The Torch Publications TOMO LXXVII Blg. 1

KATEGORYA

1

Ang Opisyal na Pahayagang Pangmag-aaral ng Pamantasang Normal ng Pilipinas - Maynila KASAPI: College Editors Guild of the Philippines (CEGP) Progresibong Lupon ng mga Manunulat (PLUMA-PNU)

TOMO LXXVII Blg. 1 MAIDEN ISSUE OKTUBRE2023 ENERO2024

Sabwatan sa Lupang Tinubuan

/the torchpnu

/thetorchmanila

TINTAHAN ANG PLUMA, MAGSILBI SA MASA!

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

2

EDITORYAL

THE TORCH PUBLICATIONS A.Y. 2023-2024 Abbie Joy Salon PUNONG PATNUGOT Monica De Vera KAWAKSING PATNUGOT SA FILIPINO Mhaigne Ahne Lucañas KAWAKSING PATNUGOT SA INGLES Arianne Rosewell Maling PATNUGOT SA PAMAMAHALA

SABWATAN SA LUPANG TINUBUAN

Ralf Aaron Macapagal KATUWANG NA TAGAPAMAHALA Erica Jhoy Buce PATNUGOT SA BALITA Eric dela Peña Jr. PATNUGOT SA LATHALAIN Shania Faith Legaspi PATNUGOT SA PANITIKAN Jonalyn Domdom PATNUGOT SA PANANALIKSIK Janina Rae Raymundo PATNUGOT SA ISPORTS Russen Jay Reyes PUNO NG ARTS AND MEDIA TEAM Ederlyn Terrado Christian Paul Salon Elisha Nañola Franz Lenard Ander Maria Ashley Denise Barbosa Justine Cawaling Patricia Anne Cleope Khyreen Flores Kristine Rose Anne Garcia Fatima Guinto Lyra Ruth Leonardo Jenny Pabayos Mary Rose Salgado Miguel Tuga Fyra Tumimang Roberto Romualdo III Maria Carey Bigno Mark Andrew Cadion Angelo Caigas Angelica Marie Fortin Jeremiah Lumagbas Julia Andrea Razon ISTAP Ma. Cristina Aviso Mark Patricio Balduman Shane Diergos Carl Angelo Ebuenga Angelica Intong Kylene Alyana Mendoza Maria Crisilda Pajarillo Janna Ivory Quistadio Jude Gabriel Español KORESPONDENT John Paul Arellano Bea Sophia Caratay Julio Jr. Hisole Casilag Charls Gianna Hernandez Ma. Laura Dela Cruz Justine Lozada Gimelyn Luminate Rachelle Anne Tapacion Janesse Valdez Zamora ARTS AND MEDIA TEAM Dr. Joel C. Malabanan KRITIKO SA FILIPINO Prop. Jasper P. Lomtong TAGAPAYONG TEKNIKAL College of Editors Guild of the Philippines (CEGP) Progresibong Lupon ng mga Manunulat (PLUMA-PNU) KASAPI Rm. 304-A Main Bldg., Philippine Normal University-Manila OPISINA

“Ang iniisip ko po, paano na yung pag-aaral ng mga anak ko? Baon nila, pamasahe nila. Hindi ko po alam, hindi ko po alam kung ano ang magiging kahihinatnan ng edukasyon ng anak ko.”

Iyan ang tugon ng isang asawa ng isang tsuper nang tanungin kung ano ang kanilang plano matapos ang deadline ng pagko-konsolida ng prangkisa. Sa ilalim ng Public Utility Vehicle Modernization Program (PUVMP), malinaw na tahasang iniiwan ng estado ang mga maliit na tsuper at operator sa kanilang biyahe tungo sa huwad na pag-unlad.

Primaryang layon ng PUVMP na palitan ng mga makabagong mini bus ang mga tradisyunal na dyip sa pamamagitan ng pagpasok sa mga kooperatiba o korporasyon upang makabili ng mga makabagong dyip na aabot ng 2.5 hanggang 2.8 milyong piso ang isang yunit. Sa oras na pumaloob na sa kooperatiba ang mga tsuper at operator, isinusuko na nila ang kanilang mga prangkisa sa mga naglalakihang negosyo. Kaya naman, sa oras na hindi na mabayaran ng mga tsuper ang inutang na mga yunit, hindi na maari pang pumasada ang mga tsuper bunsod ng pagsuko ng kanilang mga ruta sa malalaking korporasyon.

Dahil sa mahal ng presyo ng kada yunit ng sasakyan na kalaunan ay babaon sa libo-libong mga tsuper sa utang, sa isang serye ng welgang-bayan tinapos ng mga tsuper, operator, at komyuter ang nakaraang taon bilang pagtutol at pagtulak na ibasura ang PUVMP. Paglalarawan pa ng isang tsuper, para raw silang ninanakawan habang nakadilat

MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

ng

kanilang

hanapbuhay.

Sa lumalalang sistema ng transportasyon sa bansa, hindi rin ligtas ang kalakhan ng komyuter sa pagsusulong ng PUVMP. Aabot sa 28.5 na milyong estudyante, guro, at manggagawa ang papasan sa pasakit ng kakulangan ng mga dyip na pumapasada sa kalsada.

Kaya naman, lubhang maapektuhan ang milyon-milyong Pilipino sa pagkaraparalisa ng transportasyon sa bansa bunsod ng mga kakulangan sa dyip sa kalsada. Dagdag pa rito, posible rin ang pagsipa sa 50 na piso ang minimum na pamasahe mula sa dating 13 na piso.

Kung malabo para sa mga tsuper, operator, at komyuter ang mga benepisyong makukuha nila sa PUVMP para sa kanilang karapatan sa kabuhayan at maayos na moda ng transportasyon, malinaw naman para sa mga naglalakihang dayuhang korporasyon at kooperatiba na sila ang higit na makikinabang sa ilalim ng nasabing programa. Dahil sa kakulangan ng suporta mula sa estado, maliit ang kakayahan ng Pilipinas makapagmanupaktura ng mga pampublikong sasakyan.

Kaya naman, magpapasok na lamang ang estado ng mga pampublikong sasakyan na gawa mula sa mga bansang China at Japan. Kikita rin nang malaki ang mga kapitalista sa pamasahe ng mga komyuter bilang beep cards na ang gagamitin sa lahat ng mga makabagong dyip.

Kung tunay na layon ng estado sa isang makataong transisyon tungo sa modernisasyon sa

pampublikong transportasyon, magiging masigasig ang estado para sa pagtutulak ng isang pambansang industriya.

Kung mayroong pambansang industriyalisasyon, makatitindig sa sariling paa ang Pilipinas sa pagmamanupaktura ng mga pampublikong sasakyan nang hindi kinakailangang mabaon sa utang ang libolibong mga tsuper at operator.

Huwad at nananatiling hindi makatao ang ruta patungong modernisasyon kung patuloy na binibigyang prayoridad ng estado ang tubo ng mga naglalakihang korporasyon at bangko kaysa sa karapatan sa trabaho ang mga mamamayan. Hindi rin direktang tinutugunan ng PUVMP ang krisis sa kalikasan kung patuloy na pinapahintulutan ang mga malalaking pabrika at minahan na silang mga pinakamalaking nagaambag sa polusyon sa bansa.

Sa ngayon, malinaw na mailap na mapakinggan ang busina ng mga tsuper, operator, at komyuter na maibasura ang PUVMP. Kung darating man ang panahon na magiging masigla ang industriya ng pampublikong sasakyan sa bansa, higit pa ring bibigyang prayoridad ng estado ang pagpapasok sa mga imperyalistang bansa tulad ng China at US upang sagarin ang bulsa ng mga tsuper at operator.

Dahil hangga’t nananatiling mala-kolonyal ang ekonomiya ng bansa kung saan nagiging tuta ang estado sa dikta ng mga imperyalistang bansa tulad ng US at China, patuloy na pagsisilbihan ng estado ang hanay na makakapagpanatili ng kanilang pansariling interes at kapangyarihan.

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

BALITA

3

PNU commences 32nd Universityhood Anniversary JUDE GABRIEL ESPAÑOL PNU commences 32nd universityhood anniversary celebration Philippine Normal University (PNU) commenced the month-long celebration of its 32nd universityhood anniversary with the theme “Reframing Teacher Education Pathways for Future-Ready PNU” yesterday, January 17, at the PNU Quadrangle.

The program started with a marching parade of newly appointed university officials, faculty members, administrative staff, and student leaders from different student-led organizations.

Vice President for Student Success and Stakeholders Services (VPSSSS) Dr. Denmark L. Yonson delivered an opening speech where he emphasized the essence of celebrating the universityhood anniversary.

“Our universityhood celebration is not just about reminiscing about the past. But I think it is more of really embracing the present, the role that we are performing, and assessing ourselves how we can live to the virtues of the university, which is truth, excellence, and service,” Yonson emphasized in a speech.

Further, the reappointed University President Dr. Bert J. Tuga announced that he will be soon presenting the university’s plan for the next four years.

“I am excited to share with you on January 31 the plans that will serve as the direction of our university in the next four years of my term,” Tuga stated.

Afterward, PNU Balingsasayaw performed a hip-hop and contemporary dance, which also marked the launch of the PBJT Cup, which is a year-long series of events intended for the wellness development of university officials and faculty members.

The program ended with a mass dance exercise led by the Institute of Creative Expression and Human Movement Education (ICEHME) and Dr. Jennifer De Jesus of Central Luzon State University.

The last

celebration is expected to until February 7, Wednesday.

PNU holds open house recruitment for first-year students JULIA ANDREA RAZON

Director Heidi B. Macahilig of the Office of Admissions led the opening of the program, saying that the purpose of the activity is to guide students through the upcoming majorship season since the slots per program are limited.

Maxene Ingal, an aspiring Faculty of Arts and Languages (FAL) student stated that the 2023 Open House Recruitment gave them an idea regarding the majors offered by the university. Furthermore, the event aided them in deciding which major they would pursue for the next three years.

The Philippine Normal University Office of Admissions in collaboration with the PNU Office of Student Affairs and Student Services (OSASS) held the firstever Open House Recruitment, which aims to orient the first-year students regarding the different programs in the university, on Wednesday, November 29.

/the torchpnu

“Kung hindi po ako umattend, parang maguguluhan ako. So at least, kahit papaano, kapag um-attend ako, magkakaroon po talaga ako ng idea kung ano po ba ang ginagawa sa bawat major.

Nakakatulong po talaga siya para ma-build po yung mind namin kung saan po kami nababagay at kung saan po namin mag-eexcel ang mga skills namin,” shared Ingal.

Further, program-based (PBOs) officers also preparations for the

/thetorchmanila

organizations shared their said event.

“Una, pinagplanuhan namin kung paano namin organisadong maipe-presenta sa mga medyor sa hinaharap yung mga magiging gawain o ‘yong mga unang gawa ng mga medyor, gaya ng paggawa ng tula at simulang pagpapakilala sa aming mga sangay,” Kapisanang Diwa at Panitik (KADIPAN) Secretary Rovi Ann Cordero said in an interview.

PBO officers also recognized the importance of conducting activities like the Open House Recruitment, saying that the activity enabled first-year students to explore their choices and obtain accurate information about the offered specializations.

The event was attended by all PBOs from the six faculties and institutes, including FAL, the Faculty of Behavioral and Social Sciences (FBeSS), the Faculty of Education Sciences (FES), the Faculty of Science, Technology, and Mathematics (FSTeM), the Institute of Knowledge Management (IKM), and the Institute of Physical Education, Health, Recreation, Dance, and Sports (IPEHRDS).

The and

event started finished at

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

at

8:00 12:00

a.m. p.m.

4

BALITA

ALAP 2023 returns to in-person setup FYRA TUMIMANG at MIGUEL TUGA

After three consecutive years of online modality, the PNU Office of Student Affairs and Student Services (OSASS) returned ALAP 2023 to an in-person setup yesterday, October 11.

With the theme “High Impact Leadership: Working Towards Sustainable Advocacies”, different student-led organizations displayed booths that showcased their advocacies.

Hon. Nina Angelica M. Laron, councilor of Student Organizations and Accreditation Committee, provided the ALAP 2023 overview, which was followed by the presentation of organizations by Dr. Merimee Tampus-Siena of OSASS. Students, especially freshmen, also expressed their excitement about the first-ever Freshie Walk in ALAP, which signals the start of students’ journey at PNU. “Super overwhelmed, pero masaya rin at the same time. Kasi siyempre, parang initiation rights namin ito,” Rica Mae De Leon, a freshman student, said in an interview.

Freshmen students said that the ALAP 2023 allowed them to learn about each organization’s advocacies and socialize with their fellow students.

MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

“Isa ito sa mga steps ng mga guro ng bayan upang maging involved sa community, hindi lang sa PNU but sa lipunan as well. Kasi, kung hindi tayo active rito, paano tayo magiging active sa mga pangyayari sa bayan natin?” said Jonel Siervoa, a freshman student, in an interview.

Different student-led organizations also shared their preparations for the comeback of ALAP in an in-person setting, saying that their experiences with online modes helped them prepare for the in-person setup.

“Ang preparasyon namin sa face-to-face setup is yung humingi kami ng guide from previous na nag-ALAP ng online hanggang face-to-face, then dinikit namin siya sa nangyayari ngayong ALAP, and nagbago lang kami ng medyo kaunti lang doon sa ALAP nila mismo,” Maria Beatrice Bosch, Public Relations Committee Head of PNU Green Action Initiative Affiliation (GAIA), stated.

Different organizations’ booths open at 1 in the afternoon and close at 4 in the afternoon.

The KISLAP Sining Dance Troupe also performed Lapay Bantigue and Tinikling to end the opening program of the event.

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

BALITA

5

PNU SEC resumes FIR Elections after four years MARK ANDREW CADION & FATIMA GUINTO

After a four-year hiatus, the PNU Student Electoral Commission (SEC) resumed its Faculty and Institute Representative (FIR) Elections to elect new representatives from different faculties and institutes in the university.

According to the Board Resolution - 100 s. 2023 - 2024, each faculty and institute shall have two representatives to partake in the elections. After selecting the representatives, only the elected officers from the umbrella organizations are entitled to cast their votes.

The umbrella organizations are composed of four faculties and two institutes, which include the Faculty of Arts and Languages Students’ Association (FALSA), Faculty of Behavioral and Social Sciences Executive Committee (FBeSS EXECOMM), Faculty of Education Sciences - Student Assembly (FESSA), Faculty of Science, Technology, and Mathematics Council of Presidents (FSTeM COP), Society of Technology and Library Science Educators (STeLSE), and Physical Education Majors’ Society (PEMS).

Qualifications of a Candidate In a virtual briefing held via Zoom, Comm. Diosdado Opiana II outlined the eligibility criteria for aspiring faculty and institute representatives.

One should be a bonafide student of the university, a regular student with at least 15 academic units, have no failing grade from the previous term before the election, and hold a position in their respective faculty or institute.

Filing of Candidacy Comm. Opiana cited Board Resolution No. 101, highlighting the requirements that shall be accomplished between September 27 to September 30.

According to the resolution, aspiring candidates must submit a 2x2 ID picture, half-body picture with a plain white background, a Certificate of Good Moral Character, a copy of their grades for the academic year AY 2022-2023 (Term 2 or Term 3), a copy of the Certificate of Registration AY 2023-2024 (Term 1) a Certificate of Candidacy (COC), /the torchpnu

a Personal Data Sheet (PDS) and a Memoir with attached documentation.

The said requirements shall be submitted through Google Drive, with each faculty having their own respective separate folder to upload the needed files.

Grounds for Disqualification of Candidacy As indicated in the General Election Code, Article 6, Section 7, a candidate may be disqualified upon violating the major offense stated in the Student Handbook, the 2018 PNU-USC Constitution, the Election Code, and other laws, rules, and regulations relating to the election. Furthermore, submitting inaccurate information on the COC and Statement of Contributions and Expenditures, violating the Constitution and Election Code, filing for multiple positions, failing to meet requirements, and campaigning on election day are also grounds for disqualification.

Clarifications on the postponement of the Elections

Dofredo also explained that since there have been no elections since the 2018 USC Constitution was passed in 2018, the SEC has resorted to designating representatives from each faculty and institute.

Further, Dofredo emphasized the importance of having representatives of different umbrella organizations in the university participate in discussions that impact their respective faculties and organizations.

“The representatives are the voices of their respective faculty and institute in the Student Assembly. They are the ‘eyes’ of their co-students to raise concerns, issues, and even policies from their faculties and institutes. We think that it is crucial to have FIR that really takes into account the experiences of their co-students so that they can raise it to the Student Assembly,” Dofredo said.

The dates for the election activities are as follows:

The FIR Elections 2023 were supposed to be held together with the PNU University Student Council Central Student Council (USC CSC) Elections. However, it was postponed under the Board Resolution — 88 s. 2022–2023, June 24, which states that the FIR Elections are postponed due to the misalignment of schedules outlined in the Constitution, Online Election Code, and Election Code, as well as the fact that no officers have been elected since the 2020 General Elections.

Briefing 3 and Miting De Avance

SEC Chairperson Alyssa Louise T. Dofredo explained that the postponement of the elections was due to the misalignment of the schedule between the Program-Based Organizations (PBO) elections and SEC.

Counting and Canvassing of Votes and Proclamation of Winners

“We are always pushing for FIR elections to be held together with the election of CSC officers. From the last CSC Elections, we asked the PBO if it would be possible to have their FIR candidates, but since the schedule of their elections did not match the election calendar we have released, it left us with no choice but to postpone the elections,” Dofredo explained.

/thetorchmanila

SEPT 30- OCT 3

Campaign Period OCTOBER 4

OCTOBER 5-7

Election Days OCTOBER 7

OCTOBER 8-13

Post-Election Protest OCTOBER 14

Oath Taking Ceremony

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

6

BALITA

PNU bares new organizational structure; designates new VPs MONICA DEVERA

Office (UCMIMO), formerly The Philippine Normal Curriculum Management University Office of the and Instructional University President Materials Office (CMIMO); (OUP) released University Memorandum No. 247, 4. Additional faculty, Faculty of General Education containing the transition plan and Experiential for the new Organizational Learning (FGEEL) from Structure (OS), on the presently PNU Monday, December 1.

Institute of Teaching As a result, the office and Learning (ITL); developed a transition plan that intends to 5. New institute altering the now Faculty of Arts ‘ensure seamless and and Languages (FAL) to smooth implementation’ Faculty of Languages of the new structure and and Literature (FLL) and will be implemented by Institute of Physical the second term of the Education, Health, academic year 2024-2025.

Recreation, Dance, and Sports (IPHERDS) Furthermore, the new into the Institute of OS provides changes Creative Expressions in the following areas: and Human Movement Education (ICEHME); 1. Offices and Units from the transferred to the Office 6. Transition College of Flexible of the Vice President for Learning (CFlex) Student Success and to the College of Stakeholder Services Alternative and Lifelong (OVPSSSS), namely Office Learning (CALL); and of the Student Affairs and Student Services 7. Transition of the College of Graduate Studies (OSASS) to be renamed and Teacher Education as the Student Affairs and Research (CGSTER) Services Office (SASO) to the College of and University Center for Advanced Studies (CAS).

Gender and Development (UCGD) as Gender, Equity, Diversity, and Designation of VPs Inclusion Office (GEDIO); Following the announcement 2. Additional office under of the new OS, PNU announced the Office of the Vice the designation of the new President for Academics Vice Presidents (VPs) aligned (OVPA), namely Graduate with the changes expected Student Research upon implementing the new Office (GSRO), from the structure. The announcement reiterating that current GResO (Graduate includes Research Office); the designated VPs shall 3. Unit transition to the serve the same term as the Office of Curriculum university president. The Management and designation shall be effective Instructional Materials starting December 22, 2023.

MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

Implications to PNU community In an interview with The Torch Publications, PNU USC Central Student Council (CSC) Chairperson Radjs Dylan San Miguel stated that there are uncertainties that the new OS brings to the studentry, specifically on the affected programs.

“It is still unsure if there are any changes to the curriculum of the migrating programs such as BCAEd, BTLE-ICT and BLISCI,” San Miguel explained.

San Miguel emphasized that the CSC is currently reviewing the changes that can affect the council.

“We do not know yet how the new domain will proceed with its new duties and functions - bureaucracy,” the Chairperson stated.

“But since USC and other student organizations will be under this domain, we expect a proper orientation on this matter before the effectivity of this new OS,

and we hope it’s just and prostudent,” San Miguel added.

San Miguel also mentioned several expectations from the designated VPs to fulfill and uphold for the studentry.

Among these are prostudent bureaucracy, gender inclusivity and freedom of expression, budget increase, and student representation, student advancements, policy making, curriculum planning, and evaluation.

Moreover, San Miguel urged student leaders to help assess if the stances of the new administrative directors aligns with the student demands.

“Bureaucracy will surely change especially on the signatories for our activities knowing that the new OS focuses on new management.

Since we know little about the new OS and the bureaucracy that will follow, we demand that the process will be prostudent and light enough that no student organizations will compromise,” San Miguel emphasized.

* From top left to bottom right: Dr. Teresita T. Rungduin, Vice President for Research, Extension, and Quality Assurance (VPREQA); Dr. Denmark L. Yonson, Vice President for Student Success and Stakeholders Services (VPSSSS); Dr. Marilyn U. Balagtas, Vice President for Academics (VPA); Dr. Lordinio A. Vergara, Vice President for (VPFA)

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

BALITA

7

PNU announces academic plans for Term 1 AY ‘23-’24 MARK ANDREW CADION

Less than a week before the “To be honest official opening of the academic year, the Philippine Normal konting-konti lang University (PNU) bares the University Memorandum No. 196, talaga ‘yung time s. 2023, indicating the guidelines dahil ngayon lang for learning modality, the number of weeks for online and in-person nila nabigay... classes, and the suspension of the Normale Lectures (NLec) for the Academic Year (AY) 2023-2024 And as an organization, medyo on September 20, Wednesday. nakakabahala siya kasi today, ‘yung GPOA (General Plan of In accordance with University Activities) making natin at kagabi Circular No. 10, s. 2022, the lang binigay which is tumatalima implementation of blended sa pagpe-prepare ng ating learning will continue mga organization na hindi siya throughout the academic year. maka-estudyante in a sense,” Likewise, the synchronous sessions will be on Mondays and Tuesdays, while asynchronous tasks are scheduled for Thursdays and Fridays with a two-hour allocation for each session.

In addition, all faculties and institutes will conduct their classes online for the entirety of the first week of Term 1.

The released guidelines also revealed the schedule for inperson classes. The in-person class schedule is as follows:

PNU University Student Council Central Student Council (USCCSC) Chairperson Radjs Dylan San Miguel said in an interview.

Concerns were also raised over first-year students only having two weeks of in-person classes at the university. Cromwell Valeriano from the Office of the University Registrar (OUR) said that due to the lack of classroom availability, more in-person classes are given to prioritize students who are already proceeding their specializations.

According to the guidelines, the with selection of the blended learning considering CHED’s modality for the forthcoming “After requirement of 50% face-to-face, academic year is based primarily on the needs of both students and all of the 2nd year and the 4th faculty, such as dormitory and year will be able to do that given housing, transportation, safety and the number of room provisions. health, and internet connectivity For the first year, however, since concerns. However, students there will be 27 sections that will expressed their sentiments be added this year, which were not regarding the delayed release there last year, it would be difficult of the guidelines as it disrupted for us to provide them with rooms,” proper financial and housing Valeriano said in a dialogue. accommodation preparation.

In a courtesy call between USCCSC and University President

/the torchpnu

/thetorchmanila

Bert Tuga, Tuga mentioned the administration will still reconsider revisiting the plan of offering 2-week in-person classes for firstyear students. He also noted that first-year students will have more chances for in-person classes given that they will be staying at the university for several more years.

Moreover, to accommodate the problem in classroom shortage, class hours will run from 7:00 in the morning until 7:00 in the evening.

Normale Lectures (NLec) will also be suspended in PNU Manila after the PNU administration received multiple statements of dissatisfaction from the students.

NLec will be suspended until further evaluation and review yet its features can still be employed, such as team teaching within or across discipline areas and the implementation of capstone projects.

The memorandum was sent to the Gmail account of the PNU community and posted on the Facebook page of the PNU School of Information and Knowledge Management.

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

8

BALITA

Students alarm over police presence during Sen. Marcos’ assistance program ABBIE JOY SALON

Students were alarmed by the heightened armed police presence at the Philippine Normal University (PNU) during the financial distribution of Senator Imee Marcos’ educational assistance program yesterday, October 4.

In a meeting between the PNU University Student Council Central Student Council (USC-CSC) and the Office of Student Affairs and Student Services (OSASS), the USC-CSC was initially informed about the presence of police for added security purposes to ensure the safety of students who will be receiving the assistance.

They were also informed that the presence of police personnel would only be temporary to the senator’s presence in the university.

Their presence shall only stay within the vicinity of the university, but not its premises.

However, several uniformed police personnel were seen roaming inside the university throughout the afternoon, extending beyond the originally stated time frame.

According to the USC-CSC Chairperson Radjs Dylan San Miguel, students have expressed fear rather than security due to the

heightened police presence at the university.

Laurence Aldrich Silao of SIKHAY PNU expressed concern, stating that the heightened police may potentially cause attacks to students, including student-leaders who are advocating for free and accessible education for all.

Silao added that the presence of police accompanied with a truck was too much in ensuring the security of the students.

Silao calls for the PNU administration to take concrete measures about the police presence in the university that raised fear to the security of the students.

“Hinihikayat natin na kagyat na magpahayag ito ng pagkundena sa hindi makatwirang pagpasok at pananatili ng kapulisan sa ating Pamantasan, upang mabigyan ng kapanatagan ang mga mag-aaral na tugma ang sentimyento nito pagdating sa pagtitiyak ng seguridad ng komunidad ng PNU,” Silao said in an interview.

OSASS has yet to release a statement on the extended police presence in the university.

RETRATO MULA KAY CATHERINE SAMSON

MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

BALITA

9

taliwas sa naunang botong ‘abstain’

Delegasyon ng Pilipinas, sang-ayon sa resolusyon ng UN na tigil-putukan sa Gaza RALF AARON MACAPAGAL

Sumang-ayon ang delegasyon ng Pilipinas sa pinagtibay na resolusyon ng United Nations General Assembly (UNGA) para sa isang “humanitarian truce” o pansamantalang pagpapatigil sa pambobomba ng Israel sa lungsod ng Gaza sa Palestine, Disyembre 13.

to security threats,” saad ni Lagdameo sa kaniyang talumpati sa ikasampung emergency session ng UNGA sa UN Headquarters sa Amerika.

Idinagdag pa ni Lagdameo na “deeply concerned” ang bansa sa nangyayaring putukan sa Gaza. Aniya, isang mahalagang

pagbibigay ng tubig, pagkain, mga kagamitang medikal, langis, kuryente, at ang pagpapasok sa UN at iba pang mga humanitarian agency upang tumulong sa lungsod.

“It is imperative that any military action consider the impact on civilians and strives to

Taliwas ito sa naunang boto ng bansa na “abstain” sa parehong resolusyon na nauna nang inihain ng UNGA noong Oktubre 27, ngunit pinigilan o ini-”veto” ng Amerika, isa sa limang permanenteng kasapi ng UN Security Council, noong Disyembre 9.

Hinihikayat naman ni Lagdameo ang lahat ng bansa na sumunod at panindigan ang kanilang mga obligasyon sa International Humanitarian Law upang masiguro ang kaligtasan at dignidad ng mga sibilyang apektado sa digmaan.

Napagtibay ang naturang resolusyon ng UNGA matapos makakuha ng mga botong 153 na sang-ayon, 23 na abstain, habang 10 naman ang hindi sang-ayon kabilang ang mga magkaalyadong Amerika at Israel.

Binibigyang diin umano ng pamahalaan ang pagsunod ng bansa sa International Humanitarian Law kaya sumang-ayon ito sa resolusyon, ayon kay Philippine Ambassador at Permanent Representative to the UN na si Antonio Manuel Lagdameo, Sr. “The Philippines emphasizes adherence to International Humanitarian Law, especially the principles of proportionality and distinction in response

sa mga karapatan at pangangailangan ng parehong mga sibilyan ng Palestine at Israel.

“We advocate for a peaceful resolution that upholds international law and leads to lasting peace and security in the region.”

hakbang ang tigil-putukan upang maihatid na ang kinakailangang tulong ng mga apektadong sibilyan sa Gaza.

Kabilang dito ang agarang

/the torchpnu

/thetorchmanila

minimize, if not eliminate, collateral damage,” wika pa ni Lagdameo.

Nilalayon din aniya ng bansa na makiisa sa solusyong ito na kumikilala

Nangyari rin ang botohan matapos ang sunod-sunod na pagkabigo ng UN Security Council, na responsibilidad ang pandaigdigang kapayapaan at seguridad, na makapagpasa ng panawagan para sa isang humanitarian truce sa Gaza.

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

RETRATO MULA SA PRESIDENTIAL COMM’S OFFICE

Marcos, itinalaga si fishing tycoon Laurel Jr. bilang bagong DA Secretary JUDE GABRIEL ESPAÑOL

Itinalaga ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. ang fishing tycoon na si Francisco Tiu Laurel Jr. bilang bagong kalihim ng Department of Agriculture (DA) sa isang press briefing sa Malacañang ngayong araw, Nobyembre 3.

Laurel bilang DA Secretary dahil nauunawaan umano nito ang problema sa sektor ng agrikultura at ang mga solusyon para rito.

kinukundena ng grupo ang mga isyung kinasasangkutan ng mga kumpanya sa ilalim ng pamumuno ni Laurel.

“Alam kong napakasipag nito, unang-una.

Pangalawa, nauunawaan niyang mabuti ang Matatandaang naging kalihim ng sistema ng agrikultura dito sa DA si Marcos matapos maging Pilipinas,” paninindigan ni Marcos. pangulo noong Hunyo 30, 2022.

Bago pa man maitalaga bilang DA Sa kaniyang pag-upo, isinaad niya Secretary, nagsilbing miyembro ang hangaring hindi iwan ang si Laurel ng sektor ng agrikultura DA hangga’t hindi naisasaayos sa Private Sector Advisory ang krisis sa agrikultura. Council (PSAC) ng pangulo.

Pangamba pa ng Pamalakaya, ang pagtatalaga kay Laurel Jr. ay maaaring magbukas ng pangaabuso sa sektor ng agrikultura.

‪“We fear that if someone like Laurel Jr. has taken the post of the agriculture department, he would only advance his business agenda over the collective interests of farmers and fisherfolk for genuine agriculture and fisheries Sa pahayag naman ni Federation of reforms,” pahayag ng Pamalakaya.

Free Farmers President Leonardo Montemayor sa isang panayam sa Si Laurel ang presidente ng GTV, hiniling niya sa bagong kalihim Frabelle Fishing Corporation, na pagtuunan ng pansin ang mga isa sa mga pinakamalaking hinaing sa sektor ng agrikultura. fishing company sa bansa.

“Ang aking hangarin para sa DA ay ‘pag iniwanan ko ang DA, by that time, we will have systems in place so that we can guarantee the food supply of the Philippines, number one, we can guarantee that the prices are affordable, and number three that our farmers make a “Sana po ay pakinggan niya nang good living,” saad ni Marcos. husto, lalo na po yung sektor sa agrikultura, na hindi masiyadong Sa ilalim ng halos isa at kalahating naririnig. Kagaya po ng ating taon na panunungkulan ni Marcos maliit na magsasaka, mga bilang kalihim ng DA, umusbong mangigisda sa ating municipal ang kabi-kabilang panawagan fisheries sector, at iba pong para sa kaniyang pagbibitiw dahil disadvantage ng subsectors sa sa malawakang importasyon agrikultura,” ani Montemayor. at pagsirit ng presyo ng mga produktong agrikultural sa bansa. Sa kanilang banda, giniit naman ng Pambansang Lakas ng Kilusang Pinangatwiranan naman ni Mamamalakaya ng Pilipinas Marcos ang pagtatalaga kay (Pamalakaya) na matagal nang MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

Sangkot din ang Frabelle Fishing Corporation sa 420-ektaryang reclamation project na nagresulta sa pagkawala ng kabuhayan ng 700 mangingisda sa dalawang coastal village sa Bacoor, Cavite.

Si Laurel ay naging isa sa pangunahing donor ni Marcos noong Halalan 2022, matapos magbigay ng P30 milyon sa ilalim ng Partido Federal ng Pilipinas.

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

BALITA

11

P125M confidential funds ng OVP, ginastos sa loob ng 11 na araw ERICA JHOY BUCE

Kinumpirma ng Commission on Audit (COA) na ginastos ng Office of the Vice President (OVP) ang P125 milyon na confidential funds noong 2022 sa loob lamang ng 11 na araw, mas maikli kaysa sa naunang ulat na 19 na araw.

Sa patuloy na deliberasyon sa plenaryo patungkol sa panukalang national 2024 budget, tinanong ni Gabriela Representative at House Assistant Minority Leader Arlene Brosas ang COA kung makukumpirma ng komisyon na ginastos ng OVP ang confidential funds sa loob ng 19 na araw, gaya ng nakasaad sa Statement of Appropriations, Obligations and Balances (SAOB).

“Madam Speaker, ang totoo po ay nagulat din po ako noong mabasa ko ang mga balita na tila nagastos po sa loob ng 19 days at tinanong ko po ang COA at tinignan ko po ang iba’t ibang reports pero hindi po ito nagastos sa loob ng 19 days kung hindi 11 days po,” sagot ni House Appropriations Senior Vice Chairperson Stella Quimbo na nagsalita bilang budget sponsor ng COA sa Kamara.

Ikinagulat naman ito ni Brosas at ng Makabayan bloc dahil tila nangangahulugan ito na umaabot sa P11 milyon ang nagastos ng OVP kada araw.

/the torchpnu

Ibinahagi rin ni Quimbo na matapos magsumite ng liquidation report ang OVP noong Enero 17, naglabas ang COA ng Audit Observation Memorandum (AOM) upang humingi ng mga karagdagang dokumento na susuporta sa isinumiteng liquidation report.

Ngunit ayon sa OVP, hindi pa raw nila natatanggap ang memorandum mula sa nasabing ahensya.

“Ibigay na lang po natin ito sa mga serbisyo at mga ahensya na talagang nangangailangan like ‘yung education health, housing, at iba pa po...”

Sa kamakailan lamang na pagdinig sa Kamara, hindi pa rin direktang sinagot ni Duterte kung paano ginastos ng kaniyang opisina ang P125M confidential funds. Diniin niya lamang sa publiko na nakapagsumite na ang OVP ng ulat at ginamit ang pondo para sa pagpapatupad ng mga hindi pa napapangalanang programa at proyekto.

Kinundena naman ito ni Alliance of Concerned Teachers (ACT)

/thetorchmanila

Patylist Representative France Castro, isa sa mga nag-usisa kung bakit hindi ito nagawa nang mas maaga ng COA, alinsunod sa pagsusumite ng ulat sa pagtatapos ng fiscal year ng taong 2022.

“Kailangan pa bang bigyan itong OVP ng confidential fund knowing ‘yung kaniyang notorious na record at kung hindi naman ito ma-li-liquidate, hindi maaayos ang paggastos nitong confidential fund. Ibigay na lang po natin ito sa mga serbisyo at mga ahensya na talagang nangangailangan like ‘yung education, health, housing, at iba pa po,” giit ni Castro.

Sa kasalukuyan, patuloy pa rin ang COA sa auditing ng 2022 OVP Budget at inaasahan na makapagsusumite ang komisyon ng kabuuang ulat sa Nobyembre 15.

Ayon naman kay Albay Representative Edcel Lagman, hindi konstitusyonal ang pagkakaroon ng OVP ng P125M confidential funds dahil Kongreso lamang ang may kakayahang maglipat ng pondo ng isang ahensya ng gobyerno sa isa pang ahensya. Wala rin sa 2022 line-item budget ng OVP ang nasabing confidential funds, na isinaayos ng opisina ni dating Vice President Leni Robredo.

RETRATO MULA SA HOUSE OF REPRESENTATIVES thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

12

BALITA

Mga alintuntunin sa ilalim ng Anti-Terrorism Act, ipinapatupad na MIGUEL TUGA

Opisyal nang ipinatupad ng Supreme Court (SC) kahapon, Enero 15, ang mga alituntunin sa ilalim ng kontrobersyal na Anti-Terrorism Act (ATA) kung saan maaari nang ikulong ng mga pulis at militar ng walang warrant of arrest ang sinumang indibidwal na mapagsususpetiyahan na gumagawa ng plano o nakikipagsabwatan na magsagawa ng terorismo sa bansa.

Sa ilalim ng ATA, maaaring mabansagang terorista ang isang indibidwal kung nag-uudyok ito ng takot sa publiko, pamahalaan o alinmang internasyonal na organisasyon, pinapabagsak o winawasak ang mga pangunahing pulitikal, ekonomiko, o panlipunang istruktura, at/o sinisira ang kaligtasan ng publiko.

Pinuna naman ng National Union of People’s Lawyers (NUPL) ang probisyon dahil limitado lamang ang saklaw tulad ng maling pagkakakilanlan at pagbabago sa kondisyon o sirkumstansiya ang pagtatanggal sa listahan ng mga pinaghihinalaang terorista.

Sa isang panayam ng Rappler kay Rappler reporter Lian Buan noong 2021, maaari pa raw makadagdag sa pasakit ng mga natukoy na terorista ang pagsu-sumite ng petisyon sa ATC.

“If you have been designated as a terrorist, you can file for delisting with the Anti-Terror Council. And then sinabi sa SC na if you fail with that, you can go to the Office of the President. Now, if you are the designated terrorist, would you go to the council and be delisted? [Sila] rin ang magde-decide kung ide-delist ako?” saad ni Buan.

Pagbibigay ng sapat na ebidensya Ayon sa batas, maaaring kumuha ng permiso ang mga awtoridad mula sa

Pagbabansag sa mga matutukoy na ‘terorista’ Batay sa nasabing batas, may kapangyarihan ang Anti-Terror Council (ATC) na itakda bilang ‘terorista’ ang isang indibidwal o organisasyon nang walang trial.

Ngunit bukod sa pagbabansag sa mga indibidwal bilang mga ‘terorista’ ng walang trial, maari ring tumukoy ang mga awtoridad ng mga indibidwal bilang mga terorista sa isang paglilitis.

Maaari lamang na ideklara ang isang indibidwal o organisasyon bilang isang ‘terorista’ matapos ang isang paglilitis.

Sa kabilang banda, ayon sa panibagong mga alituntunin na inilabas ng SC sa ilalim Rule 2, Section 1, maaari nang magsampa ng petisyon ang mga naakusahang indibidwal dahil sa maling pagsisiyasat o pagsusuri ng datos.

MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

BALITA Court of Appeals na kunin ang mga pribadong impormasyon ng mga ‘target’ tulad ng record ng mga text at tawag, internet metadata, at iba pang impormasyon ng indibidwal o grupo na sumasailalim sa pagmamanman.

progresibong indibidwal at grupo ang pagsasabatas ng ATA dahil itinuturing itong ‘unconstitutional’ o paglabag sa probisyon ng Saligang Batas na protektahan ang kalayaan sa pamamahayag ng mga mamamayan.

Ngunit hindi pa rin pinapahintulutan ang pagkuha ng impormasyon mula sa pagitan ng mga abogado at doktor at ng kanilang kliyente, maging mula sa mga mamamahayag.

“The anti-terror law worsens redtagging, terror labeling, threats, harassment, as well as forced abductions and disappearances towards activists and progressive individuals, aggravated during Marcos Jr’s term,” pagbibigay diin ng AnakbayanSouthern Mindanao sa isang pahayag.

Isinaad din sa batas na mariing ipinagbabawal ang anumang pagmamanman sa isang hinihilang ‘terorista’ ng walang permiso o kautusan mula sa Court of Appeals.

Marapat din na may sapat at matibay na dahilan at ebidensya ang mga awtoridad bago simulan ang pagmamanman sa mga hinihinalang teroristang grupo at indibidwal.

Ang mga pinaghihinalaan namang teroristang grupo o indibidwal nang walang warrant of arrest ay hindi maaaring ikulong ng lagpas sa panahong itinakda ng Article 125 ng Revised Penal Code na 14 na araw, maliban na lamang kung pahihintulutan ng ATC, at ng Regional Trial Court (RTC) ng hindi lalagpas sa 10 na araw.

“Those arrested shall be informed of their constitutional rights and custodial rights under Section 30 of the ATA,” saad ng SC. Paglabag sa mga alituntunin ng ATA Binigyang-diin ng SC na ang anumang paglaban sa mga probisyon sa ilalim ng ATA ay magreresulta sa ‘ground for contempt’ o hindi pagsunod sa mga alituntunin sa ilalim ng nasabing batas.

Dagdag pa ng SC, mariing ipinagbabawal ang paggamit ng anumang porma ng dahas at parusa tulad ng torture habang gumugulong ang imbestigasyon sa mga sangkot na indibidwal.

Paglabag sa karapatang pantao Una

/the torchpnu

13

nang

tinutulan

/thetorchmanila

ng

mga

Simula 2020, nakakalap na ang SC ng 37 na petisyon laban sa ATA na kinukwestiyon ang konstitusyunalidad nito.

Matatandaang matapos opisyal na mailabas ng SC ang kabuuang desisyon patungkol sa ATA, inaresto si Natividad Castro, isang doktor, at pinatay naman si Chad Booc, isang guro, na parehong inakusahan ng pagiging komunista dahil sa kanilang boluntaryong pagtulong sa mga katutubong tribong Lumad.

“There is now a good amount of evidence that the Anti-Terrorism Law is being used to attack human rights defenders and development workers and used to silence dissent and legitimate people’s demands,” saad ni Josalee Deinla, secretary general ng NUPL. Nanindigan naman ang grupong Karapatan na manipestasyon ang pagtutulak sa mga alintuntunin ng ATA na hindi prayoridad ng estado ang pagprotekta ng karapatang pantao sa bansa.

“The escalating human rights violations documented by Karapatan is a clear indicator that the (President Ferdinand) Marcos Jr. regime is all talk and bluster in its claims of adhering to international human rights norms and covenants to which the Philippine government is a signatory,” pahayag ng Karapatan.

Matatandaang pinirmahan ni dating pangulo Rodrigo Duterte ang ATA noong ika-3 ng Hulyo 2020, at naging epektibo noong ika18 ng Hulyo sa parehas na taon.

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

14

KATEGORYA

RETRATO MULA SA CNN

Duterte, hindi pa rin dumalo sa 2nd hearing ng kasong grave threat JENNY PABAYOS

Hindi pa rin dumalo si dating Pangulong Rodrigo Duterte sa pangalawang hearing ng isinampang kasong grave threat ni Alliance of Concerned Teachers (ACT-Teachers) PartyList Representative France Castro sa Quezon City Prosecutor's Office noong Biyernes, Disyembre 15.

Dalawang abogado mula sa law firm ni dating Executive Secretary Salvador Medialdea ang kumatawan kay Duterte sa pagsusumite ng counteraffidavit kung saan itinanggi niya ang mga ‘akusasyon’ ng kongresista.

“Going by said premise and taking into account the context in which my statement were uttered, the same can hardly be considered as a declaration of my purpose or intention to harm complainant Castro,” sipi mula sa counter-affidavit ni Duterte.

Giit ni Duterte, hindi raw siya nagbanta kay Castro dahil nagsalaysay lamang siya sa programa ng Sonshine Media Network International (SMNI) ng naging usapan nila ng kaniyang anak na si Vice President (VP) at Department of Education (DepEd) Secretary Sara Duterte.

"Nonetheless, there was never any deliberate intent on my part to single out and threatened complainant Castro. My remarks were made out of frustration against the entire organization and while complainant Castro's name may have been mentioned there was no portion MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

to the interviews wherein I directly and deliberately threatened her,” mariing pagtanggi ni Duterte sa mga akusasyon.

Nang tanungin ang kaniyang mga abogado hinggil sa muling hindi pagsipot ni Duterte, masyado raw malayo ang Quezon City, kung saan ginaganap ang pagdinig, sa Davao, kung saan siya kasalukuyang naninirahan.

Depensa pa ng kampo ni Duterte, wala umano silang natanggap na reklamo at subpoena kaya hindi sila nakatugon sa unang isinagawang hearing. Tumanggi naman silang humarap sa media.

Sinabi naman ni Castro na hindi niya na palalagpasin ang mga pambabantang natanggap

bilang

isang

biro.

“Siguro biro lang kay dating presidenteng Duterte ‘yung sinasabi niyang mga threat, pambabastos sa kababaihan at iba pang ano-anong sinasabi niya - redtagging at whatever - pero this time,

sineseryoso na natin siya,” pahayag ni Castro.

Matatandaang nagsampa ng kasong grave threat sa ilalim ng Article 282 ng Revised Penal Code at Seksyon 6 ng Cybercrime Prevention Act of 2012 si Castro laban kay Duterte matapos siyang pagbantaan na magiging isa sa mga unang target na papatayin kasama ng ibang mga komunista sa Kongreso. Ito ay matapos kuwestiyunin at usigin ng House of Representatives ang panukalang confidential at intelligence funds ng kanyang anak na si VP at DepEd Secretary Sara Duterte.

Nakatanggap naman si Castro ng buong suporta mula sa sektor ng edukasyon na kaniyang kinakatawan. Pinangunahan ng ACT-Teachers ang isang noise barrage sa harap ng Department of Justice (DOJ) sa Quezon City na inilunsad upang magbigay suporta sa kongresista at kapwa guro.

“Buo ang suporta ng sangkaguruan kay Rep. France Castro sa kaniyang pagtindig para sa kaniyang kalayaan at seguridad," paninindigan ni ACTPhilippines Chairperson Vladimer Quetua. "Nawa’y maging patunay itong kasong isinampa ni Rep. France laban sa dating pangulong Duterte na walang kinikilingan ang hustisya sa ating bansa."

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

KATEGORYA

15

RETRATO MULA SA THE COMMUNICATOR

National Polytechnic University bill, pasado na sa senado RACHELLE ANNE TAPACION

Naipasa na sa Senate committee level ang Senate Bill No. 2448 o ang National Polytechnic University (NPU) Bill na inihain ni Senator Juan Miguel Zubiri na naglalayong isapribado ang mga serbisyo at pasilidad ng Polytechnic University of the Philippines (PUP) Lunes, Oktubre 18.

Sa ilalim ng NPU bill, magsisilbing gabay ang PUP sa iba pang mga polytechnic na unibersidad sa bansa para sa pagpapaunlad ng mga programa sa kolehiyo.

Sa kabilang banda, tinatangkang alisin ng naturang batas ang unibersidad sa sakop ng Republic Act 10931 o Universal Access to Quality Tertiary Education Act na sasagot sa matrikula at iba pang karagdagang bayarin sa unibersidad.

Layon din ng batas na mas pagtuunan ng pansin ang mga programa sa ilalim ng Science, Technology, Engineering, and Mathematics (STEM) kung kaya’t tatanggalan ng puwang ang mga programang nabibilang sa social sciences sa pamantasan upang matugunan ang ‘panlipunan at ekonomiyang pangangailangan ng bansa’.

Dagdag pa rito, banta rin ang ambang pagbuwag ng mga kampus ng PUP sa bansa.

Pangangamba ng PUP Sentral na Konseho ng Magaaral (SKM), hindi malinaw sa inihaing batas ang probisyon tungkol sa seguridad sa akademiko at demokratikong kalayaan ng mga mag-aaral.

“Ang kawalan ng maayos na mekanismo para konsultahin ang komunidad ng PUP, mula sa sangkaestudyantehan, kaguruan, kawani, at maging mga manggagawa’t manininda ay malinaw at sukdulang pagsasagka sa ating mga demokratikong karapatan,” ani ng PUP SKM.

nagpapasidhi lamang ng pagiging komersyalisado, kolonyalisado, at represibo ng tipo ng edukasyon sa bansa,” paninindigan ng grupo,” giit ng PUP SKM. “Hamon para sa ating mga Iskolar ng Bayan na patuloy na igiit ang ating demokratikong karapatan para sa isang libre, dekalidad, at aksesableng edukasyon,” dagdag ng grupo.

Angara ang kaparehong batas sa porma ng Senate Bill 2037 noong 2018 na naglalayong maging NPU ang PUP. Ngunit ibinasura rin ito dahil sa kakulangan sa pagsusuri sa kasalukuyang kalagayan ng pamantasan.

Natatandaang inendoroso rin ni Senator Sonny

Igniit naman ng PUP SKM na habang lumalaki ang taunang pangangailangan ng unibersidad para sa dagdag pondo, inaaasa na lamang ng estado sa mga pampribadong sektor ang pagpapatakbo sa mga unibersidad tulad ng PUP. “Naninindigan ang komunidad ng PUP sa mariin nitong pagtutol sa huwad na NPU Bill na

/the torchpnu

/thetorchmanila

DIBUHO | JOHN PAUL ARELLANO thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

16

BALITA

Gawagawang kaso laban sa KMU, ibinasura ALMYRA ELAINE MEDINA

Ibinasura na ang mga gawa-gawang kasong isinampa ng Quezon City Police Department (QCPD) laban sa mga organisador ng manggagawa ayon sa pahayag na inilabas ng Kilusang Mayo Uno (KMU) noong Lunes, Enero 8.

Matatandaang noong nakaraang taon ng Hunyo 26, kinasuhan ng kapulisan sina KMU Secretary General Jerome Adonis, organisador ng Association of Democratic Labor Organizations - Kilusang Mayo Uno (ALDO KMU) Nadja de Vera, at ilan pa nilang mga

Kubol ng mga magsasaka sa Hacienda Tinang, sinunog JOHN PAUL ARELLANO

Inabutang sunog ng mga magsasakang kasapi ng Malayang Kilusang Samahang Magsasaka ng Tinang (MAKISAMA-Tinang) ang kanilang kubol sa Concepcion, Tarlac noong Nobyembre 10, Biyernes.

Ayon sa mga magsasaka, natagpuan nilang wasak ang mga marka na ikinabit ng Department of Agrarian Reform (DAR) bilang palatandaan sa 200 ektaryang lupa na iginawad sa kanila sa ilalim ng Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) noong 1995, na halos 27 taong ipinagkait sa kanila ng isang kooperatibang pagmamayari ng pamilya ng kasalukuyang mayor na si Noel Villanueva.

MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

kasamahan ng Direct Assault Upon an Agent of a Person in Authority o direktang pag-atake sa isang kinatawan ng awtoridad at Grave Coercion o ilegal na pamimilit na iniuugnay ng QCPD sa kanilang pakikiisa sa mga pagkilos.

Ayon sa desisyon ng Quezon City Office of the Prosecutor (QCOP), ibinasura ang isinampang kaso ng mga pulis laban sa mga organisador dahil sa kakulangan ng mga ebidensya.

Ayon sa KMU, gawa-gawa lamang ang kasong ito kung kaya’t walang sapat na ebidensya para patunayan ito.

“Kulang sa ebidensya, dahil hindi naman totoo!” paninindigan ng organisasyon.

Dagdag pa ng grupo, panahon na upang itigil ang mga “modus” ng pagsampa ng mga gawa-gawang kaso laban sa mga organisador.

Naniniwala ang mga magsasaka na sinadyang sunugin ang kanilang kubol bunsod ng serye ng pag-atake at panggigipit na nararanasan ng grupo mula sa pulisya, militar, National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC), at isang nagpakilalang mula sa Office of the Presidential Adviser on the Peace Process (OPAPP).

Matatandaang sapilitang inaresto ang 83 na mga magsasaka at kanilang mga taga-suporta sa Hacienda Tinang noong Hunyo 10, 2022 habang nagsasagawa ng bungkalan sa lupang

RETRATO | KMU FACEBOOOK PAGE

“Sa mga mamamayan, patuloy po tayong makipaglaban para sa karapatan sa pag-uunyon at pag-oorganisa!

Salagin natin anumang tangka na lapastanganin ito!” paninindigan ng KMU.

“Hinahamon namin ang Commission on Human Rights (CHR) at DAR na umaksyon naman na sa patuloy na panggugulo ng mga elemento ng estado habang mapayapa lamang naman naming hiling na makamit lang ang aming karapatan sa lupa at karapatang magbungkal,” dagdag ng grupo.

RETRATO | ALTERMIDYA

iginawad sa kanila dahil sa umanong ilegal na pagpupulong at malicious mischief o paninira sa ari-arian.

Samantala, mariing kinundena ng MAKISAMA-Tinang ang pagsunog sa kanilang kubol at ang sunod-sunod na pag-atake sa kanilang grupo.

“Ang pinaglalaban lang naman ng mga magsasaka rito ay yung kanilang karapatan, walang labis, walang kulang. Hindi natitinag ang mga magsasaka ng MAKISAMATinang,” paninindigan ng grupo.

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

BALITA

17

DOTr Sec nagsampa ng cyberlibel vs MANIBELA chair, mamamahayag MA. CRISTINA MARCELO AVISO

Naghain ng reklamong cyberlibel si Department of Transportation (DOTr) Secretary Jaime Bautista laban kina MANIBELA Chairman Mar Valbuena at Ira Panganiban, isang mamamahayag kaugnay sa isyu ng korapsyon sa loob ng DOTr at Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) noong Martes, Oktubre 17.

Ayon kay Bautista, idinawit diumano siya nina Valbuena at Panganiban sa isyu ng iskemang ‘ruta for sale’ kung saan binebenta ang ruta, prangkisa, at permit sa halagang P5 milyon sa transport operators.

Ginamit naman na ebidensya ni Bautista ang Facebook livestream ng press conference ni Valbuena kasama si Jeff Tumbado, dating executive assistant ni suspended LTFRB Chairperson Teofilo Guadiz noong Oktubre 9, na makikita sa Facebook page ng MANIBELA na nagpapakalat umano ng akusasyon laban sa kaniya.

Sa nasabing presscon, isiniwalat ni

Tumbado ang korapsyon sa loob ng LTFRB at DOTr. Subalit, matapos ang dalawang araw, binawi ni Tumbado ang alegasyon at humingi ng paumanhin sa dalawang opisyal.

Valbuena ang kaso bilang pangaabuso sa kapangyarihan at “purely harassment”, kasabay ng pagtiyak na handa siyang harapin ang lahat ng akusasyong ibinabato sa kaniya.

Samantala, ang screenshots ng Facebook posts ni Panganiban naman ang ginamit bilang batayan para sa naturang kaso.

“Hindi ito ang makakapag pahinto sa atin upang lumabas ang katotohanan at hayaan nating gumulong ang imbestigasyon, at hindi ito ang makakapag pagtigil sa atin upang tulungan ang sektor ng transportasyon at mananakay,” paninindigan ng MANIBELA.

Ikinagulat naman ni Panganiban ang reklamo na isinampa sa kanya ni Bautista.

Giit niya, ibinabalita lamang niya ang isyu katulad ng ibang mga mamamahayag.

“Wala akong ideya kung ano ang sinasabi ng mabuting Sec Jaime Bautista. Naguulat lang ako ng balita tulad ng iba.

Kaya bakit ako?” giit ni Panganiban.

Sinabi rin ng mamamahayag na pinaplano niyang makipag-ugnayan kay Bautista para linawin ang dahilan sa likod ng pagsasampa niya ng reklamo.

Samantala,

itinuturing

naman

ni

“Ang tanging pinoprotektahan nila ay ang sariling interes pero ang pinoprotektahan natin ay interes ng taong bayan,” dagdag ng grupo.

Kaugnay nito, matatandaang nagkasa ng nationwide transport strike ang MANIBELA noong Lunes, Oktubre 16 bilang pagkundina sa isiniwalat na katiwalian sa mga nasabing ahensya at ang ambang pagpapatupad ng public utility vehicle modernization program.

Tuloy ang consolidation deadline — LTFRB, BBM MONICA DE VERA

Nakipagdayalogo ang Pagkakaisa ng mga Samahan ng Tsuper at Operator Nationwide (PISTON) sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) nitong Disyembre 14, kung saan itinanggi ng ahensya ang kontrol nito sa pagpapawalang bisa ng deadline dahil sa pahayag ni President Bongbong Marcos noong Martes, Disyembre 12.

under the Public Utility Vehicle Modernization Program (PUVMP).”

“Giniit ng LTFRB na wala na sa kamay nito ang desisyon sa pagpapaliban ng December 31 deadline dahil nagsalita na raw si Marcos Jr. tungkol dito,” paliwanag ng PISTON.

“Let their own data speak for itself.

There are 64,639 unconsolidated units nationwide, 30,862 of which are PUJs and 4,852 UV Express units in NCR,” paliwanag ng Floranda.

Matatandaang sinabi ni Marcos Jr. na hindi na magkakaroon ng extension ang deadline para sa mandatory franchise consolidation.

“Currently, 70 percent of all operators have already committed to and consolidated

“This amounts to an estimated 60,000 PUJ drivers and 9,000 UV Express drivers, 25,000 PUJ operators and 4,000 UV Express operators in NCR alone,” dagdag ni Floranda.

/the torchpnu

Giit ni PISTON President Mody Floranda, harapang panloloko ang ginagawa ng pamahalaan sa pag-anunsyo na 70% ng mga public utility vehicles (PUVs) ang consolidated na at hindi nilinaw na kabilang dito ang mga pampublikong sasakyan tulad ng mga bus.

/thetorchmanila

Sa isang pahayag, binigyang diin ng grupo na walang pakialam ang rehimeng Marcos Jr. sa pag masaker sa kabuhayan ng libo-libong mga tsuper at operators sa pagpasok ng taong 2024.

“Ang ayaw nitong aminin, mahigit 140,000 na tsuper at 60,000 na operator sa buong bansa ang mawawalan ng kabuhayan dahil sa pagpupumilit nila sa palpak at pahirap na consolidation.

Walang puso ang gobyernong it sa higit 28.5 milyong komyuter sa buong bansa na maaapektuhan kada araw nitong mga pakana nila,” pahayag ng PISTON. Nagtayo rin ng kampo ang PISTON kasama ang No To PUV Phaseout Coalition sa harap ng LTFRB at nanindigang hindi aalis mula Disyembre 14, hangga’t hindi ibinabasura ang mandatory franchise consolidation.

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

18

LATHALAIN

A

a g m ng y a S g n ’ o n ?

4 2 D 0 2 i s a l Ta

cancer

RALF AARON MACAPAGAL at JEREMIAH LUMAGBAS

April 20 - May 20

Taurus

H

ey, bestie! The stars have aligned para lamang mabasa mo ito…

Sa pagpasok ng bagong taon, panibagong mga karanasan na naman ang haharapin. Hindi maiiwasang nandiyan ang kamalasan, ngunit nariyan din naman ang kaginhawaan. At sa pagharap sa mga bagong araw, hangad natin na malaman kung ano pa ang ating aabangan.

Ika nga ni Sarah G., “Kapit lang nang mahigpit, aabutin natin ang mga tala!”

Halika at hanapin mo ang iyong zodiac sign nang malaman mo ang iyong kapalaran sa acads man ‘yan, personal na buhay, o kung may jowa ka na bang aasahan!

March 21 - April 19

ARIES Walang duda ang iyong husay sa pangunguna sa klase. Ngunit hindi sapat ang husay kung titingnan na kumpetisyon ang lahat ng bagay.

Bawas-bawasan ang pagiging ‘competitive’ upang ‘stress-free year’ ay iyong ma-achieve.

June 21 - July 22

Hindi dahil pula ang favorite color mo, favorite mo na ring i-feed ang red flags sa buhay mo! *gentle*. Katulad na lamang nang pangmamando mo sa mga ka-org mo dahil lang mas matanda ka o mas matagal ka na sa organisasyon. Hindi rin dahil mas hasa ka na sa samahan, iiwasan mo na ring tumangan ng sa tingin mo ay maliliit na gawain. Red flag so much ‘yan, bestie!

Sa paghasa mo sa iyong mga nakababatang kasamahan, kasabay rin dapat nito ang patuloy na paghasa sa iyong sariling kaunlaran. “Learning never stops” divine? Tandaan na tungo sa inyong kolektibong tagumpay ang pagkatuto mula sa isa’t isa.

May 21 - June 20

gemini

Dahil sa iyong malalim na empatiya, ikaw ang number one lider-estudyante sa mata ng madla. Ngunit minsan, ginagamit mo na ang kakayahan mong ito upang manipulahin ang iba. “Cancer” ang ganiyang pag-uugali! Kanselahin sa iyong kaugalian ang pagiging mapagmanipula, baka pagsisihan mo rin sa huli ang makukuha mong resulta.

July 23 - August 22

leo Kung pagiging main character lang naman ang usapan, ikaw na Leo ang bibida riyan! Ngunit sa taong ito, ipapamukha sa iyo ng mundo na hindi ikaw lagi ang mangunguna. Bagama’t lagi kang may makikilala na taong mas mahusay sa’yo sa anumang larangan, take it as a learning experience! Matuto ka mula sa kanila, at magiging “better version” ka ng sarili mo.

GEMINI

May kakaibang talento ang tulad mong Gemini. Kaya mong ngumiti kahit iba ang totootng tumatakbo sa iyong isipan. Iyon pala, imbis na ipaabot agad ang problema sa taong may “beef” ka, magpaparinig ka muna sa Freedom Wall at sasabihing, “Shout out nga pala sayo, bakit ka ganiyan?!,” Submitted: January 2024 12:00:00 AM +08. Nako bestie, hindi tama ‘yan! Kaysa sa umabot pa sa kung saan-saan, subukang direktang ipaabot agad ito sa taong may concern ka upang masimulan nang mapagusapan.

DISENYO AT PAGLALAPAT NG PAHINA | ERIC DELA PEÑA JR.

August 23 - September 22

virgo Maingay sa katulad mong Virgo ang pagiging lowkey and mysterious. Wala namang masama kung pinipili mo ang peace and quiet sa iyong buhay, pero huwag naman sanang umabot na dedma ka pa rin kahit may nakikita nang mali kay bestie! ‘Wag ganern! Gets naman na iniiwasan mo ang gulo sa iyong paligid, pero hindi ba’t mas lalaki ang gulo kung ipagpapatuloy mo na manahimik sa mga bagay na katulad nito?

19 L December 22 - January 19

capricorn September 23 - October 22

libra We get it, bestie! Walang mas importante kaysa sa acads sa mga katulad mong Libra. Sa sobrang focus din sa acads, nakakalimutan mo na ang mas malalim na dahilan kung bakit ka nandito sa larangan. This time, huwag kumagat nang higit sa kaya mong nguyain. Huwag sagarin ang sarili sa pag-aaral at trabaho. Paalala na karapatan ang tulog at pahinga, hindi kung kailan naghihingalo ka na.

At lagi’t laging balikan ang ating dapat na pinanghahawakan: “Para sa bata at bayan!”

Mahalaga sa iyo ang oras ngunit huwag madaliin ang mga bagay. Ang para sa iyo ay para sa iyo. Bagama’t mabilis ang takbo ng oras, magtiwala na may kani-kaniya tayong usad. Sabi nga ni Ate Maja, “Dahan-dahan lang!” Huwag ma-pressure kung may na-achieve na isang bagay ang iyong kaklase. Asahan na mas dadami pa ang iyong suwerte sa taong ito ngunit kailangan mong magtiwala na darating ito sa tamang oras.

January 20 - February 18

aquarius

Proud na proud ka sa mga bagay na nakamit mo at kasama na riyan October 23 - November 21 ang major mo. Sa kabila nito, hindi nakabubuti ang entitlement sa iyo. Kailangan nang bakahin ang pangmamaliit sa iba pang mga major Likas na sa iyo ang pagiging mapanuri dahil lamang sa iba ang mga pinagat kritikal. Sa kabila nito, ayaw mong aaralan. Hindi ‘yan face-off sa Facebook tumanggap ng opinyon mula sa ibang na kung “cNu mas 4ng@t? cNu mas indibidwal. Sa taong ito, subukan ck4t?” o kung ano ang “mas” mahirap. na mas maging bukas sa iniisip ng Pagiging sensitive ang kailangang iba. Tandaan na isang porma ng trabahuhin upang hindi makapanakit ng pagmamahal ang pagpupuna. Kung damdamin. wala ito, paano ang iyong character development niyan? Ang nakakatakot, baka nakasisira ka na pala ng samahan.

February 19 - March 20

scorpio

pisces November 22 - December 21 All nighter ba kamo? Pagdating sa

sagittarius Dala-dala mo palagi ang pinakamainit na mga tsismis. Kaka-post lang sa Freedom Wall, kilala mo na agad kung sino ang tinutukoy. Marami ka ring sabi sa ibang bagay lalo na noong nag-break ang KathNiel bilang number one fan ka nila! (Insert: “Deeeeejaaaaay fan na fan mo ako!”) Pero bestie, tandaan na mas marami pang importante at seryosong problema ang pwede mong pagtuunan at pag-comment-an.

cramming, unang-una ka sa listahang ito. Breakdown saglit, lagok ng kapeng mainit, sabay unat nang malupit.

Walang kukurap dahil isang upuan lang sa iyo ang mga backlogs mo! Bagama’t natatapos ang trabaho, kapabayaan naman sa sariling kalusugan ang kapalit nito. Sa dami ng requirements, maybe it’s not your fault naman siguro, bestie!

Maybe it’s Inang P’s way of preparing us for the world of exploited and meager salary of teachers! Huy, kimi lang! Jokes aside, pahinga rin, bestie!

Walang masama kung maniniwala tayo sa mga bagay na nagsasabi ng ating kapalaran sa mundo. Pero kung mayroon tayong pagpapahalaga rito, mahalaga rin na may pagpapahalaga tayo sa mga mas malalaking problema ng mas malawak na lipunan na kabilang din tayo. Marapat na kadikit din ng pagtingin natin sa ating mga kapalaran ang pagsusuri rin sa lahat ng aspeto na karugtong ng ating mga kalamnan.

Kasama na riyan ang mga tsuper, na hindi bale na sa kanila ang astrolohiya kung mawawalan man sila ng kabuhayan dahil sa Public Utility Vehicle (PUV) Modernization Program. Malinaw na sa kapalaran nila na hangga’t nagbibingi-bingihan ang estado sa hinaing nila kasama ang masa, gutom at butas na bulsa ang kanilang mapapala...

Wala na rin para sa mga Palestino kung ano pa ang kanilang “rising sign.” Malinaw sa kanila na patuloy na tumataas ang bilang ng mga inosenteng buhay na kinikitil dahil nagpapatuloy ang walang habas na pambobomba at pangangamkam ng sabwatang US at Israel sa kanilang sariling lupa. hey, bestie! Sa huli, nasa atin pa ring mga kamay kung paano natin iguguhit ang ating kinabukasan. Nasa atin ang desisyon na tumahak sa landas ng pakikibaka sa lansangan upang kalampagin ang estadong nagbubulag-bulagan sa malinaw nating mga panawagan. Dahil tulad ng ikot ng mga planeta sa kalawakan na pinagbabasehan ng ating mga kapalaran, matagal at mahaba man ang proseso, papabor din ang daigdig sa ating tuluyang paglaya.

20 FEATURE KATEGORYA

What I Talk About When I Talk About SUCs Budget CutS ERIC DELA PEÑA JR.

M

onths before the year ends, waves of protests led by students, educators, and several progressive organisations flooded the streets as well as online platforms urging lawmakers to increase and hold back slashing off budgets for higher education.

Contained in the General Appropriations Bill (GAB), the proposed 2024 budget for education (₱859.714 billion) only increases by 3.39% from that of the previous year (₱832.254 billion) which for the record would be the lowest budget increase for education in the last five years.

In particular, only ₱100.882 billion is allocated for state colleges and universities (SUCs). It is ₱6.15 billion lower than the previous ₱107.0297 billion appropriation. Out of 116 SUCs, 31 would have significant slashes to their budget.

Luckily or so it seems, the National Center for Teacher Education (NCTE) is not among the 31. In fact, Philippine Normal University is projected to receive a 5.8% increase. However, “These increases are still not enough to address the lack of classrooms and facilities in the school that trains future teachers,” an Inquirer report says, quoting from PNU student regent Elisha Atayde.

It is only fitting that in an interview with The Torch, now reappointed PNU President Bert J. Tuga also underscored those same age-old problems.

According to him, the university needs a substantial budget increase to address the lack of classrooms which leads to, among other things, low absorptive capacity; whereas lack of better facilities stunts learning experience.

But he uttered one curious remark that perhaps foregrounds his (mis) understanding of the budget cut phenomenon which in turn influences his actions/inactions, as it were, regarding the issue.

Of cuts and sutures “Hindi ko alam ano ‘yung rationale bakit may tinatawag na budget cut,” so PBert’s skepticism goes.

He contends that there are two probable means of making sense of the term.

For him, one is more apt than the other as far as “significant difference” or cut is concerned. The PNU case is cited to illustrate his point.

GAA vis-a-vis NEP/GAA One way is by looking at the difference between the current year’s budget in the General Appropriations Act (GAA) and in the GAA of the previous year.

The GAA, in essence, is the penultimate stage of the budget saga whence the President ratifies the bill (GAB) into law.

This document is annually released by the Department of Budget and Management.

For instance, PNU’s budget in 2023 GAA (874.53M) is less by only 0.67% of that of the previous year (880.46M). Anyhow, PNU’s budget is said to be cut, getting a smaller share of the national budget

MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

than before. But, this doesn’t sound too budget-cut-ty for PBert.

To emphasise his point, he added, ”Kung ang pondo mo noong 2023 ay 900 million at ang pondo mo na lang ng 2024 ay 800 million, there I can say there’s budget cut.” He even goes further as to conjecture that the PNU budget in 2024 GAA would remain more or less 900 million.

SUC’s budget proposal vis-a-vis NEP/GAA So the better way to look at it is by comparing the SUCs budget proposals or requests, i.e. estimates of itemised expenditures for the succeeding year, against the National Expenditure Program (NEP) or the national government’s proposed budget for the next fiscal year.

For 2024, PNU’s budget proposal totals to 2.10 billion. However, the Marcos administration’s proposed budget (contained in the NEP) for PNU plummets to 963.39 million, more than half of the requested amount is not granted. In this wise, a “budget cut” indeed is more pronounced.

Coming to terms We can summarise what he said as follows. There was something amiss about the common understanding of budget cuts, and he claims to know of a brilliant if not all the more confusing alternative.

However, his alternative formula obscures the original meaning of budget cut. If we operate on such terms, then we should consider that all SUCs’ budgets are cut. Isn’t it the case that all SUCs budget proposals are not considered generously at the NEP level?

DISENYO AT PAGLALAPAT NG PAHINA | ERIC DELA PEÑA JR. THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

KATEGORYA Moreso, it hides the fact that some SUCs are projected to receive lower than their current allocation while others would receive more however minimal.

To not talk is already to choose Despite being wary of the term, PBert joined the signature campaign of at least 36 SUCs presidents who altogether rallies the restoration of the cuts and to further increase the budget for higher education.

Although he clarified in the interview that he only signed “because the message, the bottomline message is more budget for higher education,” yet he was quick to aver, “again, medyo confused ako sa term na budget cut.”

When asked further about the infamous confidential & intelligence funds, PBert evaded the question: “I cannot comment sa iba kasi hindi ko alam kung paano nag-wo-work ang mga budget nila.” As though by-and-large these agencies’ budget allocation follow a different law of motion. With this, it can be surmised that PBert’s analysis is incomplete, overlooking the flip side of the budget game.

The budget game As of this writing, the budget proposal is in the hands of the two chambers of the Congress. Earlier, the House of Representatives passed the 2024 GAB, denying confidential funds requests from Sara Duterte’s OVP and the Department of Education following a series of backlash. Now, the Senate is on its plenary sessions.

“Dito maganda ang laro diyan sa Senate at saka sa Lower House,” PBert said, pertaining to the legislative “power of purse,” hence the importance of lobbying. The Senate and the House can play around with which it prioritises over which. They can possibly increase an agency’s budget or add capital outlay (infrastructure) projects as they will.

Dreams ending like dreams do The continuing disregard to higher education is a bad omen for the future-ready vision of the country’s /the torchpnu

NCTE. Given that the vision entails transforming PNU into a smart campus which, by popular definition, is one characterised by use of next-generation technology woven seamlessly within a well-architectured infrastructure.

If, currently, infrastructure projects are put on hold due to a measly capital outlay causing inadequate classrooms and facilities for students, how can PNU fare? Not to mention the hardly enough faculty and staff.

Without the muchneeded state intervention for material/financial recourse, the university would remain incapacitated to fulfil the demands for competent teachers.

To note, there exists a band-aid that goes by the branding Normal Lecture Education Curriculum. Professors here carry the herculean task of handling a cluster (group of sections) consisting of more or less 300 students in a blended learning modality. With such a professor-student ratio, in an unready environment, imagine the quality of learning possible.

21

deliberately ignoring the SUCs call then for whom and for what are the larger slices of the pie served? Where would the ₱6.15 billion cut from SUCs be probably reallocated?

While SUCs are left with the crumbs of the national pie, the budget for Philippine Military Academy bloats constantly from 1.36 billion in 2022 to 1.47 billion this year, and further to 1.58 billion in 2024. Unsurprisingly, the defence sector will get the highest budget increase which means more funds for procuring military and war equipment. It also includes ₱2.57 billion confidential funds and ₱5.28 billion intelligence funds distributed in various agencies even to those it is deemed unnecessary.

As such, the persistence of fascistic pursuits is inversely proportional to the efforts to improve education or social services at large. Left to their own, university admin’s initiatives to stimulate an increase through lobbying, not to mention the unsustainable reliance on income-generation projecs, is a tiny step forward but can only reach thus far.

Without the much-needed state intervention for material/financial recourse, the university would remain incapacitated to fulfil the demands for competent teachers.

PBert didn’t hesitate to share what he thinks as the logical thing to do by invoking the cliched metaphor of the pie: “dagdagan ‘yung budget for higher education, for SUCs, para mas marami ang pinaghahati-hatian na pie. Kasi magiging status quo lang ‘yung pera, ganoon lang yung pera niya kung wala kang dinagdag sa pie.”

More pies to the learners, but how?

A possible redirection There is something lacking in this onesided call for an increase. It refuses to raise the equally important question, if the Marcos admin is so steadfast in /thetorchmanila

NOTE: This article was written during the first two weeks of December 2023. The interview with PBert was conducted earlier (13 November). On 23 December 2023, the DBM publicly released the 2024 GAA. It can be noted that SUCs were granted a 21 billion increase.

Meaning, the original plan to cut billions from 31 SUCs was somehow pulled back. However, 15 universities remained to receive lower than their 2023 funds. If anything, this means collective push back works!

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

22 KATEGORYA LATHALAIN 22

TE a GIMELYN LUMINA

salubong a in S . w ra a a g m muli ang inibilang na natin sulong para u m u s a n it il p g n a n ng mga a ng daluyong hab a d g a p a S . n a g a panawa nang kwento itaguyod ang mg e s o d n a s y a m a ang hakbang n aldo sa mga in u g a araw, labindalaw la ti , o d ta s ibinibigay ng e mga kaalyado. g n a ng pasismo ang a m a s a k s n nilang intere anti-mamamaya

B

g bilangin g aking daliri upan katawan. an t pa sa sa i nd Hi ing na natamo ng ak ang mga saksak al-dumal na m ru ka g an i ar gy anman Bago pa man man gm na ang pa am ko m da m ra e, nt inside ng estado. e-redtag sa akin nr pa ng sa ha ta at nista at rosa, isang unyo Ako si Alex Dolo industriya ng nagta-trabaho sa ) mula sa manggagawa na PO (B g tsourcin Ou s es oc Pr ss ne Busi ang grupong na nananawagan para sa Bacolod. Patuloy ika Workers of Amer Communication tuloy na pangpa ng il ig gt pa sa a naming agarang aksyon ging sa mga kapw ta. ag dt re at , ta us aalip tibis anggagawa, at ak labor organizer, m

g nakalaya Kasalukuyan akon g aking ka an ad maakapagbay song isinam gawa-gawang ka ong kasapi n pagbintangan ak ines. pp Party of the Phili

a ng madilim na kalsad Naglalakad ako sa nang may narinig akong io ad kong Quezon Hill, Bagu nta sa akin, na ag pu pa ril spek na putok ng ba su g ko na lamang an iniwasan. Nakita ot sa pagmamaneho ng ur dali-daling humar Quitasol, o. Ako si Aldwin kl si or ot m g an ny ka ayag mula nte at mamamah isang koresponda tuloy pa rin sa panre-redtag Pa rin ang sa Daily Tribune.

Cordillera. Damay ng an lis pu ka tional Union ang Na g an , ya naman Ka a. ily m pa g in ak UJP) ng the Philippines (N for Journalists of an at naghain ng saloobin na ag Baguio ay nanaw ang pagtatangka ng aking ar nt la sa d aa as nags pamilya. g in buhay at ng ak aming baryo, atid ng balita sa Bilang tagapagh gigising. Bukod sa pagtimpla maaga akong na ko na ring buksan ang aming ng kape tradisyonng kabuhayan ng pamilya. tindahan, bahagi na ito’y kakaiba. Hindi pa ako g Ngunit, ang arawpintuan ng tindahan ay kakaiban nakakarating sa ririnig. May humaharurot na tunog na ang na hindi ko malamang direksyon. motor, papunta sakakaiba na ang pakiramdam Pagkaraan nila’y aramdaman ang aking buong ko. Hindi ko na mna lamang natumba. Ang ingay k katawan at biglaputok ng kanilang baril, nakatuto pala ay mula sa esenciano Bunduquin, isang sa akin. Ako si Crg alagad ng midya na pinatay sa brodkaster. Unan trasyong Marcos-Duterte. ilalim ng adminis

bre pon noong Setyem Alas-kwatro ng ha g pasukin ako ng mga glan 29, 2023 nang bi igation ga-Criminal Invest lamang ta ng la nagpakila na a gl oup (CIDG). Bi and Detection Gr lawang putok ng baril. da ako nakarinig ng lamang ng ang pagdanak na ala-ala , to ni Pagkatapos sa tawan ang natira Ka Jude, dugo sa aking ka andez o kilalang rn Fe de Ju si o ko. Ak pa noong aktibista simula ng no ra te be g an is abilang na ako sa hindi na m ng sa ilalim Martial Law. Isa la ima ng pamamas rte. unyonistang bikt te Du meng Marcosng pasistang rehi

MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

aming pamilya Naninirahan ang ng may bigla payapa sa tabi, na ing bahay am ang pumasok sa g inaresto. on ak n ga an pakund ista mula tib Awingan, isang ak liance (CP Al s le op Cordillera Pe n ng mga kat para sa karapata

a sa bingit na nakaligtas mul lendaryo o ak an m ad al ka Map katantos pa rin sa ng kamatayan, na libong atake sa hanay oang kaso ko sa lib Ako si Aldwin Quitasol, . ag ay ah am s and ng mam io Correspondent gu Ba ng te en id ng mga pres ril na bi , C) Inc (BCB Broadcasters Club riding-in-tandem noong ikang hindi pa nakikilala ang insidente, agad naman os ap at M . bi gitna ng 10 ng ga klamo sa pulis. Sa ayag, re ng n ai gh na g amah akon atake sa mga mam tna ng gabi sunod-sunod na gi eng paglalakad sa ga alagad maski ang simpl gm tas para sa amin ay hindi na rin lig ng midya.

g gabi, ng Lumalalim na an ndi nama sa aming tabi. Hi mbing h pala ang aming hi ng baril u sa kanya. Putok tahanan ng k lo apat na su g lalak ang mga armadonwa, kun la da g an hindi lam g walan magkapamilya anang Fau ily m pa Kami ang , Cabag ng Baklayan, Bito g organ an is , A) (BABICAF agawa pesante at mangge, una nt de si in man ang ing am ng estado ang akmy (NP Ar ’s le New Peop

maglaa Kailangan naming para lam o eh an na pagmam hin. Lim te er sw ng ku namin do sa ra na iyon. Bantay-sa sa am an lab l ang panunupi erat op at er up ts ang mga ekt ot pr g an up n ba lumala UV (P le Public Utility Vehic n ila Sa . do ta ng tutang es n ta pa ra ka ing para sa am ak gkak u pananakot na pa gitna n hanay ng pulis sa in. m natanggap na

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

at EDERLYN TERR

KATEGORYA

23

ADO g dilim? Ang ba ako? Bakit an g akong Teka, nasaan na an m la lala, bigla na huli ko lang naaa walang ng na o al ng sund dinakip ng sampu isang salita o paliwanag ang isang kasulatan, ni wal o si Ariel Badiang, ont of the Ak . ig rin na akong Fr tic ra tional Democ consultant ng Na Noong nakaraang Pebrero .

P) DF an akong Philippines (N Bukidnon, sapilit sa ch rti Fo o tar. ili sa Manol m ga ng pwersa ng m dinakip, dinukot

a sa Cordillera, ang mga pulis at walang Ako si Jennifer sa hanay ng PA), lumalaban tutubong Pilipino.

matapos ampo laban sa mpa sa akin nang ng Communist g bilangin g aking daliri upan Hindi sasapat an natamo ng aking katawan. na ang mga saksak gyari ang karumal-dumal na an m an m pa go amanman Ba m ko na ang pagm insidente, ramda redtag sa akin ng estado. eat tahasang panr sa, isang unyonista at ro industriya Ako si Alex Dolo nagta-trabaho sa manggagawa na s Outsourcing (BPO) mula es ng Business Proc y na nananawagan ang lo tu Pa Amerika sa Bacolod. ication Workers of grupong Commun syon sa pagtigil ng patuloy ak para sa agarang , at redtagging sa mga kapwa ta us ip al a, at na pang-a nizer, manggagaw naming labor orga aktibista.

Papa gunit wala pa si na lim la pa na g an alay tay habang naghihin sa aw ng w ga in umal ligid n namin. Nakapaisa, g an m la i nd ki. Hi ndi apat kaming slang. ng habas na pina mbro iye usto, aktibong m ciation so As s er rm gal Fa nisasyon ng mga go pa a-magsasaka. Bangan nang pinagbinta rta ng po ma bilang tagasu PA).

long oras an ng higit sa wa ki ang kitain ala mang mas m sa araw law ga g mitado an lis. Litaw pu ga m ng a kamay mi Ka . ming mga tsuper ng te an ilit tor ng bayan, m ang as am ak m di tahan ang Program V) Modernization pakikibaka ng taon naming serye ng n, n sa kabuhaya harang ng ha ng ulong at pa testa ang ro -p os kil ng mga

unita ng tagumpay na pagg hahanda g an is ng os ap g mag Pagkat a Day, muli kamin People’s Cordiller anggagawa na gaganapin sa M para sa Araw ng kay kaming dalawa sa tricycle sa ka Na o. un ong lalaki Mayo g dalawang armad Philippine an gl bi ay m ng na lang miyembro ng na nagpakilala bi iminal Investigation and National Police-Cr NP-CIDG) ang lumapit saamin (P Detection Group g dinukot at pinapunta sa in m ka an lit ne Roz de at sapi tricycle. Ako si Ge yas, mga na ay al w hi ka ag m pu man si Dexter Ca Jesus, at ako na lalaban sa karapatan ng ating aktibistang ipinag buwan na ang nakalipas, hindi ng mga katutubo. Ila nap ng aming mga pamilya. ha ha na i m pa rin ka

eng pagtuturo, posibl Malay ko bang sa gay ko sa kamatayan. Ang la humantong ang g nag-aaral pa ako sa kolehiyo, on no sibilidad na alam ko lang ka, malaki ang po kapag nakatapos y mo, matulungan ang iyong ha gumanda ang bu n sa kahirapan, at siyempre ho ha ai m uturo ako nang pamilyang mbayanan. Nagt aming lugar. sa g an an ih ilb pags lib na barangay sa may dangal, sa lib na pang-aakusa at walang ad Kapalit nito’y lant ng sa akin, binansagan pang la as gp pa na s ba Ako si Rowe ha pwersang militar? n Kudarat. ga m lta terorista ng Su tibista mula sa Libot. Guro at ak pinaslang ng militar sa ilalim ng na Walang habas Marcos-Duterte. administrasyong

han ang lendaryo para marka ka ng mga it am gg pa panahon ng hon ng paghahari ng Tapos na ang mga napan sa ating mga buhay. Sa pana atay, intimidasyon, at serye ng pagp mahahalagang kaga na lamang ng mga nilalaman nagmamarka ng pula sa a an la ta , do ta es sa pets ang ganid ng mga progresibo ng paglipas ng mga pag-atake sa hanay ita lamang nito na kung anong bilis o. Tinatawag ng doblem kalendaryo. Ipinapak tado sa pamamasisgkakapit-bisig ng masa upang es ng rin lis bi ng sa kalendaryo, siyang estado ang mas pinahigpit na pa pakikibaka. kayod na pasismo atigas na rehimen sa isang mainit na ipakita na walang m ka-dekada makakasagot sa denit tulad ng mga ng ya lu tu g an o sm o ng pasi ranya. Ngu Walang anumang tipedukasyon, kabuhayan, lupa, at sobe rihang punitin ang siklo ng ya nating problema sa , nasa kamay ng masa ang kapang papel sa kalendaryo ahirap sa kanila. sistemang nagpap /the torchpnu

/thetorchmanila

DISENYO AT PAGLALAPAT NG PAHINA | ERIC DELA PEÑA JR. thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

24

KULTURA

Ang Tunay na Halimaw sa Pelikulang “Mallari” ABBIE JOY SALON at RALF AARON MACAPAGAL

K

ung unang susuriin, maaaring isang tipikal na pelikulang ‘horror’ ang Mallari para sa mga nagkaroon ng oportunidad na panoorin ito sa nagdaang Metro Manila Film Festival (MMFF). Nabalot man ng mga ‘jumpscare’ ang pelikula, mas matimbang pa rin ang takot na dala ng naratibong nababalot ng mga “halimaw” ang ating mahabang kasaysayan.

Mula sa direksyon ni Roderick Cabrido, hinalaw ang pelikula sa kuwento ni Padre Juan Severino Mallari, ang unang naitalang Pilipino noong ika-18 siglo na may serye ng pamamaslang sa 57 katao sa Magalang, Pampanga.

Umikot ang naratibo ng pelikula sa desperasyon ni Padre Severino na muling palakasin ang kaniyang may sakit na ina. Bilang kapalit ng panunumbalik ng kaniyang lakas, iniutos ng pamilyang Alarcon, ang pamilyang matagal nang nagsisilbi sa pamilyang Mallari, na pumatay ng mga “salot sa lipunan” tulad ng mga mandarambong at panginoong may lupa, upang ipakain ang laman-loob ng mga ito sa ina. Bilang mga tagapagsilbi, hindi na bago ang danas ng pamilyang Alarcon sa serye ng mga pang-aabuso ng mga naghaharing uri.

Dagdag pa rito, umikot din ang kuwento sa hindi maresolbang krimen at “sumpa” na dala ng mga Mallari sa Pampanga. Bilang mga manlalakbay o ‘time traveler’ sa iba’t ibang panahon, hinabi sa pelikula ang mga naratibo ng malagim na kasaysayan ng tatlong henerasyon ng mga Mallari.

Tulad ng pamilyang Alarcon, dekadekada nang nakagapos ang milyonmilyong Pilipino mula sa siklo ng karahasan ng mga naghaharing uri.

Mula sa panginoong may lupa na inaabuso ang kaniyang mga tauhan sa pelikula, malinaw na lapat din ang naratibong ito sa karanasan ng mga manggagawang bukid sa kasalukuyan.

Sa pelikula, ipinaliwanag na ang pagubos lamang sa mga salot ng lipunan ang tunay na tutuldok sa siklo ng pangaabuso sa masang api. Sa ganitong gana, kung karahasan ang ipinapakita ng mga naghaharing uri sa masa, dahas din ang tugon sa siklo ng pang-aabuso.

Ipinapakita ng Mallari na hindi lamang siguro sa mga supernatural na kwento nakikita ang tunay na halimaw. Bagkus, nasa pwersa ng mga naghaharing uri na binubuo ng mga indibidwal na nangangamkam ng lupain, mga magnanakaw sa gobyerno, at mga patuloy na nang-aabuso sa masa sa halip na pagsilbihan. Sa huli, mas halimaw pa rin ang uring nanggigipit, pumapatay, at itinataguyod ang mga personal nitong interes.

Sa madaling sabi, nababalot ng karahasan ang kwento ng Mallari na ipinakita sa pagtatangkang samahan ng supernatural na elemento. Bagama’t inilarawan ng pelikula na dapat ikagalit ng mga manonood ang pagpaslang sa mga itinuturing na “salot ng lipunan”, marapat maipaintindi sa mga manonood na ang kasalukuyang sosyopolitikal na kalagayan ng masang-api ang siyang nagtutulak sa kanila na tahakin ang landas ng karahasan.

Sa kabila nito, hamon din na panagutin lalo ang tunay na ugat ng sumpa.

Manipestasyon ito na ang tunay na ‘horror’ sa pelikula at reyalidad ay ang pwersang pilit na ipinalulunok kahit dapat nang iluwa. Patunay lamang ang pelikula na nasa masa ang pagpapasya ng pagputol ng siklo ng karahasan ng mga naghaharing uri.

Bagama’t maliit lamang na parte ng pelikula ang pagpapakita ng mahabang pakikibaka ng mga Pilipino sa kamay ng mga salot ng lipunan, naging epektibo naman ito sa pagpapatotoo na tunay ngang hindi sa madali at mabilis na proseso ang paglaya— madalas, madugo, marahas at kinakailangan ito ng matinding pagsasakripisyo.

Sa pelikula, pinili ng pamilyang Alarcon na patuloy na ipalunok ang itim na sisiw sa mga Mallari upang makapaghiganti sa mga mandarambong sa lipunan.

Ngunit sa reyalidad, kailanman ay walang paglaya na buhat ng mga personal na interes ang nagtagumpay na. Bagkus, itinutulak ito ng kolektibong pagnanais na palayain mula sa karimlan ang mas malawak na hanay ng masa.

Detalye ng opisyal na poster ng pelikula

KOLUM

25

ABBIE JOY SALON

Ilang araw bago ang pagdiriwang ng Araw ni Bonifacio, muling umusbong ang usapin ng pagbubukas ng peace talks sa pagitan ng estado at National Democratic Front of the Philippines (NDFP) na pinaniniwalaang magbibigay-daan sa kapayapaan sa bansa. Gayunpaman, hungkag ang pangako ng usaping kapayaan kung patuloy na ipipinta ang armadong pakikibaka bilang terorismo.

Unang ikinasa ang usapang peace talks sa pagitan ng Communist Party of the Philippines (CPP), New People’s Army (NPA), at NDFP matapos maupo ng dating pangulo Corazon

Aquino noong 1986. Huli itong binuksan sa ilalim ni dating pangulong Rodrigo Duterte na siya ring pormal na nagpawalang bisa nang lagdaan niya ang Proclamation No. 360.

Pinutol ng proklamasyon ang peace talks sa NDF at ganap na kinilala ang CPP-NPA bilang teroristang grupo.

Hangga’t hindi malinaw sa estado ang ugat ng pagkakaroon ng mga armadong grupo na nakikibaka para sa rebolusyong bayan, mananatiling ilap at hungkag ang tunay na layunin ng peace talks.

Hangga’t nananatiling hindi pagmamayari ng mga magsasaka ang lupa na kanilang sinasaka, walang seguridad na mangisda sa sariling teritoryong pandagat, barat at ‘di nakabubuhay ang pambansang pasahod, at patuloy na pinapalayas ang mga katutubo sa kanilang mga lupain, hindi mapipigil ang mga mamamayanan na itulak ang sarili sa kanayunan upang tumangan ng armas bilang natatanging paraan sa pagpapalaya sa bansa. Marahas ang pagtangan ng armas, pero mas marahas ang dahilan kung bakit nakikibaka.

Sa kasalukuyan, hindi pa rin ligtas para sa sambayanan at armadong grupo ang napipintong peace talks.

Bagama’t kinikilala natin

DIBUHO | JOHN PAUL ARELLANO

ang muling pagbubukas ng peace talks na maaring maging lunsaran sa pagpapalaya sa mga bilanggong pulitikal at NDFP consultants, malinaw na patuloy na sasandig ang interes ni Marcos sa mga malalaking bansa tulad ng US at China. Hangga’t nakikinabag ang rehimeng Marcos sa pondo na ibinibigay ng US at China, patuloy na magbubulag-bulagan ang kanyang rehimen sa opresyon at explotasyon sa bansa. Sa huli, hanggang nasa iisang uri ang mga namumuno sa bansa, hindi mananaig ang panawagan ng mga armadong grupo para sa lupa, sahod, trabaho, edukasyon, at karapatan.

Sa pagdiriwang ng Araw ni Bonifacio, patotoo ang ating nakaraan na tanging ang masa lamang ang gumagawa ng kanyang kasaysayan.

Pinatunayan ng rebolusyong pinangunahan ni Bonifacio na ang kolektibong pagpupunyagi lamang ang tanging makakapagpalaya sa masang api.

Madaling sabihin na idaan sa mapayapang usapan ang mga problema ng bansa, ngunit kung patuloy na inaapi ang masang Pilipino, walang ibang landas na lalakaran ang masa kung hindi tahakin ang marahas na paraan ng pakikipagtunggali sa estado.

Dahil dugo ang inutang ng estado, dugo rin ang sisingilin sa kanila.

26

KOLUM

OPLAN: Iwas Lamat MHAIGNE AHNE LUCAÑAS

Nitong nagdaang Oktubre 30, 2023 isinagawa na ang halalan ng Barangay Sangguniang Kabataan (SK) na tatlong beses naantala mula Nobyembre 2016.

Higit sa 1.4 milyon na kabataan ang tumakbo sa pwesto sa iba’t-ibang mga barangay. Sa kabila ng dami ng mga kandidato, tila mas naging sentro ng atensyon ng mga mamboboto ang kawalan ng makamasa at seryosong adbokasiya ng iilan sa mga kabataan.

Libreng jersey uniform para sa liga ng mga baranggay, basketball competition, at beauty pageant—ilan lamang iyan sa mga platapormang umani ng reaksyon sa social media. Patutsada ng mga netizens, hindi naman daw ang mga programang ito ang tutugon sa kasalukuyang suliranin ng lipunan. Wala itong kakayahan na makapagpapabuti ng danas ng mga mamamayan na kabalintunaan sa pagbuo ng malayang lipunan.

Sa isang pag-aaral mula sa Ateneo de Manila University, malaking hadlang ang impluwensiya ng mga korap na politiko upang makapaglunsad ang SK at ng ibang pang youth organizations ng mga makamasang prorgama. Karaniwang ang mayor ang nagtatalaga ng Youth Development Official (YDO) sa mga lungsod na pawang hindi kandidato ng SK at iniluklok lamang dahil sa “pabor” ng nakatataas.

Sa ganitong lagay, nararapat na ituring bilang ‘debut stage’ ang SK ng mga DIBUHO | ERIC DELA PEÑA JR.

KATEGORYA opisyal sa hinaharap na kikilos patungo sa interes ng masa. Kaakibat nito ang pagkakaroon ng pinansyal at piskal na awtonomiya ng SK upang mailunsad ang mga makamasang layunin nang hindi hinahadlangan ng mga mas nakatataas. Hindi maisasakatuparan ito kung hindi isusulong ng SK, kasama ng mga kabataan, ang mga programang tumutugon sa kanilang pangangailangan.

Kaya naman, mahalagang kilalanin din na bagama’t tunay ngang kapuna puna ang mga platapormang nakikita sa social media, hinahadlangan din ang mga kabataang politiko ng sistemang matagal nang umiiral bago pa man nila pasukin ang mundo ng politika.

Nakadikit na rin sa pangalan ng mga kabataang tumatakbo sa SK ang pagiging susunod na potensyal na kurap ng bayan dahil sa kawalan ng ‘makamasang intensyon’ sa pagtakbo.

“Perwisyo noon, perwisyo pa rin ngayon”, “Di na nga makatulong sa bahay, magsisilbi ka pa sa bayan”. Ilan lamang iyan sa mga komento ng mga kabataan sa ilalim ng mga paskil ng mga kandidato ng SK sa Facebook.

Pinutakte ng mabibigat na patutsada ang mga kandidato na ang pangunahing punto ay kwestiyonin ang kakayahan at intensyon ng kandidato sa pagtakbo.

Karugtong ng pangungutiya sa mga kabataan bilang posibleng mga kurap ng bayan ay ang pagtingin sa kanilang kakayahan bilang mga lider base sa kanilang mga ‘credential’ o mga nagawa na. Subalit hindi dapat natatanging sukatan ang credentials ng kakayahan ng isang lider na intindihin ang danas ng masa. Wala nang mas mabisa pa sa pakikipag-usap sa mga manggagawa sa kalsada patungkol sa pagsirit ng mga bilihin, pakikipamuhay sa mga magsasaka upang mas maintindihan ang kanilang rason sa paglaban sa karapatan sa lupa, at pakikipag-usap sa mga kabataan upang malaman ang kanilang mga kinakaharap na pagsubok sa pagaaral. Hindi madadaig ng mga pangakademikong karangalan ang paglubog sa masa bilang mabisang tagahubog ng mahusay at tunay na lider. Matagumpay lamang na makakapagsulat ng plataporma ang mga kabataang politiko kung sa masa mismo manggagaling /the torchpnu

ang

kanilang

mga

proyekto.

Sa panahon kung saan hayag ang pagsupil sa demokrasya at karapatan ng mamamayan, higit na tama at makatwiran ang pagiging kritikal sa pagpili ng mga bagong henerasyon ng mga lingkod-bayan. Bagama’t nakatutuwang makita ang pagpapaskil ng mga puna sa hanay ng kabataan sa mga kandidatong hindi nagsusulong ng mga makamasang programa, maaaring manipestasyon din ito ng ating mga liberal na tendensiya na hatiin ang ating pwersa imbes na pag-isahin. Sa ganitong gana, bigo tayong ipaintindi sa kabataan na ang isang maayos na diyalogo at pagpupuna ay lunsaran ng pagkatuto.

Kaya naman, ipinapakita lamang ng partisipasyon ng mga kabataan sa eleksyon sa porma ng pagtakbo sa SK na tunay ngang ang kabataan ang pagasa ng bayan. Ngunit, hindi dapat ito maging daan sa paghina ng ating pwersa, bagkus marapat na maging susi tungo sa pagsulong ng mga makabayan, siyentipiko, at makamasang polisiya sa pamahalaan.

Sa kabilang banda, sa panahon ng eleksyon kung saan kadalasang nasusukat ang pagiging edukado ng isang tao sa kandidatong kanyang binoto, mahalagang paalala para sa mga kabataan na hindi daan ang edukasyon ng kandidatong ibinoto upang maliitin ang desisyon ng karamihan. Bagkus, mas mahalagang idiin na malaki sa bahagdan ng masa ang nagiging biktima /thetorchmanila

27

ng mga pangako ng mga kurap at abusadong politiko dahil sa kawalanan ng maayos na sistema ng edukasyon.

Sadya ang hindi pagbibigay prayoridad sa kalidad ng edukasyon upang mailiko ang masa mula sa pagiging kritikal na suriin ang kanilang mga kandidato. Sa ganitong paraan, mananatiling tagumpay ang panananatili ang pagsusulong ng interes ng mga deka-dekadang politiko sa pwesto. Sa huli, nananatiling dehado pa rin ang masa aa anumang aspeto - mapa-eleksyon man o edukasyon, kung kaya mahalaga ang pagpapatuloy ng pagkilos at pag-oorganisa.

Walang tao ang ipinanganak nang nakamulat na ang mga mata. Walang tao rin ang ipinanganak nang nakataas ang kanyang kamao. Sa aktibong pakikilahok ng kabataan sa pampolitikal na aspeto ng lipunan, maaaring maging daluyan ito upang imulat ang hanay ng kabataan sa tunay na kalagayan ng pampulitika at pangeokonomiya na aspeto ng bansa.

Sa ganitong gana, mas mataas ang posibilidad ng pagpapanalo ng interes ng mas malawak na hanay ng masa.

Bagama’t kinikilala natin ang papel ng eleksyon higit lalo kung kasama ang hanay ng kabataan, mahalaga ring kilalanin na hindi marapat na sa eleksyon matatapos ang ating kolektibong pagkilos sa daan tungo sa paglaya. Matapos man ang eleksyon, marapat pa ring patuloy ang tuloy-tuloy at bukas na diyalogo sa pagitan ng mas malawak na hanay ng masa at ng mga kabataang naihalalal sa SK ng kani-kanilang mga barangay. Kung bigo tayong tulungang mapagtanto ng lider-kabataan ang kanilang papel tungo sa tunay na pagpapalaya mula sa siklo ng tiraniya, nagsasanay lamang tayo ng bagong henerasyong bigong isulong ang interes ng mga guro, magsasaka, kabataan, at ng iba pang sektor.

Kaya naman, ipinapakita lamang ng partisipasyon ng mga kabataan sa eleksyon sa porma ng pagtakbo sa SK na tunay ngang ang kabataan ang pag-asa ng bayan. Ngunit, hindi dapat ito maging daan sa paghina ng ating pwersa, bagkus marapat na maging susi tungo sa pagsulong ng mga makabayan, siyentipiko, at makamasang polisiya sa pamahalaan.

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

28

COLUMN

AI in artificial pr ROBERTO ROMUALDO III

“No matter what they do, no matter how advanced the technology will be, the AI will never have an intellect or will.”

These are the words of Alexis Romero, a senior reporter at The Philippine Star, in an interview regarding the alarming infiltration of artificial intelligence (AI) in the newsrooms.

On September 12, GMA announced the introduction of AI sportscasters for the National Collegiate Athletic Association’s (NCAA) Season 99 men’s basketball tournament as its most recent effort to integrate AI into regular media production. The two “sportscasters,” named “Maia” and “Marco,” were created through AI technology that employed image generation, textto-speech voice synthesis and generation, and advanced deeplearning face animation technology, enabling them to communicate fluently in both English and Filipino.

The move was dismissed as a mere gimmick by Prof. Rachel Khan, a journalism instructor at the University of the Philippines Diliman. It was suggested that the designer is likely hoping for an increase in ratings, indicating a prioritization of profitdriven motives. Instead of focusing on critical reporting and professionally curated media content, they opt to dish out these AI gimmicks to gain attention, clicks, and viewership.

In a media landscape focused on financial gains, the working class DIBUHO | JOHN PAUL ARELLANO

n MEDIA:

KATEGORYA

29

ess freedom

is always on the losing side. In the eyes of the capitalist overlords, AI is an ideal replacement for the labor of the media workers because it is a far cheaper option than an actual labor force that requires benefits, safety nets, and overtime pay. However, as cheap as AI is, it offers substandard and ethically challenged performance.

The threat on journalists’ livelihood is evident in recent patterns where technology has replaced middleclass workers, a phenomenon dating back to the Industrial Revolution.

Consequently, the immense reliance on technologies has made the industry run faster, and as the capitalists say, they make the work ‘easier’ for the laborers. Hence, capitalists believe that, with technologies performing tasks on behalf of laborers, reduced compensation for the workforce is justified. According to the National Union of Journalists of the Philippines (NUJP) survey, 44% of media workers earn P15,000 or less monthly, with 15% receiving P5,000 or less.

Introducing AI as a replacement for journalists could exacerbate this issue, potentially reducing wages and adding to the challenges faced by journalists dealing with daily dangers. On topics of press freedom, it is always the people’s right to obtain pro-people information and the livelihood of its workers that should be prioritized.

Further, the commercialization of media inevitably caters to the ruling class.

When the media exclusively serves the interests of the ruling class, it amplifies only their voices, granting them more power to drown out the calls of the masses for change. A media controlled by the ruling class compromises the mission of journalism to be a watchdog for the powerful. This opens the gates for uncontested corruption and exploitation by the elites, a situation that is further exacerbated by the introduction of AI in the newsroom.

The control of the ruling class over the sector that keeps the masses informed allows disinformation to reign. The society will plunge into deeper chaos with lies being propagated as truth as the masses continue to suffer while the capitalist overlords gain money. Without an independent media, the masses will struggle to find a reliable source of pro-people information. Consequently, this further divides the already polarized masses; thus, collective movements will be difficult, and it is easier for the ruling class to exploit an already disorganized working class.

Amid the ceaseless daylight attacks on journalists, AI could never replace the courage of Filipino journalists to report extrajudicial killings in the slums of Manila, long-decades of corruption in the government, and the ransacking of the lands of indigenous peoples in the countryside. AI, as a tool controlled by giant capitalist media outfits, would never have the courage to genuinely talk to the people about their plight and be able to touch the hearts of their readers.

AI will not fight for truth in the same way critical journalists like Percival Mabasa and Patricia Evangelista criticized human rights violations under the Duterte and Marcos regimes.

Simply put, AI technologies are programmed for blind obedience, functioning like human-faced parrots unable to decipher the lines between fact and fiction. This enables the effortless dissemination of the ruling class’s narrative, watering down the information the masses truly need and giving them fewer opportunities for collective mobilization against the ruling class.

A unified stance is urgent; journalism must always be free and built on ethics to seek truth, independence, and service to the people. Media and journalism are salient features of democracy. It has been proven in Rizal’s time, tested again in the EDSA Uprising, and is being tried again in Marcos’ Jr. fascist regime.

Journalism is a powerful tool tested through time to instigate collective movements and tap the masses’ power for societal transformation. In the age of media commodification and the encroachment of AI, let us stand firm: the masses’ right to pro-people information is non-negotiable. Press freedom is the linchpin holding together the aspirations of a democratic society, a force that must remain to champion the interest of the masses.

30 COLUMN

“My grades do not define me, unless mataas!”

This joke is an affirmation that students love to tell each other. A collective experience, one finds comfort when other people share the same struggle they have.

In most universities and colleges, there is a system of Presidential and Dean’s Lister (PL and DL respectively). This is released after the end of every term, recognizing students with impressive scholastic performance with their general weighted average (GWA) as the standard basis.

JUDE GABRIEL ESPAÑOL

Contrary to the common practice in tertiary institutions, Philippine Normal University (PNU) Manila, does not have any existing PL and DL system. In the 2014 Handbook that the university still adheres, there are no any clauses mentioned that tackles this awarding system. Though some departments like the Institute of Knowledge Management (IKM) awards their students at the end of every term with a recognition called Director’s List, while Faculty of Arts and Languages (FAL) and Faculty of Science, Technology, and Mathematics (FSTeM) rewards their exemplary students with an annual awarding program named Gintong Ani and FSTeM Laurels respectively.

In a nutshell, PL is the label for students with a higher GWA compared to those who are under the DL. Without explicitly stating, the PL and DL system creates a notion among students where it implies that one learner is above the other.

Hence, inviting an unhealthy atmosphere of competition with a driving force to rise from the ranks of the system.

With this current level of recognition that PNUans can receive, it now boils down to the question: Do we really need a PL and DL system in the university?

The system of acknowledging and

DIBUHO | JOHN PAUL ARELLANO

KATEGORYA

validating students has been a long practice in academic institutions. If we can remember the learning theory of operant conditioning, it taught us that positive reinforcements such as rewards can ensure that a pleasing behavior of students will be repeated.

Hence, as a way of putting a theory in practice, PL and DL, as well as other forms of merit are created to ensure students will make studying a habit as it will be recognized and affirmed.

But in the demands of a fast-paced world, the perspective of PL and DL has changed into more than a means of recognition.

The corporate world now prefers students with achievements, and PL and DL aids students to fit into the preference of employers and businessmen.

White-collar jobs such as lawyers, managers, and accountants are dignified rather than those who are in blue-collar jobs. In terms of salary grading, it follows a position-oriented and merit-based system. In applying for a job position with several applicants, it is a battle of educational background, transcript of records, and curriculum vitae where the one with an impressive list of achievements gets the upper hand.

The system boxes the qualitative qualities of learners such as intelligence, morals, and even self-value in a fixed quantitative system, implying that those on top deserve a better job and salary compared to those who are at the bottom.

The connotation of the PL and DL system as a way of glamorizing exemplary students has been shifted into superficial labels that classifies students if they are top-notch or incompetent to be used in the field of employment.

The education was commodified and transformed into a mere business, treating students like raw materials and the institution serves as a factory with respective brandings on what products /the torchpnu

they can produce for the society.

In PNU, there is a fast change of revisions in the curriculum in order to live up to the standards of being a NCTE (National Center for Teacher Education).

It molds pre-service teachers to be excellent, future-ready, and globally competitive professionals. Thus, proving that even teachers are now also being tailored-fit to the demands of employers.

Such labels would never gauge our eagerness to contribute to social transformation but would only compound the already polarized education system that brought about the recognitions.

Further, the PL and DL systems have trained the students to solely prioritize their academic endeavors. With the heap of scholastic workloads in the university, students would sometimes weigh the demands of workloads and their keenness to participate in social mobilization through partaking in mobilization. But no amount of teaching would equate to the teachings of the masses. It is through continuous conversing with the workers that we will learn the reason they fight for just compensation and working conditions. It is through marching with the indigenous peoples that we will know the reason they protect their lands.

It is through continuous immersion with the masses that we learn to look for a very good reason to prioritize serving the people over such accolades.

/thetorchmanila

31

The debate over if the PL and DL systems must exist is just a surface issue of what must be addressed in the education sector. Tracing the history of why it even exists shows there is nothing wrong about it. After all, it was there before to serve as a form of appreciation, which the students really deserve from the hard work they exerted.

It was the current trend which changed the purpose of PL and DL over time that must be addressed. We must transcend to the number and rank-based perspective, as learning was never meant to be student versus student.

PNUans, to survive from the expectations of studying in a NCTE is already an impressive feat. Treat each recognition as an appreciative bonus, as no such acknowledgement can fully encapsulate the worth and self-value of an individual.

As vanguards of truth and torchbearers of excellence, our service as future teachers must emancipate the masses from all forms of oppression and exploitation.0 Such labels would never gauge our eagerness to contribute to social transformation but would only compound the already polarized education system that brought about the recognitions.

The masses would not, for sure, ask a teacher if they received recognition as a gate pass for contributing to the movement. After all, the education system has more grave problems than our infuriation over the lack of PL and DL in the university. Teachers should gravitate their focus toward mobilizing their fellow teachers toward collective action to amplify the calls of the education system toward justifiable wages and just working conditions. Only then can we truthfully uphold the PNU’s core values: truth, excellence, and service.

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

32 COLUMN

If the safe space isn’t safe anymore MONICA DE VERA

“After a month, the aggression and threat I felt from the interactions I had with him showed that my actions were limited. I felt intimidated, not by words but by actions.”

These are the words that a victim used to describe her experience of having constant encounters with her offender. Despite the safe spaces campaigns and policies at the university, the depth of safety provides little to no assurance to students.

According to Philippine Normal University - University Center for Gender and Development (PNU UCGD) Director Krizna Rei Palces, together with the PNU Student Gender and Development Commission (SGDC), gender-based violence has continuously increased since 2021. Hiring, gender expression, verbal-sexual harassment, teacherstudent relationships, and physicalsexual harassment are some of the cases that were formally and informally filed, and a few are withdrawn. The complaints filed were mostly from anonymous complainants, and a few opted not to mention their offenders.

From 2021 until mid-2023, UCGD recorded complaints and cases concerning gender-based violence among students, staff, and professors.

The highest turnout of cases came from anonymous complainants with 34.4%, followed by 18.8% from the Institute of Physical Education, Health, Recreation, Dance, and Sports (IPEHRDS), and 12.55% from staff. The Faculty of Education Sciences (FES), Faculty of DIBUHO | BEA SOPHIA CARATAY

KATEGORYA Science, Technology, and Mathematics (FSTeM), Faculty of Arts and Languages (FAL), Faculty of Behavioral and Social Sciences (FBeSS), and the administration have a similar turnout of 6.3%. The Institute of Knowledge Management (IKM) had the lowest turnout of 3.1%.

In the same report, 25.0% of the accused individuals are unnamed, another 25.0% are from IPEHRDS, 18.8% are from staff, and the remaining percentage is from FES, FSTeM, FAL, IKM, and the administration.

In numbers, the horrors of the threat to safety reflect that the university is still in the process of fortifying its walls to protect the community from vast genderbased violence and harassment cases.

Given these data, the legitimacy of safe spaces in the university is in question.

Analyzing the potential cause of fear and discomfort to file complaints mirrors the threat as an aftermath.

The fact that there are predators vying to make a move and enablers opting to turn a blind eye is disappointing, if not disgusting, and enraging. It is high time for us to persevere in addressing gender-related violence as we are persistent in pursuing accreditations and recognition to preserve our National Center for Teacher Education reputation.

With the ratification of the Anti-Sexual Harassment Law and the Safe Spaces Act, teachers serve as pioneers to deter, prevent, and punish any unlawful act of gender violence within academic institutions. As a teacher education institution, taking steps to promote a safe learning environment and violence-free communities will be part of the university’s lasting advocacy.

If offenders can instigate genderbased violence within the university, law violations can reflect on and taint the identity of the institution.

While the presence of UCGD, SGDC, and gender-based organizations (GBOs) serves as an avenue to appeal cases and concerns, the strongest push must come from the administration. As we extend our arduous efforts to continue striving to be recognized as the pioneer Teacher Education Institution (TEI) in the /the torchpnu

33

country, no reputation must be put first to set these violations aside. We must assert zero tolerance for gender-related violations committed by students, even professors or esteemed officials.

Failure to address gender-based violence in the university can equate to a failure to recognize the students as the most important stakeholders.

these are our lapses if the complaint systems or the administration do not provide us with the assurance that there will be change and progress when we step up and seek help. There might be no right words, but if a quote from a victim can provide comfort, “The weight is really in the process, but in the end, taking steps to fight is already a win.”

Aside from creating universitylevel policies, it should also be the government’s priority to create zerotolerance national policies to lessen the incidents of campus-based violence.

The Philippine Professional Standards for Teachers (PPST) of 1994 does not mention any gender-based violations as a sanction for license revocation.

If no reforms were implemented in our national policies, genderbased violations would continuously perpetuate and fail our youth. PNU, as one of the leading nurturers of education leaders, should consider revisiting the PPST. The role of PNU in taking part in ensuring the strict implementation of the Safe Spaces Act can be done through explicitly enumerating guidelines and standards that teachers must uphold in professional practice.

Toward genuine safe spaces,

As the landscape for gender equality continues to be of high demand but the least priority of those in power, GBOs and gender and development offices, with the power of the studentry as a collective, must conjoin to redact fear from complainants and heighten the threats for offenders. These may come in the form of halting payroll, penalizing sanctions, imprisoning, blacklisting, revocation of professional licenses, and the like. PNUans, no power dynamics must dictate the amount of safety we are entitled to.

On one hand, breaking the persisting social stigma associated with filing complaints could also hinder the victims from filing a complaint. We are designed to believe that attaining justice for ourselves is a far-fetched idea and that standing up for ourselves is nothing but a waste of time. Mustering up the courage to take steps to appeal and complaint is not an easy decision, and none of these were our fault. None of /thetorchmanila

gender and

“

equality, freedom.

As the landscape for gender equality continues to be of high demand but the least priority of those in power, GBOs and gender and development offices, with the power of the studentry as a collective, must conjoin to redact fear from complainants and heighten the threats for offenders.

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

34 OFFCAM

PROTESTA LABAN SA MALAWAKANG MASAKER SA PALESTINE

PROTESTA LABAN SA PUVMP

MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

35

PROTESTA LABAN SA SUCs BUDGET CUTS

STUDENTS’ DIALOGUE KASAMA SI PANGULONG TUGA

/the torchpnu

/thetorchmanila

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

36

PANITIKAN

Tumbang Tao at Lukso sa Tinik ni Janna Quistadio

Bago ang pagdapo ng liwanag doon, Mga munting yapak ang tatakbo sa hapon.

Ligaya ang dala, usapang kay sigla.

Susunod ang pagpili sa magiging taya.

“Maiba, Maralita!”

Palad ay nakatihaya, natutuwa?

Puti, siya na naman ang papa-gitna.

Itim, bungisngis na naghahanda.

Patintero

Lugar ko’y sa Pakikibaka

ni Almyra Elaine Medina

ni Shania Faith Legaspi

Nakadipa ang dalawang braso Alerto ang diwa, buhay ang dugo Nakaabang sa mga mapang-abusong kalaro na dahas ang alas sa pagkapanalo Bata lagi ang taya sa laro ng mga buwaya Mapanlinlang ang makakapal nilang balat Mga batang mukha, binabahiran pa ng pula Pinararatangan pang sila ang madaya

Bato-bato tsinelas, tamaa’y kawawa Burot sa laro ng buhay, maibabaliktad kaya?

Niyuyurakan mga nasa laylayan, pinadadapa Tumatama ang tsinelas sa mga nasa ibaba.

Ang matingkad na bahid ng pula

Nagtakbuhan na ang mga buwaya Tangan ang pambabalewala sa danas ng iba Iba’t-ibang dako paroon ang desisyon Hindi tugma sa pangangailangan ng nayon.

Hindi man lahat ay kaya niyang habulin,

Talo na naman, bukas na lang muli Kahit anong kayod para makabawi, nalulugi Didiskarte sa iba, hindi sigurado ngunit susugal na Sa panibagong laro, nananatiling taya.

dahil ‘di mapipigilan ng panggigipit

Nakaupo sa lapag ang mga mapanlinlang Gumagawa ng harang, nanlalamang Tumataas yata ang patong-patong na balakid Sinasadyang manatili ang nasa ilalim na ng lubid.

Isusugal ang isang araw para sa kakarampot na kita Pag-uwi sa bahay hindi sapat ang pagkain sa mesa Bigas pa lang, dolyar na ang halaga Ano na lang ang matitira para sa kanila?

Takip-tenga, pikit at tikom ang namumunong hari at reyna Kay garang establisyemento ang pinapakita Panakip sa tinik ng daang tila yari para sa mga maralita Nakakangalit na panlalapastangan sa karapatan, kinukutya.

Ito ang laro sa kasalukuyang pamumuno, Kinakamkam ang kaban ng bayan ni pinuno.

Subalit simula na ng maigting na laro sa dapit-hapon, Dahil sa paglubog ng liwanag, may pag-asang aahon.

Maniningil na ang mga taya, Lupa, sahod, at karapatan—ipaglalaban!

Walang mananahimik at pipikit, patatalsikin ang mandaraya!

Matatapos ang laro na ang mga taya ang babangon!

sa mga mukha ang paalala ng dumanak na dugo nilang mga nangahas na sa malupit na sistema ng laro’y bumalikwas

Armado ang kaniyang kalaban, Gayunma’y patuloy niyang binabantayan ang guhit

Nanay, Tatay, katawan ko’y binahiran ng pula, nang isabuhay ko ang diwa nina Kerima.

Isa raw akong mahinang pinuno, aanurin ng agos ng emosyon, walang kakayahang magdesisyon.

Ate, Kuya, iniluwal ng patriyarkal na dogma ang pagtapak nila sa karapatan namin ni Mama.

Pagkat ang desisyon ay nasa kamay ng iilan Tunay na representasyon ‘di matagpuan.

Sa bawat laban ng masa, katuwang kaming makikibaka’t kikilos!

Gagapiin ang mga sipol, Aangkinin ang mga espasyo!

Ang nagkamali’y mangahas na sisingilin, Kolektibong papandayin, tunay na malayang lipunan!

Sama-samang aabante, walang maiiwan,

Kasama niya ang mga kakampi Mga binansagang pag-asa ng bayan!

dahil kami’y babae, hindi babae lang!

Nakadipa, ‘di-mahulugang karayom na mga braso Kolektibong sinisindak ang marayang sistema ng laro Kapangyarihan nila ang pagtindig sa linya Sa porma ng pakikiisa sa gitna ng kalsada Ipapanalo ang laro sa panig ng masa Ang pulang pintura sa mukha’y ipapahid sa karatula Bata man siya, bahagi siya ng pakikibaka!

sa

g n o r La

37

Ang Pakikibaka ni Titser at Juan ni Julia Razon

Taya na naman si Titser sa larong luksong baka Walang humpay kung siya’y lundagan Ng mga naghaharing-uri sa kagawaran Pabigat din sa kanyang likuran Badyet na ginigipit ng pamahalaan Namamayagpag ang korupsyon Madalas pang absuwelto sa katiwalian Pilitin man ni Titser na makaraos sa hamong kaakibat ng propesyon Mairaraos ba ang pamilya niya sa sahod at benepisyong salat?

Pasan din ni Tister ang kalidad ng pagkatuto Kahit pa na suporta mula sa estado ay limitado, At kung humingi ,man ng saklolo,

Langit ang nais, Sa Lupa nagtitiis, sa Impyerno ibig umalis ni Kylene Alyana Mendoza

Langitngit ng kahoy sa bahay na niyayari Sa lupa man o tubig, kumakayod araw hanggang gabi Impyernong init ng araw sa balat dumadampi Imposible na bang kumawala sa pangungulila’t pang-aapi?

Kayod kalabaw man, pinagsasamantalahan Sa sweldong nakabubuhay, patuloy na pinagkakaitan Lubos nang hinahapo maghapon

Ay laban ni titser at ng sangkaestudyantehan!

Kaya mga iskolar at guro ng bayan Lumaban sa lansangan!

Sugat-sugat ang mga kamay, Hawak-hawak ang mga palay, Mga nanginginig na tuhod, Sasabayan ng matinding init at gutom, Hahatakin pa ng mga naghaharing uri, Ilulubog sa sistemang mapang-alipin!

Dugo’t pawis aming tinanim, ‘Di patas na sahod aming aanihin!

Sariling lupa, patuloy na pinagkakait!

Pagkitil sa mga magsasaka, ‘di matigil!

Aming tinig at danas,

daigdig sa balikat

Sabi ng mga burgesyang komprador

Ang paglukso sa krisis ng edukasyon

Mapakain lamang milyon-milyong sikmura,

Saksakan ng pagod, tila bitbit ang

Taya rin si Juan sa larong ito

paano na ang bukas na nais matamo?

Hila-hila ang bigat ng sistema,

Mga naghaharing mula sa taas ng tatsulok,

Limitado raw ang kakayanan, hindi

Kulang pa sa kalidad ang pagkatuto

ni Fatima Guinto

Kontraktwal pang pagkakakitaan.

‘Terorista!’ naman ang tugon ng estado

Pinayuyuko na ng kahirapan

Sistemang Malupit

maalam at mahusay? na mapanglinlang Walang ibang ginawa kundi ang mang-alipin at kumamal!

Tulo ng pawis at luha, nagkakasabay na Ang dugo sa katawan, tila namumuti na Pero hindi matatanggal ang labang mapula Hindi pagagapi, aabante, makikibaka!

Umalis kayong mga ganid sa tronong kami ang nagluklok, Babaliktarin na namin ang tatsulok!

Ang karit at maso ang maniningil dugo sa dugo, Matagal nang nasa pugon, kaya aalsa

Dadaanin sa dahas, kilusang pangmasa!

Puwersang patatahimikin!

Kilusang pesante’y aabante, Makikisangkot sa laban!

Paniniil sa magsasaka’y tutuldukan, Magwawagi ang nasa kanayunan!

Sasama ang masang ‘di nakalimot, Igigiit — karapatang pantao’y di dapat ipinagkakait!

Kasama sa martsa, pipitik, titindig, magmumulat, Maibulgar lamang, totoo mga danas!

Sama-samang hihigpitan ang kapit sa lubid, Di na muling pagagapi sa sistemang malupit!

gMadaya, ikaaw ! a y a g n t na ang bayan.

Buong lakas at pwersang bubuwagin, Laya sa lupa at kabuhayan, amin ding aanihin!

DISENYO AT PAGLALAPAT NG PAHINA | ERIC DELA PEÑA JR.

38 38

KATEGORYA

Sipat ng PNUans sa Panukalang Gender Neutral Uniform

Pinulsuhan ng publikasBilang tugon sa kahingian ng yon ang posisyon at reakmga mag-aaral ng unipormeng komportableng suotin at naaayon syon ng masang PNUans ukol sa ipinapanukalang gendersa kanilang piniling kasarian neutral uniform. Narito ang o identidad, isinulong ng PNU resulta ng isinagawang online - University Student Council Student Gender and Development sarbey na nakalikom ng 262 Commission (PNU-USC SGDC) ang na mga tugon mula sa PNUans sa iba’t ibang taon: pagkakaroon ng gender-neutral uniform bilang bahagi ng layunin tungo sa inklusibong pamantasan.

PABOR

Ano ang iyong opinyon ukol sa isinusulong na panukalang genderneutral uniform sa pamantasan?

PABOR

97%

@wampayb

Sang-ayon ako rito dahil nararapat lamang na bigyan ng mas comfortable experience ang bawat kasarian loob ng paaralan. The current uniform fails to offer comfort and security to some students and we must not ignore them. To build an inclusive institution, we should cater all the needs of each students even if they came from the minority.

MAY RESERBASYON

HINDI PABOR

@dostrese

Hindi ako sangayon rito. Ito ay sa kadahilanang hindi ito nagbibigay kalayaan sa ating mga magaaral na ipaghayag ang kanilang totoo nararamdaman o ipakita ang kanilang tunay na pagkakakilanlan bagkus ay nagbibigay ito ng isang malaking stigma o diskriminasyon sa mga magsusuot nito.

@portu

Nais ko pong ipabatid na ang GNU ay isang magandang hakbang kung saan hindi mapipilitan sa pagpili kung sa pambabae o sa panlalaki ang nais isuot ng isang PNUAN. Ngunit sana ay magkaroon ng poll sa disenyo at telang gagamitin para rito.

may

hindi reser- wal ang PABOR basyon sagot

1% 1% 1%

Paano makatutulong ang ipinapanukalang genderneutral uniform sa pagtataguyod ng malayang pagpapahayag ng identidad at inklusibong pamantasan? @wantertin Ito ay magdudulot ng mas komportable at inklusibong kapaligaran sa loob ng paaralan.

Ito rin ay susi sa pagtaliwas sa nakasanayang dalawang uri ng uniporme na para sa babae o lalaki lamang.

@bizaybayo Mas magiging komportable sila sa pagkilos, mas patanag sa parte ng mga kababaihan na hindi sanay na magsuot ng skirt, at mas malaya sa pagpapahayag ng kanilang identidad.

@trestres

Sa pamamagitan nito ay malayang naipapahayag ng isang estudyante ang kaniyang sekswalidad at pagkakakilanlan, at para na lamang din magsilbing protesta upang lalo pang pagigtingin ang inklusibo at ligtas na pag-aaral sa pamantasan.”

Sa iyong palagay, mayroon bang mga hamon o mga isyung maaaring kaharapin ng PNUans kapag naipatupad ang gender-neutral uniform?

@dosveintysiete

@wantweny

@trespayb Sa ngayon, sa tingin ko’y wala naman. Sa palagay ko nga ay mas matutulungan nito ang mga mag-aaral ng pamantasan na maging komportable sa kasuotan nila.

MAIDEN ISSUE | Oct 2023 - Jan 2024

Sa ngayon, batid ‘kong mayroong isyung kahaharapin ang mga PNUans sa panukalang ito at ito ang mga taong hindi sang-ayon rito. o ‘di kaya ang mga tinatawag na ‘homophobic’. Dagdag pa rito ang kakaharapin nilang presyo ng ipinapanukalang genderneutral uniform na posibleng may kataasan ang presyo.

Ilan sa mga hamon na maaaring lumitaw ay ang pagtanggap at pang-unawa ng iba pang sektor ng pamantasan, mga magulang, at iba pang mga indibidwal o pangkat sa lipunan. Maaaring may mga paghihigpit o pagtutol mula sa mga taong hindi pa handang tanggapin ang konsepto ng gender-neutral uniform. Ang edukasyon at pagsasagawa ng malawakang kampanya ng pag-unawa at pagtanggap ay maaaring makatulong sa pagharap sa mga hamong ito.

THE TORCH PUBLICATIONS | TOMO LXXVI BLG. 1

KATEGORYA

39 39

Bilang National Center for Teacher Education, paano makaaapekto ang pagsulong ng panukalang gender-neutral uniform sa PNU sa pag-unawa ng masa sa inklusibong edukasyon? @wanzebin

@tutertin

Sa pamamagitan ng pagsulong ng gender-neutral uniform sa PNU, makikita ng masa na pati ang mga magiging guro sa hinaharap ay may kalakip na kaalaman sa pagbibigay ng mas inklusibong edukasyon para sa mga bata. Maaaring mas maunawaan ng masa ang pangangailangan sa inklusibong edukasyon kung ang mga taong parte ng education sector ay sumusuporta rin dito.

Sa positibong paraan, bilang unibersidad tumitindig tayo sa tuloy na pag-unlad at pagmulat sa ating komunidad.

Sa madaling sabi, tayo ay naghahayag ng positibong mensahe dahil itinuturi nito na hindi dapat tayo nakukulong sa tradisyunal na pag-iisip tungkol sa pananamit, paghahayag ng sarili, at SOGIE.

@portwelb Mas magiging open ang bawat ulong ng inklusibong edukasyon.

Sapagkat maliit man lamang ang tingin ng iba dito, may malaking impluwensiya ito sa bawat magaaral na nakararanas ng isyu sa pagpapahayag ng kanilang identidad sa paaralan.

Maliban sa pagpapanukala ng gender-neutral uniform, ano pang mga hakbang ang maaaring gawin ng mga paaralan upang itaguyod ang inklusibong edukasyon lalo na sa usapin ng kasarian? @trinayn Rebyuhin ang mga panukala at nilimbag na mga publikasyon at patakaran ng pamantasan upang maisakatuparan ang inklusibong edukasyon sa pamantasan. Pagkakaroon ng marami pang mga akademiko at extra-curricular na mga kaganapan sa pagpapalawig, pagmulat, at pagpapatalas ng kaalaman ng masang PNUans sa inklusyon at Gender and Development. Integrasyon at pag-ugnay ng Gender and Development na mga tema at paksa sa lahat ng programang pang edukasyon ng pamantasan, at hindi lamang nakasaklaw sa larangan at disiplinang literatura, pangkaasalan, at agham panlipunan.

@unoveintyuno Paglagay ng gender-fluid na banyo. Habang mayroon pa ring banyo para sa lalaki at babae, dagdagan ang mga banyo para sa mga kasarian na gusto ihiwalay ang sarili nila sa lalaki o sa babae. Maganda rin na maglagay rin ng banyo para sa may kapansanan o di kaya naman ay ayusin ang mga kasulukuyang banyo ngayon upang makatulong sa mga taong may kapansanan.

@tusebintin Sa usapin ng kasarian mahalagang itaguyod ang pagiging inklusibo rin ng mga Professor sa kanilang pakikitungo sa mga estudyante.

Gayundin, ang pagtatatala ng mga gender sensitivity assessment upang talagang maipakita kung payapa ba ang bawat isa sa usapin ng kasarian o may nananatiling kulong ang isipan sa nakasanayan.

Hindi tuluyang mapapalaya ang masang Pilipino hangga’t hindi napapalaya ang lahat ng kasarian, dahil ang kalayaan ng ari ay kalayaan din ng uri!

Samakatuwid, hindi dapat matitigil sa pagpapanukala ng gender-neutral uniform ang pagsusulong ng isang inklusibong edukasyon. Kung susuriin, umiiral naman na ang mga hakbang ng ibang mga pamantasan upang isulong ang mga polisiya na kumikilala sa iba’t ibang kasarian, tulad na lamang ng pagpapahintulot ng cross-dressing sa mga mag-aaral na bahagi ng komunidad ng LGBTQIA+. Kung malinaw naman para sa mga mag-aaral ang kanilang desisyon na magsuot ng mga damit na naaayon sa kanilang identidad, hindi na kakailanganin pa ng pamantasan na magpatupad ng isang gender-neutral uniform.

Maaaring manipestasyon lamang ito ng pagpapalabnaw sa masidhing kagustuhan sa malayang pagpapapahayag sa sarili.

Gayunpaman, kahit pa kilala ang PNU bilang isang konsertibong pamantasan, isang hakbang pa rin ang pagsusulong ng isang gender-neutral uniform tungo sa pagkamit ng isang inkusibong pamantasan. Isa pa ring manipestasyon ang polisiya na ito na patuloy na pinakikinggan ng mga opisyal ng pamantasan ang mga panawagan ng mga magaaral patungkol sa kasarian. Kaya naman, patuloy na kolektibong isulong sa loob at labas man ng pamantasan ang karapatan sa inklusibong edukasyon, kalayaan, at kasarian. Isulong ang makatarungang pagtrato sa bawat kasarian, lalo na ng mga propesor sa kanilang mga estudyante na miyembro ng LGBTQIA+. Hindi tuluyang mapapalaya ang masang Pilipino hangga’t hindi napapalaya ang lahat ng kasarian, dahil ang kalayaan ng ari ay kalayaan din ng uri!

/the torchpnu

/thetorchmanila

DISENYO AT PAGLALAPAT NG PAHINA | RUSSEN JAY REYES thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph

40 KATEGORYA

/the torchpnu

/thetorchmanila

thetorch.pnumanila@pnu.edu.ph