HK_week_13_21

Historisch

KATWIJK Verhalen uit de rijke historie van Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg

In dit

ine magaz

o.a.

etster o b n e t t De ne g ndelin a w s p Dor urg Rijnsb d nstan Midde /d Rijn ijk a Katw rkt enma d r a a P nburg Valke

Bijlage De Katwijksche Post - april 2021

UW NIEUWE VLOER? Een tegelvloer, mooi, duurzaam en onderhoudsarm

U bent weer welkom

Vloerverwarming en/of tegels plaatsen?

Ook hiervoor bent u bij ons aan het juiste adres!

Informeer naar de mogelijkheden.

Bel voor een afspraak naar 085-1304439 of mail naar info@cerados.nl

✔ Lokaal ✔ Persoonlijke service ✔ Hoogwaardige kwaliteit

RUIME KEUZE WAND- EN VLOERTEGELS EN VEEL UIT VOORRAAD LEVERBAAR! Kijk alvast voor inspiratie op

www.cerados.nl Taanderstraat 18-A (boven DW Kozijnen) 2222 BE Katwijk K TWIJ A W www.cerados.nl K en ’t He E info@cerados.nl T 085 130 44 39

Historisch Katwijk Lang niet alles is al verteld Voor u ligt het eerste magazine ‘Historisch Katwijk’. Een speciale uitgave van ons nieuwsblad De Katwijksche Post. Het hele dorp Katwijk kan bogen op een rijke historie, die tot ver over de landsgrenzen wordt geprezen. Of het nu gaat om historie, kunst of cultuur.

Door de eeuwen heen een prachtig gebied met een rijke geschiedenis, waarvan nog lang niet alles is verteld.

In dit magazine laten we u genieten van historische verhalen die niet of minder bekend zijn of zelfs niet eerder geschreven. Dat kan beginnen bij de vroege middeleeuwen, maar ook verhalen die wat minder bekend zijn of bijdragen aan de historie van de kernen, families, verenigingen en bedrijven.

Historie Katwijk was in de Romeinse tijd al van belang als legerplaats aan de monding van de Oude Rijn (de grens van het Romeinse Rijk).

Tot de gemeente Katwijk behoren sinds 2006 de kernen Katwijk aan Zee, Katwijk aan den Rijn, Rijnsburg en Valkenburg. In de vroege middeleeuwen was er al sprake van enige bewoning in dit gebied. In 860 raakte de riviermonding verstopt en daarmee stagneerde

Colofon Met bijdragen van: Aad van Duijn Canon van Katwijk Jaap Plokker Martin de Boer Mark Ruis Piet van Kampen Katwijk in Oorlog

de ontwikkeling tot een grote nederzetting Katwijk. Rudolfsheim (Rijnsburg) werd in 975 gesticht, terwijl er in de zesde eeuw al sprake was van bewoning en in de 11e eeuw kwam het hele gebied tot leven en groeide ook Katwijk.

De eerste vermelding dateerde van 1231. Een zandweg verbond Katwijk aan den Rijn met Katwijk aan Zee.

Bestaan Voor Katwijk aan Zee waren de visserij en vismarkt van groot belang. Naast de visserij floreerde de landbouw. De bewoners van de omgeving teelden aardappelen en bloemkool, en

later ook bloembollen. In 1807 opende koning Lodewijk Napoleon de Uitwatering, een technisch hoogstandje, dat ervoor zorgde dat Rijnland zijn overtollige water op zee kon lozen.

De herbouw na de oorlog ging snel, waarbij er ook kleine industrie naar Katwijk kwam.

Aan het begin van de 21ste eeuw telde Katwijk ruim 40.000 inwoners; met de toevoeging van Rijnsburg en Valkenburg in 2006 werden dat er 60.000.

Zoals u ziet een lange en rijke historie, waarover nog lang niet alles is verteld.

Wij hopen in vier edities van dit magazine daar een steentje aan bij te dragen.

Historisch Katwijk is een speciale uitgave van De Katwijksche Post en verschijnt in Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg.

Genootschap Oud Katwijk / Lies van Beelen Genootschap Oud Rijnsburg e.a.

Foto’s: Ruud van Rijn Mark Ruis

Katwijks Museum e.a.

Media-adviseur: Carlo van Zelst Redactie: De Katwijksche Post

Hoofdredactie: Teuntje van Delft

door de Itho Daalderop CVE-S inclusief vochtsensor.

De box is eenvoudig en overal in huis te bedienen Beter ventileren en met de bijgeleverde energie besparen? draadloze AUTO RFT Heeft u een zender. ventilatiebox die ouder

MVBox

is dan 15 jaar of maakt hij herrie, laat deze dan door ons vervangen.

Wij vervangen uw oude ventilatiebox door de Itho Daalderop CVE-S inclusief vochtsensor.

incl. vochtsen sor montage + re inigen

Beter ventileren en energie besparen?

Heeft u een ventilatiebox die ouder is dan 15 jaar De Box is eenvoudig en of maakt hij herrie, laat deze dan door ons overal in huis te bedienen vervangen. Wij vervangen uw oude ventilatiebox met de bijgeleverde door de Itho Daalderop CVE-S inclusief vochtsensor. draadloze De box is eenvoudig en overal in huis te bedienen AUTO RFTmet de bijgeleverde MVBox draadloze AUTO RFT zender. incl. vochtsensor zender. montage + reiniMge VBnox incl. vochtsens or € 439,95 montage + rei nigen

Torenstraat 20 2225 EH Katwijk aan Zee T (071) 40 12 809 info@houwaard.nl Voorwaarden op de website

Torenstraat 20 2225 EH Katwijk aan Zee T (071) 40 12 809 info@houwaard.nl

-

-

www.houwaard.nlwww.houwaard.nl

www.houwaard.nl

DE Keurslager bestaat 75 jaar! Keurslagerij Vooys 50 Jaar!

Dat geeft reden tot een feestje en leuke acties later dit jaar!

Luid nu eerst het voorjaar maar in met een heerlijke barbecue met het gezin.

Kijk op onze site voor heel veel BBQ ideeen.

Koninginneweg 59 Katwijk 071-4013200 www.vooys.keurslager.nl

Officieel oorlogsgraf voor Katwijker Klaas Ros Gesneuveld bij gevechten op Ypenburg Als de Duitse troepen op 10 mei 1940 in alle vroegte ons land binnenvallen is Katwijker Klaas Ros samen met tientallen dorpsgenoten gelegerd in de kazerne aan de Hoefkade in Den Haag. Op dat moment slechts zes weken onder de wapenen was hij in maart 1940, met oproepnummer 158, bij zijn eerste oefening opgekomen.

Klaas werd als dienstplichtig soldaat ingedeeld bij 5-4 depotbataljon. Om klokslag 06:15, op 10 mei 1940, verlaten ze in allerijl de kazerne aan de Hoefkade om de gelande Duitse troepen bij vliegveld Ypenburg het hoofd te bieden.

Voor de avond valt, zijn er al vele Nederlandse doden te betreuren, Klaas is een van hen, samen met plaatsgenoot Maarten van Duijn, die eveneens de dood vindt bij een poging om het vliegveld te heroveren. Klaas Ros en Maarten van Duijn, op het moment van de inval beide 19 jaar oud, zijn als dienstplichtig soldaat ingedeeld bij de depottroepen van het 4-RI. Deze zijn gelegerd in de kazerne aan de Hoefkade in Den Haag. Over het algemeen bestonden deze depottroepen uit jonge rekruten die net hun basisopleiding hadden voltooid. Klaas Ros is ingedeeld bij het 5-4 Dep. Bat. en Maarten van Duijn bij het 4-4 Dep. Bat.

Krans ter herdenking aan de omgekomen Klaas Ros.

Klaas Ros in zijn legeruniform.

Op de 10e mei raakt de eenheid van Klaas slaags met Duitse parachutisten die in alle vroegte geland zijn bij het vliegveld Ypenburg. De Nederlandse troepen waren slecht bewapend en waren geen partij voor de geoefende Duitse luchtlandingstroepen. Nabij de eerste hangars ter hoogte van de Pongong Hoeve wordt Klaas in zijn loopgraaf dodelijk vanuit de lucht getroffen door granaat vuur van een Duitse jager.

Wat er precies op die fatale dag in mei met Klaas gebeurd is, zou zijn familie bij toeval jaren later pas te horen krijgen. Op Ypenburg werd hij samen met zijn gesneuvelde makkers met militaire eer begraven, maar later dat jaar thuisgehaald om in stilte zijn laatste rustplaats te vinden in Katwijk.

Op initiatief van beheerder Teun Barnhoorn van de oude N.H.-begraafplaats, is de locatie

aan de Zuidstraat nu officieel aangemerkt als Oorlogsgraf onder auspiciën van de Oorlogsgravenstichting. De activiteiten van de Oorlogsgravenstichting zijn het vertellen van verhalen, het onderhouden van oorlogsgraven, het beheer van de erevelden, het verstrekken van informatie aan nabestaanden.

Anno nu wordt er nog steeds gewerkt aan uitbreiding van het oorlogsgraven bestand. Door de inzet en het harde werk van Teun Barnhoorn krijgt nu ook Klaas Ros een OGS erkend oorlogsgraf. De plaatsing van de steen staat voor later dit jaar gepland.

Lees het volledige verhaal van Klaas Ros en meer informatie over het werk van de Oorlogsgravenstichting op www.katwijkinoorlog.nl

Genieten van de lente én paasvoordeel!

2-de paasdag geopend van 11:00 tot 17:00 uur.

Bel of mail voor een afspraak: 071 4085855 / info@denachtwachtkatwijk.nl

Q-SERIE

HET UNIEKE

EASTBORN

Q-SERIE MATRAS V.A.

€ 450,--

NU BIJ AANSCHAF VAN EEN EASTBORN MATRAS UIT DE Q-SERIE EEN GRATIS KUSSEN TWV 50 EURO!

Vraag naar de voorwaarden in de winkel. Deze actie is geldig t/m 13 april 2021

Ambachtsweg 24a • 2222 AL Katwijk • T 071 408 58 55 • inf0@denachtwachtkatwijk.nl

www.denachtwachtkatwijk.nl

KORTING

De historie van de P LINNENGOED, DEKBEDDEN, Nachtwacht

USSENS, HANDDOEKEN ENZ. Merken met een lange historie

30% 40% 50%

BADLAKENS & HANDDOEKEN

‘De historie van Katwijk gaat al terug naar het Romeinse Rijk. “Die van de Nachtwacht ALLE Katwijk is van een recenter datum. Inmiddels bestaat onze DJASSEN winkel alweer 11 jaar. Niets 2 HALEN = vergeleken met de geschiedenis 1 BETALEN van Katwijk natuurlijk, maar HEEL VEEL voor ons een belangrijke OVERTREKSETS mijlpaal.’

OVERTREKSETS

9,

95

2 HALEN = ‘We zijn begonnen tijdens de bankencrisis, 1 BETALEN wat best een enorme gok was. Gelukkig is onze

2 HALEN = 1 BETALEN

HOESLAKENS! 2 HALEN = 1 BETALEN

‘gok’ goed uigepakt”, vertelt Marijke Krispijn, eigenaresse van de Nachtwacht. “En hoewel het veel extra inspanning vraagt, gaan ook deze coronacrisis weer doorkomen. Wij zijn Diverse dekbedden: o.a. zó blij dat onze klanten ons ook via de teleSummer foon en digitaal weten te vinden, maarVentilation we zijn 1927 ontstond bij dit Friese bedrijf het idee om Bambooopen Tencel zielsgelukkig dat we weer mondjesmaat matrassen met standaard afmetingen te gaan mogen en klanten mogen ontvangen”, fabriceren, een idee dat uitstekend is uitgeVan 84,95vervolgt voor 59,95 Marijke. pakt. Het is toch geen wonder dat wij hebben gekozen voor deze merken.”

Merken met lange historie De Nachtwacht heeft 11 jaar geleden gekozen Duurzaamheid voor Nederlandse fabrikanten. Dat is vooral De Nachtwacht wil graag dat echt iedereen N: Maandag 13.00 - 18.00 | Donderdag 09.00 - 18.00 / Koopavond 19.00 - 21.00 | Vrijdag 10.00 omdat die merken een lange historie kennen goed slaapt. Marijke: “Reden om naast de IJ ZIGI N G E N V O O R B EH O UD EN . en hun kwaliteit hebben bewezen. “Alle mer- Nederlandse merken ook een Zweeds merk te ken die wij voeren hebben hun eigen historie”, voeren: EcoLife. Deze bedden worden op een vervolgt Marijke. “Pullman, een van de mer- duurzame manier en van uitsluitend plantaarken die de Nachtwacht voert, heeft in 1858 dige materialen geproduceerd. Zo is bijvoorde pocketveer ontwikkeld. George Mortimer beeld sisal uit de agaveplant hét veganistische Pullman zette de ultieme nachtrust letterlijk alternatief voor paardenhaar. Ecolife let er ook op de rails en voorzag treinstellen van onge- op dat de bamboe die zij gebruiken geteeld kend comfort. ‘The Pullman Sleeper’, de luxe wordt zonder gebruik van pesticiden. Daarslaapcoupé, was in 1865 het resultaat van zijn door zijn de matrassen gifvrij en gemaakt van vakmanschap. In 1915 werd Pullman wereldherbruikbare grondstoffen.” wijd de standaard voor ultieme nachtrust in treinen, Grand Hotels en op cruiseschepen. In “Maar hoe duurzaam geproduceerd ook, een 1937 kwam Pullman naar Nederland, waar zij bed moet na verloop van tijd wel vervangen hun unieke kennis overgedroegen aan Nederworden. Veel mensen kopen na een aantal jalandse vakmensen.” Marijke vervolgt: “Ook ren een nieuw matras en topdek. Uitstekend,” Eastborn heeft een lange historie. Zij vervaar- zegt Marijke, “want een matras gaat gemiddeld digen al sinds 1959 met passie voor kwaliteit zo’n 10 jaar mee. Maar bedenk dat ook de boen innovatieve vormgeving hun boxsprings en dem niet een mensenleven lang meegaat. Na matrassen. Puur Nederlands vakmanschap. een jaar of 15 is de bodem echt op en is het beEn dan nog zo’n Nederlands topmerk: Avek. In ter niet alleen een nieuw matras aan te schaf-

KUSSEN HOLLOW FIBRE fen, maar te investeren in een heel nieuw bed.

ANTI-ALLERGISCH Daardoor investeer je in een goede nachtrust en daarmee ook een beetje in je gezondheid.”

Van 34,95 voor 24,95 P O W E RE D BY

RINCESTRAAT 13A - KATWIJK AAN ZEE 18.00 | Zaterdag 09.00 - 17.00 uur.

de Nachtwacht bed & linnen Ambachtsweg 24a 2222 AL Katwijk 071-4085855 info@denachtwachtkatwijk.nl

www.denachtwachtkatwijk.nl www.facebook.com/denachtwachtkatwijk

Vandyck Experience Store Princestraat 13a 2225 EX Katwijk 071-3031930 katwijk@vandyckexperiencestore.nl

Katwijkse piepers gedijen op vijfvoeten, grom en rotte vis Hoge prijzen in Amsterdam voor Katwijkse duinaardappelen Door Jaap Plokker

Zoals met zo veel lokaal gebruikte woorden en begrippen zoeken we in het door Leendert de Vink en Jaap van der Marel geschreven ‘Katwijks Woordenboek’ niet tevergeefs naar de betekenis van ‘vijfvoeten’, ‘puf’ en ‘grom’ Achter deze begrippen gaat overigens een niet onbelangrijk stukje lokale economische geschiedenis schuil.

Katwijk aan Zee en Katwijk aan den Rijn werden en worden vaak als heel verschillende gemeenschappen betiteld. Maar dat gaat voorbij aan de historische werkelijkheid dat de gemeenschappen van de beide Katwijken in de 19e eeuw economisch met handen en voeten aan elkaar gebonden waren.

Een voor de werkgelegenheid, vooral die voor kinderen, belangrijke nijverheid in Katwijk aan den Rijn waren de touwslagerij en de fijngarenspinnerijen, die de reders uit Katwijk aan Zee als prominente afnemers hadden. De door Katwijkse vissers gevangen steurharing werd vooral gerookt te Katwijk aan den Rijn en voor

Zeesterren op het strand.

vervoer ‘verpakt’ in te Katwijk Binnen gevlochten rieten manden.

Bij het tot 1879 ontbreken van een directe vaarverbinding met het achterland, was de Rijnkade in Katwijk aan de Rijn ook de binnenhaven van Katwijk aan Zee. Met binnenschepen aangevoerde, voor Katwijk aan Zee bestemde, goederen werden in Katwijk aan den Rijn gelost en verder ‘per as’ naar Katwijk aan Zee vervoerd.

De Katwijkse gedroogde vis en bokking werden aan de Rijnkade geladen en gingen vervolgens per binnenschip naar België om aldaar verorberd te worden. Katwijk aan Zee en Katwijk aan de Rijn waren weliswaar gescheiden gemeenschappen, maar de ‘Katwijksche straatweg’, later Zeeweg, was hun beider aorta.

Aardappelenteelt Hoewel er tussen de dorpskernen van de beide Katwijken bijna 3 km duingebied lag, waren de economische activiteiten van beide gemeenschappen in de 19de eeuw dus innig met elkaar verbonden. Dit gold ook voor een van de belangrijkste, zo niet dé belangrijkste, bestaansbronnen in Katwijk aan den Rijn: de aardappelenteelt. Met de dominante aandacht voor de visserij wordt, mijn inziens, in de lokale geschiedschrijving wel eens te gemakkelijk voorbijgegaan aan het aantal inwoners van de beide Katwijken dat in de 19de eeuw uit de verbouw van aardappelen inkomen genereerde.

Een tuinder bij de Cantineweg in een nog niet afgegraven deel van de ‘Zanderij Westerbaan’ aan het werk op zijn duinakker met afgestorven aardappelplanten. Op de achtergrond een bivak van militairen bij de ‘cantine’ van het schietterrein. De foto dateert hoogstwaarschijnlijk uit 1900-1910. | Foto: Beeldbank Erfgoed Leiden

Vanaf ca. 1870 werd in de gemeenteverslagen regelmatig opgave gedaan van het areaal akkerland in Katwijk en welke gewassen er op geteeld werden. Daaruit kunnen we opmaken dat in de tweede helft van de 19de eeuw jaarlijks op 8090 procent van het akkerland aardappelen werden verbouwd. Het overgrote deel van de met

aardappelen beteelde akkers bevond zich in de duinen en in duinafgravingen te Katwijk aan Zee en Katwijk aan den Rijn.

Terwijl in Katwijk aan Zee de visserij gedurende de 19de eeuw, zeker tot 1870, stagneerde, was de aardappelteelt in de beide Katwijken vele decennia een renderende economische sector.

Het merendeel van de oogst werd vervoerd naar Amsterdam, waar de Katwijkse duinaardappelen voor de hoogste aardappelprijzen van de hand gingen.

Mestspeciën Voor een commercieel interessante opbrengst van de jaarlijks opeenvolgende teelt van aardappelen op dezelfde schrale duin- en zandakkers was een forse bemesting vereist.

De voor de akkerbouw benodigde mestspeciën kwamen voor een belangrijk deel uit Katwijk aan Zee. We moeten dan denken aan dierlijke mest, menselijke fecaliën (ontlasting) en vooral vis en visafval.

De van de boerderijen in de bebouwde kom van Katwijk afkomstige dierlijke mest werd verzameld op vaalten (mesthopen). De door de inwoners geproduceerde fecaliën vonden daar, bij het ontbreken van een rioleringstelsel, eveneens een tijdelijke verblijfplaats.

De met de schrobnetvisserij gevangen zeesterren, in Katwijk ’vijfvoeten’ genoemd, waren ongeschikt voor menselijke consumptie, maar konden uitstekend dienst doen als landbemesting en werden daarom niet overboord gegooid, maar aangevoerd en verkocht.

Menig Katwijker had een bijverdienste in de vangst van garnalen vanaf het strand. Het fijnmazige net, de ‘saejing’, werd door de vissers of door paarden voortgetrokken. De vangst bestond in de regel uit grote garnalen, kleine garnalen, het zogenoemde ‘zaad’, en ondermaatse platvis, de ‘puf’. Alles was van waarde. De grote garnalen vonden hun weg naar de consument; het ‘zaad’ en de ‘puf’ werden verkocht als mestspecie.

Gromputten De met de beug- en schrobnetvisserij gevangen vis kon niet allemaal in verse staat verkocht worden. Ter conservering werd de vis gedroogd.

Landmeters van de gemeente bij aardappelveldjes in de zuidduinen. | Foto: archief Gemeente Katwijk

Voor ze te drogen werd gehangen werd de vis ontdaan van kop en ingewanden, de ‘grom’. Dit werd verzameld in ‘gromputten’. Soms was de aanvoer van vis zo groot dat de verwerkingstijd tussen vangst en droging te lang duurde. Deze niet meer voor menselijke consumptie geschikte ‘bedorven visch’ verdween eveneens in de ‘gromputten’. Van tijd tot tijd werden die geleegd en de smurrie verkocht als mest.

De vraag naar mest voor de aardappelenteelt was zo groot, dat uit de jaren ‘30 bekend is dat Scheveningers hun ‘grom’ met karren langs het strand naar Katwijk brachten.

De handel in ‘vijfvoeten’, ‘grom’ en rotte vis als mestspecie was kennelijk zo lucratief dat vishandelaar én wethouder Izaak Schaddé van Dooren elders bedorven schelvis kocht en die per binnenschip naar Katwijk liet verschepen.

Vervolgens werd deze ‘rottende zelfstandigheid’ overdag in het centrum van Katwijk Binnen gelost en ‘per as’ naar Katwijk aan Zee vervoerd.

Waarschuwing Dit was geheel in strijd met een plaatselijke verordening. De gang van zaken was voor burgemeester mr. G.A. Salomon Huygens aanleiding op 23 mei 1857 veldwachter Dirk Slats naar het huis van Schaddé van Dooren, in de Zuidstraat, te sturen met een waarschuwing op zak,

Hoge prijzen voor ‘Katwijkers’ (Katwijkse aardappelen), Leydsche Courant, 1852.

waarin de wethouder werd opgedragen, geheel overeenkomstig de lokale verordening, ‘de tegenwoordig aangebrachte schelvisch, die bij het vervoer de verpestende uitwaseming verspreid, niet anders dan van ‘avonds tien uren tot den volgende morgen ten zes uren te vervoeren.

Hoewel in overtreding met de mede door hem uitgevaardigde regelgeving was Izaak Schaddé van Dooren danig in z’n wiek geschoten. Hij voelde zich als wethouder door de burgemeester in hoge mate gepasseerd en gaf veldwachter Schats te kennen ‘van den order niets te zullen aantrekken’.

Wanneer de portemonnee in het geding kwam, moesten voor de toenmalige bestuurders de plaatselijke verordeningen kennelijk ‘rekkelijk’ geïnterpreteerd worden, zeker wanneer het rotte schelvis betrof.

Uiteindelijk belandde een groot deel van voornoemde mestspeciën op de Katwijkse aardappelakkers in de duinen en afgegraven zandgronden, alwaar ze in geen geringe mate bijdroegen aan de groei van de knollen en de winst van de telers.

Tevreden consumenten Zo droeg de vraag naar en handel in mestspeciën bij tot het inkomen van menig Katwijks gezin: de vissers, de visdrogers en -handelaren, de ‘karremannen’, de aardappeltelers in Katwijk aan Zee én Katwijk aan den Rijn en tenslotte waren er ook nog tevreden consumenten. Dat de Amsterdammers in de 19e eeuw zaten te smullen van overheerlijke ‘Kattukse’ zandaardappelen was immers grotendeels te danken aan de beer, poep, ‘vijfvoeten’, ‘puf’, ‘grom’ en rotte vis uit Katwijk aan Zee.

THUIS BIJ HAASNOOT WONEN

‘WE DRESS YOUR HOME’

TT

achtig jaar bestaat

achtig jaar bestaat Haasnoot, niet in deze Haasnoot, niet in hoedanigheid, maar wel als familiebedrijf.

Jan Haasnoot vormt de derde generatie en deze hoedanigheid, heeft met zijn Annette en het Haasnootmaar wel familieteam het meubelbedrijf wetenals te liften naar een van de bedrijf. meest Jan toonaangevende Haasnoot woonwinkels in de regio. Net klaar van een vormt de derde geinterne verbouwing gunt hij zich een korte neratie heeft adempauze: ‘We hebbenenalles in met huis; raamdecoratie, zijn vloeren, wandafwerking, Annette en het gordijnen, verlichting en een winkel met een uitgebreid Riverdale Haasnoot-team meubelbedrijf assortiment. We bieden het complete het plaatje.

En dat vinden onzeweten klanten heel plezierig.’ te liften naar een van de meest toonaange-

vende woonwinkels in de regio. Net klaar

‘Een huis moet vooral een warm thuis zijn, een plek waar de sfeer volledig een verbouwing hij zich bij je past. Wevan kunnen alsinterne inspiratiebron dienen. Onzegunt woonadviseurs kennen de laatste woontrends en geven verrassende tips.

We werken een korte adempauze: ‘We hebben alles in met de beste merken in de woningtextiel. Je kunt de sfeer van je eigen huis;heel raamdecoratie, vloeren, wandafwertoekomstige woning goed proeven bij ons en gaan graag in gesprek.

Bij voorkeur inking, onze gordijnen, eigen Haasnoot Lounge, onze verlichting en splinternieuwe een winkel ontvangstloge. Is het niet mooi?’

met een uitgebreid Riverdale assortiment. complete En dat Haasnoot Wonen, Voorstraat 43We & 44bieden Katwijk het T (071) 407 34 61plaatje. haasnootwonen.nl vinden onze klanten heel plezierig.’

004 ‘Een huis moet vooral een warm thuis zijn, een plek waar de sfeer volledig bij je past. We kunnen als inspiratiebron dienen.

Onze woonadviseurs kennen de laatste woontrends en geven verrassende tips.

We werken met de beste merken in de woningtextiel. Je kunt de sfeer van je eigen toekomstige woning heel goed proeven bij ons en gaan graag in gesprek. Bij voorkeur in onze eigen Haasnoot Lounge, onze splinternieuwe ontvangstloge. Is het niet mooi?’

Haasnoot Wonen, Voorstraat 43 & 44 Katwijk T (071) 407 34 61 haasnootwonen.nl

Wij slaan er de pezen en boeten het net * * fragment uit Het lied van de boetsters Door Lies van Beelen

Als je tegenwoordig aan een meisje vraagt wat ze later wil worden dan komt er scala aan beroepen voorbij: kapster, schooljuf, stewardess en al wat dies meer zij. Hoe anders was dat vroeger. Tot voor de tweede helft van de 20ste eeuw was het, zeker voor een meisje, niet nodig om door te leren. Als ze kon lezen, schrijven en wat rekenen was dat wel genoeg.

Werken deed je met je handen en in de praktijk leerde je wat voor het beroep nodig was.

Wanneer ze elf of twaalf jaar was kwam ze van school. Het was gebruikelijk dat de oudste dan thuis kwam om haar moeder te helpen. Immers, het waren vroeger veelal grote gezinnen waarvan de vader meestentijds op zee zat. In een vissersgezin was het in die tijd armoe troef.

Een beetje hulp van ‘eigen’ kon dus best gebruikt worden. Was ze niet de oudste dan had ze soms wat te kiezen. Bijvoorbeeld werken in een dienstje: werken in de huishouding bij mensen die zich betaalde hulp konden veroorloven. Of ze ging ‘in de vis’ of werd boetster.

Het werk van de jonge boetster Om boetster te worden vroeg het meisje aan een hoofdvrouw of ze bij haar kon komen werken. Als de hoofdvrouw wat in haar zag meld-

Beeld aan de Boulevard als ode aan de Nettenboetster. Foto: RD

Boetsters op zolder Taat, in midden hoofdvrouw. | Foto: Katwijks Museum

de zij dat bij de reder. Zij zei dan bijvoorbeeld: ‘Dur moeder is ôk jaerelang een goeie boetster eweest in dur vaeder is een goeie zaeman in ze komp uit een goed nest. In zo wier je dan an-unome’.

Als eerste werkje mocht ze dan de andere boetsters in de schafttijd van koffie voorzien.

Die koffie zat in grote emaillen ketels. Ieder had d’r eigen mok, oftewel kroes meegebracht.

In plaats van suiker kreeg iedereen een ‘brok’ (smous) in de koffie. Wanneer het weer erg guur, koud en mistig was ging er nog weleens een ‘slokje’, een scheut cognac of brandewijn in de koffie om weer een beetje warm te worden.

Een enkele keer werd er getrakteerd op koek, wanneer een schip ‘een goed spok edaen hadde’. Dat ging per blik, meestal van de firma van Tongeren.

Als jongste meisje moest ze de boetkatoen ‘kloenen’, van de strengen getaand boetkatoen bolletjes maken van ongeveer zes cm doorsnee waarmee de boetnaalden gevuld moesten worden.

Boeten was een soort aangenomen werk. Wanneer de vleet ernstig ‘verramponeerd’ (beschadigd) was, dan moesten de netten toch klaar en kreeg het meisje het hard te verduren. Ze kon de boetsters haast niet bijhouden en draaide

soms dunnere bolletjes, maar dan werd er al gauw geroepen: ‘Zeg mâsje, dikke kloene, hoor!’

Dat leidde dan soms tot zachtjes huilen, met kapotte vingers van het ruwe getaande katoen.

Het duurde wel zo’n drie tot vier jaar voor een meisje alle kneepjes van het boeten onder de knie had, want het was een secuur werkje. De mazen van het net moesten precies de voorgeschreven wettelijke maat hebben. Een net dat niet goed gerepareerd was, was niet ‘visnamig’ meer, daar werd minder mee gevangen. Bovendien kon de rederij, wanneer de voorgeschreven maat niet klopte, bij controle op de maaswijdte van het net een fikse boete krijgen.

Het weer Bij langdurende regen mochten de boetsters weleens eerder naar huis van de hoofdvrouw maar dat betekende ook dat er dan niet betaald werd. ‘s Morgens vroeg of als het geregend had, was het grasveld nat. Dan zaten de boetsters op een grondzeiltje maar er was ook een andere manier, daarvoor moest je ‘leren zitten’. De boetsters liepen allemaal op klompen en het was de kunst om tijdens het werk één klomp vervolg op pagina 13

Katwijks Museum

authentiek en verrassend...

goedkoopste Glucosamine van Nederland!

De

Wij adviseren Verzorg uw gewrichten beste keuze metde deze unieke vloeibare

00 1K0 ORTING KASSA

Lucovitaal Glucosamine GLMax® formule

Chondroïtine 1500/500 mg bevat 1500 mg Glucosamine en 500 mg Kunnen uw gewrichten wel wat Chondroïtine per dagdosering.

extra ondersteuning gebruiken?

Synofit Premium Vloeibaar is een unieke formule voor de gewrichten. De ingrediënten (Bio-Curcumine, Groenlipmossel 150 TABLETTEN en Zwarte bes-blad) zijn van uitzonderlijke kwaliteit. Voor een hoge opneembaarheid is 95 deze formule ook verkrijgbaar in vloeibare vorm. Dat maakt max. 2 per klant Synofit uniek!

ER WINSTPAKK

Het Katwijks Museum ligt in het centrum van het oude vissersdorp, op loopafstand van strand en zee.

Een voormalige, monumentale rederswoning vormt hierbij de blikvanger. Het museum combineert een bijzondere collectie schilderijen van buitenlandse en Nederlandse schilders die aangetrokken werden door de kunstenaarskolonie Katwijk, met een aantrekkelijke verzameling lokale en streekgebonden bezienswaardigheden. Bekijk de rijke klederdracht, de scheepsmodellen en het visserijverleden. Laat u met de Peutingerkaart meevoeren naar de grenzen van de Limes, de grens van het Romeinse Rijk. De permanente expositie Katwijk in Vogelvlucht toont de vroegste geschiedenis tot het nieuwe Kustwerk Katwijk. Behalve de vaste collectie schilderijen zijn er het hele jaar door wisselende tentoonstellingen te zien, waarbij ook hedendaagse kunstenaars aan bod komen.

Free audiotour: Nederlands, English, Deutsch | www.katwijksmuseum.nl

K AT W I J K S muSeum

32.

22.95

Maar liefst 70% van de gebruikers van Synofit Premium is binnen 80 dagen tevreden: iets voor u!

Etos Katwijk | Bads

Etos Katwijk | Badstraa

VERKRIJGBAAR BIJ:

KATWIJK

Badstraat 7 Tel. 071 - 4014617 Katwijk aan Zee

Katwijks Museum | Voorstraat 46 | 2225 ER Katwijk | (071) 401 30 47

BROOD MET DE SMAAK VAN KATWIJK

proef de smaak van Katwijk

Beleef het unieke karakter

Katwijks desem volkoren

Katwijks desem Meerzaden

Katwijks desem wit

Geniet van alle 3 varianten

Katwijk, Rijnsburg, Valkenburg, Oegstgeest www.echtebakkerdendulk.nl

023

Eén vrije middag per maand als man thuis was van zee Ramen niet nodig, de boetsters hadden toch geen tijd om naar buiten te kijken vervolg pagina 11 onder het achterwerk te brengen door het been onder de bips te schuiven, zodat ze op de klomp konden zitten. Daar was héél wat oefening voor nodig. ’s Zomers, met mooi weer, was het een gezellige bedoening op het veld. Bij felle zon droegen de boetsters grote strooien hoeden om niet te erg te verbranden. Er werd heel wat afgelachen, gepraat en gezongen.

Dagindeling ’s Morgens om zeven uur moest iedereen op het veld zitten met het net op schoot en wee je gebeente als je te laat kwam. De middagpauze begon als om 12 uur de bel van de Nieuwe Kerk had geluid. Een sanitaire stop was er niet bij. Bij hele hoge nood moesten de schelpenhopen uitkomst bieden. De werkdag duurde tot zes uur ’s avonds maar als er een vleet klaar moest, werd er langer doorgewerkt. En dan te weten dat een vleet bestaat uit 100 netten van zo’n 30 meter, gemiddeld drie kilometer lang dus.

Als de verloofde of man thuis kwam van zee dan kon de boetster één keer per maand een vrije middag krijgen, dat wil zeggen, vanaf vier uur ’s middags.

De rederij Elke rederij van naam had zijn eigen groep boetsters. Wanneer het weer te koud werd gingen de boetsters naar de boetzolders, donkere ruimten hoog in de rederijschuren of op de zolder van de Oude Kerk in de periode dat deze als rederijschuur werd gebruikt. Nauwelijks ramen, alleen kunstlicht. Volgens de reder waren ramen ook niet nodig, want ze hadden toch geen tijd om naar buiten te kijken. Er moest gewerkt worden.

Toen de boetzolder van rederij Taat werd gebouwd kwamen er flinke vensters in de buitengevel, zodat ze daar vrij lang zonder kunstlicht konden werken. Daar moesten de boetsters wel erg aan wennen. Ze voelden zich te koop zitten en noemden die boetzolder ‘de glazen kast’.

Maar nadat ze er eenmaal aan gewend waren, wilden ze niet meer terug.

Rederij Taat stond erom bekend dat ze goed waren voor hun werknemers en dat gaf de boetsters moed om over loonsverhoging te praten. Zo rond het jaar 1900 verdienden de

Boetsters van Genoorschap Oud Katwijk op het Andreasplein.

boetsters overal vier cent per uur maar ze vonden dat dit best vijf cent per uur mocht worden.

Dat is dus een loonsverhoging van 25% maar hoe moesten ze dat aanpakken? Ze schreven met grote witte krijtletters op een balk van de boetzolder: ‘Wij eisen 5 cent per uur loon, anders staken we’.

Een paar boetsters moesten naar het kantoor om de baas te gaan halen. Toen hij las wat daar geschreven stond zei hij: ‘Dat is goed hoor, jullie krijgen vanaf vandaag 5 cent per uur’. Stom verlegen wisten de boetsters eerst geen woord uit te brengen. Dát hadden ze niet verwacht.

Ze hadden al allerlei plannen gemaakt wat ze zouden gaan doen op die vrije ‘staakdagen’ en zagen dat nu allemaal in duigen vallen. De baas begon te lachen toen hij die beteuterde gezichten zag en hij zei: ‘Nou, staken jullie dan morgen maar eerst een dagje voor de moeite’.

Veel vriendschappen voor het leven zijn op het veld of de boetzolder begonnen want je besprak je hartsgeheimen met je mede-boetsters. Een goeie hoofdvrouw zorgde voor orde en netheid en een goede sfeer in haar groep. Er werd veel gezongen tijdens de werkzaamheden, waarbij onderscheid werd gemaakt tussen versjes en liedjes. De versjes waren de psalmen die je op school geleerd had of op catechisatie, de liedjes kwamen van de zondagschool. Cabaretliedjes,

ook wanneer ze over de zee of de zeeman gingen, waren taboe. Bij een ordentelijke hoofdvrouw kwam er geen ‘ontigheid’ (ontuchtigheid, in woord of daad) op de zolder voor. Met Oranjefeesten mochten wel ‘liedjes van Oranje’ worden gezongen.

Vanaf 1964 wordt er niet meer gevist met de vleet en het katoen van de netten is vervangen door nylon. De schepen vissen met andere netten en reparaties worden op zee door de vissers zelf uitgevoerd. Daarmee is ook het beroep van boetster uitgestorven. Op een enkeling na is de generatie vrouwen, die dit beroep nog daadwerkelijk heeft uitgeoefend, overleden.

Het Genootschap Oud Katwijk had tot voor kort een groepje vrouwen die het netten boeten demonstreerden, met name in de zomer op de Toeristenmarkt. Zij zijn allen nettenboetster van beroep geweest. Vermeldenswaard is dat, zolang de Toeristenmarkt bestaat (dit jaar was dat 45 jaar), de boetsters daar altijd deel van uitgemaakt hebben. Een groot compliment waard.

In samenwerking met de Visserijschool is er een cursus om het nettenboeten nieuw leven in te blazen. Moge dit oude beroep nog vele jaren doorgegeven worden aan een nieuwe generatie.

Bijdrage: www.katwijksmuseum.nl

ONTDEK LAAT U INSPIR DE SFEER VAN DE 30-ER JA EREN DOOR O REN. ORSPRONKE LIJK DESIGN AUTHENTIEK EN E MATERIALE N! ONS UITG • KUNSTSTOF

EBREIDE ASSO RTIMENT: ÉN HOUTEN KO ZIJNEN • BINN EN ÉN BUITEN SCHUIFSYSTEM DEUREN • EN • DAKKAP ELLEN HOUTBEWER KING

De Roysloot 9i, 2231 NZ Rijnsburg Maatregelen coronavirus: De Roysloot 9i info@starkozijnkatwijk.nl 2231 NZ Rijnsburg i.v.m. het coronavirus www.starkozijnkatwijk.nl Tel. 0714088678

is onze showroom geopend op afspraak via 071-4088678

www.starkozijnkatwijk.nl

Openingstijden showroom: Maandag: 14.00 uur tot 17.00 uur Dinsdag t/m vrijdag: 09.00 uur tot 17.00 uur Zaterdag: 10.00 uur tot 14.00 uur

De medewerkers van Administratie- en Belastingadviesbureau Peter Guyt vormen een hecht team van toegewijde mensen. Wij helpen ondernemers in het midden- en kleinbedrijf met de totale verzorging van hun financiële- en salarisadministratie en hun belastingaangiften.

Peter Guyt Administratie- en Belastingadviesbureau Voorstraat 94a • Katwijk • telefoon (071) 4071044 e-mail info@peterguytadvies.nl

Geweldig!

We mogen u weer ontvangen in De Vloerkleden Studio.

2e PAAS D GEOPEN AG D!

Maak snel een afspraak en laat u persoonlijk adviseren en vindt het vloerkleed dat perfect in uw interieur past.

Bel voor een afspraak!

Tel: 06 4300 0406

E! LENTE ACiTnIg 20% kort op de gehele

llectie vloerkledenco

Plug Meubelen bijna 100 jaar actief Met servicegericht oog voor uw woning

“Oog voor kwaliteit, servicegericht en al bijna een eeuw thuis in alles op het gebied van de inrichting en stoffering van uw woning. We doen dat met liefde, aandacht voor uw wensen en regelen het gehele proces.” Vader Piet en zoon Peter Plug zijn de tweede en derde generatie van Plug Meubelen.

Door Aad van Duijn Een onderneming met een goed bereikbare showroom met veel ideeën en voorbeelden voor zowel de complete stoffering, de raamdecoratie tot aan de uitgebreide keuze in meubels, keukens, badkamers, bedden en vloerkleden.

Complete inrichting In 1986 stapte Peter Plug in het bedrijf, dat hij met zijn vrouw in 2001 van zijn ouders overnam. “Mijn ouders Piet en Janny startten met de transformatie van winkel naar een bedrijf voor de complete inrichting van woningen. Dit concept kreeg de voltooiing eind tachtiger jaren hier aan de Ambachtsweg. En wat uniek is:

De echtparen Peter en Piet Plug met achter in het midden zus en dochter. dagelijks zijn zij nog in het bedrijf te vinden.

Dat ondanks dat ze ruim de zeventig passeerden. Recent deden opa Piet en mijn zoon een klusje bij een klant. Ik vind dit bijzonder”, benadrukt Peter.

De vader van Piet startte in mei 1927 de winkel in een kamer van het ouderlijk huis aan de Tooropstraat. “Zoals zo veel Katwijkers ging hij naar zee, maar dat werd door permanente zeeziekte niets. Vandaar dat Piet op jonge leeftijd begon bij een woningstoffeerder en na twee jaar voor zichzelf startte. Hij was een vooruitstrevende ondernemer die koos voor kwaliteit en het regelen van het gehele proces. Dit ‘ontzorgen’ is een lijn die kenmerkend bleef voor ons bedrijf. Door groei verkaste de winkel naar de Sluisweg. De oorlog onderbrak de verdere ontwikkeling, mede doordat opa Piet geëvacueerd werd. Pas in 1952 keerde hij terug en startte met verkoop en reparatiewerkzaamheden vanuit de Princestraat.”

andere plekken in de Princestraat, maar ook met een showroom op het Prins Hendrikkanaal. Door tevens de ‘Chinees’ over te nemen groeide het winkeloppervlak in de Princestraat naar ruim 350 m2. We groeiden uit ons jasje en we wilden vanuit de regio makkelijker bereikbaar zijn. Daarom oriënteerden we ons op het bedrijventerrein. Dit resulteerde 1986 in de aankoop van dit uitnodigende en goed bereikbare pand, waarbij we eerst nog een vestiging aan de Princestraat aanhielden.

Inmiddels werken we hier met een team van twaalf man. Naast de ruime keuzemogelijkheden met het brede en scherp geprijsde aanbod, blijven het persoonlijke advies, de bezorging en de montage in eigen beheer van de complete vloerbedekking, stoffering en meubelen onze sterke punten. Snel, deskundig en gegarandeerd goed.”

Kwaliteit

Oude winkel in de Princestraat.

De activiteiten van Plug Meubelen groeiden sterk. Naast twee medewerkers, trad Piet in 1959 in dienst bij zijn vader. Na hun huwelijk in 1966 kwam ook Janny in de zaak. “De groei was onstuimig en we hadden veel meer vierkante meters nodig. Deze vonden we op twee

Ambachtsweg 3, 2222 AH Katwijk, telefoon: (071) 402 80 46

Ambachtsweg 3, 2222 AH Katwijk, Telefoon: (071) 402 80 46

Hallo, jij daar!!!

Op zoek naar een leuke baan?

Wij hebben plaats voor een

Beleef het voorjaar bij Embrace!

18hours Angels Anne Parker Cecil &Co District Dreamstar Enjoy FOS Gafair Geisha I Say

Wil je ? n e p op h s d n e v j i vrijbl naar

p-bericht p a ts a h W n e Stuur e 71 06 - 58 99 52 Angels Soya inkels: of bel de wAnne Parker Zo tassen 9 8 5 Dreamstar 3 Elvira 1 - 40 Moglie Katwijk 071 Edition 5 0 8 Enjoy 5 More&More 1 6 3 71 NED Street Noordwijk 0 Freequent Geisha Red Button

One Suzy Q

Tulpstraat Tulpstraat 7-13 Katwijk a/d 071 4013589 7-13 Katwijk a/dRijn Rijn 071 4013589 van Limburg Stirumstraat 36 Noordwijk-Binnen 0713615805 3615805 Van Limburg Stirumstraat 36 Noordwijk-Binnen 071

NED Red Button Reset Rino & Pelle Smashed Lemon Soquesto Soya Street One TQ Amsterdam Tramontana GRATIS

P

Vliegers ongedeerd na buiklanding met Tracker Beide motoren begeven het op weg naar vliegveld Valkenburg Door Martin de Boer

Een Grumman Tracker van de Marine Luchtvaart Dienst maakt, op donderdag 11 januari 1962, tijdens een vlucht van Schiphol naar het vliegkamp Valkenburg, een geslaagde buiklanding in een bollenveld van de N.V. Verenigde Bloembollenculturen De Graaff Bros en van Konijnenburg, aan de Zwarteweg tussen Katwijk en Noordwijk. De vliegers komen er zonder kleurscheuren vanaf en stappen na de landing ongedeerd uit het toestel.

Het is bewolkt, zo nu en dan valt er regen en er staat een harde wind vanuit het zuidwesten als de marinevliegers Boon van Ostade en Matthee op Schiphol, de Tracker met registratie 150, waarmee ze naar Valkenburg zullen vliegen controleren. Het vliegtuig heeft een onderhoudsbeurt ondergaan bij het Marine Luchtvaart Technisch Bedrijf op het vliegkamp De Kooy en is enkele dagen eerder per ponton naar Schiphol vervoerd. Dit soort transporten over het water zijn noodzakelijk, omdat De Kooy niet beschikt over een geschikte (betonnen) startbaan. Aan deze omslachtige manier van transport via de Noord-Hollandse wateren komt in de zomer van 1963 een eind.

Matthee, de tweede vlieger, controleert het platform terwijl Boon van Ostade, de eerste vlieger,

in het vliegtuig stapt. Bij het starten van de motoren en het proefdraaien worden geen bijzonderheden geconstateerd. De vliegers geven aan dat ze klaar zijn voor de vlucht naar Valkenburg en krijgen toestemming om naar het begin van startbaan 23 te taxiën.

Direct na de start, om 10:49 uur, wordt een flauwe rechterbocht ingezet en richting de kust gevlogen. In de tussentijd klimt het toestel naar een hoogte van driehonderd meter. De kustlijn wordt gepasseerd halverwege Noordwijk aan Zee en Zandvoort. Na een bocht naar links wordt parallel aan de kust gevlogen.

Tijdens het kruisen van de kustlijn attendeert Matthee, Boon van Ostade er op dat de oliedruk van de linkermotor gedaald is. Tegelijkertijd wordt bemerkt dat er een alarmlampje brandt.

Een van de motoren van de Grumann Tracker.

Naar aanleiding van beide constatering besluit Boon van Ostade om de linkermotor te stoppen.

Vliegverkeersleiding De vliegverkeersleiding op Valkenburg wordt hiervan meteen op de hoogte gesteld. De vliegers krijgen vervolgens toestemming om een rechtstreekse aanvliegroute te vliegen voor landing op baan 24. Met de landingsbaan van Valkenburg al in zicht wordt landinwaarts gekoerst.

De duinenrij ter hoogte van Noordwijk is amper gepasseerd als het volgende probleem zich aandient. De rechtermotor begint te hoesten en onregelmatig te lopen. Niet veel later wordt vermogensverlies geconstateerd en gaat het alarmlampje van deze motor ook branden. Hierop besluit Boon van Ostade om de rechtermotor eveneens uit te zetten.

Ten gevolge van het ontbreken van voortstuwingsvermogen wordt hoogte verloren en zit er niets anders op dan een noodlanding te maken.

Op advies van Matthee stuurt Boon van Ostade de Tracker iets naar rechts. Enerzijds om een huis te ontwijken anderzijds om meer tegen de wind in te vliegen. De Tracker landt met de wielen op. Raakt eerst met de staart de grond en dan met de neus.

Na ongeveer vijftig meter komt het in een bollenveld tot stilstand. Om te voorkomen dat er brand uit breekt wordt alles uitgeschakeld en het nood blussysteem geactiveerd. Bij het verlaten van het vliegtuig stroomt de benzine door het elektronische compartiment.

De gelande Grumann Tracker in het bollenveld tussen Katwijk en Noordwijk. | Foto’s: pr

vervolg op pagina 19

Al jaren een begrip in Katwijk bestellen voor afhalen of bezorgen via www.wapenvankattuk.nl

Sluisweg 2a • 2225 XL Katwijk aan Zee • 071 40 180 10 • info@wapenvankattuk.nl

Brasserie

Havenkwartier Voor het bezorgen of afhalen van uw maaltijd of schotel

Lekkerder kunnen we het niet maken!

Rogstraat 1 te Katwijk aan Zee - 071 529 49 22 - info@Brasserie-Havenkwartier.nl

www.Brasserie-Havenkwartier.nl

‘Mijn huis en bollenschuren zijn gelukkig gespaard’ Restanten alleen nog gebruikt voor lesdoeleinden en als reserveonderdelen vervolg pagina 17 De vliegers aan boord van de Tracker met registratie 153, die gelijktijdig met de 150 van Schiphol naar Valkenburg vliegt, horen via de boordradio over de motorproblemen. Omdat de 153 voorop vliegt, besluiten ze een rondje te vliegen om achter de 150 te komen. Uit de rechtermotor zien ze een gescheiden wit en zwart- rookspoor komen.

bedrijfsleider van de firma De Graaff Bross en Konijnenburg, de heer C.B. van Woerden.

De heer W. Varkevisser staat in zijn huiskamer en is getuige van de noodlanding. ‘Ik hield mijn hart vast’, zegt hij, ‘want ik dacht dat het recht op mijn huis afkwam. De motor rookte hevig.

Gelukkig had de vlieger de tegenwoordigheid van geest het toestel iets te wenden. Met de kop tegen de wind in voerde hij een perfecte landing uit. Mijn huis en de bollenschuren zijn gelukkig gespaard.’

Om de 150 niet uit het oog te verliezen, tijdens de noodlanding, maken ze een linkerbocht.

Klokslag 11:00 uur meldt de 153 aan de verkeersleiding op het vliegkamp dat de 150 een buiklanding heeft gemaakt en dat beide vliegers ongedeerd zijn, terwijl er geen brand is uitgebroken.

De Katwijkse politie en brandweer uit Noordwijk zijn spoedig op de rampplek aanwezig evenals de gealarmeerde Marechaussee die meteen het terrein afzet. Vanaf het vliegkamp arriveert een materiaalwagen met technisch personeel en een Sikorsky helikopter.

Ooggetuigen

De berging

De 26-jarige J.W. Barendse is op het land aan het werk als hij het vliegtuig ziet aankomen.

‘De motor rookte en ik nam ontploffingen waar.

Toen ik merkte dat de vlieger wilde landen heb ik me snel uit de voeten gemaakt. Het is gelukkig heel goed afgelopen.’

De berging van het vliegtuig wordt uitgevoerd door personeel van het vliegkamp Valkenburg.

In verband met het gewicht van het vliegtuig en de breedte is het noodzakelijk om voor het vervoer naar het vliegkamp de motoren en de buitenvleugels te demonteren. Het vliegtuig wordt vijf dagen later in de nacht over de weg, hangend in een kraanwagen, vervoerd naar het vliegkamp. De motoren worden naar het Marine Luchtvaart Technisch Bedrijf gezonden voor een nader onderzoek.

‘Dat de akker, waarin zich hyacintenbollen bevinden die heel erg prijzig zijn, zwaar is beschadigd is het ergste niet, belangrijker is dat de vliegers er goed zijn afgekomen’, vindt de

Het vliegtuig na de geslaagde buiklanding.

Kaart met de vluchtroute van de Grumman Tracker.

Schade De beplating aan de onderzijde van de romp van de Tracker is licht tot zwaar beschadigd.

Tevens zijn de deuren van de bomruimte ontzet. De linkervleugel is ontzet en gedeeltelijk gescheurd. De aangerichte schade is aanzienlijk. Zo zijn circa 1300 vierkante meter irissen (15 soorten) en 600 vierkante meter hyacinten (9 soorten) verloren gegaan. Verder zijn er vernielingen aan een landweg en heggen. Naast de initiële schade, veroorzaakt door de buiklanding, wordt er aan heggen en een landweg extra schade aangericht bij de berging.

Conclusie onderzoekscommissie Het ongeval is veroorzaakt doordat achtereenvolgens de linker- en rechtermotor onklaar raakten tengevolge van het vastlopen van de hoofddrijfstanglagers dat een gevolg was van onvoldoende initiële smering. Dit heeft kunnen gebeuren doordat de motoren tijdens het onderhoud met een zwaardere conserveerolie dan was voorgeschreven zijn behandeld.

De schade aan de Tracker is van dien aard dat het toestel wordt afgeschreven. De restanten worden gebruikt voor lesdoeleinden en dienen als reserveonderdelen.

Martin de Boer (1959) is schrijver en gastspreker. In 2009 publiceerde hij, in samenwerking met Flash Aviation, Vreemde vogels op Valkenburg. Een geïllustreerd overzicht van alle bekende militaire buitenlandse bezoekers (vliegtuigen en helikopters) aan het vliegkamp. Over het voormalige vliegkamp Valkenburg schrijft hij van augustus 2011 tot en met december 2017 maandelijks een column in De Katwijksche Post en De Rijnsburger.

Buis woninginrichting klinkt al zo lang vertrouwd Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg tellen nog heel wat familiebedrijven. Wat ooit begonnen is door vader of opa wordt voortgezet door zonen en-of dochters en daar de kinderen weer van.

Het komt niet zelden voor dat de derde of vierde generatie in het bedrijf werkzaam zijn. Jan Buis (70) is de vierde generatie in het vak en zijn zoon Gertjan (48) is zelfs van de vijfde ‘lichting’.

Door Piet van Kampen

en zeil aan de man trachtte te brengen en meerde ook in Katwijk Binnen aan. Het eerste contact met het dorp was gelegd en werd het begin van een lange traditie.

Want Gerrit opende in 1917 de eerste winkel aan de Sluisweg 25 toen nog niet vermoedend dat de roots voor een familiebedrijf werden gevestigd.

Want door de jaren heen ging het bedrijf steeds – als ware het automatisch - van vader op zoon over.

Vrouw werkt mee Jan Buis, de opa van de huidige eigenaar, was de volgende die samen met Antje Koelewijn de negotie over nam. Toen dit hard werkende ondernemerspaar was uitgewerkt, nam zoon Gerrit, de vader van Jan de handel over. Samen met zijn echtgenote Elisabeth Vooys zette hij het familiebedrijf voort. ‘Ja de vrouw werkte ook mee’ weet Jan. ‘Het was in de jaren ’50 toen de matrassen nog zelf werden gevuld met kapok en veren’, haalt hij nostalgische herinneringen op.

‘Er werd in die tijd ook veel Jabo vloerbedekking verkocht en de gordijnen werden door thuisnaaisters genaaid. Er was toen ook al een showroom in de Liersteeg, omdat besloten was om ook meubelen te gaan verkopen.’

‘Katwijk breidde uit en dat was voor ons een hele goede tijd’, blikt Jan op de periode terug, waarin de zaken zeer voortvarend gingen. In de zestiger jaren werd het assortiment weer verder uitgebreid en werd Buis een complete winkel voor woninginrichting waar veel Katwijkers de weg

Jan en Gertjan runnen samen het bedrijf dat haar oorsprong diep in de vorige eeuw kent. Gerrit Buis was een koopman die met zijn schip vanuit Blokzijl in Overijssel hier in de regio matten

Gerrit Buis en medewerker Piet van der Plas snijden het zeil op maat.

Boxspring Care BUIS MEUBELENEN EN SLA Boxspring Care BUIS MEUBELEN SLAP Boxspring Care BUIS MEUBELEN EN SLA Boxspring Care BUIS MEUBELEN EN SLA Meubelset Comfortable hoog-laag be Meubelset Comfortable hoog-laag bedd Meubelset Meubelset Comfortable hoog-laag be Boxspring Care BUIS MEUBELEN EN SLAP Comfortable hoog-laag bed Meubelset Comfortable hoog-laag bed

- Dressoi - Dressoir - TV dres Comfort - Dresso - TV dressoir -Dressoir Salonta Elektrische hoog-laag bedden bieden allerlei mogeComfort - TV dre Salontafel lijkheden om de til-, verzorgingsof transferhandeComfort Eettafe Elektrische hoog-laag bedden bieden allerlei mogeTV dress Comfort - Salont lingen te vergemakkelijken.

Elektrische bedden bieden allerlei mogeComfort lijkheden om de til-,hoog-laag verzorgingsof transferhande- Eettafel 4 eetka Elektrische bedden bieden allerlei mogelijkheiden om - Salontaf ombedden de til-, verzorgingsof transferhandeEettafe Elektrische hoog-laag bieden allerlei mogelingen hoog-laag telijkheden vergemakkelijken.

- 4 eetkamerst - Grote lo de lijkheden til-, verzorgingsof transferhandelingen te vergemakkelijken.

Het Care bed is maar liefst 45 centimeter in hooglingen vergemakkelijken.

- Dressoir om de te til-, verzorgingsof transferhande- Eettafel 4 eetk - Grote- -div. lounge kleu verstelbaar het bed traploos in elke Het Care bed is maarwaardoor liefst 45 centimeter in hooglingen te te vergemakkelijken.

- TV4-dresso Grote eetkam hoogte te verstellen Een lage stand Het Care bed is maar 45is. in hoog- div.-kleuren Het Care bedgewenste is maar liefst 45het centimeter incentimeter de verstelbaar teComfort verstelbaar waardoor bedliefst traploos in hoogte elke - div. stof Salontafel div. het enEen uitstappen.

De mogehogere te verstelbaar waardoor het bed traploos in Elektrische hoog-laag bedden bieden Grotekle lo gewenste hoogte te verstellen is. lageallerlei stand waardoor hetvereenvoudigd bed is eninelke gewenste hoogte teelke verstellen - div.-stoffen Het Care bed istraploos maar liefst 45 centimeter in hoogstand zorgt voor een gemakkelijke en comfortabele gewenste te verstellen is.transferhandeEen lage stand lijkheden om dehoogte til-, verzorgingsof - Eettafel vereenvoudigd het in- en uitstappen.

De hogere - div. sto is. te Een lage stand vereenvoudigd het traploos in- en uitstappen.

De hogere Setprijs € div. kleu verstelbaar waardoor het bed in elke verzorging. vereenvoudigd het inen uitstappen.

De hogere lingen te vergemakkelijken. stand voor een gemakkelijke en comfortabele stand zorgtzorgt voor een te gemakkelijke comfortabele verzorging.

- 4- div. eetkame Setprijs € 4.9 gewenste hoogte verstellen is.

Een lage stand stof stand zorgt voor een gemakkelijke en comfortabele verzorging.

Setprijs vereenvoudigd het enliefst uitstappen.

De hogere - Grote loun verzorging.

Het Care bed is inmaar 45 centimeter in hoogstand voor een gemakkelijke en comfortabele - div. kleure te zorgt verstelbaar waardoor het bed traploos in elke Setprijs verzorging. gewenste hoogte teBoxspringset verstellen is. Een lagevan standM-Line Complete - div. stoffe Zelfstandigheid vereenvoudigd het in- en uitstappen.

DeM-Line hogere Zelfstandigheid Complete Boxspringset van Door de vele mogelijkheden blijft m stand zorgt voor eenBoxspringset gemakkelijke en comfortabele Complete van M-LineDoor Zelfstandigheid Setprijs € de vele mogelijkheden blijfthouden. men eenDenk grote Zelfstandigheid Door dedosis vele zelfstandigheid mogelijkheden blijft men een4 verzorging.

€

Complete Boxspringset van M-Line

Vaste

De huidige generatie (v.l.n.r.): Gertjan, Gert, Jan, Jan sr. en Norah.

naar wisten te vinden. Na het zakelijk afscheid van vader Gerrit en moeder Elisabeth nam Jan samen met zijn vrouw Truus van den Oever het estafettestokje over. Ook dit ondernemersechtpaar wist van wanten en zetten de familietraditie voort. Het bedje was door de vorige generatie immers al gespreid.

Uitbreiding Succes en groei gingen hand in hand. Buis was door de jaren heen een begrip geworden. De collectie meubelen, tapijt, gordijnen en slaapkamerinterieur eiste meer verkoopruimte en deze werd schuin aan de overkant van het pand aan de Sluisweg gevonden. ‘Het pand van Dijksman aan de Paul Krugerstraat 4 kwam in 1987 vrij en dat hebben wij toen overgenomen’, zegt Jan terwijl hij samen met zoon Gertjan in de knusse zaak waar zij het verhaal doen, een schuine blik naar de overkant werpen. Daar staat de meubelcollectie te pronken.

Lastig twee verschillende winkels? ‘Nee hoor’, glimlacht Jan gemoedelijk. Gertjan neemt het over en legt uit dat er op de deur van het ‘meubelpand’ een briefje zit waarop de klant er op wordt geattendeerd dat als er tijdelijk niemand

digheid houden.

Denk hierbij aan voorbeeld aan het bijvoorbeeld zelfstandig in en m u Door de vele mogelijkheden blijft dosis zelfstandigheid houden.

Denk hierbij en uitvoorbeeld eenZelfstandigheid rolstoel stappen. dosis zelfstandigheid houden.

Denr aanstappen. het zelfstandig in en uit een

aan het zelfstandig in en stappen.

Doorvoorbeeld de vele mogelijkheden blijft me Sfeer stappen.

Vasteuitvoering Sfeer dosis zelfstandigheid houden. Denk h Complete Boxspringset van M-Line het feit hulpbehoevend dat iemand hulpbe Vaste Ondanks Sfeer Zelfstandigheid hetOndanks feit dataan iemand uitvoering voorbeeld het zelfstandig in enisuk

N men toch een iemand sfeervolle slaapkamer Sfeer Ondanks hetvele feit mogelijkheden dat hulpbehoeven e z uitvoering Door de blijft men men toch een sfeervolle slaapkamer behouden stappen.

2 M der tussenkomst van ziekenhuis NU Ondanks het feitslaapkamer dateen iemand hulpb mendosis toch een sfeervolle behoud Nu vanaf tussenkomst zelfstandigheid houden.

Denk hie van een ziekenhuisbed.

Hierdoor Vaste blijft eigenwaarde behouden mende toch eeneen sfeervolle slaapkame dervoorbeeld tussenkomst van ziekenhuisbed.

Hige Nu vanaf aan het zelfstandig in en en uit blijft de eigenwaarde behouden en een gestimuleerd Sfeer der tussenkomst van blijft de eigenwaarde behouden enziekenhui gestimul vanafzich gelukkig uitvoering stappen. aanwezig is, de klant even naar de overzijde kan prijzen vader enNu zoon ‘Niet alleen Ondanks heteigenwaarde feit dat iemand hulpbeh blijft de behouden en Vaste men toch een sfeervolle lopen. Simpel toch? in Katwijk, maar ook in de hele Bollenstreek en slaapkamerNb Sfeer uitvoering der tussenkomst vaniemand een ziekenhuisb Nu vanaf VoordelenVoordelen van Care van Careregio Leiden’ Ondanks het feitzij dat hulpbehoe weten zij uit ervaring omdat de blijfttoch de eigenwaarde en ge NU • Elektrisch in hoogte verstelbaar • Elektrisch in hoogte verstelbaar men een sfeervollebehouden slaapkamer beh Voordelen van Care Vertrouwen klanten kennen.

De goede naam staat hier ga• Voordelen Rug benen afzonderlijk instelbaar van Care Elektrisch inenhoogte verstelbaar der tussenkomst van een ziekenhuisbed • Rug•en benen afzonderlijk instelbaar Nu vanaf • •In alle standen verrijdbaar Elektrisch in hoogte verstelbaar • Rug en benen afzonderlijk instelbaar blijft de eigenwaarde behouden en gesti • Inademt alle standen verrijdbaar De manier van zaken doen historie en rant voor. De prijs/kwaliteit verhouding is uitergeremde wielen •4Rug enverrijdbaar benen afzonderlijk instelbaar • In alle•wielen standen • 4 geremde • •Eenvoudig onderverrijdbaar teaard reinigen In wielen alle standen • 4 niet geremde vertrouwen uit. Vertrouwen dat wordt beook belangrijk en als dit dan ook gepaard Nieuw N ieuw • Eenvoudig onder teCare reinigen Voordelen • •Behoud van een sfeervolle slaapkamer 4van geremde • Eenvoudig onder tewielen reinigen SL OW MOTION Nieuw N ieuw • Behoud van• •voorbeeld. een sfeervolle slaapkamer • Elektrisch in hoogte verstelbaar schaamd. Gertjan noemt een treffend gaat met service en vakmanschap, is succes verCombineerbaar met verschillende modellen Eenvoudig onder te reinigen • Behoud van een sfeervolle slaapkamer Nieuw Nieuw SL OW MOTION Voordelen van Care • Combineerbaar met verschillende modellen • Rug en •benen afzonderlijk instelbaar en Voetborden •HoofdBehoud van een sfeervolle slaapkamer • Combineerbaar met modellen SL OW MOTION ‘Op een bepaalde maandagavond enverschillende zekerd.

•alle Elektrisch iner hoogte verstelbaar • Hoofdenkwam Voetborden • In standen verrijdbaar •en Combineerbaar met verschillende modellen • HoofdVoetborden De perfecte combinatie • Rug en benen en afzonderlijk instelbaar ondersteuning klant en die moest vrij snel en onverwacht een Succes dat al jaren voortduurt en dat mogelijk • HoofdVoetborden • 4 geremde wielen Boxspring Care De perfecte combinatie en vanventi druk Nu vanaf • In alle standen verrijdbaar Care ondersteuning en ventilatie.

• Eenvoudig onder te reinigen Raadpleeg uw Care dealer voor meer informatie.

De perfecte combinat Boxspring Care Nieuw N i e u w nieuwe woning betrekken.Boxspring Het binnen door de volgende generatie – de zesde – kan *vraag naar de voorwaa • 4moest geremde wielen Nu vanaf ondersteuning en ven Boxspring Care Raadpleeg uwvan Care dealer voorvoor meer informatie.

• Behoud sfeervolle slaapkamer Raadpleeg uween Care dealer meer informatie. www.mline.nl OW Nu vanaf *vraag SL naar deMOTION voorwaarden • Eenvoudig reinigen uwte Care dealer voor meer informatie.

Nieuw N ie*vraag uw een paar dagen gebeuren. Omdat wijRaadpleeg een onder eigen worden voortgezet.

‘Maar dat is nog zover weg’ • Combineerbaar met verschillende modellen naar de voorwa www.mline.nl • Behoud van een sfeervolle slaapkamer SL OW MOTION • Hoofden Voetborden www.mline.nl magazijn in Klei-Oost hebben, konden we snel lacht GertJan. • Combineerbaar met verschillende modellen‘De kinderen Jantje, Gert en NoDe perfecte combinatie • Hoofd- en Voetborden

€ 1.899,€ 1.899,€ 1.899,Industriële eetkamertafel Industriële eetkamertafel € 1.899,Industriële eetkamertafel € 1.899,-

Industriële eetkamertafel

HAH PR

H HP

P

Industriële eetkamertafel

€ 785,€ 785,€ 785,-

reageren. Maar er moest ook Boxspring maatwerkCare worden rah zijn nog zo jong. Dat zal de tijd moeten leondersteuning en Dventil irevan De perfecte combinatie c NuRelaxfauteuils vanaf uw Care dealer voor meer ondersteuning en ra ventilatie geleverd. Voor een speciale Raadpleeg relaxfauteuil, een ren’.

Hetinformatie. zou natuurlijk uniek zijn als ook de zesvo Boxspring Care or ad le Invanaf verschillende maten en kleuren. *vraag naar de voorwaar Nu Raadpleeg uw Care dealer voor meer informatie.

785,www.mline.nl *vraag naar de voorwaarde kast en bed op maat ben ik toen drie fabrikanten de generatie€‘Buisjes’, € 785,- de naam die zo vertrouwd www.mline.nl af geweest om aan de wens van de klant te vol- klinkt, in Katwijk voort zal laten leven.

SLUISWEG 25 • 2225 XH KATWIJK AAN ZEE • T (071) 40 129 64 • F (071) 40 719 99 doen. Het is gelukt binnen vier dagen wasSLUISWEG alles 25 • 2225 XH KATWIJK AAN www.buismeubelen.com ZEE • T (071) 40 129 64 • F (071) 40 719 99 SLUISWEG 25 • 2225www.buismeubelen.com XH KATWIJK AAN ZEE • T (071) 40 129 64 • F (071) 40 719 99 geleverd’, zegt Gertjan met gepaste trots. www.buismeubelen.com ‘Het komt omdat wij rechtstreekse en vooral goede contacten met onze fabrikanten hebben’, geeft hij als oorzaak aan dat Buis snel kan in- 25 • 2225 XH KATWIJK AAN ZEE • T (071) 40 129 64 • F (071) 40 719 99 SLUISWEG SLUISWEG 25 • 2225 XH KATWIJK AAN ZEE • T (071) 40 129 64 • F (071) 40 719 99 www.buismeubelen.com spelen op speciale wensen. Vertrouwen en goewww.buismeubelen.com SLUISWEG 25 de contacten is de beste basis voor goed zaken 2225 XH KATWIJK AAN ZEE doen, zo blijkt maar weer.

Klanten hebben ook vertrouwen in het familiebedrijf. ‘Wij hebben gelukkig veel vaste klanten’,

T (071) 40 129 64 E-MAIL: INFO@BUISMEUBELEN.COM www.buismeubelen.com

Overspoeld mysterie voor de Katwijkse kust De Brittenburg, het meest westelijke fort van Romeinse limes Voor de kust van Katwijk ligt een mysterie in zee. Al weet niemand precies waar.

Ergens in de buurt van de tegenwoordige Uitwatering, dat is aannemelijk. Zo’n tweeduizend jaar geleden stroomde de Rijn daar namelijk ook al uit in zee, in een deltavormig gebied tussen Katwijk en Noordwijk. Die Rijn vormde destijds de noordgrens van het immens grote Romeinse Rijk, de Limes. Ergens in zee bij de huidige Uitwatering zou de Brittenburg moeten liggen. Een door water en zand overspoelde Romeinse vesting.

De eerste vermelding van de Brittenburg in het Nederlands is Willem van Hildegaersberch in 1401. Die noemt hem in een gedicht ‘Borch te Bretten’ noemt. In 1490 wordt ook melding gemaakt dat de ‘burg te Britten’ zichtbaar is.

De daadwerkelijke ‘ontdekking’ van de burcht was in 1520, toen een storm de ruïne blootlegde op het strand en er Romeinse vondsten zijn gedaan, vooral stenen en munten met als laatste datering 270. Er worden in de 15de, 16de en 17de eeuw na stormen meer meldingen gemaakt van de zichtbare Brittenburg op het strand tussen Katwijk en Noordwijk.

Oudste afbeelding De oudste afbeelding van de Brittenburg is van Abraham Ortelius uit 1566 voor de uitgaven van geschiedschrijver Lodovico Guicciardini over de Nederlanden , in de latere uitgaven van Guicciardini vervangen door een gravure van Ortelius uit 1581. Een andere afbeelding van de Brittenburg uit die tijd is van Zacharias Heyns (1598) met daarop een peiling op twee kerken en de afstand tot de kerk van Katwijk aan Zee. Aan de hand van die peilingen zou de Brittenburg direct voor de huidige Uitwatering liggen.

Oudste afbeelding van de Brittenburg door Ortelius uit 1566.

Wat de Brittenburg is geweest is net zo onduidelijk als zijn ligging. Deskundigen kunnen slechts speculeren op basis van de afbeeldingen die zijn gemaakt. Maar hoe nauwkeurig zijn die en zijn latere afbeeldingen ook niet een kwestie van copy-paste en eigen interpretatie.

Het is zo goed als zeker wel het meest westelijke fort van de Romeinse limes aan de monding van de Rijn, dat bekend stond als Lugdunum Batavorum. Onderzoek, vroeger en tegenwoordig , op locaties waar de Brittenburg zou hebben gestaan, heeft niets opgeleverd. Wel zijn in 1982 bij het uitgraven van de huidige Uitwateringssluizen duidelijke aanwijzingen gevonden voor een Romeinse nederzetting, die mogelijk verband houdt met Lugdunum Batavorum.

uitgraven van de huidige Uitwateringssluizen duidelijke aanwijzingen gevonden voor een Romeinse nederzetting, die mogelijk verband houdt met Lugdunum Batavorum.

Onderzoek, vroeger en tegenwoordig , op locaties waar de Brittenburg zou hebben gestaan, heeft niets opgeleverd. Wel zijn in 1982 bij het

Mogelijk dat de huidige archeologische opgravingen op het voormalig vliegkamp ook nieuwe inzichten geven over het mysterie Brittenburg.

Het middengebouw, zoals op de afbeeldingen is te zien, is mogelijk een graanopslagplaats (horreum) met daaromheen een muur. Bijzonder zijn de dubbele ronde torens, omdat militaire vestigingen in die tijd vierkante torens hebben.

Er zijn diverse suggesties: de dubbele torens zouden verkeerd getekende, zeer grote enkele torens zijn; het gebouw stamt uit de 4de-eeuw toen ronde militaire torens wel voorkwamen, of de muur was een deel van de stadsmuur van Lugdunum.

REDDY KEUKENS KATWIJK

VIERT 10-JARIG JUBILEUM!

DUITSE KEUKENS NETTO PRIJZEN! De beste kwaliteit en functionaliteit tegen een scherpe prijs, dat staat bij Reddy voorop. We werken uitsluitend samen met A-merk leveranciers en leveren voor elke behoefte en elke budget een passende oplossing. Maak snel een afspraak.

KEUKENS KATWIJK AMBACHTSWEG 5 • 2222 AH KATWIJK aan Zee • 071-7600263 • www.reddy.nl

IN DE KEUKEN ALLES

Zorgen voor passende mobiliteit is ons werk De Jong Katwijk 60 jaar jong “Een rode lijn in onze bedrijfsvoering is het ondersteunen van een passende mobiliteit voor de klanten. Dat gold al bij de start van De Jong en dat is nog steeds onze corebusiness.

Dat vormen veranderen en we aan de vooravond staan van nieuwe concepten, is feitelijk ook niet nieuw. We begonnen bijna 70 jaar geleden met brommerverhuur, vervoerden met onze taxi’s duizenden dorpsgenoten en leveren al decennia een verantwoord aanbod aan auto’s, waarvoor we in onze garage goed zorgen.”

Door Aad van Duijn “De roots van het familiebedrijf van De Jong liggen in Katwijk, waar oma startte met een sigarenwinkel, waarna de verhuur van bromfietsen en later ook auto’s worden toegevoegd.

Daar ligt de basis van ons taxi- en garagebedrijf”, benadrukken Teun en Lydie de Jong. Zij zijn de oom en tante van de huidige directeur Harold de Jong. Samen met broer Jaap, de vader van Harold, stonden ze decennia aan het roer van het bedrijf, dat alweer sinds 1993 is

Op de foto: v.l.n.r. Tante Lydie en oom Teun de Jong en de huidige directeur Harold de Jong. gevestigd op de Kon. Julianalaan. Daarvoor bevond het garagebedrijf zich op diverse plekken in de gemeente, zoals jarenlang aan de Willy Sluiterstraat, met een vestiging in Valkenburg - waar nu Hoogvliet is - en aan de Karel Doormanlaan. “Door de overname van een bedrijf in Noordwijk, hadden we ook daar enige tijd een vestiging met vooral een goedlopende bezinepomp”, vertellen de beide tachtigers.

Taken “De taken waren onderling goed verdeeld, waarbij ik me meer richtte op de verkoop en het autobedrijf. Lydie stuurde jarenlang de taxiactiviteiten aan en broer Jaap deed tot aan zijn overlijden de benzinepompen en backoffice-werkzaamheden. Jaren van hard werken waarbij we het samen oppakten met onze medewerkers. Een team van zo’n dertig man en als je alle taxichauffeurs meerekent, zeker vijftig. Naast het taxibedrijf en de verhuur van auto’s groeide de verkoop. Eerst met een dealerschap van Citroën en Austin. Daarnaast groeide het garagewerk voor het onderhoud en de service.”

Dat door de overname door neef Harold het bedrijf in familiehanden bleef, ervaren beiden als prettig. Harold staat sinds 2000 aan het roer van het bedrijf.

Ritje De oude locatie in Valkenburg

“Het taxibedrijf was in de vorige eeuw een wezenlijk onderdeel van onze bedrijfsvoering.

We reden Katwijkers naar de havens, deden ritjes naar en van het ziekenhuis en zorgden voor een vorm van mobiliteit van dorpsgenoten, waaronder veel vissers, die in het weekeinde vervoer nodig hadden. Een leuke job, waarbij ik de verkoop vaak afwisselde met een ritje”, vertelt Teun.

De Jong Katwijk aan de Koningin Julianalaan heeft inmiddels een overzichtelijke showroom van circa 800 m2, een uiterst moderne werkplaats, een pompstation met acht eilanden en een unieke shop met een groot aantal artikelen, waaronder een breed aanbod voor het ontbijt, de lunch en de avondmaaltijd. Het autoschadebedrijf is gevestigd op het bedrijventerrein ’t Heen. De onderneming heeft lokaal een stevige positie in de autobranche als inmiddels all-car autobedrijf en is een aantrekkelijk adres voor de zakelijke leaserijder.

De Jong Autobedrijf Katwijk B.V. Kon. Julianalaan 1, Katwijk aan Zee 071 402 8554 www.dejongkatwijk.nl

Uitvaartverzorging Uitvaartonderneming

Verduurzamen doen we verder samen

D.C. Vis / H. van Duijn DC VIS & ZN

Uitvaartverzorger: Huig van Duijn

Betrokkenheid, persoonlijke aandacht en dag en nacht bereikbaar.

Wist u dat? Gebouwen 32% van het totale wereldwijde energieverbruik voor hun rekening nemen.

Solar Leiden biedt een scala aan duurzame oplossingen om uw woning klaar te maken voor de toekomst. Zo bespaart u geld, verhoogt u de waarde van uw huis en verkleint u uw ecologische voetafdruk.

Zonnepanelen (Hybride) Warmtepompen Zonneboilers Warmtepompboilers Vloerverwarming, Airco’s, laadpalen en meer

Kantoor: Hartweg 33 2221 PV Katwijk tel. 071 4074440 mobiel. 06 12507285 uitvaart@dcvis.nl www.dcvis.nl

ons op Facebook & gebruik kortingscode SOLAR2021 op onze website. Zo maak je kans op €200,- korting op uw installatie.

Kenauweg 17, Leiden 071-5427440 www.solar-leiden.nl info@solar-leiden.nl

thuis opbaring - volledig verzorgde uitvaarten

Dit jaar bestaan wij

50 JAAR!

R! 50 JAA

BUDGETWEEKEND! Vrijdag 25 en zaterdag 26 juli

4 personen patat + 4 snacks* + saus € 11,00 Om dat te vieren is de maand april 2 personen patat + 2 snacks* + saus € 5,50

speciaal voor de kids

*Keuze uit: frikandel, kroket, kaassoufflé, bamirol of nasibal

Hoornesplein 153a | 2221 BE Katwijk | 071 402 64 85

Kidsbox met patat, saus, snack en verrassing ............ €3,50

Wij zijn di. t/m do. van 12.00 tot 23.00 uur geopend. Vrijdag en zaterdag van 12.00 tot 24.00 uur.

Gratis parkeren achter het Hoornesplein

De hele maand april tussen 14.00 – 17.00 softijs voor ........................................................................ €0,50 diverse Sunday’s .............................................................. €1,50 Kidsdreambekers ............................................................. €1,00 Slush ................................................................................... €0,50

En laat het zonnetje maar komen

Openingstijden: Ma gesloten Di 17.00 – 21.00 Wo + Do 12.00 – 21.00

Vr Za Zo

12.00 – 22.00* 12.00 – 22.00* gesloten

Bezoek ook onze website: www.snackbarvtzelfde.nl Volg ons op Facebook en Instagram

Praalgraf in Dorpskerk: Bescheiden onderscheiden Meesterstuk in ‘plattelandsdorp’ Katwijk aan den Rijn Door Mark Ruis

Sereen ligt ze daar, half liggend in een rouwgewaad naast haar overleden man. Bescheiden op de achtergrond valt ze bijna weg achter het indrukwekkende harnas van haar man. Het is duidelijk, dit is het graf van een belangrijk man. De rouwende weduwe speelt slechts een bescheiden bijrol. Of toch niet?

Het praalgraf in de Dorpskerk in Katwijk aan den Rijn vertelt misschien wel meer over de vrouw dan over haar man.

Het praalgraf in de Dorpskerk. | Foto’s: Mark Ruis

Wie liggen er begraven?

Het praalgraf is gemaakt ter nagedachtenis van de Heer en Vrouwe van Catwijck. Op 27 februari 1654 kwamen de beide Catwijcken en ‘t Zand namelijk in het bezit van de toen 34-jarige jonkheer Willem van Liere. Hij kocht de heerlijkheden voor een bedrag van 110.000 Carolusgulden. Willem heeft nauwelijks een stempel op de dorpen kunnen drukken, want zeven maanden na zijn aankoop overleed hij onverwachts. Zijn vrouw Maria van Reigersberg bleef achter met twee jonge kinderen; de eenjarige Willem en de tweejarige Jacoba.

De weduwe Maria werd Vrouwe van Catwijck en zij gaf de opdracht om ter nagedachtenis van

haar man een grafmonument te maken. En van zichzelf! De tombe is gemaakt door de Vlaamse beeldhouwer Rombout Verhulst die zich in 1658 in Leiden had gevestigd. Hij werkte het grootste deel van zijn leven in de Republiek der Nederlanden en was zeker geen prutser! Zo maakte hij onder andere het praalgraf van Michiel de Ruyter en van Maarten en Cornelis Tromp.

Van Liere was niet alleen tijdgenoot van deze zeehelden, hij werkte net als hen voor de Admiraliteit van Amsterdam, een soort voorloper van de marine. Collega’s dus! In november 1663 legde Verhulst de laatste hand aan het graf, 9 jaar na het overlijden van Van Liere.

Willem van Liere met op de achtergrond zijn vrouw Maria van Reigersberg.

Het graf is in een aantal opzichten bijzonder. Zo introduceerde Verhulst met dit praalgraf een opstelling die nieuw was in de Republiek. Niet alleen werd Willem slapend en in vol ornaat in marmer uitgehouwen, Maria liet ook zichzelf op het graf uithouwen, levend en wel! We zien haar rouwend in een rustende pose naast haar overleden man liggen, iets wat in de Republiek nog nooit eerder was vertoond. Maria zou pas 10 jaar na het afronden van het graf worden bijgelegd, ze overleed in december 1673.

Na dit meesterstuk zijn er in Nederland slechts twee praalgraven gemaakt waarop de vrouw levend naast haar man is afgebeeld. Het is ook uitzonderlijk dat een degelijk graf in een (toen) plattelandsdorp als Katwijk aan den Rijn werd geplaatst. De meeste praalgraven bevinden zich immers in steden als Breda, Delft en Amsterdam. Waarom dan toch in ‘onze’ Dorpskerk?

Een mogelijke verklaring hiervoor zit hem in de derde bijzonderheid van dit graf. Anders dan de praalgraven van de vele zeehelden werd het graf van Willem en Maria niet door de staat bekostigd, maar met eigen geld. Dit wijst erop dat Maria duidelijk wilde maken dat hier, in het florerende Katwijk, een nieuw succesvol geslacht begon. Het geslacht Van Liere.

Meer historische verhalen op kijkopkatwijk.nl

SENNHEISER SOUNDBAR

55 Jaar thuis in Beeld en Geluid

DALI CALLISTO 2C Draadloze speaker

MET GRATIS SENNHEISER IN EARS TWV 299.-

Bent u op zoek naar een volwaardig surroundsysteem, maar wilt u zich niet omringen met 13 luidsprekers en een subwoofer? Wilt u een groots stereogeluid, maar niet van die grote luidsprekers in de kamer? Dan is de AMBEO SOUNDBAR van SENNHEISER dé oplossing. De unieke AMBEO 3D-technologie van Sennheiser laat u zowel met muziek als met filmgeluid versteld staan.

inclusief bezorgen en aansluiten

2499.-

De Dali Callisto 2C is de echte oplossing voor wie een draadloos Hifi systeem wilt bezitten. Dankzij een draadloze voorversterker kunt u uw muziek van CD, TV en vinyl naar deze draadloze speakers zenden. Tevens heeft het systeem ook contact via wifi met de meest bekende streaming diensten, internet radio en uw PC. Doordat het systeem van Bluos gebruikt maakt is het ook verder uitbreidbaar als multi-room.

was 3999.-

nu

2499.-

SONUS FABER OLYMPICA NOVA

KEF LS50 wireless II

Toch echt Hifi muziek weergave en geen zin in versterkers en draden? Deze KEF speakers kunnen via uw Wifi netwerk oa Spotify, Internet Radio, Tidal en Airplay weergeven

Sonus Faber is een Italiaanse speaker fabrikant die muziek weergave, design en afwerking hoog in het vaandel heeft staan.

DRAADLOOS SPEAKERPAAR

Een Olympica Nova begint bij 2999.- /stuk.

normaal 2499.-

nu

2349.-

OVERGAAUW THUIS IN BEELD EN GELUID

INFORMEER NAAR EEN INRUIL VOORSTEL

Breestraat 146-148 Leiden Tel: 071 - 512 68 62 www:overgaauuw.com

Voor al uw onderhoud of een occasion Garage Seinpost een baken in Katwijk ‘Voor al uw onderhoud of een occasion bent u bij ons aan het beste adres, al ruim 65 jaar!

Garage Seinpost is een allround garagebedrijf met een traditie van 65 jaar waarin klantgerichtheid en het onderhoud van uw auto centraal staan.’

Directeur Ard Kuijt is inmiddels de derde generatie in het familiebedrijf. Naast Ard is ook tante Wil nog steeds actief in het familiebedrijf.

Door Aad van Duijn Zij is onder andere verantwoordelijk voor de administratie! ‘De naam ‘Seinpost’ heeft het garagebedrijf te danken aan de buurman: De Katwijkse vuurtoren!’

Start in 1954!

‘Opa Arie Kuijt startte het garagebedrijf in 1954.

Het autorijden kwam snel in opmars en aan de Drieplassenweg lag het bedrijf van totaal zo’n 1200 vierkante meter mooi centraal in het dorp.

Nog steeds verrichten we vanuit dit pand onze

Oude foto op dezelfde plek

Op de foto van links naar rechts Hans van Duijn, Wil Kuijt, Raimond Karel en Ard Kuijt

onderhoudswerkzaamheden. Naast onze werkplaats ingang aan de voorzijde van het pand, hebben we ook de ingang naar onze showroom.

Ons occasion-aanbod is divers en sluit goed aan bij de wensen van onze klanten.’

Onderhoud en reparatie!

‘Als u ervoor kiest om uw auto toe te vertrouwen aan ons, dan bent u er zeker van dat hij door uitstekende opgeleide en ervaren monteurs wordt onderhouden en gerepareerd. Auto’s worden met al hun geavanceerde systemen en onderdelen technisch steeds ingewikkelder.

Onderhoud en reparatie vragen daarom nogal wat van automonteurs. Bij Garage Seinpost Drieplassenweg 7 zijn we opgewassen deze 2225 JHtegen Katwijk aan uitdagingen.

Zee Dat komt omdat onze monteurs bijvoorbeeld 023 - 205 09 76  gebruik maken van geavanceerde  testapparainfo@seinpostbv.nl tuur. Zo kunnen zij snel problemen www.seinpostbv.nl opsporen en verhelpen. Samen met onze recente kennis door jaarlijkse bijscholing, diagnosesoftware en juiste onderdelen voor uw auto zijn onze monteurs in staat alle merken auto’s te onderhouden en te repareren, ook elektrisch! Daarnaast kunt u ook bij ons terecht voor uw APK of banden advies.

Onze klanten, onze beste reclame!

‘Het onderscheid van het bedrijf ligt deels in de band die wij hebben met de klant. We helpen hen en doen dat zo snel als mogelijk. Mochten zij in onze gemeente met pech staan dan halen we hen op en verhelpen het probleem. Bij reparaties die wat langer duren, zeker het geplande onderhoud, brengen we de klant thuis of bieden wij een leenfiets aan!’

“Kom langs, wij stellen u niet teleur.”

071-4071644

Katwijk-Binnen binnenstebuiten in de jaren vijftig ‘Er was nog middenstand’ Door Piet van Kampen

Halverwege de jaren vijftig uit de vorige eeuw had de R.K. Parochie Sint Joannnes de Doper een voor die tijd moderne pastoor, Frans van Vliet, ex-aalmoezenier uit het leger. Hij was het die in – de toen nog- volle kerk tijdens een preek een vorm van taboe doorbrak.

Hij kreeg de vrome parochianen aan het lachen in het Godshuis.

Een zeldzaamheid. Oorzaak? Hij sprak de legendarische woorden: ‘Onze parochie bestaat uit de peen en uit de Marine’.

De brave man vergat echter de nijvere middenstanders. Terecht want er waren niet veel katholieke middenstanders in het destijds kleine Rijndorp. De niet ‘Roomsen’ waren in de meerderheid. Het barstte van de kleine neringdoenden.

Molenblok Het Molenblok tot aan de Zonnebloemstraat (tegenwoordig Molenwijk) werd in de loop der jaren vijftig van de vorige eeuw gebouwd en inderdaad en veelal bewoond door marinegezinnen. Wij hadden er een aantal klanten waar

je ging ‘horen’ en er in huis het boodschappenboekje invulde om later alles thuis te bezorgen.

Mijn vader Piet van Kampen was een katholieke middenstander. In 1944 vestigde hij zich in Katwijk aan de Rijn. De in Voorhout geboren kruidenierszoon was getrouwd met Coosje van der Peet uit het Noord-Hollandse dorpje Limmen en zij namen de kruidenierswinkel en slijterij over van Alie van Leeuwen in de Rijnstraat. Een sprong in het duister tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij was niet de enige kruidenier. Wel een kruidenier waar je ook nog voor klompen

Kruidenier Piet van Kampen.

en petroleum terecht kon. Zachte zeep uit een zinken ton. Voor een maatje (deciliter) jenever uit een tinnen maatkannetje in de slijterij voor hen, die zoals zovelen het niet breed hadden en een liter ver boven het budget lag.

Bewondering Nu ikzelf op een leeftijd ben, die mijn goede vader helaas niet heeft mogen bereiken, denk ik terug aan het Katwijk aan de Rijn in die jaren dat ik een beetje besef van het leven kreeg.

Weliswaar is niet alles in dit overzicht in mijn geheugen bewaard gebleven, maar een redelijk compleet beeld van de jaren vijftig oproepend is een mix van ‘hoe kon dat allemaal en ook bewondering’.

De jaren vijftig, waarin de kreten van de lorrenboer, de scharensliep en de schillenboer in de straat nog gemeengoed waren. Wie kent ‘Thijs de ouwe dozen nog’? De gebogen grijsaard die met zijn handkar papier en oude dozen ophaalde? De tijd waarin je nog op straat kon voetballen en af en toe moest wijken voor de Blauwe Tram en een verdwaalde auto? De tijd waarin de Oude Rijn nog vaak bevroren was en het een dorps samenzijn was op het ijs.

Groenteboer Koelewijn aan de Achterweg.

De Katwijkse vissers voeren er met hun botters en kotters doorheen om via Leiden en de Haarlemmermeer naar IJmuiden te varen. Als de scheepstoeters gingen om de toen nog be-

weegbare bruggen te openen, rende je als jochie naar de waterkant om deze schepen te zien. Het was er zeer smal en je kon ze bijna aanraken.

Het was de tijd waarin vele kleine middenstanders met hun soms grote gezinnen het dagelijks brood moesten verdienen. In een dorp dat begrensd werd door de Baron van Wassenaarlaan, de Achterkerkweg (nu het verlengde van de Rijnstraat en als zodanig nu geheten), het Overrijn en de Molenweg destijds nog een onverharde weg achter molen De Gerechtigheid met als enige markante woning het huis van de voormalige notaris A.(Alloisius) W.C. Verhees.

Het in de volksmond geheten Molenblok was toen nog in aanbouw. Bewondering voor al die kleine ondernemers met hun gezinnen die het in die jaren allemaal hebben gered om zich staande te houden in een zo’n beperkte woongemeenschap.

Boekhandel A. van den Berg aan de Achterweg.

Op steenworp Als ik in gedachten de revue over de toenmalige middenstand laat passeren en hen weer uit het brein opdiep, begin ik met de kruideniers.

Ja, het hemd is nu eenmaal nader dan de rok volgens een oudhollands gezegde. Behalve de winkel van vader Piet, de man die dag en nacht voor zijn gezin werkte, was er het winkeltje van collega Piet Wassenaar in de Bruggestraat (later ook in de Rijnstraat). De Bruggestraat, waar was die dan? Dat was een klein straatje vanaf de Turfmarkt naar de toenmalige brug over de Oude Rijn naar de Overrijn. Een nieuwe brug was een klein stukje verderop gebouwd op de huidige locatie. Het ministraatje is allang niet meer en werd in de loop der jaren opgeslokt door de Turfmarkt toen de daar nog aanwezige woningen ten prooi vielen aan de slopershamer.

Vervolgens was er de kruidenierswinkel van

Mathôt (later Jan Wagter) op de hoek van de Groote Steeg en de Achterweg.

In de Kerkstraat had Jan van Maanen een winkeltje en in de Rijnstraat was er ook nog kruidenier Leen Sijpestijn en de gezusters Van der Gugten.

Jamin verkocht hoofdzakelijk zoete lekkernijen. De gezusters Van Paridon verkochten behalve zuivelproducten van de achter hen gevestigde melkfabriek De Hoop in de Kerkstraat, ook de vroeger genoemde ‘koloniaalwaren’ oftewel levensmiddelen. Alle neringdoenden op een steenworp afstand van elkaar. Kadé had eerst een winkel in huishoudelijke artikelen aan de Wassenaarseweg en er werd warm water voor de maandagse was gehaald. Later betrok hij een

kleine toko in de Commandeurslaan. Maar het was in ‘die goeie ouwe tijd’ immers zo dat de katholieken bij een katholieke winkel kochten en de protestanten en andere gezindten bij hun eigen kerkgenoten hun boodschappen deden of schoenen lieten maken. Want ook de schoenmakers vormden een cluster in de kern van het kleine, intieme dorp. Karel Smit (later Nic. Kleine) in de Van Egmondstraat, Piet Lange in de Groote Steeg en Jac. Zuijderduijn op de Turfmarkt. Alleen W. Bodaan in de Kerkstraat lapte en zoolde ‘op afstand’.

Het dagelijks brood Niet alleen de ‘grutters’ waren rijkelijk vertegenwoordigd in het dorp. Het dagelijks brood dat op de plank moest komen rees in de ovens van de plaatselijke bakkers. Al was de toenmalige keuze van het brood uitermate beperkt ten opzichte van het hedendaagse aanbod van talloze en vooral gezonde varianten. Gezondheidsfreaken en goeroes waren toen nog niet te ‘bewonderen en slaafs te volgen’ via de huidige, soms verfoeide, social media en televisie. Wit en bruin, dat was het.

Gezond of niet, we zijn er groot mee geworden en kunnen tegen een stootje. En natuurlijk ook de krentenbol of een kadetje. Niet te betalen voor de armlastigen en alleen voor speciale gelegenheden. Ook de bakkers konden bij wijze van spreken de geurige dampen uit elkaars ovens ruiken, zo dicht waren zij bij elkaar gevestigd. In de Rijnstraat Cor van der Zijden, een tiental meters verderop Gijs Breedijk.

Zuivel werd nog langs de deuren gevent door Van der Gugten uit de Rijnstraat.l

Vervolg van dit verhaal in volgende editie Historisch Katwijk.

door de Itho Daalderop CVE-S inclusief vochtsensor.

De box is eenvoudig en overal in huis te bedienen Houwaard, daar wordt u met desamen bijgeleverde 'In vertrouwen optrekken en warm van. draadloze RFT hoopvol werken aan AUTO jouw toekomst’ zender.

MVBox

Stichting De Steenrots is een aanbieder van begeleiding in de geestelijke gezondheidszorg. Dit doen wij met een herstel- en ontwikkelingsgericht perspectief, vanuit drie pijlers: Geloof, Hoop en Liefde.

incl. vochtsen sor montage + re inigen

Beter ventileren en energie besparen?

De Steenrots biedt de volgende begeleidingsvormen: Heeft u een ventilatiebox die ouder is dan 15 jaar of maakt hij herrie, laat deze dan door ons Centrale verwarming en onderhoud. vervangen. Wij vervangen uw oude ventilatiebox Houwaard Installatietechniek is door dealer vanDaalderop o.a. de Itho CVE-S inclusief vochtsensor. de kwaliteitsmerken Nefit, Remeha enisIntergas.

De box eenvoudig en overal in huis te bedienen met de bijgeleverde Zijn gespecialiseerd in het installeren, repareren draadloze AUTO RFT en onderhouden van uw centrale-, lokale- en heteluchtverwarming. Ook voor het huren en/of leasenzender.

Beschermd wonen Begeleid zelfstandig wonen Ambulante begeleiding Dagbesteding

Torenstraat 20 MVBox (inclusief service en2225 onderhoud) van uw cv-ketel, EH Katwijk aan Zee Bel voor meer informatie Ria van der Leer (manager) combiketel of warmwatertoestel bent u bij ons aan het via tel. 071-7630800 of kijk op www.steenrotskatwijk.nl juiste adres.

T (071) 40 12 809 info@houwaard.nl incl. vochtsens or montage + rei nigen

Torenstraat 20 2225 EH Katwijk aan Zee T (071) 40 12 809 info@houwaard.nl

-

-

www.houwaard.nlwww.houwaard.nl

www.houwaard.nl

Parketvloeren • Vloerrestauratie • Binnenzonwering • Laminaatvloeren • Traprenovatie • Buitenzonwering • Vloerbedekking • PVC-Vloeren

• Parketvloeren • uw Vloerrestauratie • kunt Binnenzonwering Voor het opschuren of restaureren van bestaande parketvloer u ook bij ons terecht • VERHUISD Laminaatvloeren • Traprenovatie • (ind.terrein Buitenzonwering WIJ ZIJN NAAR De Roysloot 9b 2231 NZ Rijnsburg Klei-Oost) U bent weer van harte Bel ons voor een afspraak • Vloerbedekking • welkom.

PVC-Vloeren Binnenzonwering Showroom

Willem de Vreugd

• Plissegordijn • Houten Jaloezieën • Rolgordijnen Voor de mogelijkheden, neem een kijkje in onze winkel

Noordeinde 32 Nu ook voor uw 2225 CS Katwijk ZH t 071 401 62 63 m 06 30 78 18 16 e info@parketshopkatwijk.nl w www.parketshopkatwijk.nl

binnenzonwering!

Openingstijden Showroom showroom De Roysloot 9b • 2231 NZ Rijnsburg (ind.terrein Klei-Oost) di t/m vrij Tel. 071-4016263 13.00 tot 18.00 uur / 06-30781816 info@parketshopkatwijk.nl • www.parktschopkatwijk.nl donderdag 13.00 tot 21.00 uur zaterdag Openingstijden 10.00showroom tot 17.00 uur ma 13.00-17.00 uur • di t/m vrij 11.00-17.00 uur do koopavond 19.00-20.30 uur zaterdag 10.00 - 16.00 uur

www.parketshopkatwijk.nl GRATIS parkeren voor de deur

De vermaerde paerdemerct tot Valckenburch in Hollant Oudste paardenmarkt van Nederland De oorsprong van de handel in paarden in Valkenburg is te vinden in de Romeinse tijd.

Door de eeuwen heen is de jaarlijkse paardenmarkt een hoogtepunt in het leven van de inwoners geweest, dat veel meer omvatte dan alleen het loven en bieden op de aangevoerde viervoeters.

Rond het jaar 40 na Christus groeide de Romeinse nederzetting Praetorium Agrippinae uit tot een belangrijke plaats voor handel en nijverheid. Oude en gewonde paarden van de cavalerie werden door de Romeinen niet gebruikt voor consumptie. Ze werden te koop aangeboden, op de markt, aan de lokale bevolking.

Inkomsten voor de kerk In het jaar 837 werd na een bisschoppelijk besluit in Valkenburg een christelijke kerk gesticht. Tot de parochie behoorden ook de beide Katwijken. Om de kapel van inkomsten te voorzien werd besloten tot het houden van een markt.

Rond het jaar 840 is er in documenten voor het eerst sprake van het aanvoeren en verhandelen van paarden te Valcanaburg. De markt begon 8 dagen voor St.Lambert(us) en eindigde 8 dagen daarna op 17 september. Op de dag van de kruisverheffing (14 september) trok de Kruisprocessie in een plechtige ommegang rond het Marktveld. Het kruis werd normaal bewaard in een zijdeur van de kerk.

Bezoek Prins Hendrik en Prins Maurits, door Adriaen Pietersz. van de Venne, 1618. | Collectie Rijksmuseum

Aan het begin van de paardenmarkt werd een ijzeren marktkruis opgehangen als symbool van marktvrede. Kooplieden zetten tijdens de marktdagen hun tenten op het Marktveld, gelegen tussen de dorpskern en Torenvliet.

Kermisvermaeken In de 17de-eeuw was de Valkenburgse paardenmarkt uitgegroeid tot een beroemd en groots evenement. De ambachtsheren hadden er het grootste financiële voordeel van.

In 1554 werden er 3.106 paarden aangevoerd, waarover markttol moest worden betaald. Ook andere activiteiten en gokspelen werden met tol belast, zoals het dobbelscoel, buttermaet, quacebort, waghe, keylbae, en cloetbaen. Daarnaast waren er de opbrengsten van maat en gewicht, en de exploitatie van kermisvermaeken.

De kerk vaardigde in 1609 een verbod uit tegen: ‘poppenkasten, loterijen en lichte vrouwen; men gaat zich te buiten aan dobbel- en prijsspelen in herbergen en hoerenwinkels, waar uitheemse vreemdelingen de eenvoud der Hollanders bederven.’

Paardenmarkt in Valkenburg rond 1920. | Foto: pr

Huizen die normaal twintig gulden huur in een jaar opbrachten, werden in de marktperiode verhuurd voor 150 gulden. Uit het hele land

kwamen beroemde kunstenaars om de markt te schilderen.

In 1618 vereerden de prinsen Frederik Hendrik en Maurits de paardenmarkt met een bezoek.

Hofdichter Constantijn Huygens schreef naar aanleiding van dit bezoek een gedicht.

Draverijen In de 19de-eeuw waren de hoogtijdagen van de paardenmarkt voorbij. Men probeerde de markt weer nieuw leven in te blazen door het houden van draverijen. De beste koper ontving een zilveren stalborstel, het mooiste paard een zilveren manenkam.

Voor de snelste draver werd een zilveren zweep uitgereikt: een prestigieuze prijs die liefkozend ‘de Valkenburger Hans’ werd genoemd. In de 20e eeuw hing het voortbestaan van de mart aan een zijden draadje, maar nog steeds geldt tot in deze tijd: ‘laat de oudste paardenmarkt ook de laatste zijn’.

Bijdrage: canonvankatwijk.nl geschiedenis van Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg in woord en beeld, in 8 tijdvakken en 34 vensters.

Wij bedanken onze sponsoren Afak Afak

Techniek BVTechniek BV Buis van Velzen Buis van Velzen Managing Director

Managing Director

Steenbakkerstraat 12 Steenbakkerstraat 12 2222 AT Katwijk aan Zee2222 AT Katwijk aan Zee The Netherlands The Netherlands  buis@afak.nl  +317140240 66  +317140240 66 +31653729530  +317140340 51  +317140340 51

 buis@afak.nl

+31653729530

Hotel Zee en Duin K a t w i j k

a a n

Z e e

Hij gaat een keer komen, dat is zeker. Koningsdag in Katwijk aan Zee. Lekker de voorjaarszon die warm op je huid straalt. Door Katwijk aan Zee struinen langs alle evenementen, even een hapje en drankje Er zijn mensen, veel mensen. Mensen uit de buurt zoals Katwijkers, Rijnsburgers en Valkenburgers, maar ook mensen die van heinde en ver komen omdat het Koningsfeest in Katwijk die sfeer heeft die mensen willen.

Het bestuur van de Oranjevereniging Katwijk aan zee wil op deze manier haar sponsors bedanken voor alle hulp bij de organisatie van voorbije en nog te komen Koningsdagen en een oproep doen aan een ieder om toch vooral lokaal te besteden !

Albert Hein 't Heen Cornelis Vrolijk Holding BV Groene Brandbeveiliging Keurslagerij Vooys Plug Meubelen Snackbar TRAM 9 Auto Dijksman D&W Remmelzwaal VOF Haasnoot Schoenhandel Poelier Sterk Stichting Jan Exploitatie Autohaag Zeeuw Noordwijk De Katwijkse Apotheek Hé jij! caféwinkel Kuijt loodgietersbedrijf Prominent Molenaar OVKZEE advertentie 185x265.indd 1

Strandpaviljoen Het Strand Bakkerij Guyt De Kledingkade Hoogvliet Katwijk L. van Duijn & Zn Radio Holland Tuincentrum de Uiver Banketbakkerij Verdoes Digros Katwijk Induct B.V. Leo van Duyn Tweewielers V.O.F. Sagitta Barnhoorn bedden&lifestyle Echte Bakker den Dulk Intertoys Speelgoed Livera Peters

Running Center Katwijk Beach boetiek Electro World Peursum J. Buis & Zn. Woninginrichting Lokals Schaap Rioolservice WNL marine electronics Bloemsierk. Bert v.d. Meij & Znn First Man Schuitemaker J.J.M. Heemskerk Holding BV Maritiem Schaddé van Dooren Ymuiden stores Freke Inbraakbeveiliging Juweliersshop v.d. Zwart Meesterbakker van Maanen

Schilders Bedrijf Hans v.d. Plas Café Boeien Glaszettersbedrijf Kraaijenoord KBM Groep Mies Schoneveld uitvaartbegeleiding Schuitemaker Vishandel Coop Katwijk Grill Bar Ruig Kees Wolthaus Nico's Fietsen Snackbar de Vuurbaak Rederij W. v.d. Zwan en Zn. BV Kids Jumping springkussen verhuur VakantieXperts Reisburo Katwijk Bouwkundig Adviesbureau v.d. Plas

28-03-2021 21:53

Oranjevereniging ruim een eeuw bruisend actief Ook nu uiterste best voor mooie Koningsdag “De Oranjevereniging Katwijk aan Zee bestaat sinds maart 1910. Een belangrijke reden voor de oprichting was de geboorte van het prinsesje Juliana, de latere vorstin, in 1909. Helemaal zeker is het niet,” benadrukt voorzitter Harry Minnee, “want ons archief is destijds in vlammen opgegaan.”

Door Aad van Duijn “De binding tussen Katwijk en het vorstenhuis is van oudsher diep en hecht. Een binding die versterkt werd, doordat voormalig vorstin Juliana in haar jeugdjaren hier een periode woonde en de familie een huis aan de Boulevard bezat”, vertelt Harry Minnee. Hij is sinds 2009 voorzitter van de Oranjevereniging, die met ruim 2000 leden tot de grootste in Nederland behoort.

“Kenmerkend is de vrolijkheid van de Oranjefeesten, met een aantrekkelijk en uitgebreid aantal evenementen. “We werken daarin vanuit een bepaalde traditie, maar hebben tegelijkertijd een aansprekend programma voor alle leeftijden”, benadrukt Harry. “Ik noem als voorbeelden de start ‘s-morgens op Koningsdag met de hardloopwedstrijd, maar vooral ook het begin van de festiviteiten met een aubade. Een unieke, meer dan honderdjaarlange traditie waar ruim tweeduizend man op afkomt en de meesten uit volle borst meezingen.”

Koningsdag en Bevrijding “Dit jaar doen wij evenals vorig jaar onze uiterste best om er een mooie Koningsdag van te maken. Dat doen wij met tal van kleinere activiteiten in het zeedorp. Er treden diverse artiesten op bij zorglocaties. Ook zijn de muziekverenigingen actief en rijden wij in de ochtend en middag weer rond met twee discobusjes. Traditioneel is ook de uitreiking van haring en tompoezen bij de (bejaarden)instellingen. Dat geldt ook voor het luiden van de kerkklokken en spelen van het Wilhelmus en koralen vanaf de toren van de Nieuwe Kerk. En we nodigen iedereen massaal uit mee te doen aan de Oranjetoast om 16.30 uur. In aanloop naar Koningsdag roepen wij de bevolking op om straten en huizen te versieren.

maanden augustus en september van dit jaar een aantal van deze grote evenementen te kunnen laten doorgaan.”

Hoogtepunt ”Hoogtepunten de afgelopen decennia waren het millenniumfeest en het bezoek van Koningin Beatrix en haar familie op 29 april 2000.

Als bestuur komen we zo’n veertien tot achttien vergaderingen bijeen om de programmering en uitvoering te regelen. De betrokkenheid van het bedrijfsleven is van groot belang.

De Oranjevereniging Katwijk aan Zee kent vier ereleden, waarvan Jan Minnee met tweeëndertig jaar het langst de vereniging voorzat.”

Belangrijke onderdelen die worden uitgesteld zijn de kermis, de 4x4, de Oranjetaptoe met het aantrekkelijke programma, de kindermarkt op de Princestraat, de Oranjetoer en het traditionele vuurwerk. En natuurlijk ook de Kattukse Nach en het muziekfestijn in het Huis van Oranje.

Een succesformule normaal gesproken is de maritieme markt aan de Prins Hendrikkade.

Daar liggen dan oude slepers aangemeerd en valt er een veelheid aan muzikale en vooral bezienswaardige onderdelen te beleven. Een unieke show dat publiek uit de hele regio trekt.

Wij treffen nu al de voorbereidingen om in de

www.ovkatwijkaanzee.nl

1 74 8

1775

1910

Het verhaal van Grimbergen Installaties begint met Gerrit Bogaards. De akte van koop en verkoop is bewaard gebleven.

De naam Grimbergen duikt voor het eerst op. Als Gerrit Bogaards overlijdt, neemt schoonzoon Hendrik de smederij over.

De dan 12-jarige Piet Noordermeer gaat aan de slag voor zijn neef H.J. Grimbergen, de zesde generatie in de smederij.

1929

1940

1978

Wanneer H.J. Grimbergen overlijdt, wordt Piet Noordermeer de nestor van het bedrijf en het grote gezin Grimbergen.

De concurrentie in de kassenbouw wordt te groot. Het bedrijf gaat zich volledig richten op de aanleg van centrale verwarmingsinstallaties.

De groei is niet te stuiten en het bedrijf barst opnieuw uit zijn jasje. GrimbergenNoordermeer verhuist naar Katwijk.

1991

2004

2017

Directieleden Noordermeer nemen afscheid van het bedrijf. Het bedrijfspand krijgt een metamorfose en wordt een geheel nieuw bedrijfslogo gepresenteerd.

Terug naar waar het ooit begon, Rijnsburg!

Het bedrijf ontvang het predicaat ‘Bij Koninklijke Beschikking Hofleverancier’.

Grimbergen-Noordermeer wordt Grimbergen Installaties. De tweede generatie Noordermeer maakt dan al ruim 25 jaar geen deel meer uit van het bedrijf.

Grimbergen Installaties is een familiebedrijf dat al bestaat sinds 1748. Hoeveel bedrijven kunnen dat nou zeggen? Ooit een ambachtelijke smederij, nu een modern totaalinstallatiebedrijf mét het predicaat ‘Bij Koninklijke Beschikking Hofleverancier’. We zijn trots op onze rijke historie, diepgeworteld in de Duin- en Bollenstreek. Als achtste generatie zijn we altijd bezig met het nog beter doen dan wat we al deden. Maar we vergeten nooit wat we hebben geleerd van onze vader, zoals hij dat weer van zijn vader geleerd heeft, en wat na al die jaren in het DNA verweven zit. We gaan door tot onze klanten tevreden zijn.

K L I M AAT • E L E KT RO • S A N I TA I R

W W W. G R I M B E RG E N I N S TA L L AT I E S . N L

Dorpswandeling langs historisch Rijnsburg Van Museum Genootschap Oud Rijnsburg naar Spinozahuis (ca. 3 km.)

Met deze route maken we een openluchtwandeling door de historie van Rijnsburg. Een dorp, dat op 10 augustus 975 van Dirk II, Graaf van Holland, als dank voor de overwinning op de opdringende West Friezen, een kapel ten geschenke kreeg. Deze datum wordt aangehouden als het begin van Rijnsburg als zelfstandig dorp.

Een wandeling door Rijnsburg, kan het beste worden gestart met een bezoek aan het plaatselijk museum ‘Genootschap Oud Rijnsburg’ aan de Oude Vlietweg 6. Geopend op vrijdaq van 19.00 tot 21.00 uur en zaterdag van 10.00 uur tot 16.00 uur. Met de aldaar opgestoken achtergrondkennis, wandelt u met meer inzicht in de geschiedenis door het dorp.

Na het bezoek – weer op de stoep van het museum – ziet u direct rechts tegen de westelijke kerkhofmuur – een bescheiden zandstenen monument. Ter herinnering aan de inwoners van Rijnsburg, welke het leven verloren tijdens de bezetting van ons land door de Duitsers in 1940-1945. Het verbeeldt David, die de reus Goliath versloeg. Het monument wil zeggen: Gedenk de slachtoffers en leer uw les uit de geschiedenis. Meteen daarnaast is de marmeren gedenkplaat aangebracht met de tekst: ‘Opdat wij niet vergeten…’ Ter herinnering aan de Rijnsburgers die vielen tijdens de oorlog in Nederlands Indië/Nieuw Guinea.

Meteen daarachter staat de imposante tufstenen kerktoren, gebouwd in 1183. Dit was de zuidelijke van de twee torens van de Abdijkerk, behorende bij het Benedictijner Klooster voor adellijke vrouwen. De Abdij werd in 1133 gesticht door Gravin Petronella van Saksen. De kerk daarbij deed multifunctioneel dienst als abdijkerk, dorps- en grafkerk voor de leden van het Grafelijke Hollandse Huis. Het was nogal een wonderlijk samengaan tussen kerk en staat.

Het bewijst ook een zekere onafhankelijkheid van de Hollandse adel ten opzichte van de officiële Rooms-katholieke Kerk.

Abdij en Kerk werden, na een vermaarde bloeitijd, verwoest in de winter van 1573-’74 tijdens het beleg van Leiden.

De zuidelijke toren bleef echter gespaard en daarachter werd enkele jaren later een kleine kerk gebouwd door de protestante gemeente, welke steeds meer werd vergroot tot de fraaie dorpskerk van nu.

De Vliet.

Gedenkteken Enkele passen verder- ten noorden van de kerk – is de tuin. Daar staat Graaf Floris levensgroot afgebeeld en even verderop ligt het ‘Gedenkteken’ voor de Graven en Gravinnen van het Hollandse Huis omlijst door de sierlijke klaverbladvormige grondvesten van het koor van de basiliek uit de 12e eeuw. Rondkijkend wordt duidelijk hoe omvangrijk deze basiliek – aansluitende op de twee torens – eens was.

In 1975 werden – met een passende herbegrafenis in de tombe- de stoffelijke resten van 16 leden van het Hollandse Vorstenhuis bijgezet.

Waaronder Graaf Willem I, Floris V en Jan I. Zij rustten op vrijwel de oorspronkelijke vindplaats. Op de grafsteen staan de namen van de regerende Graven van Holland en de afbeelding van het oudst bekende wapen.

Weer terug naar de straat komt men op het Burgemeester Koomansplein. Dit deel van de Kerkstraat is in 1989 omgevormd tot een aantrekkelijk plein, dat druk in gebruik is tijdens dorpsfeesten. Verder in de Kerkstraat – rechts het huis nr. 18 – een aardige karakteristieke agrarische woning uit 1877 met daarvoor in de stoep de enige nog goed dragende notenboom in ons dorp. Aan de overkant de ambtswoning Kerkstraat 1. Daaraan vast een prachtige muur met een bijzondere afbeelding.

Brug Aan het eind van de straat de mooi gemetselde boogbrug over de Vliet. Herbouwd in 1949, vervangt deze brug uit 1614.

U slaat voor de brug rechts af en wandelt langs Het Regthuis met op de voorgrond het beeld van Spinoza.

vervolg op pagina 39

Noordeinde 24 Rijnsburg Christelijk Voortgezet Onderwijs Mavo (vmbo-t) / Onderbouw Havo / Atheneum

Wij zijn “gewoon”

open

Visser ’t Hooft Lyceum Rijnsburg Meer dan alleen een goede school!

t/m 31 maart

Bij aanschaf van een nieuwe laptop

Meer weten? Kijk dan op www.vhl.nl/rijnsburg

Gratis In de Hoftuin

WIJ HEBBEN DE VOLGENDE HENGELS IN DE AANBIEDING: RON THOMPSON SPINHENGEL X-RAY COMBOSET

€ 6295

2,10 m (10 – 30 gram) + Molen + gevlochten lijn

• Anjelierenstraat 40 • T. 071 8895060 • I. www.itshoprijnsburg.nl

VOOR DE JEUGDIGE (STARTENDE) SPORTVISSER: VASTE HENGEL (telescopisch) compleet met kikkerbuisje +

vanaf:

€ 1275 (3 M) € 1495 (4 M)

Dobber + hakensteker + opbergbox

BAITCASTER

van € 8895

1,95 m (10 – 30 gram) + reel

voor

€ 6995

WERPHENGEL

€ 2495

2- delig 2,10 m (10 – 30 gram) + molen + lijn + spinner

STRANDHENGEL ALBATROS 4,50 m (100 – 200 gram) + molen met gratis vislijn 0,30 mm

van € 19540 voor

€ 16295

WERPHENGEL 2- delig dam (10 - 20 gram) + molen + lijn + 2 staaldraadjes + Berkley “spin bomb”+ opbergbox

Haven 7, 2225 BH Katwijk aan Zee, Tel. 071-5428967

€ 3593

Moleneind herinnert aan korenmolen ‘De Vlinder’ Dorpswandeling langs historisch Rijnsburg vervolg pagina 37 de Vliet Zuidzijde. Passeer links de prachtige Valkbrug- vernieuwd in 1989 – in de volksmond Koestraatbrug genoemd. Even verder langs de Vliet passeert u het tegenover de Smidstraat gelegen fraaie Kuiperbruggetje – eveneens vernieuwd in 1989 – en door iedereen Kippenbruggetje genoemd. De bebouwing aan weerszijden van de Vliet vormt een niet onaardige lappendeken in verschillende stijlen, die de loop van de tijd weerspiegelen.

Landelijk Komende bij de Bakkersbrug in de Brouwersstraat, steekt u over naar het Moleneind. Op oude foto’s uit die tijd stonden daar op de bredere walkant vele houten vaten met groentenmeest koolsoorten. Hier ontwikkelde zich de conservenindustrie. Aan de linkerzijde nr. 15 en 17, mooi gerestaureerde 17de- en 18de-eeuwse woonhuizen.

Verder rechts aan de overkant de rustieke boerenwoning- van oudsher bewoond door de familie Zandbergen- waarin de winter zelfs nog koeien op stal staan. Dat het steegje naast de boerderij Kwakelsteeg heet, is niet zo verwonderlijk met zo’n prachtige kwakel (voetbrug) over de Vliet- vernieuwd in 1982. Wandelt u rechtdoor – de omgeving heeft hier nog iets landelijks – dan valt u links de hoge voorname

gevel van het vroeg 17de-eeuwse woonhuis nr.

36 en 37 op. Het is een uniek voorbeeld van een bloeitijd in het dorp. Het achterhuis heeft zolders rustend op houten staanders met gemetselde voeten, terwijl de vloer bestaat uit harde klei. Het is het laatste huis in Rijnsburg met deze archaïsche bijzonderheid.

Naast en achter deze woning stonden begin 19de eeuw de monumentale gebouwen van de Rijnsburgse Collegianten, een Remonstrantse stroming met leden in heel Holland. Zij hadden hier hun ‘thuis’. Ongeveer 300 meter verder langs de Vliet stond tot 1934 de stenen korenmolen ‘De Vlinder’- op de plaats van de oorspronkelijke graanmolen van de abdij. De straatnaam Moleneind is hiermee duidelijk.

Oud Wandel nu terug het Moleneind weer uit, de Vliet Noordzijde over tot aan de Valkbrug. Daar aangekomen rechtsaf de Koestraat in. Ook deze behoort tot de oudste straatjes van het dorp.

Meteen rechts staan goed onderhouden woningen en even verder links nr. 18, een heel oud huisje met een gevelsteen uit 1594. Precies daar tegenover staat de sportschool, oorspronkelijk gebouwd in 1850 als eerste Gereformeerde Bethelkerk in Rijnsburg.

Wandel terug naar de Vliet. Sla voor de Valkbrug rechtsaf richting Kerkstraatbrug. De

Spinozahuis in Rijnsburg. | Foto: pr

mooie lindeboom met het sierlijke hekje er omheen is de Koningin Wilhelminaboom, geplant in 1898. Even verder rechts passeren wij Vliet Noordzijde nr. 13 een in historische stijl- met oud materiaal gebouwde woning genaamd het Rechthuys. Het staat op de plaats van het oude Recht- of Raadhuis van Rijnsburg en is gebouwd door een man met gevoel voor geschiedenis. Vervolg de Vliet Noordzijde rechtdoor de Dubbelebuurt in. Een oud, maar vrijwel op de oorspronkelijke rooilijnen herbouwd straatje, met nog een enkel aardig oud pandje. Aan het eind hiervan oversteken – iets naar links- dan rechtsaf de Spinozalaan in.

Spinoza Het Paradijslaantje heette dit vroeger en het had nauwelijks de halve breedte van nu. Het was er heel stil en landelijk, met aan het einde links te midden van de akkers het door dikke bomen omgeven voormalig woonhuisje van de Joodse wijsgeer Baruch de Spinoza.

Het oude, goed bewaarde huisje nr. 29 staat er nog. De akkers en de stilte zijn weg, maar bent u nieuwsgierig naar het interieur van het huisje? Klop dan aan en u wordt begeleid naar het werkkamertje en de boekencollectie van de 17de-eeuwse denker, die heden nog bestudeerd wordt. Weer op de stoep, lees dan nog even het gedicht van Rafael Camphuysen in de gevel en bedenk: ‘Ach waren alle menschen wijs’…

Ongetwijfeld bent u tijdens de wandeling door het oude hart van Rijnsburg op een prettige manier heel wat wijzer geworden van heden en verleden van het dorp.

Toegang naar het Mausoleum met de Graven van Holland. | Foto: Cor de Jong

Meer weten over en/of lid worden van Genootschap Oud Rijnsburg: www.genootschapoudrijnsburg.nl

SLOW MOTION XTRA FIT NU

1+1

GRATIS

*

VOOR IEDEREEN DIE XTRA VEEL UIT DE DAG HAALT! Nuis d l e Kj 2 STUKS VANAF

1.299,-

* Vraag naar de voorwaarden. Druk- en zetfouten voorbehouden.