijft het bij vijf edities? “We hebben echt toegewerkt naar deze vijfde editie. Maar als je dan zo’n mooie editie hebt, waar je alles onder controle hebt en alles klopt… het was niet dat mensen aan het einde lam op de banken lagen, bijna iedereen heeft tot het einde alles meegemaakt. Dan kriebelt het wel om te denken over een zesde editie. Maar eerst gaan we deze evalueren en nagenieten van deze prachtige editie.” Om dan over twee jaar hopelijk weer samen te zijn!
Aan enthousiasme van bezoekers geen gebrek.