LADY GEWAARDEERD BEWOONSTER IN HET HOGE VEER Pagina
5
TURNSEIZOEN GAAT WEER STARTEN
24 AUGUSTUS: SUMMER FAIR GEERTRUIDENBERG
Elke zondag open van 12.00 tot 17.00 uur
De Langstraat Pagina
9
Pagina
praxis raamsdonksveer
10
Bliek 25, 0162-570770
Weekblad
53E JAARGANG - WEEK 33 Donderdag 14 augustus 2014
Struikelen over Joodse gedenkstenen in Geertruidenberg
Vlnr: Bas Zijlmans, Irene Eisma, Johan van Uffelen en Sander Kock.
GEERTRUIDENBERG – In de tweede wereldoorlog woonden in Geertruidenberg in totaal tien Joden. In april en mei 1943 zijn negen van hen via kamp Vught en Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibór gedeporteerd. De tiende Joodse inwoner werd ook op de trein gezet, maar overleed al in Kamp Vught; de andere negen Joden vonden de dood in de gaskamers van Sobibór. In Hollands oudste stad is de Stichting Stolpersteine Geertruidenberg opgericht met als doel om messing gedenkstenen, zogenaamde Stolpersteine (vert.: struikelstenen), aan te brengen in de bestrating voor de huizen van waaruit de Joodse medeburgers in de tweede wereldoorlog onder dwang of dreiging zijn vertrokken. Vanaf 1994 zijn er in heel Europa al zo'n 45.000 struikelstenen geplaatst. De bedenker van de gedenkstenen, de Duitse kunstenaar Gunter Demnig, noemt ze Stolpersteine omdat je erover struikelt met je hoofd en hart, en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen. De tien gedenkstenen in Geertruidenberg worden op 31 oktober, in aanwezigheid van Demnig, tijdens een sobere maar stijlvolle bijeenkomst geplaatst. Door Jan Hoek Op de Stolpersteine, een keitje met een messing plaatje van 10 x 10 cm, zijn de naam, geboor-
tedatum, deportatiedatum en plaats en datum van overlijden gestanst. Toen Bergenaar Johan van Uffelen, sinds 2001 hoofdredacteur van BN DeStem, door
Gouda liep, vielen hem in de bestrating die kleine messing plaatjes op, met daarin een gegraveerde tekst. Thuis gekomen onderzocht hij de betekenis van deze kleine 'gedenkstenen'. Hij vond het verhaal van de Duitser Gunter Demnig, wiens ouders in de oorlog trouwe Nazi's waren. Demnig brengt de gedenktekens aan op het trottoir voor de huizen van mensen die door de nazi's verdreven, gedeporteerd of tot zelfmoord gedreven zijn. De Stolpersteine herinneren onder andere aan Joden, Sinti, Roma, politieke gevangenen, homoseksuelen, Jehova's getuigen en gehandicapten. Demnig wilde met de Stolpersteine kenbaar maken dat iets dergelijks nooit meer mag gebeuren. Van Uffelen zegt daarover: “Ik woon aan de Markt in Geertruidenberg, met zicht op de voormalige synagoge. Als er in de vestingstad een synagoge stond, dan moeten er ook Joden gewoond hebben. Toen ontstond bij mij het idee om de Joden die vanuit Geertruidenberg naar een vernietigingskamp zijn gedeporteerd en de dood hebben gevonden, te herdenken met een struikelsteen voor het huis waaruit ze verdreven zijn. Het is een goed moment; 70 jaar na de bevrijding en er leven nog personen die de betreffende Joden hebben gekend. In de Joodse Talmoed staat een fragment dat het idee versterkt: Een mens is pas vergeten, als zijn naam wordt vergeten.” Samen met stadshistoricus Bas Zijlmans, Sander Kock van woningcorporatie Cassade en Irene Eisma, partner van Van Uffelen, richtte hij de Stichting Stolpersteine Geertruidenberg op, om het idee handen en voeten te geven.
VERNIETIGINGSKAMP SOBIBÓR
Gunter Demnig.
Na uitgebreid speurwerk van Bas Zijlmans in verschillende archieven en registers bleek dat vanuit Geertruidenberg tien Joodse inwoners vanuit Kamp Vught via Westerbork naar Sobibór zijn gedeporteerd. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Auschwitz bestond Sobibór niet gedeeltelijk uit een werkkamp. Het enige doel was de gevangenen uit te roeien. De meesten die in het in Oost-Polen gelegen vernietigingskamp aankwamen, stierven nog dezelfde dag. Het kamp bestond van april
1942 tot november 1943. Er zijn ruim 170.000 mensen vermoord; andere bronnen spreken zelfs over 150.000 tot 250.000 doden. Er werden ruim 34.300 Nederlandse Joden vermoord. De tien Joden uit Geertruidenberg woonden op drie adressen in de voormalige vestingstad. Het gaat volgens Bas Zijlmans om drie gezinnen die aan elkaar gelieerd waren. Hij zegt verder: “Aan de Stationsweg 5 waren dat Salomon, Rika en Sofia Kalker en nicht en dienstbode Bethrina Kooperberg. Haar zus Netty is ondergedoken en heeft de holocaust overleefd. Aan de Markt 37 woonden het winkeliers-echtpaar Salomon Kalker en zijn echtgenote Flora Wijsenbeek en hun kinderen Jacob, Elisabeth en Hester. Aan de Papenstraat 2 woonde Elisabeth Hakker. Flora Wijsenbeek overleed op 2 mei 1943 in Kamp Vught; de meeste van de overige negen Joden uit Geertruidenberg overleden door vergassing op 14 mei 1943 in Sobibór, Elisabeth en Hester Kalker op 28 mei 1943 en Elisabeth Hakker op 23 april
Het
gemeentenieuws in uw weekblad
De zusjes Berthrina en Netty Kooperberg. laas nog geld te kort. Financiële ondersteuning kan via banknr. NL78 RABO 0181 6809 12. Geef om struikelstenen. De gedeporteerde Joden hebben geen graf; met de Stolpersteine worden de namen van de tien weggevoerde Joden uit Geertruidenberg op een bijzondere manier weer teruggebracht naar hun laatste (t) huis.
VOOR MEER INFORMATIE: facebook.com/stolpersteine. geertruidenberg.
het•hoge•veer
ook voor zorg•aan•huis
Huizen familie Kalker aan de Stationsweg. 1943. Tijdens mijn onderzoek ben ik aangrijpende verhalen tegengekomen evenals bijzondere correspondentie. Zo schreef toenmalig burgemeester J.A.A. Goossens namens de gemeente Geertruidenberg in een brief gedateerd 2 december 1942 aan de Duitse bezetter, dat een woning waar voorheen gevluchte Joden woonden thans in het bezit was van een Ariër. Als Stichting Stolpersteine Geertruidenberg willen we deze geschiedenis vastleggen; dat zijn we verplicht aan de nabestaanden.” Het vastleggen van de Joodse geschiedenis van Geertruidenberg is niet het enige doel van het stichtingsbestuur. Penningmeester Sander Kock legt uit: “We willen graag een lesbrief voor scholen uitgeven, evenals een flyer bestemd voor het VVV-agentschap. We hebben al tal van bedrijven, instellingen en particulieren benaderd, die voldoende hebben gedoneerd om de stenen te bestellen en op 31 oktober een gepaste bijeenkomst te houden. De mensen bleken iets te hebben met dit doel, dat bij diverse personen de nodige emoties losmaakte. De gemeente verleende ook de nodige medewerking; de benodigde vergunning werd verleend, de gemeente is bereid de stenen te onderhouden en als startsubsidie mochten we 1.200 euro ontvangen.” Om alle wensen te kunnen realiseren, komt de stichting he-
0162-513450 www.hogeveer.nl
Lissenveld 16 - Raamsdonksveer - Tel.: 0162-520580