9789401420495

BEGIN JE EIGEN KUNSTMUSEUM!

Welke schilderijen verzamel jij?

2 3 4 6 10

Wat staat er op een kaart?

Hoe speel je kunstkwartet?

Andere leuke kaartspellen Stromingen Thema's

12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52 56

Renaissance Barok Neoclassicisme Romantiek Realisme Impressionisme Postimpressionisme Expressionisme Kubisme Futurisme Surrealisme Popart

60

Kunsttaal

Wat staat er op een kaart?

Vincent

Postimpressionisme

VAN GOGH

Stroming Mensen

Zelfportret met verbonden oor, 1889

Dit schilderij hoort bij een kunststroming die het postimpressionisme heet.

Andere stromingen zijn bijvoorbeeld de popart of het kubisme.

Er zitten vier schilderijen van iedere stroming in dit spel.

Thema

Dit schilderij is een portret, dus is het thema mensen.

Er zijn natuurlijk ook andere thema’s: dieren, plaatsen, verhalen… Voor ieder thema zijn er acht kaarten in dit spel.

VAN GOGH is de naam van de kunstenaar.

Zelfportret met verbonden oor is de titel van het schilderij.

1889 is het jaar waarin het geschilderd werd.

BEROEMD WAARDE

2

GOEIE VRAAG! Welk oor sneed Van

Gogh af – het linker of het rechter?

***** ***** GOEIE VRAAG!

sterren tonen hoe BEROEMD

en hoe WAARDEVOL het schilderij is.

Als je het antwoord op deze vragen weet, verdien je extra sterren. Alle antwoorden staan in dit boek.

Hoe speel je kunstkwartet? Verzamel thema’s en stromingen, om te winnen!

2

Renaissance

MICHELANGELO

Kijk naar je kaarten en bedenk welke schilderijen je gaat verzamelen. Om te winnen heb je een reeks van hetzelfde thema en een reeks van dezelfde stroming nodig.

Eén reeks moet uit drie kaarten bestaan, de andere uit vier.

Godsdienst

De schepping van de zon, de maan en de planeten (detail), 1511

BEROEMD WAARDE

RENOIR

Stilleven

Vruchten uit de Midi, 1881

de zon tail), , 1511

Édouar

ressi

onism

e

Godsdie nst

Mensen

CÉZ

Dier

en

ANN

het Welke werk kuns van tstro Céza ming nne? we rd

dat op nat pleister gemaakt is?

4

d

Mensen

T

1866 Stil

zabeth

Dieren

leve

n

AG! Waa rom werk sch okkend?vonden veel

GOEIE VRAAG! Wat was Renoirs eerste baantje?

De eerste speler die een reeks thema's en een reeks stromingen kan afleggen, wint de ronde.

Denk erom: je hebt een reeks van drie en een reeks van vier nodig.

Vincent

me

Postimpressionis

VAN GOG H

enaar in Vétheuil , 1880

Plaatsen

1882

Plaat sen

Stilleven

etk

RENOIR

sen

Men

Vruchten uit de Midi, 1881

S –76 G A las, 1873

Impressionismee

r

MO NE T

Pierre-Auguste

Mensen

Ca

P I S S mille ARR ogst O ,

DE

da Vinci

Im sionipressmee

ga

LEONARDO Mona Lisa, ca. 1503–06

Claude

Impressionismee

Mensen

Ed

Renaissance

Mensen

pres mee Im onis si

De spelers nemen om de beurt een kaart van een van de twee stapels (met zichtbare en met onzichtbare kaarten). Leg dan een kaart af op de stapel met zichtbare kaarten.

Als de onzichtbare kaarten op zijn, laat je de bovenste zichtbare kaart liggen, draait de rest om en schudt ze.

M AN E E

appe ls, 18 93–9 4

AG!

GOEIE VRAAG! Hoe heet een schilderij BEROEMD WAARDE

3

Posti mp

N GE LO

Pierre-Auguste Impressionismee

Louise Eli

Renaissance

MICHELANGELO

Godsdienst

De schepping van de zon, de maan en de planeten (detail), 1511

BEROEMD WAARDE

GOEIE VRAAG! Welk slim handschrift gebruikte Leonardo?

drie mensen BEROEMD WAARDE

GOEIE VRAAG! Hoe heet een schilderij dat op nat pleister gemaakt is?

*****

raag buite n?

BEROEMD WAARDE

GOEIE VRAAG!

Wat was Renoirs eerste baantje?

vier impressionisten

Na iedere ronde telt de winnaar de sterren. Hou de stand bij om te zien wie de eindwinnaar wordt.

..........................................................................

1

Dit is een spel voor twee of meer spelers.

Schud de kaarten en geef er zeven aan elke speler. Leg de rest met de rug omhoog op een stapel. Draai de bovenste kaart om en leg hem ernaast.

Er is meer... rt

aa Bonusk schilderij moet dit worden! nieuws: Slecht staureerd gere

gbord

ANTO JEAN-

Goed nie Bonuskaar uws: het t is museum nacht!

van Gersai

nt, 1720

AU, Uithan tonen! kun je niet enscor schilderij af van je sterr

VINCE

INE WATTE

Oeps! Dit Trek

Tel

NT VAN

GOGH

, De

sterre

nnach

t, juni

Hoera!

Je verko opt extra bij je sterrtickets! enscore!

1889

Als je een bonuskaart trekt, leg je hem aan de kant en neem je nog een kaart. Aan het einde van de ronde lees je je bonuskaarten. Krijg je sterren bij of verlies je er?

Als het spel afgelopen is, tel je al je sterren op.

en voor de kenners...

Maak het spel moeilijker!

Beantwoord de 'Goeie vraag' telkens als je een kaart van de zichtbare stapel neemt. De antwoorden staan in dit boek!

⇨

Nog meer spellen!

3

Kunst-snap!

Stilleven!

Wie snapt er het meest van kunst?

Voor twee of meer spelers.

1 Verwijder de Bonuskaarten (of spreek af dat ze niet meetellen). Verdeel de kaarten over de spelers. Leg ze met de rug omhoog.

2 Iedere speler draait om de beurt een kaart van zijn stapel om en legt hem in het midden.

3 Alle spelers houden in de gaten of de laatste twee omgedraaide kaarten van dezelfde stroming of hetzelfde thema zijn.

Pierre-Auguste

Paul

Postimpressionisme

CÉZANNE

Impressionismee

Stilleven

4 De eerste die het thema of de stroming roept, krijgt alle omgedraaide schilderijen.

Als hij zich vergist, moet hij een beurt overslaan. Wie wint alle kaarten?

BEROEMD WAARDE

RENOIR

Stilleven

Vruchten uit de Midi, 1881

Stilleven met appels, 1893–94

GOEIE VRAAG! Welke kunststroming werd geïnspireerd door het werk van Cézanne?

BEROEMD WAARDE

GOEIE VRAAG! Wat was Renoirs eerste baantje?

...........................................................................................................................

Troef elkaar af...

Vincent

Wie heeft de duurste of beroemdste schilderijen?

Voor twee of meer spelers.

1 Verwijder de bonuskaarten. Schud de kaarten en verdeel ze over de spelers. Iedere speler legt zijn kaarten op een stapel met de rug omhoog. Daarna draait ieder de bovenste kaart om.

2 De jongste speler bekijkt de sterren op zijn kaart en kiest vervolgens het kenmerk ‘waarde’ of ‘beroemd’. De andere spelers bekijken hun score voor dat kenmerk.

4

Postimpressionisme

Édouard

VAN GOGH

Mensen

MANET

Realismee

Dieren

Een King Charles-spaniël, ca. 1866

Zelfportret met verbonden oor, 1889

3 De speler met de meeste sterren wint de slag en krijgt alle omgedraaide kaarten.

4 Als de stand gelijk is, blijven de kaarten op tafel liggen. De spelers draaien hun volgende kaart om en dezelfde speler mag opnieuw een kenmerk kiezen. Wie wint, krijgt alles.

5 Speel door tot één speler alle kaarten heeft.

BEROEMD WAARDE

GOEIE VRAAG! Welk oor sneed van Gogh af – het linker of het rechter?

BEROEMD WAARDE

*****

GOEIE VRAAG! Waarom vonden veel mensen Manets werk schokkend?

Met vijf sterren voor WAARDE win je deze slag!

Raad het thema van de tentoonstelling!

kleuren

Kun je het thema raden? Voor twee of meer spelers.

1 Iedere speler kiest een thema voor zijn of haar tentoonstelling uit de lijst hiernaast – of bedenk je er liever zelf een?

Hou het wel geheim!

2 Verwijder de Bonuskaarten. Schud de kaarten en leg ze kriskras door elkaar op tafel, met de kunstwerken naar boven. Neem om de beurt een kaart die bij je thema past.

3 Als iedereen drie kaarten heeft, probeer je om de beurt te raden wat het thema is.

4 De speler die juist raadt én de speler van wie de kaarten zijn krijgen elk een punt.

De speler die het eerst vijf punten heeft, is de winnaar!

griezelig

eten

kindertijd

vrolijk honden vredig

leven oorlog

...........................................................................................................................

Raad de naam van de schilder!

Stel de juiste vragen en ontdek als eerste wie de schilder is!

Voor twee of meer spelers.

1 Verwijder de bonuskaarten. Schud de kaarten. De eerste speler trekt een kaart uit het pak en verbergt hem voor de andere spelers.

2 De andere spelers stellen vragen om achter de naam van de schilder te komen.

De eerste speler mag alleen ‘ja’ of ‘nee’ zeggen.

Jan

Renaissance

VAN EYCK

Mensen

Het echtpaar Arnolfini, 1434

Staan er mensen op het schilderij?

3 Mogelijke vragen zijn: ‘Is het een vrolijk schilderij?’ of ‘Vertelt het een verhaal?’

Je mag dit boek gebruiken als hulpmiddel.

4 De eerste speler die de schilder raadt, wint. Nu mag hij een kaart nemen en moeten de anderen de schilder raden.

Antwoord ‘ja’ of ‘nee’.

BEROEMD WAARDE

GOEIE VRAAG! Welke nieuwe

verfsoort gebruikte Van Eyck?

5

Een kunststroming ontstaat als schilders een tijdlang in dezelfde stijl schilderen.

Renaissance

⇨

Barok

⇨

Neoclassicisme

HERKEN JE AAN ?

Interesse in oude beschavingen

HERKEN JE AAN ?

Grootse dramatiek

‘Renaissance’ betekent ‘wedergeboorte’.

Van de 14de tot de 17de eeuw kende Europa opnieuw een grote bloei op het gebied van wetenschap, kunst en literatuur.

Kunst werd levensechter.

Rond 1600 begon de kerk kunstenaars aan te moedigen om religieuze verhalen op een spannende manier af te beelden. Barok was een kunst- en architectuurstijl die groots, dramatisch en realistisch was en vaak speelde met opvallende lichteffecten.

Neoclassicistische schilders probeerden hun kunst een oud-Grieks of Romeins uitzicht te geven door heel nauwkeurig en met onzichtbare penseelstreken te schilderen.

Het neoclassicisme ontstond net voor de Franse Revolutie in 1789.

BEKEND WERK

BEKEND WERK

BEKEND WERK

Da Vinci, Mona Lisa, ca. 1503–06

6

Caravaggio, Avondmaal te Emmaüs, 1601

HERKEN JE AAN ?

Rust en evenwicht

⇨

David, De eed van de Horatii, 1784

Romantiek HERKEN JE AAN ?

Spanning en emotie

⇨

Romantische werken waren dramatisch, kleurrijk en vol emoties. Ze beeldden vaak de kracht en de schoonheid van de natuur af. De romantiek was een stroming in kunst en literatuur die aan het einde van de 18de eeuw populair werd in Europa.

BEKEND WERK

Goya, De derde mei 1808 in Madrid, 1814

Realisme HERKEN JE AAN ?

Echtheid en eenvoud

⇨

Impressionisme HERKEN JE AAN ?

Momentopnames

⇨

Het realisme zette zich af tegen de uitspattingen van de romantiek. De realisten probeerden de wereld af te beelden zoals hij was. Ze moesten niets weten van grote emoties en schilderden alledaagse taferelen en gewone mensen.

De impressionisten probeerden met kleine, snelle penseelstreken in heldere kleuren vast te leggen wat ze op een bepaald moment zagen.

Ze werkten liever buiten dan in een atelier. Het impressionisme ontstond rond 1870 in Frankrijk.

BEKEND WERK

BEKEND WERK

Millet, Het Angelus, ca. 1857

Monet, De tuin van de kunstenaar in Vétheuil, 1880

7

Een kunststroming ontstaat als schilders een tijdlang in dezelfde stijl schilderen.

Postimpressionisme

⇨

HERKEN JE AAN ?

Felle kleuren en eenvoudige vormen

Het postimpressionisme volgde in 1880 in Frankrijk op het impressionisme. De postimpressionisten gebruikten felle kleuren en eenvoudige vormen om hun gevoelens uit te drukken. Hun werk was minder realistisch dan dat van de impressionisten.

BEKEND WERK

Van Gogh, Zelfportret met verbonden oor, 1889

8

Expressionisme

⇨

Kubisme

⇨

HERKEN JE AAN ?

Verwrongen vormen en heftige emoties

HERKEN JE AAN ?

Veel verschillende gezichtspunten

BEKEND WERK

BEKEND WERK

De expressionisten schilderden niet zomaar wat ze zagen, maar verdraaiden de werkelijkheid om gevoelens als woede en angst beter weer te geven. Het expressionisme ontstond aan het begin van de 20ste eeuw in Duitsland.

Marc, Het lot van de dieren, 1913

De kubisten probeerden dingen tegelijkertijd vanuit verschillende hoeken af te beelden.

Ze onderzochten hoe ze driedimensionale voorwerpen op een plat schilderdoek konden krijgen. Het kubisme ontstond in 1907.

Gris, Stilleven met geruit tafelkleed, 1915

Futurisme HERKEN JE AAN ?

Snelheid en beweging

⇨

De futuristen hielden van snelle machines, zoals auto’s, treinen en vliegtuigen.

Ze probeerden die beweging in hun schilderijen te vatten. Het futurisme kende een korte bloeiperiode aan het begin van de 20ste eeuw.

BEKEND WERK

Boccioni, De stad ontwaakt, 1910

Surrealisme

⇨

HERKEN JE AAN ?

Dromen en de menselijke geest

Surrealisme betekent ‘meer dan echt’.

Het kwam in het midden van de jaren 1920 in zwang bij schilders, dichters en schrijvers. Surrealistische doeken zien er vaak gek uit. Ze beelden dromen of vluchtige gedachten af.

Popart HERKEN JE AAN ?

Hoog pretgehalte

⇨

Popartkunstenaars maakten kunst van alledaagse, wereldse dingen, zoals stripverhalen, verpakkingen, kranten en beroemdheden.

Ze vonden dat kunst toegankelijk moest zijn voor iedereen. Popart ontstond in de jaren 1950 in het Verenigd Koninkrijk en de VS.

BEKEND WERK

BEKEND WERK

Dalí, De volharding der herinnering, 1931

Warhol, Blik Campbell’s soep (tomaat), 1962

9

Het thema is het onderwerp dat de schilder kiest, zoals mensen of een plaats.

✹

▲

Stilleven

Godsdienst

Plaatsen

Stillevens beelden vaak alledaagse voorwerpen af: eten, bloemen, vaatwerk of meubels. De schilderijen worden stillevens genoemd omdat die voorwerpen niet bewegen.

In Europa betaalde de kerk kunstenaars om religieuze taferelen te schilderen.

Er waren veel mensen die niet konden lezen.

Door naar schilderijen te kijken leerden ze toch iets over de Bijbel.

Schilderijen kunnen landschappen afbeelden, maar ook steden (‘stadsgezichten’) of zeeën (‘zeegezichten’).

Landschappen kunnen echte of ingebeelde taferelen voorstellen. Het licht en het weer spelen vaak een belangrijke rol.

BEKEND WERK

BEKEND WERK

BEKEND WERK

Cézanne, Stilleven met appels, 1893–94

10

Rembrandt, Het feestmaal van Belsazar, ca. 1636–38

Courbet, De kliffen bij Étretat na de storm, 1870

♥

▲ ▲ ▲▲

Verhaal

Dieren ▲

Mensen

Eeuwenlang hebben schilders verhalen uit de geschiedenis, de mythologie en de Bijbel afgebeeld. ‘Een beeld zegt meer dan duizend woorden’ is niet voor niets een bekende uitdrukking!

Schilders beelden vaak dieren af – soms gewoon omdat ze ervan houden, maar vaak ook omdat dieren een diepere betekenis krijgen op een schilderij. Honden zijn aanhankelijk, dus staat een hond op een schilderij symbool voor trouw.

Een paard kan kracht of macht verbeelden.

Wat denk je dat een kat betekent?

Schilderijen van mensen, portretten genaamd, zijn altijd erg populair geweest.

Voor de uitvinding van de fotografie waren portretten zowat de enige manier om iemands beeltenis vast te leggen.

BEKEND WERK

BEKEND WERK

BEKEND WERK

Velázquez, De spinsters of De fabel van Arachne, ca. 1657

Klee, Kat en vogel, 1928

Degas, De balletklas, 1873–76

11

Jan

VAN EYCK

Renaissance

Mensen

Het echtpaar Arnolfini, 1434 In de renaissance begon Jan van Eyck een nieuw soort verf te gebruiken die hem toeliet schilderijen te maken die realistischer waren dan ooit tevoren.

WAT ZIE JE?

HET VERHAAL ERACHTER

Veel van de voorwerpen op het schilderij

Op dit schilderij staan Giovanni Arnolfini,

hebben een bijzondere betekenis. De

een rijke koopman, en zijn vrouw. Je ziet de

sinaasappels tonen dat het echtpaar rijk is,

reflectie van de schilder in de spiegel aan de

want sinaasappels waren duur. Wat denk je

muur, onder de woorden: ‘Jan van Eyck was

dat de hond betekent?

hier, 1434’.

12

Van Eyck was een van de eerste schilders die kleurpoeders vermengden met olie, in plaats van met eigeel. Zo kreeg hij olieverf.

Renaissance

✚

MICHELANGELO

Godsdienst

De schepping van de zon, de maan en de planeten (detail), 1511 Dit is een deel van een enorm schilderij op het plafond van de Sixtijnse Kapel, dat gemaakt werd door een van de beroemdste schilders ter wereld. Elk jaar komen ongeveer vijf miljoen mensen dit schilderij bekijken

in het Vaticaan in Rome.

Michelangelo schilderde op pleister dat nog nat was. Zulke schilderijen heten fresco's.

⇨

WAT ZIE JE?

HET VERHAAL ERACHTER

Michelangelo schilderde meer dan 300

De paus had Michelangelo gevraagd de

levensgrote figuren op het hoge gewelf.

twaalf apostelen op het plafond van zijn

Ze vallen op door hun afmetingen en felle

kapel te schilderen. In plaats daarvan

kleuren. Misschien omdat ze op die manier

schilderde Michelangelo verhalen uit het

beter zichtbaar zijn vanaf de grond?

Oude Testament. Hier zie je hoe God het heelal schept.

13